07.07.2014 Views

Page 1 gurmiq pRkwS 1 AkqUbr 2010 < siqgur pRswid] gurmiq swcI ...

Page 1 gurmiq pRkwS 1 AkqUbr 2010 < siqgur pRswid] gurmiq swcI ...

Page 1 gurmiq pRkwS 1 AkqUbr 2010 < siqgur pRswid] gurmiq swcI ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 1 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

< <strong>siqgur</strong> <strong>pRswid</strong>]<br />

> ><br />

<strong>gurmiq</strong> <strong>swcI</strong> swcw vIcwru]<br />

(Drm pRcwr kmytI dw mwisk-p`qr)<br />

A`sU-k`qk, nwnkSwhI 542 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ijld 54 AMk 7<br />

sMpwdk<br />

ismrjIq isMG<br />

AYm.ey., AYm.AYm.sI.<br />

sk`qr<br />

Drm pRcwr kmytI<br />

(SRomxI gu: pR: kmytI)<br />

AMimRqsr-143006<br />

swlwnw (dyS)<br />

lweI& (dyS)<br />

swlwnw ivdyS<br />

lweI& ivdyS<br />

pRqI kwpI<br />

cMdw Byjx dw pqw<br />

shwiek sMpwdk<br />

suirMdr isMG inmwxw<br />

AYm.ey.,bI.AY~f.<br />

cMdw<br />

20 rupey<br />

200 rupey<br />

500 rupey<br />

5000 rupey<br />

2 rupey<br />

Secretary<br />

Dharam Parchar Committee<br />

(S.G.P.C.)<br />

Amritsar-143006<br />

Pon : 0183-2553956-59 AYks 304 PYks : 0183-2553919<br />

website : www.sgpc.net e-mail : gurmat_parkash@yahoo.co.in<br />

fwk rwhIN ‘<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong>’ nw pùjx bwry auprokq Pon nMbr imlw ky<br />

ieMcwrj <strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> nwl AYks: 303 ’qy sMprk kro jI[<br />

Approved for School Libraries by the Director of Public Instructions Punjab<br />

Vide Circular No. 4580-2/25-58-B-49154 Dated Oct. 1958


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 2 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

qqkrw<br />

gurbwxI ivcwr 3<br />

sMpwdkI 4<br />

<strong>gurmiq</strong> ivc mn dw sMklp -pRo. ikrpwl isMG bfUMgr 7<br />

gurU swihbwn dI bwxI ivc<br />

ividq qy aupdyiSq siBAwcwr -fw. hrnwm isMG Swn 28<br />

EAMkwru bwxI ivc jIvn-jwc -fw. jsivMdr kOr 46<br />

Sbd-gurU dw sMklp qy AsIN -fw. jsbIr isMG swbr 53<br />

DMn DMnu rwmdws gur -s. jsvMq isMG AjIq 62<br />

sRI gurU hirikRSn swihb jI dw gurg`dI idvs -s. dlvIr isMG luiDAwxvI 67<br />

s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw -s. mihMdr isMG 71<br />

AMgryzW qoN AzwdI dI pihlI jMg -fw. ikrpwl isMG 75<br />

jQydwr pRIqm isMG 'KuVMj' -s. rUp isMG 78<br />

nvIN pIVHI dy nW (kivqw) -ipRM. mnimMdr isMG 81<br />

gurduAwrw rwmgVHIAw, iSmlw -fw. prmvIr isMG 82<br />

bwbwxIAw khwxIAw puq spuq kryin -s. blivMdr isMG 'jOVwisMGw' 86<br />

kr DI ƒ ipAwr (kivqw) -s. rxjIq isMG 88<br />

Kwlsy dI p`g (kivqw) -s. blbIr isMG rwjoikAW vwlw 89<br />

^brnwmw 90<br />

Drm pRcwr vhIr dIAW Drm pRcwr srgrmIAW 93


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 3 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

gurbwxI ivcwr<br />

kqik ikrqu pieAw jo pRB BwieAw ]<br />

dIpku shij blY qiq jlwieAw ]<br />

dIpk rs qylo Dn ipr mylo Dn EmwhY srsI ]<br />

Avgx mwrI mrY n sIJY guix mwrI qw mrsI ]<br />

nwmu Bgiq dy inj Gir bYTy Ajhu iqnwVI Awsw ]<br />

nwnk imlhu kpt dr Kolhu eyk GVI Ktu mwsw ]12]<br />

(pMnw 1109)<br />

pihly pwqSwh sRI gurU nwnk dyv jI mhwrwj bwrhmwhw rwg quKwrI dI<br />

ies pwvn pdy duAwrw k`qk mhIny dy Awpxy smyN dy pRwikRqk vwqwvrn, rùqvrxn,<br />

ieQoN dy KyqI-siBAwcwr Aqy lok jIvn dy rmz BrpUr ibMbW qy pRqIkW<br />

dy mwiDAm nwl mnùKI Awqmw ƒ ivkwrW BrpUr jIvn-FMg qoN Cutkwrw<br />

pwauNidAW prmwqmw dy s`cy nwm dw Awsrw lYNidAW mnùKw jIvn dw durl`B<br />

Avsr sPl krn dw <strong>gurmiq</strong> mwrg b^iSS krdy hn[<br />

<strong>siqgur</strong>U nwnk dyv jI mhwrwj &rmwn krdy hn ik hy BweI! Awpxy<br />

krmW jW Amlw muqwbk k`qk dy mhIny ivc ijvyN ikrswn muMjI mkèI Awid<br />

iqAwr Psl dI ktweI krky aupj hwsl krky AwpxI iCmwhI dI kIqI kmweI<br />

Awpxy p`ly puAw lYNdw hY ievyN hI mnùKw jIvn rUpI k`qk dy mhIny ivc ijvyN<br />

prmwqmw ƒ TIk l`gw mnùKI Awqmw rUpI ikrswn ny ies mwq-lok, ies sMswr<br />

’c Awpxy cMgy jW mwVy krmW dy AnurUp cMgy jW mwVy, iekìqRq sMskwrW dy rUp<br />

ivc cMgw jW mwVw Pl pw ilAw[ ijs Awqmw ny mUl q`q ƒ AQvw qyl ƒ bwl<br />

ilAw Bwv Awpxy suAwsW ƒ prmwqmw dy nwm dw qyl jutw ilAw aus Awqmw dw<br />

s`cy igAwn dw dIvw sihjy hI bl pYNdw hY[<br />

gurU jI kQn krdy hn ik ijhVI jIv iesqrI dy, Awqmw rUpI dIvy ƒ<br />

nwm rUpI qyl imldw hY auh ipAwry pRIqm nwl iml pYNdI hY Aqy pRsMnicq Aqy<br />

cwA qy ivsmwd ’c rs mwxdI hY[ mnùK-mwqr do qrHW dy hn[ pihlI qrHW dI<br />

mnmuK jIv iesqrI AOguxW nwl gRsI jw ky ivkwrW dy Fhy cVH jWdI hY pr dUjI<br />

qrHW dI guxW dw sMcwr krn vwlI ivkwrW ƒ mwr lvygI[<br />

<strong>siqgur</strong>U jI &rmwn krdy hn ik hy mwlk! ijnHW ƒ qUM Awp nwm BgqI<br />

b^S idMdw hYN auh jIvn rUpI k`qk dy mhIny isrP qyrI hI Aws r`Kdy hn[ auh<br />

Ardws krdy hn ik hy mwlk! swfy ihrdy dy kpwt KolH idE, Awp dw iek<br />

GVI dw ivCoVw Cy mhIny dy ivCoVy dy qul Asih hY[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 4 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

sMpwdkI<br />

SWqmeI is`K sMGrS dw pRqIk swkw pMjw swihb<br />

is`K Drm dw <strong>pRkwS</strong> hI zulm qy AinAW dy hnHyry ƒ dUr krn vwsqy<br />

Xu`g-purK jgq gurU sRI gurU nwnk dyv jI mhwrwj dy aucycy jqnW Aqy<br />

ivl`Kx qyj`svI ivAkiqqv dw sdkw hoieAw sI[ gurU jI qoN h`k, s`c<br />

Aqy inAW ƒ sQwipq krn dw mUl gux lY ky gurU nwnk nwm-lyvw is`KW<br />

ny auhƒ Apxy jIvn qy cir`qr dw iek Ain`KVvW ih`sw bxw ilAw[<br />

iehdy AMqrgq gurU dy is`KW ny m`D-kwl qoN lY ky A`j qk Axigxq<br />

kurbwnIAW kIqIAW, jo dyS, kOm, mn`uKqw AQvw srb`q dy Bly vwsqy<br />

sn[ is`K ieiqhws swikAW, G`lUGwirAW, Xu`DW, sMGrSW Aqy Axigxq<br />

j`dojihdW nwl BirAw ipAw hY[ dyS, kOm Aqy mn`uKqw dy Bly vwsqy<br />

kurbwnIAW krn ’c is`K swrI dunIAW ’c pRis`D hn Aqy AwpxI<br />

imswl Awp hI hn[ ienHW ’c swkw pMjw swihb iek hY ijhVw ik is`K<br />

sUrbIrqw, bhwdrI, idRVHqw, hOsly, h`k, s`c, inAW dy svwl ’qy is`KW<br />

v`loN mr-imtx dI Bwvnw dI iek Adu`qI audwhrx hY[ ies dw<br />

ibrqWq pwTkW-sRoiqAW dy lU-kMfy KVHy kr dyx vwlw hY ijhƒ pVHnsuxn<br />

leI vI v`fy ijgry dI zrUrq hovygI[<br />

gurU-crnW dI Coh nwl DMn hoey pMjw swihb dy AsQwn ƒ icrW qoN<br />

hI ivSv-pRis`DI hwsl hY[ is`KW leI Kws qOr ’qy auh hr iek<br />

AsQwn hI piv`qr hY ijQy dsW gurU swihbwn ’coN iksy gurU swihb dy<br />

crn pey hox[ kuJ Aijhy Kws AsQwn hn ijQy gurU swihbwn ny<br />

AwpxIAW ivsmwdI KyfW vrqweIAW[<br />

gurU nwnk pwqSwh dy Awgmn qoN pihlW p`CmI pMjwb dw ieh<br />

AsQwn nIm phwVI qy KuSk ielwkw sI ijQy ryqw Aqy JwVIAW Awid<br />

sn[ ieQy iek phwVI ’qy vlI kMDwrI nW dw iek muslmwn &kIr<br />

rihMdw sI ijhVw ik Awpxy rUhwnI igAwn Aqy qp dw bVw hMkwr


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 5 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

kirAw krdw sI[ Asl ’c gurU jI auhƒ hI s`cw rUhwnI rwh ivKwaux<br />

vwsqy ieQy pDwry sn[ gurU jI ny BweI mrdwnw jI ƒ vlI kol jl<br />

mMgx G`ilAw, auhny hMkwr v`s hoey ny BweI jI ƒ hr vwr jl dyx qoN<br />

nWh kIqI, gurU jI ny auQy jl dw cSmw pRgt kIqw, vlI ny phwVI dy<br />

Q`ly ibrwjmwn gurU jI Aqy BweI mrdwnw jI ’qy phwVI qoN iek v`fw<br />

p`Qr fyg ky aunHW ƒ ^qm krn dw koJw jqn kIqw Aqy ikvyN Awqimk<br />

mukqI nwl pUrI qrHW Afol qy SWqicq gurU jI ny auhƒ Awpxy h`Q nwl<br />

QMm ilAw Aqy iPr vlI kMDwrI ƒ inrml is`iKAw bKS ky auhdI<br />

kwieAw klp kIqI— is`K sMgqW ies pRsMg qoN bhuq cMgI qrHW jwxU<br />

hn[ ies AsQwn dI mihmw hr Xu`g ’c kwiem rhI hY Aqy Awaux<br />

vwly hr Xu`g ’c kwiem rhygI[<br />

dyS dI AzwdI vwsqy j`dojihd zorW ’qy sI[ ies j`dojihd ’c<br />

gurU dy nwm-lyvw is`K vD-cVH ky Awpxw ih`sw pw rhy sn[ iesy<br />

j`dojihd dy AMqrgq smyN dI bdySI mUl dI AMgryzI srkwr, gurU ky<br />

bwg dy morcy ’c ih`sw lYx vwly kYdI bxwey gey is`KW ƒ dUr siQq Atk<br />

jylH ƒ G`l rhI sI[ 30 <strong>AkqUbr</strong>, 1922 vwly idn svyry 10 vjy g`fI<br />

pMjw swihb dy rylvy stySn qoN lMGxI sI[<br />

pMjw swihb ngr ’c v`sx vwly is`KW ƒ ijauN hI iehdy bwry ’c<br />

pqw l`gw Aqy aunHW ƒ ieh ^br vI imlI ik g`fI rwhIN G`ly jw rhy is`K<br />

icrW qoN Bu`Ky Aqy iqhwey r`Ky hoey sn qW aunHW is`KW ny aunHW kYdI is`KW<br />

ƒ pMjw swihb stySn ’qy g`fI rok ky prSwdw-pwxI Ckwaux dw<br />

ierwdw Dwr ilAw[ Bwvnw bVI hI piv`qr qy inrml sI ik ijs<br />

AsQwn ’qy gurU nwnk pwqSwh ny Awpxy is`K BweI mrdwnw jI dI iq`KI<br />

qRyh SWq kIqI sI aus AsQwn qoN AzwdI dy dIvwny is`K Bu`Ky-ipAwsy<br />

nhIN jwxy cwhIdy[<br />

ies sbMD ’c aunHW ny rylvy ivBwg dy AiDkwrIAW nwl sMbMD<br />

sMprk krn dw jqn kIqw[ jdoN srkwrI AiDkwrIAW v`loN aunHW ƒ


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 6 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

shI huMgwrw nw imilAw qW aunHW ny ies audyS vwsqy AwpxIAW jwnW<br />

kurbwn kr dyx dw ierwdw Dwr ilAw[<br />

g`fI rukvwaux vwsqy gurU dy s`cy is`K Awpxy prvwrW smyq Bwv<br />

iesqrIAW Aqy b`icAW sMg ryl ptVI ’qy lyt gey[ g`fI dy cwlk ny<br />

kuJ dUrI qoN ryl-ptVI ’qy lytI hoeI sMgq ƒ q`k ilAw pr auhny audoN<br />

qk g`fI nw rokI jdoN qk do is`K BweI pRqwp isMG Aqy BweI krm isMG<br />

ShId nw ho gey[ ies swky ’c cwr is`K z^mI vI hoey[<br />

kYsw hovygw auh idRS jdoN iek bMny BweI pRqwp isMG Aqy BweI<br />

krm isMG AwKrI swhvW ’qy sn, zKmI is`KW dI sWB-sMBwl kIqI jw<br />

rhI sI qy dUjy bMny Bu`Ky-iqhwey kYdI is`KW ƒ lMgr Ckwaux vwsqy gurU<br />

dy nwm-lyvw is`K l`gy hoey sn[ AwKrI swhvW ’qy c`l rhy dovyN is`K—<br />

BweI pRqwp isMG Aqy BweI krm isMG <strong>siqgur</strong>W dw Sukr gujwr rhy sn<br />

ik aunHW dw mnorQ pUrw hoieAY, aunHW dy ierwdy ƒ gurU ny AwpxI Kyf<br />

vrqw ky pUrw kIqw sI[ z^mI hoey is`KW ƒ vI ieh kihMidAW suixAw<br />

igAw ik, “jwE! sMgq ƒ prSwdw-pwxI CkwE, swfI icMqw nw<br />

kro[” Aijhw swkw sMswr-ieiqhws ’c AwpxI audwhrx Awp hI hY[<br />

ieh ieiqhwsk Gtnw 30 <strong>AkqUbr</strong>, 1922 ƒ vwprI[ is`K hONsly,<br />

DIrj qy idRVHqw dy pRqIk ies ieiqhwsk swky dI Xwd ’c AsW ij`Qy<br />

aunHW is`K ShIdW Aqy mhwn kurbwnIAW krn vwl yhor is`KW ƒ SrDw dy<br />

Pu`l Byt krny hn auQy swƒ mOjUdw smyN ’c mOjUd BWq-BWq dy AiqAwcwr<br />

qy AinAW dy i^lwP SWqmeI sMGrS vI jwrI r`Kxw hovygw!


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 7 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

<strong>gurmiq</strong> ivc mn dw sMklp<br />

-pRo. ikrpwl isMG bfUMgr*<br />

prmwqmw ny bhuq ivSwl isRStI swjI hY[ DrqI, AkwS Aqy<br />

pqwl isrjy hn[ ienHW iqMnW lokW-BvnW ivc AnMq iksmW, AkwrW,<br />

rUpW Aqy v`K-v`K ibrqIAW vwly mnu`K, jIv-jMqU, jwnvr, pSU, pMCI<br />

Awid dI isrjnw “kIqw pswau eyko kvwau] Anuswr kIqI hY[ iesy<br />

leI sRI gurU nwnk dyv jI mUl mMqr ivc hI prmwqmw ƒ ‘krqwpurK’<br />

kihMdy hn[ gurU swihb ieh smJwauNdy hn ik Akwl-purK Awp<br />

hI Amr hY[ AjUnI hY[ bwkI sB isRStI nwSvwn hY[ ies qrHW ies<br />

bRihmMfI isRStI dI swjnw auh vwr-vwr ‘keI bwr psirE pwswr]’<br />

krdw rihMdw hY[ Akwl purK hI sB dw Et-Awsrw hY Aqy auh AjonI<br />

hox dy nwl-nwl Awpxy qol Aqy bol ivc vI pUrw hY, prmwqmw dI<br />

SkqI ƒ prmwqmw hI jwxdw hY jW iPr gurU sUrmw, jo Akwl rUp hI<br />

hY, jwxdw hY[ prmwqmw dw svY-<strong>pRkwS</strong> hI hY[Dnu DrxIDru Awip<br />

AjonI qoil boil scu pUrw] krqy kI imiq krqw jwxY kY jwxY guru<br />

sUrw]” Aqy “AwpIn@Y Awpu swijE AwpIn@Y ricE nwau] duXI kudriq<br />

swjIAY kir Awsxu ifTo cwau]” <strong>siqgur</strong>U jI &rmwauNdy hn ik ieh<br />

swrI isRStI dI rcnw ‘pMc qqu kir quDu isRsit sB swjI koeI Cyvw<br />

kirau jy ikCu kIqw hovY]’ pMjW q`qW dy myl nwl swjI geI hY[ gurU jI<br />

&rmwauNdy hn ik pMjW q`qW qoN swjI ies isRStI ivc rzo, qmo, sqo gux<br />

qQw moh-mwieAw vI nwl hI pYdw kIqI hY,“quDu Awpy jgqu aupwie kY<br />

Awip Kylu rcwieAw] qRY gux Awip isrijAw mwieAw mohu vDwieAw]<br />

ivic haumY lyKw mMgIAY iPir AwvY jwieAw] ijnw hir Awip ik®pw kry<br />

sy guir smJwieAw] bilhwrI gur Awpxy sdw sdw GumwieAw]” ieh<br />

isRStI Anyk pRkwrI hY, “rMgI rMgI BwqI kir kir ijnsI mwieAw<br />

ijin aupweI]” qQw mwtI eyk Anyk BWiq kir swjI swjnhwrY]”<br />

qQw eykl mwtI kuMjr cItI Bwjn hY bhu nwnw ry] AsQwvr jMgm kIt<br />

*cyArmYn, p`CVIAW SRyxIAW kimSn, pMjwb[ swbkw pRDwn, SRo: gu: pR: kmytI, sRI AMimRqsr[<br />

mo: 99158-05100


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 8 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

pqMgm Git Git rwmu smwnw ry] ies isRStI ivc 84 l`K jUnW pYdw<br />

kIqIAW hn,“lK caurwsIh join sbweI] mwxs kau pRiB dIeI<br />

vifAweI]” isRStI dI srdwrI mnu`K ƒ id`qI hY ikauNik mnu`K pws<br />

bwkI swrIAW jUnW nwloN ivSwl Aqy pRPu`lq bu`DI hY[ ies qrHW bwkI<br />

dIAW jUnW dy jIv-jMqU, pSU-pMCI mnu`K dy syvwdwr bx gey “Avr join<br />

qyrI pinhwrI] iesu DrqI mih qyrI iskdwrI]” Akwl purK dI<br />

rcnw- ieh isRStI bVI suMdr, bhu-rMgI, bhu-AkwrI, bhu-BWqI,<br />

AqI mnmohnI, bhuq hI guMJldwr, bhuq hI idlkS Aqy luBwauxI hY[<br />

jykr kyvl mnu`K dI srIrk bxqr ƒ hI suihrdqw Aqy pUrI fUMiGAweI<br />

nwl vyKIey Aqy prKIey qW mnu`K dI bu`DI dMg Aqy hYrwn ho jWdI hY Aqy<br />

krqy dI ieh bykImqI Aqy Swnwm`qI ikrq aus dI AcMBqw kr dyx<br />

dI klw mnu`K ƒ cikRq kr idMdI hY[ prMqUU ieh vI iek duKdwiek bwq<br />

hY ik keI mnu`K ies Anmol dwq, suMdr srIr, dI bKiSS krn vwly<br />

dI isPq-slwh, SlwGw krn dI bjwey sgoN ies lwswnI dwq ƒ<br />

niSAW Aqy ivSy-ivkwrW duAwrw brbwd krn ivc l`gy hoey hn[ ieh<br />

mnu`K dw nwSukrwpx hI hY[ gurU swihb qW swƒ ies sB kuJ qoN sucyq<br />

krdy hoey smJwauNdy hn,“kIqw ikAw swlwhIAY kry soie swlwih]<br />

nwnk eykI bwhrw dUjw dwqw nwih] krqw so swlwhIAY ijin kIqw<br />

Awkwru] dwqw so swlwhIAY ij sBsY dy AwDwru]” A`j ivigAwn dw Xu`g<br />

hY[ ivigAwn ny kudrq dy AnykW Byq Aqy rh`s ƒ smiJAw hY Aqy<br />

AwXurvYd Aqy mYfIkl swieMs vwilAW ny srIr dy iBMn-iBMn AMgW, aunHW<br />

dI bxqr, kwrjSIlqw, kmIAW, kmzorIAW, loVW Awid bwry fUMGI Koj<br />

kIqI hY prMqUU hwlI vI bhuq kuJ Aijhw hY jo Koj ADIn hY[ Akwl<br />

purK dI ies rcnw dy Byd Aqy guMJlqweI ƒ pUrI qrHW jwx lYxw myry<br />

ivcwr ivc mnu`K dI sImq SkqI vwlI bu`DI dy vs dI bwq hI nhIN<br />

hY,“bRhmY vfw khwie AMqu n pwieAw] Akwl purK dI rcnw ƒ pUrI<br />

qrHW smJ lYxw qW iek qrHW nwl prmwqmw ƒ smJx dy qul hY jo ik<br />

AsMBv hY[“eyvfu aUcw hovY koie] iqsu aUcy kau jwxY soie]” pMjW q`qW<br />

dy bxy ies idsx, vyKx Aqy CUhx Xog Aqy prKxXog srIr qoN ibnW<br />

ies AMdr ibrwjmwn, “kwieAw mhlu mMdru Gru hir kw iqsu mih<br />

rwKI joiq Apwr]” Aqy “qn mih mnUAw mn mih swcw] so swcw


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 9 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

imil swcy rwcw]” Akwl purK dI joiq Aqy mnu`KI mn ƒ vyiKAw jW<br />

CuihAw nhIN jw skdw hwlW ik swry srIr ƒ gqI dyx vwlI, sMcwln<br />

krn vwlI Akwl purK dI joiq ‘Awqmw’ Aqy mnu`K qoN cMgy-mwVy kwrj<br />

krvwaux, hr krm dw pRqIkrm dyx, vwlw srIr dw rQvwn ‘mn’ hI<br />

hY[ hW! mnu`K dw ihrdw (idl) CUhxXog hY[ AwXurvYd Aqy mYfIkl<br />

swieMs rwhIN ies dy rogW dw ielwj vI kIqw jWdw hY[ inscy hI<br />

Awqmw, prmwqmw dw hI AMS hY[ prMqUU ienHW dohW dI Awps ivc iv`Q<br />

ikvyN pY geI? sRI gurU Arjn dyv jI suKmnI swihb dI mh`qvpUrn<br />

bwxI ivc spSt krdy hn ik mwqw dy grB ivc qW ieh Awqmw<br />

prmwqmw dy ismrn ivc lIn rihMidAW prmwqmw nwl juVI hI rhI<br />

Aqy prmwqmw aus ƒ dunIAwvI mwieAw dI A`g qoN bcwA r`Kdw hY<br />

“mwq grB mih Awpn ismrnu dy qh qum rwKnhwry]” sRI gurU Amr<br />

dws jI AnMd swihb ivc ies qoN AglI siQqI bwry smJwauNdy<br />

hn,“isv skiq Awip aupwie kY krqw Awpy hukmu vrqwey]” qQw<br />

“jw iqsu Bwxw qw jMimAw prvwir Blw BwieAw] ilv CuVkI lgI<br />

iqRsnw mwieAw Amru vrqwieAw] eyh mwieAw ijqu hir ivsrY mohu<br />

aupjY Bwau dUjw lwieAw]” spSt hY ik Awqmw cyqnw SkqI dy nwl<br />

hI mwieAw (kwm, kRoD, loB, moh, hMkwr) ny vI jnm ilAw[ bs jnm<br />

auprMq hI mwieAw ny AwpxI Kyf rcI Aqy mnu`KI mn ƒ Brmw ilAw<br />

Aqy Awpxy moh mwieAw jwl ivc burI qrHW aulJw ilAw Aqy ies qrHW<br />

Awqmw Aqy prmwqmw drimAwn kUV dI pwl KVHI ho geI[ mnu`KI<br />

jnm dw “eIhw Kwit clhu hir lwhw AwgY bsnu suhylw]” inSwnw<br />

imiQAw igAw hY[ ies mwieAw dI SkqI nwl cuMiDAweI hoeI Awqmw<br />

AMdr cwnx ikvyN hovy bwry sRI gurU nwnk dyv jI ies qrHW spSt krdy<br />

hn:<br />

ACl ClweI nh ClY nh Gwau ktwrw kir skY]<br />

ijau swihbu rwKY iqau rhY iesu loBI kw jIau tl plY]1]<br />

ibnu qyl dIvw ikau jlY]1] rhwau] (pMnw 25)<br />

mwieAw dI Kyf ƒ ies qrHW spSt kridAW sRI gurU nwnk dyv jI<br />

ies bImwrI dw ielwj vI Sbd ivc hI smJwauNdy hn:<br />

poQI purwx kmweIAY] Bau vtI iequ qin pweIAY]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 10 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

scu bUJxu Awix jlweIAY]2] iehu qylu dIvw ieau jlY]<br />

kir cwnxu swihb qau imlY]1] rhwau] (pMnw 26)<br />

ArQwq Dwrimk gRMQW dw AiDAYn kridAW Awpxy mn dIAW<br />

srIrk Bu`KW au~qy isDWqk kuMfw (sq, sMqoK Aqy sMjm) dw kuMfw kwiem<br />

krky Aqy jIvn dw ADwr ‘s`c’ ƒ bxw ky m`Dm pY cu`kI Awqimk-loA<br />

ƒ muV pRcMf kIqw jw skdw hY Aqy ies qrHW kUV dI pwl ht jwvygI<br />

Aqy Awqmw dw prmwqmw nwl punr imlwp sMBv ho skygw[<br />

<strong>siqgur</strong>U jI sMswr ƒ smuMd-swgr kihMdy hn[ ies ivSwl sMswr<br />

ivc loB, lwlc, iqRSnwvW, lwlswvW, eIrKw, dvYs, mMd-BwvnwvW<br />

dIAW lihrW auT rhIAW hn Aqy ies ny Bvswgr dw rUp Dwrn kIqw<br />

hoieAw hY Aqy mnu`KI Awqmw ies Bvswgr dI GuMmxGyrI ivc aulJ ky<br />

rih jWdI hY[ bs ieho hI siQqI sB qoN mh`qvpUrn hY jdoN mn ny<br />

PYslw krnw hY ik aus ny Bvswgr ivc guxW dI sWJ pwauxI hY jW<br />

AOguxW dI pMf bMnHxI hY Bwv AMimRq Aqy ibK iv`coN iek ƒ cuxnw huMdw<br />

hY[ mwieAw jwl bhuq hI idl-iKcvW, luBwxw, AwkriSq krn vwlw<br />

Aqy suAwdlw huMdw hY[ <strong>siqgur</strong>U ieauN siQqI ƒ spSt krdy hn:<br />

srvr AMdir hIrw moqI so hMsw kw Kwxw] (pMnw 956)<br />

Aqy<br />

bgw bgy kpVy qIrQ mMiJ vsMin@]<br />

Guit Guit jIAw Kwvxy bgy nw khIAin@] (pMnw 729)<br />

sRI gurU nwnk dyv jI lokweI ƒ siQqI spSt krn leI bhuq hI<br />

ivsiqRq rUp ivc smJwauNdy hn qW hI “gurbwxI iesu jg mih cwnxu<br />

krim vsY min Awey]” ikhw igAw hY[ ieh sMswr smuMdr, jo Coty rUp<br />

ivc mnu`KI srIr vI hY, mn v`loN dohW rsiqAW iv`coN kIqI jWdI cox<br />

bwry ies qrHW d`sdy hn:<br />

ibml mJwir bsis inrml jl pdmin jwvl ry]<br />

pdmin jwvl jl rs sMgiq sMig doK nhI ry]1]<br />

dwdr qU kbih n jwnis ry]<br />

BKis isbwlu bsis inrml jl AMimRqu n lKis ry]1] rhwau]<br />

bsu jl inq n vsq AlIAl myr ccw gun ry]<br />

cMd kumudnI dUrhu invsis AnBau kwrin ry]2]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 11 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

AMimRq KMfu dUiD mDu sMcis qU bn cwqur ry]<br />

Apnw Awpu qU kbhu n Cofis ipsn pRIiq ijau ry] (pMnw 990)<br />

ies qrHW ies Sbd duAwrw gurU swihb smJwauNdy hn ik piv`qr<br />

jl AMdr kMvl Pu`l Aqy f`fU dovyN v`sdy hn[ kMvl Pu`l ies jl iv`coN<br />

jo AMimRq dw AMS hY, auh pRwpq krdw hY prMqUU f`fU jl au~qy jmHW hoey<br />

gMdy jwly ƒ hI KWdw hY[ auh hI aus ƒ suAwdlw l`gdw hY[ gurU swihb<br />

ies kwmI, iqRSnwlU Aqy loBI mn ƒ qwVnw krdy hn ik ieh qyrI<br />

qRwsdI hI hY ik qUM sMswr swgr iv`coN jwly rUpI ibK B`K irhw hYN Aqy<br />

AMimRq ƒ Axif`T kr irhw hY[ f`fU vWg qUM AMimRq dI kdr nhIN<br />

jwxdw[ BOrw jl ivc nhIN v`sdw prMqUU auh kMvl dIAW ^UbIAW qoN jwxU<br />

hY Aqy auh aunHW dw guxgwx krn ivc msq rihMdw hY[ iesy qrHW kMvl<br />

Pu`l cMdrmw ƒ dUroN vyK ky AwpxI AMdrlI igAwq dy sb`b kmIAw kMvl<br />

iKVdw hY Aqy Awpxw sIs invwauNdw hY[ <strong>siqgur</strong>U jI iek hor imswl<br />

vI pyS krdy hn ik pSU dI du`D vwlI JolI ƒ icmiVAw ic`cV du`D<br />

AMimRq pRwpq nhIN krdw sgoN pSU dw KUn cUsdw hY Aqy ausy ivc msq<br />

rihMdw hY[ ieho hI mnu`KI mn dI hwlq hY[<br />

jIvq sMswr ivc mn dw bhuq mh`qv hY jW ies qrHW kih lvo ik<br />

mn jIvq sMswr dI izMdgI dw kyNdr ibMdU hY Aqy cwlk hY[ mnu`K, pSU,<br />

pMCI, DrqI au~qy ryNg ky c`lx vwly jW jl ivc rihx vwly jW ie`ko QW<br />

psry rihx vwly swry jIv-jMqUAW AMdr ‘mn’ mOjUd hY Aqy aunHW ƒ hr<br />

pRkwrI ihl-jul pRikRAw ƒ sMcwln krn Aqy syD dyx vwlw mn hI hY[<br />

mn dw is`Dw sbMD idmwg nwl hY[ idmwg iv`coN pYdw hoey PurinAW ƒ<br />

AmlI jwmw pihnwaux leI mn hI ieMdrIAW ƒ syD idMdw hY[ mnu`K qoN<br />

ibnW bwkI dy jIv-jMqUAW AMdr mn dIAW gqIivDIAW, SkqI jW<br />

kwrjSIlqw bhuq sImq hI huMdI hY[ mn ivc gux Aqy Aaugx dovyN hI<br />

mOjUd huMdy hn Bwv nykI Aqy bdI dI Bwvnw[ jdoN gux jW nykI BwrU hovy<br />

qW ieh jIv cMigAweIAW krdw hY- Bly kMm krdw hY[ praupkwr<br />

krdw hY[ prMqU jdoN Aaugx jW bdI BwrU ho jwvy qW ieh jIv buirAweIAW<br />

krdw hY- pwp krdw hY[ Aiq mlIn Aqy mwVy DMdy krdw hY[ ies qrHW<br />

mn v`loN kIqy/krvwey jWdy mMdy kMmW kwrn Awqmw-prmwqmw dy imlwp<br />

drimAwn kUiV dI pwl KVHI ho jWdI hY[ qkrIbn swry hI Drm mnu`KI


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 12 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

izMdgI dw lkS mukqI Bwv Awqmw dy prmwqmw nwl punr imlwp ƒ<br />

hI mMndy hn Aqy ies pRBU imlwp dI pRwpqI leI hI aupdyS krdy hn[<br />

jIvn dw lkS mukqI pRwpq krnw d`sidAW bwm mwrgIAW ny mn dIAW<br />

qrMgW, iqRSnwvW Aqy lwlswvW Kws krky kwmuk pRivrqIAW dI iqRpqI<br />

Aqy sMquStI dw mwrg pRcwirAw[ ies nwl smwj ivc bhuq v`fw<br />

hVduMg mc igAw[ piv`qr irSqy qwr-qwr hox l`gy Aqy mnu`K iek<br />

qrHW siBAw smwj dw AMg nw ho ky jMglI jIv vrgI izMdgI ijaux<br />

l`igAW[ ies dy pRqIkrm vjoN jogIAW, nwQW Aqy sMinAwsIAW ny<br />

gRihsq qQw iesqrI qoN iknwrw krn Bwv smwj qoN BgOVw hox, h`T,<br />

jog, zuhd qpisAw, srIr ƒ v`K-v`K qrIikAW nwl kSt dy ky ivSyivkwrW<br />

Bwv kwm, kRoD, loB, moh, hMkwr ƒ mu`FoN hI Kqm krky mn ƒ<br />

mwrn dw mwrg pRcwirAw Aqy Awp AmlI rUp ivc Aijhw hI jIvn<br />

ijaux l`g pey[ prMqUU AwpxIAW kwmuk ibrqIAW auqy kwbU n pw sky[<br />

ies qrHW krn nwl ijQy iesqrI ƒ biGAwVI, bwGx, nrkW leI<br />

izMmyvwr Aqy pYr dI ju`qI krky vyiKAw jwx l`gw auQy smwijk sMquln<br />

ivgVn l`gw[ <strong>gurmiq</strong> ny ienHW dohW AMqqweI DwrnwvW vwly mwrgW ƒ<br />

ZYrkudrqI Aqy ZYrmnu`KI mMnidAW ivckwrlw rsqw d`isAw jo “jogu<br />

n iKMQw jogu n fMfY jogu n Bsm cVweIAY] jogu n muMdI mUMif mufwieAY<br />

jogu n isM|I vweIAY] AMjn mwih inrMjin rhIAY jog jugiq iev<br />

pweIAY]” Aqy “ivcy igRh sdw rhY audwsI ijau kmlu rhY ivic pwxI<br />

hy]” qQw “rwj mih rwju jog mih jogI] qp mih qpIsru igRhsq<br />

mih BogI]” Aqy “jogu n BgvI kpVI jogu n mYly vyis] nwnk Gir<br />

bYiTAw jogu pweIAY <strong>siqgur</strong> kY aupdyis]” Aqy jgq jnnI iesqrI<br />

pRqI kIqy gey B`dy pRcwr ƒ r`d kridAW <strong>gurmiq</strong> ny aus ƒ rwijAW,<br />

mhwrwijAW dI jnnI Aqy b`qI sul`KxI kih ky mwx bKisAw,“so ikau<br />

mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn]” Aqy “bqIh sulKxI scu sMqiq<br />

pUq] AwigAwkwrI suGV srUp] ieC pUry mn kMq suAwmI] sgl<br />

sMqoKI dyr jyTwnI]3] sB prvwrY mwih sryst] mqI dyvI dyvr<br />

jyst] DMnu su igRhu ijqu pRgtI Awie] jn nwnk suKy suiK ivhwie]”<br />

<strong>gurmiq</strong> vI “BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI ieh qyrI<br />

brIAw]” qQw “jw kau Awey soeI ibhwJhu hir gur qy mnih bsyrw]”


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 13 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

mnu`K mwqr leI ieho hI lkS im`QdI hY[ ikauNik mnu`K pws bu`DI dw<br />

BMfwr vDyrw hY jdoN ik pSU, pMCIAW, jIv-jMqUAW ivc ieh bhuq hI G`t<br />

mwqrw ivc huMdI hY ies leI mnu`K pRBU nwl punr-imlwp leI swrQk<br />

Xqn krn dy Xog huMdw hY[ sRI gurU gRMQ swihb jI dI pRQm bwxI ‘jpu’<br />

jI swihb ivc sRI gurU nwnk dyv jI prmwqmw dy srUp, kwl rihq Aqy<br />

svY-<strong>pRkwS</strong> hox dw icqrn Aqy aus ƒ pwaux dI ivDI dw vrxn mUlmMqr<br />

ivc ieauN krdy hn:<br />

siq nwmu krqw purKu inrBau inrvYru<br />

Akwl mUriq AjUnI sYBM gur <strong>pRswid</strong>] (pMnw 1)<br />

Bwv mnu`K ƒ Awpxw jIvn lkS pRBU nwl punr imlwp pRwpq<br />

krn leI s`cy gurU dI ikrpw dI loV hY ikauNik k`cy gurU rwhIN koeI vI<br />

pRwpqI sMBv nhIN hY[“nwnk kciVAw isau qoiV FUiF sjx sMq<br />

pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih Eie muieAw n jwhI CoiV]” ieh s`cw<br />

gurU hI mnu`KI mn ƒ shI syD dy ky gurmuK gwfI rwh pwauNdw hY iesy<br />

krky hI sRI gurU nwnk dyv jI v`loN d`isAw rwh “hukim rjweI clxw”<br />

shI mwrg hY[ <strong>gurmiq</strong> ivc gurU dI miq Anuswr pRBU dI rzw ivc<br />

Awpxw jIvn ijaux vwly ƒ gurmuK Aqy jo mnu`K Awpxy cMcl, Swqr<br />

Aqy loBI mn dI mq Anuswr jIvn ijauNdw hY, aus ƒ mnmuK ikhw<br />

igAw hY[ gurU jI Aqy bwbw PrId jI ies qrHW smJwauNdy hn:<br />

- iehu jgu qwgo sUq ko BweI dh ids bwDo mwie]<br />

ibnu gur gwiT n CUteI BweI Qwky krm kmwie]<br />

iehu jgu Brim BulwieAw BweI khxw ikCU n jwie]6]<br />

gur imilAY Bau min vsY BweI BY mrxw scu lyKu]<br />

mjnu dwnu cMigAweIAw BweI drgh nwmu ivsyKu]<br />

guru AMksu ijin nwmu idRVwieAw BweI min visAw cUkw ByKu]7]<br />

iehu qnu hwtu srwP ko BweI vKru nwmu Apwru]<br />

iehu vKru vwpwrI so idRVY BweI gur sbid kry vIcwru]<br />

Dnu vwpwrI nwnkw BweI myil kry vwpwru] (pMnw 635-36)<br />

- gur kI miq qUM lyih ieAwny]<br />

Bgiq ibnw bhu fUby isAwny] (pMnw 288)<br />

- bolIAY scu Drmu JUTu n bolIAY]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 14 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

jo guru dsY vwt murIdw jolIAY] (pMnw 488)<br />

AwpxI Awdqn cMclqweI ivc aulJy rihx kwrn mn dyy pRBU dI<br />

joiq qoN dUr rihx vwlI mnoibrqI dI qRwsdI ƒ nMgw kridAW Bgq<br />

kbIr jI mn ƒ swry Brm-BulyKy C`f ky ieko joiq nwl juVn dI pRyrnw<br />

krdy hn,“jb lgu joiq kwieAw mih brqY Awpw psU n bUJY] lwlc<br />

krY jIvn pd kwrn locn kCU n sUJY]2] khq kbIr sunhu ry pRwnI<br />

Cofhu mn ky Brmw] kyvl nwmu jphu ry pRwnI prhu eyk kI srnw]”<br />

prmwqmw dI rzw ivc c`lx leI mnu`K ƒ sRI gurU Amr dws jI v`loN<br />

d`sI jugq “qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau hukim mMinAY pweIAY]”<br />

gurU A`gy mukMml smrpx krn dI loV hY[ gurbwxI ieauN vI aupdyS<br />

krdI hY, “kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ<br />

kau saupqy ikAw lwgY myrw]”<br />

ikauNik jo kuJ vI mnu`K pws hY auh sB Akwl purK dI hI mhwn<br />

dwiq hY[ bKisS hY[ ies At`l scweI ƒ smJidAW mnu`K ny ies mn<br />

ƒ <strong>siqgur</strong>W dy crxW nwl joV ky mn dIAW iqRSnwvW, mMd BwvnwvW,<br />

lwlswvW, haumY, hMkwr, kwm, kRoD Awid au~qy ij`q pRwpq krnI huMdI<br />

hY[ iPr inscy hI cMcl mn ivc itkwE Aw jWdw hY[ ies mwnisk<br />

siQqI sbMDI Bgq rwmwnMd jI ieauN PrmwauNdy hn,“kq jweIAY ry<br />

Gr lwgo rMgu] myrw icqu n clY mnu BieE pMgu]1] rhwau] eyk idvs<br />

mn BeI aumMg] Gis cMdn coAw bhu sugMD]” ies qrHW mnu`K ƒ ieh<br />

siQqI pRwpq ho jWdI hY prMqUU ieh pRwpqI gur-Sbd duAwrw hI ho<br />

skdI hY[ ijs qrHW iek pMQk kvI cuhwn B`t ny TIk hI ikhw hY:-<br />

icq crx kml kw Awsrw icq crx kml sMg joVIey[<br />

mn locY buirAweIAW gur SbdI ieh mn hoVIey[<br />

<strong>gurmiq</strong> vwr-vwr ieh spSt krdI hY ik prmwqmw dI joiq srb<br />

ivAwpk hY[“PrIdw Kwlku Klk mih Klk vsY rb mwih] mMdw iks no<br />

AwKIAY jW iqsu ibnu koeI nwih] spSt hY ik prmwqmw dI joiq AkwSpqwl<br />

Driq Aqy bnspqI ivc Aqy mnùK dI Dur Awqmw ivc vI<br />

suSoiBq hY Aqy swirAW AMdr aus joiq dw hI cwnx hY[ mnùK ny aus joiq<br />

ƒ Awpxy AMdroN hI l`Bxw hY[ Awpxy mn ƒ hI Kojxw hY[ <strong>gurmiq</strong><br />

prmwqmw dI joiq dI srb-ivAwpkqw bwry ieauN igAwn krwauNdI hY:


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 15 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

- sB mih joiq joiq hY soie]<br />

iqs dY cwnix sB mih cwnxu hoie]<br />

gur swKI joiq prgtu hoie] (pMnw 13)<br />

- aUrm DUrm joiq aujwlw]<br />

qIin Bvx mih gur gopwlw] (pMnw 930)<br />

- iehu jgu scY kI hY koTVI scy kw ivic vwsu] (pMnw 463)<br />

- jo bRhmMfy soeI ipMfy jo KojY so pwvY]<br />

pIpw pRxvY prm qqu hY <strong>siqgur</strong>u hoie lKwvY] (pMnw 695)<br />

- jil Qil mhIAil pUirAw rivAw ivic vxw] (pMnw 133)<br />

- eyku purbu mY qyrw dyiKAw qU sBnw mwih rvMqw] (pMnw 596)<br />

mnu`KI Awqmw, jo prmwqmw dw hI iek AMS hY, ƒ prm siq nwl<br />

AByd hox leI dohW ivckwr mOjUd mn dI haumY, lwlc, lwlswvW,<br />

ivSy-ivkwr Bwv kwm, kRoD, loB, moh, hMkwr Aqy AigAwnqw ƒ ij`qxw<br />

zrUrI hY ikauNik mn dIAW ienHW iPqrqI ikRirAwvW kwrn hI Awqmw<br />

au~qy Brm-BulyiKAW dI DuMd pY jWdI hY Aqy Awqmw Aqy prmwqmw<br />

ivckwr kUV dI pwil KVHI ho jWdI hY[ ies leI ienHW ivckwrlIAW<br />

AVqlW au~qy Pqih pRwpq krn leI Awpxy AMdr mOjUd prmsiq dI<br />

joiq ƒ l`Bx leI s`cy gurU dI Srx pYxw pvygw Aqy s`cw igAwn pRwpq<br />

krnw hovygw[ joiq dI srIr AMdr ivAwpkqw qQw mOjUdgI Aqy<br />

<strong>siqgur</strong>U dy mh`qv bwry gurU jI ieauN PrmwauNdy hn:<br />

- mn qUM joiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu]<br />

mn hir jI qyrY nwil hY gurmqI rMgu mwxu]<br />

mUlu pCwxih qW shu jwxih mrx jIvx kI soJI hoeI]<br />

gur prswdI eyko jwxih qW dUjw Bwau n hoeI]<br />

min sWiq AweI vjI vDweI qw hoAw prvwxu]<br />

ieau khY nwnku mn qUM joiq srUpu hY Apxw mUlu pCwxu]<br />

(pMnw 441)<br />

- AigAwnu AMDyrw kitAw gur igAwnu pRcMfu blwieAw]<br />

bilAw gur igAwnu AMDyrw ibnisAw hir rqnu pdwrQu lwDw]<br />

haumY rogu gieAw duKu lwQw Awpu AwpY <strong>gurmiq</strong> KwDw]<br />

(pMnw 78)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 16 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

- igAwn AMjnu guir dIAw AigAwn AMDyr ibnwsu]<br />

hir ikrpw qy sMq ByitAw nwnk min prgwsu] (pMnw 293)<br />

mn Amr hY[ mn Aiq sUKm hY[ Aiq iPqrqI hY[ cMcl hY[<br />

PurinAW dI Kwx hY[ Aiq blvwn hY[ AqI frpok hY[ mn koml hY[<br />

mn kTor hY[ mn loBI hY[ mn iqAwgI hY[ mn kwmI hY[ mn sMjmI<br />

hY[ mn zwlm hY[ jwbr hY[ zulmI hY[ mn iqAwgI hY[ praupkwrI<br />

hY[ dwnI hY[ sMqoKI hY[ hMkwrI hY[ inmr hY[ mn bd hY[ mn nyk hY[<br />

pRym-ipAwr krnw jW iksy nwl nPrq krnw, iksy nwl eIrKw jW<br />

swVw krnw jW iksy au~qy KuS hoxw jW iksy ƒ ihMmq, hONslw Aqy<br />

siqkwr dyxw ieh mn dw kwrjSIlI suBwA hY[ pRikRqI dy pMjW q`qw<br />

qoN bixAw kyvl srIr hI mrdw hY ikauNik ienHW q`qW dy sroq pRikRqI<br />

dI iek smW sImw hY[ ies leI ieh srIr pRikRqI vWg hI nwSvwn<br />

hY “jo dIsY so sgl ibnwsY ijau bwdr kI CweI]” mn nwSvwn nhIN<br />

hY[ <strong>gurmiq</strong> Anuswr gurU gwfI rwh clidAW mn dy ivSy-ivkwrW au~qy<br />

kwbU pw ky mn dI kSuDqw au~qy kwbU pwieAw jw skdw hY[ ieauN mnu`K<br />

jIvn dI bwjI ij`q skdw hY,“min jIqY jgu jIqu]” spSt hY ik<br />

ieh dovyN p`K mn AMdr mOjUd hn[ mn Su`D hY qW mnu`K cMgy lok BlweI<br />

dy kwrj krky praupkwr krdw hY[ jykr mn mYlw hY qW ksu`Dy jwvygw<br />

Aqy mMdy kMm krygw[ pwp kmwvygw[ mn dy jnmW-jnmWqrw dy bhuq<br />

hI lMmy sPr bwry gurU jI &rmwauNdy hn:<br />

- hau AwieAw dUrhu cil kY mY qkI qau srxwie jIau]<br />

(pMnw 763)<br />

- khY nwnku isRsit kw mUlu ricAw joiq rwKI qw qU jg mih AwieAw]<br />

(pMnw 921)<br />

- jnm jnm kI iesu mn kau mlu lwgI kwlw hoAw isAwhu]<br />

KMnlI DoqI aujlI n hoveI jy sau Dovix pwhu]<br />

gur prswdI jIvqu mrY aultI hovY miq bdlwhu]<br />

nwnk mYlu n lgeI nw iPir jonI pwhu] (pMnw 651)<br />

- keI jnm Bey kIt pqMgw] keI jnm gj mIn kurMgw]<br />

keI jnm pMKI srp hoieE] keI jnm hYvr ibRK joieE]1]<br />

imlu jgdIs imln kI brIAw]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 17 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

icrMkwl ieh dyh sMjrIAw]1] rhwau]<br />

keI jnm sYl igir kirAw] keI jnm grB ihir KirAw]<br />

keI jnm swK kir aupwieAw] lK caurwsIh join BRmwieAw]2]<br />

swDsMig BieE jnmu prwpiq] kir syvw Bju hir hir <strong>gurmiq</strong>]<br />

iqAwig mwnu JUTu AiBmwnu] jIvq mrih drgh prvwnu]3]<br />

jo ikCu hoAw su quJ qy hogu] Avru n dUjw krxY jogu]<br />

qw imlIAY jw lYih imlwie]<br />

khu nwnk hir hir gux gwie]4]3]72] (pMnw 176)<br />

gurbwxI smJwauNdI hY ik jykr mn ivc Brm, BulyKy, kpt, Cl<br />

Aqy loB-lwlc BrpUr hn qW Dwrimk AsQwnW/qIrQW au~qy jw ky<br />

ieSnwn krn Aqy sIs invwaux nwl Asl mksd h`l nhIN huMdw Aqy<br />

nw hI ies qrHW prmwqmw ƒ hI KuS kIqw jw skdw hY Aqy nw hI jIvn<br />

lkS dI pRwpqI hI ho skdI hY[ gurvwk hY:<br />

- AMqir mYlu jy qIrQ nwvY iqsu bYkuMT n jwnW]<br />

lok pqIxy kCU n hovY nwhI rwmu AXwnw] (pMnw 484)<br />

- nwvx cly qIrQI min KotY qin cor]<br />

ieku Bwau lQI nwiqAw duie Bw cVIAsu hor]<br />

bwhir DoqI qUmVI AMdir ivsu inkor]<br />

- swD Bly AxnwiqAw cor is corw cor] (pMnw 789)<br />

- min mYlY sBu ikCu mYlw qin DoqY mnu hCw n hoie]<br />

ieh jgqu Brim BulwieAw ivrlw bUJY koie] (pMnw 558)<br />

<strong>gurmiq</strong> sMswrI zmInI sicAweIAW ƒ swhmxy r`KidAW mnu`KI<br />

mn ƒ sMquilq jIvn ijaux dw rsqw d`sidAW mnoibrqIAW ƒ kwbU<br />

ivc r`Kx dI slwh idMdI hY[ sRI gurU qyg bhwdr swihb AwswvyN huMdy<br />

jw rhy mn ƒ ieauN smJwauNdy hn:<br />

mn ry kaunu kumiq qY lInI]<br />

pr dwrw inMidAw rs ricE rwm Bgiq nih kInI]1] rhwau]<br />

mukiq pMQu jwinE qY nwhin Dn jorn kau DwieAw]<br />

AMiq sMg kwhU nhI dInw ibrQw Awpu bMDwieAw]1]<br />

nw hir BijE n gur jnu syivE nh aupijE kCu igAwnw]<br />

Gt hI mwih inrMjnu qyrY qY Kojq auidAwnw]2]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 18 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

bhuqu jnm Brmq qY hwirE AsiQr miq nhI pweI]<br />

mwns dyh pwie pd hir Bju nwnk bwq bqweI] (pMnw 631)<br />

mnu`KI mn Awpxy Gr-prvwr, Awly-duAwly, smwijk, AwriQk,<br />

Dwrimk Aqy rwjnIqk gqIivDIAW, mMdhwlI jW KuShwlI, cMgI jW<br />

BYVI sMgq Awid dw pRBwv kbUldw hY[ mnu`KI mn ƒ mwqw dy grB, mwqw<br />

dI god ivc, mwqw dy du`D (jYsw du`D qYsI bu`D) qoN muFly qOr au~qy cMgy<br />

jW mwVy sMskwr pRwpq huMdy hn[ mnu`KI mn au~qy in`jI sMgq, sQwnk,<br />

rwStrI Aqy AMqrrwStrI hwlwq Aqy vwqwvrx v`K-v`K ru`qW- grmI,<br />

srdI, bsMq-bhwr, pqJV Awid dw pRBwv vI pYNdw hY[ ienHW ru`qW dy<br />

mn au~qy pYx vwly pRBwv dw icqrn sRI gurU nwnk dyv jI ny bwrwmwhw<br />

quKwrI Aqy sRI gurU Arjn dyv jI ny bwrwmwhw mwJ ivc bVy suMdr FMg<br />

nwl kIqw hY[<br />

<strong>siqgur</strong>U jI mnu`K ƒ ieho smJwauNdy hn ik ijhVw mn mrdw nhIN<br />

hY Aqy auh swrIAW ikRirAwvW krwaux vwlw srIr dw cwlk hY[ aus<br />

dIAW gqIivDIAW, suBwA, siBAwcwr, iPqrqW ƒ smJx dI loV hY[<br />

Bgq PrId jI Anuswr “AwpnVy igrIvwn mih isru nˆIvW kir dyKu]”<br />

ies leI mnu`K ƒ AMqrmuKI hox dI loV hY Aqy bwhroN nhIN sgoN AMdroN<br />

hI ienHW cMigAweIAW jW buirAweIAW dy sroq mn ƒ Kojxw Aqy jwxnw<br />

hovygw Aqy KojidAW hoieAW jdoN Awpy dI smJ pvygI qW “mn qUM joiq<br />

srUpu hY” dw s`c pRgt ho jwvygw[ gurvwk hY:<br />

iesu mn kau koeI Kojhu BweI]<br />

qn CUty mnu khw smweI]4]<br />

gur prswdI jYdyau nwmW]<br />

Bgiq kY pRyim ien hI hY jwnW]5]<br />

iesu mn kau nhI Awvn jwnw]<br />

ijs kw Brmu gieAw iqin swcu pCwnw] (pMnw 330)<br />

pMjW q`qW qoN bixAw srIr bxdw Aqy FihMdw rihMdw hY[ hoNd ivc<br />

AwauNdw hY[ iPr nwS ho jWdw hY[ pRikRqI dy ienHW pMjW q`qW qoN bixAw<br />

srIr, mn Aqy Awqmw juVdy-ivCVdy rihMdy hn[ sMswr ƒ bxwauxw-<br />

Fwhuxw iPr swjnw ieh prmwqmw dI AgMmI Aqy AdBuq Kyf hY[“Bin<br />

Bin GVIAY GiV GiV BjY Fwih auswrY ausry FwhY] sr Bir soKY BI Bir


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 19 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

poKY smrQ vyprvwhY]” gurbwxI ieauN hor spSt krdI hY:<br />

- pMc qqu kw rcnu rcwnw]<br />

ijsu vKr kau qum Awey hhu so pwieE <strong>siqgur</strong> pwsw hy]<br />

(pMnw 1073)<br />

- juiV juiV ivCuVy ivCuiV juVy] jIiv jIiv muey muey jIvy]<br />

kyiqAw ky bwp kyiqAw ky byty kyqy gur cyly hUey] (pMnw 1238)<br />

<strong>gurmiq</strong> Anuswr ieh srIr mn dw Gr hY[ invws hY[ srIr GoVw<br />

hY, mn ies dw cwlk hY[ sRI gurU nwnk dyv jI ‘Awsw dI vwr’ ivc<br />

mnu`K v`loN jIvn dOrwn mn dI m`q Anuswr c`lidAW mMdy krm krky<br />

qQw kwm, kRoD, loB, moh Aqy hMkwr ƒ hMFwauNidAW hoieAW pwpW dI pMf<br />

BwrI krky jIvn Xwqrw byArQ nSt krn bwry Aqy sqjug, duAwpr,<br />

qRyqw Aqy klXu`g dy sPr dOrwn srIr dy cwlk mn dI mnodSw hI<br />

ibAwn krdy hn[ ijvy:<br />

- AwpIn@Y Bog Boig kY hoie BsmiV Bauru isDwieAw]<br />

vfw hoAw dunIdwru gil sMglu Giq clwieAw]<br />

AgY krxI kIriq vwcIAY bih lyKw kir smJwieAw]<br />

Qwau n hovI paudIeI huix suxIAY ikAw rUAwieAw]<br />

min AMDY jnmu gvwieAw] (pMnw 464)<br />

- nwnk myru srIr kw ieku rQu ieku rQvwhu]<br />

jugu jugu Pyir vtweIAih igAwnI buJih qwih]<br />

sqjuig rQu sMqoK kw Drmu AgY rQvwhu]<br />

qRyqY rQu jqY kw joru AgY rQvwhu]<br />

duAwpuir rQu qpY kw squ AgY rQvwhu]<br />

kljuig rQu Agin kw kUVu AgY rQvwhu] (pMnw 470)<br />

APsos hY ik mnu`K, r`bI dwq, ies srIr ƒ niSAW, ivSyivkwrW,<br />

haumY-hMkwr, nPrq, eIrKw Aqy kuV`qx nwl swV irhw hY,<br />

qbwh kr irhw hY[ Dn Aqy SkqI dI hoV ivc mn ƒ mroV ky hr qrHW<br />

dI burweI kr irhw hY Aqy Awqmw ƒ mlIn kr irhw hY[ <strong>gurmiq</strong> mnu`K<br />

ƒ ienHW buirAweIAW qoN sucyq kridAW Awpxy rcnhwry pRBU-prmwqmw<br />

nwl juVn leI pRyrdI hY[ gurvwk hY,“suKu nwhI bhuqY Din Kwty] suKu<br />

nwhI pyKy inriq nwty] suKu nwhI bhu dys kmwey] srb suKw hir hir


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 20 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

gux gwey]” qy shI rsqw gurbwxI ieauN drswauNdI hY, “suKu nwhI ry<br />

hir Bgiq ibnw]”<br />

<strong>gurmiq</strong> mnu`K ƒ s`c dw igAwn krvwauNdI hY Aqy aus ƒ Awpxy<br />

AMdr mOjUd s`c (Akwl joiq) ƒ Bwl ky aus nwl iek rUp hox dw rsqw<br />

drswauNdI hY[ inrsMdyh! ijqnw icr mnu`KI mn AMdr kpt, Cl,<br />

DoKw, loB, lwlc, eIrKw-dvYS Aqy haumY mOjUd hY, auqnw icr aus ƒ<br />

s`c dI pRwpqI nhIN ho skdI Aqy mnu`K v`loN kIqy jWdy swry bwhrI<br />

krmkWf byArQ hn[ ivKwvw hn[ C`l hn[ DoKw hn[ gurU swihb<br />

spSt krdy hn,“haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie]”<br />

Aqy “mnmuK mwieAw moh ivAwpy dUiK sMqwpy dUjY piq gvweI] haumY<br />

mwir sic sbid smwxy sic rqy AiDkweI] nwnk mwxs jnmu dulMBu<br />

hY siqguir bUJ buJweI]” qQw “jb hm hoqy qb qU nwhI Ab qUhI mY<br />

nwhI] Anl Agm jYsy lhir mie EdiD jl kyvl jl mWhI]1]<br />

mwDvy ikAw khIAY BRmu AYsw] jYsw mwnIAY hoie n qYsw]1] rhwau]”<br />

sRI gurU gRMQ swihb jI ivc QW-pur-QW Aqy vwr-vwr mnu`KI mn<br />

dI mYl ^qm krky ies ƒ Su`D krn leI hI pRyirAw igAw hY Aqy<br />

mwieAw jwl ivc Ps ky Awpxy isr pwpW dI pMf BwrI kr lYx bwry<br />

mnu`K ƒ sucyq kIqw igAw hY[“BUilE mnu mwieAw aurJwieE] jo jo<br />

krm kIE lwlc lig iqh iqh Awpu bMDwieE]1] rhwau] ieh vI<br />

spSt kIqw igAw hY ik pRBU nwl punr imlwp dw kwrj mn dI<br />

cMclqweI, cqurweI, krmkWf, pwKMf jW qWqirk iv`idAw dy FMgqrIikAW<br />

Aqy jog swDnw nwl sMBv nhIN hY[ jpujI swihb dI pihlI<br />

pauVI ivc hI ies Byd ƒ spSt kIqw igAw hY,“shs isAwxpw lK<br />

hoih q iek n clY nwil]”<br />

sRI gurU Amrdws jI AwpxI bwxI AnMd swihb ivc ies rh`s<br />

ƒ ieauN spSt krdy hn:<br />

ey mn cMclw cqurweI iknY n pwieAw]<br />

cqurweI n pwieAw iknY qU suix mMn myirAw]<br />

eyh mwieAw mohxI ijin eyqu Brim BulwieAw]<br />

mwieAw q mohxI iqnY kIqI ijin TgaulI pweIAw]<br />

kurbwxu kIqw iqsY ivthu ijin mohu mITw lwieAw]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 21 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

khY nwnku mn cMcl cqurweI iknY n pwieAw] (pMnw 918)<br />

jogIAW, isDW, sMinAwsIAW Aqy nwQW v`loN irDIAW-isDIAW pRwpq<br />

krky Aqy jog Awsxw duAwrw mn ƒ ij`q ky pRBU nwl punr imlwp dw<br />

rsqw suKmnw, eIVw, ipMglw nwVIAW dy imlwp dI ivDI ƒ aunHW nwl<br />

hoeI vwrqlwp dOrwn sRI gurU nwnk dyv jI ny AsihmqI pRgtwauNidAW<br />

jpujI swihb ivc “iriD isiD Avrw swd]” d`sidAW ies rh`s ƒ<br />

ieauN spSt kIqw hY:<br />

- suKmnw ieVw ipMgulw bUJY jw Awpy AlKu lKwey]<br />

nwnk iqhu qy aUpir swcw <strong>siqgur</strong> sbid smwey]<br />

(pMnw 944-45)<br />

- ipAwry ien ibiD imlxu n jweI mY kIey krm Anykw]<br />

hwir pirE suAwmI kY duAwrY dIjY buiD ibbykw] rhwau]<br />

(pMnw 641)<br />

sRI gurU Amrdws jI vI jog, hT, qp, krmkWf, ByK Awid ƒ<br />

inkwrdy hoey <strong>gurmiq</strong> isDWq “ivcy igRh sdw rhY audwsI ijau kmlu rhY<br />

ivic pwxI hy]” idRV krvwey aupdyS Anuswr mnu`K ƒ Pokt krmW bwry<br />

cwnx pwauNdy hoey ies ƒ ieauN spSt krdy hn:<br />

- mnhiT iknY n pwieE sB Qky krm kmwie]<br />

mnhiT ByK kir Brmdy duKu pwieAw dUjY Bwie] (pMnw 593)<br />

- AMqir mYlu loB bhu JUTy bwhir nwvhu kwhI jIau]<br />

inrml nwmu jphu sd gurmuiK AMqr kI giq qwhI jIau]<br />

(pMnw 598)<br />

Gr-prvwr, iqAwg ky, iesqrI qQw igRhsq qoN iknwrw krky<br />

sMinAws Dwrn krn vwilAW ƒ vI <strong>gurmiq</strong> sucyq krdI hY ik ies qrHW<br />

krn nwl mnu`KI mn dI loV Aqy hoV, iqRSnwvW Aqy lwlswvW, ivSyivkwrW<br />

au~qy kwbU nhIN pwieAw jw skdw sgoN smW Awaux au~qy mnu`KI<br />

mn kwmuk vwSnwvW kwrn Awpy qoN bwhr (bykwbU) ho ky AnYiqk kwrjW<br />

v`l iK`icAw jWdw hY Aqy ies qrHW Btk jwx kwrn mnu`KI jIvn dy<br />

lkS, mokS-mukqI qoN mnu`K ivrvw hI rih jWdw hY[ gurbwxI ies<br />

s`cweI ƒ ieauN pRgt krdI hY:<br />

- hwQ kmMflu kwpVIAw min iqRsnw aupjI BwrI]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 22 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

iesqRI qij kir kwim ivAwipAw icqu lwieAw pr nwrI]<br />

(pMnw 1013)<br />

- Gr kI nwir iqAwgY AMDw] pr nwrI isau GwlY DMDw]<br />

(pMnw 1164)<br />

<strong>siqgur</strong>U jI mnu`K ƒ Gr prvwr ivc rihMidAW Awpxy sMswirk<br />

Prz inBwauNidAW sbr-sMqoK Aqy sMjm dw jIvn ijaux leI aupdyS<br />

krdy hn Aqy Awpxy mn au~qy kwbU pw ky sMswr dIAW burweIAW qoN kml<br />

Pu`l vWg inrlyp rihx dw aupdyS krdy hn:<br />

- ijau jl mih kmlu Ailpqo vrqY iqau ivcy igrh audwsu]<br />

(pMnw 949)<br />

- nwnk siqguir ByitAY pUrI hovY jugiq]<br />

hsMidAw KylMidAw pYnMidAw KwvMidAw ivcy hovY mukiq]<br />

(pMnw 522)<br />

- qjY igrsqu BieAw bn vwsI ieku iKnu mnUAw itkY n itkeIAw]<br />

(pMnw 835)<br />

<strong>gurmiq</strong> qW mn ƒ it`by-toey Fwh ky Aqy Brm, BulyKy Aqy “duibDw<br />

n pVau hir ibnu horu n pUjau mVY mswix n jweI]” duibDw C`f ky s`c<br />

ivc smwaux leI pRyrdI hY Aqy lokW dw h`k mwr ky inj pRsqI Aqy<br />

prvwr-pRsqI krn vwlI nIqI ƒ nkwrdI hY Aqy spSt krdI hY ik<br />

jdoN kUV dI dIvwr Kqm ho geI, mn AMdr mOjUd Brm-BulyiKAW dy<br />

itby-toey smwpq ho gey qW Awqmw leI prmwqmw dy dr dw drvwzw<br />

swP spSt ho jwvygw, kpwt Ku`lH jwxgy Aqy mn ƒ Akwl purK dw<br />

Et-Awsrw pRwpq ho jwvygw[ bwbw PrId jI mn dI suDweI leI“PrIdw<br />

mnu mYdwnu kir toey itby lwih] AgY mUil n AwvsI dojk sMdI Bwih]”<br />

dw isDWq pyS krdy hn Aqy prmwqmw nwl Awqmw dy imlwp dI<br />

pRwpqI leI sRI gurU Amrdws jI mnu`KI mn ƒ ieauN smJwauNdy hn:<br />

- ey mn ipAwirAw qU sdw scu smwly]<br />

eyhu kutMbu qU ij dyKdw clY nwhI qyrY nwly]<br />

swiQ qyrY clY nwhI iqsu nwil ikau icqu lweIAY]<br />

AYsw kMmu mUly n kIcY ijqu AMiq pCoqweIAY]<br />

<strong>siqgur</strong>U kw aupdysu suix qU hovY qyrY nwly]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 23 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

khY nwnku mn ipAwry qU sdw scu smwly] (pMnw 918)<br />

- ey mn myirAw qU sdw rhu hir nwly]<br />

hir nwil rhu qU mMn myry dUK siB ivswrxw]<br />

AMgIkwru Ehu kry qyrw kwrj siB svwrxw]<br />

sBnw glw smrQu suAwmI so ikau mnhu ivswry]<br />

khY nwnku mMn myry sdw rhu hir nwly]2] (pMnw 917)<br />

sMswrI lwlswvW dI pUrqI leI ieDr-auDr Btkdy mn ƒ sihj<br />

Aqy itkwE ivc Awaux leI pRyridAW sRI gurU nwnk dyv jI lokweI ƒ<br />

sucyq krn ihq nmwz pVHidAW mnokwmnwvW ivc Btk rhy dOlqKwn<br />

pTwx ƒ TIk hI suj`g krdy hn[ hMkwr Aqy haumY ƒ ij`q ky s`c ƒ<br />

pCwnx vwly ƒ <strong>gurmiq</strong>, gurmuK, sUrw Aqy virAwm mMndI hY ikauNik<br />

aus ny ivSy-ivkwrW ƒ hrw id`qw huMdw hY Aqy auh s`cmu`c hI “hau<br />

gosweI dw pihlvwnVw]” bx jWdw hY Aqy auh mwieAw jwl dy ivSyivkwrW<br />

au~qy jyqU ho ky aunHW ƒ Awpxw GoVw bxw ky aunHW dI jIvn ivc<br />

swriQk vrqoN kridAW ijQy jIvn ƒ KuShwl bxw lYNdw hY, auQy Awpxw<br />

jIvn lkS “sPl sPl BeI sPl jwqRw]” qQw nwmu iDAwiein<br />

swjnw jnm pdwrQu jIiq]” pRwpq kr lYNdw hY[ gur-Sbd hY:<br />

nwnk so sUrw vrIAwmu ijin ivchu dustu AhMkrxu mwirAw]<br />

gurmuiK nwmu swlwih jnmu svwirAw]<br />

Awip hoAw sdw mukqu sBu kulu insqwirAw]<br />

sohin sic duAwir nwmu ipAwirAw] (pMnw 86)<br />

gurbwxI mnu`K ƒ vwr-vwr mnu`KI mn dI cMclqweI, haumY,<br />

lwlcI ibrqI Aqy doglI iPqrq Awid AnykW hI kmIAW-kmzorIAW<br />

Aqy doglypx “glIN AsI cMgIAw AwcwrI burIAwh]” v`l iDAwn<br />

idvwauNdI hY[ bdI Aqy AijhIAW mMd BwvnwvW BrpUr mn hI mnu`Kqw<br />

au~qy zulm FwhuMdw hY, byienswPI krdw hY, prwieAw h`k KWdw hY Aqy<br />

D`kw krdw hY Aqy ies qrHW dw kTor mn Aijhw kridAW SYqwnI KuSI<br />

vI lYNdw hY[ gurbwxI mnu`K ƒ aus dI nwSvwnqw Aqy kIqy jw rhy bury<br />

krmW dy Biv`KI nqIijAW bwry sucyq krdI hY Aqy mn dI m`q ƒ<br />

iqAwgx dw aupdyS krdI hY[ gur-Sbd hY:<br />

- pwpu burw pwpI kau ipAwrw]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 24 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

pwip ldy pwpy pwswrw] (pMnw 935)<br />

- imTw kir kY KwieAw kauVw aupijAw swdu]<br />

BweI mIq suird kIey ibiKAw ricAw bwdu]<br />

jWdy iblm n hoveI ivxu nwvY ibsmwdu]1]<br />

myry mn sqgur kI syvw lwgu]<br />

jo dIsY so ivxsxw mn kI miq iqAwgu]1] rhwau] (pMnw 50)<br />

ieiqhws gvwh hY ik kTor-icq, haumY-gRsq, pwpI lokW dI<br />

igxqI hmySW hI bySumwr rhI hY, ijnHW dIAW ZYr-kudrqI, ZYrieKlwkI<br />

Aqy ZYr-mnu`KI krqUqW krky sMswr dy lokW ƒ bhuq du`K J`lxy<br />

pey[ A`j vI sMswr ivc pweI jw rhI AnYiqkqw, bycYnI, qxwA,<br />

AwpsI vYr-ivroD, eIrKw, lu`t-Ksu`t Aqy vwqwvrx ivc pYdw hoieAw<br />

^qrnwk AsMquln Awid dw kwrn vI mnu`KI mn dIAW AijhIAW mMd<br />

ibrqIAW hI hn[ Axigxq inrdoSW dw KUn vhwaux Aqy v`fy p`Dr auqy<br />

qbwhI krn leI mnu`KI mMd mnoibrqIAW hI izMmyvwr hn[ sMswr ny<br />

hrxwKS, drXoDn, hlwkU, cMgyz KW, jhWgIr, AOrMgzyb, ihtlr<br />

vrgy Aqy Ajoky smyN dy dirMdy Swsk vyKy hn, ijnHW ny Awpxy mnhiT,<br />

kTorqw, Amu`k lwlswvW, n&rq, eIrKwlU ibrqIAW kwrn smyN dy<br />

mhWpurKW, inrdoSW, BgqW, pIrW, PkIrW Aqy lokweI ƒ AxikAwsy<br />

qsIhy id`qy[ AjweIN KUn vhwieAw[ lokW ƒ lu`t ky, ku`t ky, DoKw-DVI,<br />

kpt Aqy Cl rwhIN AwpxIAW qjOrIAW BrIAW hn[ Aijhy lokW leI<br />

<strong>siqgur</strong>W ny &rmwieAw hY,“krqUiq psU kI mwns jwiq] lok pcwrw<br />

krY idnu rwiq]” Aqy “mnmuK boil n jwxnI Enw AMdir kwmu k®oDu<br />

AhMkwru] Eie Qwau kuQwau n jwxnI aun AMqir loBu ivkwru] Eie<br />

AwpxY suAwie Awie bih glw krih Enw mwry jmu jMdwru]” ies qrHW<br />

mn dIAW Amu`k lwlswvW dI pUrqI leI mnu`K cMgy-mwVy, h`k-nwh`k,<br />

jwiez-nwzwiez ivc AMqr krno h`t ky sB kuJ hV`p krn leI mnu`KI<br />

mn hlkwey ku`qy vWg, dsW-idSwvW v`l bylgwm pSU vWg dOVdw hY Aqy<br />

Awpxw Anmol jIvn nSt kr lYNdw hY[ gurSbd hY:<br />

ijau kUkru hrkwieAw DwvY dh ids jwie]<br />

loBI jMqu n jwxeI BKu ABKu sB Kwie]<br />

kwm k®oD mid ibAwipAw iPir iPir jonI pwie] (pMnw 50)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 25 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

purwixk kQw Anuswr drXoDn ny hMkwr ivc Aw ky Awpxy sky<br />

ccyry BrwvW- pwfvW ƒ pMj ipMf vI dyxo ienkwr kr id`qw sI Aqy aunHW<br />

dI pqnI dropqI ƒ ivSwl rwj sBw ivc SrHyAwm ngn krn dw hukm<br />

dy id`qw sI[ mhWBwrq dw Xu`D hoieAw ijs ivc “hir jIau AhMkwru<br />

n BwveI vyd kUik suxwvih]” Anuswr drXoDn dw hMkwr tu`itAw kOrv<br />

hwry Aqy pwfvW ƒ ij`q pRwpq hoeI[ iskMdr, nypolIAn Aqy ihtlr<br />

ny sMswr jyqU ho ky Awpxy haumY gRsq cMcl mn dI sMqustI leI bySumwr<br />

inrdoS lokW dw AjweIN KUn vhwieAw Aqy iesy qrHW ieslwmI mulkW<br />

qoN hmlwvr ho ky Awaux vwly keI jrvwixAW ny hMkwr-gRsq ho ky ijQy<br />

Axigxq inrdoS BwrqIAW dw KUn vhwieAw[ auQy mMdrW (Dwrimk<br />

AsQwnW) ƒ vI Fih-FyrI kr id`qw Aqy AnykW hI AblwvW dI piq<br />

lu`tI[ iesy qrHW is`KW dy srb-au~c Dwrimk AsQwn sRI hirmMdr<br />

swihb au~qy POjI hmlw krvwieAw Aqy sRI Akwl qKq swihb ƒ Fih-<br />

FyrI kr id`qw prMqUU ieh lok AMq ƒ Awpxy jIvn dI bwjI hwr ky c`ly<br />

gey ikauNik mn dI Bu`K qW kyvl hrI dw nwm hI pUrI kr skdw hY prMqUU<br />

swrI dunIAW dw rwj-Bwg, Dn, dOlq mn dI Bu`K pUrI nhIN kr skdy[<br />

sRI gurU nwnk dyv jI ny mnu`KI mn dI ies mnodSw ƒ jpujI swihb dI<br />

pihlI pauVI ivc hI spSt kIqw hY,“BuiKAw BuK n auqrI jy bMnw<br />

purIAw Bwr]” prMqUU ijnHW dy ihrdy Su`D sn Aqy auh r`b dI rzw ivc<br />

ivcrn Aqy sMqoK, sbr Aqy sMjm vwly, srb`q dy Bly leI jUJx vwly<br />

Aqy mn Aqy icq krky idRVH, isdkI Aqy s`c ƒ prxwie hoey sn auh<br />

hr pRkwr dIAW kiTn pRsiQqIAW ivc Afol rhy[ kurbwnIAW dy<br />

id`qIAW Aqy ShIdIAW pw leIAW prMqUU Drm nhIN hwirAw[ Bgq<br />

kbIr jI smyN dy hMkwrI bwdSwh dy zulm dw isdkidlI nwl swhmxw<br />

kridAW AwpxI mnodSw ieauN ibAwn krdy hn:<br />

mnu n ifgY qnu kwhy kau frwie]<br />

crn kml icqu rihE smwie] rhwau] (pMnw 1162)<br />

AijhI lwswnI mwnisk idRVHqw Aqy Afolqw vwly gurU swihbwn,<br />

swihbzwidAW, isMG ShIdW, mnsUr Aqy pRihlwd vrgy r`b dy BgqW<br />

Aqy s`c dy pujwrIAW ny Ascrjqw vwly kwrj kIqy Aqy dunIAW<br />

swhmxy byimswl Aqy AsMBvqw vwlw ieiqhws isrijAw[ sRI gurU


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 26 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Arjn dyv jI, sRI gurU qyg bhwdr swihb jI, srbMsdwnI sRI gurU<br />

goibMd isMG jI dy cwr swihbjwdy, bMd-bMd ktvwaux vwly, crKVIAW<br />

au~qy cVHx vwly, kImw-kImw kIqy jwx vwly, pu`Ty ltk ky pu`TIAW KlW<br />

luhwaux vwly, Kopr luhwaux vwly isMGW Aqy Awpxy SIrKor b`icAW dy<br />

tukVy-tukVy krvw ky glW ivc hwr pvwaux vwlIAW mhwn ivrWgxw,<br />

pIr bu`DU Swh, bwbw bMdw isMG bhwdr, bwbw dIp isMG, mnsUr, srm`d,<br />

pRihlwd Bgq, Bgq nwmdyv jI, Bgq kbIr jI Axigxq sUrimAW,<br />

virAwmW, isdkvwnW Aqy nykI dy muj`simAW Aqy s`c dy pujwrIAW ny<br />

Asih Aqy Akih qsIhy J`lidAW mn dI iekwgrqw Aqy Afolqw ƒ<br />

kwiem r`iKAw[<br />

mn dy mOkwpRsq, lwlcI, AsiQr, nwSukrwpx, Ainsicq Aqy<br />

fwvWfol suBwA-ikrdwr bwry sRI gurU Arjn dyv jI Aqy Bgq kbIr<br />

jI ny bVy hI srl Aqy spSt rUp ivc ibAwn krdy hn[ sRI gurU<br />

Arjn dyv jI mn dy nwSukrwpx ƒ ieauN nMgw krdy hn:<br />

ds bsqU ly pwCY pwvY]<br />

eyk bsqu kwrin ibKoit gvwvY]<br />

eyk BI n dyie ds BI ihir lyie]<br />

qau mUVw khu khw kryie] (pMnw 268)<br />

Bgq kbIr jI mnu`KI mn dI mOkwpRsqI, lwlcI Aqy Ainsicq<br />

suBwA ƒ ieauN spSt krdy hn jo lokweI leI hI aupdySmeI hY[<br />

&rmwn hY:<br />

mwtI ko puqrw kYsy ncqu hY]<br />

dyKY dyKY sunY bolY dauirE iPrqu hY]1] rhwau]<br />

jb kCu pwvY qb grbu krqu hY]<br />

mwieAw geI qb rovnu lgqu hY] (pMnw 487)<br />

spSt hY ik jykr mnu`K ƒ QoVHI bhuq pRwpqI ho jwvy qW auh Akwl<br />

purK dI bKiSS nhIN sgoN AwpxI in`jI Akl dw ikRSmw hI smJdw<br />

hY prMqUU jdoN kuJ guAwauNdw Aqy nukswn pwauNdw hY qW J`t prmwqmw ƒ<br />

kosdw hY[ keI vwr mwXUsI dy Awlm ivc ieqnw fu`b jWdw hY ik sB<br />

sOJI guAw bYTdw hY Aqy AijhI mnodSw dI hwlq ivc mnu`K iksy dw<br />

kql kr idMdw hY jW iPr Awqm h`iqAw kr lYNdw hY[ prmwqmw ivc


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 27 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ivsvwS guAw bYTy mn dI ieho dSw huMdI hY ik auh pRBU dy Bwxy ivc nhIN<br />

sgoN Awpxy mn dI mq ip`Cy l`g ky hI Aijhy kMm krdw hY[ b`s ieho<br />

hI mnu`KI mn dI qRwsdI hY[ KoKlwpx hY[ qoqw csm suBwA hY prMqUU<br />

prmwqmw dI rzw Aqy Bwxy ivc ivcrn vwly s`c ƒ prxwie mnW dI<br />

khwxI inrwlI hY[ v`KrI hY[ prMqUU auh “hYin ivrly nwhI Gxy” hI huMdy<br />

hn[ auh Afol, Aihl Aqy Aij`q rihMdy hn[<br />

aukq sMKyp crcw qoN spSt hY ik izMdgI dw kyNdrI DUrw ‘mn’<br />

ies srIr dw rQvwn hY[ cwlk hY[ ies mn dI mYl Aqy dvYS, dueI<br />

dI Bwvnw, mn dIAW iqRSnwlU ibrqIAW, kwmI qrMgW auqy ij`q pRwpq<br />

krky Aqy mn ƒ Su`D krky hI jIvn lkS moKS (mukqI) dI pRwpqI<br />

sMBv hY[“jo Drmu kmwvY iqsu Drm nwau hovY pwip kmwxY pwpI jwxIAY]”<br />

Aqy “nwnku AwKY eyhu bIcwru] isPqI gMFu pvY drbwir]” ies qrHW<br />

krn nwl hI AwpsI pRym-ipAwr, BweIcwrw, sWJIvwlqw, sihnSIlqw<br />

Aqy sihhoNd dI Bwvnw, praupkwr Aqy lok BlweI dI qWG pYdw ho<br />

skdI hY Aqy Aijhw inrml jIvn ijauNidAW mnu`K ies sMswr ƒ shI<br />

ArQW ivc mwxnXog-bihSq bxw skdw hY Aqy AwpxIAW swrIAW<br />

sMswirk izMmyvwrIAW nyk-nIqI nwl inBwauNidAW mn ivc sihj Aqy<br />

itkwau dI siQqI pRwpq kridAW jIvn lkS dI pRwpq kr skdw hY[<br />

gurU jI ies siQqI ƒ ieauN spSt krdy hn:<br />

- audmu kryidAw jIau qUM kmwvidAw suK BuMcu]<br />

iDAwieidAw qUM pRBU imlu nwnk auqrI icMq] (pMnw 522)<br />

- hau muAw mY mwirAw pauxu vhY drIAwau]<br />

iqRsnw QkI nwnkw jw mnu rqw nwie] (pMnw 1091)<br />

<strong>gurmiq</strong> mnu`K ƒ ieho ‘jIvn jugq’ idRV krvwauNdI hY[ Aijhy<br />

jIvn vwly mnu`K dI swrw sMswr hI ausqq krdw hY[<br />

- scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu] (pMnw 136)<br />

- AnMdu BieAw myrI mwey <strong>siqgur</strong>U mY pwieAw]<br />

<strong>siqgur</strong>u q pwieAw shj syqI min vjIAw vwDweIAw]<br />

(pMnw 917)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 28 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

gurU swihbwn dI bwxI ivc<br />

ividq qy aupdyiSq siBAwcwr<br />

* # 605, sYktr-16 fI, cMfIgVH-160015. mo: 94172-27605<br />

-fw. hrnwm isMG Swn*<br />

sRI gurU gRMQ swihb is`K siBAwcwr dw muK somw qy mUl-AwDwr<br />

hn[ ienHW ivc ividq qy aupdyiSq siBAwcwr keI hor p`KoN vI bVw<br />

ivSyS qy ivl`Kx hY[<br />

ies dy q`q, AMS, nW qy l`Cx Awid bwry ienHW ivc hI jo SuB sMkyq<br />

vriqAw hoieAw jwpdw hY, auh myrI jwcy, ienHW dy pwvn qy mhwn<br />

sMpwdk, sRI gurU Arjn dyv jI dy hyT ilKy bcnW Anuswr ‘nwm-<br />

Awcwr’ hY:<br />

- krm Drm Anyk ikirAw sB aUpir nwmu Acwru] (pMnw 405)<br />

- nwmu hmwrY sgl Awcwr] nwmu hmwrY inrml ibauhwr]<br />

(pMnw 1145)<br />

ies AnUTy ‘Awcwr’ ƒ gRihx krn dw swDn Aqy aus leI<br />

loVINdI AgvweI dw mwiDAm ienHW dy moFI qy mhwn bwxIkwr, sRI gurU<br />

nwnk dyv jI dy ienHW kQnW muqwbk, ‘eISvrI’ Sbd Aqy <strong>siqgur</strong>U dI<br />

‘is`iKAw’ d`isAw hoieAw jwpdw hY:<br />

- ibnu sbdY Awcwru n ikn hI pwieAw]<br />

gurmuiK EAMkwir sic smwieAw] (pMnw 1285)<br />

- gur kau jwix n jwxeI ikAw iqsu cju Acwru] (pMnw 19)<br />

ieauN ies AiDAwqm-ruicq qy nwm-AwDwirq siBAwcwr ƒ<br />

‘nwm-Awcwr’ jW ‘Sbd-siBAwcwr’ kihxw qy mMnxw auicq qy AnukUl<br />

pRqIq huMdw hY[ ‘is`K siBAwcwr’ vI qW, Asl ivc, ieho s`cw-su`cw<br />

‘c`j-Awcwr’ hI hY[<br />

is`K Drm dy AqI pwvn qy sdIvI <strong>siqgur</strong>U, sRI gurU gRMQ swihb<br />

ivc srb-sRySt Drm aus Drm ƒ mMinAw hoieAw hY, jo hrI-ismrn<br />

qoN ielwvw, SuB Awcwr dw vI ivSvwsI qy AnuXweI hY:


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 29 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

srb Drm mih sRyst Drmu]<br />

hir ko nwmu jip inrml krmu]<br />

sgl ik®Aw mih aUqm ikirAw]<br />

swDsMig durmiq mlu ihirAw] (pMnw 266)<br />

ienHW dI is`iKAw qy sMdyS dw mUl Durw qy muK mnorQ vI qW ieho<br />

dohrI AmlI ikirAw hI jwpdw hY:<br />

pihlI : jIv Awqmw (Bwv mn`uK) ƒ prm-Awqmw (Bwv pRBU)<br />

nwl joVnw, ijs dw swDn ‘pRymw BgqI’ d`isAw igAw hY[<br />

dUjI : mn`uK ƒ mn`uK nwl joVnw qy juVy r`Kxw; ijs dw swDn ‘SuB<br />

Awcwr’ jW ‘sdwcwr’ drswieAw hoieAw hY[<br />

ienHW dy ies isDWq Aqy ies au~qy Aml Anuswr, ienHW dohW<br />

ikirAwvW-BgqI qy sdwcwr-dw sumyl hI jIvn dI sMpUrnqw, s&lqw<br />

qy kilAwxqw dI gwrMtI jwpdw hY:<br />

sq sMqoiK rhhu jn BweI] iKmw ghhu <strong>siqgur</strong> srxweI]<br />

Awqmu cIin prwqmu cInhu gur sMgiq iehu insqwrw hy]<br />

(pMnw 1030)<br />

ArQwq s`c, sbr, isdk qy dieAw vrgy SuB gux DwridAW,<br />

<strong>siqgur</strong>U dI Srn gRihx kridAW AMqr Awqmw ƒ smJ ky prmwqmw ƒ<br />

AnuBvidAW gurU dI ikrpw qy AgvweI sdky mukqI pRwpq ho skdI hY[<br />

ienHW dohW ikirAwvW ƒ iek dUjy dy pUrk Aqy Ain`KV AMg<br />

d`sidAW, sRI gurU nwnk dyv Aqy aunHW dI qIjI joiq, sRI gurU Amrdws<br />

jI, ny hI ieh &rmwieAw hoieAw hY ik Awpxy AMdr AmlI gux pYdw<br />

kr ky hI nwm Aqy BgqI pRwpq ho skdI hY:<br />

- ivxu gux kIqy Bgiq n hoie] (pMnw 4)<br />

- <strong>swcI</strong> bwxI sUcw hoie] gux qy nwmu prwpiq hoie] (pMnw 361)<br />

ies pwvn qy Adu`qI Drm gRMQ jI dy sMpwdk jI ny vI ies AnUTy<br />

siBAwcwr, nwm qy sdwcwr AwDwirq jIvn-jwc dw nINh p`Qr ieho<br />

dovyN ikirAwvW d`sidAW, ienHW dohW au~qy ie`ko-ijhw bl vI idMidAW<br />

Aqy ienHW dI pYrvI lwzmI ivdq kridAW, ieauN smJwieAw hoieAw<br />

hY:<br />

ausqiq mn mih kir inrMkwr]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 30 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

kir mn myry siq ibauhwr] (pMnw 281)<br />

iesy leI ies siBAwcwr dy ienHW pwvn sMcwlkW Aqy prvkiqAW<br />

ny prm-Awqmw (Bwv eISvr) vwsqy ‘pqI’ Aqy jIv-Awqmw (Bwv<br />

mn`uK) vwsqy ‘pqnI’ dy pRqIk vrqidAW, hr mn`uK ƒ ies g`l dw<br />

XkIn duAwieAw hoieAw hY ik auh, BwvyN mrd hovy jW iesqrI, mukqI,<br />

moK, insqwrw jW prmgqI vwihgurU dI ikrpw Aqy <strong>siqgur</strong>U dI AgvweI<br />

sdky, iesy jIvn dOrwn, Awpxy smwijk qwxy-bwxy ivc ivcridAW,<br />

swDwrn GrogI jIvn ijauNidAW, pRBU dy BY-Bwau-Bwxy ivc rihMidAW,<br />

SuB gux DwridAW Aqy nyk Aml kridAW, sihjy hI pRwpq kr skdw<br />

hY:<br />

- Bau Bgiq kir nIcu sdwey]<br />

qau nwnk moKMqru pwey] (pMnw 470)<br />

- <strong>siqgur</strong> kI AYsI vifAweI]<br />

puqR klqR ivcy giq pweI] (pMnw 661)<br />

pr Srq ieh hY ik auh ies hdwieq:<br />

ivcy igRh sdw rhY audwsI ijau kmlu rhY ivic pwxI hy]<br />

(pMnw 1070)<br />

Anuswr, jIvn Aqy aus dy &rzW qy izMmyvwrIAW qoN B`jx leI<br />

sMinAws Dwrn jW bnvws lYx dI QW sMswr ivc rihMidAW, bwkwiedw<br />

jINidAW, QINidAW, C`pV ivc ‘inrwlm’ vs-rs rhy kMvl Aqy ndI<br />

ivc AiB`j qr rhI murZwbI vWg, sMswirkqw qoN inrlyp rih ky,<br />

auprokq gwfIrwh muqwibk Awpxw jIvn-inrbwh ieauN krdw jwey:<br />

jYsy jl mih kmlu inrwlmu murgweI nY swxy]<br />

suriq sbid Bv swgru qrIAY nwnk nwmu vKwxy] (pMnw 938)<br />

ieauN ieh siBAwcwr nw qW is`DW dy ‘privrqI (Bog jW rwg)<br />

mwrg’ dw DwrnI hY Aqy nw hI nwQW dy ‘inrivrqI (jog jW vYrwg)<br />

mwrg’ dw AnuXweI hY[ ies dy sMcwlk Bwxy:<br />

dovY qrPw aupwie ieku vriqAw]<br />

byd bwxI vrqwie AMdir vwdu GiqAw]<br />

privriq inrivriq hwTw dovY ivic Drmu iPrY rYbwirAw]<br />

(pMnw 1280)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 31 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ArQwq, vwihgurU sMswrI qy iqAwgI vwly dovyN pwsy Awpy aupjwA<br />

ky, aunHW ivc Awpy sWJw ho vrq irhw hY[ ies leI aunHW dohW ivcwly<br />

koeI JgVw qW nhIN hoxw cwhIdw pr vyd-bwxI dy iKAwl clw ky ienHW<br />

ivckwr vwd-ivvwd pYdw kr id`qw igAw hY[ qdy qW, sMswrI qy<br />

iqAwgI dohW iDrW ivc Drm rwh-dsyry qy inrxwiek dy qOr ’qy ivcr<br />

irhw hY[<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq siBAwcwr ienHW dohW mwrgW dy<br />

vwd-ivvwd ivc pYx dI QW, sMswirkqw qy AiDAwqimkqw dy Aijhy<br />

sumyl Bwv ‘sihj mwrg’ dw DwrnI hY, jo iekdm srl, suBwivk,<br />

sMquilq Aqy srb-sRySt jIvn-jwc dw lKwiek hY[ ieh mn`uKw jIvn<br />

dy mUl srokwrW Aqy ih`qW nwl sbMiDq hY Aqy ies dw mu`K mMqv mn`uK<br />

dI AiDAwqimk qy sdwcwrk AgvweI qoN loVINdI shwieqw kridAW,<br />

aus ƒ sdw iKiVAw-PuilAw qy cVHdI klw ivc r`Kxw hY[<br />

sRI gurU nwnk dyv jI ny ies mMqv dI pUrqI leI mn`uK ƒ do<br />

Adu`qI iqMn-nukqIey PwrmUly vI b^S ky, aunHW dI AmlI vrqoN vI<br />

smJweI hoeI hY[ pihly ivc ‘nwm jpxw’, ‘ikrq krnw’ Aqy ‘vMf<br />

Ckxw’ dI hdwieq hY[ aunHW ny qW ies g`l dw Brosw vI duAwieAw<br />

hoieAw hY ik ies au~qy Aml krn Aqy prmwqmw ƒ hwzr-nwzr<br />

smJidAW pwp C`fx qy AOgux iqAwgx nwl, nw kyvl auprokq mwrg<br />

dI soJI hI pRwpq ho jWdI hY, sgoN nrk-invws qy aus dy qsIihAW qoN<br />

vI bicAw jw skdw hY:<br />

- Gwil Kwie ikCu hQhu dyie]<br />

nwnk rwhu pCwxih syie] (pMnw 1245)<br />

- sMig dyKY krxhwrw kwie pwpu kmweIAY]<br />

suik®qu kIjY nwmu lIjY nrik mUil n jweIAY] (pMnw 461)<br />

AijhIAW imhrW Aqy ienHW dy krxhwr dI pRwpqI leI jw koeI<br />

Dwrimk mrXwdw inBwaux vwsqy jIvn Aqy aus dy &rzW qy izMmyvwrIAW<br />

qoN bymuK hox, Gr-bwr iqAwgx, ByK-pwKMf Dwrn, jMgl-byly gwhux<br />

Aqy phwVI kMdrW ivc Btkx Awid dI koeI loV nhIN[<br />

sRI gurU qyg bhwdr jI Anuswr auh srb-ivAwpk pRBU sdw swfy<br />

nwl, swfy AMg-sMg hY; swfy Dur AMdr ievyN vs irhw hY, ijvyN Pu`l ivc


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 32 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

vwSnw Aqy SISy ivc CwieAw vs rhI huMdI hY[ so, aus ƒ bwhr FUMfx<br />

dI QW, Awpxy mn iv`coN hI Kojx-Bwlx dI nsIhq kridAW, aunHW ny<br />

vI ieauN &rmwieAw hoieAw hY:<br />

kwhy ry bn Kojn jweI]<br />

srb invwsI sdw Alypw qohI sMig smweI]1] rhwau]<br />

puhp miD ijau bwsu bsqu hY mukr mwih jYsy CweI]<br />

qYsy hI hir bsy inrMqir Gt hI Kojhu BweI] (pMnw 684)<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq ies ikirAwqmk (Practical)<br />

siBAwcwr qy AnUTI jIvn-jwc ny mn`uK ƒ Awpxy mwlk-pRBU dw nwm<br />

jpx leI Gr-bwr iqAwgx jW mon Dwrn, DUxI rmwx jW h`Q au~qy h`Q<br />

r`K ky bYTy rihx dI QW, qnoN-mnoN ikrq-kmweI krn qy aus dw nwm<br />

jpx leI pRyridAW AwiKAw hY:<br />

lwie icqu kir cwkrI mMin nwmu kir kMmu] (pMnw 595)<br />

ies qoN Cu`t aus ƒ BrvW auqSwh qy h`lwSyrI idMidAW Aqy shI qy<br />

suKwlI jIvn-jugqI d`sidAW, pRBU nwl myl-pRwpqI Aqy suKI qy<br />

inSicMq jIvn ijaUx dw rwh vI ieauN drswieAw hoieAw hY:<br />

audmu kryidAw jIau qUM kmwvidAw suK BuMcu]<br />

iDAwieidAw qUM pRBU imlu nwnk auqrI icMq] (pMnw 522)<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq AiDAwqmkqw qy sMswirkqw,<br />

privrqI qy invrqI, igRhsq qy audws Aqy BgqI qy sdwcwr dy ies<br />

sumyl Aqy aus dI AmlI vrqoN nwl sbMiDq ieh sMdyS qy aupdyS kyvl<br />

pMjwb jW ihMdusqwn leI hI nhIN, sgoN smUh mn`uKqw dy smwijk jIvn<br />

qy siBAwcwrk ivDwn ƒ iek BwrI qy XwdgwrI, kRWqIkwrI qy<br />

kilAwxkwrI dyx hY[<br />

igRhsqI jIvn dI sRyStqw, mhwnqw qy lwBdwiekqw ƒ ieauN<br />

aujwgr kridAW, ies dy Dury jW cUl, Bwv iesqrI dy sQwn qy snmwn<br />

ƒ vI ijvyN pRgtwieAw qy auicAwieAw igAw hY, auh vI ies siBAwcwr<br />

dI iek bVI Aihm qy ACUqI dyx hY[ sdIAW qoN iqRskwrI qy iDrkwrI<br />

hoeI iesqrI jwqI dy Asl sQwn qy Xogdwn ƒ ijvyN sRI gurU gRMQ swihb<br />

ivc ibAwinAw hoieAw hY, auh vI AwpxI imswl Awp hY[ ies ƒ<br />

mn`uKw jIvn dI kyvl pUrnqw hI nhIN, AwrMBqw qy pUrkqw dw vI


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 33 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

suBwgI mMnidAW &rmwieAw hY:<br />

purK mih nwir nwir mih purKw (pMnw 879)<br />

ArQwq iesqrI ƒ inMdx, BMfx qy inrwdrx vwilAW Aqy kyvl<br />

ilMg-Byd kwrn aus nwl AinAW, kuvrqoN qy ivqkrw krn vwilAW ƒ<br />

sMboDn kridAW, ieh dlIlW qy vMgwrW BrI Awvwz sRI gurU gRMQ swihb<br />

ivc hI ieauN bulMd qy kwnIbMd hY:<br />

BMif jMmIAY BMif inMmIAY BMif mMgxu vIAwhu]<br />

BMfhu hovY dosqI BMfhu clY rwhu]<br />

BMfu muAw BMfu BwlIAY BMif hovY bMDwnu]<br />

so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn] (pMnw 473)<br />

ArQwq, iesqrI dy grB ivc hI inMmIdw hY Aqy iesqrI dy<br />

audr qoN hI jMmIdw hY[ iesqrI nwl hI mMgxI qy ivAwh huMdw hY Aqy<br />

iesqrI qoN hI sMswr dw rsqw qy irSqw c`ldw hY[ Bwv mn`uK SRyxI qy<br />

mn`uKI siBAqw dw islislw jwrI rihMdw hY[ iesqrI nwl hI igRh<br />

pRbMD cldw hY, ausy duAwrw smwj dI sQwpnw huMdI hY Aqy aus dI hsqI<br />

kwiem qy brkrwr rihMdI hY[ so, ijs iesqrI dy audr qoN mhwn qy<br />

prqwpI lok (Avqwr qy pYZMbr, bwdSwh qy bhwdr ieiqAwid) vI<br />

jnm lYNdy hn, aus ƒ mMdw qy mwVw ikauN AwiKAw jwey Aqy nIvW qy<br />

Apiv`qr ikauN smiJAw jwey?<br />

BMfhu hI BMfu aUpjY BMfY bwJu n koie]<br />

nwnk BMfY bwhrw eyko scw soie] (pMnw 473)<br />

ArQwq, cyqy r`Ko ik ieqny guxW qy id`qW-dyxW dI DwrnI iesqrI<br />

dI auqpqI vI iesy iesqrI qoN hI huMdI hY Aqy aus qoN ibnW iksy vI<br />

mn`uK dI pYdwieS kdy vI nw hoeI hY Aqy nw hI ho skdI hY[ Bwv ijhVy<br />

mrd ies iesqrI ƒ mMdw kihMdy qy nIvW mMndy hn, auh Awp vI qW<br />

ausy iesqrI qoN hI pYdw hoey huMdy hn[ so, auh ausy ie`ko somy qoN aupj<br />

ky ausy qoN jMm pl ky, aus ƒ nIc, mwVw qy Apiv`qr ikvyN kih skdy<br />

hn Aqy auh Awp aus nwloN ikvyN cMgyry qy aucyry hox dw dwAvw kr skdy<br />

hn? hkIkq qW ieh hY ik kyvl siq-srUp prmwqmw hI ie`ko-iek<br />

AijhI hsqI hY jo ‘sYBM’ hox krky iksy iesqrI qoN ibnW aupijAw qy<br />

hr QW visAw hoieAw hY[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 34 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

iesqrI leI AijhI inMdw, iGRxw, ivqkrw, AinAW qy inrwdrIpUrq<br />

vqIry dw kwrn mrd dI haumY, sUg ibrqI, au~cqvI Bwvnw qy<br />

svY-AiBmwnI rucI d`isAw igAw hY Aqy aus ƒ ieauN smJwieAw vI<br />

hoieAw hY:<br />

- jw rhxw nwhI AYqu jig qw kwiequ gwrib hMFIAY]<br />

mMdw iksY n AwKIAY piV AKru eyho buJIAY] (pMnw 473)<br />

- suix glw gur pih AwieAw]<br />

nwmu dwnu iesnwnu idVwieAw] (pMnw 73)<br />

ArQwq, ‘scu Drmswl’ (s`c au~qy AwDwirq siqsMg) dI kwiemI<br />

bwry Awm lokW ivc ho rhIAW g`lW sux ky, jy koeI <strong>siqgur</strong>U dy pws<br />

AwieAw hY, aunHW ny aus ƒ nwm jpx, vMf Ckx Aqy qn-mn kr ky<br />

piv`qr rihx dI is`iKAw idRVH krvw id`qI hY[<br />

ieauN ieh pwvn iqRbyxI qy ies nwl sMbMiDq jIvn-jwc dI<br />

pwlxw hI mn`uK dI Awqimk piv`qrqw, mwnisk sucyqqw qy srIrk<br />

sv`Cqw; haumY; hMkwr qy ivSy-ivkwrW dI nivrqI; AMqy mukqI qy pRBUimlxI<br />

leI au~qm qy sucqm swDn hY[ ies dy mukwbly ’qy BWq-BWq<br />

dy swDkW, jogIAW, BogIAW, iqAwgIAW, &kIrW, jqIAW, sqIAW,<br />

pWiDAW qy joqSIAW Awid v`loN iBMn-iBMn jugqW Aqy swDn ieauN<br />

insPl swbq huMdy d`sy hoey hn:<br />

jogI BogI kwpVI ikAw Bvih idsMqr]<br />

gur kw sbdu n cIn@hI qqu swru inrMqr]3]<br />

pMifq pwDy joiesI inq pVHih purwxw]<br />

AMqir vsqu n jwxn@I Git bRhmu lukwxw]4]<br />

ieik qpsI bn mih qpu krih inq qIrQ vwsw]<br />

Awpu n cInih qwmsI kwhy Bey audwsw]5]<br />

ieik ibMdu jqn kir rwKdy sy jqI khwvih]<br />

ibnu gur sbd n CUthI BRim Awvih jwvih]6]<br />

ieik igrhI syvk swiDkw gurmqI lwgy]<br />

nwmu dwnu iesnwnu idRVu hir Bgiq su jwgy] (pMnw 419)<br />

ArQwq, auh Awpxy Gr-bwr C`f ky, pRBU dI Bwl Aqy mukqI dI<br />

pRwpqI leI aunHW vWg hI hrI-nwm qy gur-aupdyS qoN hIxy Aqy pRBU dI


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 35 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

pRymw-BgqI qoN ivrvy hox krky dyS-dySWqrW ivc BauNdy iPrn dy<br />

bwvjUd, prmwqmw ƒ nhIN pCwxdy; sdw purwx pVHdy-aucwrdy rihx<br />

dy bwvjUd, Awpxy AMdr dI vsqU ƒ nhIN jwxdy; vxW ivc qp krn<br />

Aqy qIrQW ivc vsx dy bwvjUd, Awpxy Awpy ƒ nhIN isAwxdy; AYvyN<br />

hI Brmdy qy Btkdy rihMdy hn; Aqy ieMnw vI nhIN smJdy ik auh kwhdy<br />

leI, iks krky audwsIn qy iqAwgI bxy hoey hn[ prMqU, aunHW dy twkry<br />

’qy, auh GrbwrI Bwv igRhsqI lok hn jo <strong>siqgur</strong>U dI is`iKAw lY ky aus<br />

au~qy Aml kr rhy hn; hrI-nwm pRwpq krky aus dw AiBAws kr rhy<br />

hn; jIvn nykI, nyk kmweI qy lok-BlweI ivc bqIq kr rhy hn qy<br />

mn qn dI piv`qrqw leI SuB Awcrn qy ‘Su`Dqw rUpI ieSnwn’ dw<br />

suBwg pRwpq kr rhy hn, Aqy ieauN ‘pRymw BgqI’ qy ‘inrml krxI’<br />

sdky sucyq Aqy Awpxy inScy qy inSwny au~qy idRVH rih ky suKI-suKwlI<br />

ivcr rhy hn[<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc aupdyiSq ieh jIvn-jwc qy nwm-<br />

AwDwirq siBAwcwr Aqy ies dw dUjw muK AMg, sdwcwr, iksy auprokq<br />

iqAwgI, ivrwgI, BWjvwdI jW iekWqvwdI mn`uK dI QW, hr smyN qy<br />

sQwn dy jn-swDwrn, sMswrI qy igRhsqI mn`uK Aqy aus dy inqwpRiq<br />

jIvn nwl sbMiDq hY[ nwly ieh kyvl ivAkqk hI nhIN, sgoN aus dy<br />

smUihk jIvn nwl vI quA`lk r`Kdw hY[<br />

ies dy ivDwn ivc aupr-vrixq igRhsq jIvn ƒ su`cw, suKI qy<br />

swvW-p`Drw r`Kx leI pr-iesqrI gmn qy pr-purS rvx dI s^q<br />

mnwhI hY ikauNik ieh AOgux inrw Awcrn leI hI nhIN, sgoN smwijk<br />

mrXwdw leI vI Aiq hwnIkwrk hY[ pMjvyN pwqSwh ny iesy leI ies<br />

ƒ zihrIly s`p dy fMg nwl qulnwieAw hoieAw hY:<br />

jYsw sMgu ibsIAr isau hY ry qYso hI iehu pr igRhu] (pMnw 403)<br />

ies Gor pwp qy kurihq qoN hoVidAW Aqy Drmrwj dw frwvw<br />

idMidAW qy icqRgupq dI lyKw-mMg qoN vI ^brdwr kridAW, &rmwieAw<br />

hY:<br />

- ry nr kwie pr igRih jwie]<br />

kucl kTor kwim grDB qum nhI suinE Drm rwie]<br />

(pMnw 1001)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 36 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

- dyie ikvwV Aink pVdy mih pr dwrw sMig PwkY]<br />

icqR gupqu jb lyKw mwgih qb kauxu pVdw qyrw FwkY]<br />

(pMnw 616)<br />

AijhIAW mnwhIAW qy cyqwvnIAW kyvl prwey mrd Aqy prweI<br />

iesqrI nwl kusMg au~qy hI Awied nhIN, sgoN hr prweI vsqU dI<br />

durvrqoN jW nwjwiez kbzy au~qy vI lwgU hn[ ijvyN:<br />

- pr Dn pr dwrw pr inMdw ien isau pRIiq invwir]<br />

(pMnw 379)<br />

- hku prwieAw nwnkw ausu sUAr ausu gwie]<br />

guru pIru hwmw qw Bry jw murdwru n Kwie] (pMnw 141)<br />

- vsqu prweI ApunI kir jwnY haumY ivic duKu Gwly] (pMnw 139)<br />

ies dy nwl hI AijhIAW sdwcwrk nsIhqW vI ieauN kIqIAW<br />

hoeIAW hn, jo smwijk irSqy qy siBAwcwrk kdrW kwiem r`Kx leI<br />

AqI zrUrI hn[ ijvyN:<br />

- prweI Amwx ikau rKIAY idqI hI suKu hoie] (pMnw 1249)<br />

- so ikCu kir ijqu mYlu n lwgY] (pMnw 199)<br />

- jy jIvY piq lQI jwie]<br />

sBu hrwmu jyqw ikCu Kwie] (pMnw 142)<br />

sRI gurU gRMQ swihb dy sdwcwrk qy siBAwcwrk ivDwn ivc Aijhy<br />

gux gRihx krn Aqy AOgux iqAwgx au~qy vI coKw bl id`qw hoieAw hY[<br />

s`cw, su`cw qy suKwvW jIvn jIaux vwsqy AOguxW qy ivSy-ivkwrW qoN bcx<br />

leI QW-pur-QW aupdyiSAw vI hoieAw hY:<br />

- bolIAY scu Drmu JUTu n bolIAY] (pMnw 488)<br />

- Cofhu kwm k®oDu buirAweI]<br />

haumY DMDu Cofhu lµptweI] (pMnw 1026)<br />

- pr dwrw pr Dnu pr loBw haumY ibKY ibkwr]<br />

dust Bwau qij inMd prweI kwmu k®oDu cMfwr] (pMnw 1255)<br />

- nr Acyq pwp qy fru ry] (pMnw 220)<br />

- nwnk Aaugux jyqVy qyqy glI jMjIr]<br />

jy gux hoin q ktIAin sy BweI sy vIr] (pMnw 595)<br />

ies dy ault, ienHW qoN kMnI bcwaux nwl, ieauN suK hI suK nsIb


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 37 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

huMdw d`isAw hY:<br />

prhir pwpu pCwxY Awpu]<br />

nw iqsu sogu ivjogu sMqwpu] (pMnw 935)<br />

AOguxW dy mukwbly ’qy, SuB gux Dwrn leI vI iesy qrHW dI bVI<br />

zordwr pRyrnw kIqI hoeI hY[ ijvyN:<br />

- imTqu nIvI nwnkw gux cMigAweIAw qqu] (pMnw 470)<br />

- scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu] (pMnw 136)<br />

- mMdw mUil n kIceI dy lµmI ndir inhwlIAY] (pMnw 474)<br />

- ijQY jwie bhIAY Blw khIAY (pMnw 566)<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq qy aupdyiSq ieh siBAwcwr ies<br />

isDWq dw vI AnuswrI hY ik mn`uK ivc gux qy AOgux mu`FoN hI mOjUd hn[<br />

mn`uK dIAW SkqIAW, ie`CwvW qy BwvnwvW dI sMjmI qy suXog vrqoN aunHW<br />

ƒ gux bxw idMdI hY Aqy AXog, AswvIN qy AsuBwivk vrqoN jW durvrqoN<br />

aunHW ƒ AOguxW dw rUp dy idMdI hY:<br />

AvguxI BrpUr hY gux BI vsih nwil] (pMnw 936)<br />

ijvyN ‘puMn’ qy ‘pwp’ Drm-Swsqr dy sMkyq hn, iqvyN ‘gux’ qy<br />

‘AOgux’ Awcwr-Swsqr dy sMkyq hn[ mn`uK dw lok qy prlok sMvwrn<br />

leI SuB guxW dw gRihx Aqy AOguxW dw iqAwg hr smyN qy siQqI dI<br />

buinAwdI loV qy mMg hY[ iesy leI mn`uK ƒ AOgux C`fx qy gux gRihx<br />

krn Aqy hornW nwl aunHW dI sWJ pwaux leI vI pRyridAW, ieauN<br />

&rmwieAw hY:<br />

- Aaugx Cofhu gux krhu AYsy qqu prwvhu] (pMnw 418)<br />

- jy gux hovin@ swjnw imil swJ krIjY]<br />

swJ krIjY guxh kyrI Coif Avgx clIAY] (pMnw 765-66)<br />

Aqy ies g`l dw XkIn vI duAwieAw igAw hY ik ieauN krn nwl,<br />

Aijhy AOgux mn`uK dw KihVw Awpy C`f idMdy hn:<br />

- guxw kI rwis sMgRhY Avgx kFY ivfwir] (pMnw 1087)<br />

- gux sMgRhu ivchu Aaugux jwih]<br />

pUry gur kY sbid smwih] (pMnw 361)<br />

ieh kwrj gurU dy Sbd ivc smweI qoN ielwvw, auqm sMgq dw<br />

suBwg mwxn nwl vI BlI-BWq nij`iTAw jw skdw hY:


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 38 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

aUqm sMgiq aUqmu hovY] gux kau DwvY Avgx DovY] (pMnw 414)<br />

SuB guxW dy DwrnI mn`uK jdoN Awpo ivc imldy-juldy hn qW SuB<br />

guxW dI sWJ pw ky, auh hor guxvMq qy lwBvMq ho jWdy hn:<br />

- guxI guxI imil lwhw pwvis gurmuiK nwim vfweI] (pMnw 1127)<br />

- gux qy gux imil pweIAY jy <strong>siqgur</strong> mwih smwie] (pMnw 1087)<br />

auh kyvl Awp hI lwhyvMd nhIN huMdy, sgoN hornW ƒ vI aupdySidAW<br />

guxvMq qy vfBwgI bxw idMdy hn:<br />

guxkwrI gux sMGrY Avrw aupdysyin]<br />

sy vfBwgI ij Enw imil rhy Anidnu nwmu leyin] (pMnw 755)<br />

SuB guxW dI AijhI sWJ prspr suK-AwnMd dw somw Aqy pRBUimlxI<br />

dw swDn vI bx jWdI hY:<br />

- gux kI swJ suKu aUpjY scI Bgiq kryin] (pMnw 756)<br />

- guxIAw gux ly pRB imly ikau iqn imlau ipAwir] (pMnw 936)<br />

ies dy ault, Aijhy guxW qoN ivhUxy qy AOguxhwry lok r`b nwl myl<br />

pRwpq krnw qW ikqy irhw, ivSy-ivkwrW ivc gRsy hoey JUr-JUr ky mr<br />

jWdy hn:<br />

- ijn gux iqn sd min vsY AauguxvMiqAw dUir]<br />

mnmuK gux qY bwhry ibnu nwvY mrdy JUir] (pMnw 27)<br />

- gux ivhUx mwieAw mlu DwrI] ivxu gux jnim muey AhMkwrI]<br />

(pMnw 367)<br />

ies siBAwcwr dy ivDwn Anuswr, aunHW Bwv ‘AaugxvMiqAW’ ƒ<br />

mrn qoN bwAd Awpxy Aijhy AOguxW qy mMd-krmW dw Pl Av`S Bogxw<br />

pYNdw hY; ikauNik-<br />

- mMdw cMgw Awpxw Awpy hI kIqw pwvxw] (pMnw 470)<br />

- jyhw bIjY so luxY krmw sMdVw Kyqu] (pMnw 134)<br />

- dunIAw dosu rosu hY loeI] Apnw kIAw pwvY soeI] (pMnw 1161)<br />

pr kmwl ieh hY ik ies duKdweI mOq qy lyKy-joKy qoN Cot imlx<br />

dw rwh vI nwl hI d`s id`qw igAw hY jo jIauNdy-jIA Awpxy ipCly<br />

AOguxW dy iqAwg, pScwqwp Aqy pRBU A`gy kIqIAW AijhIAW ArzoeIAW<br />

krn ivc ieauN ividq hY:


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 39 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

- ikrpw krhu dIn ky dwqy myrw guxu Avgxu n bIcwrhu koeI]<br />

mwtI kw ikAw DopY suAwmI mwxs kI giq eyhI] (pMnw 882)<br />

- mwnu krau quDu aUpry myry pRIqm ipAwry]<br />

hm AprwDI sd BUlqy qum@ bKsnhwry]1] rhwau]<br />

hm Avgn krh AsMK nIiq qum@ inrgun dwqwry]<br />

dwsI sMgiq pRBU iqAwig ey krm hmwry]2]<br />

qum@ dyvhu sBu ikCu dieAw Dwir hm AikrqGnwry]<br />

lwig pry qyry dwn isau nh iciq Ksmwry]3]<br />

quJ qy bwhir ikCu nhI Bv kwtnhwry]<br />

khu nwnk srix dieAwl gur lyhu mugD auDwry] (pMnw 809)<br />

so, Aijhw Awcwr-ivDwn hI ies ivl`Kx jIvn-jugq qy<br />

siBAwcwr dw mUl AwDwr jwpdw hY[ ies ny qW s`c dI kmweI au~qy<br />

zor idMidAW, s`cy-su`cy Awcwr-ivhwr ƒ scweI au~qy vI qrjIh dyx<br />

Aqy aus ƒ smwjI AwdrS pRdwnx dI vI kRWqIkwrI pihl kIqI hoeI<br />

hY:<br />

ijsu srb suKw Pl loVIAih so scu kmwvau] (pMnw 322)<br />

ikauNik:<br />

mnhT buDI kyqIAw kyqy byd bIcwr]<br />

kyqy bMDn jIA ky gurmuiK moK duAwr]<br />

schu ErY sBu ko aupir scu Awcwru] (pMnw 62)<br />

ArQwq, Awpo-Awpxy mn dIAW h`T vwlIAW AklW BwvyN Anyk<br />

hox Aqy vydW-SwsqrW dy pVHy-suxy ivcwr vI BwvyN keI hox, ies qrHW<br />

dy BwvyN keI hor auprwly vI kIqy jwx; pr auh swry Awqmw leI bMDn<br />

bx jWdy hn[ prMqU, mukqI dw duAwrw qW kyvl gurU duAwrw hI imldw<br />

hY[ prm s`c qoN sB kuJ nIvW hY[ pr s`c qoN vI au~cI s`c dI rihxI<br />

Bwv SuB Awcwr-ivhwr hY, jo lok-pRlok ivc surKrUeI pRwpqI dw sPl<br />

swDn hY[<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq qy aupdyiSq siBAwcwr dw iek<br />

hor ivSyS AMS ‘syvw’ hY[ isrjxhwr vwihgurU dI syvw, rwh-dsyry<br />

<strong>siqgur</strong>U dI syvw, swQI mn`uKW dI syvw[<br />

ij`QoN qk vwihgurU qy <strong>siqgur</strong>U dI syvw dw sbMD hY, aus leI hrI-


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 40 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ismrn qy hrI-j`s krn dI qwkId kIqI hoeI hY[ ikauNik :<br />

- srb mnorQ jy ko cwhY syvY eyku inDwnw]<br />

pwrbRhm AprMpr suAwmI ismrq pwir prwnw] (pMnw 672)<br />

- scw <strong>siqgur</strong>u syiv scu sm@wilAw] (pMnw 1284)<br />

- gur syvw ibnu Bgiq n hovI ikau kir cInis AwpY]<br />

(pMnw 1013)<br />

nOvyN pwqSwh sRI gurU qyg bhwdr swihb Anuswr qW:<br />

srb Drm mwno iqh kIey ijh pRB kIriq gweI] (pMnw 902)<br />

aus mn`uK ny mwno swry Drm-krm kr ley huMdy hn ijs ny hrIprmwqmw<br />

dw j`s gwieAw huMdw hY[ prmwqmw dw ismrn qy is&qslwh<br />

krnI ies leI vI zrUrI d`sI hoeI hY ik ieh mnùK ƒ AikRqGxqw<br />

qoN vI bcwauNdI hY:<br />

- ijs kw dIAw pYnY Kwie]<br />

iqsu isau Awlsu ikau bnY mwie] (pMnw 195)<br />

- so ikau mnhu ivswrIAY jw ky jIA prwx]<br />

iqsu ivxu sBu ApivqRü hY jyqw pYnxu Kwxu] (pMnw 16)<br />

ies siBAwcwr dy imAwr muqwbk, kyvl auhIE syvw au~qm,<br />

sPl, skwrQI Aqy prvwn hY jo qno-mno, KuSI-KuSwlI kIqI jWdI hY<br />

Aqy jo hrI dy nwm nwl swfw icq joVdI hY:<br />

- inguixAw no Awpy bKis ley BweI <strong>siqgur</strong> kI syvw lwie]<br />

<strong>siqgur</strong> kI syvw aUqm hY BweI rwm nwim icqu lwie]<br />

(pMnw 638)<br />

- <strong>siqgur</strong> kI syvw sPlu hY jy ko kry icqu lwie]<br />

min icMidAw Plu pwvxw haumY ivchu jwie] (pMnw 644)<br />

Aqy AijhI syvw kry ibnW ‘myvy’ dI koeI Aws r`KxI vI inrwrQ<br />

hY:<br />

jyqy jIA qyqy siB qyry ivxu syvw Plu iksY nwhI] (pMnw 354)<br />

ismrn dy nwl syvw ƒ ies leI vI joV id`qw igAw jwpdw hY ik<br />

syvw krn nwl mn`uKI mn sMquilq qy sihnSIl rihMdw hY; aus dy suBwA<br />

ivc inmrqw qy zubwn ivc imTws Aw jWdI hY; Aqy auh r`b dI rzw


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 41 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

au~qy rwzI huMidAW, aus dIAW imhrW dw Swkr bixAw rihMdw hY[ ieh<br />

syvw qy hukm dI pwlxw hI aus ƒ pRBU Aqy prmpd dI pRwpqI dw BwgI<br />

bxw idMdI hY:<br />

- syvk kau syvw bin AweI] hukmu bUiJ prm pdu pweI]<br />

(pMnw 292)<br />

- hukmu bUJY so syvku khIAY] burw Blw duie smsir shIAY]<br />

(pMnw 1076)<br />

ies dy ault, mwn-AiBmwn ivc Zlqwn bMdy ƒ Aijhw ‘syvk’<br />

kdy nhIN ikhw jW mMinAw jw skdw:<br />

mwn AiBmwn mMDy so syvku nwhI] (pMnw 51)<br />

ies dy nwl hI, igxqIAW-imxqIAW ivcwridAW jW haumY ivc<br />

ivcridAW kIqI hoeI syvw QWie nhIN pYNdI d`sI geI hY:<br />

- gxqY syv n hoveI kIqw Qwie n pwie] (pMnw 1246)<br />

- ivic haumY syvw Qwie n pwey] (pMnw 1070)<br />

sRI gurU nwnk dyv jI dy Anuswr pRBU dI pRwpqI vI AijhI syvw kry<br />

ibnW mumikn nhIN:<br />

ibnu syvw iknY n pwieAw dUjY Brim KuAweI] (pMnw 1011)<br />

iesy leI gurU swihb ny ies lok, Bwv dunIAW ivc Awpxw jIvn<br />

skwrQw krn Aqy prlok, Bwv AglI dunIAW ivc r`b dy drbwr ivKy<br />

snmwn-pUrq sQwn qy Awqimk AnMd dw hulwrw pRwpq krn leI<br />

AijhI syvw ƒ hI sPl swDn d`sidAW, ies dy nwl hI ieauN &rmw<br />

id`qw hY:<br />

ivic dunIAw syv kmweIAY]<br />

qw drgh bYsxu pweIAY]<br />

khu nwnk bwh lufweIAY] (pMnw 26)<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc pRj`vilq Aijhy audwr, srb-sWJy qy<br />

srb-ihqkwrI siBAwcwr ƒ ivkswaux qy prswrx leI jo ivDI qy<br />

jugqI d`sI geI hY, auh vI ivl`Kx hY[ auh mn`uK ƒ mn`uK nwl joVn<br />

qy juVy r`Kx Aqy prspr vYr-ivroD imtwaux leI vwd-ivvwd (disputation,<br />

polemics) dI QW, sdBwvnw qy srb-sWJ idRVwaux vwly<br />

sMvwd, goSt, vwrqwlwp jW ivcwr-vtWdry (dialoges, conversa-


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 42 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

tion) dI DwrnI hY[<br />

ies dy pwvn sMcwlk jI ny qW ies dI loV qy lwB ƒ muK<br />

rKidAW, Kud Awp vI ieho jugq vrqI sI ijvyN ik aunHW dI Adu`qI<br />

rcnw, ‘isD gosit’ qoN vI ividq hY[ aunHW ny qW hr mn`uK ƒ ieho ivDI<br />

Apxwaux leI pRyridAW bVy spSt SbdW ivc ieauN smJwieAw vI<br />

hY:<br />

jb lgu dunIAw rhIAY nwnk ikCu suxIAY ikCu khIAY]<br />

(pMnw 661)<br />

ikauNik sRI gurU nwnk dyv jI dy hyT ilKy kQnW Anuswr, ies ivc<br />

aulJx nwl bVy hwnIkwrk vYr, ivroD Aqy JgVy pYdw ho jWdy hn:<br />

klih burI sMswir vwdy KpIAY] (pMnw 142)<br />

sRI gurU Amrdws jI dy bcn muqwbk, ienHW ivc aulJx dw lwB<br />

vI qW koeI nhIN; ikauNik:<br />

vwid ivroiD n pwieAw jwie]<br />

mnu qnu PIkw dUjY Bwie] (pMnw 230)<br />

kmwl ieh vI hY ik sRI gurU Amrdws jI ny, AijhI nsIhq<br />

kridAW Aqy Aijhy vYr-ivroD qy vwd-ivvwd qoN bcx dw rwh vI<br />

d`sidAW ieauN &rmwieAw hoieAw hY:<br />

bwdI ibnsih syvk syvih gur kY hyiq ipAwrI] (pMnw 911)<br />

prMqU, ies Bwv sMvwdI ivDI-ivDwn au~qy Aml krn leI ieh<br />

mMn lYxw Aiq zrUrI hY ik swry mn`uK ie`ko isrjnhwr dI aupj hn;<br />

iesy krky auh iek-smwn qy iek-dUjy dy BYx-Brw hn:<br />

- eyku ipqw eyks ky hm bwirk (pMnw 611)<br />

- AY jI nw hm auqm nIc n miDm hir srxwgiq hir ky log]<br />

(pMnw 504)<br />

Aqy iesy kwrn aunHW swirAW dw ieSt Aqy Drm-eImwn vI ie`ko<br />

hY:<br />

- khu nwnk guir Koey Brm]<br />

eyko Alhu pwrbRhm] (pMnw 897)<br />

- eyko Drmu idRVY scu koeI]<br />

<strong>gurmiq</strong> pUrw juig juig soeI] (pMnw 1188)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 43 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

iesy At`l s`cweI ƒ svIkwr kridAW, hr mn`uK ƒ ieh kuJ<br />

smJxw, mMnxw qy AYlwnxw vI peygw:<br />

- sBy swJIvwl sdwiein qUM iksY n idsih bwhrw jIau]<br />

(pMnw 97)<br />

- nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sMig hm kau bin AweI]<br />

(pMnw 1299)<br />

iesy krky ies AYlwn ƒ AmlI jwmw pihnwaux leI iksy prwey<br />

qy Axjwx mn`uK nwl vI burw vrqwau krn dI icqvnI hI mn qoN imtw<br />

dyxI peygI:<br />

pr kw burw n rwKhu cIq]<br />

qum kau duKu nhI BweI mIq] (pMnw 368)<br />

iesy vwsqy swrI mwnvqw ƒ Awpxw s`jx-sbMDI vyKx mMnx dw<br />

suBwA bxwaux dI pRyrnw vI ienHW ’c ieauN kwnIbMd hY:<br />

mn Apuny qy burw imtwnw] pyKY sgl isRsit swjnw] (pMnw 266)<br />

ienHW dI pwlxw dy nwl-nwl, jIvn-mnorQ dI pRwpqI leI aus<br />

jIvn-jugq au~qy vI Aml krnw zrUrI d`isAw hoieAw hY jo ies pwvn<br />

qy Adu`qI gRMQ swihb dy sMpwdk sRI gurU Arjn dyv jI ny ieauN kwnIbMd<br />

kIqI hoeI hY:<br />

sMic hir Dnu pUij <strong>siqgur</strong>u Coif sgl ivkwr]<br />

ijin qUM swij svwirAw hir ismir hoie auDwru] (pMnw 51)<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq qy aupdyiSq ies siBAwcwr dy<br />

ivDwn qy AwdrS Anuswr, mn`uK leI Aijhy buinAwdI guxW dw DwrnI<br />

hox qoN ielwvw, smidRSt qy praupkwrI hoxw vI hor zrUrI hY:<br />

- eyk idRsit kir smsir jwxY jogI khIAY soeI] (pMnw 730)<br />

- bRhm igAwnI kY idRsit smwin]<br />

jYsy rwj rMk kau lwgY quil pvwn] (pMnw 272)<br />

aus mn`uK dw srIr hI insPl d`isAw hoieAw hY jo praupkwr<br />

krn ivc qqpr nhIN huMdw, lok-BlweI dy kMmW ivc Swml nhIN huMdw<br />

Aqy Awpxy jW prwey loVvMdW dI loVINdI shwieqw nhIN krdw:<br />

imiQAw qn nhI praupkwrw] (pMnw 269)<br />

sRI gurU Arjn dyv jI Anuswr, hrI-prmwqmw ƒ jwxn qy


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 44 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

iDAwvx vwlw AwdrSk mn`uK qW hr iksy au~qy dieAwvwn huMdw hY, aus<br />

qoN iksy dw iksy qrHW dw vI burw nhIN huMdw[ auh hmySW sB ƒ ie`ko-ijhw<br />

vyKx vwlw huMdw hY Aqy aus dI nzr hr iksy leI suK, SWqI qy KuSI<br />

vrswaux vwlI huMdI hY[ aus dy ihrdy ivc hlImI qy inmrqw smweI<br />

rihMdI hY Aqy praupkwr dw suqy-isD aumwh bixAw rihMdw hY, Bwv<br />

ijvyN koeI cSmw aumwhU jl idMdw rihMdw hY, iqvyN aus dy ihrdy qoN<br />

praupkwr vI sihj-suBwA Putdw qy Jrdw rihMdw hY:<br />

bRhm igAwnI kI sB aUpir mieAw]<br />

bRhm igAwnI qy kCu burw n BieAw]<br />

bRhm igAwnI sdw smdrsI]<br />

bRhm igAwnI kI idRsit AMimRqu brsI]<br />

bRhm igAwnI bMDn qy mukqw]<br />

bRhm igAwnI kI inrml jugqw]<br />

bRhm igAwnI kw Bojnu igAwn]<br />

nwnk bRhm igAwnI kw bRhm iDAwnu]3]<br />

bRhm igAwnI eyk aUpir Aws]<br />

bRhm igAwnI kw nhI ibnws]<br />

bRhm igAwnI kY grIbI smwhw]<br />

bRhm igAwnI praupkwr aumwhw] (pMnw 273)<br />

sRI gurU gRMQ swihb ivc AMikq AijhIAW kdrW-kImqW Aqy<br />

Aijhy sdwcwrk qy siBAwcwrk guxW-vsPW dw DwrnI mn`uK ‘cVHdI<br />

klw’ qy ‘srb`q dw Blw’ vwly is`K-isDWqW dw AwdrS nmUnw, pRqIinD<br />

qy prvrqk huMdw hY[ auh TIk ArQW ivc prsuAwrQI huMdw hY[ auh hr<br />

iksy dw Blw cwhux ivc hI Awpxw Blw smJdw hY Aqy prwey ihq ƒ<br />

Awpxy ihq iKAwldw hY[ auh Awpxy swQI mn`uKW dy ihridAW ivc vI<br />

hrI dw nwm vswauNdw hY, aunHW dy swry AOgux dUr krky praupkwr dw<br />

BwgI bxwauNdw hY Aqy aunHW ƒ AijhI jwc qy dwq b^S ky sdw ‘cVHdI<br />

klw’ ivc ivcrweI r`Kdw hY:<br />

swjnu bMDu suimqRü so hir nwmu ihrdY dyie]<br />

Aaugx siB imtwie kY praupkwru kryie] (pMnw 218)<br />

ieauN sRI gurU gRMQ swihb ivc sMcwilq siBAwcwr Aqy aus dI


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 45 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

sMiGqw dw srokwr mnu`K dI kyvl S^sI jW ivAkqk BlweI qy ivkws<br />

qk hI sIimq nhIN[ ieh qW aus dI smUh jwqI dI smUihk BlweI,<br />

aunqI qy pRPu`lqw dw vI ie`Ck qy aus leI XqnSIl hY[ ies ivc<br />

mn`uKw jIvn dy iksy vI p`K-pihlU ƒ, iksy vI SRyxI-ivAkqI ƒ A`KoN-<br />

Ehly nhIN kIqw igAw[ ieh hr smyN, siQqI qy sQwn; hr dyS, kOm,<br />

rMg-nsl Aqy mq-isDWq Awid nwl juVy hoey mn`uK dI AiDAwqmk<br />

Bwvnw, sdwcwrk mrXwdw qy siBAwcwrk prMprw nwl sbMiDq hY[<br />

ieh ies leI ik ieh ies siBAwcwr dy pwvn sMcwlkW dy hyT-ilKy<br />

AYlwnIAW kQnW ivc kwnIbMd ies idRVH ivSvws dw AnuswrI hY:<br />

- sBu ko aUcw AwKIAY nIcu n dIsY koie]<br />

ieknY BWfy swijAY ieku cwnxu iqhu loie] (pMnw 62)<br />

- nw ko myrw dusmnu rihAw nw hm iks ky bYrweI]<br />

bRhmu pswru pswirE BIqir <strong>siqgur</strong> qy soJI pweI]2]<br />

sBu ko mIqu hm Awpn kInw hm sBnw ky swjn] (pMnw 671)<br />

iesy leI ienHW rwhIN swrI isRStI dy isrjnhwr prmwqmw ƒ<br />

kIqIAW hoeIAW ieho ijhIAW ApIlW qy ArzoeIAW swry jgq qy smUh<br />

mn`uKqw leI BrpUr AMn-jl dI b^iSS, aus dy du`K-kSt dI nivrqI,<br />

aus dI suK-SWqI Aqy Bly dy insqwry vwsqy sinmr mMgW nwl sbMD<br />

r`KdIAW hn:<br />

- ikrpw kir kY sunhu pRB sB jg mih vrsY myhu] (pMnw 652)<br />

- jgqu jlµdw riK lY AwpxI ikrpw Dwir]<br />

ijqu duAwrY aubrY iqqY lYhu aubwir] (pMnw 853)<br />

- sBy jIA smwil ApxI imhr kru]<br />

AMnu pwxI mucu aupwie duK dwldu BMin qru] (pMnw 1251)<br />

ieauN, sRI gurU gRMQ swihb ivc ividq qy aupdyiSq ieh siBAwcwr<br />

Aqy ies nwl sbMiDq sMdyS qy aupdyS ienHW ivc hI AMikq ies<br />

qsdIk muqwibk, srb-kwlI, srb-dySI, srb-sWJw qy srbihqkwrI<br />

hY:<br />

prQwie swKI mhw purK boldy swJI sgl jhwnY] (pMnw 647)<br />

qdy qW ieh, ies dy sMcwlk Aqy sMiGqw (sMgRih) ivl`Kx hn,<br />

mh`qvpUrn hn, AwpxI imswl Awp hn[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 46 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

EAMkwru bwxI ivc jIvn-jwc<br />

-fw. jsivMdr kOr*<br />

sRI gurU gRMQ swihb jI dI swrI hI bwxI dI mh`qqw iekswr hY[<br />

ij`Qy ieh SrDw dw ivSw hY, auQy nwl hI ies ƒ ivcwrn Aqy ies<br />

Anuswr jIvn bqIq krnw vI Aiq loVINdw hY[ ieh swƒ AijhI jIvnjwc<br />

v`l pRyrdI hY qW jo AwdrS mnùK bixAw jw sky[ swry sRI gurU gRMQ<br />

swihb dI bwxI ƒ fUMiGAweI nwl smJx ihq sRI gurU gRMQ swihb ivc<br />

v`Kry-v`Kry rcnwkwrW dI bwxI Aqy iPr iek rcnwkwr dIAW v`KrIAWv`KrIAW<br />

bwxIAW dw ivSlySxwqmk AiDAYn kIqw jWdw hY[<br />

EAMkwru bwxI sRI gurU nwnk dyv jI duAwrw rwmklI dKxI rwg ivc<br />

ricq hY[ rwmklI dKxI rwgxI rwmklI dI hI iek iksm hY[ ies<br />

bwxI dIAW 54 pauVIAW hn[ ies bwxI dw kyNdrI Bwv rhwau vwlI quk<br />

ivc hI spSt hY jo hyT ilKy Anuswr hY:<br />

suix pwfy ikAw ilKhu jMjwlw]<br />

ilKu rwm nwm gurmuiK gopwlw] (pMnw 930)<br />

Bwv hy pWfy! sux inrI (vwd-ivvwd qy sMswrk) JMbyilAW vwlI<br />

ilKweI ilKx qoN koeI Awqimk lwB nhIN ho skdw[ jy qUM Awpxw jIvn<br />

sPl krnw hY qW gurU dy snmuK ho ky isRStI dy mwlk prmwqmw dw nwm<br />

hI Awpxy mn ivc ilK[ 1<br />

jy iDAwn nwl vwicAw jwvy qW swƒ ‘EAMkwru’ bwxI ivc iek Awm<br />

pWDy (mnmuK) ƒ AwdrS pWDw (gurmuK) bxn dw rwh suJwaux dy nwl<br />

ieh vI dìsAw igAw hY ik iknHW AvguxW ƒ iqAwgxw hY qy ikhVy gux<br />

Awpxy ivc smoxy hn[ EAMkwru bwxI ivc sRI gurU nwnk dyv jI &rmwauNdy<br />

hn ik kihx ƒ qW hr koeI kihMdw hY ik ie`ko ie`k prmwqmw hr jgHw<br />

vrq irhw hY pr iPr vI aus dy mn ’qy haumY qy hMkwr glbw pweI r`Kdy<br />

hn[ mwieAw dy mqvwly jIvW ƒ mwieAw rUpI JUT ny TgaurI pw ky grk<br />

kIqw hoieAw hY[ auh csky, lwlc qy muQwjI ivc grk ho rhy hn[ aunHW<br />

ƒ dYÍq Bwv hI cMgw l`gdw hY[ auh hMkwr ivc sVdy Aqy mwieAw dI zihr<br />

* # 147, kbIr pwrk, AMimRqsr[ mo: 94171-45445


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 47 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

KWdy hn[ 2 haumY rUp prbq au~qy v`sx vwly jIv iqRSnw ivc Psy huMdy hn<br />

Aqy iqRSnw dy huMidAW srIr ivc suK nhIN ho skdw[ 3 Aijhy mnùKW ƒ<br />

duibDw jW duic`qypn dw rog icMbiVAw hoieAw hY Aqy is`ty dy qOr ’qy auh<br />

Awvwgvn dy c`kr ivc pey hoey hn[ 4 EAMkwru bwxI ivc srIr ƒ rùK<br />

Aqy mn qy igAwn-ieMdRIAW ƒ pMCI ikhw igAw hY[ jdoN ieh mn rUpI<br />

pMCI coKI cog vyK ky kwhlI-kwhlI aus ƒ Kwx pYNdy hn qW aunHW ƒ PwhI<br />

pYNdI hY, aunHW dy KMB tùtdy hn Bwv auh duKI huMdy hn[ kwm Aqy kRoD ij`Qy<br />

srIr ƒ ivikRq krdy hn au~Qy loB dy Aaugx krky jIv ’qy musIbq Aw<br />

pYNdI hY[ 5 jIv AaugxW nwl nkwn`k Bry hoey hn[ pr Aaugx krn vwlw<br />

AMq pCqwauNdw hY[ pwpW nwl Bry hoey bMdy sMswr swgr dy aurly kMFy ’qy<br />

hI if`g rhy hn[ 6 pwp mwVw hY iPr vI krn vwly ƒ ipAwrw l`gdw hY[<br />

Aijhw jIv pwpW dy Bwr hI l`ddw hY qy pwpW dw iKlwrw iKlwrdw hY[<br />

pwp ivc Psy jIv ƒ sog, ivCoVw Aqy dùK huMdw hY, auh nrkW ivc pYNdw<br />

hY[ jd qk JUT rUp nws krn vwlw kwl AMdr mOjUd hY jnm-mrn ^qm<br />

nhIN ho skdw[ inMdw Aqy cuglI vI mwVy hn[ mnmuK jo mn dy mgr l`g<br />

ky mwVy kMm krdw hY, EAMkwru bwxI Anuswr ‘AMDu mugDu gvwru’ hY[ jIv<br />

sMswr ivc AwieAw qW hY lwhy leI pr ieQy mwieAw dw syvk ho ky iPrdw<br />

hY qy T`gxI mwieAw dy h`QoN TìgAw jWdw hY[ 7 jIv mwieAw dy Asr hyT<br />

jm dy rsqy ƒ PVdw hY Aqy K`jl huMdw hY[ mwieAw dy ies pRBwv ƒ rokx<br />

dI iksy pws qwkq nhIN hY[ 8 mwieAw ‘mYN myrI’ dw Bwv pYdw krdI hY[<br />

ies mwieAw ƒ smJxw Aiq muSikl hY[ ijs ny ies ƒ bxwieAw hY,<br />

auh hI ies dy srUp ƒ smJ skdw hY[ auprokq pRsMg ivc ij`Qy<br />

‘mwieAw’ Sbd dw pRXog BulyKy, Brm jW AividAw leI kIqw igAw hY,<br />

auQy keI hor pauVIAW ivc, EAMkwru bwxI ivc hI, ‘mwieAw’ Sbd dw<br />

pRXog Dn, sMpdw Awid leI krdy hoey sRI gurU nwnk dyv jI kihMdy hn<br />

ik Dn-pdwrQ Awid mwieAw dw pRBwv eynw izAwdw huMdw hY ik jy nIc<br />

ivAkqI dy Gr mwieAw hovy qW lok aus ƒ slwmW krdy hn[ mUrK<br />

mwieAwDwrI ƒ vI jgq ivc isAwxw smiJAw jWdw hY:<br />

AwiQ sYl nIc Gir hoie] AwiQ dyiK invY ijsu doie]<br />

AwiQ hoie qw mugDu isAwnw] Bgiq ibhUnw jgu baurwnw]<br />

(pMnw 931)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 48 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

mwieAw (Dn) dy jwx nwl jIv bhuq JUrdw hY, mUrK dw mn Dn<br />

ivc hI rihMdw hY[ ‘mwieAw mwieAw’ krdy jIv mr jWdy hn pr auh<br />

iksy dy nwl nhIN jWdI[ Awqmw jd qur jWdI hY qW mwieAw ieQy hI rih<br />

jWdI hY[ jIv sonw, cWdI Awid Dn iek`Tw krdw hY pr ieh Dn k`cw<br />

Aqy nwSmwn hY[ lok ies pRkwr dw Dn iek`qr kr ky Swh AKvwauNdy<br />

hn pr auh duic`qI ivc KuAwr hI huMdy hn[ AslI Dn qW nwm Dn hY ijs<br />

qoN ibnW srIr ivc iK`cw-iK`cI bxI rihMdI hY[ jIvn sMquilq FMg nwl<br />

nhIN c`ldw[ 8 jIv duinAwvI Dn leI prmwqmw dI ArwDnw krdy hn[<br />

pr ieh Dn auqnw hI imldw hY, ijqnw prmwqmw v`loN pihlW hI<br />

iksmq ivc iliKAw hovy[ ies Dn leI lok corIAW krdy hn[ aus smyN<br />

auh Bùl jWdy hn ik ies Dn ny A`gy nwl nhIN jwxw[ jIv ƒ ieh smJxw<br />

cwhIdw hY ik duinAwvI Dn ivArQ hn, nwm rUpI Dn hI Asl Dn hY[<br />

jgq nwl JgVy shyVn dw koeI lwB nhIN[<br />

ieh inrI J`K mwrnw hY (ieh pwZlpn hY)[ jd ies pwZlpn ƒ<br />

koeI vyK lvy qW auh JUr-JUr ky mrdw hY ik Aijhw ikauN hoieAw[ Aijhy<br />

jIv inq-inq jMmdy mrdy hn[ aunHW ƒ dÍYq Bwv hI cMgw l`gdw hY, auh<br />

hMkwr ivc sVdy hn Aqy mwieAw zihr KWdy hn[ aunHW ƒ nw gurU dI bwxI<br />

cMgI l`gdI hY nw js[ 9 ijnHW ny shI jIvn dI Aws nhIN bxweI auh<br />

dunIAW ’qy Aw ky s`Kxy hI qur jWdy hn[ byloVw JUr-JUr ky J`KW mwrmwr<br />

ky im`tI ivc iml jWdy hn[ 10 kW vrgI mwVI ibrqI dy lok inqinq<br />

jMmdy-mrdy hn, muV-muV PwhI ivc Psdy hn Aqy iPr pCqwauNdy<br />

hn[ PwhI ivc Psy jIv cog cugI jWdy hn Aqy AwpxI dSw ƒ nhIN<br />

smJdy[ ijvyN m`CI jm rUp jwl ivc Ps jWdI hY, iqvyN jIv pwpW dy jwl<br />

ivc Ps jWdy hn[ pwpW dI PwhI ivc Psy jIv Awvwgvn dy c`kr ivc<br />

pey rihMdy hn[ 11 cMcl mn iek QW itkdw nhIN[ mn rUp ihrn pwp rUp<br />

AMgUrI luk-luk ky KWdw hY[ hr koeI ies sMswr ivc icMqwqur id`sdw hY<br />

ies dw kwrn jIvn dIAW AslI kImqW ƒ nw pCwxnw hY[ EAMkwru<br />

bwxI ivc jIv ƒ mn dI dOV-B`j rok ky iek QW itkwey r`Kx leI ikhw<br />

igAw hY[ 12<br />

jo jIv mn dy mgr l`gw rihMdw hY Bwv ijs ny mn ƒ hI mùK jwixAw<br />

hY, mnmq Dwrn vwlw mnmuK hY[ 13 mnmqIey mnmuK AQvw ivmuK vI khy


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 49 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

jWdy hn[ 14 gurbwxI ivc mnmuK leI kUiVAwr, kuc`jI, dohwgxI, swkq<br />

Awid SbdW dw pRXog hoieAw hY[ EAMkwr bwxI ivc mnmuK, 15 kUiVAwr, 16<br />

AigAwnI, 17 durjn, 18 pwpI, 19 Awid SbdW dw pRXog hoieAw hY[ EAMkwru<br />

bwxI Anuswr Aijhw jIv pwp, Aaugx, mwieAw, haumY, AhMkwr,<br />

duibDw Awid nwl iGirAw rihMdw hY[ pr ies bwxI ivc ies ivSy dI<br />

vI crcw hY ik ienHW ivkwrW nwl iGirAw mnUr rUpI jIv kMcn ikvyN bx<br />

skdw hY[ sRI gurU nwnk dyv jI ies bwxI ivc &rmwauNdy hn ik<br />

kUiVAwr mnùK dw inry bhuqy vys jW ivKwvy hI krdw hY[ auh inry Pokt<br />

krmW dw shwrw lYNdw hY[ aus ƒ nw ies sMswr ivc FoeI imldI hY Aqy<br />

nw prlok ivc[ bwhrly Dwrimk au~dmW qoN AwnMd pRwpq nhIN huMdw[<br />

ies leI mn`uK ƒ gurmuK, 20 sicAwrI, 21 auqm, 22 igAwnI, 23<br />

isAwxw, 24 pMifq, 25 guxvMqI, 26 swjn, 27 Awid ikhw igAw hY[ Aijhw<br />

bxn leI jIv ƒ Awpxy mn iv`coN ivkwr k`Fxy pYNdy hn[ ikauNik iksy<br />

cIz ivc koeI cIz qW hI pY skdI hY jy aus iv`coN pihlI cIz k`F leI<br />

jwvy[ ArQwq mn ƒ pRBU v`l joVn leI ieh zrUrI hY ik pihlW aus dw<br />

suBwA bdilAw jwvy[ mnmuK suBwA bdl ky gurmuK bx jWdy hn[ BweI<br />

kwnH isMG nwBw Anuswr gurmuK auh purK hY jo gurU dy snmuK hY, ijs ny<br />

gurU dy aupdyS ’qy pUrw Aml kIqw hY[ 28 fwktr mnmohn sihgl<br />

Anuswr— gurmuK mukq jIv hY ikauNik auh <strong>siqgur</strong> dI siqAqw pCwx<br />

ky Awpxw sB kuJ aus ƒ Aripq kr idMdw hY, aus dy SbdW ivc ivSvws<br />

r`Kdw hY[ 29 EAMkwru bwxI Anuswr gurmuK jgq ivc bMDn rihq AwauNdw<br />

hY qy bMDn rihq hI ie`QoN qur jWdw hY[ gurmuK mn dI mYl ƒ dUr kr ky<br />

ivkwrW ƒ Awpxy AMdroN mukw cùkw huMdw hY[ 30<br />

pr zrUrI nukqw ieh hY ik mnmuK qoN gurmuK ikvyN bxnw hY[ swrI<br />

bwxI ies v`l vwr-vwr sMkyq krdI hY[ BwvyN bwxI dw mUl mùdw prmwqmw<br />

dI ausqiq hI mMinAw jWdw hY pr ies ivc ijs sMdyS v`l vwr-vwr<br />

iDAwn duAwieAw jWdw hY, auh mnmuK qoN gurmuK bxn dy rwh v`l iljWdw<br />

hY[<br />

EAMkwru bwxI ivc mnùK ƒ Awqimk AnMd dI pRwpqI leI k`cy gurU<br />

qoN bc ky s`cy gurU dw lV PVn dI slwh id`qI geI hY[ jIv AnykW jnmW<br />

ivc iPrdw hY pr iPr vI aus qoN prmwqmw dI Qwh nhIN pweI jWdI[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 50 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

isr& <strong>siqgur</strong>U hI pRBU nwl imlwp krwaux dy smr`Q hY[ 31 <strong>siqgur</strong> jdoN<br />

prmwqmw nwl imlw idMdw hY qW p`kw myl bx jWdw hY[ ies qrHW gurU<br />

jnm-mrn dw dùK dUr kr idMdw hY[ 32 <strong>siqgur</strong>U dy imilAW hI Asl g`l<br />

smJ AwauNdI hY[ ivkwrW Awid Awqimk mOq ilAwaux vwly jwl iv`coN<br />

<strong>siqgur</strong>U hI k`Fdw hY[ 33 iksy ivrly BwgW vwly ƒ hI gurU dy dr ’qy pY ky<br />

pRBU dI is&q-slwh dI sUJ pYNdI hY[ 34 jo mnùK gurU dy d`sy rwh ’qy qurdw<br />

hY aus dw jIvn piv`qr ho jWdw hY[ 35 gurU dy d`sy rwh ’qy qur ky Awpw<br />

Bwv dUr ho jWdw hY Aqy haumY rog kìtAw jWdw hY[ 36 pr jo mnùK gurU dy<br />

d`sy rwh ’qy qurn dI QW Awpxy mn dy ip`Cy qurdw hY, aus ƒ AnpVH hI<br />

smJxw cwhIdw hY[ auh isr& AwjIivkw dI ^wqr hI ivìdAw vyc irhw<br />

hY[ aus iv`coN Awqimk gux koeI nhIN gRihx krdw[ 37 gurU dI d`sI kwr<br />

qoN prHy nw jwxw, gurU dy d`sy aupdyS ƒ ihrdy ivc vswauxw hI piv`qr<br />

jIvn bxwaux dw qrIkw hY, prmwqmw nwl juVn dw swDn hY[ gurU<br />

prmwqmw dy guxW dw AQwh smuMdr hY[ 38<br />

EAMkwru bwxI dy AMq ivc sRI gurU nwnk dyv jI kihMdy hn ik auhI<br />

pWDw ivdvwn hY jW gurmuK hY jo gurU dy d`sy hoey rwh ’qy qur ky Awp vI<br />

prmwqmw dw nwm ismrdw hY Aqy Awpxy cyilAW ƒ vI pRBU nwm jpx Aqy<br />

nwm Dn iek`qr krn dI pRyrnw idMdw hY[ 39 auhI pWDw ies jIvn qoN koeI<br />

K`tI K`tdw hY[<br />

EAMkwru bwxI ivc nwm dI mihmw ’qy BrvW zor hY[ ikhw igAw hY<br />

ik jy nwm Dn dI ^wqr duinAwvI Dn, mn Aqy ijMd vI dyxy pY jwx qW<br />

vI sOdw ssqw hY ikauNik pRBU dw nwm ihrdy ivc vswieAW mn dI iqRSnw<br />

imt jWdI hY[ prmwqmw dw nwm Awpxy AMdroN hI, gurU dy d`sy rwh ’qy<br />

quirAW imldw hY[ 40 ivkwrW dy jMjwl iv`coN prmwqmw dw nwm hI k`F<br />

skdw hY[ 41 hwlWik jIv jgq ivc pRBU dw nwm Dn ivhwjx leI<br />

vxjwrw bx ky AwieAw hY pr kurwhy pY ky dunIAW dIAW m`lW hI m`ldw<br />

rihMdw hY qy myr-qyr ivc pY ky duKI rihMdw hY[ isAwxw vpwrI auh hY jo<br />

nwm Dn joVdw hY, aus ƒ hI pRBU dw ipAwr qy Awdr nsIb huMdw hY[ 42<br />

EAMkwru bwxI ivc ikhw igAw hY ik nwm qoN s`Kxy jIv k`lr dI kMD<br />

vWg if`gdy hn[ nwm qoN ibnW nrk hI imldw hY[ jo mnùK pRBU dw ibAwn<br />

A`KrW rwhIN krn dI koiSS krdw hY, auh Akl qoN s`Kxw hY[ ijvyN rbwb


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 51 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

dI qwr tùt jwvy qW auh nhIN v`jdI auN\ hI pRBU qoN ivCiVAw jIv Awpxy<br />

ivc rwg pYdw nhIN kr skdw[ 43 EAMkwru bwxI ivc pRBU myl dw rwh<br />

‘nwm’ dìsAw hY[<br />

nwm qoN Bwv pRBU dw ismrn, pRBU dI isPq -slwh, aus ƒ Xwd<br />

r`Kxw hY[ EAMkwr bwxI ivc crcw hY ik jo prmwqmw ƒ ismrdy hn<br />

aunHW dy ihrdy ivc suK huMdw hY[ 44 prmwqmw dw ismrn sVy lohy (mnUr)<br />

ƒ sonw (kMcn) Bwv mnmuK ƒ gurmuK bxw idMdw hY[ 45 nwm ismrn qoN Bwv<br />

hY gurU dI bwxI ƒ pVHnw Aqy smJxw[ 46 bwxI ƒ rUVHI Bwv suMdr<br />

AwKidAW hoieAW ikhw igAw hY ik <strong>siqgur</strong>U dI suMdr bwxI rwhIN hI gurU<br />

dy Sbd dI ivcwr rwhIN hI pRBU imldw hY[ 47 ieh vI ikhw igAw hY ik<br />

‘gur sbdI Gir kwrju swir’ Bwv pWfy gurU dy Sbd rwhIN Awpxy mn ivc<br />

prmwqmw dy nwm ismrn dw kwrj sMBwl, iPr iksy pwsy v`loN Gwtw nhIN<br />

pYNdw[ 48 prmwqmw hr QW ivAwpk hY pr <strong>siqgur</strong>U dy Sbd dy ivcwr ivc<br />

juiVAW hI ieh Aihsws huMdw hY[ 49 jd haumY krn dI Awdq mùk jWdI<br />

hY qW suriq gurU Sbd ivc juV jWdI hY ijs nwl mn ivc pRBU nwl jwxpCwx<br />

bx jWdI hY[ 50 guxW vwly gux p`ly bMnH ky pRBU ƒ iml pYNdy hn pr<br />

prmwqmw ƒ sdw ihrdy ivc jpx nwl hI guxI gurmuKW vrgw bixAw<br />

jw skdw hY[ 51<br />

pr jIv ƒ s`cw gurU Aqy nwm dw rwh qW hI pRwpq huMdw hY jy<br />

prmwqmw dI imhr vI nwl hovy[ auh prmwqmw jo srovr ƒ Br ky sukw<br />

idMdw hY qy iPr n`ko-n`k Br idMdw hY[ sB kuJ krn jogw Aqy vyprvwh<br />

hY[ <strong>siqgur</strong>U dI igAwn rUpI forI pRBU ny Awpxy h`Q PVI hoeI hY, ijnHW ƒ<br />

ies forI nwl Awpxy v`l iK`cdw hY Bwv ijnHW au~qy auh imhr krdw hY<br />

auh gurU dy d`sy rwh ’qy qur ky aus dy crnW ivc juVdy hn[ 52 prmwqmw<br />

dI imhr dI nzr nwl hI sdIvIN suK imldw hY[ 53<br />

ies pRkwr sMKyp ivc ikhw jw skdw hY ik EAMkwru bwxI ivc<br />

AslI pWDw, gurmuK ikho ijhw hoxw cwhIdw hY, dI crcw hY[ ivkwrW dy<br />

jwl qoN mukq, gux gRihx kr ky, nwm ismrn krn vwlw, bwxI ƒ<br />

ivcwrn vwlw, gurU dI AwigAw ivc c`lx vwlw hI shI ArQW ivc pWDw,<br />

gurmuK jW jIvn mukq hY[ auh prmwqmw dI ikrpw dw pwqr hY[ Aijhy<br />

jIv bwry EAMkwru bwxI ivc ikhw igAw hY:


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 52 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

- BBY Baujlu mwrgu ivKVw Aws inrwsw qrIAY]<br />

gur prswdI Awpo cIn@Y jIviqAw iev mrIAY] (pMnw 935)<br />

- scI ptI scu min pVIAY sbdu su swru]<br />

nwnk so piVAw so pMifqu bInw ijsu rwm nwmu gil hwru]<br />

(pMnw 938)<br />

hvwly qy it`pxIAW :<br />

1. kuJ ivdvwn EAMkwru bwxI dI rcnw dw sMbMD sRI gurU nwnk dyv jI dI pihlI<br />

audwsI nwl joVdy hn jdoN auh sMglwdIp qoN muV ky somnwQ duAwrkw huMdy<br />

hoey dirAw nrbdw dy kMFy-kMFy aus QW ’qy pùjy, ij`Qy EAMkwr dw mMdr hY[<br />

aunHW vyiKAw ik lok mMdr ivc QwpI hoeI iSv mUrqI ƒ EAMkwru mMn ky aus<br />

dI pUjw krdy hn[ mMdr dy pwTSwl dy cwtVy p`tIAW au~qy EAM nmh<br />

ilKdy, ilKWdy hn pr auh vI iSv mUrqI ƒ hI EAM smJ rhy hn[ gurU jI<br />

aunHW ƒ smJwauNdy hn ik nw qW mMdr ivc sQwipq mUrqI hI AslI<br />

prmwqmw hY Aqy nw hI p`tIAW au~pr EAM nmh ilKx dw koeI lwB hY[ jy<br />

qUM Awpxw jIvn s&lw krnw hY qW gurU dy snmuK ho ky isRStI dy mwlk<br />

prmwqmw dw nwm Awpxy mn ivc vsw[<br />

2-12. EAMkwru, pauVI 4, 30, 32, 33, 13, 14, 15, 4, 27, 39, 29.<br />

13. BweI kwnH isMG nwBw, mhwn koS, s&w 711.<br />

14-26. EAMkwru, pauVI 13, 29, 32, 36, 38, 1, 4, 7, 12, 48, 46,<br />

17, 14, 54, 17, 36.<br />

27. <strong>gurmiq</strong> mwrqMf, s&w 397.<br />

28. sMq kwvX kw dwrSink ivSlySx, s&w 78-79.<br />

29-54. EAMkwru, pauVI 22, EhI, 21, 36, 39, 40, 46 47, 53, 27,<br />

54, 36, 38, 48, 32, 21, 3, 4, 40, 47, 28, 34, 51, 44, 41,<br />

52.<br />

gu: swihb pw: dsvIN nwFw swihb ivKy AMimRq-sMcwr<br />

gurduAwrw swihb pw: dsvIN nwFw swihb dy mYnyjr v`loN pùjI irport<br />

Anuswr gurduAwrw swihb ivKy imqI 25-7-<strong>2010</strong> ƒ hoey AMimRq-sMcwr<br />

smwgm 55 pRwxI AMimRq Ck ky gurU vwly bxy[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 53 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Sbd-gurU dw sMklp qy AsIN<br />

-fw. jsbIr isMG swbr*<br />

ipCly pMj dhwikAW qoN gurbwxI dw ividAwrQI qy KojwrQI hox<br />

kwrn mYN ieh g`l spSt krnI auicq smJdw hW ik gurbwxI Anuswr<br />

Sbd gurU koeI sQUl swkwr ivAkqI nhIN ieh qW sUKm SkqI hY[ ies<br />

nukqy nUM snmuK r`K ky hI TIk pRsMg ivc AsIN Sbd gurU dy sMklp nUM<br />

smJ skdy hW[<br />

inrsMdyh Ajoky Xug ivc sUcnw qknwlojI dI pRDwnqw hY ijs ny<br />

ivSv-mwnv smwj nUM injvwd, injlwB dI pdwrQvwdI suKW dI pRwpqI<br />

ihq ies h`d qk GyirAw hoieAw hY jo injI tùt-B`j dw kwrn bx rhI<br />

hY[ AwpsI sur-sWJ, pirvwrk irSqy-nwqy, duK-suK vMfx vMfwaux dI<br />

rucI, iek dUjy dw siqkwr Aqy praupkwr krn dI Bwvnw lgBg<br />

imtdI jw rhI hY[ Hyperactivities AQvw iek dUjy nUM pCwVn dI<br />

ivqMfvwdI l`gI dOV Aqy sUcnw-igAwn dI vDyrI pRwpqI dy dbwA<br />

(Overload) hox kwrn mwnisk Aqy smwijk Kyqr ivc iqVikAw<br />

Aijhw jIvn A`j hryk Kyqr Aqy p`Dr vwly mnùK dy Awly duAwly<br />

psirAw hoieAw hY[ fwktr, vkIl, pRoPYsr, vpwrI, v`fy-Coty krmcwrI<br />

Aqy AiDkwrI, smwijk, Dwrimk qy rwjsI nyqw ies qknwlojI sUcnw<br />

dI hnHyrI Aqy smwijk aulJxW dy inq nvyN srUpW ADIn vD rhy dbwA<br />

dI mwr hyT Awpxw sMqulq jIvn guAw rhy hn[ ies sMdrB ivc aunHW<br />

dy jIvn AMdr sMkoc dI ikrn nzr hI nhIN Aw rhI[ ieho kwrn hY ik<br />

idn-b-idn nvIAW-nvIAW bImwrIAW ivksq ho rhIAW hn[ mYnUM pUrn<br />

ivSvws hY ik ies ivgVy Aqy AsMqulq jIvn nUM sMqulq krn leI sRI<br />

gurU gRMQ swihb jI ivc pRsquq Sbd-gurU dI AauKD (Medicine) ingr<br />

BUimkw inBwA skdI hY jykr AsIN Sbd gurU dy sMklp nUM TIk pRsMg ivc<br />

smJ ky ies dI AMdrUnI SkqI nUM ApxwauNidAW iemwndwrI nwl ies<br />

aupr Aml krIey[ Aijhw krn nwl hI AsIN nvIN qbdIlI dy ies<br />

* fwierYktr, is`K Drm AiDAYn p`qr-ivhwr kors, Drm pRcwr kmytI (SRo: gu: pR:<br />

kmytI), sRI AMimRqsr[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 54 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

mwnisk qy smwijk qUPwn nUM pRBwvSwlI FMg nwl SWq kridAW murJwey<br />

mwnv ichirAW nUM hsmuK bxw skdy hW[<br />

vyiKAw jwie qW ‘Sbd’ dw ArQ hI huMdw hY ‘bwxI’ Aqy ‘gurU’ dw<br />

ArQ huMdw hY AijhI isiKAw dyx vwlw jo jIvn ivc bdlwau ilAw ky<br />

KuSIAW Bry nvyN rMg Brdw hY[ pr Sbd-gurU dI ieh isiKAw huMdI ikho<br />

ijhI hY Aqy ies ivDI ivc bwxI dI vrqoN isiKAw dyx vwly v`loN kIqI<br />

ikvyN jWdI hY ieh pRSn mwnv-cyqnw ivc auTxw suBwvk lgdw hY[ ies<br />

pRSn dw h`l jwxn leI swnUM Sbd-gurU dy mUl FWcy dy snmuK ies dI<br />

pirBwSw jwxnI pvygI[ Sbd dI bxqr ‘s’ Aqy ‘bd’ A`KrW qoN bxdI<br />

hY[ ‘s’ dw ArQ huMdw hY haumY dw pRgtwvw ijs nwl AsIN juVy huMdy hW[<br />

‘bd’ dw ArQ huMdw hY ‘Cfxw’ jW Kqm krnw[<br />

ies qrHW ‘Sbd’ dw ArQ bxdw hY AwpxI ‘mYN’ Bwv ‘haumY’ nUM<br />

Kqm krn vwlI bwxI[ ies pRsMg ivc ieh smJxw vI zrUrI hY ik ieh<br />

‘bwxI’ koeI swDwrn gIq jW duinAwvI-igAwn nhIN huMdI:<br />

logu jwnY iehu gIqu hY iehu qau bRhm bIcwr] (pMnw 335)<br />

‘prw’ bwxI vwly ies ‘Sbd-gurU’ nwl juV ky hI AsIN AwpxI<br />

Awqmw iv`coN haumY dw nwS Aqy ‘s`c-igAwn’ dw <strong>pRkwS</strong> kr skdy hW[<br />

pr ies AsMBv kwrj nUM sMBv bxwaux leI sB qoN pihlW ieh s`c pRvwn<br />

krnw qy smJxw zrUrI hY ik ‘hMkwr’ AQvw ‘haumY’ hI swrIAW musIbqW<br />

dI jV huMdI hY[ iesy leI is`K gurduAwirAW ivc huMdy kIrqn smyN pVHI<br />

jWdI Awsw dI vwr ivc ies nUM “haumY dIrG rogu hY dwrU BI iesu mwih”<br />

AwiKAw igAw hY[ swDwrn ivAkqI leI ieh smJxw zrw AOKw lgdw<br />

hY ik jy haumY iek dIrG rog hY qW ieh dwrU iks qrHW ho skdI hY? ies<br />

rh`s dw Byd hI ieh hY ik AsIN ies s`c nUM svIkwr krIey ik haumY<br />

vwikAw hI dIrG rog hY Aqy Aijhw mMn lYxw hI ies dw dwrU hY[ ieh<br />

mMnx nwl hI ies dw gRw& hyTW v`l AwauNdw hY[ “ikrpw kry jy AwpxI<br />

qw gur kw sbdu kmwih] ieQy zor gurU dI ikrpw Aqy gur kw Sbd<br />

kmwaux AQvw ‘Sbd-gurU’ nwl juVn dw sMkyq hY[ jdoN koeI ivAkqI<br />

ivSyS, sMq, mhWpurS aupdyS krdw hY qW ieh vI pRSn auTdw hY ik<br />

mnùK ny Awpxy ihrdy ivc aus aupdyS nUM vswauxw hY jW aupdyS dyx vwly<br />

aupdySk nUM[ gurbwxI ies pRSn dw auqr idMdI hY :


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 55 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

suin aupdysu ihrdY bswvhu]<br />

mn ieCy nwnk Pl pwvhu] (pMnw 293)<br />

ieQy iek g`l jo swfy leI smJxI zrUrI lgdI hY auh ieh hY ik<br />

‘gurU’ jW aupdySk hr koeI nhIN bx skdw Aqy nw hI ho skdw hY[ ies<br />

kwrj-Kyqr leI krVI Gwl kmweI kridAW pRBU nwl iek-sur hoxw<br />

pYNdw hY[ AijhI AvsQw Dwrn krn vwlw hI Awqm-drsI bx, smdrsI<br />

pd pRwpq kridAW igAwn-pRSwd vMfdw hY[<br />

ieho kwrn sI ik sRI gurU nwnk dyv jI mwlk Bwgo ƒ jdoN iek vwr<br />

sùcI ikrq krn leI AwiKAw qW aus ny grIbW dI KUn-psIny dI kmweI<br />

hiQAwaux qoN qobw kr leI[ s`jx T`g ƒ vI gurU swihb dy ie`ko bol ny<br />

T`g qoN s`jx purK bxw id`qw[ mulqwn dy au~c-pIr krwmwqIis`D, nwQ,<br />

jogI Aqy nvwb qy kwzI sRI gurU nwnk dyv jI dy iek bol nwl hI psIj<br />

gey ikauNik gurU nwnk dyv jI dy r`bI bol ‘Sbd-gurU dI mUl Dwrw nwl<br />

juVy Ksm kI bwxI, bRhm-bwxI qoN Dur kI bwxI sn[ iesy q`Q ƒ dsvIN<br />

nwnk-joiq ny spSt kIqw ik ‘...AMqu eykY Avqwrw] soeI gurU smJIE<br />

hmwrw]’ inrsMdyh igAwn-pRwpqI dw swDn, ‘gurU’ hI huMdw hY[ iesy<br />

leI sRI gurU nwnk dyv jI ny Aqy sRI gurU AMgd dyv jI ny spSt kIqw<br />

hY :<br />

- bilhwrI gur Awpxy idauhwVI sd vwr]<br />

ijin mwxs qy dyvqy kIey krq n lwgI vwr] (pMnw 462)<br />

- jy sau cMdw augvih sUrj cVih hjwr]<br />

eyqy cwnx hoidAW gur ibnu Gor AMDwr] (pMnw 463)<br />

auprokq dy snmuK Pyr iek pRSn auTdw hY ik gurbwxI ivc qW<br />

‘Sbd’ nUM hI ‘gurU’ mMnx dw aupdyS hY jo AsrIrI hY srIrI nhIN:<br />

sbdu gur pIrw gihr gMBIrw ibnu sbdY jgu baurwnM] (pMnw 635)<br />

drAsl pUrb gurbwxI-kwl ivc ‘gurU’ bwry do prMprwvW pRclq<br />

sn[ pihlI prMprw ihMdU-Drm dI i&lws&I ’qy AwDwrq sI ijs dy<br />

snmuK hryk mwnv nUM Awpxy Awqimk ivkws leI iksy iek ivAkqI nUM<br />

Awpxw ‘gurU’ Dwrn krky aus dI AwigAw Anuswr c`lxw pYNdw hY[ ies<br />

prMprw dy AMqr-gq ‘gurU’ bxy ivAkqIAW dI igxqI kul ihMdU vsoN nwloN<br />

A`D qoN vI v`D geI[ hryk bRwhmx Awpxy Awp nUM ‘gurU’ dy rUp ivc


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 56 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

pRsquq krnw Awpxw jnm-isD AiDkwr mMndw sI[ vrx-vMf dI<br />

kutlnIqI Anuswr SUdr Aqy AOrq nUM ‘gurU’ Dwrn krn dw AiDkwr hI<br />

nhIN sI gurU bxnw qW dUr dI g`l sI[ ies imQ nUM pRcMf rUp ivc qoiVAw<br />

mDkwlIn BgqI lihr dy d`KxI Bwrq ivc Alvwr qy AwifAwr sMqW ny<br />

Aqy au~qrI Bwrq ivc Bgq rwmwnMd jI, Bgq nwmdyv jI, Bgq kbIr<br />

jI, Bgq rivdws jI Awid Bgq swihbwn ny[ Bgq kbIr jI ny qW<br />

spSt AYlwn kr idqw ik:<br />

kbIr bwmnu gurU hY jgq kw Bgqn kw guru nwih] (pMnw 1377)<br />

dUjI prMprw Anuswr mwnv-cyqnw ivc ieh i^Awl pRclq sI ik<br />

jdoN jdoN vI ies DrqI auqy pwp-krm vD jWdy hn qW prmwqmw iksy<br />

nw iksy rUp ivc Awp mwnv-rUp ivc Avqwr Dwrn krdw hY[ pr sRI<br />

gurU nwnk dyv jI ny ienHW dohW pRclq prMprwvW nUM r`d kridAW spSt<br />

kIqw ik prmwqmw AjUnI hY, sYBM hY Aqy auh inrwkwr hox kwrn mnùK<br />

jUn ivc Aw hI nhIN skdw[ blik pMcm ipqw sRI gurU Arjn dyv jI<br />

dw Purmwn hY:<br />

so muKu jlau ijqu khih khY Twkuru jonI] (pMnw 1136)<br />

gurbwxI Anuswr prmwqmw kuJ Kws SkqIAW pRdwn kridAW<br />

Aijhy kuJ purSW nUM smyN-smyN ’qy Byjdw hY jo Buly, Btky qy Brm BulyiKAW<br />

dI iSkwr lokweI nUM s`c dy mwrg dI soJI krwauNdy hn[ iesy leI is`K<br />

Drm ivc srIrk p`Dr qy kyvl ds gurU swihbwn leI hI ‘gurU’ Sbd<br />

dI vrqoN hoeI hY qy huMdI hY[ auprMq ds gurU swihbwn dI joiq sRI gurU gRMQ<br />

swihb jI nUM ‘Sbd-gurU’ dy rUp ivc ‘gurU’ pd nwl pRvwn kIqw jWdw<br />

hY[ ivSySqw ieh hY ik Drm-gRMQW dI dunIAW ivc kyvl sRI gurU gRMQ<br />

swihb jI hI Aijhy Drm gRMQ hn ijnHW nUM ‘gurU’ pd nwl sMboDq kIqw<br />

jWdw hY[ ieho kwrn hY ik is`K Drm ivc bwbw bùFw jI, BweI gurdws<br />

jI, BweI mnI isMG, bwbw dIp isMG Awid AnykW bRhm-igAwnI pYdw hoey<br />

hn pr ienHW iv`coN iksy nUM vI ‘gurU’ pd dI sMigAw nhIN id`qI geI[<br />

AwDuink Xug ivc sMq Aqr isMG msqUAwxw, BweI rxDIr isMG,<br />

AkwlI kOr isMG, sMq suMdr isMG Aqy igAwnI gurbcn isMG iBMfrW vwly<br />

Awid AnykW sMq-purS hoey hn pr ienHW iv`coN vI iksy leI ‘gurU’ pd<br />

nhIN vriqAw jWdw[ ies smyN ieh pd kyvl ‘Sbd-gurU’ sRI gurU gRMQ


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 57 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

swihb leI hI vriqAw jWdw hY[ ‘Sbd-gurU’ dI QW iksy pMj BUqk<br />

srIrI nUM gurU mMnx dw is`K Drm ivc koeI ivDI ivDwn nhIN hY[<br />

ies mq dw spSt kwrn hY sRI gurU nwnk dyv jI v`loN ArMB qoN hI<br />

is`KI dy DrmI ijaUiVAW nUM ‘Sbd-gurU’ nwl joVnw[ drAsl sRI gurU<br />

nwnk dyv jI dw mn-mMdr, ijs ‘Sbd-<strong>pRkwS</strong>, nwl auijAwrw hoieAw<br />

sI, aus ivc eynI pRbl SkqI sI ik auh ijQy ikqy vI gey, auQy hI aunHW<br />

ny Awpxy AlwhI bolW nwl Drm dy hr kyNdr Aqy mwnv-smwj dy hr<br />

vrg auqy AwpxI ivcwrDwrw dI mohr Cwp lgw id`qI[ ies sMdrB ivc<br />

aunHW v`loN v`K-v`K qIrQW dI kIqI Xwqrw, jogIAW, sMinAwsIAW dy mTW<br />

dw BRmx, nwQW, is`DW pIrW nwl kIqIAW igAwn-gostW, mulW-mulwixAW<br />

nwl igAwn-crcw Awid bwry jnm-swKI prMprw ivc pRwpq hvwly<br />

snmùK rKy jw skdy hn[<br />

gurbwxI dy pRis`D ivAwiKAwkwr BweI gurdws jI vI ies q`Q dI<br />

puStI krdy hn:<br />

sbid ijqI isD mMflI kIqosu Apnw pMQ inrwlw[<br />

(vwr 1.31)<br />

sRI gurU nwnk dyv jI v`loN jgq-insqwr leI kIqIAW geIAW cwr<br />

audwsIAW iv`coN aunHW v`loN sumyr prbq dI kIqI Xwqrw dw jnm-swKIAW<br />

ivc izkr kIqw igAw hY[ auQy aunHW dI aus smyN auQy rihMdy sihjXwnI<br />

Aqy is`DW nwl ivcwr-crcw, ‘isD gosit’ bwxI dy isrlyK hyT sRI gurU<br />

gRMQ swihb jI ivc AMikq kIqI pRwpq huMdI hY[ jo Sbd-gurU dy sMklp<br />

dI AwDwriSlw AwKI jw skdI hY[ ies ivcwr-crcw smyN isDW ny ijQy<br />

AiDAwqmvwd nwl juVy AnykW pRSn, sRI gurU nwnk dyv jI nUM pùCy auQy<br />

Aijhy pRSn vI pùCy ik hy AauDU nwnk, quhwfw gurU kOx hY? Aqy qusI cyly<br />

iksdy ho? gurU nwnk swihb ny bVI ADIngI nwl inmrqw nwl au~qr<br />

id`qw ik ‘sbid’ gurU hY Aqy myrI ‘suriq’ AQvw ‘iDAwn’ aus gurU dw<br />

cylw hY[<br />

pvn ArMBu <strong>siqgur</strong> miq vylw] sbdu gurU suriq Duin cylw]<br />

(pMnw 943)<br />

ieh sux ky jogIAW ny ies ‘Sbd gurU’ dy sMbMD ivc hor jwxn dI<br />

ie`Cw zwhr kIqI ik swnUM ivsQwr ivc d`so ik ijs ‘Sbd-gurU’ dI qusIN


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 58 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

g`l kr rhy ho auh Sbd hY kI? aus dI hoNd ikQy hY? aus dw rMg, rUp,<br />

ryK, ByK kI hY? ieQy ieh g`l not krn vwlI hY ik sRI gurU nwnk dyv jI<br />

dw ‘Sbd gurU’ Aqy ‘suriq Duin cylw’ dovyN hI rUp, rMg, ryK, ByK dI<br />

ZulwmI qoN Azwd Aqy ASrIrI hn[ ieh ‘Sbd gurU’ sd igAwn-<strong>pRkwS</strong><br />

dw sRoq hY ijs ivc ‘mYN’ nUM koeI sQwn pRwpq nhIN AkwlI-igAwn hI<br />

Sbd-gurU hY Aqy ies nUM mMnx vwlw ‘is`K’ AQvw cylw[<br />

ies sMdrB ivc AswnUM iek g`l smJxI zrUrI lgdI hY ik<br />

‘Sbd-gurU’ nwl iek sur hox leI v`fy-v`fy Drm-gRMQ, kyvl pVHny hI<br />

kwPI nhIN huMdy, ienHW ivc sMimlq igAwn nUM jIvn ivc Dwrnw vDyry<br />

zrUrI huMdw hY[ drAsl igAwn vI do qrHW dw hoieAw krdw hY[ pihlI<br />

BWq dw huMdw hY pusqk igAwn, jo kyvl swfI jwxkwrI (Knowledge)<br />

vDw ky swnUM pdwrQk suK hI dy skdw hY[ dUsrw huMdw hY ‘Awqm-igAwn’<br />

(Wisdom), ijs rwhIN AiDAwqmvwd dy pWDI bixAw jWdw hY[ ieho<br />

igAwn ‘Sbd gurU’ nwl iek sur hox dw swDn bxdw hY[<br />

‘Sbd’ krdw kI hY ies dI ivsiqRq ivAwiKAw ies q`Q nUM puSt<br />

krdI hY ik ‘Sbd’ ivc auh smr`Qw huMdI hY jo mnùK nUM prmq`q nwl<br />

iek-sur hox leI, swDn pYdw krdI hY[ ienHW swDnW rwhIN mnùK, pRBU<br />

ikrpw nwl, sMswrk pRpMcW qoN Cutkwrw hwsl kridAW, aus prmjoiq<br />

ivc lIn ho ky, vwr-vwr nhIN mrdw Aqy ies qrHW siQrqw hwsl kr<br />

lYNdw hY:<br />

sbid mrY iPir mrxu n hoie] ibn mUey ikau pUrw hoie]<br />

prpMic ivAwip rihAw mnu doie] iQr nwrwiexu kry su hoie]<br />

(pMnw 153)<br />

Sbd-gurU dI ies SkqI bwry jogIAW ny vI pRSn kIqw sI ik ijs<br />

Sbd-gurU nUM qusIN ieqnw SkqISwlI qy mh`qvpUrn drsw rhy ho aus dw<br />

itkwxw ik`Qy hY[ auqr ivc gurU jI ies ‘Sbd’ dw prMprwgq itkwxw<br />

bùD nhIN drswauNdy sgoN AwKdy hn ik ieh ‘Sbd-gurU’ qW Gt Gt vwsI,<br />

srb invwsI hox kwrn hr QW mOjUd hY Bwv srb-ivAwpk hY:<br />

su sbd kw khw vwsu kQIAly ijqu qrIAY Bvjlu sMswro]<br />

qYR sq AMgul vweI khIAY iqsu khu kvnu ADwro]... ...<br />

su sbd kau inrMqir vwsu AlKM jh dyKw qh soeI]


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 59 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

pvn kw vwsw suMn invwsw Akl klw Dr soeI] (pMnw 946)<br />

kul imlw ky AwiKAw jw skdw hY ik gurU bwxI dw ‘Sbd-gurU’,<br />

prmwqmw dy smucy <strong>pRkwS</strong>n (Revelation of God) ivc inhq hY[ ies<br />

ivc dyh, srIr, mUrqI pUjw, krm-kWfI jIvn, ByK dy SwSqRI ivDIivDwn<br />

nUM AsvIkwr kridAW ‘Sbd-bRhm’ nUM hI pRDwnqw id`qI geI hY<br />

Aqy smùcI gurU bwxI, AiDAwqimkqw Aqy s`c-Awcwr dy dYvI cir`qr<br />

nUM ‘Sbd’ rwhIN pRsquq krdI hY[<br />

inrsMdyh sRI gurU gRMQ swihb jI pRqI is`KW Aqy ZYr-is`KW v`loN<br />

pRgtweI jWdI SrDw-Bwvnw dw gRwP, isKr qy pùj irhw hY[ ies dw<br />

kwrn ies pwvn gRMQ dI 'Dur kI bwxI' ivc mwnv nUM sd-ivgws r`Kx<br />

leI ‘Sbd-gurU’ rwhIN drsweI geI suc`jI jIvn-jugq hY jo aus dw<br />

mwrg drSn krn leI A`j vI nw kyvl swriQk hI hY sgoN pRsMigk vI<br />

hY[ pr ies dy bwvjUd jigAwsUAW dI id`K qy idRStI ies pwvn gRMQ<br />

ivc drsweI Sbd-gurU dI jIvn-jugq dy k`d-kwT vwlI G`t hI nzr<br />

AwauNdI hY[<br />

myry ivcwr Anuswr AsIN AwsQw-gRsq hox kwrn Sbd-gurU dI<br />

ies sMgIqmeI bwxI nUM kMT zrUr kr lYNdy hW, gurbwxI kIrqn dw AwnMd<br />

vI mwx lYNdy hW Aqy gutikAW qoN bwxI vI ies qrHW byrok pVHdy hW ijvyN<br />

smuMdr ’coN pwxI dI iek lihr ip`CoN dUjI lihr byrok au~TdI hY[ pr<br />

swfy ies krm dI sImw, SrDw-BgqI qk sImq hox kwrn SrDwlU qW<br />

v`fI igxqI ivc pYdw kr rhI hY pr ies iv`coN pRsquq huMdI Sbd-gurU<br />

dy sMklp nUM smJx bùJx dI pRikirAw dI Bwvnw mwnv-jIvn iv`coN<br />

mnPI nzr AwauNdI hY[ sRI gurU nwnk dyv jI dy mhWvwk "bwxI ibrlo<br />

ibcwrsI jy ko gurmuK hoie" Anuswr gurbwxI-isDwqW nUM ivcwrnw,<br />

pRvwnxw Aqy AmlI qOr ’qy jIvn ivc auqwrn dI krm-Bwvnw nwl hI<br />

Sbd-gurU dy DwrnI bixAw jw skdw hY Aqy ieho pRikRAw ies nUM pRsMigk<br />

bxwaux dy smr`Q bxdI hY:<br />

syvk isK pUjx siB Awvih siB gwvih hir hir aUqm bwnI]<br />

gwivAw suixAw iqn kw hir Qwie pwvY<br />

ijn <strong>siqgur</strong> kI AwigAw siq siq kr mwnI] (pMnw 669)<br />

ies krm-Bwvnw qy pRikRAw dI AxhoNd qW "koeI gwvY rwgI nwdI


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 60 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

bhuBwq kr nhI hir hir BIjY" vwlI siQqI hI pYdw krygI[ Bgq kbIr<br />

jI dw vI ieho Purmwn hY :<br />

ikAw pVIAY ikAw gunIAY] ikAw byd purwnW sunIAY]<br />

pVy suny ikAw hoeI] jau shj n imilE soeI] (pMnw 655)<br />

drAsl Ajokw mwnv jIvn swieMs v`loN pRdwn kIqy gey pdwrQk<br />

suKW kwrn KudgrjI, loB, lwlc Aqy haumY nwl n`ko-n`k BirAw ipAw<br />

hY[ BwvyN pRgtwvw ipAwr dw hovy, Drm-krm hovy, vpwr hovy, hr pwsy<br />

‘syvw QoVI mwgn bhuqw’ dI Bwvnw pRcMf hY[ Dwrimk Aqy ivvhwr dovyN<br />

burI qrHW vpwrIkrn dI rucI dy iSkwr ho cùky hn[ Sbd-gurU nwl juVn<br />

Aqy inSkwm syvw Bwvnw ieQoN qk Alop ho geI hY ik krvwey jWdy pUjwpwT<br />

Aqy dwn-puMn dI vwpsI dUxI-cauxI ho ky pRwpq krn dI ieCw<br />

blvwn huMdI jw rhI hY[ r`b nwl kIqI jWdI sOdy-bwjI dI ies rucI vWg<br />

hux qW gift vI return gift dI Aws ADIn idqy qy ley jWdy hn[<br />

gurbwxI ies vrqwry nUM pRvwn nhIN krdI sgoN aultw pRSn krdI hY:<br />

PrIdw jw lbu qw nyhu ikAw lbu qw kUVw nyhu]<br />

ikcru Jiq lGweIAY Cpir qutY myhu] (pMnw 1378)<br />

gurbwxI dy pRcwr qy pRswr dI AwV hyT A`j AnykW fyry AYsy sQwpq<br />

ho gey hn jo gurbwxI ivc vwDy-Gwty kr ky Sbd-gurU dI ivAwiKAw<br />

Awpxy mq nUM sRySt d`sx dI ie`Cw Anuswr kr rhy hn[ Aijhy fyirAW<br />

dy pYrokwr lokweI nUM Sbd-gurU nwl joVn dI QW fyrydwrW jW bwibAW nwl<br />

joV rhy hn[ Boly-Bwly lok qn krky qW Sbd-gurU A`gy sIs JukwauNdy hn<br />

pr mn krky fyirAW vwly bwby dI pUjw krdy hn[ GroN swdy k`piVAW nwl<br />

Bjy ieh swD, A`j AwlISwn kwrW, mihlnumw fyirAW, hiQAwrW Aqy<br />

zmInW jwiedwdW dy mwlk hn[ pMjwb Aqy ies dy nwl lgdy sUibAW<br />

ivc psry ienHW fyirAW dw inSwnw kyvl is`K Drm dI Awn-Swn nUM<br />

imtwauxw hY ieh iksy hor Drm bwry mUk hn[ isqm ieh ik jykr ieh<br />

fyrydwr blwqkwr krn, kql krn, pwKMf krn qW smyN dIAW srkwrW<br />

ienHW dI surìKAw leI zYf sikaurtI qwienwq kr idMdIAW hn[<br />

s`cI g`l ieh hY ik jykr AwgU suGV, sujwn qy Awcrn dw cMgw hovy<br />

qW auh bwkIAW nUM Sbd-gurU Anuswr s`c dy mwrg ’qy qor lYNdw hY[<br />

gurvwk hY:


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 61 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ijs dY AMdir scu hY so scw nwmu muiK scu Alwey]<br />

Ehu hir mwrig Awip cldw hornw no hir mwrig pwey]<br />

(pMnw 140)<br />

pr jykr auh Awp hI Sbd-gurU dy s`c-mwrg qoN dUr hY qW<br />

dUsirAW dw koeI Blw nhIN kr skdw:<br />

kUVu boil murdwru Kwie] AvrI no smJwvix jwie]<br />

muTw Awip muhwey swQY] nwnk AYsw AwgU jwpY] (pMnw 139-40)<br />

A`j siQqI ieh bx geI hY ik jo hY aus nwl swfI iqRpqI nhIN<br />

jo nhIN aus dI pRwpqI leI AsIN hr AnYiqk FMg Apnwaux leI qqpr<br />

rihMdy hW[ nvIN tYknwlojI ny jIvn-SYlI ivc bdlwau lY AWdw hY[ cMgI<br />

koTI, v`fI g`fI, mihMgy BVkIly AMg pRdrSn krn vwly k`pVy, GroN bwhr<br />

Kwx pIx Awid AgWh vDU Aqy au~c siBAqw dy pRqIk bx gey hn[<br />

fwktr, vkIl, AiDAwpk, vpwrI, krmcwrI, klwkwr, pujwrI, rwgI,<br />

kQwvwck Awid swry hI pUMjIvwdI isstm nwl juV gey hn[ praupkwr,<br />

iqAwg, nYiqkqw Aqy izMmyvwrI dI Bwvnw mn&I ho cùkI hY[ sB qoN vD<br />

hYrwnI ies g`l dI hY ik AjokI mwnv-rucI prmwqmw pwsoN pRwpq<br />

hoeIAW Aink pRkwr dIAW suK suivDwvW nwl Awpxy Awp nUM suKI mihsUs<br />

nhIN krdI Aqy bhuq swrIAW Awpy shyVIAW AlwmqW qoN duKI vI nhIN<br />

huMdI pr dUijAW nUM suKI vyK ky kuVHdI hY, qpdI hY, KpdI hY Aqy eIrKw<br />

dI A`g ivc sV-sV ky Awpxy suKW nUM dùKW ivc bdl rhI hY[<br />

inrsMdyh ieh AiqAMq gMBIr icMqw dw ivSw hY[ pr jdoN qk swfy<br />

pws jugo-jug At`l sRI gurU gRMQ swihb jI dI ‘Dur kI bwxI’ dI Anmol<br />

inDI mOjUd hY audoN qk swnUM Gbrwaux dI loV nhIN loV hY iek mn icq<br />

ho ky ‘Sbd-gurU’ nwl juVn dI ikauNik gurbwxI swnUM kyvl g`lIN-bwqIN<br />

vrcwauNdI nhIN sgoN gihrweI ivc jw ky hr smìsAw dw smwDwn<br />

suJwauNdI hY[ is`K ny qW is`K hI rihxw hY jo gurU AwSy Anuswr Agy lMG<br />

jwvy aus leI swnUM Akwl purK dw Sukrwnw krnw bxdw hY jo ipCy rih<br />

jWdy hn jW fyrydwrW dI cmk-dmk kwrn Btk gey hn, aunHW leI<br />

Ardws krnI cwhIdI hY ik Akwl pur^ aunHW nUM Sbd-gurU nwl juVn dI<br />

smr`Qw b^Sy[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 62 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

DMnu DMnu rwmdws guru<br />

* # 64-C, B-Shalimar Bagh, Delhi-110088<br />

-s. jsvMq isMG AjIq*<br />

BweI blvMf jI Aqy BweI sqw jI ny swihb sRI gurU rwmdws jI<br />

dI mhwnqw dw vrxn kridAW hoieAW Awpxy idl dIAW fUMiGAweIAW<br />

iv`coN gwivAw hY:<br />

DMnu DMnu rwmdws guru ijin isirAw iqnY svwirAw]<br />

pUrI hoeI krwmwiq Awip isrjxhwrY DwirAw]<br />

isKI AqY sMgqI pwrbRhmu kir nmskwirAw]<br />

Atlu AQwhu Aqolu qU qyrw AMqu n pwrwvwirAw]<br />

ijn@I qUM syivAw Bwau kir sy quDu pwir auqwirAw]<br />

lbu loBu kwmu k®oDu mohu mwir kFy quDu sprvwirAw]<br />

DMnu su qyrw Qwnu hY scu qyrw pYskwirAw]<br />

nwnku qU lhxw qUhY guru Amru qU vIcwirAw]<br />

guru ifTw qW mnu swDwirAw] (pMnw 968)<br />

Aijhy <strong>siqgur</strong>W dw <strong>pRkwS</strong> 24 sqMbr 1534 eI. ƒ BweI hirdws<br />

jI dy Gr bIbI dXw kOr jI dI ku`KoN lwhOr ivKy hoieAw[ Awp dw jnm<br />

dw nW BweI jyTw jI sI[ Gr dI AwriQk hwlq kmzor hox kwrn Awp<br />

iksy pwTSwlw ivc iv`idAw pRwpq nhIN kr sky prMqU Gr dy Dwrimk<br />

vwqwvrx Aqy mwqw-ipqw dy Dwrimk jIvn Aqy nyk suBwA dw Awp<br />

’qy fUMGw pRBwv ipAw[ ijs kwrn Awp ny v`K-v`K DrmW Aqy Dwrimk<br />

ivSvwsW qy aunHW dy drSn bwry bhuq igAwn pRwpq kIqw[<br />

BweI jyTw jI dI AwXU Ajy CotI hI sI ik Awp dy mwqw-ipqw<br />

Akwl clwxw kr gey[ aunHW dI nwnI pwlx-poSx krn leI aunHW ƒ<br />

Awpxy ipMf bwsrky lY AweI[ jdoN Awp swihb sRI gurU Amrdws jI dI<br />

sMgq ivc Awey qW Awp dy jIvn qy guris`KI, gurbwxI, BgqI Aqy syvw<br />

dI AijhI pwx cVHI ik Awp ny smu`cw jIvn ienHW ƒ hI smripq kr<br />

id`qw[ inmrqw, lgn Aqy Apwr SrDw dy nwl Awp ny <strong>siqgur</strong>W dy<br />

aupdySW ƒ smiJAw qy aunHW Anuswr hI Awpxy jIvn ƒ Fwl ilAw[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 63 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Awp dI supqnI bIbI BwnI jI, jo sRI gurU Amrdws jI dI spu`qrI<br />

sn, ny vI AwpxI syvw qy pqI-BgqI nwl Awp ƒ bhuq pRBwivq<br />

kIqw[<br />

Awp dI syvw qy smripq jIvn qoN pRBwivq ho ky swihb sRI gurU<br />

Amrdws jI ny joqI-joiq smwaux l`igAW is`K lihr dy vwDy qy PYlwA<br />

dI izMmydwrI Awp dy Br-juAwn moiFAW ’qy r`KidAW hoieAW gurg`dI<br />

dI sONpxw Awp ƒ kr id`qI[ ies kMm ƒ Awp ny pUrI izMmydwrI nwl<br />

sMBwilAw Aqy is`KI dw PYlwA lgn, imhnq Aqy inmrqw nwl kIqw[<br />

Awp ny AMimRq srovr dI sQwpnw dy nwl hI is`KI dy qIrQ sRI<br />

AMimRqsr dI auswrI vI kIqI[<br />

sRI AMimRqsr, jo ArMB ivc ‘c`k gurU’ jW ‘rwmdws purw’ dy nW<br />

nwl jwixAw jWdw sI, ƒ hr p`KoN ivksq krn dy aunHW ny auprwly<br />

kIqy[ v`K-v`K 52 ik`iqAW nwl sMbMDq kwrIgrW ƒ bulw ky ieQy<br />

vswieAw qy aunHW ƒ hr qrHW dIAW shUlqW id`qIAW[ ijauN-ijauN is`KW<br />

dI AwvwjweI ies Sihr v`l vDI iqauN-iqauN dUr-durwifEN vpwrIAW<br />

ny vI ieQy Aw ky fyry lwauxy SurU kr id`qy[ is`KI dy kyNdrI qIrQ vjoN<br />

sQwpq ieh Sihr hr vrg, Drm qy iPrky nwl sMbMDq lokW dw kyNdr<br />

vI bx igAw[<br />

swihb sRI gurU rwmdws jI ny vI pihly <strong>siqgur</strong>W— sRI gurU nwnk<br />

dyv jI, sRI gurU AMgd dyv jI Aqy sRI gurU Amrdws jI vWg bwxI<br />

aucwrI[ sRI gurU gRMQ swihb ivc drj Awp dI bwxI 30 rwgW ivc hY,<br />

jd ik Awp qoN pihlW sRI gurU nwnk dyv jI ny 19 rwgW ivc bwxI<br />

aucwrI sI[ sRI gurU AMgd dyv jI Aqy sRI gurU Amrdws jI ny sRI gurU<br />

nwnk dyv jI v`loN vrqy gey rwgW ƒ hI AwpxI rcI bwxI leI<br />

ApnwieAw[ pr sRI gurU rwmdws jI ny ienHW dI igxqI 30 qk phuMcw<br />

id`qI[ sRI gurU gRMQ swihb jI ivc drj bwxI ku`l 31 rwgW ivc hY[<br />

31vW rwg jYjwvMqI hY, ijs ivc sRI gurU qyg bhwdr jI dy 4 pdy hn[<br />

ies g`l qoN sihjy hI Anumwn lwieAw jw skdw hY ik sRI gurU rwmdws<br />

jI rwg iv`idAw dy ikqny mhwn jwxU qy mwihr sn[ Awp dI bwxI ivc<br />

246 pdy, 31 AstpdIAW, 32 CMq, 138 slok, 8 vwrW ivc 183<br />

pOVIAW, 1 pihry, 1 vxjwrw, 2 krhly Aqy 2 GoVIAW Swml hn[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 64 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Awp jI dI bwxI dw muK ivSw pihly <strong>siqgur</strong>U swihbwn vWg hI<br />

pRBU-BgqI, Dwrimk isDWqW dI crcw kridAW hoieAW lokW leI<br />

aupdyS, pRBU-imlwp leI qVp, pRBU qy gurU dI ausqqI hY, ijs ƒ Awp<br />

ny bVy pRBwvSwlI FMg nwl pyS kIqw hY[ Awp dI bwxI ieqnI rs-meI<br />

hY ik aus dw iek-iek Sbd idl dIAW fUMGweIAW ƒ jw CUMhdw hY[<br />

‘hir kI vifAweI’ dw jd Awp vrxn krdy hn qW ihrdw hir<br />

dy drSnW leI byqwb ho au~Tdw hY:<br />

hir kI vifAweI vfI hY hir kIrqnu hir kw]<br />

hir kI vifAweI vfI hY jw inAwau hY Drm kw]<br />

hir kI vifAweI vfI hY jw Plu hY jIA kw]<br />

hir kI vifAweI vfI hY jw n suxeI kihAw cugl kw]<br />

hir kI vifAweI vfI hY ApuiCAw dwnu dyvkw] (pMnw 84)<br />

hor vyKo :<br />

hir AMimRqu vuTVw imilAw hir rwieAw jIau] (pMnw 173)<br />

jdoN kuJ mnmqIAW ny sRI gurU nwnk dyv jI, sRI gurU AMgd dyv jI<br />

Aqy sRI gurU Amrdws jI dI ivroDqw kIqI qy aunHW ƒ Blw-burw ikhw<br />

qW sRI gurU rwmdws jI ny aunHW ƒ smJwieAw ik:<br />

<strong>siqgur</strong>u sBnw dw Blw mnwiedw iqs dw burw ikau hoie]...<br />

koeI inMdw kry pUry <strong>siqgur</strong>U kI iqs no iPtu iPtu khY sBu sMswru]<br />

(pMnw 302)<br />

Awp ny aunHW ƒ ieh vI smJwieAw ik jykr koeI burw, inMdk qy<br />

pwpI vI <strong>siqgur</strong>W dI Srn ivc Aw jWdw hY qW <strong>siqgur</strong>U Ku`lHy ihrdy nwl<br />

aus ƒ iKmW kr idMdy hn:<br />

gur goivMdu guoivMdu gurU hY nwnk Bydu n BweI] (pMnw 442)<br />

auh d`sdy hn:<br />

jy gur kI srxI iPir Ehu AwvY qw ipCly Aaugx bKis lieAw]<br />

(pMnw 307)<br />

sRI gurU rwmdws jI <strong>siqgur</strong>U Aqy Akwl purK ƒ ie`ko rUp ivc pyS<br />

krdy hn[ aunHW dw kihxw hY:<br />

gurU isKu isKu gurU hY eyko gur aupdysu clwey] (pMnw 444)<br />

Awp dI bwxI ivc, Akwl purK dI srb-ivAwpkqw dw Ku`lHw-


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 65 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

fu`lHw vrxn hY[ Awp d`sdy hn ik prm-ipqw prmwqmw swry sMswr<br />

ivc smwieAw hoieAw hY[ Awp hI auh sB kuJ hY qy Awp hI swrI Kyf<br />

Kyf irhw hY:<br />

Awpy AMfj jyrj syqj auqBuj Awpy KMf Awpy sB loie]<br />

Awpy sUqu Awpy bhu mxIAw kir skqI jgqu proie]<br />

Awpy hI sUqDwru hY ipAwrw sUqu iKMcy Fih FyrI hoie] (pMnw 605)<br />

Awp <strong>siqgur</strong>U A`gy Ardws krdy hoey AwKdy hn:<br />

hir ky jn <strong>siqgur</strong> sq purKw hau ibnau krau gur pwis]<br />

hm kIry ikrm <strong>siqgur</strong> srxweI kir dieAw nwmu prgwis]<br />

(pMnw 492)<br />

ienHW SbdW ivc ikqnI inmrqw qy swdgI hY[ smr`Q huMidAW<br />

hoieAW vI Awp Awpxy Awp ƒ ieqnw Cotw kihMdy hn[ Awp hor A`gy<br />

AwKdy hn:<br />

myry mIq gurdyv mo kau rwm nwmu prgwis]<br />

<strong>gurmiq</strong> nwmu myrw pRwn sKweI hir kIriq hmrI rhrwis]1] rhwau]<br />

hir jn ky vf Bwg vfyry ijn hir hir srDw hir ipAws]<br />

hir hir nwmu imlY iqRpqwsih imil sMgiq gux prgwis]<br />

(pMnw 10)<br />

pRBU ƒ imlx dI qWG, bycYnI qy ibhblqw Awp jI dI bwxI iv`coN<br />

fu`lH-fu`lH pYNdI hY:<br />

hir hir sjxu myrw pRIqmu rwieAw]<br />

koeI Awix imlwvY myry pRwx jIvwieAw]<br />

hau rih n skw ibnu dyKy pRIqmw mY nIru vhy vih clY jIau]<br />

(pMnw 94)<br />

swihb sRI gurU rwmdws jI dw swrw jIvn pRBU BgqI, syvw Aqy<br />

inmrqw nwl BrpUr hY[ Awp jI dI bwxI iv`coN vI iehI kuJ pRgt huMdw<br />

hY[ inmrqw BrpUr qy inMdkW, duStW sB ƒ qwrnhwry <strong>siqgur</strong>W dy sMbMD<br />

ivc ieauN vrxn AwauNdw hY:<br />

guir bwbY iPtky sy iPty guir AMgid kIqy kUiVAwry]<br />

guir qIjI pIVI vIcwirAw ikAw hiQ eynw vycwry]<br />

guru cauQI pIVI itikAw iqin inMdk dust siB qwry] (pMnw 307)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 66 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

BwvyN dsvyN pwqSwh swihb sRI gurU goibMd isMG jI ny sRI gurU gRMQ<br />

swihb dy rUp ivc gurbwxI ƒ gurg`dI sONpI sI, pr aus dy gurU rUp hox<br />

bwry pihly gurU swihbwn ny hI smJwauxw ArMB kr id`qw sI[ swihb<br />

sRI gurU rwmdws jI ny ies sMbMD ivc sMkyq kIqw hY:<br />

<strong>siqgur</strong> kI bwxI siq siq kir jwxhu<br />

gurisKhu hir krqw Awip muhhu kFwey] (pMnw 308)<br />

Awp ny hor AwiKAw:<br />

bwxI gurU gurU hY bwxI ivic bwxI AMimRqu swry]<br />

guru bwxI khY syvku jnu mwnY prqiK gurU insqwry] (pMnw 982)<br />

Awp jI ivc ikqnI inmrqw sI ies dw vrnx bMswvlInwmw<br />

ivc ies qrHW AwauNdw hY:<br />

swk nw jwq<br />

ihrdy riKAw syvkI Bwau<br />

cMclweI cqurweI Kyfx<br />

hsx kw cwau<br />

pRIiq crxW dI syvk rKI<br />

ibnW <strong>siqgur</strong> hor nw dy dyKxw AKIN[<br />

Awp dI sRI gurU nwnk dyv jI dy swihbzwdy bwby sRI cMd nwl hoeI<br />

mulwkwq dw vrnx igAwnI igAwn isMG ny AwpxI rcnw ivc ies qrHW<br />

kIqw hY:<br />

sRI cMd qb igrh aucwrI<br />

kwhy bFweI dwhVI BwrI<br />

gurU rwmdws inmr hohYN<br />

ikho Awpsy swDU jo hYN<br />

aunky crn poNCny kwrn<br />

sRI cMd KuS hoie aucwrw<br />

iesI qOr Gr luitau hmwrw<br />

jo bwkI BI Ab kuJ mo pY<br />

CIn leI XoN hI qum mo pY[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 67 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

sRI gurU hirikRSn swihb jI dw gurg`dI idvs<br />

-s. dlvIr isMG luiDAwxvI*<br />

koeI soc vI nhIN skdw ik ie`k svw pMj swl dw b`cw eyfI v`fI<br />

izMmyvwrI ikM\ sMBwlygw, Bwv Drm qy jQybMdI dI AgvweI ikM\<br />

krygw? pr, bwlw pRIqm sRI gurU hirikRSn jI ny ieh s`c kr<br />

idKwieAw[ ieh is`KW dy sB qoN CotI AwXU vwly gurU bxy Aqy ku`l A`T<br />

swl dI AwXU dy bwAd auh s`cKMf pXwnw kr gey[<br />

A`TvyN pwqSwh swihb sRI gurU hirikRSn jI dw <strong>pRkwS</strong> mwqw<br />

ikSn kOr Aqy ipqw sRI gurU hirrwie jI dy gRih ivKy swvx vdI 10<br />

(8 swvx) sMmq, 1713, 7 julweI sMn 1656 nUM kIrqpur swihb<br />

(izlHw rUp ngr) dy sQwn ’qy hoieAw, ij`Qy A`j gurduAwrw ‘SIS<br />

mihl’ suSoiBq hY[ ieQy ieh vI vrnxXog hY ik iesy Gr ivc<br />

swihb sRI gurU hirgoibMd swihb ny Awpxy jIvn dy AwKrI vrHy ibqwey<br />

Aqy ieQy hI swihb sRI gurU hirrwie jI dw 16 jnvrI 1630 eIsvI<br />

nUM <strong>pRkwS</strong> hoieAw sI[<br />

swihb sRI gurU hirrwie swihb dy do byty sn- bwbw rwm rwie<br />

jI qy gurU hirikRSn swihb jI[ bwbw rwm rwie jo sqvyN pwqSwh dw<br />

v`fw swihbzwdw sI, bhuq clwk, huiSAwr Aqy nIqIinpuMn hox dy<br />

nwl-nwl is`K-sMgqW Aqy msMdW ivc cMgw rsUK r`Kdw sI[ auh<br />

Awpxy-Awp nUM hr p`KoN gurg`dI dw h`kdwr smJdw sI[<br />

bcpn qoN hI bwlw pRIqm sRI gurU hirikRSn jI dI Xwd SkqI<br />

bhuq qyz sI[ ieQoN qk ik cwr swl dI aumr ivc hI Awp jI ny<br />

inqnym dIAW bwxIAW Aqy sRI gurU gRMQ swihb dy Anyk Sbd vI kMT kr<br />

ley sn[ ieh vI ikhw jWdw hY sRI gurU hirikRSn swihb jI keI-keI<br />

GMty prmwqmw dI lgn ivc juVy rihMdy sn[ ies qoN vI izAwdw ieh<br />

hY ik jdoN sRI gurU hirrwie jI sMgqW nUM aupdyS idMdy sn qW Awp hmySW<br />

gurU-ipqw dy nwl bYT ky aunHW dy ivcwr srvx krdy sn[<br />

*#402-eI, ShId Bgq isMG ngr, p`Kovwl rof, luiDAwxw[ mo: 94170-01983.


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 68 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

jdoN sRI gurU hirrwie jI Awpxy dvwKwny ivc jw ky rogIAW dw<br />

ielwj kr rhy huMdy qW bwlw pRIqm vI gurU-ipqw dy kMm ’c h`Q<br />

vtwauNdy sn[ keI rogI qW aunHW dy koml h`QW dI Coh pRwpq krky Aqy<br />

aunHW dy im`Ty bcn sux ky hI rog mukq ho jWdy sn[<br />

ieQy ieh vI d`sxw zrUrI hY ik dwrw iSkoh jo AOrMgzyb dw v`fw<br />

Brw sI, auh sRI gurU hirrwie swihb jI dw siqkwr krdw sI[ ieh<br />

g`l 1660 eI. dy AwKIr jW 1661 eI. dy SurU mhIinAW dI hY jdoN<br />

AOrMgzyb ny sRI gurU hirrwie swihb nUM id`lI bulwieAw qW aunHW AwpxI<br />

QW bwbw rwmrwie nUM ByijAw[ ieh g`l cMgI qrHW smJw id`qI ik koeI<br />

vI g`l sRI gurU nwnk dyv jI dy AwSy dy ault nhIN kihxI[ sRI gurU<br />

nwnk dyv jI quhwfy AMg-sMg hn[ ‘mihmw <strong>pRkwS</strong>’ ’c ieh drj hY<br />

:<br />

qumwrw bcn suPl sB hoey[ qum smwn blI nhIN koey[<br />

jo pUCy so sq kih dIjy[ kCu krwmwq pRgt nhIN kIjy[<br />

(swKI nMbr 18)<br />

bwbw rwmrwie jI dy id`lI phuMcx ’qy AOrMgzyb ny cMgI Awau-<br />

Bgq kIqI[ keI iviSAW ’qy igAwn crcw kIqI qy aus nUM krwmwq<br />

idKwaux leI rwzI kr ilAw[ bwbw rwmrwie jI ny AwpxIAW<br />

SkqIAW dw pRgwvw aus vyly kIqw jdoN auh iek KUh ’qy cwdr ivCw<br />

ky bYT gey[ bwdSwh dI KuSwmd dI ^wqr aus ny sRI gurU nwnk dyv<br />

jI dI bwxI dI quk ‘im`tI muslmwn kI’ bdl id`qI[ ies kwrn sRI<br />

gurU hirrwie swihb ny aus nUM iqAwg dy id`qw Aqy m`Qy lwauxo nWh kr<br />

id`qI[<br />

Ajy sRI gurU hirrwie jI 31 virHAW dy hoey sn Aqy auh ieh vI<br />

jwxdy sn ik aunHW dw joqI-joiq smwaux dw smW nzdIk Aw igAw<br />

hY, qW aunHW ny sRI gurU hirikRSn swihb jI nUM gurg`dI dy Xog smJ ky<br />

sB is`K-sMgqW nUM AwigAw kIqI ik swfy mgroN sRI gurU nwnk dyv jI<br />

dI inrMkwrI joq sRI hirikRSn swihb ivc ibrwjmwn hovyygI Aqy<br />

sMswr dy jIvW nUM r`bI igAwn dyvygI[ ies qrHW sRI gurU hirrwie jI<br />

ny sMgqW nUM hukm kIqw ik bwlw pRIqm nUM hI gurU smJxw Aqy rwm<br />

rwie dIAW cwlW qoN bc ky rihxw[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 69 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

swihb sRI gurU hirrwie swihb jI dy joqI-joiq smwaux qoN<br />

Agly idn k`qk vdI 10 (6 kqk) sMmq 1718, muqwibk 7<br />

<strong>AkqUbr</strong> sMn 1661 nUM somvwr dy idn sRI gurU hirikRSn swihb nUM<br />

gurg`dI ’qy ibTwieAw igAw[ aus vyly Awp jI dI AwXU kyvl 5 swl<br />

2 mhIny Aqy 16 idn sI[ pr, Awp ivc joq qW sRI gurU nwnk dyv<br />

jI dI kMm kr rhI sI[ bwlw pRIqm sMgqW nUM gurU-AwSy bwry aupdyS<br />

idMdy, aunHW dy SMky niv`rq krdy Aqy nwm-dwn bKS ky inhwl krdy<br />

sn[ Awp ny guris`KI dy pRcwr qy vwDy leI hr pwsy pRcwrk Byjy sn[<br />

jdoN sRI gurU hirikRSn jI nUM gurqw dw iqlk l`gw, rwmrwie<br />

id`lI bwdSwh dy drbwr ivc sI[ aus nUM bhuq mihsUs hoieAw<br />

ikauNik auh smJdw sI gurg`dI ’qy myrw h`k hY qy auh msMdW nwl<br />

gMF-qup krky gurU bx bYTw[ jdoN koeI pyS nw geI qW aus ny bwdSwh<br />

pws iek ArzI id`qI qy ikhw, ‘mYN sRI gurU hirrwie swihb dw v`fw<br />

p`uq hW qy gurg`dI mYnUM imlxI cwhIdI hY, ieh myrw h`k hY[ pr, myrw<br />

h`k mwr ky myry Coty Brw nUM gurU bxw id`qw igAw hY[ aus nUM ieQy qlb<br />

kIqw jwvy Aqy myrw h`k mYƒ idvwieAw jwvy[’<br />

AOrMgzyb ny ieh soicAw ik gurU jI SwhI s`dw mMn ky nhIN Awaux<br />

l`gy[ aus ny imrzw rwjw jY isMG nUM ikhw ik auh gurU swihb nUM Awpxy<br />

Gr bulwaux qy rwjw jY isMG ny ies qrHW hI kIqw[ id`lI dy is`KW dI<br />

ic`TI pVH ky bwlw pRIqm ny ikhw, ‘ij`Qy sMgq Xwd krygI, EQy AsIN<br />

zrUr p`ujWgy’[<br />

bhuq swrI sMgq sRI gurU hirikRSn jI nwl id`lI jwx leI<br />

iqAwr ho geI[ pr, AMbwly pws pMjoKry ipMf phuMc ky bwlw pRIqm ny<br />

swrI sMgq vwips Byj id`qI[ hzUrI sMgq qy prvwr hI nwl gey<br />

sn[ ieQy hI iek hMkwrI bRwhmx lwl cMd nUM is`Dy rsqy pwieAw[<br />

jdoN sRI gurU hirikRSn jI ny C`jU jo AnpVH Aqy AswDrn mnu`K sI,<br />

aus pwsoN vI gIqw dy AOKy qoN AOKy vwkW dy ArQ krvwey[<br />

siqnwmu dw aupdyS idMdy hoey bwlw pRIqm id`lI phuMc gey Aqy<br />

rwjw jY isMG dy bMgly nUM Bwg lwey sn, ijQy A`j gurduAwrw ‘bMglw<br />

swihb’ bixAw hoieAw hY[<br />

AOrMgzyb ny Awp imlx dI ie`Cw pRgt kIqI[ pr, gurU jI ny


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 70 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ikhw ik bwdSwh koloN AsIN kI lYxw hY? AsIN qW siqnwmu dw aupdyS<br />

idMdy hW[ myrw v`fw Brw quhwfy pws hY, rwjsI mwmilAW bwry aus nwl<br />

g`l kr skdy ho[ iPr AglI svyr AOrMgzyb dw Swhzwdw AwieAw[<br />

auh aupdyS sux ky inhwl ho igAw[ jd aus ny gurg`dI bwry rwmrwie<br />

dy dwhvy dI g`l kIqI qW Awp ny bwdSwh nUM ieh kih ik ByijAw,<br />

‘gurg`dI ivrwsq jW j`dI jwiedwd nhIN hY, gurU nwnk dyv jI ny<br />

Awpxy pu`qrW nUM C`f ky syvk is`K nUM gurg`dI bKSI sI[ sRI gurU AMgd<br />

dyv jI Aqy sRI gurU Amrdws jI ny vI Awpxy pu`qrW nUM gurg`dI nhIN<br />

sI bKSI[ sRI gurU rwmdws jI ny v`fy do pu`qrW nUM C`f ky Coty p`uqr nUM<br />

guirAweI bKSI sI[ sRI gurU hirgoibMd swihb ny pu`qrW qy v`fy poqry<br />

nUM C`f ky Coty poqry nUM gurg`dI leI cuixAw sI[ iesy qrHW hI gurUipqw<br />

ny v`fy nUM C`f ky Coty pu`qr nUM gurg`dI leI cuixAw[ ieh g`l qW<br />

koeI is`K vI nhIN jr skdw ik gurbwxI dI quk hI bdl id`qI jwvy[<br />

gurbwxI ivc AwauNdw hY ‘im`tI muslmwn kI’ nw ik ‘im`tI byeImwn<br />

kI’[ ies ivc koeI vDIkI jW D`kw nhIN, koeI byienswP nhIN,<br />

rwmrwie dw dwhvw JUTw hY[’<br />

bwdSwh ieh jwx igAw sI ik rwmrwie dw dwhvw JUTw hY[ iPr<br />

vI aus ny rwjw jY isMG nUM bwlw pRIqm dI krwmwqI SkqI dI prK<br />

krn ilAw ikhw[ rwjw jY isMMG Awpxy mihlW ivc gurU jI nUM lY gey[<br />

gurU jI kI dyKdy hn ik swrIAW iesqrIAW ny ie`ko ijhy vsqr pwey<br />

hoey sn[ gurU jI nUM ikhw igAw ik Awp ienHW iv`coN ptrwxI nUM<br />

pCwxo[ gurU jI ny vwrI-vwrI AwpxI sotI hryk dy isr ’qy lgweI<br />

Aqy ghu nwl dyKdy gey[ AMq gurU jI ny ptrwxI dI pCwx kr leI[<br />

AOrMgzyb ny ikhw ik sRI gurU hirrwie jI ny gurg`dI dI TIk cox<br />

kIqI hY[ aus ny rwmrwie dI ArzI Kwrj kr id`qI Aqy ikhw,<br />

‘hkUmq iksy nUM guirAweI nhIN idvw skdI[ jo cox sqvyN pwqSwh<br />

kr gey hn, aus nUM bdlxw swfy v`s dI g`l nhIN[’<br />

Ajoky smwj ivc swnuUM ies guirAweI idvs qoN ieh is`iKAw<br />

lYxI cwhIdI hY ik hr iek dy mn ’c mnu`KI syvw dI Bwvnw hoxI<br />

cwhIdI hY[ gurbwxI qW mnu`KI kdrW-kImqW dw Kzwnw hY[ so swnUM<br />

sB nUM gurbwxI dy AnukUl hI Awpxw jIvn Fwlxw cwhIdw hY[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 71 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

sulqwn-aul-kOm<br />

s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw: iek Adu`qI S^sIAq<br />

-s. mihMdr isMG (AwhlUvwlIAw)*<br />

is`K ieiqhws dy mhwn nwiek srdwr j`sw isMG dw jnm 3 meI<br />

1718 eI. ƒ srdwr bdr isMG dy Gr ipMf AwhlU, izlHw lwhOr ivKy<br />

hoieAw[ s. j`sw isMG Ajy cwr ku swl dy hI sn, jdoN ienHW dy ipqw<br />

jI Akwl clwxw kr gey[ s. j`sw isMG dy mwqw jI ienHW ƒ mwqw<br />

suMdrI jI kol id`lI lY gey[ ienHW dy rs-iBMny kIrqn Aqy syvw qoN<br />

pRBwivq ho ky mwqw suMdrI jI ny s. j`sw isMG ƒ Awpxy pws hI r`K<br />

ilAw[ s. j`sw isMG lgBg s`q swl id`lI rhy[ auQy Awp jI ny<br />

pVHweI-ilKweI &wrsI, gixq Aqy Dwrimk is`iKAw pRwpq kIqI[<br />

mwqw suMdrI jI ny ienHW ivc kOm dw Biv`K vyiKAw[ aus qoN bwAd s.<br />

j`sw isMG pMjwb Aw gey[<br />

Awpxy mwmw s. bwG isMG rwhIN Awp nvwb kpUr isMG dy sMprk<br />

ivc Aw gey, jo aus smyN auh pMQ dI mhwn S^sIAq sn[ auh Aiq<br />

drjy dy dlyr, sUrbIr Aqy kihxI qy krnI dy p`ky sn[<br />

nvwb kpUr isMG ny q`k ilAw sI ik s. j`sw isMG ivc izMmyvwrI<br />

dw Aihsws hY Aqy guxW dI guQlI hn[ nvwb kpUr isMG ny s. j`sw<br />

isMG ƒ Drm-pu`qr bxw ilAw Aqy GovsvwrI, qIr-AMdwzI, Ssqr<br />

iv`idAw ivc prp`k bxw id`qw[ s. j`sw isMG ny nvwb kpUr isMG jI<br />

dw hr hukm mMinAw Aqy hr qrHW syvw kIqI[ iPr Awp aunHW nwl<br />

lVweIAW ivc vI jwx l`g pey[<br />

aus vyly dI hkUmq is`KW au~pr bhuq zulm Fwh rhI sI[ zwlmW<br />

dy zulmW ƒ sdw leI ^qm krn dw kOm ivc bhuq roh sI[ is`KW ny<br />

Coty-Coty jiQAW ivc gurIlw rxnIqI ApxweI[ prMqU jiQAW dw koeI<br />

sWJw nyqw nhIN sI[ 1733-34 eIsvI ivc swry iKMfy-puMfy jiQAW ny<br />

iek`Ty ho ky s. kpUr isMG ƒ sWJw nyqw cux ilAw[ pMjwb ivc<br />

* # 46 AUTUMN BLVD, BRAMPTON, ON. CANADA-L67 2W2. Ph. 905-488-9741


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 72 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

rwjnIiqk pRsiQqIAW bdl rhIAW sn[ rwjnIqI ivc kOm ƒ<br />

pRBwvSwlI FMg nwl sQwipq krn leI pihlW 1746 eI. Aqy Pyr 29<br />

mwrc 1748 eI. ƒ swry jiQAW dI sWJI mIitMg hoeI[ aus smyN is`K<br />

65 jiQAW ivc vMfy hoey sn[ 29 mwrc 1748 eI. dy idn smu`cI kOm<br />

dIAW 11 imslW bxweIAW geIAW[ s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw imsl<br />

dy muKI Aqy nwl hI swrIAW imslW dy nyqw bxy[ imslW dy smUh ƒ dl<br />

Kwlsw ikhw jwx l`gw[<br />

1746 eI. dy SurU ivc is`K jiQAW Aqy srkwrI POj dI JVp ho<br />

geI[ lwhOr dy dIvwn l`Kpq rwey dw Brw jspq rwey JVp ivc<br />

mwirAw igAw[ lKpq rwey ny bdlw lYx leI lwhOr Aqy kwhƒvwn<br />

ivc iGry hzwrW is`KW ƒ ShId kr id`qw[ ies lVweI ivc nvwb<br />

kpUr isMG Aqy s. j`sw isMG ny bhuq sUrbIrqw idKweI[ ies kqlyAwm<br />

ƒ Cotw G`lUGwrw ikhw jWdw hY[<br />

1749 eI. ivc dl Kwlsw ny dIvwn kOVw m`l ƒ mulqwn dw<br />

sUbydwr bxn ivc POjI shwieqw id`qI[ s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ny<br />

ies shwieqw dy bdly dIvwn kOVw m`l qoN gurduAwrw bwl lIlHw nnkwxw<br />

swihb ivKy bxvwieAw Aqy bhuq swry gurduAwrw swihbwn dI murMmq<br />

krvweI[<br />

1761 eI. ivc AbdwlI ny pwxIpq ivKy mrh`itAW ƒ hrwieAw[<br />

AbdwlI mrh`itAW dw swrw mwl-Dn Aqy 2200 AOrqW ƒ bMdI bxw<br />

ky Awpxy nwl iljw irhw sI[ s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ny dl Kwlsw<br />

dI AgvweI krky ienHW bMdI AOrqW ƒ Azwd krvwieAw Aqy GroN-<br />

GrIN phuMcwieAw[<br />

1761 eI. ivc dl Kwlsw ny lwhOr Sihr au~qy Gyrw pw ilAw[<br />

lwhOr dw muKI aubyd KW iklHy ivc hI luikAw irhw[ dl Kwlsw ny lwhOr<br />

au~qy kbzw kr ilAw[ ieh dl Kwlsw dI pihlI ieiqhwsk ij`q sI[<br />

kOm ny s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ƒ ‘sulqwn-aul-kOm’ dy iKqwb nwl<br />

invwijAw[ lwhOr dI ij`q dI KuSI ivc nvW is`kw jwrI kIqw[<br />

1762 eI. ivc AbdwlI ny CyvW hmlw isr& is`KW ƒ ^qm krn<br />

leI kIqw[ mlyrkotlw nyVy ku`p ipMf dy AsQwn kol dl Kwlsw Aqy<br />

AbdwlI dI POj ivckwr Gmswn dw Xu`D hoieAw[ ies Xu`D ivc


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 73 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

25000-30000 is`K ShId hoey[ s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ƒ<br />

ies Xu`D ivc 22 P`t l`gy[ ies kqlyAwm ƒ v`fw G`lUGwrw kihMdy<br />

hn[<br />

1764 eI. ƒ dl Kwlsw ny srihMd au~pr hmlw kIqw[ Xu`D ivc<br />

srihMd dw gvrnr zwlm KW mwirAw igAw[ srihMd dI ij`q iv`coN s.<br />

j`sw isMG AwhlUvwlIAw dy ih`sy 9 l`K rupey Awey, jo swry aunHW ny sRI<br />

drbwr swihb dI syvw leI dy id`qy[ Coty swihbzwidAW dI im`TI Xwd<br />

ivc gurduAwrw PqihgVH swihb bxvwieAw[ 1765-66 eI. ivc<br />

ADUry pey sRI drbwr swihb dI kwr syvw s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw<br />

dI dyK-ryK ivc hoeI[<br />

AbdwlI AMimRqsr dI muihMm smyN sRI drbwr swihb ƒ qopW nwl<br />

aufwauxw cwhuMdw sI[ aus smyN nOSihrw pMnUAW dy cODrI swihb rwey ny<br />

3 l`K rupey dy ky AbdwlI qoN sRI drbwr swihb gihxy kr ilAw Aqy<br />

ieh PYslw hoieAw ik ijMnI dyr dl Kwlsw 3 l`K rupey nhIN moVdw,<br />

auqnI dyr sRI drbwr swihb dw cVHwvw cODrI dw hovygw[ s. j`sw isMG<br />

AwhlUvwlIAw ny cODrI dI rkm auqwr ky sRI drbwr swihb is`K kOm<br />

dy hvwly kIqw[<br />

1777 eI. ƒ s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ny kpUrQly au~pr<br />

hmlw krn auprMq kbzw kr ilAw Aqy AwpxI rwjDwnI bxwieAw[<br />

DIr m`lIey pMQ iv`coN Cyky hoey sn[ s. gulwb isMG soFI dI bynqI<br />

au~pr dl Kwlsw dIAW SrqW Anuswr DIr m`lIey muV is`K jgq dw<br />

AMg bx gey[ ieh PYslw s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw dI AgvweI ivc<br />

ilAw igAw[<br />

pMQ dy do mhwn jrnYl s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw Aqy s. bGyl<br />

isMG dI kmwn hyT is`KW ny mwrc 1783 eI. ivc id`lI phuMc ky CwauxI<br />

pweI[ ies jgHw ƒ hux qIs hzwrI kort ikhw jWdw hY[ aus smyN id`lI<br />

ivc Swh Awlm dUjw hukmrwn sI[ 11 mwrc 1783 ƒ lwl iklHy<br />

au~pr kbzw kr ilAw igAw[ s. bGyl isMG ny lwl iklHy au~pr kysrI<br />

inSwn lihrwieAw Aqy dIvwny-Awm ivc s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw<br />

ƒ bwdSwh AYlwn kIqw igAw[ prMqU s. j`sw isMG rwmgVHIAw dI<br />

ivroDqw kwrn s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ny q^q C`f id`qw ikauNik


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 74 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Awp in`j qoN au~pr sn Aqy AwpsI lVweI dy h`k ivc nhIN sn[<br />

s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ny AwpxI AKIrlI aumr ivc muihMmW<br />

ivc jwxw G`t kr id`qw[ Awpxy ielwky dw pRbMD s. Bwg isMG dy<br />

spurd krky izAwdw smW sRI drbwr swihb ivc guzwrdy[ AMq 20<br />

<strong>AkqUbr</strong> 1783 ƒ Akwl clwxw kr gey[ aunHW dw AMqm sskwr bwbw<br />

At`l ivKy kIqw igAw[<br />

bwbw bMdw isMG bhwdr dI ShIdI qoN bwAd is`KW leI Gor<br />

A`iqAwcwr dw smW sI[ is`K ngrW ƒ C`f ky jMglW Aqy mwrUQlW ivc<br />

rihx leI mjbUr ho gey[ ies smyN ivc isMGW-isMGxIAW ny sIs<br />

id`qy, bMd-bMd ktvwey, AwirAW nwl cIry gey, crKVIAW au~pr cVHwey<br />

gey Aqy is`KW dy isrW dw mu`l ipAw[ ies Gor smyN ivc s. j`sw isMG<br />

AwhlUvwlIAw sB qoN mhwn nwiek ho ky auBry[ Awp jI ny bhwdrI,<br />

infrqw, Afolqw Aqy isdk dw ieiqhws ricAw[ Awp jI ny Awpxy<br />

Awp ƒ K`bI KW AKvwaux vwly nwdr Swh, mIr mƒ, zkrIAw Kwn,<br />

AdInw byg, slwbq KW vrigAW dy dMd K`ty kIqy[ aus smyN eySIAw dw<br />

sB qoN v`fw DwVvI Aqy nwpwk lutyrw Aihmd Swh AbdwlI sI, ijs<br />

ny Bwrq au~qy ds hmly kIqy, id`lI hrwieAw, mrwTw SkqI dw ivnwS<br />

kIqw[ kOm dy Syr s. j`sw isMG AwhlUvwlIAw ny ies dirMdy ƒ BwjVW<br />

pweIAW[ Awp jI ny 40 swl kOm dI in`j qoN au~pr ho ky syvw kIqI Aqy<br />

ibKVy smyN ivc kOm dI AgvweI kIqI[ Awp jI dI qyZ ny id`lI<br />

JukweI, kwbl invwieAw Aqy pMjwb dw rwj pMjwb dy vwrsW dy spurd<br />

kIqw[ is`K imslW ny au~qr ivc kWgVw, d`Kx ivc mulqwn, pUrb<br />

ivc shwrnpur Aqy p`Cm ivc Atk qk hkUmq kIqI[ Awp jI ƒ<br />

smu`cI kOm ny ipAwr Aqy siqkwr id`qw[ pitAwlw Aqy jINd dy<br />

mhwrwjy, jMmU, kWgVw, iblwspur, nwlwgVH dy sUbydwr, kuMjpur Aqy<br />

mlyrkotlw dy nvwb Awp jI dI S^sIAq dI dwd idMdy sn[ Bwrq<br />

srkwr ny 1985 eI. ivc ies mhwn XoDy dI Xwd ƒ smripq fwk<br />

itkt jwrI kIqw[ ieMfIAn nYSnl tr`st Pwr Awrt AYNf klcr<br />

hYrItyj aunHW dI Xwdgwr Aqy iklHy dI sMBwl leI A`gy Awey hn[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 75 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

AMgryzW qoN AzwdI dI pihlI jMg<br />

-fw. ikrpwl isMG*<br />

10 meI 2007 pwrlImYNt ivc Bwrq dy pRDwn mMqrI Aqy hor<br />

AhudydwrW ny iml ky 1857 eI. dy Zdr dI fyF sO swlw brsI mnweI[<br />

ies smyN pwrlImYNt dy ifptI spIkr s. crnjIq isMG (Atvwl) qy<br />

hor kuJ mYNbrW ny pwrlImYNt ivc d`isAw ik Bwrq dI AMgryzW qoN<br />

AzwdI dI pihlI jMg, pihlI pMjwb dI jMg sI pr auh ies dw<br />

ivsQwr nhIN kr sky ik ieh ikvyN AzwdI dI pihlI jMg hY[ ies lyK<br />

dw mnorQ ies g`l ƒ spSt krnw hY[<br />

pMjwb dI jMg ƒ AMgryzW ny Zlq nwm dy ky pihlI AMgryzW-is`KW<br />

dI lVweI ikhw hY[ ies jMg ƒ ies leI Bwrq dI AMgryzW qoN AzwdI<br />

dI pihlI jMg kih skdy hW[ ikauNik ies jMg ivc pihlI vwr<br />

ihMdusqwnIAW ny AMgryzW dw f`t ky mukwblw kIqw sI qy eySIAw ivc<br />

ieh pihlI jMg sI ijs ivc AMgryzW dI hwr huMdI hY[ qyjw isMG, lwl<br />

isMG dI ZdwrI krky AMgryz bc gey sn[ ies lVweI ny swbq kr<br />

id`qw ik AMgryzI POj Aij`q nhIN, ihMdusqwnI POjW vI ienHW ƒ hrw<br />

skdIAW hn[ ieh g`l ihMdusqwnI POj vwsqy bVI auqSwhjnk sI[<br />

ies jMg qoN auqSwhq ho ky ihMdusqwnI ispwhI 1857 eI. dy Zdr ivc<br />

AMgryzW dy ivru`D auTy[ ies jMg qoN pihlW ihMdusqwnIAW ivc AwpxI<br />

hIxqw dy AnuBv krky AMgryzW dy ivru`D lVn dI smr`Qw nhIN sI[<br />

ieh Asl ivc Bwrq dy ie`ko Azwd ielwky swry pMjwb dI AMgryzW dy<br />

ivru`D lVweI sI, ieh AzwdI leI kOmI lVweI sI[ kyvl is`KW qy<br />

AMgryzW dI lVweI nhIN[ ies ivc pMjwb dy is`K, muslmwn qy ihMdU<br />

swry pMjwbI Swml sn ikauNik mhwrwjw rxjIq isMG dI sMgiTq kIqI<br />

POj ivc swry pMjwbI sn qy Kws krky pMjwbI muslmwnW dy ADIn lwhOr<br />

drbwr dw qopKwnw sI[ pMjwbI muslmwnW dw ies ivc vDyry Swml<br />

hoxw Swh muhMmd ny spSt iliKAw hY, aus dw 60vW bMd ies qrHW hY:<br />

mzhr AlI qy mwGy KW kUc kIqw, qopW Sihr QIN bwhr inkwlIAW nI[<br />

* fwierYktr, is`K ieiqhws dy somy, klgIDr invws, cMfIgVH[ mo: 94171-45445


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 76 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

byVw ciVHAw sulqwn mihmUd vwlw, qopW nwl iemwm Swh vwlIAW nI[<br />

ielwhI b^S ptolI ny mWj ky jI, DUp dyie ky q^q bhwlIAW nI[<br />

Swh muhMmdw AYsIAW ilSk AweIAW, ibjlI vWg jo dyx vKwlIAW nI[<br />

kyvl gulwb isMG ies pMjwb dI jMg ivc Swml nhIN hoieAw, aus<br />

dy v`Kry ivSyS kwrn sn[ hr vrg dy lok ies jMg ivc Swml hoey[<br />

jdoN ivskwaut hwifMg gvrnr jnrl bx ky 1844 eI. ivc klk`qy<br />

AwieAw qW gulwb isMG klk`qy jw ky aus ƒ imilAw qy pMjwb ’qy hmlw<br />

krn leI pRyirAw ikauNik AMgryzW nwl imilAw hoieAw sI[<br />

ies jMg dIAW cwr ivSyS lVweIAW mMnIAW jWdIAW hn- mudkI,<br />

PyrUSwh, AlIvwl qy sBrwauN[ AwKrI lVweI sBrwauN dw hwl AMgryz<br />

ilKwrIAW ny qy hor ilKwrIAW ny bhuq ivsQwr nwl iliKAw hY[ Awr.<br />

bosvrQ sim`Q ilKdw hY:<br />

“inmk-hrwm srdwrW dI DwV iv`coN iek v&wdwr bu`Fy srdwr<br />

Swm isMG dw nW vrnxXog hY[ ic`tw bwxw pihn ky qy pRwcIn kwl dy<br />

fysIAs (Decius) vWg isr qlI ’qy Dr ky aus ny Awpxy swQIAW ƒ<br />

vMgwirAw ik auh vwihgurU qy gurU dI ^wqr h`lw bol dyx[ keIAW ƒ mOq<br />

dy Gwt auqwr ky auh bhwdrI nwl AwpxI jwn ’qy Kyf igAw[”<br />

muhMmd lqIP ilKdw hY, “b`uFy srdwr Swm isMG ny AwpxI lMmI<br />

du`D-ic`tI (br&wlI) dwVHI vrgI sPYd puSwk pweI, AwpxI cInI<br />

GoVI ƒ srpt duVWidAW qy Awpxy joSIly swQIAW ƒ h`lwSyrI idMidAW<br />

auh A`gy viDAw qy AMq qk mOq ƒ it`c jwxdw hoieAw (dyS dI<br />

suqMqrqw dI ^wqr) ShIdI pRwpq kr igAw[” aus dI Swndwr<br />

imswl 1846 eI. qoN lY ky 1947 eI. qk AMgryzW dy ivru`D lVn vwly<br />

hzwrW suqMqrqw-sMgrwmIAW leI cwnx-munwrw qy pRyrnw dw somw bx<br />

geI[<br />

srdwr Swm isMG dy AYlwn dw loVINdw Asr ipAw[ AlIvwl dI<br />

hwr dy kwrn is`K idl C`f bYTy sn[ srdwr Swm isMG dI Swndwr<br />

imswl ny aunHW ƒ nvW joS, auqSwh qy pRyrnw id`qI[ kinMGm ny ies<br />

hlwq ƒ hU-b-hU ibAwn kridAW hoieAW ieauN iliKAw hY:<br />

“ijnHW ^qirAW ivc is`K kOm iGrI hoeI sI, auh aunHW dy idlidmwg<br />

’qy Cwey hoey sn qy aunHW ƒ ivdySI ZulwmI qoN Cutkwrw pwaux dw


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 77 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

koeI rwh nhIN su`J irhw sI[ ibrD srdwr Swm isMG AtwrI vwly ny<br />

AwpxI kOm dy duSmxW nwl t`kr ivc ShId hox ’qy ies qrHW (gurU)<br />

goibMd isMG dI siprt qy aus dy rh`svwdI pMcwieqI rwj ƒ irJwaux<br />

leI AwpxI kurbwnI dyx dw PYslw kr ilAw[”<br />

AMgryzW dy pihly hmly smyN srdwr Swm isMG lgBg hryk QW<br />

mOjUd id`sdw sI[ auh iek dsqy qoN dUjy v`l jWdw hoieAw jvwnW ƒ ft<br />

ky lVn leI h`lwSyrI dyx qy aunHW dw hOslw kwiem r`Kx ivc pUrI qrHW<br />

sPl ho irhw sI[ aus dy ies krq`v ny is`K POj ƒ vDyry joS nwl lVn<br />

leI auBwirAw qy AMq ivc AMgryzW ƒ pCwV id`qw igAw[ ivlIAm<br />

AYfvrf ny, jo ies hmly smyN auQy mOjUd sI, ies smyN dw hU-b-hU idRS<br />

iliKAw hY—<br />

“iglbrt dy fvIzn ny is`KW dy kyNdrI morcy au~qy qIjw hmlw<br />

kIqw[ iek dUjy dy moiFAW au~qy cVHdy hoey auh is`KW dy moricAW au~qy<br />

phuMc gey qy ijs vyly aunHW dI igxqI bhuq vD geI, aunHW ny Jpt ky<br />

is`KW dIAW qopW ’qy kbzw kr ilAw[ CyqI hI ieh ^br swrI is`K POj<br />

ivc iK`lr geI ik duSmx dIAW POjW is`KW dy moricAW ivc Ds<br />

AweIAW hn[ jd srdwr Swm isMG ny AwpxI POj dI hwr huMdI dyKI,<br />

qW aus ny AMqm mwrU kdm cu`kx dw PYslw kr ky AwpxI GoVI ƒ A`fI<br />

lweI qy auh qlvwr GumwauNdw qy mwro-mwr krdw hoieAw pMjwhvIN<br />

ipAwdw POj ivc jw Gu`isAw[ nwl dI nwl aus ny jvwnW ƒ vMgwirAw<br />

ik koeI mYdwn C`f ky nw B`jy[ jd aus dI CwqI s`q golIAW nwl ivMnHI<br />

geI qW auh ShId ho ky GoVI qoN if`g ipAw[”<br />

srdwr Swm isMG dI dlyrI Aqy idRVHqw ny suBrwauN ƒ Bwrq dw<br />

vwtrlU bxw id`qw[ jI.bI.nYlsn ny iliKAw hY, “jykr is`K ie`Qy ij`q<br />

jWdy qW Bwrq AMgryzW dy h`QoN inkl jwxw sI[”<br />

gurduAwrw mMjI swihb kotW ivKy AMimRq-sMcwr smwgm<br />

gurduAwrw mMjI swihb kotW (luiDAwxw) ivKy imqI 16-8-<strong>2010</strong> ƒ hoey<br />

AMimRq-sMcwr smyN 37 pRwxI AMimRq pwn krky gurU vwly bxy[ AMimRq-sMcwr<br />

smwgm dOrwn AMimRq-AiBlwKIAW ƒ gurduAwrw swihb v`loN Bytw rihq kkwr<br />

id`qy gey[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 78 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn-12<br />

jQydwr pRIqm isMG 'KuVMj'<br />

-s. rUp isMG*<br />

sq-sMqoK sihj dy DwrnI, im`T-bolVy, sUJvwn, AkwlI nyqw,<br />

jQydwr pRIqm isMG dw jnm s. ibSn isMG qy mwqw bsMq kOr dy Gr<br />

vwVw virAwm isMG, izlHw iProzpur ’c hoieAw[ s. pRIqm isMG iqMn<br />

BrwvW s. rwijMdr isMG qy s. gurnwm isMG 'coN ivckwrly sn[ ienHW<br />

dw pirvwrk ipCokV m`D-vrgI mlv`eI ikswn prvwr nwl sI[<br />

KyqIbwVI qy zmIn dI vMf kwrn kuJ smW ienHW dy prvwr nUM r`qwKyVw<br />

pMjwb isMG vwlw ’c vI invws krnw ipAw pr p`ky qOr ’qy ienHW nUM<br />

KuVMj ipMf ’c invws r`Kxw ipAw, ijs krky ienHW dy nwl 'KuVMj' Sbd<br />

juV igAw[ BwvyN ik ieh mD-vrgI ikswn prvwr nwl sbMDq sn pr<br />

ienHW dy mW-bwp dI rIJ sI ik b`icAW nUM cMgI-qrHW pVHwieAwilKwieAw<br />

jwvy[ s. pRIqm isMG ny mu`FlI iv`idAw Awpxy ielwky dy<br />

skUl qoN pRwpq kr, dsvIN dw iemiqhwn 1933 eI: ’c mogw dy hweI<br />

skUl qoN pws kIqw[ Br-juAwnI ’c ieh SRomxI AkwlI dl ’c Swml<br />

ho gey Aqy Drm pRqI inSTw, kOm-syvw dy jzby qy Bwvnw sdkw AwKrI<br />

swhW qk rom-rom qoN gurU-Gr nwl juVy rhy[<br />

jQydwr pRIqm isMG dw ivAwh bIbI gurbcn kOr nwl ipMf Abul<br />

Kurwxw ’c hoieAw[ ienHW dI ieklOqI spu`qrI bIbw suirMdrpwl kOr,<br />

s. hrdipMdr isMG bwdl, nwl 'bwdl' ipMf ’c ivAwhI hoeI hY[ s.<br />

hrdipMdr isMG 1979 eI: ’c c`k Pqh isMG vwlw, izlHw sRI<br />

gMgwngr, (rwjsQwn) qoN SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr<br />

dy mYNbr nwmzd kIqy gey[ hux ipMf KuVMj ’c s. pRIqm isMG dy kuJ<br />

nzdIkI prvwr vs rhy hn[ juAwnI ’c hI lok syvw ’c kud pYx krky<br />

s. pRIqm isMG KuVMj dy Dwrimk, isAwsI qy smwijk Kyqr ’c kwrjSIl<br />

vrkr qoN lY ky pwrtI muKIAW qIk bhuq cMgy sbMD sn[ aus smyN mwlvy<br />

dy ienHW ipMfW dI hwlq Ksqw hI sI[ s. pRIqm isMG dy isrqoV XqnW<br />

* AYfISnl sk`qr, SRomxI gu: pR: kmytI, sRI AMimqsr[ mo: 98146-37979


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 79 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

krky ielwky dI byhqrI vwsqy slwhuxXog kwrj hoey[ ienHW ny ibjlIpwxI<br />

dy pRbMD qoN ielwvw iv`idAw dy pRswr leI skUl cwlU krwaux dw<br />

audm-auprwlw kIqw[<br />

Dwrimk, smwijk qy rwjsI kwrjW ’c vD-cVH ky ih`sw lYx<br />

sdkw, s. pRIqm isMG KuVMj, qihsIl mukqsr, izlHw iProzpur qoN<br />

mYNbr, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI cuxy gey[ 28 meI, 1949 ’c<br />

hoey SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pihly jnrl smwgm smyN s.<br />

pRIqm isMG KuVMj bqOr mYNbr hwzr hoey[ 4 ApRYl, 1951 nUM mwstr<br />

qwrw isMG jI dyS vMf ip`CoN iPr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy<br />

pRDwn cuxy gey[ pRDwn dI hYsIAq ivc aunHW s. pRIqm isMG KuVMj nUM<br />

AMiqRMg kmytI mYNbr cuixAw[<br />

5 <strong>AkqUbr</strong>, 1952 nUM jnrl smwgm smyN jQydwr aUDm isMG jI<br />

ny pRDwngI pd leI s. nwhr isMG luiDAwxw dw nW pyS kIqw Aqy<br />

aumrwE isMG AYfvokyt p`tI ny s. pRIqm isMG KuVMj (iProzpur) dw nW<br />

pyS kIqw[ pRDwngI pd vwsqy do nW pyS hox ’qy votW pweIAW geIAW[<br />

s. nwhr isMG nUM 71 votW Aqy s. pRIqm isMG KuVMj nUM 78 votW pRwpq<br />

hoeIAW[ ies qrHW s. pRIqm isMG KuVMj pRDwn, SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI cuxy gey[ bwkI kwrvweI s. pRIqm isMG KuVMj dI<br />

pRDwngI ’c sMpUrn hoeI[ s. srmu`K isMG cmk sInIAr mIq pRDwn<br />

Aqy s. krqwr isMG vltohw jUnIAr mIq pRDwn SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI cuxy gey[<br />

ies qrHW s. pRIqm isMG KuVMj 5 <strong>AkqUbr</strong>, 1952 nUM is`K kOm<br />

dI pRqIinD sMsQw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr dy<br />

pRDwn dy Ahudy ’qy ibrwjmwn ho gey[ 18 jnvrI, 1953 eI: nUM hoey<br />

ivSyS jnrl iejlws smyN bkwiedw kwrvweI SurU hox ’qy pRDwn, mIq<br />

pRDwn qy jnrl sk`qr Eho rhy jo ipCly swl cuxy gey sn Aqy AMiqRMg<br />

kmytI ivc kuJ Adlw-bdlI kIqI geI[ 4 mwrc, 1953 nUM jnrl<br />

smwgm s. pRIqm isMG KuVMj pRDwn, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />

ADIn hoieAw ijs ivc kul 144 mYNbr hwzr hoey[ SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI dw bzt swl 1953-1954 ’c s. srmu`K isMG cmk,<br />

sInIAr mIq pRDwn ny pyS kIqw qy pRDwn swihb dI AwigAw nwl Drm


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 80 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ArQ Kwqy ivc 4000/- rupey Krc dI md ivc vDwey jwx dI<br />

qzvIz pyS kIqI, ijs nUM bzt ivc pRvwn kIqw igAw[<br />

nnkwxw swihb AYjUkySn tr`st nUM ieMjInIAirMg kwlj luiDAwxw,<br />

KolHx leI do l`K rupey SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy dsqkwrI PMf<br />

iv`coN shwieqw vjoN id`qy jwx dI pRvwngI id`qI geI[ gurduAwrw sRI<br />

nnkwxw swihb Aqy gurduAwrw sRI pMjw swihb dI Amwnq iv`coN gurduAwrw<br />

AYkt ivc loVINdI qrmIm ho jwx auprMq A`T l`K rupey kyvl dI<br />

AdwiegI vI aukq tr`st nUM kr id`qI geI[<br />

TIk iek swl bwAd 18 jnvrI, 1954 nUM SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr dI spYSl jnrl iek`qrqw hoeI ijs<br />

ivc jQydwr aUDm isMG nwgoky ny iek`qrqw dw pRXojn spSt kIqw<br />

Aqy aucycI iek`qrqw dy eyjMfy Anuswr ieh mqw pyS kIqw ik, "SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI dI ieh jnrl iek`qrqw AMiqRMg kmytI aupr<br />

by-prqIqI pRgt krdI hY" ies qoN auprMq srb-sMmqI nwl ieh mqw<br />

pws ho igAw[ ies qrHW ies idn hI s. pRIqm isMG KuVMj dI pRDwngI<br />

dw kwrj kwl sMpUrn ho igAw[<br />

s. pRIqm isMG KuVMj mwlvy dy pihly AkwlI AwgU sn, ijnHW nUM<br />

SRomxI is`K sMsQw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr dy<br />

pRDwn dy Ahudy ’qy suSoiBq hox dw mwx-siqkwr pRwpq hoieAw[ SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI ’c s. pRIqm isMG, pMQ rqn mwstr qwrw<br />

isMG jI dy grup nwl sbMDq sn[ Awm vrkr qoN SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI dy pRDwn dI pdvI ’qy phuMcx vwly s. pRIqm isMG KuVMj<br />

bVy inrCl, swdI Kurwk qy pihrwvy dy DwrnI, smyN isr s`c bolx vwly,<br />

byKO&, in`fr DrmI nyqw sn[ s. pRIqm isMG KuVMj dI sp`uqrI dy d`sx<br />

Anuswr srdwr swihb ieqny inSkwm Bwvnw vwly SrDwlU is`K sn ik<br />

gurU-Gr qoN pRSwdw vI nhIN sn Ckdy[ hr smyN Gr qoN pRSwdw iqAwr<br />

krky ilAwauNdy sn[ gurU-GrW ’c dysI iGE dI dyg pRclq krn ’c<br />

ienHW ivSyS Xogdwn pwieAw[<br />

pMQk ipAwr qy jzby ’c gVUMd is`K S^sIAq, s. pRIqm isMG<br />

KuVMj kuJ smW bImwr rihx auprMq 3 Agsq, 1979 nUM prlok<br />

ipAwnw kr gey[ 31 Agsq, 1979 nUM pMQ rqn jQydwr gurcrn


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 81 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

isMG tOhVw dI pRDwngI ’c hoeI AMiqRMg kmytI dI iek`qrqw smyN mqw<br />

nMbr 32 rwhIN s. pRIqm isMG KuVMj dI Xwd ’c A&sos dw mqw pws<br />

kIqw igAw Aqy ienHW dIAW syvwvW dI SlwGw kIqI geI[ Ardws<br />

kIqI geI ik ivCVI Awqmw nUM prmwqmw Awpxy crnW ’c invws<br />

bKiSS krn, ip`Cy smUh prvwr, sbMDIAW qy snyhIAW nUM Bwxw mMnx<br />

dw bl pRdwn krn[ s. pRIqm isMG KuVMj dI qsvIr kyNdrI is`K<br />

Ajwieb Gr ’c suSoiBq hY[<br />

nvIN pIVHI dy nW<br />

-ipRM. mnimMdr isMG*<br />

qy auh cu`k ky bwp b`uFy ƒ moiFAW ’qy<br />

A`j su`t Awaux l`gw sI[<br />

vgdy dirAw dy ivc,<br />

bu`Fw jo boJ sI,<br />

b`uFw jo rotIAW dw KOA sI[<br />

b`uFw jo in`q boldw rihMdw sI[<br />

bu`Fw jo bhuqw isAwxw bxdw sI[<br />

b`uFw auhny moFy qoN auqwirAw[<br />

b`uFw fr igAw[<br />

auh su`tx hI l`gw sI ik bu`Fw<br />

cIK au~iTAw,<br />

“nw auey bhuVI Kudw dI<br />

mYƒ ieQy nw su`tIN,<br />

ieQy qW mYN Awpxy bwp ƒ su`itAw sI!”<br />

muMfw isroN lY ky pYrW qk kMibAw,<br />

ik ieh islislw hor ikMnIAW ku pIVHIAW c`lygw[<br />

bu`Fy ƒ muV moiFAW ’qy cu`k ,<br />

A`j aus ny Kud ƒ dirAw ivc ruVHnoN bcw ilAw sI[<br />

* ipMf blyhr, qihsIl p`tI, izlHw qrnqwrn[ mo: 99158-64143


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 82 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ijho ijhw mYN dyiKAw/suixAw<br />

gurduAwrw rwmgVHIAw, iSmlw<br />

-fw. prmvIr isMG*<br />

iSmlw iek Aijhw rmxIk sQwn hY ijs dI ^UbsUrqI Aqy TMfk<br />

lokW nMU Awpxy v`l iK`cdI hY[ grmIAW dIAW Cu`tIAW ivc dyS-ivdyS<br />

dy sYlwnI ies ^UbsUrqI dw AnMd mwxn vwsqy iSmly dw ruK kr lYNdy<br />

hn[ ies rmxIk sQwn ‘qy jwx dw mOkw pihlW vI keI vwr iml<br />

cu`ikAw sI pr iek pRojYkt ‘qy kMm krdy smyN ies ngr dw izkr<br />

vwr-vwr swhmxy AwieAw qW ieQy jwx dI iK`c iek vwr hor vD<br />

geI[ vIhvIN sdI dy ArMB ivc ieQy iek rwmgVHIAw sBw bxI sI<br />

ijs ny pMjwb dy ieiqhws Aqy ivSyS qOr ‘qy is`K ieiqhws dIAW<br />

prqW nMU KolHx Aqy aujwgr krn ivc ivSyS Xogdwn pwieAw sI[<br />

iSmlw ivKy ies sQwn bwry s. qyijMdr isMG ny mh`qvpUrn<br />

jwxkwrI pRdwn kIqI[ s. SMkr isMG gurduAwry dy mIq pRDwn vjoN<br />

kwrj kr rhy hn, aunHW ny gurduAwry nwl sMbMDq mh`qvpUrn kwgz hI<br />

nhIN idKwey blik iksy smyN auQoN pRkwiSq huMdy rhy hPqwvwrI A^bwr<br />

‘rwmgVHIAw gzt’ dIAW sMBwl ky r`KIAW purwqn A^bwrW dy drSn<br />

vI krvwey[ s. qyijMdr isMG ny d`isAw ik iksy smyN ies ielwky ivc<br />

rwmgVHIAw BweIcwry dI coKI vsoN huMdI sI[ aunHW ny Awpxy BweIcwry<br />

nwl sMbMDq AOkVW nMU mu`K r`K ky iek sMsQw kwiem kIqI sI[ ieh<br />

sMsQw 1882 eIsvI ivc hoNd ivc AweI sI[ ieh auh smW sI jdoN<br />

pMjwb ivc is`K Awpxy gurDwmW dI mhMqW pwsoN huMdI byhurmqI ƒ dyK ky<br />

bhuq hI icMqq sn[ aunHW dy mnW ivc Awpxy gurDwmW nMU mhMqW pwsoN<br />

Azwd krvw ky gurU-Gr dI Swn Aqy SrDw bhwl krn dI ie`Cw sI[<br />

dUjy pwsy dUr-durwfy ielwikAW ivc bYTy is`KW dy mnW ivc gurU-Gr nwl<br />

juVn dw cwA pihlW nwloN vDyry TwTW mwr irhw sI[ aunHW ny AwpxIAW<br />

rozwnW dIAW Dwrimk loVW dI pUrqI leI gurduAwirAW dI auswrI<br />

ArMB kr id`qI sI[ ienHW Dwrimk sQwnW nMU aunHW ny nw kyvl Dwrimk<br />

kwrjW qk hI sIimq r`iKAw blik ienHW nMU smwijk Aqy rwjnIiqk<br />

* rIfr, is`K ivSvkoS ivBwg, pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw[ mo: 98720-74322


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 83 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

cyqnw pYdw krn leI vriqAw[ aunHW ny dUr-durwfy dySW ivc rihMdy<br />

BweIcwry nMU sWJy kwrjW leI iek plytPwrm ‘qy iek`Ty krn dw kwrj<br />

kIqw[<br />

sMn 1882 eIsvI ivc rwmgVHIAw sBw hoNd ivc AweI[ ies<br />

sBw ny 16 jUn 1921 nMU iSmly qoN iek hPqwvwrI A^bwr k`Fxw ArMB<br />

kIqw ijs dw audyS Dwrimk, smwijk Aqy rwjnIiqk msilAW pRqI<br />

smwj Aqy BweIcwry nMU sucyq krnw sI[ ies A^bwr dw audyS pRgt<br />

krdy hoey ies dw AYfItr ilKdw hY “ieh A^bwr kyvl rwmgVHIAw<br />

brwdrI dy AsUlW nMU hI mu`K nhIN r`KdI blik dyS syvw, pMQk kwrj,<br />

gurduAwrw suDwr, qvwrIKI qy mulkI hwl, suMdr qy mnohr kivqwvW<br />

Aqy kOm GwqkW dIAW cwlW nMU pRgt krky aunHW nMU ^brdwr krn vwlw<br />

in`fr qy inrp`Kqw nwl ihmwlw phwV dIAW GwtIAW qoN grj irhw hY[<br />

BwvyN ieh hPqwvwr hox krky keI ^brW pwTkW pws crwkIAW qy<br />

rozwnw A^bwrW ivc pVHIAW hoeIAW idRStIgocr huMdIAW hn[ ieh<br />

kyvl ies leI hY ik ieh AKbwr AmrIkw, APrIkw, bsrw, bgdwd<br />

Awid dUr-dUr dySW ivc jWdw hY qy ihMd dIAW zrUrI KbrW nMU durwfy bYTy<br />

vIrW qk phMucwaux dw kMm krdw hY[” SurU-SurU ivc ieh A^bwr<br />

AwrmI pRYs iSmlw qoN Cpdw irhw pr bwAd ivc kYQU ivKy gurduAwrw<br />

sQwpq ho jwx nwl rwmgVHIAw sBw ny auQy AwpxI pRYs lw leI sI[<br />

kuJ smW pihlW qk s. gurcrn isMG sYNBI ies gzt dy AYfItr sn,<br />

ijnHW ny lgBg ds swl ieh syvw inBweI[<br />

ihMdUAW Aqy is`KW nwl sMbMDq ies BweIcwry dy lokW ny iek`Ty ho<br />

ky rwmgVHIAw sBw bxweI sI 1930 eIsvI ivc ies sBw nMU lwhOr<br />

ivKy rijstrf krvwieAw igAw, aus smyN ies sBw dy audyS hyT ilKy<br />

Anuswr sn:<br />

1. To promote social and friendly relations among<br />

Ramgarhias.<br />

2. To devise and adopt means for the uplift and welfare of<br />

the Ramgarhia community as a whole and seek the help<br />

of the Government as and when necessary.<br />

3. To watch the interests of the community in the social


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 84 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

and public spheres.<br />

4. To preach tenets of religion and mother tongue side by<br />

side with social reform.<br />

5. To propagate benefits of education in the community to<br />

offer pecuniary help to the poor and deserving students.<br />

6. To help widows and orphans of the community.<br />

7. To keep correspondence and account in Punjabi<br />

(Gurmukhi) of general nature.<br />

jdoN dI rwmgVHIAw sBw hoNd ivc AweI hY, ies ny bhuq swrIAW<br />

mh`qvpUrn rcnwvW pwTkW swhmxy pyS kIqIAW hn[ aunHW duAwrw<br />

pRkwiSq kuJ pRmu`K rcnwvW hyT ilKy Anuswr hn:<br />

1. sUrj isMG drbwrw isMG, rwmgVHIey<br />

2. ShIdI BweI mwDo isMG jI<br />

3. kOmI dIdwr<br />

4. hirsrn kOr (do ih`isAW ivc)<br />

5. sIhrPI<br />

6. rwmgVHIAw ieiqhws (Agsq 1915)<br />

7. sMq isMG (klsI), ieiqhws rwmgVHIAw<br />

8. ivcwr Bwskr<br />

ieQy ieh d`sxw lwzmI hY ik ‘rwmgVHIAw ieiqhws’ Agsq<br />

1915 eIsvI ivc CipAw sI ijhVw ik swfI ingwh ipAw hY[ ies<br />

pusqk qoN pqw l`gdw hY ik aupr vrixq 1-5 nMbr qk dIAW pusqkW<br />

aus qoN vI pihlW dIAW rcIAW hoeIAW hn ijhVIAW ik rwmgVHIAw<br />

sBw, iSmlw, duAwrw pRkwiSq kIqIAW geIAW sn[<br />

is`K ijQy vI gey hn aunHW ny auQy jw ky gurduAwrw zrUr bxwieAw<br />

hY[ is`KW dIAW Dwrimk Aqy smwijk loVW dI pUrqI dy nwl-nwl<br />

rwjnIiqk msilAW pRqI vI gurduAwrw aunHW nMU cyqnw pRdwn krdw hY[<br />

iesy krky rwmgVHIAw sBw ny kYQU, iSmlw, ivKy iek gurduAwry dI<br />

sQwpnw kIqI hY[ 1917 eIsvI ivc s. Bgq isMG pu`qr s. rwmDn<br />

ny ieh zmIn msq rwm qoN KrIdI sI Aqy aunHW KrId ky ieh zmIn<br />

gurduAwrw bxwaux leI rwmgVHIAw sBw nMU id`qI sI[ auh Awp vI ies


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 85 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

sBw dy mYNbr sn Aqy aus smyN ieh sBw sWklI ivKy kwrj kr rhI<br />

sI[ gurduAwry dI zmIn A`j vI rwmgVHIAw sBw sWklI dy nW ’qy<br />

boldI hY[ 1917 eI. ivc jdoN ieh zmIn dwn kIqI geI qW ies dw<br />

ku`l rkbw iek ivGw sqwrHW ibsvy sI pr 1960 eI. ivc ieh Gt<br />

ky iek ivGw cOdW ibsvy rih igAw sI[<br />

kYQU ivKy mOjUd rwmgVHIAw gurduAwrw is`K gqIivDIAW dw kyNdr<br />

bixAw irhw hY[ Bwrq dy v`fy-v`fy rwjnIiqk AwgU ieQy AwauNdy rhy<br />

hn[ BweI Arjn isMG bwgVHIAW, BweI Ardmn isMG bwgVHIAW,<br />

BweI ASok isMG bwgVHIAW, s. srdUl isMG kvISr, s. guridAwl<br />

isMG rIhl, sMq sUrj isMG, s. drbwrw isMG Awid ivdvwn ies sBw<br />

Aqy gurduAwry nwl juVy rhy hn Aqy smyN-smyN ‘qy gurduAwry ivKy huMdy<br />

Dwrimk Aqy smwijk kwrjW ivc v`D cVH ky ih`sw lYNdy rhy hn[<br />

gurduAwry bwry jwxkwrI hwsl krdy smyN pqw l`igAw ik iksy<br />

smyN ies gurduAwry dy Aws-pws bhuq swrI is`K vsoN sI ijhVI v`D<br />

cVH ky gurduAwry dy kwrjW ivc ih`sw lYNdI sI[ 1966 eIsvI ivc<br />

pMjwb vMifAw igAw qW iSmlw ihmwcl pRdyS ivc Aw igAw[ ieQy<br />

v`sdy bhuqy is`K vpwrI sn Aqy Awpxy vpwr dy vwDy leI jW qW pMjwb<br />

v`l Aw gey Aqy jW iPr id`lI v`l cly gey[ Ajoky smyN ivc ies<br />

gurduAwry ivKy Awaux vwlI is`K vsoN bhuq G`t hY[ gurduAwry dy Awspws<br />

is`KW dy msW 5-7 Gr hoxgy[ b`s stYNf Aqy rylvy stySn qoN dUr<br />

hox krky Aqy AjokI pIVHI iv`coN bhuiqAW nMU ies gurduAwry dI jwxkwrI<br />

G`t hox krky ies gurduAwry ivKy Awaux vwly is`K SrDwlUAW dI<br />

igxqI bhuq G`t hY[ Aws-pws dy GrW ivclI is`K vsoN ies gurduAwry<br />

dI syvw ivc inrMqr iDAwn idMdI hY[ kuJ ivSyS gurpurbW nMU ngr<br />

kIrqn kIqy jWdy hn, AKMf pwT r`Ky jWdy hn Aqy Bog vwly idn iSmly<br />

dy dUr-nyVy v`sdy SrDwlU ieQy hwzrI Brn AwauNdy hn[ gurduAwry dI<br />

pRbMDk kmytI ivc s. dljIq isMG pRDwn, s. SMkr isMG mIq pRDwn,<br />

s. rivMdr isMG sk`qr hn ijhVy bhuq hI lgn Aqy imhnq nwl<br />

gurduAwry dI sWB-sMBwl ivc l`gy hoey hn[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 86 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

bwbwxIAw khwxIAw puq spuq kryin<br />

qyrI Gwil prI Aib Qwie…<br />

-s. blivMdr isMG 'jOVwisMGw'*<br />

<strong>siqgur</strong>U dI ikRpwl idRStI, iek bUMd nUM mhwn swgr bxw idMdI<br />

hY[ ijnHW vI jIvW ’qy <strong>siqgur</strong>U jI ny ikrpw kIqI auh inhwl ho gey,<br />

aunHW dI AigAwnqw Kqm ho geI[ auh lok qy prlok dI vifAweI<br />

pRwpq krky Awp vI qr gey qy hor vI bhuq swirAW nUM qwr ky lY<br />

gey[ Aijhy guris`KW ivc BweI s`cn sc jI hoey hn[ izlHw SyKUpurw<br />

dI qihsIl Srkpur dy ipMf mMdr dw vwsI iek sDwrx bRwhmx sRI<br />

gurU Amrdws jI dI mihmw sux ky gurU-drbwr hwzr hoieAw[ auh<br />

pVn-suxn qy bolx dy FMg, imlx-vrqx qy lYx-dyx bwry kuJ nhIN<br />

jwxdw sI[ jwp jW mMqr Awid kuJ vI jpx dI smJ aus nUM nhIN<br />

sI[ Bwv ik Aiq is`Dw-swdw[ jWidAW AwauNidAW, auTidAW,<br />

bYTidAW s`cn-sc Sbd boldw rihMdw qy iDAwn <strong>siqgur</strong>W ivc joVI<br />

r`Kdw[ gurU ky lMgr leI rozwnw l`kVW ilAwauNdw[ is`K sMgq aus nUM<br />

s`cn sc nW nwl hI bulwaux l`g peI[ AwKw auh kdy vI iksy dw<br />

nw moVdw[ sMgq aus dI syvw ’qy KuS huMdI[ iPr ijs au~qy sMgq KuS<br />

hovy qy <strong>siqgur</strong>U jI vI mnoN aus au~qy ikrpwlU huMdy sn[ ijs ’qy<br />

<strong>siqgur</strong>U jI rIJ jwx qW smJo aus au~qy iqMnW lokW dy mwlk vwihgurU<br />

jI idAwlU ho gey[ jdoN pRBU jI rIJ jwx qW iqMnW lokW dI soJI Aw<br />

jWdI hY[<br />

BweI s`cn sc srIr nUM F`kx leI iek kMbl lYNdw sI ijs<br />

krky lok aus nUM BUury-vwlw vI AwKdy sn[ iek idn jdoN Awm vWg<br />

gurU ky lMgr leI bwlx lYx igAw qW iek pwZl iesqrI jo ngn<br />

hwlq ivc sI BweI s`cn sc dy v`l B`jI AweI[ ieh hrIpur dy rwjy<br />

dI nv-ivAwhI pqnI sI qy gurU-drbwr ivc GuMf k`F ky Swml hoeI<br />

sI ijs nUM vyKky sRI gurU Amrdws jI sihj-suBwA boly sn, ‘ieh<br />

kmlI kwhdy leI AweI hY jykr ies nUM swfy drSn hI nhIN BwauNdy[’<br />

auh su`D-bu`D Bu`l ky jMglW nUM B`j geI sI[ aus ny s`cn sc jI nUM PV<br />

* mIq sk`qr, SRomxI gu: pR: kmytI, sRI AMimRqsr[ mo: 98148-98212


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 87 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

ilAw qy z^mI kr id`qw[ BweI s`cn-sc jI jdoN drbwr phuMcy qW<br />

fry hoey sn[ <strong>siqgur</strong>W nUM pqw l`gw qW pwiqSwh ny AwpxI iek KVWv<br />

id`qI qy ikhw— ‘hy BweI! qUM fr nw auh koeI blwA nhIN hY[ hrIpur<br />

vwly rwjy dI rwxI hY jo J`lI ho geI sI iPr imly qW aus nUM ieh Cuhw<br />

dyvIN, auh rwzI ho jwvygI, qy aus nUM nwl hI lY AwvIN[’ Agly idn<br />

BweI s`cn sc muV aus pwsy jMgl nUM l`kVW lYx gey[ auh iesqrI<br />

dUroN vyK ky kUkx l`gI Aqy dOVdI hoeI BweI jI dy v`l vDI[ jdoN auh<br />

h`Q mwrn leI auClI qW BweI s`cn-sc ny aus dy isr ivc KVWv<br />

jV id`qI[ gurU jI dI KVWA CUMhidAW hI aus nUM soJI Aw geI qy auh<br />

srIr nUM sMBwldI bih geI[ AwpxI hwlq dyK SrmSwr ho geI[<br />

aus nUM gurU jI dI g`l Xwd AweI ik gurU jI ny aus nUM kmlI AwK id`qw<br />

sI[ iPr auh bolI— ‘hy guris`K! koeI k`pVw dy qW ky mYN Awpxw<br />

srIr k`j lvW Aqy <strong>siqgur</strong>W dI hzUrI ivc jw ky AwpxI Bu`l<br />

bKSwvW, <strong>siqgur</strong>W dy drSn krn nwl swry doS imt jwxgy[’ BweI<br />

s`cn sc jI ny AwpxI kMblI aus nUM dy id`qI Aqy Awpxy nwl lY<br />

Awey[ jdoN dovyN <strong>siqgur</strong>W dy snmuK hwzr hoey qW rihmqW dy mwlk dI<br />

ikrpw-idRStI dy BMfwr kI Ku`lHy, BweI s`cn sc dy Bwg Ku`l gey[<br />

pRsMn-ic`q <strong>siqgur</strong>W bcn kIqw ‘hy BweI s`cn sc qyrI Gwlxw sPl<br />

ho geI hY[ hux qusIN pqI-pqnI bx ky iek QW ’qy rho[ ies leI<br />

Gr jw ky myrw iDAwn Dro:<br />

ikRpw krI pun khXo sunhu piq iesqRI bn rhu iek Qwie[<br />

qyrI Gwil prI Aib Qwie su myry DXwn krhu Gr jwie]34]<br />

(sRI gurpRqwp sUrj gRMQ, rwis pihlI, AiD: 33)<br />

<strong>siqgur</strong>W ny BweI s`cn sc nUM mMjIdwr bxwieAw qy rihmq<br />

kridAW ikhw ‘Awpxy Gr vsy rho[ QW-pr-QW gurmuK mwrg dw<br />

<strong>pRkwS</strong> kro[ myrIAW rihmqW qyry rwhIN vrsxgIAW:<br />

bcn Purih quv br ju sRwp siB, inj gRih bshu icMq ikq Koie[<br />

gurmuK pMQ <strong>pRkwS</strong>hu ijq ikq, Ajmq khq shq BXo qb soie]35]<br />

(sRI gurpRqwp sUrj gRMQ, rwis pihlI, AiD 33)


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 88 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

kr DI ƒ ipAwr<br />

-s. rxjIq isMG*<br />

lyK inbMD jo mrzI pVH lY, swirAW dw hY ieh pRcwr[<br />

E bMdy kr DI ƒ ipAwr!<br />

auh vI qW iek r`b dw jIA hY[<br />

doS Es dw d`s qUM kI hY?<br />

dyK lYx dy aus ƒ vI qUM ieh rMglw sMswr[<br />

E bMdy kr DI ƒ ipAwr!<br />

gl nwl lw qUM DI iDAwxI[<br />

iehƒ kdy inrbl nw jwxIN[<br />

ho skdw hY vWg klpnw lwey AMbr ivc aufwr[<br />

E bMdy kr DI ƒ ipAwr!<br />

DIAW hr Kyqr ivc A`gy[<br />

kuJ qW soco mwrn l`gy!<br />

in`kI ijhI mwsUm ijMd qy AYfw A`iqAwcwr[<br />

E bMdy kr DI ƒ ipAwr!<br />

pwpw pwpw krky AwauNdI[<br />

B`j ky Aw glv`kVI pwauNdI[<br />

lih jWdw ey mn dy au~qoN swry idn dw Bwr[<br />

E bMdy kr DI ƒ ipAwr!<br />

DI-pu`qr nwl t`br sWJw[<br />

ijhVw BweI, BYx qoN vWJw,<br />

su`cIAW kdrW dw auh bxdw kdy nw pihrydwr[<br />

E bMdy kr DI ƒ ipAwr!<br />

* # vwrf nM: 23, nyVy Kwlsw skUl, KMnw-141401 (luiDAwxw) mo: 98145-28023


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 89 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Kwlsy dI p`g<br />

-s. blbIr isMG rwjoikAW vwlw*<br />

isMGw j`g qoN inAwrw dsqUr qyrI izMdgI dw,<br />

qWhIEN sB kihMdy dsqwr qyrI p`g ƒ!<br />

gurU d`sy Prz inBwey jwn hUl ky qUM,<br />

qWhI A`j l`gy cMn cwr qyrI p`g ƒ!<br />

Awry nwl cIr Aqy dyg ’c aubwl kdy,<br />

vYrI ny AzmwieAw vwr-vwr qyrI p`g ƒ!<br />

toty krvw ky b`cy mMinAw sI Bwxw auhdw,<br />

ieMnw id`qw mwvW ny ipAwr qyrI p`g ƒ!<br />

vyK jw ky isMGw ikqy gVHI cmkOr ivc,<br />

sWBI bYTy AjIq qy juJwr qyrI p`g ƒ!<br />

kysW sxy KoprI luhw ky qwrU isMG sUrw,<br />

dy igAw sI nvIN hI nuhwr qyrI p`g ƒ!<br />

qlI au~qy sIs Dr bwbw dIp isMG jUJ,<br />

hor igAw sUirAw iSMgwr qyrI p`g ƒ!<br />

svw-svw l`K nwl ’k`lw ’k`lw lV ky vI,<br />

koeI vI nw sikAw vMgwr qyrI p`g ƒ!<br />

isr dy ky leIAW jo qUM mu`l srdwrIAW,<br />

qW hI sB kihMdy srdwr qyrI p`g ƒ!<br />

is`KI idAw vwrsw ikauN idl ’coN BulwieAw hux,<br />

bVw kuJ id`qw sI dwqwr qyrI p`g ƒ!<br />

vYrI dIAW swizSW ny kMifAW dI vwV vWgUM,<br />

vyKI ikqy Aw jy nw lMgwr qyrI p`g ƒ!<br />

bwxI Aqy bwxy ivc ho jw prp`k isMGw,<br />

kr nw koeI jwvy ikqy vwr qyrI p`g ƒ!<br />

‘rwjoikAW vwlw’ khy loV kurbwnIAW dI ey,<br />

Pyr rhy ny vYrI llkwr qyrI p`g ƒ!<br />

* inaU gurnwm ngr, glI nM: 12, su`ky qlwb vwlw bzwr, sulqwnivMf rof,<br />

AMimRqsr[ mo: 98553-08394


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 90 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

pRDwn mMqrI Aqy polYNf srkwr v`loN ley<br />

PYsly dw DMnvwd: jQy: Avqwr isMG<br />

AMimRqsr 10 sqMbr:-<br />

jQydwr Avqwr isMG pRDwn SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI dy ivSyS<br />

auprwly, AxQ`k koiSS qy imhnq<br />

sdkw rwStrI Aqy AMqr rwStrI<br />

hvweI AìfAW ’qy is`K XwqrUAW dI<br />

pgVI (dsqwr) dI huMdI byAdbI pRqI<br />

Bwrq dy pRDwn mMqrI nMU kIqy zordwr<br />

pRotYst nMU mùK r`KidAW ipCly smyN qoN<br />

c`l rhy vwd-ivvwd dw AMq krdy hoey<br />

polYNf dI srkwr ny is`KW dI mMg nMU<br />

pRvwn krdy hoey rwStrI Aqy AMqr<br />

rwStrI hvweI AìfAW ’qy huMdI p`gW<br />

(dsqwr) dI jWc leI ivSyS kmry<br />

bnwaux ’qy siBAk qrIky nwl is`K<br />

XwqrUAW dI cYikMg krn dw pRbMD kIqw<br />

igAw hY[<br />

jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik<br />

is`K XwqrUAW dI pgVI (dsqwr) dI<br />

cYikMg dw mwmlw AiqAMq sMvydnSIl<br />

sI qy ijs qrIky nwl cYikMg kIqI<br />

jWdI sI aus ’qy smùcI is`K kOm nMU<br />

byh`d ieqrwz sI[ aunHW ny Bwrq dy<br />

pRDwn mMqrI v`loN kIqy XqnW Aqy<br />

polYNf srkwr v`loN Aijhy ley gey<br />

PYsly nMU smyN isr ilAw igAw Xog<br />

PYslw krwr id`qw Aqy dohW srkwr<br />

dw DMnvwd vI kIqw[<br />

s`cKMf sRI hirmMdr swihb qoN AMimRq vyly Awey mu`K<br />

vwk dI kQw-vIcwr dw is`Dw pRswrn<br />

AMimRqsr 10 sqMbr:-<br />

s`cKMf sRI hirmMdr swihb, sRI<br />

drbwr swihb, sRI AMimRqsr qoN<br />

gurbwxI kIrqn dy ho rhy is`Dy pRswrn<br />

nwl sMswr dy is`K jgq nwl juVIAW<br />

sMgqW dI icrW qoN vydn BrI mMg sI<br />

ik is`KI dy somy s`cKMf sRI hirmMdr<br />

swihb qoN rozwnw Awey mùK vwk dI<br />

kQw-vIcwr aunHW q`k phuMcweI jwvy[<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />

dy pRDwn jQy. Avqwr isMG jI dy ipCly<br />

iqMn swlW dI AxQk imhnq Aqy<br />

ivSyS auprwly sdkw l`KW dI igxqI<br />

ivc sRI drbwr swihb nwl juVIAW<br />

sMgqW nUM lweIv tYlIkwst kIrqn dy<br />

nwl-nwl s`cKMf sRI hirmMdr swihb<br />

qoN Awey AMimRq vyly dy mùK vwk dI<br />

kQw-ivcwr dw A`j svyry 7:45 qoN<br />

gurduAwrw mMjI swihb dIvwn hwl qoN<br />

pI.tI.sI. pMjwbI Aqy pI.tI.sI. inaUz<br />

qoN is`Dw pRswrn SurU ho igAw hY ijs<br />

leI smUMh jgq dIAW is`K sMgqW nUM<br />

hwridk vDweI idMidAW hoieAw jQy.<br />

Avqwr isMG ny sRI gurU rwmdws jI dw<br />

Sukrwnw kIqw Aqy sMgqW nUM ApIl<br />

kIqI ik mùK vwk dI kQw-vIcwr nUM<br />

srvn krky Awpxw jIvn sPlw<br />

krn[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 91 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

sRI gurU rwmdws mYfIkl kwlj dI ividAwrQx<br />

pMjwb ivcoN pihly sQwn ’qy<br />

AMimRqsr-31 Agsq: bwbw<br />

PrId XUnIvristI v`loN jwrI<br />

AYm.bI.bI.AY~s. dy pihly pRoPYSn dy<br />

nqIijAW ’c sRI gurU rwmdws<br />

ieMstIicaUt AwP mYfIkl swieMsz<br />

AYNf rIsrc, sRI AMimRqsr dI<br />

ividAwrQx nIqU(is`DU) v`loN 600 ’coN<br />

482 AMk pRwpq krky pMjwb ’coN<br />

pihlw sQwn pRwpq krn ’qy SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn<br />

jQydwr Avqwr isMG ny aus nMU<br />

mubwrkbwd idMidAW golf mYfl nwl<br />

snmwnq kIqy jwx dw AYlwn kIqw<br />

hY[ jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik<br />

ies ividAwrQx ny ijQy cMgy nMbr<br />

pRwpq krky, ies kwlj dy nwl Awpxy<br />

mwqw ipqw dw nwm vI roSn kIqw hY<br />

auQy ieh nOjvwn qy ividAwrQI vrg<br />

leI vI pRyrnw sroq hY[ nqIjy bwry<br />

jwxkwrI idMidAW fw: ey.pI. isMG ny<br />

dìsAw ik nIqU (is`DU) ny ies pRIiKAw<br />

’c Bwg lYx vwly pMjwb dy 8 mYfIkl<br />

kwljW dy 810 ividAwrQIAW ’coN<br />

twp Aqy AnwtmI ivBwg ’c<br />

ifsMitMkSn hwsl kIqI hY[ fw: ey.pI.<br />

isMG ny dìsAw ik jQydwr Avqwr<br />

isMG v`loN AYlwn kIqw ik kwlj dI<br />

swlwnw knvokySn smyN nIqU (is`DU) nMU<br />

golf mYfl pRdwn kIqw jwvygw[<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr v`loN lyh<br />

ldwK ’c vMfI rwhq sm`grI-AdlIvwl<br />

AMimRqsr-31 Agsq: lyh<br />

ldwK ivKy iBAwnk hVW qoN pIVqW dI<br />

shwieqw leI SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI dy pRDwn jQydwr Avqwr isMG dy<br />

AwdySW Anuswr krIb cwlI l`K rupey<br />

dI rwhq sm`grI ByjI geI[ SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI dy sk`qr s.<br />

joigMdr isMG AdlIvwl ny jwxkwrI<br />

idMidAW dìsAw ik SRomxI kmytI mYNbr<br />

s. sùcw isMG lMgwh (kYbint mMqrI<br />

pMjwb srkwr) nwl SRomxI kmytI dy<br />

au~c AiDkwrIAW ny ldwK ivKy rwhq<br />

kYNpW Aqy ipMf-ipMf jw ky loVvMdW nMU<br />

rwhq-sm`grI vMfI hY[ s. sùcw isMG<br />

lMgwh ny p`qrkwrW nMU sMboDn kridAW<br />

ikhw ik SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />

srb`q dy Bly dI DwrnI hY Aqy dyS ’c<br />

ikDry vI BwvyN auh sunwmI dw Bucwl jW<br />

kwtUr ivKy kudrqI AwPq AweI SRomxI<br />

kmytI ny pRBwvq lokW dI ibnW iksy<br />

jwq-pwq, ik`qy-iK`qy dy iBMn Byd qoN<br />

muhrlIAW sPW ’c syvw kIqI hY[ aunHW<br />

ny pIVqW ƒ sMboDn kridAW ikhw ik<br />

ldwK ivKy kudrqI AwPq nwl hoeI<br />

qbwhI dI BrpweI kr skxI qW<br />

muSikl hY pr ies sMkt dI GVI<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI A`j vI<br />

quhwfy nwl KVI hY Aqy loV pYx ’qy hor<br />

vI rwhq sm`grI Byjy jwx dw aunHW<br />

Brosw id`qw


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 92 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

musilm qy is`K BweIcwry dIAW qwlmyl kmytIAW gTq<br />

AMimRqsr-28 Agsq: SRomxI<br />

kmytI dy pRDwn jQy. Avqwr isMG<br />

Anuswr jMmU kSmIr ’c hurIAq<br />

kwnPrMs (AYm) dy nyqw qy Dwrimk<br />

muKI jnwb aumr PwrUk mIrvwiez ny<br />

sRI ngr ivKy jMumy dI nmwj auprMq<br />

is`K BweIcwry nMU iml rhIAW DmkIAW<br />

dI inMdw dw mqw pws kridAW<br />

musilm Aqy is`K BweIcwry dIAW<br />

qwlmyl kmytIAW gTq krn dw<br />

AYlwn kIqw hY[ jQydwr Avqwr isMG<br />

ny d`isAw ik kSmIr ’c is`K<br />

BweIcwry nMU ieslwm kbUl krn jW<br />

kSmIr C`f jwx vrgIAW iml rhIAW<br />

DmkIAW kwrn is`K BweIcwry ’c pYdw<br />

hoey icMqwjnk hwlwqW sbMDI bIqI 25<br />

Agsq nMU aunHW dI AgvweI ’c pMj<br />

mYNbrI vPd ny jMmU kSmIr dy mu`K<br />

mMqrI qoN ielwvw hurIAq kwnPrMs dy<br />

nyqwvW nwl vI gl`bwq kIqI sI, ijs<br />

dOrwn aunHW v`loN iksy vI pRkwr dy Brm<br />

BulyKy dUr krn leI musilm qy is`K<br />

BweIcwry dy numwieMidAW dIAW qwlmyl<br />

kmytIAW gTq kIqy jwx dw Brosw<br />

id`qw igAw sI, ijs ’qy auh pUry auqry<br />

hn Aqy kSmIr ’c mOjUd hwlwqW nMU<br />

TIk krn leI ieh iek Aihm kdm<br />

hY[<br />

q^q sRI dmdmw swihb v`loN <strong>gurmiq</strong> isKlweI kYNp<br />

imqI 27-28-29 julweI <strong>2010</strong> ƒ gRMQI isMGW Aqy pwTI isMGW dw iqMn<br />

rozw (SùD aucwrx) gurbwxI Aqy <strong>gurmiq</strong> sbMDI Akwl q^q swihb dI rihq<br />

mrXwdw Anuswr idRV krvwaux leI sb-AwiPs Drm pRcwr q^q sRI dmdmw<br />

swihb v`loN isKlweI kYNp gurduAwrw hwjI rqn biTMfw ivKy lgwieAw igAw[<br />

ijs ivc BweI BrpUr isMG ArdwsIAw isMG sRI drbwr swihb, sRI AMimRqsr,<br />

s. AmrjIq isMG ipRMsIpl gurU kwSI <strong>gurmiq</strong> ieMstIicaUt qlvMfI swbo, BweI<br />

hrpRIq isMG hY~f gRMQI sRI drbwr swihb sRI mukqsr swihb, BweI suKijMdr<br />

isMG ShUr pRcwrk Drm pRcwr kmytI sRI AMimRqsr qoN ielwvw jQydwr blvMq<br />

isMG jI nMdgVH ny iqMny idn gurbwxI SùD aucwrx Aqy <strong>gurmiq</strong> dI rOSnI ivc<br />

gRMQI isMGW dy v`fy iek`T ivc sRI gurU gRMQ swihb jI dy siqkwr Aqy SrDw Bwvnw<br />

nwl gurbwxI ArQW smyq pVHn Aqy sMiQAw pRwpq krn[ es kYNp smyN bIbI<br />

divMdr kOr Kwlsw Aqy s. suKdyv isMG jI, fw. AnoK isMG cInI (ivdvwn), s.<br />

suKdyv isMG AYs.AYm. bYtrI vwly, s. rqn isMG, BweI ismrnjIq isMG jI<br />

kQwvwck, BweI ibkrmjIq isMG, fw. guirMdr isMG, s. inrMjx isMG, s.<br />

Avqwr isMG, s. bUtw isMG Awid ny iqMny idn hwzrIAW[ ielwky dIAW sMgqW<br />

Aqy pwTI isMGW ny Drm pRcwr kmytI Aqy jQydwr Avqwr isMG jI pRDwn SRomxI<br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI dw DMnvwd kIqw Aqy ikhw ik hux loV hY, ies qrHW dy<br />

<strong>gurmiq</strong> sbMDI kYNp hryk ielwky ivc lgwauxy cwhIdy hn[


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 93 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

Drm pRcwr vhIr dIAW Drm pRcwr srgrmIAW<br />

XU.pI. is`K imSn hwpuV v`loN AMimRq sMcwr smwgm<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr dy pRDwn jQydwr Avqwr<br />

isMG dI pyRrnw sdkw s. suKmIq isMG kwdIAW mYNbr SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI sRI AMimRqsr dI Xog AgvweI hyT imqI 15-1-<strong>2010</strong> qoN 11-7-<br />

<strong>2010</strong> qIk XU.pI. pRWq dy v`K-v`K QWvW ’qy AMimRq-sMcwr smwgm kIqy gey<br />

ijs ivc 702 pRwxIAW ny KMfy-bwty dI pwhul Ck ky gurU-Gr dIAW KuSIAW<br />

pRwpq kIqIAW[ kkwrW dI PRI syvw is`K imSn hwpuV v`loN kIqI geI[ ienHW<br />

smwgmW ivc s. suKmIq isMG kwdIAW mYNbr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI qy<br />

s. suKdyv isMG quV ieMcwrj imSn hwpuV v`loN phuMcIAW is`K sMgqW ƒ gurU-fMmH<br />

qoN dUr rihx, is`K rihq mrXwdw Anuswr Awpxw jIvn bqIq krn, sRI gurU<br />

gRMQ swihb jI dy lV l`gx qy AMimRq Ckx dI pRyrnw kIqI geI[ imSn dy<br />

pRcwrk swihbwnW, kvISrI jiQAW Aqy rwgI isMGW v`loN gurU dw j`s suxw ky<br />

is`K-sMgqW ƒ inhwl kIqw igAw[<br />

sRI Akwl q^q swihb v`loN AMimRq-sMcwr smwgm<br />

igAwnI gurmuK isMG hY~f gRMQI sRI Akwl q^q swihb v`loN pRwpq sUcnw<br />

Anuswr mhInw julweI <strong>2010</strong> ivc pMjwb Aqy pMjwb qoN bwhr hoey AMimRqsMcwr<br />

smwgmW dOrwn AMimRq Ckx vwly pRwxIAW dw vyrvw ies pRkwr hY:<br />

imqI AsQwn<br />

pRwxI<br />

1-7-<strong>2010</strong> ipMf sYPlwbwd (kpUrQlw) 85<br />

4-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 179<br />

4-7-<strong>2010</strong> gurduAwrw gurU kI vfwlI (AMimRqsr) 145<br />

4-7-<strong>2010</strong> bsqI SyK (jlMDr) 107<br />

5-7-<strong>2010</strong> gu: gurU qyg bhwdr swihb, kwdIAW (gurdwspur) 125<br />

7-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 211<br />

7-7-<strong>2010</strong> gurnwm ngr (AMimRqsr) 60<br />

9-7-<strong>2010</strong> ipMf mihmw (iProzpur) 50<br />

10-7-<strong>2010</strong> ipMf BwvVw AwjmSwh (iProzpur) 55<br />

11-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 217<br />

11-7-<strong>2010</strong> ipMf bwlyvwl (iProzpur) 45<br />

11-7-<strong>2010</strong> gu: byr swihb sulqwnpur loDI (kpUrQlw) 43


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 94 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

12-7-<strong>2010</strong> bsqI AhmdSwh (iProzpur) 90<br />

13-7-<strong>2010</strong> ipMf m`lUvwl (iProzpur) 48<br />

14-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 204<br />

14-7-<strong>2010</strong> ipMf fof (iProzpur) 77<br />

15-7-<strong>2010</strong> ipMf JokmoVy (iProzpur) 30<br />

16-7-<strong>2010</strong> gu: bIV bwbw bùFw jI (qrnqwrn) 13<br />

18-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 186<br />

21-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 165<br />

25-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 249<br />

25-7-<strong>2010</strong> gurduAwrw bwbw hir jI KuKrYx (kpUrQlw) 37<br />

25-7-<strong>2010</strong> gu: bwaulI swihb, sRI goieMdvwl swihb (qrnqwrn) 25<br />

26-7-<strong>2010</strong> ipMf bUQgVH, ssrwlI 57<br />

27-7-<strong>2010</strong> ipMf gosguV (luiDAwxw) 23<br />

28-7-<strong>2010</strong> sRI Akwl q^q swihb 154<br />

28-7-<strong>2010</strong> ipMf sIVw (luiDAwxw) 6<br />

29-7-<strong>2010</strong> ipMf bwjVw (luiDAwxw) 23<br />

30-7-<strong>2010</strong> ipMf FyrI (luiDAwxw) 150<br />

31-7-<strong>2010</strong> ipMf kwnIjw (luiDAwxw) 153<br />

ihmwcl is`K imSn v`loN <strong>gurmiq</strong> isKlweI kYNp<br />

ihmwcl pRdyS dy mYNbr SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI mwstr jgIr<br />

isMG dy idSw-inrdyS Anuswr is`K imSn ihmwcl pRdyS (Drm pRcwr kmytI)<br />

v`loN ihmwcl pRdyS dy v`K-v`K ngrW dy bìcAW dw ds rozw <strong>gurmiq</strong> isKlweI<br />

kYNp ielwky dIAW smUh gurduAwrw kmytIAW, sMq mhWpurSW dy sihXog nwl<br />

imqI 13-7-10 qoN 22-7-10 qk gurduAwrw ibBOr swihb nMgl twaUn,<br />

izlHw ropV ivKy lgwieAw igAw[ is`K imSn ihmwcl pRdyS dy ieMcwrj BweI<br />

sMqoK isMG dI AgvweI ivc BweI AmrjIq isMG jMfI, BweI lKimMdr isMG<br />

pRcwrk, BweI suKrwj isMG pRcwrk Aqy BweI jgqwr isMG nwlwgVH, kvISrI<br />

jQw BweI AjIq isMG kYNp dOrwn bìcAW ƒ is`K rihq mrXwdw, is`K ieiqhws,<br />

pMjwbI pVHwaux Aqy dsqwr sjwaux sbMDI isKlweI idMdy rhy[ inqnym dI<br />

sMiQAw BweI PUlw isMG pMj ipAwrw q^q sRI kysgVH swihb Aqy is`KI dy<br />

mwrSl-Awrt gqky dI isKlweI BweI gurpRIq isMG g`qkw mwstr ShId is`K<br />

imSnrI kwlj sRI AMimRqsr v`loN id`qI geI[ s. jvwhr isMG mYnyjr Aqy s.<br />

rxvIr isMG AYfI: mYnyjr q^q sRI kysgVH swihb v`loN bìcAW dI irhwieS Aqy<br />

lMgr dw bhuq hI suXog pRbMD kIqw igAw[ mwstr jgIr isMG mYNbr SRomxI


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 95 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

gurduAwrw pRbMDk kmytI ds idn kYNp ivc hwzr rhy Aqy smùcy pRbMD dI dyKryK<br />

kIqI[mwnXog igAwnI mwn isMG gRMQI sRI drbwr swihb, igAwnI suKivMdr<br />

isMG hY~f gRMQI q^q sRI kysgVH swihb v`loN bìcAW ƒ vihmW-BrmW ƒ iqAwgx<br />

dI pRyrnw id`qI geI[ s. hrjIq isMG AYfI: sk`qr Drm pRcwr kmytI sRI<br />

AMimRqsr jI ny bìcAW ƒ <strong>gurmiq</strong> kYNpW ivc Swml ho ky Awpxy gOrvmeI ivrsy<br />

qoN pRyrnw lYx leI pRyirAw[ s. blivMdr isMG jOVwisMGw mIq sk`qr v`loN is`K<br />

rihq mrXwdw dy DwrnI hox leI pRyirAw igAw[ s. hrBjn isMG mnwvW mIq<br />

sk`qr v`loN bwbw bùFw jI dI CotI aumry lMmyrI soc r`Kx vwlI ibrqI dy DwrnI<br />

hox dI pRyrnw id`qI geI[ kYNp dOrwn ielwky dIAW snmwnXog S^sIAqW bwbw<br />

hrpwl isMG aUnw, s. pRym isMG BlVI, s. Avqwr isMG AnMdpur swihb, s.<br />

sohx isMG vwVyvwl, s. hrbMs isMG srhwlw ny bìcAW leI Pl-PrUt dI syvw<br />

kIqI[ kYNp dy AKIr ivc imqI 22-7-10 ƒ gurduAwrw ibBOr swihb dy hzUrI<br />

rwgI jQy ny kIrqn duAwrw hwzrI BrI[ bìcAW dy kuiez mukwbly, dsqwr<br />

mukwbly Aqy gqky dy mukwbly vI krvwey gey[ mwnXog isMG swihb igAwnI<br />

qrlocn isMG jQydwr q^q sRI kysgVH swihb ny sMgq ivc bìcAW qoN svwl<br />

pùCy[ v`K-v`K mukwbilAW ivc mwArky mwrn vwly bìcAW ƒ Drm pRcwr kmytI<br />

v`loN momYNto, srtIiPkyt qy isropwau id`qy gey[<br />

is`K ivrsw sMBwl muihMm v`loN <strong>gurmiq</strong> smwgm<br />

SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn jQydwr Avqwr isMG dI idSw<br />

inrdySnw qy AKMf kIrqnI jQw ieMtrnYSnl Aqy Drm pRcwr lihr dy ieMcwrj<br />

jQy. bldyv isMG dI Xog AgvweI hyT is`K ivrsw sMBwl lihr dy rUp ivc 48vyN<br />

gyV dI Drm pRcwr vhIr dy smwgm 26 julweI qoN 2 Agsq q`k izlHw<br />

luiDAwxw dy v`K v`K ipµfW ivc krvwey gey[ pihlw smwgm 26 julweI ƒ ipµf<br />

bUQgVH ssrwlI ’c, dUjw 27 ƒ ipµf goNsgVH ’c, qIsrw 28 nMU ipµf sIVw ’c,<br />

cOQw 29 julweI nMU ipµf bwjVw ’c, pµjvW smwgm 30 nMU ipMf FyrI ’c, CyvW<br />

31 julweI nMU ipMf klIjw ’c, s`qvW smwgm 1 Agsq ƒ ipµf jmwlpur lylI<br />

ivKy Aqy AKIrlw Aqy mùK smwgm 2 Agsq nMU ipMf cUhVvwlw ivKy krvwieAw<br />

igAw[ ieMnHW A`T idnW smwgmW dOrwn 960 pRwxIAwN ny AMimRqpwn kIqw[<br />

ijMnHW nUM Drm pRcwr kmytI (SRomxI gu:pR:kmytI) v`loN Bytw rihq kkwr idqy<br />

gey[ smwgm vwly idn hr ipMf dy phuMc mwrg qoN ArMB ho ky Drm pRcwr muihMm<br />

dy nwl c`l rhy isMGW dw kw&lw ngr kIrqn dOrwn Sbd kIrqn kridAW<br />

gurduAwrw swihb ivKy pùjdw irhw[ smwgmW dOrwn BweI gurmIq isMG Aqy<br />

BweI jYml isMG hzUrI rwgI sRI drbwr swihb, sRI AMimRqsr ny ielwhI bwxI dw<br />

kIrqn kIqw[ BweI AmrjIq isMG AxKI Aqy BweI jsbIr isMG dy FwfI<br />

jiQAW ny ieiqhwsk vwrW gw ky sMgqW nUM is`K ieiqhws nwl joiVAw[ pRcwrk


<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 96 <strong>AkqUbr</strong> <strong>2010</strong><br />

BweI srbjIq isMG sohIAW, BweI kulrwj isMG v`lw, BweI ieMdrjIq isMG,<br />

BweI gurmuK isMG, BweI mnjIq isMG kwdIAW Aqy BweI gurivMdr isMG ny swD<br />

fMm, BrUx hìqAW niSAw dy kOhV Aqy dwj vrgIAW lwhnqw qoN dUr rihx leI<br />

kQw Aqy kivqwvW rwhI sMgqW nMU sucyq kIqw[<br />

mùK smwgm dOrwn smwgmW dy mùK pRbMDk pMjwb AYgro dy cyArmYn s.<br />

SrnjIq isMG ny vI hwzrI BrI[ ienHW qoN ielwvw isMG swihb igAwnI jgqwr<br />

isMG gRMQI sRI drbwr swihb sRI AMimRqsr, SRomxI kmytI mYNbr rxjIq isMG<br />

mMglI Aqy ivSv is`K nwrI mMc dI pRDwn fw. hrjIq kOr pwauNtw swihb ny vI<br />

sMgqW nMU bwxI bwxy dy DwrnI ho ik gurU gRMQ swihb dy lVH l`gx leI ikhw[<br />

Drm pRcwr lihr dy smwgmW dOrwn sRI gurU rwmdws mYfIkl hspqwl<br />

v`loN iek mu&q mYfIkl kYNp vI lgwieAw[ ijs ivc mwhr fwktrW dI tIm<br />

v`loN 1200 dy krIb mrIzW dw mu&q cYkAp kIqw igAw Aqy mu&q dvweIAW<br />

id`qIAW geIAW[ Drm pRcwr kmytI dy sk`qr sR. hrjIq isMG v`loN AMimRqpwn<br />

krn vwly pRwxIAW nMU Drm pRcwr kmytI v`loN Cpdw mu&q Dwrimk swihq Aqy<br />

is`K rihq mirXwdw Aqy hor Dwrimk pusqkW Byt kIqIAW geIAW[<br />

Drm pRcwr vhIr v`loN ivSyS qOr qy mwJw jon ‘c is`KI pRcwr dy cwnx ƒ<br />

Gr-Gr phuµcwaux leI 23 Agsq ƒ BweI gurdws hwl AµimRqsr ivKy mwJy<br />

jon dy izlHw AµimRqsr, qrnqwrn, gurdwspur dy smUµh pRcwrkW, FwfIAW Aqy<br />

kvISrW dI iek`qrqw kIqI geI, ijs ivc mwJy ’c is`KI pRcwr dw FWcw<br />

sQwipq kIqw igAw[ ies FWcy ivc mwJy dy iqµnW ijilHAW, Aqy hr blwk dw<br />

ie`k-ie`k ieµcwrj inXukq kIqw igAw hY[ ies mOky jQydwr igAwnI bldyv<br />

isµG ny AwiKAw ik blwk p`Dr dIAW tImW hr mhIny dI irport izlHw ieµcwrj<br />

ƒ dyxgy Aqy izlHw ieµcwrj AwpxI irport Drm pRcwr lihr dy mùK d&qr<br />

BweI gurdws hwl ivKy dyxgy[ aunHW ikhw ik pRcwrk isµGW dIAW jo tImW giTq<br />

kIqIAW geIAW hn ienHW ƒ pRcwr leI AiqAwDuink swDn muhèIAw kIqy<br />

jwxgy[ aunHw ikhw ik Drm pRcwr lihr v`loN ie`k swl dy Aµdr mwJy dy hr Gr<br />

q`k phuµc krn dw inSwnw imiQAw igAw hY[ ies mOky iek`qrqw dOrwn Drm<br />

pRcwr kmytI dy sk`qr s. hrjIq isµG ny sMboDn kridAw ikhw ik SRomxI kmytI<br />

dy pRDwn swihb v`loN is`KI pRcwr leI hr iek swDn muheIAw krvwieAw jw<br />

irhw hY Aqy pMjwb smyq dyS dy bwkI sUibAW ivc is`KI pRcwr dy cwnx ƒ Gr-<br />

Gr phuMcwaux leI Drm pRcwr kyNdr vI Koly gey hn[<br />

golfn AwPsY~t pRYs, gurduAwrw rwmsr swihb, AMimRqsr qoN SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />

kmytI leI s. dlmyG isMG ipRMtr qy pbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI gurduAwrw<br />

pRbMDk kmytI AMimRqsr qoN <strong>pRkwS</strong>q kIqw[ imqI 5-10-<strong>2010</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!