07.07.2014 Views

July-2012 - Sgpc

July-2012 - Sgpc

July-2012 - Sgpc

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

gurmiq pRkwS 1 julweI <strong>2012</strong><br />

< siqgur pRswid]<br />

> ><br />

gurmiq swcI swcw vIcwru]<br />

(Drm pRcwr kmytI dw mwisk-p`qr)<br />

hwV-swvx, nwnkSwhI 544 julweI <strong>2012</strong><br />

ijld 56 AMk 4<br />

sk`qr<br />

Drm pRcwr kmytI<br />

(SRomxI gu: pR: kmytI)<br />

sRI AMimRqsr-143006<br />

cMdw<br />

sMpwdk<br />

ismrjIq isMG<br />

AYm.ey., AYm.AYm.sI.<br />

swlwnw (dyS) ` 20<br />

lweI& (dyS) ` 200<br />

swlwnw ivdyS ` 500<br />

lweI& ivdyS ` 5000<br />

pRqI kwpI ` 2<br />

cMdw Byjx dw pqw<br />

Secretary<br />

Dharam Parchar Committee<br />

(S.G.P.C.)<br />

Sri Amritsar-143006<br />

Pon : 0183-2553956-59 AYks 304 PYks : 0183-2553919<br />

website : www.sgpc.net e-mail : gurmat_parkash@yahoo.co.in<br />

fwk rwhIN ‘gurmiq pRkwS’ nw pùjx bwry auprokq Pon nMbr imlw ky<br />

ieMcwrj gurmiq pRkwS nwl AYks: 303 ’qy sMprk kro jI[<br />

Approved for School Libraries by the Director of Public Instructions Punjab<br />

Vide Circular No. 4580-2/25-58-B-49154 Dated Oct. 1958


gurmiq pRkwS 2 julweI <strong>2012</strong><br />

qqkrw<br />

gurbwxI ivcwr 3<br />

sMpwdkI 4<br />

sRI Akwl qKq swihb -fw.blvMq isMG 6<br />

sRI gurU Arjn dyv jI qoN pRBwivq<br />

sweIN mIAW mIr jI -s. sMmpUrn isMG 14<br />

bMd-bMd ktvwaux vwly ShId BweI mnI isMG jI -sRI rmyS b`gw cohlw 20<br />

BweI qwrU isMG (kivqw) -sRI rivMdr nwQ tYgor 23<br />

pMjwb dI ijMdw-idl mhwrwxI ijMd kOr -pRo. ikrpwl isMG bfUMgr 24<br />

BweI rxDIr isMG jI -ismrjIq isMG 35<br />

BweI mhwrwj isMG jI -sRI dljIq rwey kwlIAw 43<br />

sRI gurU qyg bhwdr swihb jI<br />

nwl sMbMiDq ieiqhwisk AsQwn -mnmohn kOr 48<br />

gurbwxI dI lg-mwqR inXmwvlI : Koj qy sMBwvnw -jQy. joigMdr isMG 55<br />

gurbwxI dy shI ArQ smJx<br />

leI zrUrI hY Awm igAwn vI -s. krm isMG 65<br />

GroN dUr - Gr -s. jgmohn isMG 69<br />

BweI mohn isMG vYd -fw. AmrjIq kOr 74<br />

pusqk rIivaU 80<br />

hT klw dI brkq -fw. ieMdrjIq isMG gogoAwxI 82<br />

is`KI Drm inRbwhin kro -s. blivMdr isMG jOVwisMGw 84<br />

sRI gurU hirikRSn swihb jI<br />

dI mihmw AprMpwr (kivqw) -bIbI suKdyv kOr cmk 86<br />

^brnwmw 87<br />

Drm pRcwr kmytI dIAW pRcwr vhIr srgrmIAW 92


gurmiq pRkwS 3 julweI <strong>2012</strong><br />

gurbwxI ivcwr:<br />

...Ab jUJn ko dwau<br />

ggn dmwmw bwijE pirE nIswnY Gwau]<br />

Kyqu ju mWifE sUrmw Ab jUJn ko dwau]1]<br />

sUrw so pihcwnIAY ju lrY dIn ky hyq]<br />

purjw purjw kit mrY kbhU n CwfY Kyqu]2]2]<br />

(pMnw 1105)<br />

Bgq kbIr jI mwrU rwg ’c drj ienHW pwvn slokW duAwrw jgq<br />

rUpI rx-Kyqr ivc durl`B ienswnI jwmw imlx ’qy ivSy-ivkwrW Aqy<br />

sB pRkwr dIAW burweIAW nwl tkrwaux Aqy Drm ihq jW kmzorW dy<br />

Kohy jWdy h`kW dI sQwpqI ihq sInw qwx ky KVHn, AVn, lVn qy mrn<br />

dw gurmiq gwfI mwrg drswauNdy hn[<br />

Bgq kbIr jI Purmwn krdy hn ik ijs mn`uK dy mn-msqk<br />

rUpI AkwS ’c jgq rUpI rxKyqr ’c jUJx ihq kmrk`sw kr ky<br />

auqrn ihq DONsw jW ngwrw v`jdw hY, ijs dy ihrdy ’c iK`c pYdw huMdI<br />

hY Aqy jo mn`uK rx-Kyqr ƒ m`l bihMdw hY ik hux mnu`Kw-jnm ivSyivkwrW<br />

qy burweIAW nwl lVn dw iek sb`b, iek suAvsr hY, auhI<br />

mn`uK shI ArQW ’c sUrmw hY[<br />

Bgq jI sUrmy dI iek hor BI ksv`tI v`l swfw iDAwn idvwauNdy<br />

hoey PurmwauNdy hn ik hW, sUrmw aus ƒ vI pCwixAw jwvy jo grIbW<br />

ArQwq inmwixAW, inqwixAW dy vwsqy lVdw hY ArQwq jdoN koeI<br />

smwijk rwjnIiqk inzwm inrDnW dy mUl h`k Koh lYNdw hY qy auh byvsI<br />

dI AvsQw ’c huMdy hn qW aunHW ƒ aunHW dy Kohy gey h`k muV idvwaux<br />

vwsqy auh toty-toty ho ky ShId ho jWdw hY pr kdy vI rx-Kyqr nhIN<br />

C`fdw[ iehI Drm dw mwrg hY[ iehI sUrmy dI ksv`tI hY[


gurmiq pRkwS 4 julweI <strong>2012</strong><br />

sMpwdkI<br />

sWBo isMGo! sWBo ivrwsq ƒ...<br />

is`K ieiqhws h`k Aqy ienswP leI lVHn vwilAW dIAW ShIdIAW nwl<br />

BirAw ipAw hY[ ienHW ShIdW dy ieiqhws ƒ sMBwlx dI izMmyvwrI kOm dy vwrsW<br />

dI huMdI hY[ ieiqhwskwr AxQ`k imhnq kr ky ShIdW dy ieiqhws ƒ Kojdy,<br />

Bwldy Aqy soDdy hn[ ienHW dI imhnq sdkw hI ieiqhws pusqkW ivc<br />

sMBwilAw jWdw hY[ ieh pusqkW pIVHI-dr-pIVHI sPr krdIAW ieiqhwisk<br />

jwxkwrI vMfdIAW hn[ kOmW dy vwrs ienHW qoN jwxkwrI pRwpq kr ky Biv`K<br />

ruSnwauNdy hn[ Awpxy pUrvzW dy kIqy kMmW ’qy mwx krdy hn[<br />

ieh g`l vI pRq`K hY ik ijhVIAW kOmW Awpxw ivrsw, Awpxw ieiqhws<br />

nhIN sMBwldIAW, auh dunIAw dy nkSy qoN Kqm ho jWdIAW hn[ kOm dy vwrsW dw<br />

kMm ij`Qy ieiqhws ƒ pusqkW dy pMinAW ’c sMBwlxw hY, au~Qy ieiqhwisk QwvW<br />

dI inSwndyhI kr ky sMBwlxw vI huMdw hY[ ienHW QwvW ’qy XwdgwrW kwiem kr ky<br />

kOmW Awpxy ieiqhws pRqI dunIAw dy hr mnùK au~qy idl iK`cvW pRBwv pwauNdIAW<br />

hn[<br />

is`K kOm SurU qoN hI imhnq muS`kq krn vwlI hY[ is`K Drm dy sMsQwpk<br />

sRI gurU nwnk dyv jI ny is`K Drm dw pRcwr pRswr hI nwm jpo, ikrq kro, vMf<br />

Cko dy isDWq ’qy kIqw hY[ nw iksy qoN frnw, nw iksy ƒ frwauxw Aqy h`kW leI<br />

jUJ mrnw hr iek is`K dIAW rgW ivc vìsAw hoieAw hY[ jbr-zulm nwl<br />

jUJidAW is`KW dy isrW dy mùl pey[ v`fI igxqI ivc is`KW dw kql-ey-Awm<br />

hoieAw; G`lUGwry vwpry[<br />

is`K imslW Aqy mhwrwjw rxjIq isMG dy rwjkwl smyN is`K kuJ sMBly qW<br />

ienHW ny AwpxIAW ieiqhwisk ivrwsqW ƒ sMBwl ky XwdgwrW kwiem krn dw<br />

auprwlw kIqw[ pr ieh rwj Bwg dw smW vI izAwdw dyr kwiem nw rih<br />

sikAw[ kuJ GtIAw soc dy mwlkW dIAW krqUqW kwrn dyS AMgryzW dw gulwm<br />

ho igAw[ is`KW v`loN kwiem kIqIAW XwdgwrW, ShIdW dIAW ShIdIAW vMgwrW<br />

pw rhIAW sn ik is`K kOm gulwmI nhIN sihMdI[ ienHW XwdgwrW ny is`KW ƒ<br />

gulwmI ivrùD lVn Aqy dyS vwsIAW ’qy ho rhy qS`dd ivrùD lwmbMd hox dI<br />

pRyrnw id`qI[ is`KW ny ShIdIAW dy AMbwr lgw id`qy, jylHW Br id`qIAW[ AMgryzW<br />

dw n`k ivc dm kr id`qw[ AwiKr AMgryzW ƒ Bwrq C`f ky jwxw ipAw[ pr<br />

ieh clwk kOm (AMgryz) Bwrq C`f ky jwx smyN ij`Qy Bwrq vwsIAW ivc Pùt dw<br />

bI bIj geI, au~Qy nwl hI is`KW dw bhuq swrw kImqI ivrwsqI srmwieAw vI<br />

nwl lY gey[ A`jklH ieh AxmùlIAW vsqW ieMglYNf dy ibRitS Ajwieb Gr ivc


gurmiq pRkwS 5 julweI <strong>2012</strong><br />

is`KW dI bhwdrI dIAW khwxIAW pw rhIAW hn[<br />

ipCly kuJ swlW qoN is`KW ivc AwpxIAW hor nvIAW ivrwsqI XwdgwrW<br />

bxwaux leI jwigRqI pYdw hoeI hY[ swl 1999 eI: ivc is`K kOm v`loN Kwlsy dI<br />

jnm SqwbdI bVI jwho-jlwl nwl mnweI geI[ ies mOky ’qy is`KW ny sRI<br />

AnMdpur swihb dI DrqI ’qy Awpxy vwrsW leI ‘ivrwsq-ey-Kwlsw’ dw nINh<br />

p`Qr rìKAw[ hux ieh AjUby dy rUp ivc iqAwr ho ky swfy swhmxy Aw cùkw hY[<br />

drSkW dI BIV ies dI hrmn-ipAwrqw ƒ drsw rhI hY[ AwDuink ifzItl<br />

qknIk dy pRXog nwl bixAw ieh AjUbw dunIAw Br dy AjUibAW ivc Swml ho<br />

cùkw hY[ pMjwbIAq qy is`KW dI ivrwsq ƒ ieh bwKUbI pyS kr irhw hY[<br />

c`pVicVI dy mYdwn ivc bwbw bMdw isMG bhwdr v`loN kIqI srihMd Piqh dI<br />

Xwd ivc ‘Piqh burj’ dI auswrI kIqI geI hY[ sMn 1746 eI: kwhƒvwn dI<br />

CMB ivc is`KW nwl vwpry ‘Coty G`lUGwry’ dI Xwdgwr Aqy sMn 1762 eI: ivc<br />

kùp rhIV dI DrqI ’qy vwpry ‘v`fy G`lUGwry’ dIAW XwdgwrW kwiem krnIAW<br />

Awpxy vwrsW leI ieiqhwisk jwigRqI pYdw krn v`l Aihm kdm hY[<br />

6 jUn 1984 eI: dw idn is`KW leI bVw ihrdy-vydk sI[ ies idn sRI<br />

gurU Arjn dyv jI dw ShIdI idhwVw mnwaux leI sMgqW gurduAwrw swihbwn<br />

ivc iek`TIAW hoeIAW sn[ Acwnk hI kriPaU lgw ky swry pMjwb dw sMprk<br />

dUsry sUibAW nwloN k`t id`qw igAw[ Bwrq dIAW jMgI POjW ny pMjwb ivc ie`ko<br />

smyN 38 gurduAwrw swihbwn ’qy hmlw kr id`qw[ hzwrW dI igxqI ivc is`K<br />

Awpxy gurU GrW dI rwKI krdy ShId ho gey[ ies swl ies duKWq dI 28vIN<br />

brsI ’qy ienHW ShIdW dI Xwdgwr kwiem krn leI nINh p`Qr rìKAw igAw<br />

hY[ ieh Xwdgwr sRI Akwl qKq swihb dy nzdIk gurduAwrw QVHw swihb dy<br />

zmIndoj hwl ivc iqAwr kIqI jwvygI[ ies Xwdgwr ƒ bxwaux dI izMmyvwrI<br />

dmdmI tkswl dy muKI bwbw hrnwm isMG Kwlsw ny lY leI hY[ ieh Xwdgwr vI<br />

bx ky swfy ieiqhws ƒ swfy vwrsW dy hvwly krn dw kMm BlI-BWq krygI[<br />

ies idSw v`l hwly bhuq kMm hoxw bwkI hY[ ieh hoey kwrj qW gohty iv`coN isr&<br />

pUxI k`qx brwbr hI hn[ swƒ ies kwrj pRqI bVI jwigRqI nwl hMBlw mwrnw<br />

pvygw[ ipMf-ipMf lihr dy rUp ivc kwrj krnw pvygw[ swfIAW ivrwsqW ƒ<br />

nSt krn vwilAW nwl krVy h`QIN hoxw pvygw[<br />

is`KW bwry jo A`j qk ibAwn kIqw jWdw hY ik is`K ieiqhws isrjdy qW<br />

hn pr sMBwldy nhIN[ pr ieh kIqy kwrj is`KW ivc AweI jwigRqI ƒ pyS<br />

krdIAW hn[ A`j is`K swry sMswr ivc PYl cùky hn qy ieh ivrwsqI XwdgwrW<br />

dunIAw Br dy lokW ƒ is`KW dw mwxm`qw ieiqhws idKwaux ivc BrpUr shweI<br />

hoxgIAW[


gurmiq pRkwS 6 julweI <strong>2012</strong><br />

sRI Akwl qKq swihb<br />

-fw.blvMq isMG*<br />

sRI gurU hirgoibMd swihb jI dw smW is`K ieiqhws ivc Drm qy<br />

isAwsq dy sumyl leI pRis`D hY[ jdoN vI koeI ivdvwn is`K pMQ dI<br />

Dwrimk qy isAwsI izMdgI au~pr ivcwr krdw hY qW sihjy hI aus dw<br />

iDAwn sRI Akwl qKq swihb qy ies nwl sMbMiDq mIrI-pIrI dy<br />

isDWq v`l iK`icAw jWdw hY[ drAsl sRI Akwl qKq swihb qy mIrIpIrI<br />

dy isDWq ny is`K pMQ dy ieiqhws au~pr AijhI Aimt Cwp C`fI<br />

hY ik ienHW dw AwpsI qOr ’qy At`ut irSqw kwiem ho igAw hY qy ienHW<br />

ƒ iek-dUjy qoN v`Kry kr ky ivcwrnw AsMBv l`gdw hY[ sRI Akwl qKq<br />

swihb qy mIrI-pIrI dy isDWq ny is`K pMQ dy rwjnIiqk idRStIkox ƒ<br />

inrDwrq krn ivc hmySW hI bVI Aihm BUimkw inBweI hY[ A`j vI<br />

is`K pMQ dI rwjnIqI qy ies dy rwj nwl sMbMDW ƒ smJx leI mIrIpIrI<br />

iek mUl isDWq hY qy ies ivc sRI Akwl qKq swihb dI mh`qqw<br />

qy Xogdwn ƒ nzr-AMdwz nhIN kIqw jw skdw[<br />

sRI Akwl qKq swihb dI sQwpnw, sRI gurU hirgoibMd swihb jI<br />

duAwrw is`K pMQ dy Dwrimk qy rwjnIiqk AiDkwrW leI sMGrS dI<br />

pRqIk hY[ ies dI sQwpnw nwl is`K pMQ dI sYink jQybMdI hoNd ivc<br />

AweI, ijs ny muZl srkwr dI Dwrimk k`tVqw qy zulm qoN is`K pMQ<br />

ƒ Fu`kvIN sur`iKAw pRdwn hI nhIN kIqI sgoN ies ƒ rwjnIiqk SkqI<br />

ivc giTq krn ivc vI Xogdwn pwieAw[ is`K ieiqhws Anuswr is`K<br />

pMQ ƒ sYink qOr ’qy jQybMd krn dw PYslw sRI gurU hirgoibMd swihb<br />

jI ny sRI gurU Arjn swihb jI dI nsIhq dy Anuswr hI kIqw sI[ sRI<br />

gurU Arjn swihb jI ny is`K pMQ dy ivkws dI AglyrI mMizl ƒ AnuBv<br />

kridAW BweI sIgwrU qy BweI jYqw vrgy sUrbIr is`KW ƒ bcn kIqw sI<br />

ik “AsIN jo Ssqr pkVny hYin, so gurU hirgoibMd dw rUp Dwr ky<br />

pkVny hYin[ smW klXug dw vrqxw hY[ SsqrW dI iv`idAw kr mIr<br />

* fwierYktr sYNtr Pwr st`fIz Awn sRI gurU gRMQ swihb, gurU nwnk dyv XUnIvristI, sRI<br />

AMimRqsr[ mo: 098550-57624


gurmiq pRkwS 7 julweI <strong>2012</strong><br />

dI mIrI iK`c lYxI hY qy Sbd dI pRIq smJ kr pIr dI pIrI lY lYxI<br />

hY[ qusIN CyvIN pwqSwhI dy hzUr rihxw[” pMcm pwqSwh ny Awpxy<br />

ShIdI sMdyS ivc sRI gurU hirgoibMd swihb jI ƒ ieh ihdwieq kIqI<br />

sI ik :<br />

swXuD hoie qKq pr rwjhu[<br />

jQw skiq sYnw sMg swjhu[<br />

qKq rcx qy sYink jQybMdI kwiem krn qoN ieh Bwv iblkul<br />

nhIN sI ik pUrbly is`K gurU swihbwn dy AiDAwqimk icMqn ƒ iblkul<br />

iqlWjlI dy id`qI jwvy[ sRI gurU Arjn swihb jI dw ies sbMD ivc<br />

AwdyS sI ik:<br />

ibRD Awidk isKin snmwnhu[<br />

purw gurin kI rIiq prmwnhu[<br />

neI rIq iek rx kI kIjih[<br />

Apr pRQm sm gqI clIjih[<br />

gurU swihbwn dI bwxI ivc Aijhy AnykW hvwly pRwpq hn ijnHW<br />

qoN aunHW dy rwjnIiqk ivcwrW qy smkwlI Swsn bwry idRStIkox dI<br />

kwPI jwxkwrI imldI hY[ sRI gurU nwnk swihb jI qy sRI gurU Amrdws<br />

jI ny au~qrwiDkwrI leI ‘Xogqw’ ƒ hI AslI mwpdMf mMinAw hY[ sRI<br />

gurU nwnk swihb jI ny hwkm SRyxI ƒ dYvI kdrW-kImqW gRihx krn<br />

dw aupdyS id`qw[ is`K gurU swihbwn ny Swsk vrg qoN prjw pRqI<br />

sdBwvnw, nykI qy inAW dI ^wihS krdy hoey smkwlI rwj-ivvsQw<br />

iv`coN irSvqKorI, SoSx qy byiensw&I ƒ Kqm krn dI mMg kIqI[<br />

aunHW dy nzrIey ivc rwjwiDkwr pRBU dI b^iSS hY qy pRBUs`qw dw somw<br />

vI prmwqmw Awp hY[ rwijAW dy dYvI-rwjwiDkwr dw KMfn kr ky aunHW<br />

ƒ nykI qy s`cweI dy rsqy leI pRyrn vwsqy gurU swihbwn ny Bwrq dy<br />

pRwcIn ieiqhws iv`coN aunHW rwijAW dIAW keI audwhrnW auDirq<br />

kIqIAW ijnHW ny dYvI-rwjwiDkwr pRqI dwAvw kridAW durwcwrI ivhwr<br />

ApxwieAw pr AMq aunHW ƒ pRBU dI d^l-AMdwzI kwrn rwjwiDkwr qoN<br />

vMicq hoxw ipAw qy szw vI BugqxI peI[ ies qoN ieh is`D huMdw hY<br />

ik jykr s`qwDwrI vrg duinAwvI ^wihSW ivc Kicq ho ky nYiqk<br />

kdrW-kImqW qoN s`Kxw ho jWdw hY qW is`K-icMqn Anuswr aus qoN rwj-


gurmiq pRkwS 8 julweI <strong>2012</strong><br />

s`qw dw AiDkwr Ku`s jWdw hY[ dUjy SbdW ivc rwj-s`qw mn`uKqw dy<br />

kilAwx leI hY nw ik ies dy ivnwS leI[ ies leI jykr Swsk<br />

Awpxy &rz dI pwlxw ivc insPl is`D huMdw hY qW auh r`b v`loN b^Sy<br />

rwjwiDkwr ƒ guAw lYNdw hY[ AijhI siQqI ivc shI soc qy dYvI-<br />

AwvyS pRwpq ivAkqI mn`uKqw dy Bly leI Swsk vrg ƒ cuxOqI dyx qy<br />

rwj-s`qw qoN Alihdw krn dw AiDkwr r`Kdy hn[ iek iksm nwl<br />

Aijhy Swsn ivru`D sMGrS krnw prjw dw nYiqk AiDkwr hI nhIN sgoN<br />

dYvI &rz vI hY[ ies qrHW sRI gurU hirgoibMd swihb jI dw sRI Akwl<br />

qKq swihb dI isrjxw rwhIN bwdSwh jhWgIr dy p`KpwqI qy zwlmwnw<br />

ivhwr ƒ cuxOqI dyxw is`K-icMqn dy iblkul AnukUl sI[ ihMdusqwn<br />

au~pr bwbr dy hmly smyN Awm lokW ƒ ^ws qOr ’qy AOrqW ƒ muZl<br />

sYinkW h`QoN bVy du`K qy bypqI shwrnI peI[ Swsk vrg dw prjw ƒ<br />

ivdySI hmlwvrW qoN sur`iKAw pRdwn krnw iek piv`qr &rz hY[ iesy<br />

krky sRI gurU nwnk swihb jI ny muZl hmly dOrwn lokW dy d`uK-drd<br />

qy dyS dI brbwdI leI, loDI Swsn ƒ izMmyvwr TihrwieAw[ aunHW ny<br />

bwbr dI vI bVI s^q inKyDI kIqI ikauNik aus dy sYinkW ny Boly-Bwly,<br />

inAwsry qy SsqrhIx lokW au~pr kihrW dw zulm kr ky Axmnu`KI<br />

ivhwr dw sbUq id`qw sI[ sRI gurU nwnk swihb jI dI smkwlI SwskW<br />

dy ikrdwr dI inKyDI ieh drswauNdI hY ik auh Swsk vrg dy<br />

Axauicq ivhwr dI nukqwcInI qy ies bwry AwpxI rwey ivAkq krn<br />

dy AiDkwr qoN kdy vI dsq-brdwr nhIN sn hoey[ Asl ivc gurU<br />

swihb ny bwbr vrgy jwbr dy zwlmwnw ivhwr dI Awlocnw kr ky<br />

AiqAwcwrI Swsn pRqI nwgirkW dy idRStIkox qy ies ivru`D Avwz<br />

bulMd krn dy AiDkwr ƒ inSicq syD pRdwn kr id`qI sI[ sRI gurU<br />

hirgoibMd swihb ny sRI Akwl qKq swihb dy rUp ivc AijhI sMsQw<br />

sQwipq kIqI, ij`Qy iksy rwj dIAW nIqIAW au~pr ivcwr-vtWdrw<br />

krn auprMq is`K pMQ dy aus pRqI rv`eIey ƒ koeI idSw- inrdyS id`qw<br />

jw sky[<br />

is`K gurU swihbwn lokW dy Swsk vrg pRqI KuSwmdI qy ZYrizMmyvwrwnw<br />

ivhwr qoN vI icMqwqur sn[ auh prjw ƒ Awpxy AiDkwrW<br />

qy &rzW pRqI jwigRq hox dy cwhvwn sn[ ies sbMD ivc sRI gurU nwnk


gurmiq pRkwS 9 julweI <strong>2012</strong><br />

swihb jI dw ivcwr hY ik jykr prjw rwjy dIAW mMgW ƒ pRvwn krdI<br />

hY qW aus dw Swsk nwl kudrqI qy inXimq sMbMD sQwipq ho jWdw hY[<br />

pr dUjy pwsy gurU swihb prjw dy Axauicq ivhwr bwry i&krmMd sn<br />

ikauNik lok AigAwnqw dy kwrn hwkm SRyxI dIAW keI nwjwiez mMgW<br />

mMnx qoN ielwvw irSvqW vI idMdy sn[ gurU swihb ny jnqw ƒ byie`zqI<br />

dI bjwie AxK dw jIvn ijaUx dw aupdyS id`qw[ aunHW ny au~cy<br />

AwdrS leI jIvn inCwvr krn ƒ SoBnIk kwrnwmw d`isAw[ prjw<br />

ƒ kwierpuxw iqAwg ky infr hox qy s`c ƒ s`c kihx dI loV au~qy bl<br />

id`qw[ Aijhy ivcwrW ny prjw ƒ Awpxy AiDkwrW pRqI jwgrUk hox qy<br />

au~cy AwdrSW dI pRwpqI leI pihl-kdmI ƒ ^qrw smJ ky iJjk ƒ<br />

C`fx dI pRyrnw id`qI[ sRI gurU nwnk swihb jI dy ienHW ivcwrW ivc<br />

iBRSt qy nYiqk kdrW-kImqW qoN s`KxI rwjnIqI ivru`D bZwvq Aqy<br />

zwilm qy lok-ivroDI Swsn ivru`D svY-r`iKAw ihq sMGrS dy bIj<br />

ivdmwn sn[ Aijhy bIj dI aupj sI, sRI Akwl q^q swihb dI<br />

sQwpnw, ijs ny lokW ƒ Awpxy AiDkwrW pRqI cyqn hox qy ienHW dI<br />

rwKI krn leI auqSwh id`qw[<br />

mIrI-pIrI dy isDWq ƒ Aml ivc ilAwaux leI ies ƒ sMsQweI<br />

AwDwr pRdwn krnw Aiq loVINdw sI[ sRI gurU hirgoibMd swihb jI<br />

duAwrw sRI Akwl qKq swihb dI sQwpnw ies idSw ivc bhuq hI<br />

aulyKnIX qy mh`qvpUrn kwrj sI[ is`K rvwieq Anuswr sRI gurU<br />

Arjn dyv jI dI ShIdI auprMq sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI<br />

guirAweI leI dsqwrbMdI dI rsm hoeI, ijs ivc sRI AMimRqsr<br />

Sihr dy pMcW qoN ielwvw muKI msMd vI Swml hoey[ ies mOky sRI gurU<br />

hirgoibMd swihb jI ny guirAweI dIAW prMprwgq vsqW ƒ qoSyKwny<br />

Byjx dy hukm idMidAW mIrI-pIrI dIAW pRqIk do qlvwrW Dwrn kr<br />

leIAW[ muZl srkwr dy ivroDI rv`eIey kwrn sRI gurU hirgoibMd<br />

swihb jI is`K pMQ ƒ sur`iKAw pRdwn krn dI AwpxI izMmyvwrI qoN<br />

BlI-BWq jwxU sn[ PlsrUp sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny mIrIpIrI<br />

dy isDWq ƒ Aml ivc ilAwaux qy is`K pMQ dy sMswirk nyqw vjoN<br />

AwpxI BUimkw inBwaux leI sRI AMimRqsr ivc sRI hirmMdr swihb sRI<br />

drbwr swihb dy swhmxy sRI Akwl qKq swihb dI sQwpnw dw mhwn


gurmiq pRkwS 10 julweI <strong>2012</strong><br />

au~dm kIqw[<br />

sRI Akwl qKq swihb dI sQwpnw ip`Cy sB qoN aulyKnIX q`Q ieh<br />

hY ik ieh sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy idRVH ivSvws ƒ pRgt krdw<br />

hY ik aunHW dI pRQm v&wdwrI Akwl purK leI hY, nw ik muZl bwdSwh<br />

jW dunIAW dy iksy hor qwj jW q^q nwl[ PlsrUp is`KW leI vI ieh<br />

svwl sI ik auh muZl rwj jW sRI Akwl qKq swihb pRqI v&wdwrI<br />

iv`coN iksy iek dI cox krn[ ie`Qy ieh aulyK krnw vI zrUrI hY ik sRI<br />

gurU hirgoibMd swihb jI duAwrw sQwipq nvIAW sMsQwvW qy pRcilq<br />

kIqIAW rvwieqW mihz iek ieqPwkIAw Gtnw jW ieiqhwisk mjbUrI<br />

dw is`tw nhIN sn blik ienHW dI sQwpnw leI pRyrnw-sRoq dYvI-AwvyS<br />

sI[<br />

is`K rvwieq Anuswr sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI qKqnSInI<br />

mOky aunHW ny SwhI puSwk dy nwl dsqwr au~pr klgI vI sjweI<br />

hoeI sI[ hor rvwieqI hiQAwrW qoN ielwvw mIrI-pIrI dIAW do<br />

ikRpwnW vI pihnIAW hoeIAW sn[ jd sRI gurU hirgoibMd swihb jI<br />

is`K pMQ dy sMswirk nyqw dI bwkwiedw BUimkw inBwaux leI pUry rwjsI<br />

TwT-bwT sihq sRI Akwl qKq swihb au~pr suSoiBq hoey qW B`tW qy<br />

FwfIAW ny aunHW dI ausqq ivc vwrW gweIAW[<br />

gurU swihb Awpxy inq-krm Anuswr ieSnwn krn auprMq BjnbMdgI<br />

ivc lIn ho jWdy; svyr hox ’qy sRI hirmMdr swihb ivKy kIrqn<br />

dw AnMd mwxdy; Dwrimk kwrjW dy nwl-nwl sMgqW ƒ drSn dyx leI<br />

sRI Akwl qKq swihb au~pr drbwr lgwieAw jWdw[ dySW-dySWqrW<br />

qoN gurU-drbwr ivc Awaux vwlIAW sMgqW vI ies dIvwn ivc Swml<br />

huMdIAW sn[ muKI msMd AwpxIAW sMgqW smyq dsvMD qy syvw vI iesy<br />

dIvwn ivc hI Byt krdy sn[ is`K sMgqW dy smUihk qy in`jI, Dwrimk<br />

qy sMswirk msilAW bwry ivcwrW vI huMdIAW sn[ sRI Akwl qKq<br />

swihb au~pr sjy dIvwn ivc sRI gurU hirgoibMd swihb jI is`KW dy in`jI<br />

qy pMQk msilAW au~pr Awpxy &Ysly suxwauNdy sn[ aunHW ny is`KW ƒ<br />

Awpxy prspr JgVy sRI Akwl qKq swihb au~pr pyS ho ky inptwaux<br />

leI pRyrnw id`qI[ Awpxy rozwnw jIvn ivc sRI Akwl qKq swihb qy<br />

sRI hirmMdr swihb dI mh`qqw ƒ aunHW ieMJ ibAwn kIqw:


gurmiq pRkwS 11 julweI <strong>2012</strong><br />

SWq rUp hÍY mY rho hirmMdr ky mwih[<br />

rjo rUp ieh TW rho Akwl qKq suK pwie[<br />

sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny sRI Akwl qKq swihb au~pr<br />

mIrI-pIrI dI mrXwdw bMnHx qy ies dI ingrwnI krn leI gurbwxI<br />

dy DurMDr ivdvwn BweI gurdws jI ƒ izMmyvwrI sONpI[ iek iksm nwl<br />

BweI gurdws jI sRI Akwl qKq swihb dy pihly jQydwr vjoN inXukq<br />

hoey[ aunHW dw ies pd au~pr suSoiBq hoxw sRI gurU hirgoibMd swihb jI<br />

dI dUr-AMdySI ƒ pRgtwauNdw hY ikauNik is`K pMQ ivc rwjnIqI qy Drm<br />

dy sumyl Aqy SkqI dI vrqoN bwry au~Ty SMikAW ƒ, is`K bRhm iv`idAw<br />

dy sUKm BydW qoN jwxU ivAkqI hI nivrq kr skdw sI[<br />

sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny is`KW ivc bIr rs pYdw krn leI<br />

sRI Akwl qKq swihb au~pr joiDAW dIAW sUrmgqI dy kwrnwimAW nwl<br />

BrpUr, bdI qy byiensw&I ivrùD sMGrS ƒ pRgtwauNdIAW vwrW gwaux dI<br />

pRQw clweI[ ies kMm leI Abdùly qy n`Q m`l FwfIAW dIAW syvwvW gurUdrbwr<br />

leI pRwpq kIqIAW geIAW[ joSIlIAW vwrW gwaux nwl sRI gurU<br />

Arjn dyv jI dI ShIdI auprMq BY-BIq qy inrwS hoey is`KW ivc nvW<br />

joS qy auqSwh pYdw hoxw ArMB hoieAw[ aunHW ƒ Aihsws hox l`gw ik<br />

Dwrimk &rz Adw krn qoN ielwvw aunHW ny bdI ivrùD sMGrS ivc nYiqk<br />

izMmyvwrIAW vI inBwauxIAW hn[ ieM\ sRI Akwl qKq swihb dw inrmwx<br />

qy ies dIAW prMprwvW ny is`K pMQ dy Awqm-ivSvws ƒ muV bhwl krn<br />

leI bVI Aihm BUimkw inBweI[ aulyKnIX hY ik sMktkwlIn siQqI<br />

ivc is`K pMQ dy mnobl ƒ auswrn ivc sRI Akwl qKq swihb hmySW hI<br />

pRmùK pRyrnw-sRoq vjoN BUimkw inBwauNdw hY[<br />

mIrI-pIrI dI nIqI Anuswr is`K-pMQ ƒ sYink SkqI ivc jQybMd<br />

krnw zrUrI sI qy ies audyS leI sYink swDnW dI AwvSkqw sI[ sRI<br />

gurU hirgoibMd swihb jI ny sRI Akwl qKq swihb qoN dySW-dySWqrW<br />

dIAW is`K sMgqW ƒ hukmnwmy jwrI kIqy ik gurU-drbwr ivc Dn dI<br />

bjwie Ssqr qy GoVy Bytw kIqy jwx[ hukm hoieAw ik jo is`K vDIAw<br />

hiQAwr qy au~qm nsl dy GoVy lY ky Awvygw auh gurU dI ikrpw dw ivSyS<br />

pwqr hovygw[ is`K pMQ sRI gurU Arjn dyv jI dI ShIdI ƒ Awpxy Drm<br />

ivc d^l-AMdwzI qy byiensw&I smJdw sI[ is`KW ny ieh mihsUs kr


gurmiq pRkwS 12 julweI <strong>2012</strong><br />

ilAw sI ik muZl srkwr dy zulm qy AiqAwcwrW qoN svY-rìKAw qy<br />

byiensw&I ivrùD sMGrS leI sYink swDnW dI vrqoN jwiez hY[ PlsrUp<br />

is`KW ny muZlW qoN surìKAw dI aumId C`f ky sRI gurU hirgoibMd swihb jI<br />

au~pr ivSvws pRgt kridAW, is`K-pMQ ƒ sYink p`KoN svY-inrBr<br />

bxwaux leI AwpxIAW syvwvW Arpx krnIAW SurU kr id`qIAW[ QoVHy<br />

idnW ivc hI mwJy, mwlvy qy duAwby iv`coN 400 sUrbIr is`K sRI Akwl<br />

qKq swihb au~pr sRI gurU hirgoibMd swihb jI pws hwzr ho gey[ jMgI<br />

swzo-swmwn vI nwlo-nwl iek`Tw hoxw SurU ho igAw[ gurU swihb ny is`K<br />

sYinkW ƒ sO-sO dy jiQAW ivc sMgiTq kr ky hryk au~pr ie`k-ie`k<br />

jQydwr inXukq kr id`qw[ is`K sYinkW ƒ gurU swihb v`loN ie`k-ie`k<br />

GoVw qy hiQAwr b^iSS kIqy gey[ ies qrHW is`K pMQ dw mùFlw sYink<br />

pRbMD sRI Akwl qKq swihb au~pr hoNd ivc AwieAw[<br />

sRI Akwl qKq swihb au~pr sRI gurU hirgoibMd swihb jI pws<br />

bwdSwhW dI qrHW 52 AMg-r`iKAkW dI iek sYink tukVI syvw ivc<br />

hmySW swvDwn rihMdI sI[ dibsqwin-mzwihb dy lyKk Anuswr:<br />

“gurU hirgoibMd jI dI POj ivc aus smyN 700 GoVy, 300 GoV svwr<br />

qy 60 qopcI sn[ gurU swihb ny AwpxI sYink SkqI ƒ sMgiTq krn<br />

leI Dwrimk p`Kpwq qoN au~pr au~T ky musilm sYinkW ƒ vI AwpxI<br />

sYnw ivc BrqI kIqw[ ijhVw vI koeI muZl iksy hor QW qoN k`iFAw<br />

jWdw sI, auh gurU hirgoibMd swihb jI pws Aw ky pnwh lY lYNdw sI[<br />

kiQq dilq vrg nwl sMbMiDq is`K ijnHW ƒ hwkm SRyxI gMvwr smJ<br />

ky sYink pySy dy Xog nhIN sI smJdI, auh is`K sYnw ivc Swml hox<br />

l`gy[” mu`K qOr ’qy is`KW ny Dwrimk jzby ADIn svY-ie`Cw Anuswr<br />

ibnW iksy aujrq dy sYink syvwvW Arpx kIqIAW sn pr musilm qy<br />

pTwn sYinkW ƒ qnKwh au~pr BrqI kIqw igAw sI[ sYink p`KoN sRI<br />

AMimRqsr dI ih&wzq leI lohgVH iklHy dI auswrI dy pRbMD kIqy gey[<br />

sYink swDn muh`eIAw krn qoN ielwvw is`KW leI mwnisk qOr ’qy<br />

sYink sMGrS ivc Swml hox, jMgjU suBwA qy sYink isKlweI dy<br />

Avsr pYdw krn dI vI AwvSkqw sI[ ies audyS leI sRI gurU<br />

hirgoibMd swihb jI ny sRI Akwl qKq swihb au~pr jMgI KyfW dy<br />

krq`b idKwaux dI pRQw clweI[ Dwrimk kwrjW qoN ivhly ho ky iSkwr


gurmiq pRkwS 13 julweI <strong>2012</strong><br />

Kyfxw SurU kIqw[ ies audyS leI cMgI nsl dy GoVy, ku`qy qy bwz pwlxy<br />

ArMB kIqy[ jMgI KyfW qy iSkwr dI prpwtI ny is`KW ƒ srIirk qOr ’qy<br />

irSt-puSt bxwaux qoN ielwvw jMgI mSkW qy sYink isKlweI dw<br />

mwhOl pYdw kIqw[ ienHW rvwieqW nwl BwrqI smwj au~pr AihMsw dy<br />

AMD-ivSvws kwrn pey bury pRBwv ƒ dUr kr ky is`KW ivc AwqmivSvws<br />

pYdw kr ky juJwrU Bwvnw pYdw krnI Awswn ho geI[<br />

sRI Akwl qKq swihb au~pr mIrI-pIrI dI nIqI Anuswr ArMB<br />

kIqI mrXwdw qoN is`KW ƒ ieh XkIn ho igAw ik aunHW ny is`K pMQ ƒ muZl<br />

srkwr dy zulm qoN bcwaux leI sYink syvwvW vI Dwrimk &rz vjoN Adw<br />

krnIAW hn[ sihjy-sihjy is`KW ivc svY-rìKAw ihq sYink sMGrS<br />

dI Bwvnw auqpMn ho geI[ PlsrUp sRI gurU hirgoibMd swihb jI pws<br />

muZl srkwr nwl t`kr lYx leI sYink jQybMdI kwiem ho geI[ Asl<br />

ivc sRI Akwl qKq swihb dy smùcy mwhOl ny is`K pMQ ivc bIrqw qy<br />

AxK dI rOA pRjÍilq kr id`qI sI[ ies smyN is`K pMQ ivc pYdw hoeI<br />

bIrqw dw audyS iksy ƒ mwrnw jW kql krnw nhIN sI blik cweINcweIN<br />

Awpxw Awp kurbwn krnw sI[ is`K pMQ dy Dwrimk-smwijk<br />

jIvn iv`coN AijhI nvIN smwijk pRxwlI hoNd ivc AweI ijs dw mMqv<br />

rwj sQwipq krn dw lwlc nhIN sI blik Awpxy ipAwry (gurU) leI<br />

mr-imtx dI piv`qr Bwvnw sI[ inrsMdyh is`KW ny Awpxy Drm dI<br />

piv`qrqw qy rwKI leI ieiqhws ivc bhwdrI dy idl ƒ kMbwA dyx vwly<br />

keI lwswnI kwrnwmy kr ivKwey hn[ Asl ivc is`K pMQ ivc bhwdrI<br />

qy kurbwnI dIAW rvwieqW sQwipq krn ivc sRI Akwl qKq swihb dw<br />

bVw Aihm Xogdwn irhw hY[ is`K pMQ ivc bdI qy byiensw&I ivrùD<br />

sYink sMGrS dI jwiez-krwrI sRI Akwl qKq swihb dy &ls&y iv`coN<br />

hI l`BI jw skdI hY[ is`K-pMQ dy sYink pRbMD dw ieiqhws vI sRI Akwl<br />

qKq swihb nwl bVw gihrw sMbMD r`Kdw hY ikauNik ieh sMsQw hmySW hI<br />

is`K sYinkW leI bhuq v`fI pRyrnw-sRoq rhI hY[


gurmiq pRkwS 14 julweI <strong>2012</strong><br />

sRI gurU Arjn dyv jI qoN pRBwivq sweIN mIAW mIr jI<br />

-s. sMmpUrn isMG*<br />

is`K ieiqhws ivc sweIN mIAW mIr jI dw nW ijqnw aujwgr hY,<br />

auqnw hI G`t, is`K jgq aunHW bwry jwxdw hY[ ie`k-do pRcilq swKIAW<br />

qoN ielwvw kdy iksy ny aus mhwn S^sIAq bwry hor kuJ vI nhIN<br />

suixAw[ ieh jwx ky sB ƒ hYrwngI BrI KuSI hovygI ik sweIN mIAW<br />

mIr jI nw isrP muslmwnW dy pIr, gurU swihbwn dy prm im`qr,<br />

Akbr jhWgIr, nUr jhwn, Swhjhwn qy dwrw iSkoh dy murSd sn,<br />

sgoN iek AYsy ivAkqI sn, ijnHW dI S^sIAq ny pMjwb Aqy id`lI<br />

au~qy fUMGI qy Aim`t Cwp lweI sI[<br />

Awp dw jnm kwzI hzrq SwhIn id`qw jI dy Gr 1550 eI:<br />

ivc sIsqwn Sihr ivc hoieAw[ isMD ielwky ivc sIsqwn b^r dy<br />

nyVy iek bhuq hI v`fI mMfI sI[ Awp dy iqMn Brw kwzI bolx, kwzI<br />

ausmwn, kwzI qwihr sn[ Awp dIAW do BYxW jlwl qy jmwl vI sn[<br />

Awp dy vwild ny Awp leI iek A`Cy ausqwd dI cox kIqI[ auh<br />

cwhuMdy sI ik rUhwnIAq dI qwlIm nwl mIr jI mwlw-mwl ho jwx[<br />

aus zmwny ivc Swied lok izAwdw iemwndwr huMdy sn[ Awp dy<br />

ausqwd ny Awp ƒ kuJ ku swl pVwieAw qy auh jo kuJ vI jwxdy sn<br />

aunHW ny sweIN mIAW mIr jI ƒ isKw id`qw, pr iek AYsI GVI Aw geI<br />

jd sweIN mIAW mIr jI ny auh sB kuJ jwx ilAw jo aus dw ausqwd<br />

jwxdw sI qW iPr Awp dy ausqwd nyy ikhw ik “jo kuJ mYN jwxdw hW<br />

mYN qYƒ d`s id`qw hY, hor jwxkwrI leI qYƒ koeI hor ausqwd l`Bxw<br />

pvygw[”<br />

sweIN mIAW mIr jI iksy hor ausqwd pws cly gey[ ies qrHW<br />

Awp ƒ keI ausqwd bdlxy pey[ aunHW dy AwKrI ausqwd ‘Kvwjw<br />

iKjr’ sI[ dIinAwq qy &ls&y ivc Awp dw koeI swnI nhIN sI[<br />

sweIN mIAW mIr jI Kvwjw swihb pws pVHn l`g gey[ jo Kvwjw jI<br />

* J.B. Documentations 4th Stadium Road, YPS Markeet, Patiala. Mob.<br />

94179-24009


gurmiq pRkwS 15 julweI <strong>2012</strong><br />

kihMdy, Awp krdy[ AMq iek GVI Aw geI ik ij`Qy qk Kvwjw iKjr<br />

dI jwxkwrI sI, au~Qy hI sweIN mIAW mIr jI vI phuMc gey[ Kvwjw jI<br />

Awp jI nwl bhuq KuS hoey[ Awp ƒ gl nwl lgw ilAw qy ikhw, “mIr<br />

jI Awp auh sB kuJ jwx gey ho jo mYN jwxdw hW[” pr sweIN mIAW<br />

mIr jI ny ikhw ik “myrI Ajy iqRpqI nhIN hoeI[ mYN rh`svwd dy hr<br />

sbk ƒ pVHnw cwhuMdw hW[ qusIN mYƒ iksy AYsy kwml murSd dI d`s<br />

pwau ijs pws mYN bwkI dI aumr guzwr skW[” rUhwnIAq v`l ieho<br />

ijhw AsIm jzbw qy ipAwr vyK Kvwjw jI ny Awp ƒ mOlwnw s`Xd<br />

Alwh dy pws ic`TI dy ky lwhOr ByijAw qy Awp ƒ qwkId kIqI ik<br />

mOlwnw swihb dy kdmW ivc jw igVgVwau[ auh quhwƒ dIinAwq ielm<br />

nwl mwlw-mwl krngy[<br />

aus vkq sweIN mIAW mIr jI dy isr qoN ipqw dw swieAw au~T<br />

c`ukw sI[ Awp dI mwqw ny KuSI-KuSI Awp ƒ ivdw kIqw[ ivdwiegI<br />

dy vkq Kvwjw swihb ny AwpxI SPkq nwl Awp ƒ invwijAw[<br />

lwhOr phuMcx vyly Awp dI aumr 25 swl dI ho cu`kI sI[ mOlwnw<br />

s`Xd Alwh ny Awp ƒ AwpxI SwigrdI ivc kbUl kIqw[ auh Awp dy<br />

AMdrly ivSyS guxW ƒ bhuq jldI BWp gey[ mOlwnw jI kw&r qy ku&r<br />

Sbd ƒ iesqymwl nhIN sI krdy[ sweIN mIAW mIr jI ƒ AYsI qwlIm<br />

id`qI ik aunHW ƒ kwdr qy aus dI kudrq nwl rjvW ipAwr ho igAw[<br />

rozwnw hI pVHweI Kqm kr sweIN mIAW mIr jI kbirsqwn jW bwgW<br />

ivc cly jWdy[ G`t Kwxw, G`t sOxw qy QoVw bolxw Awp ƒ cMgw l`gdw<br />

sI[<br />

ijnHW idnW ivc sweIN mIAW mIr jI lwhOr, mOlwnw swihb pws<br />

pVHdy sI, aus vyly sRI gurU rwmdws jI is`KW dy cOQy gurU dy qOr ’qy is`K<br />

sMgqW dI AgvweI kr rhy sn[ mOlwnw swihb qy sweIN mIAW mIr jI<br />

gurU jI dy pRvcn suxn ƒ keI vwr gey[ auh gurU jI dy pRvcn sux ky<br />

gd-gd huMdy[ sMgq ivc jw ky aunHW ƒ rUhwnI KuSI huMdI[ jdoN sRI gurU<br />

Arjn dyv jI nwl sweIN mIAW mIr jI dI ByNt hoeI qW is`K sMprdw<br />

qy is`K mrXwdw nwl Awp dI BlI-BWq jwxkwrI ho c`ukI sI[ sweIN<br />

mIAW mIr jI kwdXwnI School of Thoughts nwl munwsbq r`Kdy<br />

sI[ k`tVqw ienHW ivc nwm-mwqr vI nhIN sI[ r`b ƒ pwauxw aus dy


gurmiq pRkwS 16 julweI <strong>2012</strong><br />

nwm dw ismrn krnw hI aunHW dw ie`ko-iek mMqv sI[ ieho mMqv is`K<br />

sMgqW dw vI sI[ kihMdy hn ik hmi^Awl lokW dw iek`Tw hoxw suBwvk<br />

hI huMdw hY[<br />

sWJy ivcwrW krky sRI gurU Arjn dyv jI qy sweIN mIAW mIr jI<br />

dI AwpsI nyVqw vDdI geI[ sRI gurU Arjn dyv jI ny sweIN mIAW<br />

mIr jI ƒ gihr gMBIr qy pIrW dw pIr ikhw sI[ jdoN sRI gurU Arjn<br />

dyv jI ny gurg`dI sMBwlI qW sweIN mIAW mIr jI ny Awp jI ƒ dsqwr<br />

ByjI sI[ aus qoN bwAd qW sweIN mIAW mIr jI dw sRI AMimRqsr<br />

Awauxw-jwxw SurU ho igAw[ is`K ieiqhws Anuswr ienHW dohW S^sIAqW<br />

ivc (sRI gurU Arjn dyv jI Aqy sweIN mIAW mIr jI) lMmy smyN qk<br />

Drm crcw huMdI rihMdI sI[ ipRM. siqbIr isMG jI Anuswr iek vwrI<br />

bRhm igAwnI dI ATvIN AstpdI au~pr keI idn crcw huMdI rhI[<br />

hzwrW lok ienHW mhWpurKW dw Drm nwl ipAwr vyK ky pRsMn qy gdgd<br />

huMdy[<br />

1588 eI: ivc sRI gurU Arjn dyv jI ny sRI AMimRqsr srovr<br />

dy AYn ivckwr AnoKw sWJw, chuM vrnW leI Ku`lHw qy DrmW dw ivqkrw<br />

mytx vwlw kIrqn dw gVH bxwaux dw PYslw kIqw[ ieh iek AnoKw<br />

iKAwl sI[ ies iKAwl ip`Cy sRI gurU Arjn dyv jI dI dUr-idRStqw<br />

dI dwd dyxI pYNdI hY[ gurU swihb ny sweIN mIAW mIr jI ƒ ikhw qW<br />

aunHW ny ies qjvIz ƒ iKVy m`Qy pRvwn kr ky ies AsQwn dw nINhp`Qr<br />

r`iKAw[ sweIN mIAW mIr jI kIrqn dy bhuq hI pRymI sn[ ies<br />

nwl sWJW hor p`kIAW ho geIAW[ sRI hirmMdr swihb, Akbr dy zmwny<br />

ivc bixAw sI[<br />

is`K sMgqW dI igxqI vD rhI sI[ roz kIrqn huMdw[ lok huMmhuMmw<br />

ky phuMcdy[ roz nvyN qoN nvyN SrDwlU gurbwxI dI Srn ivc juVdy[<br />

pr bwdSwh Akbr dI mOq qoN bwAd jhWgIr jd q^q ’qy<br />

bYiTAw qW auh k`tVpMQI muslmwnW dI KuSI cwhuMdw sI[ Akbr k`tV<br />

pMQIAW dI c`lx nhIN sI idMdw[ auh Ku`lHy ivcwrW dw sI[ jhWgIr dInI<br />

muslmwnW ƒ KuS krn leI qy aunHW au~qy ieh pRgt krn leI ik<br />

ieslwm dw rwKw hux q^q au~qy bYTw hY, aus ny sRI gurU Arjn dyv jI<br />

dI Shwdq dy hukm jwrI kr id`qy[ sweIN mIAW mIr jI ny audoN bhuq


gurmiq pRkwS 17 julweI <strong>2012</strong><br />

koiSS kIqI ik swkw tl jwvy pr Dwrimk joS ivc AMnHy hoey jhWgIr<br />

ny iek nw suxI[ sRI gurU Arjn dyv jI ƒ qsIhy dy ky ShId kr id`qw<br />

igAw[ ies Shwdq dw sweIN mIAW mIr jI ƒ bhuq hI du`K hoieAw[<br />

jo kuJ Akbr dy zmwny ivc nhIN sI ho skdw auh k`tVpMQIAW ny<br />

jhWgIr dI bwdSwhq vyly krvw ilAw[ mn hI mn ivc sweIN mIAW<br />

mIr jI bwr-bwr socdy ik iek rUhwnI mud`br dI Shwdq pr ikauN?<br />

aunHW dy idl AMdr ieh KlS sdw qy AMq qk rhI[<br />

sweIN mIAW mIr jI iek KudHw rsIdw &kIr sn[ duinAwvI<br />

KwihSW qoN bhuq dUr sn[ Kud jhWgIr AwpxI ikqwb qoizky-jhWgIrI<br />

ivc ilKdw hY ik, mYN bhuq koiSS kIqI ik sweIN mIAW mIr koeI Byt<br />

svIkwr kr lvy pr mYN bVI muSikl nwl iek imRg Cwl Byt krn ivc<br />

kwmXwb ho sikAw[ iek smyN jhWgIr sweIN mIAW mIr jI dI Azmq<br />

qoN ieMnw pRBwivq hoieAw ik auh qwj qKq C`f ky sMinAws Dwrn krn<br />

leI iqAwr ho igAw, pr sweIN mIAW mIr jI ny aus ƒ AYsw krn qoN<br />

roikAw[ mIr jI ny &rmwieAw, “jhWgIr quhwfI hsqI lok BlweI<br />

leI hY[ quhwfy iensw& dI brkq nwl &kIr qk Xwd ivc juVy rihMdy<br />

hn[ lokIN suK nwl kMmW ivc l`gy hoey hn[ pihlW koeI Awpxy vrgw<br />

Klkq dI ingwhbwnI leI KVw kr lE iPr dunIAW iqAwgx dw<br />

iKAwl idl ivc lY Awauxw[” jhWgIr ny sweIN mIAW mIr jI ƒ do ^q<br />

vI ilKy sn ijnHW ivc brkqW mMgIAW sn[<br />

sRI gurU Arjn dyv jI dI Shwdq ƒ keI swl guzr gey[<br />

jhWgIr dI k`tVpMQIAW vwlI soc ivc vI kwPI qbdIlI Aw cu`kI sI[<br />

auh Ku`lHy ivcwrW vwlw ho igAw qy nYiqkiqAW dI rihnumweI ivc hI<br />

rwjsI PYsly krn ƒ qrjIh dyx l`g ipAw sI[ iek vwr sweIN mIAW<br />

mIr jI qoN pu`jy hoey purS dy l`Cx pu`Cy qW sweIN mIAW mIr jI ny<br />

&rmwieAw, “p`uijAw purS auh hY jo vwsnw ƒ roky, suBwA dw SIql<br />

qy ihrdy dw inSkwm hovy[ suhj hI suhj aus dI vrqx hovy[”<br />

jhWgIr dw Aglw pRSn sI ik, “AYsw koeI hY vI?” qW sweIN<br />

mIAW mIr jI ny ikhw, “sRI gurU Arjn dyv jI AYsy hI sn ijnHW ƒ<br />

qyrIAW glq nIqIAW ny Kqm krvw id`qw[ hux aunHW dI QW sRI gurU<br />

hirgoibMd swihb jI hn[”


gurmiq pRkwS 18 julweI <strong>2012</strong><br />

“mYƒ qusW audoN ikauN nw d`isAw?” jhWgIr ny ikhw[<br />

“audoN qUM suxdw hI ik`Qy sI, mYN iks ƒ d`sdw?” mIr jI ny jvwb<br />

ivc &rmwieAw[ bwdSwh jhWgIr Avwk ho nmskwr kr ky Awpxy<br />

mihlW ƒ clw igAw[ sRI gur pRqwp sUrj gRMQ dy ilKwrI ny ies qrHW<br />

iliKAw hY ik:<br />

nhIN pIr iFg bolÎo gXo[<br />

kir bMdn Gr Awviq BXo]<br />

aus qoN bwAd jd qk jhWgIr q^q ’qy irhw, gurU-Gr v`l SrDw<br />

hI r`Kdw irhw[ sRI gurU Arjn dyv jI qoN bwAd sweIN mIAW mIr jI<br />

ny sRI gurU hirgoibMd swihb nwl vI pihlW vrgw siqkwr qy ihq<br />

kwiem r`iKAw[<br />

jd sweIN mIAW mIr jI ny sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI<br />

igR&qwrI dw suixAw qW auh bhuq hI duKI hoey[ Awp qur ky id`lI gey<br />

qy pIrW PkIrW qy vlIAW ƒ iek`Tw kr ky sRI gurU hirgoibMd swihb dI<br />

Azmq qy vifAweI bwry jhWgIr ƒ d`isAw[ jhWgIr ny gurU swihb<br />

ƒ qurMq irhwA krn dy hukm dy id`qy qy auh hukm Kud sweIN mIAW mIr<br />

jI gvwlIAr lY ky gey qy CyvyN pwqSwh ƒ jyl qoN irhwA krvw ky vwps<br />

lwhOr prqy[<br />

Awpxy ausqwd mOlwnw dy dyhWq qoN bwAd Awp lwhOr qoN srihMd<br />

cly gey[ srihMd ivc SyK Aihmd srhMdI dI sMgq krnw cwhuMdy sI<br />

qW ik aunHW qoN rh`svwd bwbq hor fUMGI jwxkwrI hwsl kIqI jwvy[ pr<br />

aunHW ny dyiKAw ik SyK Aihmd Ku`lHy iKAwlW dw k`tV vYrI sI[ auh<br />

ipCWh-iK`cU iKAwlW dw sI pr sweIN mIAW mIr jI aunHW bMidAW iv`coN<br />

sn, jo Drm dy mu`Fly AsUlW dy iqAwg qoN ibnW dUjy m`qW dy ivru`D swVy<br />

ƒ bMd krn dw auprwlw krdy sn[ sweIN mIAW mIr jI ny srihMd<br />

rihxw TIk nw smiJAw qy auh muV lwhOr Aw gey[ srihMd jw ky aunHW<br />

ƒ mihsUs hoieAw ik k`tVpMQIAW dw SwhI drbwr ivc kwPI dbdbw<br />

hY[ ies dy nwl hI aunHW ƒ purwxI KlS cyqy AwauNdI ik sRI gurU Arjn<br />

dyv jI dI Shwdq pr ikauN?<br />

sweIN mIAW mIr jI inmrqw dI mUrq sn qy idKwvy ƒ sdw inMddy<br />

sn[ Awpxy im`qrW qy syvkW ƒ cyqwvnI idMdy hoey AwiKAw krdy sn,


gurmiq pRkwS 19 julweI <strong>2012</strong><br />

“dyiKau myrIAW h`fIAW nw vycxw, myrI kbr au~qy dUijAW dI qrHW<br />

dukwn nw bxw bYTxw[”<br />

iek vwr jhWgIr ƒ Awp ny rwj dy pRbMD bwry crcw krdy hoey ikhw<br />

sI, “srIr dI hoNd kwiem r`Kx leI rotI iek mùK loV hY, pr mnùK<br />

iek`lw rotI dy shwry nhIN ijauNdw[ rUhwnI mMgW aus au~pr BwrI ho<br />

jWdIAW hn qy ienHW dI loV srIirk mMgW nwloN vI bhuq vDyry ho jWdI hY[<br />

rUhwnI mMgW dI pUrqI leI mnùK ihMsw qoN bcwau loVdw hY qy Aijhw krnw<br />

rwjy dI izMmyvwrI bxdI hY[ ‘iebny ArbI’ iek prmwqmw dw ivSvwsI<br />

sI[ aus ƒ XkIn sI ik Dwrimk ivSvwsW dy swry rUp s`cy hn[ BwvyN<br />

jhWgIr, sweIN mIAW mIr jI dI sMgq ivc bhuq smW guzwrnw cwhuMdw<br />

sI pr sweIN mIAW mIr jI dIAW nzrW ivc jhWgIr ƒ auh Azmq nw<br />

iml skI ijs dw auh muqlwSI sI[ bwdSwh dIAW auh kmzor GVIAW<br />

ijnHW kmzor vlvilAW AMdr bwdSwh ny sRI gurU Arjn dyv jI dI<br />

Shwdq dy hukm id`qy sn[ ieiqhws ies g`l dw gvwh hY Aqy ipRM.<br />

siqbIr isMG vI ies g`l dI puStI krdy hn (AwpxI ikqwb purwqn<br />

ieiqhwisk jIvnIAW 1975 ivc pRkwiSq) ik iek vwr jhWgIr ny<br />

sweIN mIAW mIr jI ƒ id`lI bulwieAw[ keI Drm crcwvW hoeIAW[<br />

drbwr ivc aulmW qy mud`br lok bYTy sn[ jdoN Awp muVn l`gy qW<br />

Azmq qy Adb vjoN swry drbwrI KVHy ho gey[ jhWgIr ny Arz kIqI<br />

ik auh kuJ mMgx, qW Awp jI ny jvwb ivc ikhw ik “mYN mMgxw psMd<br />

nhIN krdw pr jy qusIN myrI KwihS pUrI krnw hI cwhuMdy ho qW pRx kro<br />

ik myrI KwihS pUrI kIqI jwvygI[” “byS`k” jhWgIr ny ikhw qW sweIN<br />

mIAW mIr jI ny jvwb id`qw ik “myrI KwihS hY ik bwdSwh iPr mYƒ<br />

Awpxy pws bulwaux dI Kycl nhIN krngy[”<br />

Bwv dInI muslmwnW ƒ KuS krn leI jhWgIr bhuq kuJ qoN<br />

vWiJAw igAw[ dInI aulmW isAwxy sn, pr aunHW dI soc dI gihrweI<br />

dirAwvW dI fUMGweI ijMnI sI[ sweIN mIAW mIr jI smuMdr sn, ijs<br />

dI gihrweI hux qk nwpI nhIN jw skI[<br />

sweIN mIAW mIr jI Agsq 1635 ƒ pMj idn bImwr rih ky<br />

ies dunIAw qoN kUc kr gey[


gurmiq pRkwS 20 julweI <strong>2012</strong><br />

bMd-bMd ktvwaux vwly ShId BweI mnI isMG jI<br />

-sRI rmyS b`gw cohlw*<br />

is`K ieiqhws dy pMinAW ƒ jykr pUrI ghu nwl dyiKAw jwvy qW<br />

ienHW pMinAW dI iebwrq ShIdW dy KUn nwl rMgI hoeI idKweI idMdI hY[<br />

ies iebwrq dI bxwvt Aqy sjwvt ivc du`D pINdy b`icAW qoN lY ky<br />

pMJ`qr-A`sI swl dy bwibAW dy blIdwn dI iek AnoKI Aqy dlyrwnw<br />

phuMc kMm kr rhI hY[ ieh iebwrq ies g`l ƒ qsdIk krdI hY ik<br />

ies dy isrjkW ny Awpxy srIr dy bMd-bMd qW h`s ky ktvw ley pr<br />

iksy vI kImq 'qy is`KI dy isDWqW ƒ Fwh nhIN l`gx id`qI[<br />

jdoN vI kdy mnu`KI kdrW-kImqW jW ienswnIAq nwl juVy p`KW<br />

dI pihrydwrI dw vkq AwieAw qW is`K ShIdW ny vkq dy hwkmW qoN<br />

iksy iksm dI koeI irAwieq nhIN mMgI[ sgoN Axmnu`KI qsIihAW ƒ<br />

vI ‘aus dI’ rzw smJ ky sihx kr ilAw[ iesy qrHW dI sihxSIlqw<br />

dw pRgtwvw krn vwilAW ivc hI Swml hY, BweI mnI isMG jI ShId<br />

dw nwm[<br />

BweI mnI isMG jI dy jnm bwbq keIAW lyKkW ivc kuJ mqByd<br />

vI brkrwr hn[ pr B`t vhIAW Aqy pMfw vhIAW dI ilKq Anuswr<br />

BweI swihb dw jnm 10 mwrc 1644 eI: ƒ ipqw BweI mweIdws Aqy<br />

mwqw mDrI bweI dI ku`KoN ipMf AlIpur izlHw muj&rgVH (pwiksqwn)<br />

ivKy hoieAw[<br />

BweI mnI isMG dy prvwr dw nwqw gurU nwnk pwqSwh dy Gr nwl<br />

sRI gurU hirgoibMd jI dy smyN qoN hI juVdw hY ikauNik BweI swihb dy dwdw<br />

BweI blU rwau CyvyN pwqSwh dy isrk`FvyN jrnYl sn[ BweI mweIdws<br />

dy iek drjn spu`qr sn ijnHW iv`coN 11 spu`qrW ny is`K AwdrSW dI<br />

rwKvwlI kridAW AwpxIAW jwnW qk dI prvwh nhIN kIqI[<br />

jdoN BweI mnI isMG dI aumr 13 swl dI hoeI qW BweI mweIdws<br />

aus ƒ nwl lY ky sqvyN pwqSwh sRI gurU hirrwie swihb jI dy drbwr<br />

# 1348/17/1, glI nµ: 8, hYbovwl Kurd, luiDAwxw[ mobw: 9463132719


gurmiq pRkwS 21 julweI <strong>2012</strong><br />

sRI kIrqpur swihb ivKy Aw nqmsqk hoieAw[ jdoN bwlk mnIey<br />

(BweI mnI isMG jI) ny sqvyN pwqSwh dy crnW 'qy m`Qw tyikAw qW aus<br />

dy suMdr srUp ƒ dyK ky gurU swihb kihx l`gy, “mnIAw gunIAw hovygw<br />

bIc jg swry[” do swl gurU Gr dy jUTy brqnW ƒ mWjidAW bwlk<br />

mnIey ny Awpxy mn dI mYl guAw leI Aqy iek inrml Aqy inrC`l<br />

ihrdy dw mwlk bx igAw[<br />

jdoN BweI mnIey dI aumr 16 ku swl qk phuMcI qW aus dw AnMd<br />

kwrj bIbI sIqo pu`qrI BweI l`KISwh vwsI KYrpur nwl ho igAw[ AnMd<br />

kwrj dI sMpUrnqw qoN bwAd BweI mnI isMG Awpxy do BrwvW BweI jyTw<br />

Aqy BweI idAwlw jI smyq muV kIrqpur swihb Aw gey[<br />

sRI gurU hirrwie swihb jI dy joqI joq smwaux qoN bwAd BweI<br />

mnI isMG jI ATvyN pwqSwh sRI gurU hirikRSn swihb jI dI syvw ivc<br />

ju`t gey[ ATvyN gurU jI dy joqI joq smwaux qoN bwAd Awp bwby bkwly<br />

sRI gurU qyg bhwdr swihb jI kol Aw gey[<br />

jdoN sRI gurU qyg bhwdr swihb pUrb dI bwhI v`l Drm pRcwr kr<br />

ky vwps sRI AnMdpur swihb ivKy Aw gey qW BweI mnI isMG jI ny<br />

AwpxI hwzrI ie`Qy lgvwauxI SurU kr id`qI[ gurU swihb ny BweI<br />

swihb ƒ gurbwxI dIAW poQIAW dy auqwry krn dI syvw-sMBwl id`qI[<br />

ijs ƒ Awp ny bVI hI qndyhI nwl inBwieAw[<br />

mzlUmW dy h`k ivc hwA dw nwArw mwrn leI jdoN nOvyN gurU ihMd<br />

dI cwdr bx ky id`lI v`l ƒ rvwnw hoey qW BweI mnI isMG jI sRI gurU<br />

goibMd isMG jI kol hI rih gey[ dsm ipqw dI hzUrI ivc rih ky<br />

BweI swihb dI bOiDkqw ivc kw&I in^wr Aw igAw[ ies in^wr<br />

sdkw auh is`K Drm dy mhwn ivdvwn bx gey[<br />

jdoN BMgwxI dw Xu`D hoieAw qW aus vkq BweI mnI isMG jI ny gurU<br />

swihb dw ftvW swQ id`qw[ ies jMg ivc aunHW dy Brw hrI cMd Shwdq<br />

dw jwm pI gey[ jdoN iek swl bwAd ndOx dI lVweI lVI geI qW<br />

BweI swihb dI bhwdrI Aqy v&wdwrI ƒ mu`K r`KidAW gurU swihb v`loN<br />

ienHW ƒ dIvwn dI aupwDI b^iSS kIqI geI[<br />

1699 eI: ivc jdoN pwqSwh ny vYswKI dy idhwVy 'qy Kwlsw pMQ<br />

dI swjnw kIqI qW BweI mnI isMG jI ny Awpxy BrwvW Aqy pu`qrW smyq


gurmiq pRkwS 22 julweI <strong>2012</strong><br />

KMfy-bwty dI pwhul pRwpq kIqI[ Awp jI dw nwm BweI mnIey qoN BweI<br />

mnI isMG ho igAw[ ies qrHW gurU-drbwr ivc aunHW dw mwx-siqkwr<br />

pihlW qoN vI vD igAw[ sUrbIr hox dy nwl-nwl Awp Awpxy smyN dy<br />

sQwipq kQw-vwck vI sn[ sRI AnMdpur swihb ivKy Awp rozwnw hI<br />

kQw duAwrw sMgqW ƒ inhwl kirAw krdy sn[<br />

sRI AnMdpur swihb dI pihlI lVweI smyN jdoN phwVI rwijAW ny<br />

hwQI ƒ Srwb nwl msqwieAw sI qW aus dw mUMh-qoV jvwb vI BweI<br />

mnI isMG dy &rjMdW BweI bic`qr isMG Aqy BweI audY isMG ny hI id`qw<br />

sI[ ienHW dovW dI bhwdrI qoN pRsMn ho ky sRI gurU goibMd isMG jI ny ienHW<br />

ƒ iek ivSyS hukmnwmy dI b^iSS kr id`qI[<br />

sRI AnMdpur swihb qoN lY ky cmkOr swihb dI k`cI gVI qk ij`Qy<br />

dsvyN pwqSwh dw prvwr Aqy jwn qoN ipAwry isMG ShId ho gey, au~Qy<br />

BweI mnI isMG dy pMj pu`qr vI is`K Drm qoN kurbwn ho gey[ sRI<br />

mukqsr dI lVweI qoN bwAd jdoN sRI gurU goibMd isMG jI qlvMfI swbo<br />

ivKy phuMcy qW BweI mnI isMG ny vI au~Qy phuMc ky nmskwr kIqI[ gurU<br />

swihb ny BweI swihb qoN dmdmI bIV ilKvweI ijs ivc sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb dI bwxI vI drj kIqI geI[<br />

sMn 1721 qoN BweI mnI isMG jI is`K kOm dI rihnumweI kr rhy<br />

sn[ dIvwlI Aqy vYswKI dy iqauhwrW mOky auh Aksr iek v`fw iek`T<br />

kr ky is`K sMgqW ƒ Awps ivc imlwaux/bYTwaux dw Xqn kirAw<br />

krdy sn[ ienHW imlxIAW/bYTkW sdkw hI is`K kOm sMktkwlIn<br />

simAW ivc vI cVHdI klw ivc rihMdI rhI hY[<br />

70 swl aumr ho jwx krky BweI mnI isMG dw srIr byS`k, kuJ<br />

kmzor pY irhw sI pr aunHW ivc is`KI dy pRcwr qy pRswr dw auqSwh Ajy<br />

vI jvwn sI[ sMmq 1790 ibkRmI dw dIvwlI dw purb nyVy Aw irhw<br />

sI[ ies smyN Awp sRI drbwr swihb sRI AMimRqsr dI syvw-sMBwl mu`K<br />

gRMQI dy rUp ivc kr rhy sn[ ies purb ƒ mnwaux leI BweI swihb<br />

Awpxy swQIAW s. subyg isMG Aqy s. sUrq isMG ƒ nwl lY ky lwhOr dy<br />

sUbydwr zkrIAW Kwn kol gey[<br />

sUbydwr ny 10,000 dI rkm jzIey vjoN mMg leI jo BweI mnI<br />

isMG ny myly auprMq dyxI mMn leI[ AwpsI sihmqI hox dy bwvjUd vI<br />

lwhOr dy sUbydwr dw mn byeImwn ho igAw[ ies byeImwnI qihq aus


gurmiq pRkwS 23 julweI <strong>2012</strong><br />

ny myly 'qy juVn vwlIAW sMgqW ƒ ^qm krn dI Twx leI[ jdoN BweI<br />

mnI isMG jI ƒ ies g`l dI iBxk peI qW aunHW ny sMgqW/Kwlsy ƒ au~Qy<br />

Awaux qoN rokx leI isMGW ƒ ByijAw[ ijs krky sMgqW dw iek`T nhIN<br />

hoieAw[ BweI mnI isMG jI ny hkUmq dy ies ivhwr dI inKyDI kIqI[<br />

zkrIAw Kwn ny BweI swihb koloN jzIey dI rkm vsUl krnI<br />

cwhI, pr jvwb ivc BweI mnI isMG ny ikhw ik, “iek`T qW qusIN hox<br />

nhIN id`qw iPr ikhVI rkm dI g`l krdy ho?” BweI mnI isMG ƒ<br />

igRPqwr kr ky lwhOr drbwr ivc pyS kIqw igAw[ zkrIAW Kwn ny<br />

jurmwnw nw Brn dI sUrq ivc ieslwm kbUl krn dI Srq r`K id`qI<br />

jo BweI swihb ny ApRvwn kr id`qI[ koeI g`l nw bxdI dyK ky lwhOr<br />

dy sUbydwr ny BweI swihb dy srIr dw bMd-bMd k`tx dw hukm dy id`qw[<br />

hukm dI qmIl krn ihq ispwhI aunHW ƒ SwhI iklHy dy mYdwn ivc lY<br />

gey[ BweI mnI isMG ny ies szw ƒ vwihgurU dw Bwxw smJ ky svIkwr<br />

kr ilAw Aqy Shwdq dw jwm pI gey[<br />

BweI qwrU isMG<br />

mYƒ qyrI BrI jvwnI qy rihm AwauNdw hY<br />

jwh mYN b^Sdw hW qyrI jwn<br />

b`s ies dy ievz ivc mYƒ qUM iek qoh&w dy jw<br />

jwx l`igAW<br />

qoh&w dy jw Awpxy KUbsUrq lMmy vwl<br />

mnzUr hY bwdSwh, BweI qwrU isMG ny ikhw,<br />

qUM vI kI krygw Xwd<br />

iksy is`K koloN kuJ mMigAw sI<br />

dy jwvWgw qYƒ Awpxy suhxy lMmy vwl<br />

pr iek`ly vwl nhIN<br />

Awpxw isr vI dy ky jwvWgw nwl[<br />

-sRI rivMdr nwQ tYgor<br />

pMjwbI Anuvwd : jMg bhwdr goiel


gurmiq pRkwS 24 julweI <strong>2012</strong><br />

pMjwb dI ijMdw-idl mhwrwxI ijMd kOr<br />

-pRo. ikrpwl isMG bfUMgr*<br />

gurmiq lihr qoN pihlW Bwrq dyS ivc v`K-v`K dysI-ivdySI<br />

DrmW dy Dwrimk k`tVvwd, krmkWfI mqW-mqWqrW, rjvwVwSwhI Aqy<br />

srmweydwrI rucIAW, zwq-pwq, aUc-nIc dy Byd-Bwv, rwStrI jIvn<br />

ivc AweI Awcrxk igrwvt, AwriQk kwxI vMf, Awpxy ivrsy qy<br />

ieiqhws v`loN Avyslypn Awid AnykW kwrnW krky dyS dw Dwrimk,<br />

smwijk Aqy AwriQk FWcw, rwjnIiqk jIvn Aqy siBAwcwr lIrolIr<br />

hoieAw ipAw sI[ AwpwDwpI Aqy burCwgrdI vwlI hwlq hI sI[<br />

sony dI icVI khy jwx vwly dyS ƒ lùtx Aqy kùtx leI AnykW ivdySI<br />

DwVvIAW, jrvwixAW Aqy zwlmW ny dyS au~qy vwr-vwr hmly kIqy[ rwj<br />

pRbMD au~qy kwbz ho ky ie`QoN dI lùt qy kùt krn dy nwl-nwl Dwrimk,<br />

smwijk Aqy AwriQk FWcy nwl iKlvwV kIqw[ smwj pihlW hI K`qrI,<br />

bRwhmx, SUdr qy vYS vrgW ivc vMifAw hoieAw sI[ ies jùggrdI<br />

dOrwn SUdr Aqy AOrq dw sB qoN v`D inrwdr Aqy SoSx kIqw igAw[<br />

ienHW dohW pws koeI Dwrimk, rwjnIiqk, AwriQk Aqy smwijk AiDkwr<br />

nhIN sI[ gusweIN qulsI dws ny qW ie`QoN qk kih id`qw:<br />

For, gvwr, SUdr, pSU, nwrI[<br />

Xh pwcoN qwVn ky AiDkwrI[<br />

sRI gurU nwnk dyv jI ny dyS Aqy smwj dI qrsXog hwlq vyK ky<br />

iek mukMml kRWqI ilAwaux dw auprwlw kIqw Aqy Awpxw swQI mrdwnw<br />

jI ƒ bxwieAw Aqy aus ƒ ‘BweI’ ikhw[ siqgurW ny smJwieAw ik<br />

jykr bwdSwh inhklMk hY qW aus ƒ jnm dyx vwlI klMikq ikvyN hoeI?<br />

gurU jI ny PurmwieAw:<br />

so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn] (pMnw 473)<br />

ies srbp`KI kRWqI dy PlsrUp smwj ivc iqRskwry jw rhy vrg<br />

ƒ pUrw mwn-snmwn pRwpq nhIN hoieAw[ gurU swihb ny Aijhy kwrnwmy<br />

kIqy ijnHW nwl Ascrj krn vwlw ieiqhws isrijAw Aqy s`cmùc hI<br />

* swbkw pRDwn, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[ mo: 99158-05100


gurmiq pRkwS 25 julweI <strong>2012</strong><br />

ieiqhws dy vihx moV id`qy[ dunIAW dy AnoKy Aqy mhwn kRWqIkwrI sRI<br />

gurU nwnk dyv jI dI kRWqI ny byby nwnkI, mwqw iqRpqw, mwqw sul`KxI,<br />

mwqw KIvI, mwqw ivrweI, bIbI Amro, bIbI BwnI, bIbI rwmo, bIbI<br />

vIro, mwqw gMgw, bIbI rUp kOr, mwqw nwnkI, mwqw gujrI jI, mweI Bwgo,<br />

mwqw swihb kOr, mwqw suMdrI jI, bIbI hrSrn kOr, bIbI AnUp kOr,<br />

rwxI sdw kOr Aqy mhwrwxI ijMd kOr Awid AnykW mhwn vIrWgxW,<br />

iqAwg qy kurbwnI dI mUrq Aqy AwdrSk bIbIAW ƒ jnm id`qw ijnHW<br />

ny dyS qy kOm dw invyklw Aqy ivl`Kx ieiqhws isrijAw[ dyS pMjwb<br />

dI aus mhwn, sUrbIr, suMdr, rwjnIqIvyqw, guris`KI joS qy jzby nwl<br />

srSwr, iek v&wdwr pqnI, iek suXog mwqw, inDVk qy isdkI SyrnI<br />

mhwrwxI ijMd kOr bwry ivcwr kr rhy hW[<br />

mhwrwxI ijMd kOr, ijs ƒ ipAwr nwl prvwr ivc ijMdW kih ky<br />

bulwieAw jWdw sI, dw jnm pMjwb dy nwmvr srdwr mMnw isMG dy gRih<br />

ipMf cwV, qihsIl jPrvwl, izlHw isAwlkot ivKy sMn 1817 ivc<br />

hoieAw[ smyN Anuswr ivìdAw Aqy rwjnIiqk sUJ-bUJ pRwpq Aiq dI<br />

suMdr, muitAwr ijMdW dw AnMd kwrj, smyN dy SkqISwlI bwdSwh<br />

mhwrwjw rxjIq isMG nwl sMn 1837 ivc hoieAw[ aus smyN ijMdW dI<br />

aumr 20 swl Aqy mhwrwjw swihb dI aumr 57 swl sI[ 4 sqMbr<br />

1838 ƒ ies dI kùKoN iek bwlk ny jnm ilAw ijs dw nwm kMvr<br />

dlIp isMG rìKAw igAw[ CyqI hI ijMdW dIAW KuSIAW ny gmIAW dw rUp<br />

Dwrn kr ilAw Aqy pMjwb dI iksmq dw sUrj 27 jUn 1839 ƒ fùb<br />

igAw[ mhwrwxI ijMd kOr hux iek ivDvw sI ijs dI god ivc 9 mhIny<br />

24 idnW dw bwlk dlIp isMG sI[<br />

mhwrwjw rxjIq isMG dI aumr dy ipCly swlW dOrwn v`K-v`K<br />

kwrnW krky fogry Brw rwj pRbMD ivc kwPI BwrU ho cùky sn[ aunHW dy mnW<br />

ivc rwj dI v&wdwrI dI QW rwj ƒ qbwh kr ky aus au~qy Awpxy rwjsI<br />

mihl auswrn dI lwlsw sI[ lwhOr drbwr ivc swizSW dw dOr SurU ho<br />

cùkw sI[ AMdro-AMdr mhwrwjy dy BrwvW, pùqrW, srdwrW Aqy fogry<br />

BrwvW AMdr eIrKw Aqy injpRsqI dI TMFI jMg SurU ho cùkI sI[ mhwrwjw<br />

rxjIq isMG qoN bwAd mhwrwjw KVk isMG g`dInSIn hoey[ QoVHy smyN<br />

ip`CoN fogry BrwvW ny fUMGI swizS ADIn aunHW ƒ SwhI mihl AMdr kYd kr


gurmiq pRkwS 26 julweI <strong>2012</strong><br />

ky rwj-Bwg dw Bwr aus dy pùqr kMvr nOinhwl isMG dy hvwly kr id`qw[<br />

aus qoN vI Kqrnwk iek swizS ADIn mhwrwjw KVk isMG Aqy aus dy<br />

pùqr kMvr nOinhwl isMG ƒ ie`ko idn hI sdw dI nINd sulw id`qw[ iPr<br />

kMvr nOinhwl isMG dI mwqw cMd kOr 2 mhIny 9 idn qk rwj krdI<br />

rhI[ lwhOr drbwr ivc fogirAW dI swizS kwrn hoey KUnI tkrwA<br />

auprMq mhwrwjw Syr isMG g`dI au~qy bYTy prMqU fogirAW ny swizS ADIn<br />

mhwrwjw Syr isMG Aqy aus dy bwlk pùqr kMvr pRqwp isMG dw vI kql<br />

krvw id`qw[ AMq bwlk kMvr dlIp isMG, ijs dI aumr aus smyN 5 swl<br />

11 idn dI sI, ƒ 15 sqMbr 1843 eI: ƒ q^q au~qy ibTw id`qw[<br />

Agly hI idn rwjw hIrw isMG fogry ny Kwlsw POjW dI mdd nwl Awpxy<br />

ipqw iDAwn isMG fogry dy kwqlW, sMDwvwlIey lihxw isMG Aqy AjIq<br />

isMG ƒ kql krvw id`qw[ rwj iqlk lgw ky rwjw hIrw isMG ny qwjpoSI<br />

dI rsm kr ky 18 sqMbr 1843 eI: ƒ kMvr dlIp isMG ƒ mhwrwjw<br />

Aqy Awpxy Awp ƒ vzIr hox dw AYlwn kr id`qw[ mhwrwxI ijMd kOr<br />

Aqy aus dy Brw jvwhr isMG ƒ hIrw isMG dw vzIr bxnw mnzUr nhIN<br />

sI[ hIrw isMG ny Kwlsw POjW ivc ieh g`l PYlw id`qI ik jvwhr isMG<br />

mhwrwjw dlIp isMG ƒ AMgryzW kol vycxw cwhuMdw hY[ Kwlsw POj ny<br />

jvwhr isMG ƒ igRPqwr kr ky hIrw isMG dy hvwly kr id`qw ijs ny<br />

jvwhr isMG ƒ kYd kr id`qw, prMqU QoVHy hI smyN mgroN mhwrwxI ijMd kOr<br />

ny Awpxw Asr-rsUK vrq ky Awpxy Brw ƒ Cufw ilAw[ 7 meI 1844<br />

eI: ƒ rwjw hIrw isMG dy hukm nwl Syr-ey-pMjwb dy pùqr kMvr kSmIrw<br />

isMG, s. Aqr isMG sMDwvwlIey, bwbw bIr isMG nOrMgwbwdI smyq iqMn<br />

hzwr qoN vI v`D isMGW, isMGxIAW Aqy BuJMgIAW ƒ kql kr id`qw igAw[<br />

21 dsMbr 1844 eI: ƒ hIrw isMG vI sxy swQIAW dy kql kr id`qw<br />

igAw Aqy aus dI QW jvwhr isMG vzIr bixAw, ijs dy hukm nwl<br />

mhwrwjw rxjIq isMG dy pùqr kMvr pSOrw isMG ƒ 30 Agsq 1845<br />

eI: ƒ kql kr id`qw igAw, ijs kwrn Kwlsw POjW jvwhr isMG nwl<br />

nwrwz ho geIAW Aqy aus ƒ mhwrwxI ijMd kOr Aqy mhwrwjw dlIp isMG<br />

dy swhmxy 21 sqMbr 1845 eI: ƒ kql kr id`qw[ hux lwhOr drbwr<br />

AMdr PYlI burCwgrdI kwrn koeI vzIr bxn ƒ iqAwr nhIN sI[ AMq<br />

sB kMm-kwj mhwrwxI ijMd kOr ny Awpxy h`Q ivc lY ilAw, auh bwlk


gurmiq pRkwS 27 julweI <strong>2012</strong><br />

mhwrwjy dI srpRsq bxI Aqy dIvwn dInw nwQ, BweI rwm isMG Aqy<br />

imSr lwl isMG Awid dI slwhkwr sBw bxw ky rwj krn l`gI[ lyfI<br />

lwgn ny AwpxI ikqwb dy s&w 106 au~qy iliKAw hY ik “mhwrwxI ijMd<br />

kOr Awpxy pùqr dI bwlk AvsQw ivc, aus dI pRiqpwlkw QwpI geI[<br />

auh lwiek qy p`ky ierwdy vwlI iesqrI sI ijs dw Kwlsw pMcwieqW<br />

AMdr bVw siqkwr Aqy Asr sI[ auh rwjnIqI ƒ smJx vwlI Aqy v`fy<br />

hONsly vwlI iesqrI sI”[<br />

auDr lwl isMG Aqy qyj isMG vI qwkq hwsl krn leI qrlom`CI<br />

ho rhy sn prMqU Kwlsw POjW aunHW dy swizSI Aqy KudpRsq hox kwrn<br />

s^q i^lwP sn[ AMq ƒ ienHW dohW ny AMgryzW nwl swz-bwz krnI<br />

ArMB id`qI Aqy PYslw kr ilAw ik Kwlsw POjW ƒ AMgryzW nwl lVw ky<br />

qbwh krvw id`qw jwvy[ ies nIqI ADIn fogirAW ny Kwlsw POjW ƒ<br />

BVkw ky 17 nvMbr 1845 eI: ƒ AMgryz srkwr dy ivrùD AYlwn-eyjMg<br />

krvw id`qw[ BwvyN mhwrwxI ijMd kOr Aqy srdwr Swm isMG AtwrI<br />

lVweI CyVn dy ivrùD sn ikauNik lwhOr drbwr AMdr iekjutqw Aqy<br />

ieksurqw nhIN sI[ POj dI kmWf vI iF`lI hoeI peI sI Aqy mhwrwjw<br />

dlIp isMG bwl AvsQw ivc sn[ lwhOr drbwr swizSW dw AKwVw<br />

bixAw hoieAw sI[ pr lVweI nw tl skI[ AMq sqluj dy kMFy pMj<br />

Gmswx dIAW lVweIAW hoeIAW ijnHW ivc Kwlsw POjW ny Awpxy jOhr<br />

idKwey Aqy AMgryz POjW dy C`ky Cufw id`qy prMqU dyS-DrohI jrnYlW lwl<br />

isMG, qyj isMG Aqy gulwb isMG dI byeImwnI kwrn mudkI, PyrU Sihr,<br />

b`dovwl, AlIvwl Aqy sBrwvW dIAW lVweIAW hwr gey[ ienHW byeImwn<br />

jrnYlW ny POjW ƒ brUd dI QW sroNH ByjI[ prMqU POjW AMdr ienHW ieh g`l<br />

PYlw id`qI ik mhwrwxI ijMd kOr ny AMgryzW ƒ ic`TIAW ilKIAW hn Aqy<br />

brUd dI QW sroHN vI mhwrwxI swihbw ny hI ByjI[ pr A`j qk ies dw<br />

sbUq ik`Dry vI nhIN imldw[ ies dy ault mudkI qy PyrU Sihr dI jMg<br />

hwrn auprMq jo ic`TI mhwrwxI ijMd kOr ny srdwr Swm isMG AtwrI, jo<br />

Syr-ey-pMjwb dw dosq Aqy nzdIkI irSqydwr vI sI, ƒ ilKI aus qoN<br />

swP zwhr hY ik mhwrwxI ijMd kOr ƒ pMjwb dy ihq ikqny ipAwry sn<br />

Aqy pMjwb dI im`tI nwl aus dw ikqnw moh sI! iPr rwj-Bwg dw mwlk<br />

vI qW aus dw pùqr dlIp isMG hI sI Aqy mhwrwjw dlIp isMG dI


gurmiq pRkwS 28 julweI <strong>2012</strong><br />

srpRsq dy rUp ivc rwj-Bwg dI vwgfor aus dy Awpxy h`Q sI[ koeI<br />

kmlw vI Awpxy Gr ƒ Awp qbwh nhIN krdw[ iPr mhwrwxI ijMd kOr<br />

ƒ AMgryzW nwl swz-bwz kr ky Awpxy hI pùqr dw rwj-Bwg qbwh krn<br />

dI kI loV sI? prMqU fogry BrwvW vWg hr rwj pRbMD Aqy rwj Grwxy<br />

AMdr Aijhy niKD Aqy inj-pRsq, lwlcI, nmk hrwm lok mOjUd huMdy<br />

hI rhy hn Aqy A`j vI hn, jo rwj drbwrW-srkwrW AMdr rih ky<br />

swizSW rcdy hI rihMdy hn[ Swied hI koeI srkwr ienHW drbwrI<br />

swizSW (PALACE-INTRIGUES) qoN bc skI hovy[ srdwr Swm<br />

isMG AtwrI ƒ ilKI mhwrwxI ijMd kOr dI ic`TI ƒ pMQ dy pRis`D ivdvwn<br />

ieiqhwskwr Aqy SRomxI FwfI igAwnI sohx isMG sIql ny ieauN ibAwn<br />

kIqw hY:<br />

ic`TI ilKI mhwrwxI ny Swm isMG ƒ, bYT irhoN kI icq ivc Dwr isMGw?<br />

dovyN jMg mudkI-PyrU Sihr vwly, isMG Awey AMgryz qoN hwr isMGw[<br />

kwhƒ hwrdy ikauN imhxy j`g idMdw, ijauNdI huMdI jy A`j srkwr isMGw?<br />

qyg isMGW dI qW KuMFI nhIN hoeI, AYpr Awpxy hI ho gey gdwr isMGw[<br />

hux vI cmkI nw jy isMGw qyg qyrI, qW iPr sB inSwn imtwey jwsn[<br />

qyry lwfly kOr dI ih`k au~qy, k`lH ƒ gYrW dy JMfy Julwey jwsn[<br />

pùt Syry pMjwb dI mVHI qweIN, auhdy pYrW ivc Pùl rulwey jwsn[<br />

bdlI ijhny qkdIr pMjwb dI sI, auhdI Awqmw ƒ qIr lwey jwsn[<br />

Ajy smW eI vkq sMBwl isMGw, ruVHI jWdI pMjwb dI Swn r`K lY[<br />

lihMdI id`sy ‘rxjIq’ dI p`g mYƒ, moey im`qr dI XoiDAw Awn r`K lY[<br />

mhwrwxI ijMd kOr dI ic`TI dyS-BgqI Aqy pMjwb pRqI s`cy-sùcy<br />

ipAwr dI Bwvnw nwl lbryz sI[ srdwr Swm isMG AtwrI kmrk`sw<br />

kr ky Awpxy POjI dl nwl Aw hwzr hoieAw Aqy sBrwvW dI lVweI aus<br />

dI kmwn hyT lVI geI[ srdwr AtwrI dI AgvweI ivc Kwlsw POjW<br />

ny BwrI jOhr idKwey Aqy AMgryzI POjW dy AwhU lwh sùty[ prMqU jMg ƒ<br />

swzo-swmwn splweI krn vwly qW auhI gdwr sn[ ies qrHW 10<br />

jnvrI 1846 eI: ƒ sBrwvW dy mYdwn ivc kOmI gdwrW dI gdwrI kwrn<br />

Kwlsw POjW ij`q ky vI hwr geIAW[ srdwr Swm isMG AtwrI jMg ivc<br />

jUJdy hoey ShIdI pw gey[ ienHW jMgW ivc Kwlsw POj ny bhwdrI dy auh<br />

jOhr ivKwey ik lMdn dy twpUAW ivc kurlwht m`c geI[ AMgryz Swsn


gurmiq pRkwS 29 julweI <strong>2012</strong><br />

kMb auiTAw[ kvI Swh muhMmd ny ‘jMgnwmw isMGW qy PrMgIAW’ ivc ies<br />

gwQw ƒ ieauN ibAwn kIqw hY:<br />

isMGW mwr ky ktk mukwie id`qy,<br />

ihMdusqwnI qy pUrbI d`KxI jI[<br />

nMdn twpUAW ivc kurlwt peI,<br />

kursI cwr hzwr hoeI s`KxI jI[<br />

isMGW Aqy PrMgIAW dIAW swrIAW jMgW ivc pMjwb qoN ibnW swry<br />

ihMdosqwn dIAW POjW AMgryzI kmwn hyT Kwlsw POjW ivrùD lVIAW Aqy<br />

pUry pMjwb ƒ AMgryz ADIn krvw ky swry ihMdosqwn ƒ gulwm bxwaux ivc<br />

pUrw Xogdwn pwieAw[ ieho ienHW dI dyS BgqI sI[ ies qrHW dI hI<br />

krqUq ienHW lokW ny muZl srkwr nwl sWJ pw ky gurUikAW nwl jMg-XùD<br />

kIqy Aqy aunHW lokW dy sMgI-swQI bxy ijhVy ienHW dw Dwrimk, smwijk<br />

Aqy rwjnIiqk FWcw hI qbwh kr rhy sn[<br />

12 PrvrI 1846 eI: ƒ jyqU AMgryz ksUr Aw bYTw[ ienHW<br />

lVweIAW dw vyrvw mhW kvI Swh muhMmd ny ‘jMgnwmw isMGW qy PrMgIAW’<br />

ivc ivsQwr nwl id`qw hY[ Swh muhMmd lMmw haukw Br ky kihMdw hY:<br />

jMg ihMd pMjwb dw hox l`gw, dovyN pwqSwhI POjW BwrIAW ny[<br />

A`j hovy srkwr qW mùl pwvy, ijhVIAW Kwlsy ny qygW mwrIAW ny[<br />

Swh muhMmdw iek srkwr bwJoN, POjW ij`q ky AMq ƒ hwrIAW ny[<br />

AMq 18 PrvrI 1846 eI: ƒ rwjw gulwb isMG bwlk mhwrwjw<br />

dlIp isMG ƒ nwl lY ky lwrf hwrifMg ƒ lilAwxI Aw imilAw[ lwhOr<br />

drbwr dw zbwnI SrqW nwl sOdw qYA kr ilAw Aqy 20 PrvrI 1846<br />

eI: ƒ AMgryz lwhOr pùjw[ ies swry GtnwkRm iv`coN mhwrwxI ijMd kOr<br />

ƒ dUr hI nhIN rìKAw sgoN qrHW-qrHW dIAW mnGVq swizSI khwxIAW<br />

bxw ky aus ƒ Kwlsw POjW Aqy pMcwieqW drimAwn bdnwm krn dw<br />

BrpUr Xqn kIqw igAw[ 26 PrvrI ƒ lwrf hwrifMg ny lwhOr ivc<br />

Awm drbwr kIqw[ AMgryz Aihlkwr jyqU Skl ivc s`jy pwsy Aqy is`K<br />

srdwr ADIngI dI hwlq ivc K`by pwsy bYTy Aqy bwlk mhwrwjw dlIp<br />

isMG ƒ rwj isMGwsx au~qy ibTwieAw igAw[hwrifMg ny mhwrwjw dlIp<br />

isMG dy mwqihq imsr lwl isMG dy vzIr Aqy qyj isMG dy sYnwpqI hox<br />

dw AYlwn kIqw[ mhwrwxI ijMd kOr jo mhwrwjy dI srpRsq sI, ƒ iksy


gurmiq pRkwS 30 julweI <strong>2012</strong><br />

vI qrHW ivSvws ivc nhIN ilAw igAw[ ies qoN v`fw rwjnIiqk D`kw qy<br />

DoKw hor kI ho skdw sI? 16 dsMbr 1846 eI: ƒ Brovwl dI sulh,<br />

ijs au~qy gdwrW dy khy, bwlk mhwrwjy dy dsqKq krvwey gey, rwhIN<br />

lwhOr drbwr dw rwj pRbMD clwaux leI kONsl nwmzd kIqI geI[ ies<br />

kONsl qoN vI mhwrwxI ƒ dUr rìKAw igAw[ mhwrwxI ijMd kOr ƒ aus<br />

dy Aqy aus dy nOkrW dy guzwry-B`qy leI fyF l`K ruipAw pRvwn kIqw<br />

igAw[ hwlwq dI isqm-zrIPI vyKo ik dyS pMjwb dI mwlk ƒ aus dy<br />

dyS ivc hI kOmI gdwrW dI gdwrI dw nqIjw guzwrw B`qw dyx dw PYslw<br />

kIqw igAw[<br />

mhwrwxI ijMd kOr, dIvwn dInw nwQ Aqy keI hor srdwr ies dy<br />

ault sn[ ienHW ny rwj pRbMD muV Awpxy h`QW ivc lYx ihq srdwrW ƒ<br />

iek`Tw krn leI pUrw zor lwieAw[ dIvwn dInw nwQ ny AMgryz AiDkwrI<br />

‘krI’ ƒ ikhw ik mhwrwxI ijMd kOr dI vI slwh leI jwvy[<br />

prMqU aus ny kVk ky ikhw ik gvrnr jnrl mhwrwxI dI slwh<br />

nhIN pùC irhw sgoN srdwrW Aqy rwj dy QMmHW dI slwh pùC irhw hY[<br />

A&sos! ieh srdwr Awpxy in`jI lwBW kwrn AMgryzW nwl iml gey sn<br />

Aqy lwl isMG, qyj isMG Awid QMmH qW pihlW hI if`g cùky sn[ pMjwb<br />

dy srdwr AMgryzW dy h`Q ivc kTpuqlIAW vWg n`c rhy sn[ gvrnr<br />

jnrl hwrifMg Aqy rYzIfYNt lwrMs dy idl ivc mhwrwxI ijMd kOr kMfy<br />

vWg rVk rhI sI[ 7 dsMbr 1846 eI: ƒ jnrl hwrifMg, ‘krI’ ƒ<br />

ilKdw hY, ‘swfy lwhOr ivc kbzw r`Kx dy iksy Aihdnwmy ivc ieh Srq<br />

hoxI zrUrI hY ik mhwrwxI dy h`Q ivc koeI qwkq nw rhy[ 10 dsMbr<br />

ƒ muV ilKdw hY, ‘mYƒ nhIN pqw ik iks bwkwiedw rsm Anuswr rwxI<br />

kwr-muKiqAwr bxI hY[ myrw AnuBv ieh hY ik auh mhwrwjy dI mwqw qy<br />

pRiqpwlkw (GUARDIAN) hox dI kudrqI qy AxpùCI hYsIAq ivc<br />

kwr-muKiqAwr bxI hoeI hY[ jy srdwr Aqy rsUK vwly hwkm Kws kr<br />

AtwrI vwly srdwr mhwrwjy dI CotI aumr dy idnW ivc srkwr AMgryzI<br />

ƒ aus dy srpRsq bxn leI pRyrnw BrI bynqI krn qW cùp-cupIqy,<br />

mhwrwxI ijMd kOr dy igAwq qoN ibnW mhwrwxI dI qwkq Kqm ho jwvygI<br />

ikauNik ieh g`l swP qOr au~qy ilKq ivc Swml kIqI jwvygI ik<br />

nwbwlg mhwrwjy dI srpRsq dI hYsIAq ivc Aqy rwj-pRbMD krn leI


gurmiq pRkwS 31 julweI <strong>2012</strong><br />

mhwrwjy dI qr&oN kwr-muKiqAwrI dy swry A^iqAwr dy kMm srkwr<br />

AMgryzI dy h`QW ivc hoxy hn[<br />

16 dsMbr 1846 eI: ƒ hwrifMg ‘krI’ ƒ iPr ilKdw hY ik ‘jy<br />

koeI g`l bihs vwlI hY qW auh hY rwxI ƒ ibly lwauxw[ AsIN ies g`l<br />

au~qy sihmq hW Aqy ieh g`l iblkul Xog hY ik rwxI dy h`Q ivc kwrmuKiqAwr<br />

dI hYsIAq ivc qwkq nw rhy[ aus dI irhwieS dy QW dw<br />

PYslw krn vyly nvyN rwj-pRbMD dy ivrùD rwxI v`loN hox vwlIAW rwjsI<br />

swizSW dy AwDwr ’qy aus ƒ aus dy pùqr qoN v`Krw kr dyx dy ivrùD<br />

ieqrwz ho skdw hY[ lokW dI ies nwl hmdrdI vI ho skdI hY ik rwxI<br />

ƒ aus v`loN hoey iksy rwjsI gunwh qoN pihlW hI szw dy id`qI geI hY[<br />

myrw iKAwl hY ik rwxI hor QW nwloN lwhOr ivc G`t Kqrnwk is`D hovygI<br />

ikauNik jy auh kuJ AOiKAW krn l`g pvy qW aus ƒ dyS-inkwlw dyxw sOKw<br />

hovygw qW zrUr aus ƒ sqlujoN pwr Byj id`qw jwvy[’ rYzIfYNt ny rwxI ƒ<br />

dyS-inkwlw dyx dI swizSI skIm dw mùF bMnHxw SurU kr id`qw[ aus ny<br />

iek ic`TI ivc mhwrwxI ƒ iliKAw ik ‘pqw l`gw hY ik auh 15-20<br />

srdwrW ƒ roz Gr s`d ky slwh-mSvrw krdI hY[ mhwrwjw rxjIq<br />

isMG dy prvwr dI mwn-mrXwdw dI izMmyvwrI myry isr hY[ ies vwsqy<br />

AwKxw pYNdw hY ik ieh swry kMm mhwrwxI dI pdvI (POSITION) dy<br />

AnukUl nhIN hn sgoN aus dI Swn ƒ v`tw lwaux vwly hn[’ ieauN JUT au~qy<br />

AwDwirq Srwrq Aqy rwjsI byeImwnI BrpUr ies lMmI ic`TI nwl<br />

mhwrwxI ƒ iksy ƒ vI imlx Aqy AwpxI fyF l`K ruipAW dI guzwrw B`qy<br />

vwlI rkm AwpxI mrzI nwl Krcx dI KùlH vI Koh leI geI[ mhwrwxI<br />

ijMd kOr ny 9 jUn 1847 eI: ƒ ies dw au~qr ieauN iliKAw “mYN quhwfw<br />

p`qr Awid qoN AMq qk piVHAw hY[ Awp ny ieh ilKx dI ikrpw kIqI<br />

hY ik mYƒ rwj dy kMmW ivc dKl dyx dw koeI h`k nhIN[ srkwr AMgryzI<br />

Aqy is`K rwj ivckwr icrW qoN im`qrqw hox dy kwrn pRwrQnw kIqI geI<br />

sI ik rwj-DrohI krmcwrIAW dy dbwaux bdly qy mhwrwjy dI, myrI Aqy<br />

prjw dI rìKAw krn leI AMgryzI sYnw qy AMgryz krmcwrI lwhOr ivc<br />

rihx[ (ieh Aihdnwmw fogry BrwvW ny mhwrwxI ijMd kOr ƒ Brosy ivc<br />

lYx bgYr hI kIqw sI) pr aus vyly qW ies qrHW dw koeI PYslw nhIN<br />

hoieAw sI ik rwj-pRbMD ivc myrw koeI h`k nhIN hovygw[ hW, ieh g`l


gurmiq pRkwS 32 julweI <strong>2012</strong><br />

zrUr hoeI sI ik rwj dy kMmW ivc myry krmcwrIAW dI slwh zrUr leI<br />

jwvygI[ ijqny idn dlIp isMG bwlk pMjwb dy mhwrwjw hn, auqny idnW<br />

qk mYN pMjwb dI mhwrwxI (pRiqpwlkw) hW[ ……………. ieiqAwid[<br />

auprokq lMmI ic`TI rwhIN mhwrwxI ny rYzIfYNt ƒ bVy TrMHmy nwl Tok ky<br />

jvwb id`qw, ijs ƒ pVH ky rYzIfYNt dy s`qIN k`pVIN A`g l`g geI[<br />

AMgryz dy mn ivc mhwrwxI ivrùD zihr hor vDx l`g ipAw[ mhwrwxI<br />

dIAW in`kIAW-in`kIAW g`lW ivc vI AMgryz ƒ rwj ivrùD swizS jwpx<br />

l`gI[ ie`QoN qk ik iek vyr mhwrwxI dI shylI mulqwn qoN iek s&Yd<br />

gMnw ilAweI[ ies ƒ vI AMgryz ny ikhw ik mhwrwxI ijMd kOr, mUl rwj<br />

mulqwn nwl iml ky AMgryzW ivrùD koeI swizS krn l`gI hY[ iehnIN<br />

idnIN qMg Awey prmy ny qyj isMG ƒ mwrn dI swizS kIqI[ rYzIfYNt ny<br />

ies ivc vI mhwrwxI ijMd kOr dw h`Q grdwinAw[ muk`dmw lwrf<br />

hwrifMg qk pùjw, aus ny prmy ƒ PWsI Aqy mhwrwxI ƒ inrdoS hox dw<br />

PYslw suxwieAw[ srdwrW Aqy gdwrW ƒ Awpxy h`k ivc hor pìkAW<br />

krn ihq 7 Agsq 1847 eI: ƒ rYzIfYNt ny iek drbwr lwieAw ijs<br />

ivc AMgryz dy v&wdwr bxy kuJ srdwrW ƒ gdwrI AlwaUNs dy rUp ivc<br />

iKqwb id`qy gey Aqy dyS-DrohI qyj isMG ƒ rwjy dw iKqwb id`qw jwxw<br />

sI[ iesy qyj isMG ny lwl isMG nwl iml ky sqluj dy kMFy is`K POjW<br />

dIAW byVIAW fobIAW sn, Kwlsw POjW ƒ brUd dI QW srHoN ByjI sI Aqy<br />

Kwlsy dI hwr ƒ XkInI bxwieAw sI[ mhwrwxI ƒ ieh g`l ikvyN suKWdI<br />

sI ik dyS dy gdwr ƒ ieh pdvI id`qI jwvy, aus ny mhwrwjw dlIp isMG<br />

ƒ nIXq smyN qoN iek GMtw lyt GìlAw, swry aufIkdy rhy[ AMq AMgryz<br />

ny pRcilq rIqI Anuswr mhwrwjy ƒ qyj isMG dy iqlk lgwaux leI<br />

ikhw prMqU gdwrW dy BwrI dbwA pwey jwx dy bwvjUd mhwrwjy ny ieM\<br />

krnoN nWh kr id`qI[ hwr ky AMgryzW ny ieh rsm iek pRoihq pwsoN pUrI<br />

krweI[ rwq ƒ AwiqSbwzI clweI geI prMqU mhwrwxI ny mhwrwjy ƒ nw<br />

jwx id`qw[ “ies bwry lwrf lwrMs ieauN ilKdw hY, “dlIp isMG ny<br />

Awpxw kMm bVI idRVHqw nwl inBwieAw[ aus ny Awpxy in`ky-in`ky h`Q<br />

ip`Cy kr ley Aqy kursI nwl kMf lw leI, iek pRoihq ny ieh rsm pUrI<br />

kIqI[ Swm ƒ mhwrwxI ny mhwrwjy ƒ AwiqSbwzI vyKx Awaux vwsqy<br />

bsqr nw pwaux id`qy[ mùkdI g`l, mhwrwxI aus ƒ ies g`l ivc


gurmiq pRkwS 33 julweI <strong>2012</strong><br />

pìkAW krdI jw rhI hY ik auh srkwr qy AMgryzI sMbMDW dI ivroDqw<br />

kry[ ……. ies leI ieh zrUrI ho igAw ik mhwrwxI ƒ lwhOroN htw<br />

id`qw jwey”[ 16 Agsq 1847 eI: ƒ gvrnr jnrl ny rYzIfYNt ƒ<br />

iliKAw, “hux vWg jy mhwrwxI, bwlk mhwrwjy au~qy Awpxw pUrw Asr<br />

pwauNdI rhI qW srkwr dw pRbMD nhIN c`l skygw[ kONsl ƒ ies g`l dw<br />

S`k hI nhIN sgoN pUrw fr hY ik jy mhwrwxI swry izMmyvwr srdwrW qy<br />

pMjwb srkwr dy pRbMD ivrùD mhwrwjy dy idl ivc zihr BrdI rhI qW<br />

A`gy vwsqy bVy Kqrnwk nqIjy inklxgy”[ iPr ies vwsqy gvrnr<br />

jnrl dI rwey ivc rwjsI qOr ’qy ieh iblkul TIk hY ik Sihjwdy ƒ<br />

aus dI mW qoN huxy v`Krw kr id`qw jwvy[ ies vyly mhwrwjw pUrI qrHW<br />

mhwrwxI dy kwbU (v`s) ivc hY[ mhwrwjy dw aus huiSAwr iesqrI<br />

(mhwrwxI ijMdW) dy iKAwlW dy pRBwv qoN bcxw AsMBv hY, ijhVI<br />

(mhwrwxI ijMdW) srkwr AMgryzI qy srdwrW nwl zwqI vYr dy kwrn<br />

mhwrwjy au~qy Asr pwauxw cwhuMdI hY[ ……… ies leI zrUrI hY ik<br />

mhwrwjy ƒ mhwrwxI qoN v`Krw kIqw jwvy[”ies sbMDI drbwr ivc<br />

srdwrW nwl slwh kIqI geI ikauNik dyS-inkwly dy PYsly dy klMk ƒ<br />

srkwr AMgryzI Awpxy isr lYx dI QW srdwrW isr mVHnw cwhuMdI sI[<br />

prMqU srdwr nw mMny qW AMgryz ny mhwrwxI ƒ 20 ku mIl dI iv`Q au~qy<br />

SyKUpury kYd kr id`qw[ aus dI pYnSn fyF l`K qoN Gtw ky 4 hzwr rupY<br />

mhInw kr id`qI geI[ mhwrwxI ny SyKUpury jwx qoN pihlW rYzIfYNt ƒ<br />

imlxw cwihAw prMqU aus ny AwigAw nw id`qI[ auDr gulwb isMG<br />

AtwrIvwly ny mhwrwjy ƒ Swlwmwr bwg ivc iljw ky rwq rihx leI Byj<br />

id`qw qW jo mhwrwxI ƒ aus pwsoN dUr Byj id`qw jwvy[ mhwrwxI ny kuJ<br />

idnW bwAd bwlk mhwrwjy leI suK-sunyhw Aqy kuJ iKfOxy G`ly prMqU<br />

ies mgroN AMgryz ny ies au~qy vI pwbMdI lgw id`qI[ ies qrHW 9 swl<br />

dy b`cy ƒ aus dI mW qoN ivCoV id`qw igAw[ Awpxy im`qr mhwrwjw<br />

rxjIq isMG dI Drm pqnI mhwrwxI ijMd kOr ƒ AprwDI vWg SyKUpury<br />

dy iklHy ivc nzrbMd kr id`qw igAw[ pYnSn Gtw id`qI geI[ s^q<br />

pihry qy pwbMdIAW lw id`qIAW geIAW[ Awpxy pùqr ƒ imlxw qW iek<br />

pwsy, suK-sunyhw G`lx au~qy vI pwbMdI lgw id`qI geI[ dyKo kYsI AMgryz<br />

dI im`qrqweI!... dunIAW ivc Awpxy Awp ƒ siBAk Aqy inAWSIl


gurmiq pRkwS 34 julweI <strong>2012</strong><br />

kOm Aqy mnùKI AiDkwrW dI AlMbrdwr khwaux vwlI kOm dw ieh Aiq<br />

iGnwauxw Aqy AsiBAk ichrw sI[<br />

auprMq nvyN AiDkwrI gvrnr jnrl lwrf flhOzI Aqy rYzIfYNt<br />

PrYfirk krI Aw gey[ ienHW ny sKqI dw dOr Aqy mhwrwxI ivrùD<br />

JUTIAW APvwhW Aqy kUV-pRcwr hor qyz krvw id`qw qW jo lokW dIAW<br />

A`KW ivc G`tw pw ky Aqy lokW dIAW nzrW ivc iGRxw dw pwqr bxw ky<br />

mhwrwxI ƒ hor qMg-prySwn kridAW pMjwb qoN bwhr dyS-inkwlw dyx<br />

leI rwh p`Drw ho jwvy[ ieh APvwh PYlweI geI ik imsr lwl isMG<br />

dw vkIl swihb isMG mhwrwxI ƒ gupq rUp ivc imldw hY[ ieh vI<br />

APvwh PYlweI geI ik mhwrwxI ny iek &kIr kSmIr ivKy rwjw gulwb<br />

isMG pws Aqy iek mhwrwjw dlIp isMG pws lwhOr ByijAw hY[ hnyr<br />

sWeI dw! jdoN mhwrwxI ƒ koeI iml hI nhIN skdw, pihrw s^q qoN<br />

s^q hY iPr vkIl Aqy &kIr ƒ ikvyN GìlAw igAw? ieh Awpxy smyN<br />

dw sB v`fw korw JUT sI[ hor JUTI APvwh aufweI geI ik mhwrwxI v`loN<br />

pYnSn iv`coN Awpxy nOkrW ƒ 60-60 rupey ienwm vjoN id`qy gey[ ik`QoN<br />

Aqy iks ievz ivc? ies bhwny AMgryz ny mhwrwxI dy nOkr Aqy<br />

nOkrwxIAW bdl id`qIAW Aqy aus au~qy pwbMdIAW hor s^q kr id`qIAW[<br />

hux mhwrwxI dI kYd AprwDI (ieKlwkI) kYdIAW nwloN vI krVI sI[<br />

mhwrwxI ny ienHW izAwdqIAW bwry gvrnr jnrl ƒ Awpxy vkIl s.<br />

jIvn isMG rwhIN bynqI krnI cwhI prMqU aus ny s. jIvn isMG ƒ<br />

mhwrwxI dw vkIl mMnxoN hI ienkwr kr id`qw Aqy iliKAw ik jykr<br />

mhwrwxI ny kuJ kihxw hY qW auh rYzIfYNt rwhIN hI g`l kry[ dyKo iensw&<br />

AMgryz dw! ijs ivrùD iSkwieq hY, ApIl vI ausy A`gy[ vkIl s.<br />

jIvn isMG ny bVy Xqn kr ky lwrf flhOzI pws ieh ApIl kIqI ik<br />

“Awp Awpxy bIq cùky im`qr mhwrwjw rxjIq isMG dI Drm pqnI Aqy<br />

Awpxy Awsry ADIn ley hoey bwlk mhwrwjw dlIp isMG dI mwqw nwl<br />

ienswP kro[” lwrf flhOzI ny QoVHy SbdW ivc ies dw au~qr ieauN<br />

id`qw, “mhwrwxI ny vrqmwn mhwrwjw dlIp isMG dI mwqw Aqy mhwrwjw<br />

rxjIq isMG dI Drm pqnI kih ky myry pws pRwrQnw kIqI hY[ ies<br />

vwsqy auh mYQoN iksy g`l dI Aws nw r`Ky”[<br />

cldw....


gurmiq pRkwS 35 julweI <strong>2012</strong><br />

BweI rxDIr isMG jI<br />

-ismrjIq isMG*<br />

izlHw luiDAwxw ivc nwrMgvwl ipMf hY[ ieh ipMf luiDAwxwjoDW-AihmdgVH<br />

sVk qoN 5 iklomItr dI dUrI ’qy siQq hY[ rylvy<br />

stySn iklHw rweypur ies ipMf qoN 5 iklomItr dUr hY[ ies ipMf ivc<br />

gryvwl bMs nwl sMbMiDq j`tW dw invws hY[ ies bMs dy lok 1469 eI:<br />

dy nyVy pMjwb ivc Awey sn[ ienHW ny pMjwb ivc Aw ky sB qoN pihlW<br />

pirmwl, llqoN qy gujrvwl Awid ipMf Abwd kIqy sn[ cMdyl rwjw<br />

dI pIVI iv`coN rwjw bYrsI hoieAw hY ijs dI sqwrHvIN pIVHI dy cODrI<br />

gujr ny 1469 eI: ivc ihswr dy ielwky coN Aw ky gujrvwl ipMf dI<br />

mohVI g`f ky Abwd kIqw sI Aqy ies ielwky dI 54 hzwr ivGy zmIn<br />

’qy kbzw kIqw sI[ gujrvwl ipMf iv`coN ies bMs dy lok A`gy iklHw<br />

rweypur, lohgVH, Plyvwl, mihmw isMG vwlw qy nwrMgvwl ivc Abwd<br />

ho gey[ ies ielwky ivc ienHW ny 64 ipMf Abwd kIqy[ sMn 1631 eI:<br />

ivc CyvyN pwqSwh sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny gujrvwl ipMf ivc<br />

Awpxy piv`qr crn pwey[ gurU jI dIAW is`iKAwvW qoN pRBwivq ho ky<br />

ienHW ny is`KI Dwrn kr leI[ ies bMs dy lokW dw ielwky ivc bhuq<br />

mwn-snmwn hY[ ielwky ivc ieh khwvq Awm hY “it`kw DwlIvwlW<br />

dw, cODr gryvwlW dI, bzurgI ig`lW ƒ”[ Bwrq dI AzwdI dy mhwn<br />

ShId s. krqwr isMG srwBw vI iesy bMs iv`coN hn[<br />

ies bMs iv`coN ipMf nwrMgvwl dy vsnIk s. vswvw isMG jI<br />

ielwky dI iek Aihm S^sIAq sn[ s. vswvw isMG dy Gr s. n`Qw<br />

isMG dw jnm hoieAw[ s. n`Qw isMG AMgryzI &wrsI dy cMgy ivdvwn<br />

sn[ ieh nwBw irAwsq dy nwzm (j`j) sn[ Awp jI dw AnMd kwrj<br />

is`K ieiqhws nwl sMbMD r`Kx vwly is`K prvwr BweI BgqU jI dy vMs<br />

dI gurmuK bIbI pMjwb kOr nwl hoieAw[ BweI BgqU jI ny sRI drbwr<br />

swihb sRI AMimRqsr ivKy sRI gurU Arjn dyv jI dI Cqr CwieAw hyT<br />

srovr ƒ p`ikAw krn leI pkweIAW jWdIAw ie`tW dI kwr-syvw ivc<br />

* sMpwdk, gurmiq pRkwS/gurmiq igAwn[


gurmiq pRkwS 36 julweI <strong>2012</strong><br />

Aihm ih`sw pwieAw sI[<br />

mwlvy dy pRis`D ipMf nwrMgvwl ivKy s. n`Qw isMG dy Gr 7 julweI,<br />

1878 eI: ƒ ijs b`cy ny jnm ilAw, mwqw ipqw ny aus dw nW bsMq<br />

isMG r`iKAw jo v`fw ho ky BweI rxDIr isMG dy nW nwl jgq pRis`D<br />

hoieAw[<br />

Awp dI aumr l`gBg 8 swl sI ik Awp jI do mMzlw Gr dy koTy<br />

qoN hyTW if`g gey[ DrqI ’qy mUMh v`jx nwl Awp dy n`k ’qy gMBIr s`t<br />

l`gI Aqy keI idn hspqwl rihxw ipAw[ ies s`t nwl Awp jI dy<br />

n`k dw Awkwr sdw leI cptw ho igAw[<br />

Awp dy bcpn dw ijAwdw smW nwBw ivKy gujirAw Aqy mu`FlI<br />

is`iKAw nwBy qoN hI pRwpq kIqI[ Awp ƒ Pu`lW nwl bhuq ipAwr sI[<br />

Awp rwjw hIrw isMG nwBw dy Pu`lW dy bwZ ivc Aksr jWdy Aqy Pu`lW<br />

ƒ dyK ky bhuq KuS huMdy sn[ rwjw hIrw isMG Awp jI dy suBwA qoN bhuq<br />

pRBwivq sI Aqy Awp jI ƒ bhuq ipAwr krdw sI[<br />

kwlj dI pVweI leI Awp ƒ imSn kwlj, lwhOr ivKy Byj id`qw<br />

igAw[ kwlj ivc pVweI smyN Awp jI ƒ ipqw jI v`loN ilKI ic`TI<br />

rwhIN svyry jpu jI swihb Aqy Swm ƒ rihrws swihb dw pwT krn dI<br />

pRyrnw kIqI geI[ ijs Anuswr Awp ny nw kyvl in`qnym dIAW bwxIAW<br />

hI kMT kr leIAW blik hor vI bhuq swrI bwxI kMT kr leI[ Awp<br />

jI ƒ hwkI Kyfx dw vI bhuq SOk sI, Awp kwlj dI hwkI tIm dy<br />

kYptn vI rhy[ lwhOr rihMdy smyN Awp is`KW dy ieiqhwisk sQwn<br />

gurduAwrw fyhrw swihb, ShId gMj BweI qwrU isMG, gurduAwrw ShId<br />

isMG isMGxIAW Awid dy drSnW leI jWdy Aqy ieiqhws dI jwxkwrI<br />

pRwpq krdy sn[ Awp jI ny imSn kwlj lwhOr qoN 1900 eI: ivc<br />

bI.ey. pws kr leI[<br />

Awp jI dy ipqw jI cwhuMdy sn ik Awp ikRscIAn imSn skUl<br />

ivc AiDAwpk dy qOr ’qy kMm krn[ ipqw jI dy kihx ’qy Awp jI<br />

ny skUl ivc pVwauxw SurU kr id`qw[ Awp jI ny pihly idn b`icAW dI<br />

pRwrQnw dy smyN sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI iv`coN iek Sbd pVH ky<br />

b`icAW ƒ suxwieAw[ skUl dI kwrgujwrI Awp jI dy mn ƒ cMgI nw<br />

l`gI Aqy Awp ny do iqMn idnW bwAd hI skUl C`f id`qw[<br />

Awp jI dw AnMd kwrj nwBw dy guris`K prvwr ivc s. bcn


gurmiq pRkwS 37 julweI <strong>2012</strong><br />

isMG dI spu`qrI bIbI krqwr kOr nwl hoieAw[<br />

sMn 1902 eI: ivc Awp nwieb qihsIldwr dI nOkrI ’qy<br />

qwienwq ho gey[ Awp dw kwrj Kyqr luiDAwxw izlHy dI smrwlw<br />

qihsIl dw KyVI ipMf inXq kIqw igAw[ aunHW idnW ivc pMjwb ivc<br />

plyg dI bImwrI PYlI hoeI sI[ BweI swihb iek AMgryz fwktr nwl<br />

in`jI shwiek vjoN ifaUtI inBw rhy sn[ Awp ny AwpxI nOkrI bVI<br />

hI iemwndwrI Aqy s`cy idl nwl kIqI jdoN ik au~QoN dw Amlw Aqy hor<br />

krmcwrI irSvqI sn[ auh PMfW dI rkm vI hyrwPyrI nwl Kurdburd<br />

kr ky Awpxy KwiqAW ivc puAw lYNdy sn[ KuSwmd psMd zYldwr<br />

Aqy sPYdpoS keI FMgW nwl irSvq Aqy qohPy idMdy sn jo Awp jI ƒ<br />

cMgy nhIN sI l`gdy[ Awp jI ny ienHW swirAW ƒ iBRStwcwr qoN rok id`qw<br />

ijs nwl auh ienHW qoN AMdro-AMdrI bVy duKI hoey[ aunHW ny BweI swihb<br />

ivru`D iek JUTI iSkwieq vI AMgryz fwktr ƒ kr ky aunHW ƒ Awpxy<br />

rwh ivc htwaux dI koiSS kIqI[ prMqU jdoN BweI swihb ny ienHW dw<br />

pwj auGyiVAw qW ienHW ƒ lYxy dy dyxy pY gey[ BweI swihb jI dI s`cIsu`cI<br />

S^sIAq dw fwktr dy mn ’qy bhuq pRBwv ipAw[ fwktr BweI<br />

swihb nwl AiDAwqimk ivcwrW krn l`g ipAw[ aus fwktr ny BweI<br />

swihb jI qoN sRI gurU gRMQ swihb bwry bhuq v`fmulI jwxkwrI pRwpq<br />

kIqI[ aus AMgryz dy kihx ’qy BweI swihb ny iek pusqk ‘kI sRI<br />

gurU gRMQ swihb dI pUjw bu`q pRsqI hY?’ dI rcnw vI kIqI[ AMgryz<br />

APsr ny Awp dI iemwndwrI Aqy au~c ieKlwk dI bhuq SlwGw<br />

kIqI[ Awp jI dI iemwndwrI Aqy kMm qoN pRBwivq ho ky Awp jI dI<br />

qr`kI kr id`qI geI[ prMqU ies kMm ivc aunHW dw idl nw l`gdw Aqy<br />

sMswirk lokW dy kSt dyK ky Awp ivAwkul ho jWdy[ aunHW ny mihsUs<br />

kIqw ik APsr lokW dI syvw nhIN krdy blik aunHW ƒ fwkUAW vWg<br />

lu`tdy hn[ AiqAwcwrI lok JUTIAW gvwhIAW Aqy irSvqW dy ky bc<br />

jWdy hn, gvwh pYsy lY ky mu`kr jWdy hn Aqy s`cy bMdy dI koeI nhIN<br />

suxdw, auh ienHW JUTy kysW ivc Ps jWdy hn[ AwiKr iek idn Awp<br />

jI ny nOkrI C`f id`qI[<br />

14 jUn, 1903 eI: ƒ Awp jI ny iPlOr dy nyVy bkwpur ivKy pMj<br />

ipAwirAW qoN KMfy dI pwhul pRwpq kIqI Aqy Awp jI dw nW rxDIr isMG<br />

rìKAw igAw[ Awp jI ny nwrMgvwl jw ky iek SbdI jQw iqAwr kIqw


gurmiq pRkwS 38 julweI <strong>2012</strong><br />

jo sMgqW ivc jw ky nwm ismrn Aqy gurbwxI dw kIrqn kr ky sMgqW<br />

ƒ gurU-Gr nwl joVn dI syvw krdw sI[ ienHW swlW ivc Awp jI ny keI<br />

vwr ie`ko cOkVy ivc bYT ky sRI gurU gRMQ swihb jI dw pwT srvx kIqw[<br />

1905 eI: ivc Awp ny s. Swm isMG AtwrI vwly dy poqry s.<br />

hrbMs isMG dI pRyrnw sdkw hostl dy mu`K suprfYNt dy qOr ’qy nOkrI<br />

kr leI[ au~Qy vI kuJ smW bwAd Awp ny nOkrI C`f id`qI Aqy gurmiq<br />

pRcwr ƒ Awpxw mu`K audyS bxw ilAw[ Awp ny pMc Kwlsw dIvwn, sRI<br />

dmdmw swihb bxwieAw Aqy 1909 eI: qoN lY ky 1914 eI: qk bVy<br />

joS nwl hPqwvwrI kIrqn dIvwn lgwauNdy rhy[ aunHW idnW ivc<br />

gurduAwry swihbwn mhMqW dy kbzy ivc sn jo gurduAwirAW dI jwiedwdW<br />

ƒ in`jI smJx l`g pey sn[ aunHW ny gurduAwirAW ivc keI qrHW dy<br />

kukrm krny SurU kr id`qy sn[ ienHW mnmqIAW ivc suDwr krn leI<br />

gurduAwrw suDwr lihr SurU ho cu`kI sI[<br />

gurduAwrw sRI rkwbgMj swihb, id`lI dI dIvwr dy mwmly qoN is`KW<br />

dI AMgryzW nwl t`kr hoeI[ vwiesrwey hwaUs jo rwiesInw phwVI ’qy<br />

bxnw sI, aus dy vwDy leI srkwr ny gurduAwrw rkwbgMj swihb dI<br />

dIvwr Fwh id`qI[ is`KW ivc vDdy jbrdsq roh ƒ pihlW pihl<br />

AMgryz nw smJ sky ik iek dIvwr dy igrn nwl qW koeI is`KW dy Drm<br />

ivc d^l AMdwzI nhIN hY[ mwhOl ieqnw sMjIdw ho igAw ik pMjwb qoN<br />

ShIdI jQy id`lI v`l rvwnw ho gey ijnHW ivc BweI rxDIr isMG jI vI<br />

Swml sn[ ieh ShIdI jQy hwly id`lI phuMcy vI nhIN sn ik srkwr ny<br />

pihlW hI dIvwr bxw id`qI[ Awp jI ny v`fy swihbzwidAW dy ShIdI<br />

joV-myly smyN cmkOr swihb ivKy gurmiq qy is`K rihq mrXwdw qoN ault<br />

huMdy kMmW ƒ dyK ky mhMqW qoN gurDwmW dw kbzw lY ky pMQ ƒ sONipAw[<br />

sMn 1914 eI: ivc AmrIkw Aqy kYnyfw vrgy mulkW qoN Bwrq<br />

dI AzwdI leI AnykW kwrkMun Bwrq phuMc rhy sn[ Awp jI vI dyS<br />

dI AzwdI leI gdr lihr ivc ku`d pey[ Awp jI ny gdrI bwibAW<br />

dw pUrw swQ id`qw[ Awp jI ny s. krqwr isMG jI srwBw nwl iml ky<br />

19 PrvrI 1915 eI: ƒ gdr idvs im`iQAw[ Awp 19 PrvrI dI<br />

Swm ƒ Awpxy 60 swQIAW nwl iProzpur CwauxI ivc bgwvq krn<br />

leI pu`j gey[ au~Qy Awp jI ƒ ^br imlI ik iksy mu^br ny aunHW dI<br />

skIm bwry AMgryzW ƒ ieqlwh dy id`qI hY[ Awp Awpxy swQIAW smyq


gurmiq pRkwS 39 julweI <strong>2012</strong><br />

GrW ƒ vwps cly gey[ AMgryz srkwr cOks ho geI Aqy aunHW ny dyS-<br />

BgqW ƒ PVnw SurU kr id`qw[ Awp jI ƒ lwhOr swizS kys dy nwiek<br />

mMinAw jWdw hY[ Awp jI ƒ vI hornW dyS-BgqW vWg 9 meI 1915<br />

eI: ƒ nwBy qoN igR&qwr kr ky mulqwn dI jylH ivc nzrbMd kr id`qw<br />

igAw[ Awp jI ’qy iqMn Prd-ey-zurm lgwey gey:<br />

1. gurduAwrw rkwb gMj dI kMD leI bgwvq[<br />

2. s. krqwr isMG srwBw nwl iml ky rjmYNtW ivc AMgryzW ivru`D<br />

bgwvq PYlwauxI[<br />

3. X`ug pltwau pwrtI dy nyqw rws ibhwrI bos dy khy Anuswr kRWqI<br />

ilAwauxI[ jylH ivc huMdIAW vDIkIAW ivru`D Awp jI ny keI vwr<br />

Bu`K hVqwl kIqI[ Awp jI ƒ 30 mwrc 1916 eI: ƒ aumr kYd<br />

Aqy swrI jwiedwd jbq krn dI szw suxweI geI[ Awp jI dI<br />

swrI jwiedwd jbq kr leI geI[<br />

jylH ivc vI Awp jI ny gurmiq dw pRcwr jwrI r`iKAw[ Awp jI<br />

dI S^sIAq Aqy is`iKAwvW qoN pRBwivq ho ky bhuq swry kYdIAW Aqy<br />

mulwzmW ny gurbwxI, ismrn Aqy gurmiq ƒ jIvn ivc Apxw ilAw[<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN ienHW dyS BgqW dI irhweI<br />

leI is`K jgq ƒ ApIl kIqI ik 1 PrvrI 1923 eI: ƒ Ardws<br />

idvs mnwieAw jwvy[ 4 AkqUbr, 1923 eI: vwly idn Awp jI ƒ<br />

lwhOr sYNtrl jylH ’coN irhwA kIqw igAw[ au~Gw dyS Bgq s. Bgq<br />

isMG Awp jI dIAW kurbwnIAW qoN bhuq pRBwivq sI[ Awp jI dI<br />

irhweI vwly idn s. Bgq isMG ny Awp jI nwl mulwkwq kIqI Aqy<br />

is`KI srUp ivc PWsI ’qy cVHn dw vwAdw vI kIqw[ ies mulwkwq dw<br />

izkr au~Gy lyKk s. jsvMq isMG kMvl ny Awpxy SbdW ivc kIqw hY ik<br />

jdoN s. Bgq isMG ny BweI rxDIr isMG jI dy pYrIN h`Q lwey qW BweI<br />

swihb ny ikhw<br />

“gurU idAw is`Kw! is`KI ivc pYrI h`Q lwauxw mnmq hY[ Pqh<br />

gzwA[ vwihgurU jI kw Kwlsw] vwihgurU jI kI Pqh]” Pqh bulw ky<br />

BweI swihb ny s. Bgq isMG ƒ b`ukl ivc lY ilAw[ “qUM gurU dy bhwdr<br />

isMG sUrimAW vwlw kwrnwmw kIqw hY[ DMn qUM, DMn qyrI jxnI[” aunHW<br />

sUrmy ƒ dohrI QwpI id`qI[<br />

“isMG swihb jI! AsIN quhwfy b`cy AW; pr AzwdI dI SmW dy


gurmiq pRkwS 40 julweI <strong>2012</strong><br />

prvwny AW[ pr kMifAwlI vwV qoVy ibnW AzwdI dw Pu`l hwsl nhIN<br />

hoxw[” s. Bgq isMG ny pUrI idRVqw nwl AwiKAw[<br />

“jdo qyry vrgy by^OP sUrmy AzwdI dI jMg lV rhy hn, Piqh<br />

ikvyN nw imlygI[” sMq rxDIr isMG ny hONsly vwlI QwpI id`qI[<br />

“quhwfy vrgy drvyS dyS BgqW dw ASIrvwd swfy nwl hY,<br />

ZulwmI dIAW zMjIrW ikvyN nw tu`txgIAW” srdwr dw ierwdw lohy dw<br />

ik`l bixAw hoieAw sI[<br />

“jzbwq pu`qrw k`cw sonw, ies ƒ kurbwnI hI Su`D sonw bxwauNdI<br />

AY[”<br />

“qusI mhW purSo qqvyqw ho, ijvyN clwagy, auvyN clWgy[ quhwfy<br />

bolW ivc roSnI vI AY qy Aml dI pikAweI vI[” AwigAwkwrI vWg<br />

s. Bgq isMG dy Awp muhwry h`Q juV gey[<br />

“jy gurmuKw ierwdw ienHW p`kw AY, iPr gurU zrUr Piqh dyvygw[<br />

pr qUM AYny inscy vwlw gurU mrXwdw qoN ikauN n`isAw?” BweI swihb ny<br />

AMdr hlUx su`itAw[<br />

“quhwfw mqlb mhW purKo mYN smiJAW nhIN?” aus ny nWh ivc<br />

isr hlwieAw[<br />

“sRI gurU goibMd isMG dyS Bgq sI jW nhIN?”<br />

“auh qW dyS BgqI dy srqwj sn, ijnHW swrw srbMs hI AzwdI<br />

leI kurbwn kr id`qw[ AijhI kurbwnI dI imswl dunIAW dI qwrI^<br />

ivc ik`Dry nhIN imldI jY jY goibMd!” s. Bgq isMG ny joS ivc nwArw<br />

KVkw mwirAw[<br />

“sRI gurU goibMd isMG dI iek pwsy jY bulwaudw eyN, dUjy pwsy KY ƒ<br />

gl lweI bYTw ey[” BweI swihb ny nOjvwn dy mn dw lohw q`qw vyK ky<br />

dohwsnI s`t mwrI[ ijs nwl srdwr dy k`cy BulyKy iqVk gey[<br />

“quhwfw mqlb kysW qoN AY?” srdwr ny JMjoVy gey mn nwl pu`C<br />

kIqI[<br />

“inrI dwhVI kysW dI g`l nhIN, gurU dy isdk ivSvws dI AY[<br />

pu`qrw AzwdI dw pqMgw qW hY, hux gurU dw isdk r`K lY, jW BgOVw ho<br />

jwh?” mhWpurSW aus A`gy isdk dI lkIr iK`c id`qI[<br />

“mhW purSo! duhweI r`b dI, mYN gurU qoN bymu`K ho ky qW im`tI hI ho<br />

jwvWgw[ nw-A-nw, is`K kOm aus bwpU dI pYdwvwr, AsIN nwSukry qW


gurmiq pRkwS 41 julweI <strong>2012</strong><br />

aus dI kurbwnI dw dyx, jnmW qk nhIN dy skdy[ ijs zulm qy ZulwmI<br />

dI jVH pu`tx dw rwh pDrwieAw[ qusIN isMG jI, hukm kro, auhI<br />

hovygw[” nOjvwn dw joS hoS smyq hwaukyhwr hoieAw ipAw sI[<br />

“jy pu`qrw qUM Awpxy gurU ƒ AYnw ipAwr siqkwr idMdw ey, iPr<br />

auhdI mrXwdw qoN PrwrI ikauN?” BweI swihb ny aus ƒ in`Gy ipAwr<br />

nwl Awpxy pwsy Gu`t ilAw[<br />

“nhIN isMG jI! mYN Awpxy gurU dy hukm dI AvìgAw nhIN krWgw[<br />

ipAwry sRI gurU goibMd isMG jI dw ienklwbI rwh swfw rwh[ zulm qy<br />

ZulwmI dw psqw hr hwlq v`Fxw hY[” s. Bgq isMG ny inaUN ky BweI<br />

swihb dy crn muV PV ley, BweI swihb ny s. Bgq isMG dIAW bwhW<br />

gl pw leIAW[ “ipqw smwn gurU dyv jI AsIs idE gurU dsmyS jI<br />

dw id`qw sIs, zulm qy ZulwmI ivrùD ausdI AzwdI dy mwrg l`g jwvy[”<br />

“jyry jurA`q v`loN qMU bhwdr sUrmw ey[ cmkOr swihb dI gVHI ƒ<br />

Xwd kr[ dsmyS dy pùqrW qy qyry BrwvW, kurbwnI dy ky qwrI^I ij`q<br />

hwsl kIqI sI, ausy zulm dI jMg A`j vI jwrI AY[ gurU qy jnqw dI<br />

bùkl qyry leI sdw KùlI AY[ qUM dsmyS dw lwflw pùqr bxnw hY[ mYƒ<br />

pqw hY, mOq rwxI nwl qyrw ivAwh hox vwlw hY, qyrI kurbwnI lMfn dI<br />

pwrlImYNt ivc qrQ`l pw dyvygI[ XkIn kr duSmx dyS C`f ky B`jx<br />

leI mzbUr ho jwvygw[ qUM gurU dw isdkvwn is`K bx ky swmrwj dI mOq<br />

dy vwrMtW qy Awpxy lhU nwl dsqKq krny hn, qyry PWsI l`gx qy swrI<br />

dunIAW mUMh ivc auNglW pwvygI, qy dyS qyrI kurbwnI dy sohly gwauNdw<br />

Awn-Swn nwl Azwd hovygw[ Xwd r`KIN, bhwdr kOm dw ie`ko kmWfr<br />

huMdw ey[” sMq rxDIr isMG ny sUrmy ƒ QwpVw dyNidAW gl nwl lw ilAw[<br />

ipqw jI AsIN iqMny Brw Cwlw mwrdy PWsI qoVWgy[ swƒ bcwaux<br />

dIAW ivauNqW bxIAW sn, AsW sB Tukrw id`qIAW[ AsIN PWsIAW cuMm<br />

ky swmrwj dw mUMh kwlw krWgy[ jMg dy mYdwn ivc kwier B`jdy AY,<br />

AsIN qW ShId ho ky vI duSmx nwl lVdy rhWgy[”<br />

“sUrw so pihcwnIAY ju lrY dIn ky hyq[ quhwƒ hor hONslw dyx dI<br />

loV nhIN[”<br />

ispwhI mulwkwq Kqm krn dy ieSwry dy rhy sn[ sMq rxDIr<br />

isMG ny s. Bgq isMG ƒ AwKrI QwpVw id`qw[<br />

“so pu`qrw vwihgurU jI kw Kwlsw] vwihgurU jI kI Pqh! ieh


gurmiq pRkwS 42 julweI <strong>2012</strong><br />

jwn qW AwxI jwxI AY[ pr gurU kw is`K Awpxy AwdyS ƒ mu`K r`Kdw hY[<br />

qyrw isdk nOjvwnW dI AxK ƒ zrUr vMgwrygw[<br />

“bwpU jI! jdoN isr bwbw dIp isMG vWg qlI ’qy Dr ilAw, iPr<br />

iPkr kwhdw[ iPkr krUgw duSmx, ihswb dyx dw so gurU Pqh!<br />

iPr dovyN mhwn S^sIAqW, sunihrw Biv`K bIjdIAW, h`Q<br />

ihlwauNdIAW judw ho geIAW[<br />

l`gBg 17 swl qoN bwAd BweI swihb jI jylH coN irhwA ho ky sRI<br />

drbwr swihb sRI AMimRqsr dy drSnW leI gey[ qKq swihbwn v`loN<br />

Awp jI v`loN kIqy sMGrS dI pRsMsw kridAW Awp jI ƒ isrpwau Aqy<br />

pRsMsw p`qr dy ky invwijAw igAw[<br />

1930 eI: qoN 1961 eI: qk inSkwm qOr ’qy AKMf kIrqn krdy<br />

hoey gurbwxI dw pRcwr krdy rhy[ Awp jI qoN pRyrnw lY ky dyS ivdyS ivc<br />

hzwrW dI igxqI ivc SrDwlUAW ny KMfy dI pwhul pRwpq kr ky guris`KW<br />

vwlw jIvn bqIq kIqw[ Awp ny Awpxy ipMf nwrMgvwl ivKy hr swl<br />

dsvyN ipqw swihb sRI gurU goibMd isMG jI dw pRkwS idhwVw mnwauxw SurU<br />

kIqw Aqy sMgqW ƒ v`D qoN v`D gurbwxI nwl juVn dI pRyrnw kIqI[<br />

grmIAW ivc Awp iSmlw ivKy kumwr h`tI cly jWdy Aqy au~Qy nwm<br />

ismrn dw AiBAws krdy[ ijs p`Qr ’qy bYT ky Awp nwm ismrn<br />

kirAw krdy sn, auh munISvr p`Qr A`j vI mOjUd hY[<br />

Awp jI ny pMjW ipAwirAW ivc Swml ho ky qrnqwrn swihb,<br />

pMjw swihb, ShId gMj nnkwxw swihb, ptnw swihb, pwauNtw swihb<br />

gurduAwrw kvI drbwr Awid gurduAwirAW dy nINh p`Qr vI r`Ky[<br />

Awp jI ny AiDAwqimk igAwn dyx vwlIAW ivdvqw BrpUr<br />

pusqkW dI rcnw kIqI[ ijnHW coN jylH ic`TIAW, rMgly s`jx, krm<br />

i&lws&I, gurmiq ibbyk, Axif`TI dunIAW, gurmiq nwm AiBAws,<br />

kQw kIrqn, isMGW dw pMQ inrwlw, joiq ivgws Awid nW dIAW pusqkW<br />

pwTkW ƒ igAwn vMf rhIAW hn[<br />

16 ApRYl, 1961 eI: ƒ mwfl twaUn luiDAwxw ivKy 83 swl dI<br />

aumr Bog ky Akwl clwxw kr gey[ aunHW dw AMqm sskwr aunHW dI<br />

ie`Cw Anuswr gujrvwl dI Fwb ’qy 17 ApRYl ƒ kIqw igAw[ ies Fwb<br />

’qy BweI swihb nwm ismrn krn leI vI AwieAw krdy sn[


gurmiq pRkwS 43 julweI <strong>2012</strong><br />

BweI mhwrwj isMG jI<br />

-sRI dljIq rwey kwlIAw*<br />

is`K kOm dw smùcw ieiqhws kurbwnIAW nwl BirAw hoieAw hY[<br />

Bwrq dI AzwdI dy AMdoln dOrwn vI is`K kOm ny byh`d kurbwnIAW<br />

kIqIAW hn[ jUn 1839 ivc Syr-ey-pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG dy<br />

Akwl clwxy ip`CoN sMgiTq Aqy SkqISwlI is`K rwj dy pqn dy idn SurU<br />

ho gey sn[ pMjwb ivc Arwjkqw PYl geI sI[ 1845-46 dOrwn hoeI<br />

pihlI AMgryz-is`K jMg ivc gdwr jrnYlW dI gdwrI kwrn lwhOr<br />

drbwr dIAW POjW hwr geIAW[ fogirAW dIAW cwlW Aqy is`K rwj dy<br />

hornW ivroDIAW dIAW gqIivDIAW ƒ dyK ky BweI mhwrwj isMG jI dw<br />

ihrdw vlUMDirAw igAw[ aus smyN dw qkwzw sI ik iek inrol Dwrimk<br />

imSnrI BweI mhwrwj isMG jI, pMjwb ƒ AMgryzW dy kbzy qoN mukq<br />

krwaux leI hr hIlw vrqx l`g pey[ aus smyN AMgryz ivroDI muihMm<br />

dI AgvweI BweI mhwrwj isMG hI kr rhy sn[ AYm.AYl. (AwhlUvwlIAw)<br />

Aqy fw. ikrpwl isMG TIk hI ilKdy hn “jy pMjwb ivc pihlI AMgryz<br />

ivroDI lihr dy ip`Cy mhwrwxI ijMd kOr dw idmwg kMm kr irhw sI qW<br />

inhwl isMG, jo Awm qOr ’qy BweI mhwrwj isMG dy nwauN nwl mShUr hY,<br />

ies lihr dI rUh sI[ ies sMgrwm dy sUrbIrW iv`coN iksy ny vI ies<br />

lihr leI ieMnw kMm nhIN kIqw qy nw hI ieMny kSt J`ly, ijMny is`K kOm<br />

dy ies sMq-ispwhI ny[ BweI mhwrwj isMG ny Awpxw swrw jIvn<br />

vwihgurU ƒ Arpn kIqw hoieAw sI qy auh AMgryz ivroDI muihMm dI<br />

AgvweI krnw Awpxw sdwcwrk Prz smJdw sI[”<br />

BweI mhwrwj isMG jI dy mùFly jIvn bwry vDyry jwxkwrI nhIN<br />

imldI[ pMjwbIAW dI ieh bdiksmqI hI khI jw skdI hY ik auh<br />

ieiqhws qW rcdy hn, pr ieiqhws ilKdy nhIN[ pRwpq jwxkwrI<br />

Anuswr BweI mhwrwj isMG jI dw jnm 1780 eI: ƒ au~cI r`boN, izlHw<br />

luiDAwxw ivc hoieAw[ auh Dwrimk ibrqI dy mwlk sn[ aunHW Dwrimk<br />

Aqy AiDAwqimk isìKAw ipMf nOrMgwbwd dy fyry ’coN pRwpq kIqI[<br />

# isvl hspqwl, zIrw (iProzpur)-142047. mo: 94174-55968


gurmiq pRkwS 44 julweI <strong>2012</strong><br />

nOrMgwbwd dy fyry ivc rihx smyN auh pRBU-BgqI ivc lIn rihMdy sn[<br />

lok aunHW ƒ ‘mhwrwj’ jI kih ky bulwaux l`g pey[ ies krky aunHW dw<br />

nW hI inhwl isMG qoN mhwrwj isMG pY igAw[ kuJ smyN bwAd aunHW dI cox<br />

nOrMgwbwd dI g`dI leI hoeI[pr aunHW nOrMgwbwd dI g`dI iek hor is`K<br />

bIr isMG dy spurd kr id`qI qy Awp sRI AMimRqsr cly gey Aqy au~Qy<br />

Awpxw fyrw sQwipq kr ilAw[ aunHW dw sRI AMimRqsr ivclw fyrw<br />

isAwsI srgrmIAW dw gVH sI[ auh AMgryzI rwj ivrùD joV-qoV krn<br />

l`g pey[ BweI mhwrwj isMG jI dy kRWqIkwrI jIvn dI SurUAwq ‘pRymw<br />

swizS’ kys nwl hoeI[ pRymw Aqy aus dw Brw mohrw ies kys dIAW do<br />

pRmùK hsqIAW sn[ ies imSn Anuswr sMn 1847 ƒ AMgryz rYjIfYNt<br />

hYnrI lwrMs Aqy AMgryzW dy ihmwieqI srdwrW ƒ Swlwmwr bwZ ivc hox<br />

vwlI iek`qrqw ivc Swml hox smyN kql krn dI Xojnw sI[ BweI<br />

mhwrwj isMG ny ies AwSy dI pUrqI leI pRymw ƒ iek ikrpwn Byt kIqI<br />

sI Aqy ASIrvwd id`qw sI[ Gtnw vwprn qoN iqMn hPqy pihlW srkwr<br />

ƒ guMdIAW jw rhIAW goNdw bwry pqw l`g igAw Aqy srkwr ies imSn<br />

dy mnsUby bxwaux vwilAW ƒ igRPqwr krn leI hrkq ivc Aw geI[<br />

srkwr BweI mhwrwj isMG jI ƒ ^qrnwk srkwr ivroDI smJx l`g<br />

peI[ srkwr BweI mhwrwj isMG jI dI igR&qwrI leI bhuq s^qI<br />

vrqx l`g peI, pr auh srkwr dy h`Q nw Awey[ aunHW dy bhuq swry in`jI<br />

syvk igR&qwr kr ley gey qW jo BweI mhwrwj isMG jI bwry Qhu-itkwxw<br />

pqw l`g sky[ smùcy mwJy dy ielwky dI Cwx-bIx kIqI geI[ BweI<br />

mhwrwj isMG jI rUpoS ho gey[ srkwr ny aunHW dI jwiedwd Awm inlwmI<br />

rwhIN vyc id`qI Aqy aunHW dI igR&qwrI leI iek hzwr rupey dw ienwm<br />

r`K id`qw[ bwAd ivc ieh rwSI vDw ky ds hzwr rupey kr id`qI<br />

geI[<br />

AMgryzW ny mulqwn ƒ Awpxy kbzy hyT krn leI dIvwn mUlrwj ’qy<br />

hmlw kr id`qw[ dIvwn mUlrwj ny shwieqw leI Awpxw eylcI BweI<br />

mhwrwj isMG jI v`l ByijAw[ BweI mhwrwj isMG jI Awpxy iek hzwr<br />

sYinkW smyq dIvwn mUlrwj dI AMgryzW ivrùD jMg ivc mdd krn leI<br />

mulqwn pùj gey[ CyqI hI aunHW dI mulqwn dy dIvwn mUlrwj nwl Axbx<br />

ho geI[ BweI mhwrwj isMG jI ny mulqwn qoN vwps Aw ky is`K srdwrW


gurmiq pRkwS 45 julweI <strong>2012</strong><br />

nwl sMprk pYdw kIqw[ auh hzwry dy gvrnr srdwr cqr isMG AtwrI<br />

vwly ƒ imly[ aunHW Awpxy swry vwlMtIAr, srdwr Syr isMG AtwrI vwly<br />

dI POj ivc Swml krvw id`qy[ BweI mhwrwj isMG jI ny Kwlsw POj ivc<br />

nvIN siprt Br id`qI Aqy hONsly bulMd kr id`qy[ rwm ngr, cyilAW<br />

vwlw Aqy gujrwq dIAW hoeIAW AYNglo-is`K lVweIAW ivc BweI mhwrwj<br />

isMG jI ny v`D-cVH ky ih`sw ilAw[ gujrwq ivc hoeI lVweI ivc is`K<br />

hwr gey Aqy hwry hoey srdwr rwvlipMfI v`l cly gey[ is`K srdwrW dw<br />

iek iek`T rwvlipMfI ivc hoieAw[ ies smyN BweI mhwrwj isMG jI ny<br />

is`K srdwrW ƒ AMgryzW nwl iek hor lVweI lVn dI pRyrnw id`qI[<br />

BweI mhwrwj isMG jI cwhuMdy sn ik pMjw swihb jW rwvlipMfI ivc<br />

AMgryzW nwl iek hor PYslwkuMn XùD liVAw jwvy[ pr swrI bwgI is`K<br />

POj ny mwxikAwlw ipMf ivc jnrl iglbrt dy A`gy hiQAwr sùt id`qy[<br />

pMjwb AMgryzI rwj dy kbzy hyT Aw igAw[ kyvl BweI mhwrwj isMG jI<br />

Aqy aunHW dy bwgI sYinkW ny Awpxw isrV nw CìfAw[ aunHW AMgryzW dI<br />

eIn mMnx nwloN AxK BirAw jIvn ijaUNx ƒ qrjIh id`qI[ auh<br />

Awpxw sMGrS jwrI r`Kx leI irAwsq jMmU-kSmIr v`l cly gey Aqy<br />

Awpxw hY~f kuAwrtr dyvI btwlw bxw ilAw[ kuJ smyN bwAd BweI<br />

mhwrwj isMG jI hor vI surìKAq itkwxy cMbI cly gey Aqy au~QoN AwpxI<br />

kwrvweI clwauNdy rhy[ cMbI ivc rihx smyN BweI mhwrwj isMG jI ƒ<br />

pqw cìlAw ik AMgryz mhwrwjw dlIp isMG ƒ pMjwb qoN jlwvqn kr<br />

ky ieMglYNf iljw rhy hn[ BweI mhwrwj isMG jI dw ivcwr sI ik<br />

mhwrwjw dlIp isMG ƒ jlwvqnI qoN bcwaux leI Agvw kr ky jMmUkSmIr<br />

dy phwVI ielwky ivc ilAWdw jwvy Aqy aus dy nW hyT sMGrS<br />

dI bkwiedw kwrvweI clweI jwvy[ ies mksd dI pUrqI leI aunHW<br />

Awpxy AnuXweIAW kmWfr s. pRym isMG, rwvl dy s. rwm isMG, srhwlI<br />

dy s. bUtw isMG Aqy s. jvwhr isMG, btwly dy nyVy nuSihry dy s. mihqwb<br />

isMG, s. BUp isMG Aqy s. dl isMG dw jQw ByijAw[ lwhOr ivc mIAW<br />

gnySI ny ies kMm ivc mdd krnI sI[ Xojnw isry cVHn qoN pihlW hI<br />

ies dI sUh AMgryz srkwr ƒ l`g geI[ swizS ivc Swml kuJ<br />

ivAkqIAW ƒ srkwr ny lwhOr qoN igR&qwr kr ilAw[ AMgryz srkwr<br />

ƒ pqw l`g igAw ik ies swizS ip`Cy BweI mhwrwj isMG jI dw idmwg


gurmiq pRkwS 46 julweI <strong>2012</strong><br />

kMm kr irhw hY[ srkwr ny BweI BweI mhwrwj isMG jI dI igR&qwrI<br />

leI sI.AweI.fI. ƒ cOks kr id`qw[ ies Gtnw-kRm bwry hYnrI lwrMs<br />

ilKdw hY, “lokW dy mn bhuq BVky hoey sn[ mhwrwjy ƒ CyqI hI lwhOr<br />

iv`coN jlwvqn kIqw jwxw sI[ ipClI lVweI ivc ih`sw lYx vwly bwgI<br />

AwgU, jo huxy-huxy igR&qwr kIqy gey hn, ausdy ip`Cy bwhr Byjy jwxy sn[<br />

BweI mhwrwj isMG nW dw iek is`K-sMq jo Awpxy piv`qr Awcrx krky<br />

bVw au~Gw Aqy coKy Asr-rsUK dw mwlk sI[ ies vyly lwhOr ivc pMjwbI<br />

rswly dy iek dsqy dy is`KW ƒ guMmrwh krn dw Xqn kr irhw sI[<br />

1848 eI: ivc mulqwn dI h`d qoN bwhr ieh pihlw purS sI, ijs ny<br />

bgwvq dw JMfw KVHw kIqw sI qy bwgI srdwrW ivc kyvl iehI ie`ko iek<br />

AwgU sI, ijs ny rwvlipMfI ivc sr vwltr iglbrt dy swhvyN hiQAwr<br />

nhIN sùty sn[ swfI puils qwV rhI sI ik aus dy Cy vkIl keI hPiqAW<br />

qoN Aqy aus vyly vI bwl mhwrwjy ƒ Agvw krn vwsqy mh`l dIAW dIvwrW<br />

dy nyVy rih rhy sn[” (s&w 79, pMjwb dy moFI suqMqrqw sMgrwmIey)<br />

BwvyN mhwrwjw dlIp isMG ƒ Agvw krn dI Xojnw AsPl ho geI<br />

sI[ pr AMgryzW nwl t`kr lYx leI BweI mhwrwj isMG jI ny Xqn jwrI<br />

r`Ky[ auh bgwvq krvwaux leI Kud pRbMDW dw jwiezw lYNdw irhw[<br />

julweI qoN AkqUbr 1849 qk auh btwly ielwky dy ipMf swjUvwl ivc<br />

Tihry[ aunHW huiSAwrpur Aqy jlMDr dIAW CwauxIAW Aqy bjvwVy dw<br />

srkwrI Kzwnw lùtx dIAW ivauNqW bxweIAW[ hwjIpur Aqy kWgVy dy<br />

SwhI KwndwnW v`loN BweI mhwrwj isMG jI ƒ 1000 bMdUkcI, 10 qoN 20<br />

hzwr qk rupey Aqy ds hzwr mx Anwj dyx dw vcn id`qw igAw[<br />

BweI mhwrwj isMG jI ny kwbl dy AmIr dosq muhMmd KW Aqy sulqwn<br />

muhMmd KW qoN shwieqw pRwpq krn leI Awpxy ivSvwspwqrW ƒ<br />

APgwinsqwn ByijAw[ AMiqm hmly qoN pihlW BweI mhwrwj isMG jI<br />

swjUvwl qoN gulyrn, rwey-kw-p`qx qoN pwr huMdw hoieAw huiSAwrpur izlHy<br />

dy ikSUpur ipMf phuMcy[ auh sB QW mohqbr ivAkqIAW ƒ imldy gey[<br />

gupq qOr ’qy swry pRbMDW dw jwiezw lYNdy hoey BweI mhwrwj isMG jI 3<br />

Aqy 4 dsMbr dI dirmAwnI rwq jlMDr nyVly Swm ipMf pùjy[ au~Qy aunHW<br />

Awpxy mùK swQIAW nwl ivcwr-vtWdrw kIqw[ 3 jnvrI, 1850 ƒ<br />

jlMDr Aqy huiSAwrpur dIAW CwauxIAW lùtx leI qwrI^ inSicq


gurmiq pRkwS 47 julweI <strong>2012</strong><br />

kIqI geI[ tWfy dy nyVy Anwj Aqy hiQAwr v`fI mwqrw ivc iek`Ty kIqy<br />

gey[ ies ivauNq ƒ nypry cwVHx leI kpUrQlw irAwsq dy do qopcIAW<br />

s. dyvw isMG Aqy s. kwhn isMG dIAW syvwvW pRwpq kr leIAW geIAW[<br />

ijauN-ijauN CwauxIAW au~pr hmly krn dI qwrI^ nyVy Aw rhI sI[ BweI<br />

mhwrwj isMG jI Aqy aus dy bMdy iqAwrIAW mukMml krn ivc vDyry<br />

srgrm ho rhy sn[ auh nhIN cwhuMdy sn ik hmly krn dI ivauNqbMdI<br />

ivc koeI ksr rih jwvy[ BweI mhwrwj isMG jI 28 dsMbr, 1849<br />

dI rwq ƒ Awdmpur ielwky ivc kmwd dy sMGxy KyqW ivc Cupy hoey sn<br />

ik iksy mu^br dI p`kI sUh ’qy jlMDr dy ifptI kimSnr imstr<br />

vYinztwrt ny puils Pors nwl kmwd dy KyqW ƒ Gyrw pw ilAw[ ies smyN<br />

BweI mhwrwj isMG jI Aqy swQIAW kol mwmUlI golI is`kw hI sI[ QoVHI<br />

dyr dI mùTByV ip`CoN BweI mhwrwj isMG jI Aqy aus dy 21 swQIAW ƒ<br />

igR&qwr kr ilAw igAw[ gvrnr jnrl lwrf flhOjI ny ies sPlqw<br />

’qy jlMDr dy fI.sI. imstr vYinztwrt ƒ aucycy qOr ’qy vDweI id`qI[<br />

BweI mhwrwj isMG jI Aqy aus dy swQIAW ƒ igR&qwr kr ky jlMDr<br />

Byj id`qw igAw[ ieh ^br swry pwsy jMgl dI A`g vWg PYl geI[ BweI<br />

mhwrwj isMG jI hrmn ipAwrI S^sIAq sn[ imstr pI. mlivl dI<br />

ilKq Anuswr, “pMjwb dy vsnIkW dI hyrk SRyxI ivc BweI swihb ƒ<br />

SrDw Aqy siqkwr dI nzr nwl dyiKAw jWdw sI[ ie`QoN qk ik<br />

muslmwnW dw vI iek v`fw Bwg ieh smJdw sI ik auh krwmwqI<br />

SkqIAW dw mwlk hY Aqy ies leI bhuq Adb snmwn dw pwqr hY[<br />

aus dI igR&qwrI dw Awm krky dysI lokW ny bhuq burw mnwieAw[”<br />

jlMDr ivKy BweI mhwrwj isMG jI ƒ igR&qwr kr ky r`Kxw ^qry qoN KwlI<br />

nhIN sI[ ies krky jldI hI jlMDr qoN ibRgyfIAr vIlr, BweI mhwrwj<br />

isMG jI, aunHW dy in`jI syvk KVk isMG Aqy hornW rwjsI kYdIAW ƒ<br />

luiDAwxy C`f AwieAw[ 22 mwrc, 1850 ƒ srkwr ny AYlwn kr id`qw<br />

ik BweI mhwrwj isMG Aqy aunHW dy in`jI syvk KVk isMG ƒ jlwvqn kr<br />

ky isMGwpur ByijAw jwvygw[ 19 ApRYl 1850 ƒ klk`qy phuMcx ’qy BweI<br />

mhwrwj isMG ƒ krnl vwrn dI Kws ingrwnI hyT iklHy ivc nzrbMd<br />

kr id`qw igAw[ 14 meI, 1850 qk auh klk`qy dy iklHy ivc nzrbMd<br />

(bwkI s&w 54 ’qy)


gurmiq pRkwS 48 julweI <strong>2012</strong><br />

ieiqhwisk gur-AsQwn:20<br />

sRI gurU qyg bhwdr swihb jI<br />

nwl sMbMiDq ieiqhwisk AsQwn<br />

-mnmohn kOr*<br />

izlHw pitAwlw<br />

gurduAwrw sRI dUK invwrn swihb, pitAwlw : pitAwlw ivKy<br />

sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw<br />

dUK invwrn swihb dI Swndwr iemwrq suSoiBq hY[ purwqn smyN ivc<br />

ie`Qy lihl nW dw ipMf Abwd sI[ ieiqhwisk sRoqW Anuswr gurU swihb<br />

lihl ipMf dy vsnIk iek pRymI is`K Bwg m`l dI pRym BrI bynqI ’qy<br />

bhwdrgVH qoN c`l ky ie`Qy ibrwjy sn[ gurduAwrw swihb ivKy gurU<br />

swihb jI dy drbwr dI mohr vwlw ie`k hukmnwmw A`j vI suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, moqI bwg (pitAwlw) :<br />

pitAwlw dy moqI bwg ivKy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr<br />

Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[<br />

ieiqhwisk sRoqW Anuswr gurU swihb dUK invwrn swihb qoN c`l ky ie`Qy<br />

ibrwjy sn[<br />

gurduAwrw iK`cVI swihb, blbyVw: izlHw pitAwlw dy ipMf blbyVw<br />

ivKy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc<br />

gurduAwrw iK`cVI swihb suSoiBq hY[ ies AsQwn ƒ sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb qoN ielwvw sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI crn Coh vI<br />

pRwpq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, augwxI : izlHw pitAwlw dI<br />

qihsIl rwjpurw dy ipMf augwxI ivKy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI<br />

piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb suSoiBq hY[ ieiqhwisk<br />

sRoqW Anuswr ies AsQwn ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI qoN ielwvw<br />

sRI gurU goibMd isMG jI dI piv`qr crn Coh vI pRwpq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, Agol : izlHw pitAwlw dI<br />

* # 8363, glI nM: 2, gurU rwmdws ngr, sulqwnivMf rof, sRI AMimRqsr[


gurmiq pRkwS 49 julweI <strong>2012</strong><br />

qihsIl nwBw dy ipMf Agol ivKy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI<br />

piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw inMm swihb pwqSwhI nOvIN, AwkV : izlHw pitAwlw<br />

dI qihsIl rwjpurw ivKy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr<br />

Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw inMm swihb suSoiBq hY[ ieiqhwisk<br />

sRoqW Anuswr sRI gurU qyg bhwdr swihb jI AwpxI mwlvy dI pRcwr<br />

PyrI dOrwn ie`Qy iek inMm dy dr`Kq hyT ibrwjy sn[ gurU swihb jI dI<br />

piv`qr Coh pRwpq ieh inMm dw dr`Kq A`j vI mOjUd hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, fyrw swihb, isMbVo : izlHw<br />

pitAwlw dI qihsIl nwBw dy ipMf isMbVo ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb<br />

jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[ ‘sRI gurduAwry drSn’ Anuswr gurU<br />

swihb iek pRcwr PyrI dOrwn ie`Qy Tihry sn[ ijs AsQwn ’qy gurU<br />

swihb ibrwjy sn, au~Qy gurU swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, SyKUpurw : izlHw pitAwlw dI<br />

qihsIl rwjpurw dy blwk GnOr dy ipMf SyKUpurw ƒ sRI gurU qyg bhwdr<br />

swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihb jI dI piv`qr<br />

Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN Aqy dsvIN, hsnpur: izlHw<br />

pitAwlw dI qihsIl rwjpurw dy blwk GnOr dy ipMf hsnpur ivKy sRI<br />

gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Xwd ivc gurduAwrw swihb<br />

suSoiBq hY[ sRoqW Anuswr sRI gurU qyg bhwdr swihb AwpxI mwlvw<br />

PyrI smyN ie`Qy iqMn idn Tihry sn[ ieiqhwisk sRoqW Anuswr ies<br />

AsQwn ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI qoN ielwvw sRI gurU goibMd isMG<br />

jI dI piv`qr Coh vI pRwpq hY[<br />

gurduAwrw sRI crn kMvl swihb, krhwlI : izlHw pitAwlw dy<br />

blwk snOr ivKy pitAwlw-smwxw sVk ’qy ipMf krhwlI siQq hY[<br />

ieiqhwisk sRoqW Anuswr ies AsQwn ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb Aqy<br />

sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihbwn<br />

dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw sRI crn kMvl swihb suSoiBq<br />

hY[ sRoqW Anuswr gurU swihb smwxy qoN c`l ky ie`Qy ibrwjy sn[


gurmiq pRkwS 50 julweI <strong>2012</strong><br />

gurduAwrw QVHw swihb pwqSwhI nOvIN, smwxw : izlHw pitAwlw<br />

dy ngr smwxw ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq<br />

hY[ sRI gurU qyg bhwdr swihb ihMdU Drm dI r`iKAw vwsqy blIdwn dyx<br />

leI id`lI jWdy smy bhwdrgVH qoN Aw ky smwxy ruky sn[ ijs AsQwn<br />

’qy gurU swihb ibrwjy sn, au~Qy A`jkl gurduAwrw QVHw swihb suSoiBq<br />

hY[<br />

gurduAwrw sRI gurU qyg bhwdr swihb, pwqSwhI nOvIN, gVHI<br />

nzIr: izlHw pitAwlw dy ngr smwxw dy nzdIk ipMf gVHI nzIr ƒ<br />

sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[ ieiqhwisk<br />

sRoqW Anuswr sRI gurU qyg bwhdr swihb jI ƒ iek muslmwn pTwx<br />

Awpxy Gr gVHI nzIr ivKy lY ky AwieAw sI[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, guxIky : izlHw pitAwlw dI<br />

qihsIl nwBw dw ipMf guxIkw hY[ mwlvw is`K ieiqhws Aqy gurDwm<br />

sMgRih Anuswr ies ipMf ivc sRI gurU qyg bhwdr swihb jI AwpxI<br />

pihlI pRcwr Xwqrw dOrwn Awey sn[ ie`Qy gurU swihb jI dI piv`qr<br />

Xwd ivc gurduAwrw swihb suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw jMf swihb pwqSwhI nOvIN, jMf mGolI: izlHw<br />

pitAwlw dI qihsIl rwjpurw dy blwk GnOr dw ipMf jMf mMGolI hY[<br />

mwlvw is`K ieiqhws Anuswr sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr<br />

Awmd dI Xwd ivc ie`Qy gurduAwrw jMf swihb suSoiBq hY[ ieiqhwisk<br />

sRoqW Anuswr ies ipMf ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI qoN ielwvw sRI<br />

gurU Amrdws jI dI piv`qr Coh vI pRwpq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, nnhyVI : izlHw pitAwlw dI<br />

qihsIl rwjpurw dy blwk GnOr dy ipMf nnhyVI ivKy sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb<br />

suSoiBq hY[ mwlvw is`K ieiqhws Aqy gurDwm sMgRih Anuswr gurU<br />

swihb ie`Qy Awpxy iek is`K BweI Piqh cMd msMd dw pRym dyK ky<br />

ibrwjy sn[ sRoqW Anuswr ies AsQwn ƒ sRI gurU goibMd isMG jI dI<br />

piv`qr Coh vI pRwpq hY[<br />

gurduAwrw sRI gurU qyg bhwdr swihb, bhwdrgVH, pitAwlw:<br />

izlHw pitAwlw dy ipMf bhwdrgVH ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI


gurmiq pRkwS 51 julweI <strong>2012</strong><br />

piv`qr Coh pRwpq hY[ ieiqhwisk sRoqW Anuswr gurU swihb ies<br />

AsQwn ’qy keI vwr Awey sn[ gurU swihb dI Awmd dI Xwd ivc<br />

ie`Qy do gurduAwrw swihbwn iek bhwdrgVH iklHy dy AMdr Aqy iek<br />

bwhrvwr suSoiBq hn[ pihlW ies ngr dw nW sYPwbwd sI pr<br />

mhwrwjw krm isMG jI ny gurU swihb dy nW ’qy hI ies AsQwn dw nW<br />

‘bhwdrgVH’ r`iKAw igAw[<br />

gurduAwrw sRI gurU qyg bhwdr swihb, bihr j`C : izlHw<br />

pitAwlw dI qihsIl pwqVW ivKy ipMf bihr j`C siQq hY[ ie`Qy sRI<br />

gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw<br />

swihb suSoiBq hY[ mwlvw is`K ieiqhws Aqy sRI gurduAwry drSn<br />

(ig. Twkr isMG) Anuswr ie`Qy gurU swihb Awpxy iek is`K dy Gr do<br />

idn ibrwjy sn[ sRoqW Anuswr gurU swihb AwpxI mwlvy dI Xwqrw<br />

dOrwn DmDwx swihb qoN c`l ky ie`Qy phuMcy sn[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, bIbIpur Kurd : izlHw Aqy<br />

qihsIl pitAwlw dw ipMf bIbIpur Kurd hY, ijs ƒ sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[ sRI gurduAwry drSn<br />

Anuswr ie`Qy gurU swihb jI ny Awpxy iek is`K BweI rwmy ƒ drSn dy<br />

ky inhwl kIqw sI[<br />

gurduAwrw bwaulI swihb pwqSwhI nOvI, rwmgVH : izlHw pitAwlw<br />

dI qihsIl nwBw ivKy ipMf rwmgVH siQq hY[ ies AsQwn ƒ sRI gurU<br />

qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh dw mwx pRwpq hY[ ie`Qy gurU<br />

swihb dI Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw bwaulI swihb pwqSwhI nOvIN<br />

suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw sRI mMjI swihb, pwqSwhI nOvIN, hrpwlpur: izlHw<br />

pitAwlw dI qihsIl rwjpurw ivKy ipMf hrpwlpur siQq hY[ ies<br />

ipMf ivKy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc<br />

gurduAwrw mMjI swihb pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[ ieiqhwisk sRoqW<br />

Anuswr gurU swihb ie`Qy iek bohV dy dr`Kq hyT ibrwjy sn jo ik hux<br />

lupq ho c`ukw hY[<br />

gurduAwrw du`K BMjnI swihb, pwqSwhI nOvIN, lMg : izlHw Aqy<br />

qihsIl pitAwlw ivKy iek ipMf lMg siQq hY[ ies ipMf ƒ sRI gurU


gurmiq pRkwS 52 julweI <strong>2012</strong><br />

qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh dw mwx pRwpq hY[ ie`Qy gurU<br />

swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw du`K BMjnI swihb<br />

pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, rohtw : izlHw pitAwlw dI<br />

qihsIl nwBw ivKy ipMf rohtw siQq hY[ ie`Qy sRI gurU qyg bhwdr<br />

swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb pwqSwhI<br />

nOvIN suSoiBq hY[ mwlvw is`K ieiqhws Anuswr gurU swihb mwlvy dI<br />

Xwqrw dOrwn isMbVo qoN c`l ky ie`Qy ibrwjy sn[<br />

gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN, dodVw : izlHw pitAwlw dI<br />

qihsIl smwxw ivKy ipMf dodVw suSoiBq hY[ mwlvw is`K ieiqhws<br />

Anuswr ies AsQwn ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh<br />

pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihb jI dI Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb<br />

pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[ ie`Qy gurU jI dI Coh pRwpq ip`pl dw dr`Kq<br />

Ajy vI mOjUd hY[<br />

gurduAwrw sRI m`Gr swihb, eISrhyVI: izlHw Aqy qihsIl<br />

pitAwlw ivKy iek ipMf eISrhyVI hY[ ies ipMf ivc sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw swihb<br />

suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw mMjI swihb, pwqSwhI nOvIN, bu`D mor : izlHw Aqy<br />

qihsIl pitAwlw ivKy ipMf b`uD mor siQq hY[ ieQy sRI gurU qyg bhwdr<br />

swihb jI dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc gurduAwrw mMjI swihb<br />

pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[<br />

izlHw ShId Bgq isMG ngr<br />

gurduAwrw sRI gurplwh swihb, sONqrw: izlHw ShId Bgq isMG<br />

ngr dI qihsIl nvWSihr dy ipMf sONqrw ƒ sRI gurU hirgoibMd swihb,<br />

sRI gurU hirrwie swihb Aqy sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy spu`qr<br />

bwbw gurid`qw jI qoN ielwvw sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr<br />

crn Coh pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihbwn dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc<br />

gurduAwrw sRI gurplwh swihb suSoiBq hY[<br />

gurduAwrw sRI crn kMvl swihb, jINdovwl : izlHw ShId Bgq<br />

isMG ngr dI qihsIl nvWSihr dy ksbw bMgw qoN koeI iek iklomItr


gurmiq pRkwS 53 julweI <strong>2012</strong><br />

dUr siQq ipMf jINdovwl ƒ sRI gurU hirgoibMd swihb, sRI gurU hirrwie<br />

swihb Aqy bwbw gurid`qw jI qoN ielwvw sRI gurU qyg bhwdr swihb jI<br />

dI piv`qr crn Coh pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihbwn dI piv`qr Awmd<br />

dI Xwd ivc gurduAwrw sRI crn kMvl swihb suSoiBq hY[ ieiqhwisk<br />

sRoqW Anuswr gurU swihb sONqrw qoN c`l ky ie`Qy ibrwjy sn[<br />

gurduAwrw nwnksr swihb, hkImpur : izlHw ShId Bgq isMG<br />

ngr dI qihsIl nvWSihr dy ipMf hkImpur ƒ sRI gurU qyg bhwdr<br />

swihb jI qoN ielwvw sRI gurU hirrwie swihb Aqy sRI gurU nwnk dyv jI<br />

dI piv`qr Coh vI pRwpq hY[ ieiqhwisk sRoqW Anuswr sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb jI sRI AnMdpur swihb jWdy hoey rsqy ivc ie`Qy Tihry<br />

sn[ gurU swihbwn dI piv`qr Awmd dI Xwd ivc ie`Qy gurduAwrw<br />

nwnksr swihb suSoiBq hY[ ieiqhwisk sRoqW Anuswr sRI gurU qyg<br />

bhwdr swihb jI bwbw bkwlw qoN kIrqpur swihb ƒ jwx smyN ie`Qy phuMcy<br />

sn[ gurduAwrw swihb dI suMdr Aqy ivSwl iemwrq dw inrmwx bwbw<br />

inhwl isMG hrIAW vylW vwilAW ny krvwieAw hY Aqy gurduAwrw swihb<br />

dI syvw-sMBwl vI bwbw inhwl isMG hrIAW vylW vwly hI krdy hn[<br />

gurduAwrw sRI mMjI swihb pwqSwhI nOvIN, nvWSihr : izlHw<br />

ShId Bgq isMG ngr dy Sihr, nvW Sihr ƒ sRI gurU qyg bhwdr<br />

swihb jI dI piv`qr crn Coh pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihb jI dI Awmd<br />

dI Xwd ivc gurduAwrw sRI mMjI swihb suSoiBq hY[ ieiqhwisk sRoqW<br />

Anuswr gurU swihb bwbw bkwlw qoN kIrqpur swihb jWdy hoey ies<br />

AsQwn ’qy Tihry sn[ aus smyN aunHW nwl mwqw gujrI jI, BweI<br />

blwkI rwey Aqy BweI mqI dws jI, BweI mKx Swh lubwxw, mwqw<br />

nwnkI jI, sRI ikRpwl cMd jI, dvwrkw dws Aqy drgwh m`l smyq<br />

BwrI igxqI ivc hor is`K sn[ gurU swihb jI ny ie`Qy keI mhIny Tihr<br />

ky ielwky ivc is`KI pRcwr kIqw[ ies gurU Gr dI syvw sMBwl bwbw<br />

inhwl isMG hrIAW vylW vwly kr rhy hn[<br />

gurduAwrw sRI gurpRqwp swihb pwqSwhI nOvIN, c`k gurU : izlHw<br />

ShId Bgq isMG ngr dy ipMf c`k gurU ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb<br />

jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[ ie`Qy gurU swihb dI Awmd dI Xwd ivc<br />

gurduAwrw sRI gurpRqwp swihb pwqSwhI nOvIN suSoiBq hY[


gurmiq pRkwS 54 julweI <strong>2012</strong><br />

izlHw jlMDr<br />

gurduAwrw swihb ivAwh AsQwn sRI gurU qyg bhwdr swihb<br />

jI : izlHw jlMDr dy ngr krqwrpur swihb ƒ sRI gurU qyg bhwdr<br />

swihb jI qoN ielwvw sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq<br />

hY[ ij`Qy sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dw BweI lwl cMd jI dI spu`qrI<br />

mwqw gujrI jI nwl ivAwh hoieAw sI, aus AsQwn ’qy gurduAwrw<br />

swihb ivAwh AsQwn mwqw gujrI jI suSoiBq hY[<br />

izlHw PrIdkot<br />

gurduAwrw cONqrw swihb, m`lHw : izlHw PrIdkot dI qihsIl jYqo<br />

dy ipMf m`lw ƒ sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI piv`qr Coh pRwpq hY[<br />

ieiqhwisk sRoqW Anuswr gurU swihb ie`Qy AwpxI BYx kol Awey sn[<br />

gurU swihb dI Xwd ivc ie`Qy gurduAwrw cONqrw swihb suSoiBq hY[<br />

BweI mhwrwj isMG jI<br />

(s&w 47 dw bwkI ih`sw)<br />

rhy[ 15 meI, 1850 ƒ BweI mhwrwj isMG jI Aqy aunHW dy in`jI<br />

syvwdwr KVk isMG ƒ ‘muhMmd Swh’ nwmI jhwz ’qy cVHw ky isMGwpur<br />

leI rvwnw kr id`qw igAw[<br />

14 jUn, 1850 ƒ auh Awpxy swQI KVk isMG smyq isMGwpur dI<br />

jylH ivc pùj gey Aqy koTVI ivc nzrbMd kr id`qy gey[ koTVI dIAW<br />

bwrIAW vI bMd kr id`qIAW geIAW[ ijs krky koTVI hnHyrI Aqy swh<br />

GutvIN bx geI[ BweI mhwrwj isMG jI dI A`KW dI joq hux m`Dm huMdI<br />

geI Aqy iqMn swl bwAd id`sxw iblkul hI bMd ho igAw[ 1853 ivc<br />

isvl srjn ny isPwrS kIqI ik bwbw jI ƒ kdy-kdy KùlHI hvw ivc<br />

GuMmx-iPrn dI AwigAw id`qI jwvy[ pr p`Qr-idl srkwr ny ieh<br />

slwh vI nw mMnI[ BweI mhwrwj isMG jI dI ishq Awey idn ivgVdI<br />

geI[ aunHW dI DOx Aqy jIB sùj geI[ AMq auh 5 julweI 1856 eI:<br />

ƒ isMGwpur ivc hI Akwl clwxw kr gey[ bwbw jI dy Akwl clwxy smyN<br />

aunHW dy in`jI syvk KVk isMG hI aunHW dy kol sn[ auh dyS dI AzwdI<br />

leI Awpxw mhwn blIdwn dy ky Awpxw nW sdw leI Amr kr gey[


gurmiq pRkwS 55 julweI <strong>2012</strong><br />

gurbwxI dI lg-mwqR inXmwvlI : Koj qy sMBwvnw<br />

-jQy. joigMdr isMG*<br />

kuJ ku SrDwlU vIrW dw ivcwr hY ik gurbwxI dI ilKweI suqMqr hY<br />

Aqy iksy inXm dy ADIn nhIN[ aunHW dw gurbwxI pRqI siqkwr qy SrDw<br />

mubwirk hY pr gurbwxI dI ilKweI dw inXm-pUrvk hoxw gurbwxI dI<br />

gOrvqw ƒ GtwauNdw hrigz nhIN, sgoN vDwauNdw hY[ gurbwxI dy do rUp<br />

hn—Bwvwqimk Aqy vrxwqimk[ gurbwxI dw Bwvwqimk rUp gupq hY,<br />

AgwD qy Agocr hY[ ieh Dur kI bwxI hY ijs dw AwDwr gurU swihbwn<br />

Aqy gurU swihbwn v`loN vroswey hoey Bgq swihbwn, B`t swihbwn Aqy gurU<br />

Gr dy AinMn guris`KW dy in`jI AnuBv au~qy hY[ so gurbwxI dw Bwvwqimk<br />

rUp iblkul mOilk Aqy suqMqr hY[ gurbwxI dw vrxwqimk rUp pRgt hY<br />

qy ies dw sMbMD gurbwxI dI ilKx-qknIk nwl hY[ ieh qknIk b`JvyN<br />

nymW Anuswr hY qy ies ivc koeI sMdyh nhIN ik ieh ‘b`JvyN’ nym iksy hor<br />

bolI jW mnùK dy bxwey ivAwkrx dy ADIn nhIN, sgoN suqMqr hn[ ieh<br />

nym Awpxy Awp ivc ivl`Kx hn qy ienHW dy inrmwqw gurU swihbwn Awp<br />

hI hn[ r`bI igAwn ƒ sDwrn jigAwsUAW au~qy AwSkwrw (pRgt) krn<br />

leI ieh sujwn siqgurW dI mhwn dyx hn[ ienHW dI hoNd qoN ienkwr<br />

krnw s`c A`gy A`KW mItx dy qul hY[ loV hY ienHW inXmW ƒ smJx dI<br />

Aqy smJ ky is`K sMgqW ivc pRcwrn dI, qW jo gurbwxI dy guhj Aqy<br />

Amùly Bwv shI rUp ivc smJy jw skx[<br />

ie`Qy ieh g`l spSt krnI bhuq zrUrI hY ik BwvyN iksy BwSw ivc<br />

bolxw hovy jW boly SbdW ƒ A`KrI rUp dyxw hovy, aus leI BwSw ivigAwnIAW<br />

v`loN kuJ inXm qYA kIqy jWdy hn[ ienHW inXmW ƒ hI ‘ivAwkrx’ dw<br />

nwm id`qw jWdw hY[ sm`gr inXmW ƒ vrxn krn leI qW v`fy Awkwr<br />

dIAW keI pusqkW bx skdIAW hn[ iesy ivSy ’qy kuJ pusqkW hoNd<br />

ivc AweIAW hn ijvyN: SbdWiqk lgW mwqRW dy gùJy Byd ipRM. qyjw isMG<br />

jI, gurbwxI ivAwkrx pRo. swihb isMG jI, gurbwxI dIAW lgW mwqRW dI<br />

ivl`Kxqw BweI swihb BweI rxDIr isMG jI, nvIn gurbwxI ivAwkrx<br />

ig. hrbMs isMG jI Aqy gurbwxI dw srl ivAwkrx-boD BweI joigMdr<br />

* swbkw jQydwr sRI Akwl qKq swihb, sRI AMimRqsr swihb[ mo: 98148-98251


gurmiq pRkwS 56 julweI <strong>2012</strong><br />

isMG jI qlvwVw Awidk[ ij`QoN qk gurbwxI dI lg mwqRI inXmwvlI dw<br />

sbMD hY, A`j dIAW keI siqkwrq sMpRdwvW qy kuJ ivdvwn gurbwxI dI<br />

inXmwvlI mMnx qoN ienkwrI hI nhIN sgoN gwhy-bgwhy byloVw ivvwd vI<br />

KVHw krdy hn[ so mYN Awp jI dy swhmxy ipClI iek sdI qoN v`D smyN<br />

dy sMpRdwiek qy dUsry ivdvwnW duAwrw lg mwqRI inXmwvlI qy inrxy bwry<br />

ivcwr sWJy kr irhw hW[<br />

1. igAwnI cMdw isMG jI dy Sigrd pMfq igAwnI hzwrw isMG jI,<br />

jo BweI mnI isMG jI dI sMpRdwie nwl sMbMiDq sn, ny sMn 1897-98<br />

ƒ jYqsrI dI vwr dy tIky dI BUimkw dy AMq ivc gurbwxI ivAwkrx dI<br />

loV bwry kuJ Sbd ies qrHW AMikq kIqy hn:<br />

“keI igAwnI AwKdy hn ik sRI gurU gRMQ swihb jI ivc vXwkrx<br />

nhIN qurdw Ar ieh g`l prmysr dy AnuBvI piv`qR pusqk ivc iek qrHW<br />

TIk bI hY, ieh g`l p`kI hY ik vXwkrx ArQ krny ivc bhuq kMm idMdw<br />

hY Ar mnGVq ArQ qy AnykW qrHW dIAW iK`cW ƒ jo lokIN Awpo Awpxy<br />

mqlb leI mwrdy hn, rok pw idMdw hY Ar ArQ dy AnrQ nhIN hox<br />

idMdw[ BwvyN pMjwbI bolI Xw sMsikRq dy vXwkrx dy sUqR hr QW nhIN vrqy<br />

jw skdy, pr jy guxI jn imhnq krn qW sRI gurU gRMQ swihb jI dw vKrw<br />

vXwkrn bx skdw hY, ikauNik mhwrwj dI bwxI AkwS dy qwirAW vw|UM<br />

TIk Ar idRVH inXm ivc cldI hY, BwvyN iek Axjwx purK ƒ AkwS<br />

qwry iKlrI hoeI ryq qoN kuJ vDIk nhIN Bwsdy[ iek mhwqmw dw kihxw<br />

hY :-<br />

gurU nwnk kI bwq myN bwq bwq myN bwq[<br />

ijauN mihMdI ky pwq myN pwq pwq myN pwq[<br />

ies tIky ivc ij`QoN qk ho sikAw hY sMpRdw Ar vXwkrx ƒ mùK<br />

rìKAw igAw hY[” (jYqsrI dI vwr, pMfq ig. hzwrw isMG)<br />

2. BweI swihb BweI rxDIr isMG jI dI sMn 1954 ivc CpI<br />

pusqk ‘gurbwxI dIAW lgW mwqRW dI ivl`Kxqw’ dI BUimkw ivc aunHW<br />

duAwrw ilKy Sbd vI gurbwxI ivAwkrx qy inXmwvlI dI loV bwry swK<br />

Brdy hn[<br />

“gurbwxI AMdr AweIAW lgW-mwqRW siqgurU dI AgwD nyq Anuswr<br />

Aijhy gurmiq AsUlW b`Dy (sY~t) inXmW AMdr Aijhy soBnIk, moqIAW<br />

vW|UM jVIAW hoeIAW hn ik ienHW qoN ibnW iksy vI gurvwk pMkqI dw Bwv


gurmiq pRkwS 57 julweI <strong>2012</strong><br />

bxdw hI nhIN, ADUrw hI rihMdw hY, pUrw huMdw hI nhIN[ gurbwxI dw q`q<br />

AwSwvI Bwv ienHW lgW-mwqRW AMdr hI gupq hY Aqy AijhI q`q mrXwdw<br />

AMdr guMPq hY ik smgR sRI gurU gRMQ swihb dI bwxI AMdr iek rs inXm<br />

proqw pUrq sMDUrq hY[ ivl`KxqwmeI vwDw ieh hY ik ienHW lgW-mwqRW<br />

AMdr inXmq hoey gurbwxI dy Bwv iek qoN Anyk nhIN ho skdy[ iek<br />

gur-vwk pMkqI dw Bwv ieko hI rihMdw hY[”<br />

3. sRI gurU gRMQ swihb jI dy iSromxI ivAwkrx krqw pMfq krqwr<br />

isMG jI dwKw ivAwkrx bwry Awpxy ivcwr drswauNdy ieauN AwKdy hn<br />

ik, keI mUrK pMfq ies g`l dw zor nwl pRcwr krdy hn ik sRI gurU gMRQ<br />

swihb jI dw ivAwkrx bx hI nhIN skdw[ aunHW ƒ pqw hoxw cwhIdw<br />

hY ik sRI gurUbwxI by-inXmI nhIN, ikMqU Awpxy sÍqMqR inXmW ivc hY[<br />

ijnHW dy smUh dw nwauN hI ‘ivAwkrx’ hY[ ieh sRI gurU ibAwkrx<br />

pMcwiex ArQwq sRI gurU gRMQ swihb jI dw iSromxI ivAwkrx l`gBg<br />

1945-46 eI: ivc pRkwiSq hoieAw hY[<br />

4. ‘sRI gurU gRMQ swihb jI ivc SbdWiqk lgW mwqRW dy gùJy Byd’<br />

isrlyK hyT ipRM. qyjw isMG jI ny gurbwxI ivc lgW mwqRW dI ivl`Kxqw<br />

dy ivSy qy Awpxy ivcwr ies qrHW id`qy hn, “Awm lokW dw iKAwl hY ik<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc SbdW dy AMq ivc l`gIAW hoeIAW ishwrIAW<br />

ibhwrIAW AONkVW dw koeI Kws ArQ nhIN huMdw, AYvyN hI l`gIAW huMdIAW<br />

hn[ pr jy Koj krIey qW pqw l`gdw hY ik ieh iksy nw iksy nym Anuswr<br />

l`gIAW hoeIAW hn Aqy AwpxI-AwpxI QW qy ivSyS ArQ r`KdIAW hn[<br />

ies Byd dy nw jwxn qoN keI Gwty pYdw ho rhy hn[ sDwrn mnùKW pwsoN<br />

gurbwxI dy pwT krn ivc bhuq BùlW ho jWdIAW hn[...... bhuq swrIAW<br />

imswlW iek`TIAW krn qoN pqw l`gw ik swry sRI gurU gRMQ swihb ivc lgW<br />

mwqRW dy b`JvyN nym hn jo iek swr vrqy gey hn Aqy ijnHW dI pVqwl<br />

qoN sRI gurU gRMQ swihb jI dy sMkilq krqw sRI gurU Arjn dyv jI dI<br />

ivdvqw dw iek nvW sbUq imldw hY[ sRI gurU Arjn dyv jI ny nw kyvl<br />

AwpxI Aqy ipCly gurU swihbwn dI rcI bwxI ivc hI ieh nym vrqy hn<br />

sgoN hor BgqW Aqy B`tW dI jo bwxI drj kIqI hY, aus dI ilKq vI ausy<br />

rIqI nwl kIqI hY[”<br />

5. siqkwrXog inrxYkwr igAwnI hrbMs isMG jI duAwrw ricq<br />

‘nvIn gurbwxI ivAwkrx’ jo sMn 2000 ivc pRkwiSq hoieAw ivc


gurmiq pRkwS 58 julweI <strong>2012</strong><br />

igAwnI jI ivAkwrx inXmwvlI dI loV bwry cwnx pwauNdy hoey ies qrHW<br />

izkr krdy hn:<br />

“gurbwxI dI ivl`Kxqw dw rwj ies ivc vrqy hoey lg-mwqRI nym<br />

hn jo gurbwxI dw Ain`KVvW AMg hn[ gurbwxI ivAwkrx mwno Sbd<br />

ArQW dI kuMjI hY, ies dI AgvwhI ‘AMiDAwry mih dIp’ smwn hY[”<br />

6. nvIn gurbwxI ivAwkrx dI BUimkw ivc s. hrnwm isMG Swn<br />

ny trMp v`loN iqAwr kIqy gurbwxI ivAwkrx dw izkr kIqw hY, trMp v`loN<br />

kIqy kMm ƒ ivdvwnW v`loN dyKx dI loV hY[<br />

7. s`cKMf vwsI igAwnI gurbcn isMG jI Kwlsw iBMfrWvwly<br />

ivAwkrx bwry pMnw 189 dy Sbd “kr kir thl rsnw gux gwvau]...<br />

4]51]120]” dI ivAwiKAw krdy smyN ieh kh rhy hn ik kr Sbd<br />

mukqy nwl, h`QW dw vwck hY, r ƒ ishwrI nwl ikirAw dw vwck hY, kr<br />

kir ivAwkrx vI ivcy riKAw ipAw hY[”<br />

gurbwxI dI lg mwqRI inXmwvlI dy ivSy ƒ smJx, inKwrn Aqy<br />

spStwaux leI, ies sbMDI idRVHqw pYdw krn leI, gurbwxI iv`coN<br />

SbdW dy bdlvyN rUp Aqy ies nwl bdlvyN ArQW dIAW kuJ ku audwhrnW<br />

Awp jI dy snmuK pyS hn:<br />

Eh Sbd Eh, Eih, Ehu, Ehy, EhY, Eho, Eie, EeI, auh, auhu<br />

(ds rUp ivc) AwauNdy hn[ pVnWv dy rUp ivc Eh dy cwr rUp AwauNdy<br />

hn Eh, Eih, Eie, Ehu[<br />

Eh- iesqrI ilMg, iek vcn pVnWv<br />

- jYsI ggin iPrMqI aUfqI kpry bwgy vwlI]<br />

Eh rwKY cIqu pICY ibic bcry inq ihrdY swir smwlI]<br />

(pMnw 168)<br />

- sPl mUrqu sPl Eh GrI] ijqu rsnw aucrY hir hrI]<br />

(pMnw 191)<br />

- Apuny syvk sMig qum pRB rwqy Eiq poiq Bgqn sMig jorI]<br />

ipRau ipRau nwmu qyrw drsnu cwhY jYsy idRsit Eh cMd ckorI]<br />

(pMnw 208)<br />

Eih – bhu vcn puilMg pVnWv<br />

- nw Eih mrih n Twgy jwih] (pMnw 8)<br />

- jy qU swihb Awvih roih] qU Enw kw qyry Eih] (pMnw 25)


gurmiq pRkwS 59 julweI <strong>2012</strong><br />

- puqu klqu kutMbu hY ieik Ailpqu rhy jo quDu BwieAw]<br />

Eih AMdrhu bwhrhu inrmly scY nwie smwieAw] (pMnw 139)<br />

- pwQru ly pUjih mugD gvwr]<br />

Eih jw Awip fuby qum khw qrxhwru] (pMnw 556)<br />

Eie- bhu vcn puilMg pVnWv AnpurK<br />

- Eie drgh pYDy siqgurU Cfwey] (pMnw 1028)<br />

- Eie AMdrhu bwhrhu inrmly scy sic smwie] (pMnw 28)<br />

- Eie siqgur AwgY nw invih Enw AMqir k®oDu blwie] (pMnw 41)<br />

Ehu – iek vcn puilMg pVnWv AnpurK<br />

mUq plIqI kpVu hoie] dy swbUxu leIAY Ehu Doie] (pMnw 4)<br />

jy (koeI) k`pVw mUqr nwl gMdw ho jwey, qW swbux lw ky aus ƒ Do<br />

leIdw hY[<br />

- Ehu vyKY Enw ndir n AwvY bhuqw eyhu ivfwxu] (pMnw 7)<br />

- bwbw mwieAw rcnw Dohu]<br />

AMDY nwmu ivswirAw nw iqsu eyh n Ehu] (pMnw 15)<br />

- iqRsnw Aihinis AglI haumY rogu ivkwru]<br />

Ehu vyprvwhu Aqolvw gurmiq kImiq swru] (pMnw 20)<br />

- kUVw rMgu ksuMB kw ibnis jwie duKu roie]<br />

ijsu AMdir nwm pRgwsu hY Ehu sdw sdw iQru hoie] (pMnw 28)<br />

Ehy– iek vcn pVnWv, krm kwrk<br />

auDry hir sMq dws kwit dInI jm kI Pws<br />

piqq pwvn nwmu jw ko ismir nwnk Ehy] (pMnw 1231)<br />

EhY- iek vcn pVnWv puilMg<br />

jip goivMdu goivMdu iDAweIAY sB kau dwnu dyie pRBu EhY]<br />

(pMnw 492)<br />

- ibrK kI CwieAw isau rMgu lwvY]<br />

Eh ibnsY auhu min pCuqwvY] (pMnw 268)<br />

- kwieAw hMs pRIiq bhu DwrI]<br />

Ehu jogI purKu Eh suMdir nwrI] (pMnw 1028)<br />

auprokq do qukW ivc Eh dy do rUp AwauNdy hn pihlw Eh –<br />

iesqrI ilMg pVnWv, qy dUsrw Ehu – iek vcn puilMg pVnWv hY jo<br />

inXmwvlI ƒ hor vDyry spSt krdy hn[


gurmiq pRkwS 60 julweI <strong>2012</strong><br />

Avr : krqw kwrk iesqrI ilMg iek vcn, AinSicq sMiKAk<br />

ivSySx<br />

- eyko sbdu vIcwrIAY Avr iqAwgY Aws] (pMnw 18)<br />

- gurmuiK Awpu pCwxIAY Avr ik kry krwie] (pMnw 60)<br />

- hir ibnu Avr ikRAw ibrQy] (pMnw 216)<br />

- dUsr nwhI Avr ko nwnk byprvwh] (pMnw 252)<br />

- Avr isAwnp sglI Cwfu] (pMnw 286)<br />

Avir : krqw kwrk bhu vcn puilMg<br />

- Avir swd ciK sgly dyKy mn hir rsu sB qy mITw jIau]<br />

(pMnw 100)<br />

- nwnk qjIAly Avir jMjwl] (pMnw 190)<br />

- Avir aupwv siB mIq ibswrhu] (pMnw 288)<br />

- Avir inrwPl kwmw] (pMnw 728)<br />

- jpu qpu sBu ikCu mMinAY Avir kwrw siB bwid] (pMnw 954)<br />

Avru : krqw kwrk iek vcn puilMg<br />

- quDu ibnu dUjw Avru n koie] (pMnw 12)<br />

- mY Awpxw guru pUiC dyiKAw Avru nwhI Qwau] (pMnw 14)<br />

- myry rwm mY hir ibnu Avru n koie] (pMnw 27)<br />

- iqs kI srnI pru mnw ijsu jyvfu Avru n koie] (pMnw 44)<br />

- BweI ry Avru nwhI mY Qwau] (pMnw 58)<br />

Avrh : sMprdwn kwrk<br />

- Awip idRVY Avrh nwmu jpwvY] (pMnw 274)<br />

- Awip jphu Avrh nwmu jpwvhu] (pMnw 290)<br />

- jnu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI<br />

jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY] (pMnw 306)<br />

- Awip jpY Avrh nwmu jpwvY<br />

vf smrQ qwrn qrn] (pMnw 1206)<br />

- kbIr Avrh kau aupdysqy muK mY pir hY ryqu] (pMnw 1369)<br />

(Avrh) AMqly hwhy dw aucwrn ibMdI rihq krnw hY[ h dI DunI<br />

kMT duAwr ivc, ishwrI v`l aulwr nhIN hoxw[<br />

iek – iesqrI ilMg, iek vcn, inSicq sMiKAk ivSySx dw rUp hY[<br />

- shs isAwxpw lK hoih q iek n clY nwil] (pMnw 1)


gurmiq pRkwS 61 julweI <strong>2012</strong><br />

- gurw iek dyih buJweI] (pMnw 2)<br />

- nwnk imqRweI iqsu isau sB ikCu ijs kY hwiQ]<br />

kuimqRw syeI kWFIAih iek ivK n clih swiQ] (pMnw 318)<br />

- Gt AvGt fUgr Gxw ieku inrguxu bYlu hmwr]<br />

rmeIey isau iek bynqI myrI pUMjI rwKu murwir] (pMnw 345)<br />

ieik – bhu vcnI rUp, inSicq sMiKAk ivSySx hY Aqy keI (Anyk)<br />

ArQ r`Kdw hY:<br />

- ieknw hukmI bKsIs ieik hukmI sdw BvweIAih] (pMnw 1)<br />

- ieik dwqy ieik ByKwrI jI siB qyry coj ivfwxw] (pMnw 11)<br />

- ieik Awvih ieik jwih auiT rKIAih nwv slwr] (pMnw 16)<br />

- nwnk byVI sc kI qrIAY gur vIcwir]<br />

ieik Awvih ieik jwvhI pUir Bry AhMkwir] (pMnw 20)<br />

- sMsw iehu sMswru hY suiqAw rYix ivhwie]<br />

ieik AwpxY BwxY kiF lieAnu Awpy lieEnu imlwie] (pMnw 36)<br />

- ieik ipru rwvih Awpxw hau kY dir pUCau jwie]<br />

siqguru syvI Bwau kir mY ipru dyhu imlwie] (pMnw 38)<br />

ieku – AduqIX (lwswnI) puilMg iek vcn, inSicq sMiKAk ivSySx<br />

- sBnw jIAw kw ieku dwqw so mY ivsir n jweI] (pMnw 2)<br />

- nwnk AwKix sBu ko AwKY iek dU ieku isAwxw] (pMnw 5)<br />

- eykw mweI jugiq ivAweI iqin cyly prvwxu]<br />

ieku sMswrI ieku BMfwrI ieku lwey dIbwxu] (pMnw 7)<br />

- ieku iqlu ipAwrw vIsrY rogu vfw mn mwih]<br />

ikau drgh piq pweIAY jw hir n vsY mn mwih] (pMnw 21)<br />

- sB mih ieku vrqdw eyko rihAw smwie]<br />

ijs nau Awip dieAwlu hoie so gurmuiK nwim smwie] (pMnw 27)<br />

not :- gurmiq mwrqMf dy s&w 421 au~qy BweI kwnH isMG jI nwBw<br />

ny ies sbMDI Awpxy ivcwr ieauN AMikq kIqy hn: “mwqRW ibnw ArQ<br />

spSt nhIN hoNdw, ijvyN ‘jpu’ ivc AwieAw ‘ieku’ Sbd iek igxqI<br />

(Xk) dw boDk hY[<br />

sB – krqw kwrk, iesqrI ilMg, AinSicq sMiKAk ivSySx<br />

- Bugiq igAwnu dieAw BMfwrix Git Git vwjih nwd]<br />

Awip nwQu nwQI sB jw kI iriD isiD Avrw swd] (pMnw 6)


gurmiq pRkwS 62 julweI <strong>2012</strong><br />

- quDu Awpy isRsit sB aupweI jI quDu Awpy isrij sB goeI]<br />

jnu nwnku gux gwvY krqy ky jI jo sBsY kw jwxoeI] (pMnw 11)<br />

- sB qyrI qUM sBnI iDAwieAw]<br />

ijs no ik®pw krih iqin nwm rqnu pwieAw] (pMnw 11)<br />

- gun gwvq goivMd ky sB ieC pujweI rwm]<br />

nwnk auDry jip hry sBhU kw suAwmI rwm] (pMnw 848)<br />

- hir sBnw kw hY Ksmu so Bgq jn iciq kir]<br />

quDu ApiV koie n skY sB JiK JiK pvY JiV] (pMnw 849)<br />

siB – krqw kwrk, bhu-vcn puilMg, AinSicq sMiKAk ivSySx<br />

- igAwnu iDAwnu sB dwiq kQIAly syq brn siB dUqw]<br />

bRhm kml mDu qwsu rswdM jwgq nwhI sUqw] (pMnw 503)<br />

- hir hir nwmu AMimRqu hir mITw hir sMqhu cwiK idKhu]<br />

gurmiq hir rsu mITw lwgw iqn ibsry siB ibK rshu]<br />

(pMnw 800)<br />

- swDsMig pRgty nwrwiex] nwnk dws siB dUK plwiex]<br />

(pMnw 805)<br />

- vIrvwir vIr Brim Bulwey] pRyq BUq siB dUjY lwey] (pMnw 841)<br />

- guru pUrw hir aupdysu dyie sB BuK lih jweIAY]<br />

ijsu pUrib hovY iliKAw so hir gux gweIAY] (pMnw 850)<br />

sBu – krqw kwrk, iek-vcn puilMg, AinSicq sMiKAk ivSySx<br />

- hukmY AMdir sBu ko bwhir hukm n koie]<br />

nwnk hukmY jy buJY q haumY khY n koie] (pMnw 1)<br />

- krmI AwvY kpVw ndrI moKu duAwru]<br />

nwnk eyvY jwxIAY sBu Awpy sicAwru] (pMnw 2)<br />

- qUM myrI Et qUMhY myrw mwxw]<br />

quJ ibnu dUjw Avru n koeI sBu qyrw Kylu AKwVw jIau]<br />

(pMnw 103)<br />

- nwmu jpq srb suKu pweIAY]<br />

sBu Bau ibnsY hir hir iDAweIAY] (pMnw 104)<br />

- jpu qpu sMjmu sBu gur qy hovY ihrdY nwmu vsweI]<br />

nwnk nwmu smwlih sy jn sohin dir swcY piq pweI]<br />

(pMnw 602)


gurmiq pRkwS 63 julweI <strong>2012</strong><br />

hor – iesqrI ilMg, krqw kwrk, AinSicq sMiKAk ivSySx<br />

- jy jug cwry Awrjw hor dsUxI hoie]<br />

nvw KMfw ivic jwxIAY nwil clY sBu koie] (pMnw 2)<br />

- Awpy inrmlu eyku qUM hor bMDI DMDY pwie] (pMnw 54)<br />

- ivxu kwieAw ij hor QY Dnu Kojdy sy mUV byqwly] (pMnw 309)<br />

- ijn rKx kau hir Awip hoie hor kyqI JiK JiK jwiesI]<br />

(pMnw 310)<br />

- jw quDu BwvY qw gurmuiK bUJY hor mnmuiK iPrY ieAwxI]<br />

(pMnw 423)<br />

- gurisKw kI BuK sB geI iqn ipCY hor Kwie GnyrI] (pMnw 451)<br />

hoir – bhu-vcn krqw kwrk, AinSicq sMiKAk ivSySx<br />

- eyqy kIqy hoir kryih] qw AwiK n skih kyeI kyie] (pMnw 6)<br />

- hoir kyqy quDno gwvin sy mY iciq n Awvin nwnku ikAw bIcwry]<br />

(pMnw 9)<br />

- swcw swhbu eyku qU hoir jIAw kyqy loA] (pMnw 15)<br />

- jo iqsu Bwvih sy Bly hoir ik khx vKwx] (pMnw 15)<br />

- hoir glW siB kUVIAw quDu BwvY prvwxu] (pMnw 16)<br />

horu – iek vcn puilMg, krqw kwrk, AinSicq sMiKAk ivSySx<br />

- horu AwiK n skY koie] (pMnw 5)<br />

- iqQY horu n koeI horu] (pMnw 8)<br />

- ivxu nwvY horu slwhxw sBu bolxu iPkw swdu] (pMnw 301)<br />

- En@w AMdir horu muiK horu hY ibKu mwieAw no JiK mrdy kVIAY]<br />

(pMnw 304)<br />

- quDu jyvfu mY horu ko idis nw AwveI qUhYN suGVu myrY min Bwxw]<br />

(pMnw 305)<br />

kot – bhu vcn puilMg nWv, ArQ - ikly<br />

- moqI hIrw inrmlw kMcn kot rIswl]<br />

ibnu pauVI giV ikau cVau gur hir iDAwn inhwl] (pMnw 17)<br />

- kMcn ky kot dqu krI bhu hYvr gYvr dwnu]<br />

BUim dwnu gaUAw GxI BI AMqir grbu gumwnu] (pMnw 62)<br />

- kMcn kwieAw kot gV ivic hir hir isDw]<br />

hir hir hIrw rqnu hY myrw mnu qnu ivDw] (pMnw 449)


gurmiq pRkwS 64 julweI <strong>2012</strong><br />

- DrqI aupir kot gV kyqI geI vjwie]<br />

jo Asmwin n mwvnI iqn nik nQw pwie] (pMnw 595)<br />

- AMdir kot Cjy htnwly] Awpy lyvY vsqu smwly] (pMnw 1033)<br />

- ikau lIjY gFu bMkw BweI] dovr kot Aru qyvr KweI]<br />

(pMnw 1161)<br />

- ikau lIjY gFu bMkw BweI] dovr kot Aru qyvr KweI]<br />

(pMnw 1224)<br />

koit – inSicq sMiKAk ivSyS, ArQ - kRoV<br />

- kQnw kQI n AwvY qoit] kiQ kiQ kQI kotI koit koit]<br />

(pMnw 2)<br />

- koit kotI myrI Awrjw pvxu pIAxu AipAwau]<br />

cMdu sUrju duie guPY n dyKw supnY saux n Qwau] (pMnw 14)<br />

- koit qyqIs syvkw isD swiDk dir KirAw]<br />

igrMbwrI vf swhbI sBu nwnk supnu QIAw] (pMnw 43)<br />

- koit mjn kIno iesnwn] lwK Arb Krb dIno dwnu]<br />

(pMnw 202)<br />

- koit jqn aupwv imiQAw kCu n AwvY kwim]<br />

srix swDU inrmlw giq hoie pRB kY nwim] (pMnw 501)<br />

kotu – iek vcn puilMg nWv, ArQ - iklw<br />

- kwieAw kotu Apwru hY AMdir htnwly]<br />

gurmuiK saudw jo kry hir vsqu smwly] (pMnw 309)<br />

- lµkw sw kotu smuMd sI KweI] iqh rwvn Gr Kbir n pweI]<br />

(pMnw 481)<br />

- qRY gux ien kY vis iknY n moVIAY]<br />

Brmu kotu mwieAw KweI khu ikqu ibiD qoVIAY] (pMnw 522)<br />

- swihb rMig rwqw sc kI bwqw ijin ibMb kw kotu auswirAw]<br />

pMc BU nwieko Awip isrMdw ijin sc kw ipMfu svwirAw]<br />

(pMnw 766)<br />

- eyku kotu pMc iskdwrw pMcy mwgih hwlw]<br />

ijmI nwhI mY iksI kI boeI AYsw dynu duKwlw] (pMnw 793)<br />

(cldw....)


gurmiq pRkwS 65 julweI <strong>2012</strong><br />

gurbwxI dy shI ArQ smJx leI zrUrI hY<br />

Awm igAwn vI<br />

-s. krm isMG*<br />

ipCly mhIny mYN BrwvW vrgy Awpxy iek guris`K dosq ƒ imlx<br />

igAw[ myry phuMcx smyN auh myz au~pr kuJ ikqwbW KolHI bYTw sI[ Pqh<br />

bulw ky mYN aus dy kol bYT igAw Aqy pùiCAw, “BweI swihb, ienHW ikqwbW<br />

iv`coN kI Koj rhy ho?” au~qr ivc aus ny ikhw, “kuJ smW pihlW swfy<br />

guAWF ivc iek SrDWjlI smwroh c`l irhw sI[ iek bulwrw sMgq ƒ<br />

sMboDn kr ky kih irhw sI ik nyk kMmW leI AwpxI dsW nhuMAW dI<br />

kmweI iv`coN dsvMD k`Fx vWg swƒ rozwnw smyN dw dsvW ih`sw ismrn<br />

leI vI k`Fxw cwhIdw hY[ mYN ieh smJx dI koiSS kr irhw hW ik<br />

ismrn krn sbMDI swƒ gurbwxI kI syD b^SdI hY[”<br />

QoVHI dyr bwAd aus ny mYƒ dìsAw ik ivcwr krn leI sRI gurU gRMQ<br />

swihb jI iv`coN inmn pMkqIAW leIAW geIAW hn:<br />

- ivsuey cisAw GVIAw phrw iQqI vwrI mwhu BieAw] (pMnw 357)<br />

- cauQY phir sbwh kY suriqAw aupjY cwau] (pMnw 146)<br />

- ieku plu iKnu ivsrih qU suAwmI jwxau brs pcwsw] (pMnw 601)<br />

- hir hir nwmu myrw pRwn sKweI iqsu ibnu GVI inmK nhI jIvW]<br />

(pMnw 573)<br />

- inq auiT gwvhu pRB kI bwxI]<br />

AwT phr hir ismrhu pRwxI] (pMnw 1340)<br />

- qn qy pRwn hoq jb inAwry tyrq pRyiq pukwir]<br />

AwD GrI koaU nih rwKY Gr qy dyq inkwir] (pMnw 536)<br />

ghu nwl pVHn ’qy pqw l`gdw hY ik aukq pMkqIAW ivc gurU<br />

swihbwn duAwrw inmK, ivsw, csw, pl, GVI Aqy pihr SbdW dI<br />

vrqoN kIqI geI hY[ sRI gurU gRMQ swihb ivc Bgq swihbwn dI bwxI<br />

pVHn ’qy pqw l`gdw hY ik aunHW duAwrw vI ienHW SbdW dI vrqoN Anyk vwr<br />

*ipMf qy fwk: Ku`fw, izlHw huiSAwrpur (pMjwb)-144305 mo: 98156-76453


gurmiq pRkwS 66 julweI <strong>2012</strong><br />

kIqI geI hY[ gurbwxI ivc Awey auprokq SbdW rwhIN imldy AiDAwqimk<br />

aupdyS smJx leI ienHW SbdW dy A`KrI ArQ jwxn leI iek`qr kIqI<br />

geI jwxkwrI hyT ilKy Anuswr hY:<br />

purwxy smyN ivc ihMdusqwn AMdr smW mwpx leI Dùp GVI Aqy jl<br />

GVI Awid dI vrqoN kIqI jWdI sI Aqy smyN dw AMdwzw lwaux leI<br />

inmK, ivsw, csw, pl, GVIAW Aqy pihr SbdW dI vrqoN kIqI jWdI<br />

sI[ idn rwq dy cOvI GMitAW ivc 64 GVIAW mMnIAW jWdIAW sn[ ies<br />

leI 2½ imMt dw smW ie`k GVI khwauNdw sI[ aukq SbdW bwry sMKyp<br />

ijhI jwxkwrI hyT ilKy Anuswr hY:<br />

inmK : iek lGu A`Kr dy bolx ivc jo smW l`gdw hY, aus ƒ inmK (A`K<br />

Jmkx ivc l`gdw smW) ikhw jWdw sI[<br />

ivsw : 15 inmK ƒ iek ivsw ikhw jWdw sI[<br />

csw : 15 ivsy dw smW iek csw khwauNdw sI[<br />

pl : 3 csy ƒ iek pl ikhw jWdw sI[<br />

GVI : 60 pl dw smW iek GVI khwauNdw sI[<br />

pihr : 8 GVIAW dy smyN ƒ iek pihr ikhw jWdw sI[<br />

idn rwq : 8 pihrW dy smyN ƒ idn rwq ikhw jWdw sI[<br />

vrqmwn smyN pRXog ivc leI jWdI GVI (Watch) dI Koj sB qoN<br />

pihlW ivdySI KojkwrW duAwrw 14vIN sdI dy AMqm dhwikAW ivc kIqI<br />

geI Aqy smW mwpx leI sikMt, imMt Aqy GMty SbdW dI vrqoN kIqI<br />

jWdI hY[ ies smyN idn rwq dy cOvI GMitAW ivc 60 GVIAW mMnIAW<br />

jWdIAW hn ies leI 24 imMt dy smyN ƒ iek GVI ikhw jWdw hY[ ‘mhwn<br />

koS’ BweI kwnH isMG nwBw Anuswr (s&w 324, 442 Aqy 448)<br />

au~pr ilKI jwxkwrI A`gy bxwey cwrt rwhIN ie`ko nzr nwl vI<br />

dyKI/smJI jw skdI hY[<br />

purwxy smyN<br />

vrqmwn pRxwlI Anuswr<br />

kwlm 1 ivc ilKy SbdW<br />

dw mùl (Value)<br />

1 2 3<br />

inmK A`K Jmkx ivc l`gdw smW ---<br />

ivsw 15 inmK 1/2 sikMt


gurmiq pRkwS 67 julweI <strong>2012</strong><br />

csw 15 ivsw 7½ sikMt<br />

pl 3 csw 22½ sikMt<br />

GVI 60 pl 22½ imMt<br />

pihr 8 GVI 3 GMty<br />

idn rwq 8pihr (64 GVIAW) 24 GMty<br />

purwxy Aqy vrqmwn smyN dIAW smW mwpx dIAW pRxwlIAW bwry<br />

aukq jwxkwrI sRI gurU gRMQ swihb ivc suSoiBq AijhIAW pMkqIAW dy<br />

Bwv ArQ smJx ivc shweI ho skdI hY[ ijnHW ivc auprokq SbdW dI<br />

vrqoN kIqI geI hY[ Bgq kbIr jI duAwrw aucwrI AijhI iek pMkqI<br />

ieM\ hY:<br />

AwT jwm causiT GrI quA inrKq rhY jIau] (pMnw 1377)<br />

ihMdI SbdkoS Anuswr ‘jwm’ Sbd dy ArQ hn, pihr (a period<br />

of three hours) aukq jwxkwrI Anuswr AwT jwm dy ArQ hn,<br />

8x3=24 GMty (idn rwq) Bwv hr smyN[<br />

causiT GrI dy ArQ hn,<br />

64x22½=1440 imMt (24 GMty/idn rwq) Bwv hr smyN[<br />

Awpxy Anmol bcnW rwhIN sRI gurU Arjn dyv jI swƒ smJwauNdy<br />

hn:<br />

idnu rwiq kmwieAVo so AwieE mwQY]<br />

ijsu pwis lukwiedVo so vyKI swQY]<br />

sMig dyKY krxhwrw kwie pwpu kmweIAY]<br />

suik®qu kIjY nwmu lIjY nrik mUil n jweIAY]<br />

AwT phr hir nwmu ismrhu clY qyrY swQy]<br />

Bju swDsMgiq sdw nwnk imtih doK kmwqy] (pMnw 461)<br />

aukq ivsQwr Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI dy iDAwn pUrvk AiDAYn<br />

duAwrw ieh is`iKAw imldI hY ik gurbwxI swƒ A`Ty pihr ismrn krn<br />

Bwv hr smyN pRBU ƒ Xwd r`Kx dw aupdyS krdI hY[ hr kMm krdy smyN<br />

jd pRBU dI BY-BwvnI ivc rhWgy qW koeI vI glq kMm krn dI ihMmq<br />

nhIN krWgy[ swƒ idKweI dyvygw, sB mih joiq joiq hY soie’ ies leI<br />

hr Coty-v`fy nwl swfw ivhwr ipAwr, siqkwr Aqy siBAqw pUrvk<br />

hovygw[ ikauN ik:


gurmiq pRkwS 68 julweI <strong>2012</strong><br />

ieku iPkw n gwlwie sBnw mY scw DxI]<br />

ihAwau n kYhI Twih mwxk sB Amolvy] (pMnw 1384)<br />

gurbwxI ivcwr ky pVn nwl pqw l`gdw hY ik gurU sihbwn Aqy<br />

Bgq swihbwn dy smyN qol Aqy imxqI leI hyT ilKy SbdW dI vrqoN<br />

kIqI jWdI sI[ Bwrq srkwr v`loN AMqr-rwStrI iekweIAW dI pRxwlI<br />

Metric System, M.K.S. lwgU krn nwl ies dyS iv`coN F.P.S. pRxwlI<br />

dw clx hux bMd ho igAw hY[ qol Aqy imxqI dI purwxI pRxwlI ies<br />

pRkwr sI:<br />

qol : cwvl, r`qI, mwSw, qolw, CtWk, pwau, syr Aqy mx[<br />

imxqI: auNgl, igrh, ig`T, h`Q, gz Aqy krm[<br />

aukq SbdW dw mùl (Value) inmn pRkwr sI:<br />

qol igxqI<br />

8 cwvl = r`qI 3 auNgl = igrh<br />

8 r`qI = mwsw 4 igrh = ig`T<br />

12 mwsy = qolw 2 ig`T = h`Q<br />

5 qoly = CtWk 2 h`Q = gz (36 ieMc)<br />

4 CtWk = pwau 3 h`Q = krm<br />

16 CtWk (4 pwau) = syr<br />

40 syr = mx<br />

‘mhwn koS’ BweI kwnH isMG nwBw Anuswr (s&w 303, 603 Aqy<br />

970)<br />

auprokq jwxkwrI sRI gurU gRMQ swihb ivc suSoiBq keI pMkqIAW<br />

dy Bwv ArQ smJx ivc shweI ho skdI hY ijnHW iv`coN kuJ inmn pRkwr<br />

hn:<br />

- duie syr mWgau cUnw] pwau GIau sMig lUnw]<br />

AD syru mWgau dwly] mo kau donau vKq ijvwly] (pMnw 656)<br />

- kbIr koTy mMfp hyqu kir kwhy mrhu svwir]<br />

kwrju swFy qIin hQ GnI q pauny cwir] (pMnw 1376)<br />

aukq ivsQwr qoN ieh is`tw inkldw hY ik gurbwxI dy shI ArQ<br />

smJx leI Awm igAwn vI zrUrI hY[


gurmiq pRkwS 69 julweI <strong>2012</strong><br />

GroN dUr - Gr<br />

-s. jgmohn isMG*<br />

pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw v`loN pMjwbI bolI dy vwDy leI<br />

pMjwbI kwnPrMs krnI bhuq hI nyk Aqy piv`qr auprwlw hY[ klk`qy<br />

iv`c kwnPrMs krn dw mqlb swfy pUrbIey Aqy klk`qy vwly pMjwbIAW<br />

leI mnoN “pMjwb dy pMjy dirAw Awpxw ru^ bdl ky pUrb vwly pwsy ƒ<br />

vih qury hn[” pMjwbIAW ny jd kdy vI plwiex kIqw qW Awpxy<br />

siBAwcwr Aqy bolI ƒ vI nwl lY ky gey[<br />

pUrbI Bwrq Aqy klk`qy ivc pMjwbI bVy lMmy smyN qoN Awaux l`g<br />

pey sn[ mu`Fly qOr ’qy pMjwbI ie`Qy vpwr krn dy mksd nwl AwieAw<br />

krdy sI[ pMjwbI dw AKwx hY “pMjwb dy jMimAW ƒ in`q muihMmW” -<br />

pMjwb sdIAW qoN zmInI rsqy rwhIN Bwrq ’qy kbzw krn vwly DwVvIAW<br />

leI iek v`fI vMgwr bxdw irhw hY[ iesy vjHw krky DwVvIAW ƒ pMjwb<br />

au~pr zordwr hmlw krnw pYNdw sI Aqy Bwrq ’qy rwj krn dI koiSS<br />

huMdI sI[ ienHW hmilAW dw swhmxw krn leI pMjwbI vI hr vkq<br />

iqAwr-br-iqAwr rihMdy sn[ aunHW ivc srIirk Aqy mwnisk qOr<br />

’qy juJwrUpuxw ivkisq hoieAw[ ies dy nwl jIvn ƒ joKm ivc pw ky<br />

AMdroN qr`kI dI lwlsw vI jwgI[ ienHW kwrnW krky ieh kwbl,<br />

kMDwr, ierwn, ierwk, Arb, qurk Aqy hor QwvW ’qy vxj krn leI<br />

p`Cm vwly pwsy ƒ jWdy[ TIk aus qrHW pUrb v`l XU.pI., ibhwr huMdy hoey<br />

bMgwl dI bMdrgwh qoN smuMdr rwhIN vI vpwr krdy[ smuMdr rwhIN<br />

pMjwbI vpwrI Awpxw smwn dUr-durwfIAW QWvW qk phuMcwauNdy Aqy<br />

aunHW QWvW qoN smwn pMjwb ƒ lY jWdy[<br />

pMjwb ivc purwxy smyN qoN hI pMjwbI K`qrI Awm pMjwbIAW qoN v`D<br />

pVHy ilKy Aqy vpwr ivc kuSl mMny jWdy sn[ pMjwboN bwhr vpwr krn<br />

ivc ieh moFI sn[ iesy leI pUrb ivc vI ienHW dI Awmd kwPI<br />

purwxI hY[ mMinAw jWdw hY ik klk`qy kol iek bMdrgwh Sihr sI[<br />

ies ƒ A`j klk`qy nyVy cMdrkyqUgVH dy nW nwl jwixAw jWdw hY[ ies<br />

* Gill Apartment, 13/3, Mall Road, Damdam, Kolkata-700080. Mob.098310-59675


gurmiq pRkwS 70 julweI <strong>2012</strong><br />

QW dI KudweI nwl BU-ivigAwnIAW Aqy ieiqhwskwrW dI rwey bxI hY<br />

ik ie`Qy vI kdy purwqn bMdrgwh sI[ aus vkq ies iK`qy ƒ gMgwirdXI,<br />

gMgwirqeI, gMgwirdm, bMgw, bMgwlw s`d dy Aqy bMgwl AwKx l`g pey<br />

hn[ ies DrqI dw sMsikRq dy mhwn ivdvwn pwixnI ny AwpxI ilKq<br />

AStwiDAwie ivc izkr kIqw hY[ purwx, mhWBwrq, rmwiex ivc vI<br />

ies dw aulyK hY[ mgroN kwlIdws, bRhmIhIrw, Abul &zl vrgy mhwn<br />

ilKwrIAW ny vI ies DrqI dy bwry iliKAw[ sRI dsm gRMQ ivc vI ie`QoN<br />

dy lokW ƒ “bMg ky bMgwlI” AwiKAw igAw hY[<br />

A`j qoN qkrIbn pMj sO swl qoN vI v`D smW pihlW dunIAW dy ivc<br />

ienswnIAq, mnu`KI brwbrI qy h`k-s`c dw sunyhw lY ky pMjwb qoN mhwn<br />

sRI gurU nwnk dyv jI ny ies swry ielwky ivc pRcwr PyrI kIqI[ BweI<br />

gurdws jI ny iliKAw hY ‘audwsI kI rIq clweI’ aus rIq ƒ A`gy<br />

qoridAW aunHW dy v`fy spu`qr bwbw sRI cMd jI ny kwPI audwsI fyry<br />

sQwipq kIqy[ mgroN sRI gurU nwnk dyv jI dy rwh ’qy cldy hoey nOvyN<br />

gurU sRI gurU qyg bhwdr jI vI ies ielwky ivc kwPI smW rhy[ dsm<br />

ipqw sRI gurU goibMd isMG jI dw jnm vI iesy ielwky dI rwjDwnI ptnw<br />

ivKy hoieAw[<br />

purwixAW simAW qoN pMjwbI K`qrI ieDr AwauNdy rhy Aqy keI<br />

ie`Qy vpwrk ihqW krky p`ky qOr ’qy v`s vI gey[ qkrIbn pMj sO swl<br />

pihlW pMjwb qoN mihqwb (mihqw K`qrI) prvwr vpwr krn leI<br />

ieDr AwieAw[ ie`Qy Aw ky auh brdvwn dy rwjy bx gey[ A`j vI aunHW<br />

dI vMS Awpxy Awp ƒ pMjwbI AKvwaux ivc mwx mihsUs krdI hY[<br />

Awsnsol qoN 30 iklomItr dUr iek jgHw dw nW auKrw hY[ au~QoN dw<br />

rwjw vI pMjwbI sI[ aus dw nW ky.bI. lwl hWfw sI[ pUrnIAw styt<br />

rwjy vI pMjwbI ipCokV vwly ‘lwl’ prvwr dy sn[ ieh nwnk nwm<br />

lyvw prvwr sI Aqy mihl dy nwl gurduAwrw swihb vI bxvwieAw sI[<br />

kUc-ibhwr dw rwj-Grwxw vrmn prvwr vI pMjwbI sI[ bMgwl dI<br />

ipClI vzwrq ivc bhuq lMmy smyN qk rih cu`ky mMqrI ikrnmX nMdw<br />

dy kihx muqwbk aunHW dy v`fy-vfyry vI pMjwbI sn[ auh bMgwl dy Gu`g<br />

idhwqI ielwky dy rihx vwly hn[<br />

iesy qrHW mYN ibhwr, JwrKMf Aqy bMgwl ivc bhuq pMjwbIAW ƒ<br />

imilAw[ ieh sdIAW qoN ie`Qy rih rhy hn Aqy sQwnk lokW nwl rc-


gurmiq pRkwS 71 julweI <strong>2012</strong><br />

imc ky ie`QoN dy hI bx gey hn[ ijhVy lok is`KI nwl sMbMD r`Kdy hoey<br />

sdIAW pihlW ie`Qy Awey, auh sQwnk siBAwcwr dy pRBwv dy bwvjUd<br />

pMjwbI siBAwcwr Aqy bolI nwl juVy rhy[ ie`QoN dy mrd A`j vI isr<br />

’qy dsqwr sjw ky r`Kdy hn[ ienHW ƒ pMjwbI bolI dw A`KrI igAwn<br />

vI hY Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI dw pwT smJ vI lYNdy hn[ ieh bhuq<br />

v`K-v`K QwvW ’qy v`sy hn[ bMgwl dy vIrBUm izlHy ivc murwrweI,<br />

murSIdwbwd izlHy ivc zIAwgMj, mydnIpur izlHy ivc kontwxI Aqy<br />

qwmluk, ibhwr kithwr Sihr Aqy lwgly ipMf mhysvw Aqy swdlpur,<br />

pUrnIAw, muz&rpur, Bwglpur, mUMgyr, l`KI srweI, hzwrIbwg, blIAw<br />

Aqy hor bhuq QWvW ’qy v`sdy hn[ kithwr izlHy ivc brwrIhwt Qwxy<br />

qihq pMj ipMf lksmIpur, auClw, BMfwrql, gurU bjwr, husYnw hn[<br />

mYN aunHW dI zmIn dIAW jmwbMdIAW vI dyKIAW hn, ienHW ivc aunHW dy<br />

jwq vwly Kwny ’c ‘soF vMs Kwlsw’ iliKAw imldw hY[ ienHW lokW ny<br />

A`j vI pMjwbI vwlI pCwx ƒ brkrwr r`iKAw hoieAw hY[ keI vwr<br />

ienHW lokW coN hI keI blwk sMmqI, izlHw pRISd dy muKI jW AY~m.AY~l.sI.<br />

qk vI bx jWdy hn[ ienHW dw pMjwbI BwSw Aqy siBAwcwr nwl juVy<br />

rihx dw ie`ko-ie`k kwrn aunHW dy siqkwrq gurUAW v`loN sRI gurU gRMQ<br />

swihb jI dw pwT gurmuKI il`pI ivc hoxw hI hY[<br />

klk`qy Sihr dy mu`F bMnHx vyly bhuq kOmW, dySW dy lok Aw ky v`sx<br />

l`g pey[ aunHW ivc AMgryz, purqgwlI, AwriminAweI, XhUdI, pwrsI,<br />

f`c Aqy Bwrq dy hr nu`kr qoN bhu-BwSI lok vI Aw ky v`sy[ aus smyN<br />

hzUrI m`l Aqy AMmIcMd donW pMjwbIAW dw klk`qy ivc bVw nW sI[<br />

ieh dovyN bhuq DnwF Aqy nwnk nwm lyvw sn[ aunHW dy nwl bMglw ivc<br />

ie`k khwvq pRcilq hoeI -<br />

“AWmIr cWdyr dwVI hzUrI mlyr krI[”<br />

(AMmIcMd dI dwVHI, hzUrIm`l dw Dn)<br />

AMmIcMd dI bhuq lMbI dwVHI sI[ auh aus zmwny dw klk`qy dw<br />

gQcwielf (AmrIkw dw XhUdI Dn kubyr) vjoN vI jwixAw jWdw sI[<br />

aus dw hwlsI bgwn (bYTk Kwnw bjwr lwgy) bhuq v`fw bgIcw sI,<br />

ijs ƒ 1757 eI: ivc nvwb isrwzudau~lw ny POjI iklHy ivc bdl<br />

id`qw[ auh eIst ieMfIAw kMpnI dy l`gBg cwlHI swl mu`K Tykydwr rhy<br />

Aqy kroVW rupey qoN v`D iek`Ty kr ley[ aus vkq klk`qy ivc bhuqy


gurmiq pRkwS 72 julweI <strong>2012</strong><br />

AwlISwn mkwn aus dy hI sn[<br />

rwjw hzUrI m`l dy vI bhuq swry mkwn sn Aqy bhuq v`fw DnwF<br />

sI[ is`K Drm ivc aus dI bhuq SrDw sI[ Awpxy mkwn ivc soLW<br />

rwgI jQy aus ny Akwl purK dI ausqq vwsqy r`Ky sn[ aunHW dy nW ’qy<br />

bYTkKwnw bzwr kol ‘hzUrI m`l lyn’ nwmk rsqw A`j vI mOjUd hY[<br />

aunHW dy pihl kdmI Aqy XqnW sdkw sRI gurU nwnk dyv jI Aqy sRI gurU<br />

qyg bhwdr jI dy crn Coh pRwpq ‘gurduAwrw bVw is`K sMgq’ dI<br />

auswrI hoeI[ ienHW nwl swswrwm qoN Awey ‘ibhwrI’ (Ag`rhwrI) is`KW<br />

ny ieh swrI syvw ivc ih`sw pwieAw Aqy do hor gurduAwry sQwipq<br />

kIqy[ ieh vI mu`Fly qOr ’qy vpwrI hI sn[<br />

pMjwb qoN izAwdwqr lok aunIvIN sdI dy AKIr qoN ieDr Awaux<br />

l`gy[ klk`qy dI bMdrgwh qoN hI pMjwbI ivdyS ƒ jwieAw krdy sn[<br />

Bwrq qoN dunIAw drSn dw klk`qw hI mu`K dvwr sI[ pMjwbI klk`qy<br />

rwhIN brmw, QweIlYNf, mlySIAw, isMgwpur, vIAqnwm, hWg-kWg,<br />

AmrIkw, kYnyfw, hWfUrs Aqy hor QWvW ƒ jwx leI pwxI vwly jhwzW<br />

’qy cVHdy sn[<br />

pihly ivSv Xu`D qoN QoVHw smW pihlW Aqy mgroN pMjwbI klk`qw<br />

smyq pUrbI Bwrq ’c v`fI igxqI ivc Awaux l`gy[ v`K-v`K ik`iqAW<br />

vwly lok klk`qy dy BvwnIpur Aqy bVw bzwr ielwkw, hwvVw, Dnbwd,<br />

Awsnsol, KVgpur, twtw, auVIsw, dUr Aswm bhuq swry ielwky,<br />

myGwilAw, mnIpur, nwgwlYNf dIAW bhuq QWvW ’qy jw ky v`s gey[ ienHW<br />

QwvW dI qr`kI ivc pMjwbIAW dI bhuq v`fI dyx sI[ auh ie`Qy mu`Fly<br />

Aqy buinAwdI kMm krn Awey sI Aqy aunHW ny hOlI-hOlI imhnq muS`kq<br />

sdkw Awpxy Awp ƒ vI bhuq cMgI qrHW sQwipq kIqw[ smwijk Aqy<br />

Dwrimk sQwn gurduAwry vI bxwey[ ienHW gurduAwirAW dy mMc qoN hI<br />

pMjwbI swihq dw ivkws hox l`gw[ AzwdI dI lihr ƒ vI bhuq v`fw<br />

huMgwrw imlx l`gw[ bwbw mnSw isMG ‘duKI’, bwbw sOdwgr isMG<br />

‘iBKwrI’, bwbw gurid`q isMG, s. rGubIr isMG ‘bIr’, s. inrMjn<br />

isMG qwilb Aqy hor nwmI-grwmI hsqIAW ny AzwdI dI lihr ivc<br />

pMjwbIAW ƒ lwmbMd Aqy AgvweI kIqI[ aunHW ny pMjwbIAW ƒ sQwnk<br />

smwj nwl rl-iml ky c`lx dI nvIN syD id`qI[ ie`Qy is`K tYksI<br />

frweIvr (pgVI vwly) dI bhuq ie`zq hY[ koeI vI AwpxI DI-BYx ƒ


gurmiq pRkwS 73 julweI <strong>2012</strong><br />

is`K dI tYksI ivc bYTw ky mihPUz smJdw hY[ is`K tYksI frweIvrW<br />

ny dyS dI vMf vyly dMigAW dOrwn ihMdU Aqy muslmwnW ƒ sur`iKAq QWvW<br />

’qy lY jwx dw kMm AwpxIAW jwnW ƒ joKm ivc pw ky kIqw[ iesy dOrwn<br />

p`CmI pMjwb (A`j dy pwiksqwn vwly pMjwb) qoN bhuq swry pMjwbI<br />

au~jV ky ieDr Awey, ienHW ny twtw, rWcI, ptnw, igrIifh, muzPrpur<br />

vrgIAW QWvW ’qy klonIAW (Refugee Colonly) sQwipq kIqIAW[<br />

brmw qoN vI kuJ pMjwbI ie`Qy Awey, igxqI ivc coKw vwDw hox l`gw[<br />

pMjwbIAW ny Kwlsw skUl, sports kl`b, pMjwbI BweIcwry nwl juVIAW<br />

sMsQwvW kl`b bxwey Aqy nwl hI gurduAwirAW dI igxqI ivc vI vwDw<br />

hoieAw[ gurduAwry pMjwbI zubwn, swihq, siBAwcwr Aqy smwijk<br />

imlvrqn dw vsIlw bxy rhy[ AwpxI mW bolI, AwpsI sWJ r`Kxw Aqy<br />

iek dUjy bwry nyiVEN jwxdy rihx dw zrIAw vI bx jWdI hY[ pMjwb<br />

nwl ‘pUrbI pMjwbIAW’ dw sMbMD hr vkq juiVAw irhw hY[ ies dI<br />

v`fI imswl AzwdI dI lVweI Aqy pMjwbI sUbw morcw hY[ jy pMjwb ivc<br />

iksy ƒ iC`k AwauNdI hY qW qwp ieDrly pMjwbIAW ƒ cVH jWdw hY[ ijvyN<br />

ik purwxI khwvq hY ik ‘k`tw ik`ly dy zor ’qy qWgVdw hY,’ pMjwboN bwhr<br />

v`sdy pMjwbIAW dw ik`lw pMjwb hY[ aus dI hr vkq ^Yr suK mMgdw hY<br />

ieDr dw pMjwbI[<br />

ipCly dhwikAW qoN pMjwbI ie`QoN inklx l`g pey hn[ keI qW<br />

curwsI dI is`K nslkuSI mgroN ie`QoN cly gey Aqy keI nOkrIAW qoN<br />

irtwier ho ky[ dUjy rwjW ivc plwiex kr gey hn[ hux bhuqI nvIN<br />

pnIrI ivdySW ƒ ijvyN AwstrylIAw, inaUzIlYNf, ieMglYNf, kYnyfw Aqy<br />

hor dySW ivc pVHn Kwqr inkl geI hY, Aqy au~Qy sQwipq hox dI<br />

koiSS ivc hY[ aunHW dy mwpy vI jw rhy hn jW iqAwrIAW ivc hn[<br />

A`j ieh dyKx ivc Aw irhw hY ik iksy nw iksy qrIky nwl AsIN<br />

AwpxI hoNd guAw rhy hW[ mùkdI g`l ieh hY ik A`j nvIAW smìsAwvW,<br />

vMgwrW dy kwrn bhuq swry pMjwbI jW aunHW dI Awaux vwlI pIVHI Awpxy<br />

smwj, bolI, siBAwcwr qoN tu`tdI jw rhI hY[ ies sm`isAw bwry bhuq<br />

hI au~Gy Swier gurBjn isMG (ig`l) ny ikhw hY :<br />

mW bolI, mW jnxI, DrqI mwqw koloN<br />

t`ut ky bMdw mrdw mrdw mr jWdw hY[


gurmiq pRkwS 74 julweI <strong>2012</strong><br />

BweI mohn isMG vYd<br />

-fw. AmrjIq kOr*<br />

BweI mohn isMG vYd dw jnm 7 mwrc 1881 eI: ƒ qrnqwrn<br />

swihb ivKy s. jYml isMG dy Gr hoieAw[ s. jYml isMG dy ipqw BweI<br />

rx isMG pRis`D vYd sn[ ieh prvwr guris`KI nwl juiVAw hoieAw sI[<br />

ielwky ivc ienHW ƒ ‘dwnI vYdrwj jI’ kih ky bulwieAw jWdw sI[ BweI<br />

mohn isMG ny mùFlI ivìdAw gurmuKI ivc BweI nrwiex isMG jI pwsoN<br />

leI[ ds swl dI aumr qk Awp ny pMj gRMQI, BgqW dI bwxI, dsm<br />

gRMQ, guriblws, hƒmwn nwtk, swrukqwvlI, AiDAwqm pRkwS, vYrwg<br />

Sqk Awid dw AiDAYn kr ilAw[ igAwrHW swl dI aumr ivc is`K sBw<br />

suswietI ivc ih`sw lYx krky sBw dy sk`qr bx gey[<br />

ienHIN idnIN svwmI dXwnMd AwrIAw smwjI pUry zor-Sor nwl dUjy<br />

DrmW ivrùD pRcwr kr irhw sI[ dXw nMd ny AwpxI ikqwb ‘siqAwrQ<br />

pRkwS’ ivc is`KW pRqI, is`K gurUAW pRqI pUrI zihr auglI sI[ aus smyN<br />

kuJ pMQ drdIAW dy KUn ny joS KwDw[<br />

pRo. gurmuK isMG ErIAYNtl kwlj lwhOr ny 1879 eI: ivc ‘sRI gurU<br />

isMG sBw’ kwiem kIqI[ ies sBw v`loN iesy swl gurmuKI dw ‘ivìdAw<br />

pRcwrk’ mhWvwrI rswlw Aqy aurdU ivc ‘Kwlsw gzt’ AKbwr s.<br />

meIAw isMG dI sMpwdnw hyT jwrI hoieAw[ iPr sRI AMimRqsr ivc<br />

‘gurmiq gRMQ pRcwrk sBw’ bxI[ ies qrHW QW-QW isMG sBwvW kwiem<br />

ho geIAW[ 1896 eI: ivc isMG sBwvW ny Kwlsw dIvwn lwhOr QwipAw[<br />

BweI mohn isMG vYd ny Awpxy lyKW rwhIN Awpxy sMbMD swrIAW<br />

AKbwrW, rswilAW nwl bxw ley[ 17 swl dI aumr ivc dXwnMd<br />

AwrIAw smwjI dIAW nIqIAW ivrùD ‘inMdq iBRStwcwr’ iliKAw[ ies<br />

dIAW kwpIAW v`fy p`Dr ’qy vMfIAW geIAW[ iPr ‘dXwnMd mq drpn’,<br />

dXwnMdI Drm dw nmUnw, SrwD pRboD, imRqk sMskwr, ibRD ivvwh,<br />

AwrIAw smwjIAW dy is`KW ’qy hmilAW dy au~qr, gurmiq gOrvqw,<br />

gurmiq ivroDI ibnws Awid tRYkt ilKy jo ‘Kwlsw smwcwr’ ivc inrMqr<br />

* ie`bx klW, sRI AMimRqsr[ mo: 97806-35197


gurmiq pRkwS 75 julweI <strong>2012</strong><br />

Cpdy rhy[ 1901 eI: ivc BweI swihb ny AwrIAw smwj dy pRis`D<br />

lYkcrwr imsr jgq isMG ƒ Aqy 1902 eI: ivc AwrIAw smwjI gurU<br />

d`q ƒ bihs ivc inrùqr kIqw[<br />

BweI mohn isMG vYd ny vYdk gRMQW dI pVHweI Awpxy ipqw jI pwsoN<br />

kr lYx qoN bwAd ihMdI sMsikRqI AwXurvYidk gRMQW dI pVHweI vYdrwj sMq<br />

eISr isMG mwnocwhl vwilAW pwsoN krn auprMq qrnqwrn swihb qoN<br />

cwr mIl dI dUrI ’qy pYNdy ipMf ip`dI ij`Qy vYdX ivìdAw BUSn pMfq jY<br />

idAwl sn, aunHW pws pùjy[ rozwnw cwr mIl pYNfw pYdl jwxw qy Awauxw<br />

sI[ dukwn dw vI kMm krdy sn[ Awp ie`k imMt vI ivArQ nw<br />

guAwauNdy[ pMfq jY idAwl pwsoN Awp ny mwDv inDwn, swrMg Dwr, nUqn,<br />

AMimRq swgr, B`t bwg sMihqw, klpqrU, myG ibnod, bMg sYn Awid dw<br />

igAwn pRwpq kIqw[<br />

Awp jI dukwn ’qy mrIzW ƒ vI vyKdy, ilKw-pVHI dw kMm vI krdy,<br />

Al`g-Al`g AKbwrW ƒ vI Byjdy[ loVINdy ikqwbcy ilK ky vMfdy vI qy<br />

Cwpx leI vI Byjdy[<br />

BweI swihb jI dy jIvn dI sB qoN v`fI KUbI sI ik rozwnw fwierI<br />

ilKxI[ aunHW dIAW rozwnw fwierIAW qoN pqw l`gdw hY ik aunHW dy ikMnW<br />

lokW nwl sMbMD sn jW aunHW dy jIvn dIAW gqIivDIAW kI sn[<br />

ienHW simAW ivc qrnqwrn swihb dI mìsAw dw mylw, pMjwb dy<br />

bwkI myilAW iv`coN sB qoN v`D mwVw sI[ koeI sùc-sPweI nhIN sI, koeI<br />

ieMqzwm nhIN sI[ iesqrIAW dI ie`zq surìKAq nhIN sI[ pujwrI<br />

AwpxIAW mn-cwhIAW krdy sn[ sRI drbwr swihb dI prkrmw ivc<br />

lokW v`loN SrwbW pI ky b`kry bulwauxy, gMd bkxw, muinAwrI dIAW dukwnW,<br />

Kwx-pIx dIAW dukwnW l`gdIAW sn (jo aus smyN dy hwlwq ilKy imldy<br />

hn[ auh ilKx leI AMqr Awqmw iejwzq nhIN idMdI)[ BweI swihb<br />

ny Awpxy lyKW rwhIN pMQ ƒ AslIAq qoN jwxU krvwieAw[ smyN dy hwkmW<br />

ƒ vI ies pRqI jwgrUk kIqw[<br />

gurU-Gr dy pRymIAW leI ieh dSw Asih sI[ eynw hI nhIN,<br />

pujwrIAW ny buMigAW dIAW dukwnW bxw ky vycxIAW SurU kr id`qIAW[<br />

AKOqI mzHbI isMGW nwl ieh bhuq mwVw slUk krdy sn[ AKOqI mzHbI<br />

isMGW ny K&w ho ky Awpxw buMgw eIsweIAW ƒ dy id`qw[ eIsweI prkrmw


gurmiq pRkwS 76 julweI <strong>2012</strong><br />

ivc hI Awpxy dIvwn lgwaux l`g pey[<br />

nqIjw ieh hoieAw ik ivroD dI A`g dy BWbV bl au~Ty[ swrw<br />

Sihr iek pwsy ho igAw[ srkwrI krmcwrIAW dy Cwpy vD gey[ iek<br />

idn Acwnk fI.sI. mOky ’qy Aw igAw[ aus ny pujwrIAW ƒ JwVW<br />

pweIAW, zurmwny vI lwey qy dukwnW vI cukvw id`qIAW[ eIsweIAW koloN<br />

buMgw vwps lY ky muV AKOqI mzHbI isMGW ƒ id`qw[ ies qrHW vYd jI dy<br />

au~dm nwl ij`q pMQ dI hoeI[<br />

pihlI dsMbr 1909 eI: ƒ Awp jI ƒ qrnqwrn Sihr dw<br />

imaUNspl kimSnr bxw id`qw igAw[ 21 meI 1916 ƒ AwnryrI<br />

mYijstryt bxwey gey[ BweI swihb jI cIP Kwlsw dIvwn, Kwlsw<br />

kwlj sRI AMimRqsr, SRomxI AkwlI dl, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI,<br />

gurduAwrw suDwr lihrW dy SurU hox qoN lY ky Awpxy dm dy AKIr qk<br />

srgrm mYNbr rhy[ Awp jI dy BweI vIr isMG jI Aqy BweI kwnH isMG<br />

nwBw nwl gUVy sMbMD sn[ ies dy nwl hI Awp jI dy aus smyN dy<br />

mhWrQIAW s. suMdr isMG mjITw, pMfq mdn mohn mwlvI, gopwl ikRSn<br />

goKly, s. crn isMG ShId, bwl gMgwDr iqlk, AribMdo GoS, s. AjIq<br />

isMG (s. Bgq isMG dy cwcw jI), pRo. joD isMG, igAwnI Twkr isMG<br />

AMimRqsr, s. rGubIr isMG sMDwvwlIey rweIs, s. qrlocn isMG reIs<br />

rwmgVHIAw, sMq Bwskr nMd, s. gulwb isMG gujrWvwly, s. sMq isMG<br />

reIs (sr joigMdr isMG dy ipqw jI), s. ivswKw isMG Tykydwr, s. hukm<br />

isMG reIs imMtgumrI, pRo. pUrn isMG kvI, s. hrnwm isMG reIs<br />

rwmgVHIAw imaUNspl kwrporySn sRI AMimRqsr, s. inhwl isMG kYroN (s.<br />

pRqwp isMG kYroN mu`K mMqrI pMjwb dy ipqw jI), s. gurid`q isMG<br />

kwmwgwtwmwrU, s. eISr isMG duKI, s. gurbKS isMG pRIqlVI, pRo. qyjw<br />

isMG, AkwlI kOr isMG inhMg, s. srmuK isMG Jbwl, s. jsvMq isMG<br />

Jbwl, s. Amr isMG Jbwl, (iqMny Brw AzwdI GulwtIey), bwbU qyjw<br />

isMG BsOV, fw. dIvwn isMG kwlypwxI, rwie bhwdr qulsIrwm Awid<br />

bhuq swrIAW S^sIAqW hn jo BweI mohn isMG vYd jI nwl sMbMiDq sn[<br />

aus smyN dy mhWpurK bwbw gurmuK isMG, bwbw swDU isMG, bwbw Swm isMG<br />

jI nwl vI bhuq ipAwr sI[<br />

BweI kwnH isMG nwBw ny mhwn koS iqAwr krn smyN, BweI mohn


gurmiq pRkwS 77 julweI <strong>2012</strong><br />

isMG vYd pwsoN mdd leI sI[ BweI kwnH isMG nwBw v`loN BweI swihb ƒ<br />

ilKIAW ic`TIAW aupl`bD hn[ ijs ivc aunHW ny rogW sbMDI vyrvy sihq<br />

jwxkwrI BweI swihb qoN leI[<br />

prm imqR pMQ rqn jI, dsm gRMQ dy 404 cirqR ivc jo rog Awey hn<br />

qQw gur pRqwp sUrX ivc jo Awey hn Eh mYN not krky Byjdw hW[ Awp<br />

jI dI prm ikRpwlqw hoaU jy ienHW dy indwn, l`Cx, aupwX, pQ, kupQ,<br />

ilKx dI Kycl krogy, Awp ny jo gurbwxI ivc hor rog dyKy hox, auh BI<br />

Swml kr dyxy[ myry lwiek koeI syvw hovy qW ibnW SMkw AwgXw krnI[<br />

Awp dw pRymI, kwnH isMG<br />

iesy qrHW iek hor p`qr hY ijs ivc BweI kwnH isMG ilKdy hn:<br />

“Awp is`KW iv`coN pihly s`jx ho ijnHW qoN mYƒ myry mhwn kMm ivc<br />

shwXqw imlI hY, bfy bfy pRymIAW ny kyvl vwkX rcnw nwl hI hwsX<br />

mwqR shwieqw krI hY[”<br />

ie`Qy hux BweI mohn isMG vYd jI dI fwierI dy pMny ies qrHW hn:<br />

24-5-1922 koS vwsqy kuJ mzbUn CWt kIqy 4 GMty lw ky<br />

8-6-1922 iqMn GMty qoN v`D smW koS s. kwnH isMG jI vwsqy lgw<br />

9-6-1922 kuJ smW koS dy kMm ’qy l`gw[<br />

20-6-1922 iqMn GMty dy krIb koS dw kMm ilKXw<br />

21-6-1922 11 qoN 4 vjy qk koS dw kMm kIqw[<br />

22-6-1922 12 qoN 4 vjy qk koS dw kMm kIqw[<br />

8-7-1922 3 GMty qk koS dw kMm kIqw[<br />

14-7-1922 4 GMty dy krIb koS dw kMm kIqw[<br />

19-7-1922 3 qoN 7 vjy qk koS dw kMm kIqw[<br />

20-7-1922 koS dw kMm kuJ icr kIqw[<br />

21-7-1922 5 GMty dy krIb koS dy kMm ’qy l`gw[<br />

Pyr gurU kw bwg Awid dy morcy kwrn smW nhIN imilAw[<br />

12-3-1923 s. kwnH isMG jI dy koS dw kuJ kMm kIqw[<br />

13-3-1923 kuJ kMm koS dw kIqw[<br />

14-3-1923 kuJ GMty koS dw kMm kIqw[<br />

20-3-1923 3 GMty dy krIb koS dw kMm kIqw[<br />

21-3-1923 3 GMty dy krIb koS dw kMm kIqw[


gurmiq pRkwS 78 julweI <strong>2012</strong><br />

23-3-1923 koS dw kMm pMj GMty dy krIb kIqw[<br />

24-3-1923 koS dw kMm pMj GMty dy krIb kIqw[<br />

25-3-1923 s. kwhn isMG jI dy koS dw kMm muMkml kIqw[<br />

vYd rwj jI 72 rogW sbMDI vyrvy sihq jwxkwrI rijstrf<br />

pwrslW rwhIN Byjdy rhy[ ho skdw hY ik ies ielwky bwry, ie`QoN dy sQwnW<br />

bwry, ie`QoN dy mhWpurKW bwry vI vYdrwj ny ilK ky BweI kwnH isMG jI dI<br />

mhwn koS ivc mdd kIqI hovy[<br />

ies smyN qk SRomxI AkwlI dl, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />

dI sQwpnw ho cùkI sI[ gurduAwrw suDwr lihr c`l rhI sI[ is`K pMQ<br />

pujwrIAW pwsoN Awpxy gurDwm Awpxy pRbMD hyT ilAw irhw sI[ Awp jI<br />

SRomxI kmytI dy mYNbr sn[<br />

27-1-1921 ƒ sRI qrnqwrn swihb jI dy gurduAwrw swihb dw<br />

pRbMD pMQ kol AwieAw[ s. hzwrw isMG qy s. hukm isMG kot vswaU ShId<br />

ho gey[<br />

15 sqMbr 1923 ƒ jYqo dy morcy ivc 25 isMGW dw jQw Akwl<br />

qKq swihb qoN jYqo v`l jwxw SurU hoieAw[<br />

AkqUbr ivc SRomxI kmytI Aqy SRomxI AkwlI dl ƒ bwgI krwr<br />

dy id`qw igAw[ AMiqRMg kmytI dy mYNbr igRPqwr kr ley gey[<br />

7 jnvrI 1924 ƒ BweI mohn isMG vYd jI ƒ gurduAwrw kmytI dy<br />

mYNbrW smyq igRPqwr kr ilAw igAw[ do swl jylH dI szw suxweI geI[<br />

pihlW Awp jI ƒ lwhOr qy iPr mIAWvwlI jylH ivc Byj id`qw igAw[<br />

mIAWvwlI jylH ivc bwbw gurid`q isMG kwmwgwtwmwrU vI jylH k`t rhy sn[<br />

jdoN bwbw gurid`q isMG dI irhweI hoeI qW aus smyN auh bhuq ibmwr<br />

sn[ vYd jI ny jylH iv`coN hI Awpxy pùqr qRlok isMG ƒ ic`TI ilKI ik<br />

bwbw jI dw ielwj muPq kIqw jwey Aqy bwbw jI dy pùqr blvMq isMG<br />

dI AwriQk mdd kIqI jwey[ vYd jI dy ihrdy ivc bwbw gurid`q isMG<br />

leI AQwh ipAwr sI[ mIAWvwlI jylH dy hwlwq ibAwn kridAW BweI<br />

swihb ny 12 sqMbr 1925 ƒ iek kivqw ilKI:<br />

GwlW GwlIAW dws hn kOx lyKy, GwlW Gwldy gurU dy lwl vyKy[<br />

sbr Sukr qy vwihgurU nwm jpdy, ds ds swl dy jylH ivc bwl vyKy[<br />

bùFy bwl juAwn iek swr sUry, Drm hyq rhy j&r jwl vyKy[


gurmiq pRkwS 79 julweI <strong>2012</strong><br />

jwbr jbr dI koeI nw ksr C`fI, qd BI swbrW ichry KuShwl vyKy[<br />

c`kI pIsdy, Pyrdy KUh kohlU, muMj kùtdy, v`tdy vwx vyKy[<br />

vWg hIirAW gurU dy lwl, pUry ruldy Kwk ivc vwsqy Awx vyKy[<br />

dùDIN m`KxI ply qy ihly m^ml, Drm vwsqy dùKVy pwx vyKy[<br />

bwtI, q`pVI, kMblI, gMdIAW jo, vrqoN eyh qy, ieho hMFwx vyKy[<br />

rotI rùKI qy sùkI Ar dwl BwjI, pSU Kwx nw GrIN, ieh pwx vyKy[<br />

nwl Sukr dy ‘vwihgurU’ AwK Ckdy, kyvl gurU ƒ pey mnwx vyKy[<br />

qn sùk ipMjr iKMgr vWg hoey, ig`dV kùt ƒ SWq ho Kwx vyKy[<br />

zulm sB J`lx, dùK Gor pwvx, pr nw foldy zrw BI Awx vyKy[<br />

mwvW lwlW ƒ Awx ky jdoN vyKx, gSW KWdIAW puq byhwl vyKy[<br />

BYxW vIrW dI durdSw vyK ivXwkul, ipqw vyK ky bury hI hwl vyKy[<br />

sqvMqIAW guMm suD buD hovn, sweIN isrW dy eys bdhwl vyKy[<br />

b`cy kUkdy ipqw byhwl bMdI, pr nw foldy gurU dy lwl vyKy[<br />

ikqy golIAW, gwlIAW, pYx fWgW, gMd-mMd qoN nhIN Gbrwx vyKy[<br />

dùK pWvdy zrw GbrWvdy nw, Awn pMQ dI Swn rKwx vyKy[<br />

gurU pMQ Aqy cwh gurdvwirAW dI, gurU pMQ ihq qn lgwx vyKy[<br />

DMn! DMn!! auh lwl siqgurU jI dy, dws ijhW BI nwl ho Awx vyKy[<br />

Sukr siqgurU jI, Awp ho shweI, myry ijhW dI, Awp hI swr r`KIN[<br />

dIn hIn qy krm ivhIn mUloN, vyK jwx BI ivrd dI kwr r`KIN[<br />

Srn pey qy nIc invwz lIqw, fulHx, rulx qoN rK hir vwr r`KI[<br />

sMgiq gurmuKW bKS r`K h`Q Apnw, srb BWq hI lwj suDwr r`KI[<br />

pUry siqgurU pMQ dI Aws pUrI, r`KIN pMQ dI Awn qy Swn pUrI[<br />

kIqI pws pRIiKAw Awp pUry, pUrI krU jo Ajy hY rhI aUrI[<br />

DMn siqgurU ibrd Akwl jI dw, DMn DMn gurU pMQ dI Awn pUrI[<br />

ivrd Awpxy dI Awpy lwj r`KI, Sukr Sukr siqgurU vI qwn pUrI[<br />

dUjI vwr auh ikrpwn dy morcy ivc 12 jnvrI 1936 qoN 31<br />

jnvrI 1936 qk jylH ivc rhy[<br />

vYd jI ny Awpxy jIvn ivc sYNkVy ikqwbcy vYidk, smwijk Aqy<br />

rwjnIqI au~pr ilKy[ hzwrW ibmwrW dw ielwj kIqw[ AwpxI inSkwm<br />

syvw sdkw byh`d nwmxw KìtAw[ aunHW dw AiDAYn AsIm sI[ ieh auh<br />

ivAkqI sn jo iek smyN keI iviSAW ’qy g`l kr skdy sn[ ieho ijhI<br />

AzIm S^sIAq 3 AkqUbr 1936 ƒ gurU crnW ivc ivlIn ho geI[


gurmiq pRkwS 80 julweI <strong>2012</strong><br />

pusqk rIivaU<br />

pusqk: is`K sMklp, isDWq qy sMsQwvW<br />

sMpwdk: s. rUp isMG, ‘fwierYktr is`K ieiqhws rIsrc borf’<br />

pRkwSk: Drm pRcwr kmytI (SRomxI gu: pR: kmytI) sRI AMimRqsr<br />

sPy : 699<br />

kImq 165/- rupey<br />

sm`ucI mnu`Kqw dy kilAwx leI gurbwxI rwhIN sRI gurU nwnk dyv jI ny<br />

mn`uKI jIvn dy drSn dw sMdyS id`qw[ gurU swihbwn ny iek cMgw smwj<br />

isrjx leI smu`cI lokweI vwsqy sMklp qy isDWq isrjy[ ieh sMklp qy<br />

isDWq mnu`Kqw leI ikvyN kilAwxkwrI bxn, ies leI sMsQwvW dI loV sI<br />

ijs dI pUrqI leI gurU swihbwn ny siq sMgq, pMgq, DrmSwl, gurU-GrW,<br />

kIrqn, mMjI, msMd qy Kwlsw pMQ Awid sMsQwvW dI isrjxw kIqI[ ienHW<br />

sMklpW, isDWqW Aqy sMsQwvW bwry ielwhI igAwn sRI gurU gRMQ swihb jI ivc<br />

drj hY[ ies ielwhI gurmiq ivcwrDwrw bwry ivAwiKAwkwr Aqy ivdvwn<br />

KojIAW ny srl FMg nwl Awpxy ivcwrW rwhIN lokweI ƒ dìsAw[ ‘is`K sMklp<br />

isDWq qy sMsQwvW’ pusqk 699 siPAW ’qy AwDwirq hY[ ies ivc sMklp<br />

ivSy nwl 48 lyK sPw 27 qoN 294 qk Aqy isDWq ’qy 46 lyK sPw 303 qoN<br />

552 qk Aqy sMsQwvW ivSy ’qy 19 lyK sPw 561 qoN 688 qk k`ul 113 lyK<br />

Swml kIqy gey[ ijvyN ik pRo. pRkwS isMG dy Cy, fw. jsvMq isMG nykI dy cwr,<br />

s. smSyr isMG ASok dy iqMn, fw. joD isMG dy iqMn, ipRM, nirMdr isMG soc dy<br />

do, fw. qwrn isMG dy Cy, fw. swihb isMG dy do, pRo. ipAwrw isMG pdm dy pMj,<br />

ipRM. kuldIp isMG haurw dy iqMn, ig. sMq isMG mskIn dy do qoN ielwvw 64 hor<br />

ivdvwnW dy mh`qvpUrn lyK Swml kIqy gey hn[<br />

gurbwxI, gurmiq ivcwrDwrw, ieiqhws qy is`K swihq ivc is`K sMklp,<br />

isDWq qy sMsQwvW dw kI sQwn, mh`qv qy Xogdwn hY[ is`K Sbd dy koSwgq<br />

ArQ hn: isiKAwrQI, iSS, cylw…[ gurmiq swihq ’c AMikq Sbd<br />

‘is`K’ dI vrqoN ies dy suBwA, ikrdwr, kQnI, krnI, ivSyS sdguxW ƒ<br />

rUpmwn krdI hY[ sMklp dy ArQ iqAwg qoN hn, Bwv AiBmwn qoN rihq ho ky<br />

mn-bcn qy krm qoN pRiq`igAw kr ky duic`qwpn C`ifAw jwvy[ isDWq dy<br />

ArQ hn: inrxw, incoV, q`qswr, AMqm PYslw, prm siq Awid[ is`K ƒ


gurmiq pRkwS 81 julweI <strong>2012</strong><br />

isDWqI hox dI zrUrq hY[ sMklp qy isDWq ivsmwdI huMdy hn, jo ivsmwd<br />

nwl joVdy hn[ is`K prMprwvW, ieiqhws, ivAwiKAw sbMDI mqByd ho skdw<br />

hY pr is`K isDWq nwl smJOqw nhIN krdw ikauNik isDWq At`l qy Abdl<br />

hn[ sMklp dy ivcwr dI srv-pRmwixkqw ƒ isDWq kih skdy hW[<br />

gurmiq ivcwrDwrw iek jIvn-jwc hY[ AwDuink pdwrQvwdI Xu`g ny<br />

jdoN mnu`KI soc ƒ jVHoN ihlw id`qw hY qW sRI gurU gRMQ swihb ivcly AQwh swgr<br />

dw mMQn hor vI zrUrI bx jWdw hY[ iesy hI inSwny dI pUrqI leI is`K pMQ dI<br />

srv-au~c sMsQw SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dI Drm pRcwr kmytI v`loN<br />

1957 eI: qoN is`K Drm drSn, ieiqhws, mrXwdw qy prMprwvW ƒ pRcwrnpRswrn<br />

ihq, mwisk-p`qr ‘gurmiq pRkwS’ pRkwiSq kr rhI hY[ ivSv<br />

ivAwpI is`K BweIcwry ivc ies prcy dI AwpxI pihcwx qy sQwn hY[ smyNsmyN<br />

gurmiq nwl sMbMiDq v`K-v`K ivdvwnW, ieiqhwskwrW qy AnuBvI S^sIAqW<br />

dy lyK ies prcy ivc pRkwiSq ho rhy hn[ ies ivc Cpy bhumu`ly ivcwrW ƒ<br />

sMBwlx leI smyN-smyN ivAkqIgq qy sMsQwgq Xqn hoey qy ho rhy hn pr<br />

ipCly l`gBg 60 swlW ivc Cpy lyKW dw mMQn kr ky nvyN isirEN pRkwiSq<br />

kIqw igAw hY[ smyN-smyN pRkwiSq huMdy rhy ienHW lyKW ƒ ikqwbI rUp dy ky<br />

sWBxXog bxw dyxw vI G`t Aihm nhIN huMdw[ pusqk ‘is`K sMklp, isDWq qy<br />

sMsQwvW’ dI sMpwdnw s. rUp isMG horW dy nwl ienHW dy sihXogI sMpwdkW bIbI<br />

AmrjIq kOr, s. sqivMdr isMG PUlpur, s. AipMdr isMG Aqy bIbI rxjIq<br />

kOr pMnvW dy au~dm, imhnq qy auprwly sdkw iqAwr ho ky is`K sMgqW dI syvw<br />

ivc Byt kIqI geI hY[ s. rUp isMG SRomxI is`K icMqk vjoN v`fw snmwn pRwpq<br />

kr cu`ky hn[<br />

ieh pusqk iek mu`lvwn au~dm hY, ijs leI sMsQw Aqy sMpwdk pRsMsw<br />

dy h`kdwr hn[ ieh kwrj vrqmwn Aqy Biv`K dI AiqAMq mh`qvpUrn<br />

zrUrq bxygw[ ieh pusqk is`K Drm dy KojkwrW, pRcwrk SRyxI Aqy Drm<br />

jigAwsUAW leI AgvweI dw kMm krygI[<br />

rIivaUkwr<br />

-s. idljIq isMG<br />

mIq sk`qr,<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[


gurmiq pRkwS 82 julweI <strong>2012</strong><br />

gwgr ’c swgr-17<br />

hT klw dI brkq<br />

GwxI iqlu pIVwie qylu kFwieAw[<br />

-fw. ieMdrjIq isMG gogoAwxI*<br />

dIvY qylu jlwie AnHyru gvwieAw[<br />

(BweI gurdws jI)<br />

solHW klwvW iv`coN qIsrI klw ‘hT klw’ hY[ ‘hT’ dy smwnwrQI<br />

Sbd AVI, AwgRh, swhs, hof, iz`d, idRVHqw vI hn[ ‘mhwn koS’ dy<br />

krqw Anuswr hTI do pRkwr dy hn, ‘iek AMD-ivSvwsI jo XQwrQ<br />

jwxn pur BI AigAwn nwl idRVH kIqI g`l ƒ nw iqAwgy ieh ‘inMdq<br />

hTI’ hY[<br />

dUjw ‘au~qm hTI’ hY jo sqX ivcwr ƒ iksy lwlc AQvw BY krky<br />

nhIN iqAwgdw Aqy Awqimk kmzorI nhIN idKwauNdw—Aijhy hTIey dw<br />

hI nwauN Ardws ivc is`K ismrdy hn[ ies piv`qr hT dI audwhrn<br />

hY, ‘sIsu dIAw pr isrru n dIAw]’<br />

ie`Qy AsIN au~qm hTI dI hI g`l krdy hW[ sMswr ivc idRVH<br />

ivSvwsI hoxw iek au~qm gux mMinAw igAw hY[ idRVH ierwdy vwlw hI<br />

jIvn dI bwzI ij`qdw hY[ hTI hI Afol qy At`l rih skdw hY[ ‘suB<br />

krmn qy kbhUM n troN[’ dI jodVI idRVHqw qy swhs dI hI au~qm imswl<br />

hY[ hTI Awpxy AwdrSW qoN ip`Cy nhIN htdw qy is`K ivcwrDwrw ivc<br />

iesy ƒ isrV ikhw hY[ ‘isru dIjY kwix n kIjY’ ieh isdkIAW dy hI<br />

bol hn Aqy ‘jwie imlw iqnw sjxw qutau nwhI nyhu’ iek hTI dI<br />

Awqimk AvsQw dI isKr hY[ iesy qrHW ‘aur n BIjY pgu nw iKsY’<br />

au~qm hT dI s`d hY qy ‘qyrI Bgiq n Cofau BwvY logu hsY’ iek swhsI<br />

mn`uK hI gw skdw hY[<br />

cInI ivc hT pRqI lok muhwvrw hY ik, lohy dI ie`t ƒ vI lgwqwr<br />

iq`Kw krn nwl sUeI bxweI jw skdI hY[ pMjwbI lok swihq ivc iek<br />

kvI ny swhsI bol aucwry hn, ‘dIvw AwKy rwq ƒ kr nw qUM hMkwr—‘mYN<br />

’k`lw hI bhuq hW cwnx dyaUN iKlwr’[ hux eynI idRVHqw qy hT mnu`K dy<br />

*Kwlsw kwlj, sRI AMimRqsr[ mo. 98159-85559


gurmiq pRkwS 83 julweI <strong>2012</strong><br />

ivcwrW ivc hovy qW hr AsMBv ƒ sMBv bxwieAw jw skdw hY[ iKAwlW<br />

dI SkqI hI ienswn dy sB kMmW dI buinAwd hY[ ihMmq qy idRVHqw auh<br />

‘irSqw’ hY ijs ny vI ies dw p`lw PV ilAw auh mMzl ’qy jw<br />

phuMicAw[ ijs ienswn ivc hT jW swhs nhIN aus ny pRwpq vI kuJ<br />

nhIN kIqw[ Kyqr koeI vI hovy Dwrimk, rwjnIiqk, smwijk jW<br />

swihqk, ies ivc hoNd swhsI qy hTIAW ny hI bxweI hY[ BwvyN qyj<br />

hvwvW vI rokx dw Xqn krn, hTIey dw dIpk jlygw hI jlygw[ hT<br />

ivkws dw AwDwr hY[ ‘roNdy GoVI cVHwey kdI jMg ij`q ky nhIN Awey’ qy<br />

ies dy ivprIq swhsI qy hTDwrIAW dI ij`q au~pr ij`q dIAW DunW<br />

sdw hI gUMjdIAW hn[<br />

ies leI hT iek SkqI hY qy ‘au~qm hTI’ hoxw in`j dw ivkws<br />

hY[ smyN dI kdr, jIvn dI inXmwvlI, bcn ky blI hoxw, hr rukwvt<br />

nwl nij`Tx dw ierwdw, ivcwrW dI mjbUqI, mn dI iekwgrqw,<br />

SrDw, isdk, gurU Brosw, AwpxI smr`Qw dw igAwn, imSn dI<br />

spStqw qy shI nIAq, ies dw mUl AwDwr hn[ iesy ƒ DnI rwm<br />

cwiqRk kihMdw hY ik ‘ihMmq vwly prbqW ƒ cIr iljWdy, Aqy iesy ƒ<br />

SwierW ny iliKAw, ‘dwnw Kwk myN iml kr Zulo Zulzwr hoqw hY’[<br />

pihlW ^wk ’c ^wk hoxw, iPr puMgrnw, ivkws krnw qy iPr iKVn q`k<br />

dy ipCokV ivc hT qy swhs hI qW hY[<br />

auprokq pMkqIAW ivc BweI gurdws jI ny ‘iql’ dw idRStWq dy<br />

ky au~qm hTI dw hI izkr kIqw hY Bwv ik, iql ny kohlU dI GwxI ivc<br />

Awpxy Awp ƒ ipVvw ky qyl kFvwieAw, iPr qyl ny Awpxy Awp ƒ<br />

dIvy ivc sVvw ky Awpxy pRkwS nwl AMDkwr dUr kIqw[ jy kr hT nw<br />

huMdw qW pRkwS vI nw huMdw[ ‘bwbwxIAw khwxIAw’ hr DrqI dy lokW<br />

leI pRyrk SkqI huMdIAW hn[ is`K pMQ dI Ardws Aijhy XoiDAW ƒ<br />

hI nmskwr hY[ Koj, iv`idAw, KyqI, BgqI, bMdgI, vxj qy AMimRq<br />

vyly dw jwgxw Bwv kuJ vI hT qoN ibnW nhIN ho skdw[ ies leI<br />

‘au~qm hT’ mnu`KI jIvn leI vrdwn hY Aqy ijs ny jIvn ivc kuJ<br />

krnw hY aus ƒ ‘hT klw’ dI brkq qoN jwxU hoxw zrUrI hY[


gurmiq pRkwS 84 julweI <strong>2012</strong><br />

bwbwxIAw khwxIAw puq spuq kryin<br />

is`KI Drm inRbwhin kro<br />

-s. blivMdr isMG jOVwisMGw*<br />

B`t swihbwn AwpxI rcnw ivc ibAwn krdy hn ik auh Awqimk igAwn<br />

dI pRwpqI leI dr-dr Btkdy rhy pr jdoN sRI gurU Arjn swihb jI dI soBw<br />

suxI qW auh gurU-drbwr Awey ijs nwl aunHW dy sB sMsy mùk gey[ eysy leI aunHW<br />

ny gurU swihbwn dI mihmw gwien kIqI[ B`t mQrw jI ny siqgurU jI dI mihmw<br />

dy gux gwien kridAW ikhw hY ik klXùg dy smuMdr qoN qrn leI sRI gurU Arjn<br />

dyv jI hrI nwm-rUp ivc pRgt hoey hn[ gurU swihb dy ihrdy ivc inrMkwr jI<br />

v`sdy hn jo sB dùKW-dirdRW ƒ dUr krn vwly hn:<br />

kil smudR Bey rUp pRgit hir nwm auDwrnu]<br />

bsih sMq ijsu irdY duK dwirdR invwrnu] (pMnw 1409)<br />

ies qrHW dI soBw BweI iPrxW sUd Aqy BweI BolU, BweI j`tU, BeI B`tU jo<br />

iqvwVI pMfq sn, ny suxI[ cwry iml ky sRI gurU Arjn dyv jI dy dr ’qy Awey[<br />

pwqSwh jI dy drSn kr ky nmskwr kIqI[iPr bynqI kridAW ikhw ‘hy<br />

grIb invwj siqgur jI! AsIN gMgw ieSnwn leI gey sW[ au~Qy pMfqW ivc<br />

crcw suxI ik pihlW bhuq Avqwr, dyvqy, is`D purS Aqy hor mhWpurS hoey<br />

hn, sB ny gurU Dwrn kIqw[ jgq ivc sRI gurU nwnk dyv jI bVy mhwn gurU hoey<br />

hn ijnHW ny inrwlw pMQ pYdw kIqw hY[ iPr sRI gurU nwnk dyv jI dw gurU kOx<br />

hoieAw?’ AsW AwiKAw ik swfy iv`coN iksy ƒ igAwn nhIN ik sRI gurU nwnk dyv<br />

jI ny gurU Dwrn kIqw sI jW nhIN[ pr aunHW dI gurg`dI ’qy sRI gurU Arjn<br />

pwqSwh jI ibrwjmwn hn, jo is`KI dw pRcwr kr rhy hn[ aunHW pwsoN suMdr<br />

ivvyk-ivcwr sux ky iPr quhwfy kol Awx ky d`sWgy[’ pwqSwh jI ny ieh<br />

suixAw qy iPr pwvn muK qoN bcn kridAW ikhw ‘hy BweI is`Ko! sRI gurU nwnk<br />

pwqSwh jI dy gurU inrMkwr jI Awp hI hn[ ij`Qy dyviqAW qy mnùKW dI phuMc<br />

nhIN, auh siqgurU jI dy gurU ƒ ikvyN smJ skdy hn[ XQw:-<br />

sRI muK qy suB bwk aucwrw[ ‘sRI nwnk gur eykMkwrw[<br />

sur nr kI gmqw nihN jhW[ siqgur ko gur smJih khW]19]<br />

(sRI gu.pR.sU.gRM.rwis qIjI, AiD: 55)<br />

sRI gurU nwnk dyv jI Purmwn krdy hn:<br />

AprMpr pwrbRhmu prmysru nwnk guru imilAw soeI jIau] (pMnw 599)<br />

* mIq sk`qr, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[ mo: 98148-98212


gurmiq pRkwS 85 julweI <strong>2012</strong><br />

pMcm pwqSwh jI bcn kridAW hor Agy ikhw ‘hy BweI! sRI gurU nwnk<br />

dyv jI igAwn dw pRkwS sn[ srIr dI mrXwdw krky sRI gurU AMgd dyv jI ny<br />

sRI gurU nwnk dyv jI ƒ gurU Dwrn kIqw qy siqgur jI ny A`gy Awp gurg`dI<br />

id`qI[’ aunHW is`KW ny ieh bcn suixAw qy iPr bynqI kIqI ‘hy s`cy pwqSwh jI<br />

‘gurU’ hnHyry ƒ dUr kr ky pRkwS krdw hY[’ pwqSwh jI ny PurmwieAw ‘hy<br />

guris`Ko! ijs dy aupdyS dyx nwl pRkwS ho jWdw hY, smUh lok aus ƒ gurU kihMdy<br />

hn[ sRI gurU nwnk dyv jI ƒ igAwn dw pRkwS Awpxy Awp qoN hoieAw sI Aqy<br />

ieh vifAweI jnm qoN hI sI[ siqgur jI CotI aumr qoN hI aupdyS dyx l`g pey<br />

sn[ v`fy BwgW vwilAW ny siqgur pwsoN aupdyS lY ky Awpxw AigAwn dUr kr<br />

ilAw qy ie`zq mwx kmwieAw:-<br />

suin kir iqn puin sMsY kInw[ ‘gur huie so aupdyiS ij dInw[<br />

nwm khYN go ko qm nwS[-rU- ko ArQ ju krih pRkwS]21]<br />

ijs aupdySy qy hoie jwie[ gurU khYN iqh nr smudwie[<br />

sRI nwnk By suqy pRkwS[ jnmiq qy Azmq ijin pws] 22]<br />

lGu bX mihN aupdyisn lwgy[ mwin kmwXhu nr bfBwgy[<br />

(sRI gu.pR.sU.gRM.rwis qIjI, AiD : 55)<br />

sRI gurU nwnk dyv jI jgq dy mhwn gurU hoey hn[ siqgurU jI ny sRI gurU<br />

AMgd jI ƒ gurU Qwp ky AwpxI joq jgweI[ ies leI gurU ’qy ivSvws r`Ko Aqy<br />

is`K Drm Anuswr Awpxw jIvn inrbwh kro[ swry v`fy ivkwrW au~qy ij`q pRwpq<br />

kr ky lok-pRlok dw AwnMd pRwpq kro, siqgurW pwsoN pwvn aupdyS sux ky auh<br />

cwry pRsMn ho gey[ sB SMky mùk gey[ iPr siqgur dy drbwr ivc syvw kr ky<br />

ihrdy ivclI duKdweI AigAwnqw dUr kr leI Aqy Awpxw lok-pRlok suhylw<br />

kr ilAw ies vwrqw ƒ mhWkvI BweI sMqoK isMG jI inmnilKq Anuswr<br />

ibAwn kIqw hY:-<br />

suXM pRkwS pRQm hI iQey[ qn imrXwdw Dwriq Bey[<br />

sRI AMgd ko gurU sQwip[ joiq jgweI ApnI Awp]31]<br />

XWqy inScw gur mihN Dro[ is`KI Drm inRbwhin kro[<br />

hlq plq mihN lho AnMd[ jIqhu skl ibkwr iblMd]32] (auhI)<br />

BweI gurdws jI dIAW vwrW ivc ienHW is`KW dy nwvW dw izkr ieMJ kIqw<br />

hY:-<br />

jtU BtU vMiqAw iPrxw sUdu vfw sq BweI[<br />

BolU BtU jwxIAin snmuK qyvwVI suKdweI[ (vwr 11:19)


gurmiq pRkwS 86 julweI <strong>2012</strong><br />

sRI gurU hirikRSn swihb jI dI mihmw AprMpwr<br />

sRI hirikRSn jI dI mihmw AprMpwr,<br />

jwxy ku`l sMswr sMgqy, jwxy sB sMswr[<br />

nwnk dI ATvIN joq iDAwE, byVw hovy pwr[<br />

sMgqy! byVw hovy pwr[<br />

CotI aumry v`fI b^iSS, siqgur s`cy pweI,<br />

joq jugiq gurU nwnk vwlI, dwq Amolk pweI[<br />

nwnk dI guurg`dI dy vwrs, j`g dw qwrnhwr[<br />

nwnk dI ATvIN joq iDAwE... ... ...<br />

-bIbI suKdyv kOr cmk*<br />

pMfq lwl cMd dw hMkwr tu`itAw, aus ny soJI pweI,<br />

C`jU dy Bwg jwg pey, jdoN isr ’qy CVI lgweI[<br />

Sihr pMjoKrw qIrQ bixAw, vg peI AMimRq Dwr[<br />

nwnk dI ATvIN joq iDAwE... ... ...<br />

bwlw gurU idb idRStI kIqI, corW swDU ibrqI pweI,<br />

kuVImwr dI ibrqI bdlI, kIqI nwrI dI vifAweI[<br />

ie`Cw pUrk srb suK dwqw, j`g dw pwlnhwr[<br />

nwnk dI ATvIN joq iDAwE... ... ...<br />

aunHIN idnIN id`lI dy lokW ny, cyck dI vbw pweI,<br />

aus inrMkwrI joq ny, rogW qoN mukqI idvweI[<br />

ijs vI bwlw gurU iDAwieAw, auh qirAw sMswr[<br />

nwnk dI ATvIN joq iDAwE... ... ...<br />

id`lI, rwjw jY isMG ny bMgly ivc, Jlk gurW dI pweI,<br />

aus ny bMglw Arpn kIqw, siqgur dI rihmq pweI[<br />

bMglw, bMglw swihb bixAw, Juky sB sMswr[<br />

nwnk dI ATvIN joq iDAwE... ... ...<br />

* rItwierf hY~f imstRYs, 9/12, gurU hir rwie ngr, fI.ey.vI. kwlj rof, dsUhw[


gurmiq pRkwS 87 julweI <strong>2012</strong><br />

is`K dI pirBwSw ƒ<br />

smJxw suAwgqXog-jQy. Avqwr isMG<br />

sRI AMimRqsr: 18 meIpUrI<br />

dunIAw ’c sB qoN v`fy dyS<br />

AmrIkw v`loN swbq sUrq nOjvwnW<br />

ƒ dyS dI sur`iKAw leI pulIs<br />

ivBwg ’c BrqI krnw Aqy is`KW<br />

ƒ sur`iKAw krnXog smJxw<br />

AmrIkw srkwr dw PYslw<br />

suAwgqXog hY[ ienHW ivcwrW dw<br />

pRgtwvw kridAW jQy. Avqwr isMG<br />

pRDwn SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI ny ikhw ik AmrIkw dy Sihr<br />

vwiSMgtn ’c swbq sUrq is`K<br />

nOjvwnW ƒ Awpxy rvwieqI pihrwvy<br />

dI pihcwx qy AinKVvyN AMg vjoN<br />

dsqwr smyq ifaUtI krn bwry<br />

au~QoN dy puils ivBwg v`loN id`qI<br />

Ku`lH nwl pUry is`K BweIcwry ivc<br />

KuSI pweI jw rhI hY[<br />

aunHW ikhw ik ijhVy dyS<br />

sur`iKAw dy nwmpur Ajy vI is`K<br />

BweIcwry nwl ivqkrw krdy hoey<br />

is`KW ƒ dsqwr sjwauxoN rok rhy<br />

hn, aunHW dySW ƒ XU. AYn. E. dy<br />

PYsly ’qy dunIAw dy sB qoN v`fy dyS<br />

AmrIkw v`loN id`qy PYsly Anuswr<br />

is`K BweIcwry dI kdr krnI<br />

cwhIdI hY[<br />

aunHW ikhw ik kYnyfw dy Sihr<br />

torWto ’c vrlf is`K AwrgynweIjySn<br />

ny auntwirau ivKy mn`uKI AiDkwr<br />

kimSn, torWto puils srivs<br />

borf, AtwrnI jnrl Aqy sMbMiDq<br />

mMqrwly v`loN iml ky kIqy PYsly<br />

Anuswr AMimRqDwrI isMG hux<br />

Adwlq ivc ikrpwn sihq dwKl<br />

ho skdw hY, auh vI SlwGwXog hY[<br />

jQy. Avqwr isMG ny ikhw<br />

ik SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />

is`KW dI Dwrimk jQybMdI hox krky<br />

smyN-smyN Anuswr is`K BweIcwry<br />

ƒ iksy vI dyS ivc muSkl pyS<br />

Awaux qy sMbMiDq dyS dy sPIr,<br />

dyS dy pRDwn mMqrI Aqy ivdyS<br />

mMqrI ƒ p`qRkw ilK ky msly dy<br />

qurMq h`l leI XqnSIl rihMdI<br />

hY[<br />

jQy. Avqwr isMG ny POj muKI<br />

jnrl s. ibkrm isMG ƒ vDweI ByjI<br />

sRI AMimRqsr: 02 jUn:-<br />

jQydwr Avqwr isMG, pRDwn SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI ny jnrl<br />

s. ibkrm isMG ƒ Bwrq dI Ql


gurmiq pRkwS 88 julweI <strong>2012</strong><br />

sYnw dy muKI bxn qy vDweI idMidAW<br />

ikhw hY ies nwl smu`cy dyS-ivdyS<br />

ivc kOm dw Aks vDIAw pu`jygw[<br />

jQydwr Avqwr isMG ny ikhw<br />

ik is`K kOm leI KuSI qy mwx<br />

vwlI g`l hY ik BwrqI sYnw dw<br />

muKI iek is`K jnrl s. ibkrm<br />

isMG bixAw hY[ aunHW jnrl ƒ<br />

SuB ie`CwvW qy vDweI idMidAW Aws<br />

pRgtweI ik auh ij`Qy Awpxy syvw<br />

kwl ivc vDIAw kwrguzwrI dy<br />

nwl-nwl is`K kOm ƒ mwx dyxgy,<br />

au~Qy Bwrq dyS leI vI cMgy mIl<br />

p`Qr sQwipq krngy[ aunHW ikhw<br />

ik 1984 dy POjI hmly smyN is`K<br />

kOm dw Axmùlw srmwieAw jo kOmI<br />

p`Dr ’qy iek`qr kIqw igAw sI,<br />

Anmol Aqy v`fmu`lw is`K swihq,<br />

is`K rYPrYNs lwiebRyrI ivc POj<br />

v`loN bwrUd nwl PUk id`qw igAw qy<br />

v`fI p`Dr ’qy sMdUkW Aqy borIAW<br />

ivc pw ky nwl lY geI[ SRomxI<br />

kmytI v`loN vwr-vwr Xqn kIqw<br />

jWdw irhw ik POj v`loN kbzy ivc<br />

ley gey ieiqhwisk Anmol KrVy<br />

Aqy swihq swƒ vwps kIqw jwvy<br />

jo Ajy qk ho nhIN sikAw, AsIN<br />

Aws pRgtwauNdy hW ik jnrl s.<br />

ibkrm isMG ies v`l ivSyS<br />

iDAwn dyxgy Aqy POj ivc v`Kv`K<br />

kMpnIAW ivc bxy gurduAwrw<br />

swihbwn dI TIk sWB-sMBwl qy<br />

mrXwdw v`l vI ivSyS rucI<br />

idKwauxgy Aqy nwl hI ienHW<br />

Dwrimk AsQwnW AMdr syvw<br />

inBwaux vwlw stwP gRMQI isMG qy<br />

sihXogIAW dI BrqI XkInI bxwey<br />

jwvy[ jQy. Avqwr isMG ny ikhw<br />

ik POj dI BrqI vI ivc idnoNidn<br />

is`K nOjvwnW dI G`t rhI<br />

igxqI ƒ vI shI Anupwq ivc<br />

ilAwieAw jwvy[<br />

jUn 1984 dI ShIdI Xwdgwr dw nINh p`Qr r`iKAw<br />

sRI AMimRqsr: 06 jUn- jUn<br />

1984 ’c s`cKMf sRI hirmMdr<br />

swihb, sRI Akwl qKq swihb<br />

Aqy hor ieiqhwisk AsQwnW ’qy<br />

smyN dI kyNdrI srkwr v`loN Awpxy<br />

hI dyS dI POj koloN hmlw krvw ky<br />

BgqI qy SkqI dy pRqIk sRI Akwl<br />

qKq swihb ƒ Fih-FyrI kr id`qw<br />

qy hzwrW bydoSy isMG-isMGxIAW qy<br />

bìcAW ƒ ShId kr id`qw[ BwrqI<br />

POj v`loN kIqI ies kwrvweI dw<br />

f`t ky ivroD krdy hoey dmdmI<br />

tkswl dy muKI sMq jrnYl isMG<br />

Kwlsw iBMfrWvwly, BweI AmrIk<br />

isMG, bwbw Twrw isMG qy jnrl<br />

subyg isMG dI AgvweI c sYNkVy


gurmiq pRkwS 89 julweI <strong>2012</strong><br />

juJwrU isMG ShId ho gey[ ShId<br />

hoey aunHW isMGW dI 28vIN Xwd ƒ<br />

smripq SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI v`loN sRI Akwl qKq swihb<br />

ivKy sRI AKMf pwT swihb jI dy<br />

Bog pwey gey, s`cKMf sRI hirmMdr<br />

swihb dy hjUrI rwgI BweI<br />

ieMdrjIq isMG dy rwgI jQy v`loN<br />

ielwhI bwxI dy kIrqn duAwrw<br />

sMgqW ƒ inhwl kIqw qy Ardws<br />

isMG swihb igAwnI jsivMdr isMG<br />

hY~f gRMQI s`cKMf sRI hirmMdr<br />

swihb v`loN kIqI geI, auprMq<br />

hukmnwmw igAwnI gurmuK isMG hY~f<br />

gRMQI sRI Akwl qKq swihb ny<br />

ilAw[<br />

sRI Akwl qKq swihb ivKy<br />

G`lUGwry dI Xwd mnwauNidAW sRI<br />

Akwl qKq swihb dy jQydwr isMG<br />

swihb igAwnI gurbcn isMG, isMG<br />

swihb igAwnI blvMq isMG nMdgVH<br />

jQydwr qKq sRI dmdmw swihb,<br />

isMG swihb igAwnI qrlocn isMG<br />

jQydwr qKq sRI kysgVH swihb qy<br />

isMG swihb igAwnI iekbwl isMG<br />

jQydwr qKq sRI hirmMdr jI ptnw<br />

swihb qy isMG swihb igAwnI m`l<br />

isMG v`loN BweI blvMq isMG<br />

rwjoAwxw ƒ ijMdw ShId dI aupwDI<br />

b^iSS kIqI geI, ijs ivc<br />

qsqrI, isrI swihb, loeI qy<br />

isropwE dI b^iSS aunHW dI BYx<br />

bIbI kmldIp kOr ny pRwpq<br />

kIqI[ ies auprMq jUn 1984<br />

’c s`cKMf sRI hirmMdr swihb<br />

Aqy sRI Akwl qKq swihb dI<br />

Awn qy Swn dI rwKI kridAW sMq<br />

jrnYl isMG Kwlsw iBMfrWvwilAW<br />

dI AgvweI ’c sYNkVy juJwrU isMGW<br />

dI ShIdI Xwdgwr dw nINh p`Qr<br />

isMG swihbwn igAwnI gurbcn<br />

isMG, isMG swihb igAwnI qrlocn<br />

isMG, isMG swihb igAwnI iekbwl<br />

isMG qy jQydwr Avqwr isMG pRDwn<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN<br />

r`iKAw igAw[<br />

ies mOky SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI mYNbr s. rijMdr<br />

isMG mihqw, s. gurbcn isMG<br />

krmUMvwl, s. gurcrn isMG, s.<br />

rwm isMG, bwbw suKcYn isMG<br />

Drmpurw, s.BgvMq isMG<br />

isAwlkw, BweI AmrjIq isMG,<br />

jQy. jgIr isMG vrpwl, jQy.<br />

suKivMdr isMG Jbwl, bIbI<br />

rxjIq kOr mwhlpur, jQy. BrpUr<br />

isMG Kwlsw, s. guirMdrpwl isMG<br />

gorw qy s. hrjwp isMG smyq<br />

smùcIAW is`K jQybMdIAW, tkswlW<br />

dy muKI, kwr-syvw vwly sMq<br />

mhWpurS Aqy hzwrW dI igxqI<br />

ivc sMgqW hwzr sn[


gurmiq pRkwS 90 julweI <strong>2012</strong><br />

jQydwr rqn isMG Alhorw nimq SrDWjlI smwgm<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI dy sMn 1965 qoN 2004<br />

qk lgwqwr 39 swl mYNbr Aqy<br />

sInIAr mIq pRDwn dy Ahudy qoN<br />

ielwvw AkwlI jQw idhwqI<br />

(pitAwlw) dy pRDwn, sYNtrl ko-<br />

ApRyitv bYNk dy do vwr mYnyijMg<br />

fwierYktr rhy Aqy is`K pMQ v`loN<br />

pMjwb Aqy pMjwb dy ih`qW leI<br />

lgwey v`K-v`K AkwlI moricAW<br />

ivc igRPqwrIAW dyx Aqy jylHW<br />

k`tx vwly is`K pMQ dy isrmOr AwgU<br />

jQydwr rqn isMG Alhorw Akwl<br />

purK dy hukm Anuswr imqI 17<br />

ApRYl <strong>2012</strong> ƒ Akwl clwxw kr<br />

gey[ aunHW dI Awqimk SWqI leI<br />

aunHW dy smu`cy prvwr v`loN sRI gurU<br />

gRMQ swihb jI dy sihj pwT dy<br />

Bog imqI 1 meI <strong>2012</strong> ƒ aunHW<br />

dy ipMf Alhorw Kurd izlHw<br />

pitAwlw ivKy pwey gey[<br />

ies SrDWjlI smwgm ’qy<br />

SRomxI AkwlI dl dy srpRsq Aqy<br />

pMjwb dy mu`K mMqrI s. prkwS<br />

isMG jI bwdl, SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI dy pRDwn jQy. Avqwr<br />

isMG, swbkw pRDwn pRo. ikrpwl<br />

isMG bfUMgr, SRomxI AkwlI dl<br />

dy jnrl sk`qr pRo. pRym isMG<br />

cMdUmwjrw, kYbint mMqrI s.<br />

surjIq isMG, s. primMdr isMG,<br />

pMjwb ivDwn sBw dy spIkr s.<br />

crnjIq isMG Aqy jQy. krqwr<br />

isMG t`kr Awid S^sIAqW ny jQy.<br />

rqn isMG Alhorw dy is`K pMQ<br />

Aqy pMjwb dy ihqW leI pwey<br />

XogdwnW ’qy cwnxw pwieAw[<br />

ies mOky jQy. rqn isMG<br />

Alhorw dy spùqr fw. drSn isMG,<br />

s. krqwr isMG, s. hrdyv isMG,<br />

spu`qrI bIbI jgjIq kOr, bIbI<br />

AmrjIq kOr Aqy jQy. dlIp isMG<br />

qoN ielwvw BwrI igxqI ivc sMgqW<br />

hwzr sn[<br />

Dwrimk pRIiKAw dy drjw pihlw Aqy dUjw dw nqIjw jwrI<br />

sRI AMimRqsr - 8 jUn,<br />

<strong>2012</strong>: Drm pRcwr kmytI, (SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI) sRI<br />

AMimRqsr v`loN dyS dy v`K-v`K<br />

sUibAW ivcly srkwrI Aqy gYr<br />

srkwrI iv`idAk AdwirAW ivc<br />

iv`idAw pRwpq kr rhy<br />

ividAwrQIAW dI nvMbr 2011<br />

ivc leI geI Dwrimk pRIiKAw dy<br />

cOhW drijAW iv`coN drjw pihlw


gurmiq pRkwS 91 julweI <strong>2012</strong><br />

Aqy drjw dUjw dw nqIjw jwrI<br />

kIqw igAw[ nqIjw GoiSq krn<br />

mOky Drm pRcwr kmytI dy AYfI:<br />

sk`qr s. sqbIr isMG ny KuSI dw<br />

iezhwr kridAW dìsAw ik drjw<br />

pihlw ivc ATvIN klws dIAW<br />

ividAwrQxW guripMdr kOr spùqrI<br />

s. Ajwieb isMG ny 164, nvnIq<br />

kOr spu`qrI s. ipRQI isMG ny 160<br />

Aqy gurlIn kOr spu`qrI s.<br />

hrSrnpRIq isMG ny 158 AMk<br />

pRwpq kr ky pihlw, dUjw Aqy<br />

qIjw sQwn pRwpq kIqw[<br />

iesy qrHW drjw dUjw ivc<br />

10+2 ividAwrQx rwjivMdr kOr<br />

spu`qrI s. gurnwm isMG ny 154,<br />

nOvIN klws dIAW ividAwrQxW<br />

ArSpRIq kOr spùqrI s. mnijMdr<br />

isMG Aqy sumnpRIq kOr spu`qrI<br />

s. bljIq isMG ny 151-151 Aqy<br />

gurU rwmdws AkYfmI irAwlI klW<br />

qih: btwlw (gurdwspur) dI nOvIN<br />

klws dI ividAwrQx ny 148<br />

AMk pRwpq kr ky pihlw, dUjw<br />

Aqy qIjw sQwn pRwpq kIqw[<br />

is`K imSn klk`qw (pUrbI Bwrq) v`loN gurmiq kYNp<br />

is`K imSn klk`qw pUrbI Bwrq v`loN ieMcwrj s. jgmohn<br />

isMG dI AgvweI hyT pRcwrk BweI prgt isMG, jnrl sk`qr<br />

BweI privMdr isMG Aqy vIr crnjIq isMG qy gurU goibMd isMG<br />

st`fI srkl dy sihXog nwl gurduAwrw gurU nwnk cInw kuVI, izlHw<br />

brdmwn (p`CmI bMgwl) ivKy iqMn rozw gurmiq kYNp 26, 27, 28<br />

meI <strong>2012</strong> ƒ lgwieAw igAw[ ijs ivc l`gBg 120<br />

isiKAwrQIAW ny gurmiq dI is`iKAw pRwpq kIqI[ b`icAW dy<br />

lYkcr, pRSnoqrI mukwbly krvwey gey ijs ivc jyqU b`icAW ƒ<br />

st`fI srkl v`loN ienwm id`qy gey[ s. qrsym isMG pRDwn st`fI<br />

srkl p`CmI bMgwl, s. Arjn isMG, s. rijMdr isMG Aqy<br />

gurduAwrw swihb dy pRDwn s. mohn isMG, sYktrI s. inrml isMG,<br />

kYSIAr s. gurmyl isMG horW dw BrpUr sihXog irhw[ ies dOrwn<br />

sWJIvwl tr`st v`loN momYNto vI id`qy gey[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI v`loN Bytw rihq iltrycr vMifAw igAw[


gurmiq pRkwS 92 julweI <strong>2012</strong><br />

Drm pRcwr kmytI dIAW pRcwr vhIr srgrmIAW<br />

izlHw Pwizlkw ivKy Drm pRcwr lihr dy smwgm<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn jQydwr Avqwr isMG v`loN<br />

is`KI pRcwr Aqy pRswr ƒ ipMf-ipMf Aqy Gr-Gr phuMcwax leI AKMf<br />

kIrqnI jQy dy muKI jQydwr bldyv isMG dI AgvweI hyT ArMB kIqI<br />

geI Drm pRcwr lihr ƒ imqI 16 ApRYl <strong>2012</strong> ƒ jQydwr sRI Akwl<br />

qKq swihb isMG swihb igAwnI gurbcn isMG ny BweI gurdws hwl<br />

qoN Ardws kr ky ijlHw Pwizlkw leI rvwnw kIqw[ ies muihMm v`loN<br />

izlHw Pwizlkw dy ipMf iF`pWvwlI ivKy 17 ApRYl ƒ, ipMf pwkWvwlI<br />

ivKy 18 ApRYl ƒ, ipMf GitAWvwlI ivKy 19 ApYRl ƒ, ipMf murwdvwlw<br />

ivKy 20 ApRYl ƒ Aqy mu`K smwgm ipMf kMDvwlw hwzr KW ivKy 21<br />

ApRYl <strong>2012</strong> ƒ gurmiq Aqy AMimRq-sMcwr smwgm krvwey gey[ pMjW<br />

idnW dOrwn 291 pRwxIAW ny AµimRq-pwn kIqw[ Agly gyV dy gurmiq<br />

Aqy AMimRq sMcwr smwgm izlHw Pwizlkw dy hlkw ArnIvwlw ’c 22<br />

qoN 25 meI qk krvwey gey[ ies dOrwn ipMf kmwlvwlw, mMmUKyVw,<br />

kuhwiVAW vwlI, burj hnMmwn gVH Aqy 26 meI dw smwgm gu: qMbU<br />

swihb, sRI drbwr swihb, sRI mukqsr swihb ivKy krvwieAw igAw[<br />

ienHW smwgmW dOrwn 196 pRwxIAW ƒ sRI Akwl q^q swihb dy pMj<br />

ipAwirAw ny AMimRqpwn krvwieAw[ smwgm dOrwn isMG swihb igAwnI<br />

jgqwr isMG, mYNbr SRomxI kmytI s. nvqyj isMG kwauxI, s. crn<br />

isMG izlHw pRDwn Pwizlkw, s. qyjw isMG jnrl sk`qr mukqsr, bwbw<br />

Awqmw isMG, dSmyS Akwl AkYfmI dy cyArmYn s. blijMdr isMG,<br />

mIfIAw slwhkwr s. qimMdr isMG, bwbw j`sw isMG, bwbw Awsw isMG,<br />

s. gurqyj isMG, s. srbjIq isMG srpMc, mwstr m`l isMG, bIbI<br />

mihMdr kOr, bIbI crnjIq kOr, s. sqnwm isMG, igAwnI hrpRIq<br />

isMG, mYnyjr s. krn isMG, AYfISnl mYnyjr s. minMdr isMG, BweI<br />

ikrpwl isMG bwdIAW, BweI srbjIq isMG sohIAW, BweI mnjIq<br />

isMG kwdIAW smyq v`fI igxqI ’c ielwky dI sMgq hwzr sI[


gurmiq pRkwS 93 julweI <strong>2012</strong><br />

is`K imSn id`lI v`loN AMimRq-sMcwr smwgm<br />

is`K imSn id`lI v`loN Kwlsw pMQ dy swjnw idvs mOky imqI 13<br />

ApRYl <strong>2012</strong> ƒ gurduAwrw sRI gurU isMG sBw goibMdpurI AYkstYnSn<br />

kwlkw jI, nvIN id`lI ivKy gurmiq smwgm krvwieAw igAw[ ijs<br />

dOrwn hoey AMimRq-sMcwr smwgm smyN 40 pRwxI AMimRq-pwn kr gurU vwly<br />

bxy[ gurmiq smwgm dOrwn is`K imSn id`lI dy ieMcwrj BweI AjIq<br />

isMG ny sMgqW ƒ sRI gurU gRMQ swihb jI dy isDWqW Aqy is`K rihq mrXwdw<br />

Anuswr jIvn ijaUx dI ApIl kIqI[ AMimRq-AiBlwKIAW ƒ kkwr,<br />

inqnym dy gutky, nwnkSwhI jMqrIAW Aqy nwnkSwhI kYlMfr SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI dI Drm pRcwr kmytI, sRI AMimRqsr v`loN Bytw<br />

rihq id`qy gey[ smùcy smwgm ivc bIbI rqn kOr pRDwn, s. svrn<br />

isMG, s. hrcrn isMG gulSn Aqy BweI suKivMdr isMG pRcwrk hwzr<br />

sn[ sRI gurU isMG sBw ifPYNs klonI nvIN id`lI ivKy sRI gurU Arjn dyv<br />

jI dy ShIdI purb ƒ smripq mhwn gurmiq smwgm qy AMimRq-sMcwr<br />

smwgm 27 meI <strong>2012</strong> ƒ krvwieAw igAw[ ijs ivc BweI auNkwr<br />

isMG dy rwgI jQy ny gurbwxI dw kIrqn kIqw[ auprMq is`K imSn id`lI<br />

dy ieMcwrj igAwnI AjIq isMG duAwrw sMgqW ƒ sMboDn kridAW sRI gurU<br />

gRMQ swihb jI dy mwnvqw ƒ id`qy srb sWJy aupdyS bwry d`sidAW<br />

gurbwxI nwl juVn dI ApIl kIqI[ sRI Akwl qKq swihb qoN pùjy pMj<br />

ipAwry swihbwn ny AMimRq dw bwtw iqAwr kIqw[ ijs dOrwn 82<br />

pRwxIAW ny AMimRq CikAw[ Drm pRcwr kmytI v`loN Bytw rihq kkwr,<br />

inqnym dy gutky, nwnkSwhI kYlMfr+jMqrIAW, is`K rihq mrXwdw<br />

dIAW kwpIAW id`qIAW geIAW[ smwgm ivc s. mnjIq isMG pRDwn<br />

SRomxI AkwlI dl bwdl id`lI, s. rivMdr isMG mYNbr id`lI is`K<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI, pRDwn s. rivMdr isMG gurduAwrw isMG sBw<br />

ifPYNs klonI, s. ismrn isMG sk`qr, igAwnI suKivMdr isMG pRcwrk<br />

is`K imSn id`lI hwzr sn[<br />

is`K imSn hirAwxw Aqy ihmwcl pRdyS v`loN smwgm<br />

ieMcwrj is`K imSn hirAwxw kurUkSyqr v`loN pùjI irport Anuswr<br />

imSn v`loN kIqy gey v`K-v`K AMimRq-sMcwr smwgmW dOrwn gurduAwrw<br />

swihb pqwlpurI ipMf sMBWldw nyVy lwfvw ivKy imqI 3 jUn <strong>2012</strong> ƒ<br />

Aqy gurduAwrw mMjI swihb nwl AtYc gurduAwrw bwdSwhI bwg ivKy


gurmiq pRkwS 94 julweI <strong>2012</strong><br />

imqI 4-6-<strong>2012</strong> ƒ AMimRq-sMcwr krvwieAw igAw ijs ivc kRmvwr<br />

63 Aqy 32 pRwxI AMimRq-pwn kr gurU vwly bxy[ AMimRq AiBlwKIAW ƒ<br />

imSn v`loN is`K rihq mrXwdw, iltrycr Aqy kkwr Bytw rihq id`qy<br />

gey[<br />

sRRI Akwl qKq swihb v`loN AMimRq-sMcwr smwgm<br />

BweI gurmuK isMG Kwlsw hY~f gRMQI v`loN pùjI irport Anuswr sRI<br />

Akwl qKq swihb sRI AMimRqsr ivKy, pMjwb Aqy pMjwb qoN bwhr v`Kv`K<br />

sQwnW ’qy mhInw meI <strong>2012</strong> ivc hoey AMimRq-sMcwr smwgmW dOrwn<br />

AMimRq-pwn krn vwly pRwxIAW dI igxqI hyT ilKy Anuswr hY:-<br />

imqI<br />

AsQwn<br />

pRwxI<br />

2-5-12 sRI Akwl qKq swihb 133<br />

3-5-12 gurduAwrw swihb pwqSwhI pMjvIN ETIAW (gurdwspur) 45<br />

4-5-12 ipMf n`QUpur (qrnqwrn) 60<br />

6-5-12 sRI Akwl qKq swihb 315<br />

7-5-12 ipMf qlvMfI JuMglW (gurdwspur) 65<br />

8-5-12 ipMf kmwlpur (Pwizlkw) 47<br />

9-5-12 sRI Akwl qKq swihb 255<br />

9-5-12 ipMf mǹUvwlI (Pwizlkw) 60<br />

10-5-12 ipMf kuhwiVAWvwlI (Pwizlkw) 27<br />

11-5-12 ipMf burj hƒmwngVH (Pwizlkw) 30<br />

12-5-12 gurduAwrw swihb tùtI gMFI, (sRI mukqsr) 13<br />

13-5-12 sRI Akwl qKq swihb 223<br />

16-5-12 ipMf mwdoky (sRI AMimRqsr) 16<br />

16-5-12 sRI Akwl qKq swihb 280<br />

17-5-12 ipMf kotlw SwhIAW (gurdwspur) 28<br />

20-5-12 sRI Akwl qKq swihb 312<br />

22-5-12 ipMf s`myvwlI( Pwizlkw) 57<br />

23-5-12 sRI Akwl qKq swihb 198<br />

23-5-12 gurduAwrw swihb KMfvW (m`D pRdyS) 86<br />

23-5-12 ipMf bMnWvwlI (Pwizlkw) 23<br />

24-5-12 ipMf mUlIAwvwlI (Pwizlkw) 30


gurmiq pRkwS 95 julweI <strong>2012</strong><br />

25-5-12 ipMf BiFAwxw (Pwizlkw) 22<br />

26-5-12 ipMf ArnIvwlw (Pwizlkw) 55<br />

27-5-12 gurduAwrw swihb, ifPYNs klonI (id`lI) 100<br />

27-5-12 sRI Akwl qKq swihb 287<br />

28-5-12 gurduAwrw swihb ryl ivhwr (jlMDr) 15<br />

29-5-12 gurduAwrw kMD swihb, btwlw (gurdwspur) 143<br />

30-5-12 sRI Akwl qKq swihb 189<br />

Drm pRcwr kmytI (sRI AMimRqsr) v`loN gRMQI qy AKMf pwTI<br />

isMGW dw iqMn rozw gurmiq ivcwr Aqy AMimRq-sMcwr smwgm<br />

gurduAwrw twhlI swihb gwhlVI hlkw DwrIvwl (gurdwspur)<br />

ivKy imqI 29-5-<strong>2012</strong> qoN 31-5-<strong>2012</strong> qk gRMQI isMGW Aqy AKMf<br />

pwTI isMGW dw gurmiq ivcwr sMmyln (kYNp) Aqy AMimRq sMcwr krvwieAw<br />

igAw[ ijs dI AgvweI qy pRyrnw mYNbr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />

jQydwr sùcw isMG jI lMgwh ny id`qI[ mYNbr Drm pRcwr kmytI jQydwr<br />

rqn isMG jPrvwl ny smùcy pRbMDW dw jwiezw ilAw Aqy ivSyS sihXog<br />

id`qw[ smwgm qoN pihlW ipMfW ivc BweI gurnwm isMG pMQk pRcwrk v`loN<br />

Dwrimk iPlm ivKweI geI[ smùcy kYNp ƒ sPl krn leI ipMfW ivc<br />

mIitMgW Aqy gRMQI isMGW nwl ivcwrW kIqIAW geIAW[ ies kYNp ivc<br />

105 gRMQI qy AKMf pwTI isMGW ny ih`sw ilAw[ imqI 31-5-<strong>2012</strong> ƒ<br />

gRMQI qy AKMf pwTI isMGW ƒ pRmwx p`qr jQydwr sùcw isMG lMgwh v`loN Aqy<br />

jQydwr rqn isMG jPrvwl v`loN id`qy gey[ smwgm dI smwpqI vyly<br />

pRcwrk BweI gurivMdr isMG, s. qrlok isMG fùgrI pRDwn gurduAwrw<br />

twhlI swihb Awid hwzr sn[ imqI 1-6-<strong>2012</strong> ƒ AMimRq-sMcwr<br />

krvwieAw igAw[ ijs qihq 115 pRwxI gurU vwly bxy[<br />

hlkw btwlw ivKy AMimRq-sMcwr smwgm<br />

pRcwrk BweI blvMq isMG v`loN pùjI irport muqwibk hlkw btwlw<br />

dy v`K-v`K ipMfW ivc AMimRq-sMcwr smwgm jQydwr guirMdrpwl isMG<br />

‘gorw’ mYNbr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr dI Xog<br />

AgvweI hyT krvwey gey[ ijs dw vyrvw hyT ilKy pRkwr hY:<br />

imqI<br />

AsQwn<br />

pRwxI<br />

2-5-12 gurduAwrw swihb pwqSwhI pMjvIN, ETIAW 45


gurmiq pRkwS 96 julweI <strong>2012</strong><br />

17-5-12 gurduAwrw swihb kotlw SwhIAW 28<br />

19-5-12 gurduAwrw kMD swihb, btwlw 143<br />

3-6-12 gurduAwrw swihb isMG sBw, slwhpur 23<br />

auprokq smwgmW ivc SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN AMimRq-<br />

AiBlwKIAW ƒ Bytw rihq kkwr id`qy gey[<br />

jmSydpur ivKy AMimRq-sMcwr smwgm<br />

s. rwm ikSn isMG pRDwn AkwlI dl jmSydpur (JwrKMf) v`loN<br />

pùjI irport Anuswr Drm pRcwr kmytI AkwlI dl (jmSydpur) ivKy<br />

jQydwr s. jrnYl isMG jI dI AgvweI hyT pMj ipAwirAW v`loN nyVy dy<br />

ielwikAW ivc AMimRq-sMcwr smwgm krvwieAw igAw[ ijs dw vyrvw<br />

hyT ilKy Anuswr hY:<br />

imqI<br />

AsQwn<br />

pRwxI<br />

7-8-11 gurduAwrw swihb ibstUpur, jmSydpur 26<br />

12-11-11 gurduAwrw swkcI, twtw ngr 31<br />

26-11-11 gurduAwrw swihb roViklw, auVIsw 21<br />

27-11-11 gurduAwrw swihb Bdrk, auVIsw 6<br />

29-11-11 gurduAwrw swihb swkcI, jmSydpur 55<br />

1-1-12 gurduAwrw swihb dIn plyt, jmSydpur 37<br />

7-1-12 gurduAwrw swihb GwtSIlw, JwrKMf 16<br />

8-1-12 gurduAwrw swihb roViklw,auVIsw 15<br />

21-2-12 gurduAwrw swihb birj rwj ngr, auVIsw 25<br />

26-2-12 gurduAwrw swihb Azwd bsqI, jmSydpur 27<br />

13-4-12 gurduAwrw swihb brmw, mweInQ, jmSydpur 60<br />

15-4-12 gurduAwrw swihb roViklw, auVIsw 7<br />

golfn AwPsY~t pRY~s, gurduAwrw rwmsr swihb, sRI AMimRqsr qoN SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI leI s. dlmyG isMG ipRMtr qy pbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr qoN pRkwiSq kIqw[ imqI 5-7-<strong>2012</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!