Page 1 gurmiq pRkwS 1 julweI 2011 < siqgur pRswid] gurmiq swcI ...
Page 1 gurmiq pRkwS 1 julweI 2011 < siqgur pRswid] gurmiq swcI ...
Page 1 gurmiq pRkwS 1 julweI 2011 < siqgur pRswid] gurmiq swcI ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 1 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
< <strong>siqgur</strong> <strong>pRswid</strong>]<br />
> ><br />
<strong>gurmiq</strong> <strong>swcI</strong> swcw vIcwru]<br />
(Drm pRcwr kmytI dw mwisk-p`qr)<br />
hwV-swvx, nwnkSwhI 543 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ijld 55 AMk 4<br />
sMpwdk<br />
ismrjIq isMG<br />
AYm.ey., AYm.AYm.sI.<br />
sk`qr<br />
Drm pRcwr kmytI<br />
(SRomxI gu: pR: kmytI)<br />
AMimRqsr-143006<br />
shwiek sMpwdk<br />
suirMdr isMG inmwxw<br />
AYm.ey. (pMjwbI,AMgryzI,ihMdI), bI.AY~f.<br />
cMdw<br />
swlwnw (dyS) ` 20<br />
lweI& (dyS) ` 200<br />
swlwnw ivdyS ` 500<br />
lweI& ivdyS ` 5000<br />
pRqI kwpI ` 2<br />
cMdw Byjx dw pqw<br />
Secretary<br />
Dharam Parchar Committee<br />
(S.G.P.C.)<br />
Amritsar-143006<br />
Pon : 0183-2553956-59 AYks 304 PYks : 0183-2553919<br />
website : www.sgpc.net e-mail : gurmat_parkash@yahoo.co.in<br />
fwk rwhIN ‘<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong>’ nw pùjx bwry auprokq Pon nMbr imlw ky<br />
ieMcwrj <strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> nwl AYks: 303 ’qy sMprk kro jI[<br />
Approved for School Libraries by the Director of Public Instructions Punjab<br />
Vide Circular No. 4580-2/25-58-B-49154 Dated Oct. 1958
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 2 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
qqkrw<br />
gurbwxI ivcwr 3<br />
sMpwdkI 4<br />
mihmw CyvyN <strong>siqgur</strong> dI -fw. dyivMMdr isMG ividAwrQI 8<br />
sRI Akwl q^q swihb -bIbI mnjIq kOr l`Kpur 17<br />
kIrqn prMprw ƒ sRI gurU Arjn dyv jI dI dyx -fw. jiqMdr kOr 21<br />
sRI gurU AMgd dyv jI nwl sMbMiDq ieiqhwisk AsQwn -mnmohn kOr 32<br />
sRI hirikRSn iDAweIAY ijs ifTy siB duiK jwie -bIbI AMimRq kOr 37<br />
B`t swihbwn dw AxgOilAw sQwn<br />
krisMDU (hirAwxw pRWq) -fw. swihb isMG ArSI 41<br />
rwmklI kI vwr rwie blvMif qQw<br />
sqY fUim AwKI dI ivl`Kxqw -pRo. hrbMs isMG bolInw 45<br />
BweI mnI isMG jI -s. gurdIp isMG 53<br />
gurbwxI ivAwiKAw dI prMprw qy ieiqhws -bIbI AmrjIq kOr 55<br />
sMq ispwhI - mhwn AzwdI GulwtIey<br />
BweI mhwrwj isMG jI -pRo. ikRpwl isMG bfUMgr 65<br />
Swrt trm sRI gurU gRMQ swihb AiDAYn kors<br />
loV Aqy mh`qv -fw. prmvIr isMG 78<br />
s. bldyv isMG jI 'isbIAw' -s. rUp isMG 82<br />
boliq swc prm giq pweI... -s. blivMdr isMG 'jOVwisMGw' 86<br />
kys mohr myry gurU dI (kivqw) -s. siqnwm isMG koml 88<br />
mW (kivqw) -s. hrI isMG ikrn 90<br />
^brnwmw 91<br />
Drm pRcwr lihr dIAW pRcwr vhIr srgrmIAW 94
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 3 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
gurbwxI ivcwr<br />
swvix srsI kwmxI crn kml isau ipAwru] mnu qnu rqw sc rMig ieko nwmu ADwru]<br />
ibiKAw rMg kUVwivAw idsin sBy Cwru] hir AMimRq bUMd suhwvxI imil swDU pIvxhwru]<br />
vxu iqxu pRB sMig mauilAw sMmRQ purK Apwru] hir imlxY no mnu locdw krim imlwvxhwru]<br />
ijnI sKIey pRBu pwieAw hMau iqn kY sd bilhwr] nwnk hir jI mieAw kir sbid svwrxhwru]<br />
swvxu iqnw suhwgxI ijn rwm nwmu auir hwru]6] (pMnw 134)<br />
pMcm pwqSwh sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj bwrh mwhw mwJ dI ies<br />
pwvn pauVI duAwrw swaux mhIny dI vrKw dI rùq qy ies nwl sMbMiDq ibMbwvlI<br />
qy vwqwvrn dy pRsMg ivc mnùK rUpI jIv-iesqrI ƒ mnùKw jIvn rUpI swaux<br />
mhIny dI suhwvxI qy AnukUl bhwr dw pUrw-pUrw Awqimk lwB lYNidAw Aiq<br />
durl`B mnùKw jnm ivc prmwqmw rUpI pqI nwl sdIvI imlwp krn dw<br />
<strong>gurmiq</strong> gwfI mwrg bKiSS krdy hn[ <strong>siqgur</strong>U jI &rmwn krdy hn ik swaux<br />
mhIny dI rùq ieMnI rs vwlI qy hrI-BrI hY ik ies ivc mnùK-mwqr rUpI jIviesqrI<br />
pqI-prmwqmw dy kMvl ijhy suMdr qy mnohr crnW dy nwl juV skdI<br />
hY[ ies AnukUl suKwvIN bhwr ivc aus dw ienHW nwl sihjy hI ipAwr bx jWdw<br />
hY[ ies ivc aus dw mn Aqy srIr Bwv aus dw smùcw Awpw prmwqmw dy s`cy<br />
rMg ivc rMgIj ky aus dy sdIvI jIvn pRdwn krn vwly nwm ƒ Awpxw ie`koie`k<br />
Awsrw bxw lYNdw hY[ jIv-iesqrI ƒ zihrIlw rMg Bwv inrol sMswirkqw<br />
JUTI mihsUs hox l`gdI hY qy ies sMswr dy mn ƒ moh lYx vwly pdwrQ qy DndOlq<br />
Awid suAwh ijhy Bwv iksy kMm nw Aw skx vwly id`sx l`gdy hn[ aus ƒ<br />
ieh mihsUs ho jWdw hY ik prmwqmw dy s`cy nwm dw qupkw hI s`cy gurU ƒ iml<br />
ky pIx dy Xog hY nw ik kuJ hor[ aus ƒ ieh AnuBUqI vI ho jWdI hY ik swrI<br />
bnspqI mwlk prmwqmw nwl juV ky hI ivgsdI-mihkdI hY, ieh AsIm<br />
smr`Qw aus Akwl purK dI hI hY nw ik iksy hor dI[<strong>siqgur</strong>U jI kQn krdy hn<br />
ik swaux dI suhwvxI rùq ivc jIv-iesqrI dw mn qW mwlk ƒ imlx vwsqy<br />
qWG r`Kdw hY AYpr AwpxI imhr krky Awpxy nwl imlwaux vwlw auh mwlk<br />
Awp hI hY Bwv ieh mMzl jIv-iesqrI dy hI XqnW Awid krky hwsl nhIN ho<br />
skdI[ mYN jIv-iesqrI AwpxIAW aunHW shylIAW qoN vwry-bilhwry jWdI hW<br />
ijnHW swaux dI suhwvxI bhwr dw lwhw lYNidAW mwlk ƒ hwsl kr ilAw hY[<br />
<strong>siqgur</strong>U jI &rmwauNdy hn ik imlwp dI qWG r`Kx vwlI jIv-iesqrI bynqI<br />
jodVI krdI hY ik hy mwlk jIE, ikrpw bKiSS kro, mYƒ gur-Sbd duAwrw<br />
suAwr lvo ikauNik iek gurU-Sbd hI hY jo jigAwsU ƒ suAwrn vwlw Bwv aus dw<br />
Awqimk kilAwx krn vwlw hY[ ijnHW jIv-iesqrIAW ny Awpxy ihrdy rUpI<br />
gly ivc mwlk prmwqmw dy s`cy nwm dw hwr pihn ilAw hY ArQwq jo iek<br />
pl vI ies nwm ƒ nhIN ivswrdIAW, swaux dw mhInw shI ArQW ivc aunHW ƒ<br />
mwlk nwl iekimk juVIAW bxwaux ’c shweI huMdw hY[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 4 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sMpwdkI<br />
AwE! CyvyN pwqSwh duAwrw drswey mwrg ’qy c`lidAW<br />
h`k-s`c dI bhwlI vwsqy j`dojihd jwrI r`KIey!<br />
gur-ieiqhws byimswl hY[ is`K gurU swihbwn ny Ad`uqI GwlnwvW<br />
Gwl ky Su`D rUhwnIAq, s`cIAW-su`cIAW nYiqk qy sdwcwrk kdrW-kImqW<br />
Aqy swrI mn`uKqw vwsqy ApxwauxXog kilAwxkwrI inrml Drm is`K<br />
Drm ƒ hoNd ivc ilAWdw[ hryk gurU pwqSwh ny Awpxy-Awpxy gurg`dI<br />
kwl ivc Awpxy nwm-lyvw is`KW ƒ vkq dI zrUrq Anuswr qqkwlI<br />
AinAW qy zulm dw mUMh moVn vwsqy SkqI qy smr`Qw vI pRdwn kIqI[<br />
CyvyN pwqSwh sRI gurU hirgoibMd swihb dy gurg`dI ’qy ibrwjmwn hox<br />
smyN ikauNik qqkwlI hwlwq kwPI nwzuk moV ’qy p`uj cu`ky sn ies krky<br />
gurU jI ƒ Awpxy nwm-lyvw is`KW ƒ SsqrbD hox dy rwh ’qy qornw ipAw[<br />
CyvyN pwqSwh dw Aijhw krnw mihz SONk nhIN sI, ijhw ik kuJ iek<br />
ieiqhwskwrW ny smJx dw BulyKw KwDw hY blik ieh qW vkq dI loV sI,<br />
vyly dI pukwr sI[ vkq dI zrUrq dI qW pUrqI krnI hI pYNdI hY nhIN<br />
qW vkq dIAW AinAweIN pRsiQqIAW nwl is`Jxw sMBv nhIN huMdw[ ieh<br />
g`l v`KrI hY ik AinAW qy zulm i^lwP is`K Drm dI j`dojihd gurU nwnk<br />
pwqSwh dy smyN Bwv is`K Drm dI sQwpqI dy vyly qoN hI c`l rhI sI[<br />
gurU nwnk pwqSwh ny ies invykly Drm dy AnuAweIAW ƒ hr pRkwr<br />
dy zulm qy AinAW dy iKlwP iGrxw krn qy ies dw ivroD krn dI guVHqI<br />
pihlW hI bKiSS kIqI hoeI sI[ vkq dy loDI hwkmW dIAW lok-ivroDI<br />
nIqIAW Aqy Awcrxk kmzorIAW Aqy hmlwvr bwbr dy hmly vyly<br />
Axmn`uKI ivhwr dw gurU jI ny s^q ivroD kIqw sI[ ieh hwkm qy<br />
hmlwvr BwvyN ikMny kToricq qy AiqAwcwrI sn pr s`c dI sdwA ny<br />
ienHW dw rMck mwqr vI BYA nhIN mMinAw sI[ pMcm pwqSwh sRI gurU<br />
Arjn dyv jI qk swry gurU pwqSwh Awpxy-Awpxy FMg nwl s`c dI sdwA<br />
idMdy rhy[<br />
pMcm pwqSwh jI dy vyly is`K Drm dw bhuq ivAwpk pwswr qy ies<br />
dI hrmnipAwrqw jdoN vkq dy AinAWkwrI qy k`tV hTDrmI muZl<br />
bwdSwh jhWgIr ƒ nw suKweI qW aus ny gurU jI ƒ bydrdI nwl ShId<br />
krvw id`qw[ <strong>siqgur</strong>U jI dI Shwdq is`K Drm dI pihlI Shwdq hY[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 5 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
Awaux vwlw is`K ieiqhws ies Shwdq ƒ mn-msqk qy AMqrAwqmw ivc<br />
r`KidAW hI isrijAw igAw[<br />
pMcm pwqSwh SWqI dy puMj sn[ Awp jI ny qqkwlI muZl hkUmq<br />
dy mMd-ierwidAW ƒ AnuBv zrUr kr ilAw sI[ iesy krky gurU pwqSwh<br />
ny Awpxy hoxhwr spUq (gurU) hirgoibMd swihb ƒ GoV-svwrI dI Aqy hor<br />
SsqrW dI isKlweI pRdwn krvweI sI[ is`K ieiqhws ivc aulyK<br />
AwauNdw hY ik gurU jI ny sRI hirgoibMd swihb ƒ vkq dI zulmI hkUmq<br />
dy iKlw& ftx dy AwdyS-inrdyS pRdwn kIqy sn[ sRI hirgoibMd swihb<br />
dy jnm qoN pUrbly hwlwq vI koeI G`t vMgwr Bry nhIN hoxgy[ ies dw iek<br />
Anumwn mwqw gMgw jI dy bwbw b`uFw jI pws im`sy prSwidAW qy cwtI dI<br />
l`sI dI siqkwr sihq Bytw lY ky jwx smyN bwbw bu`Fw jI duAwrw im`sy<br />
prSwidAW nwl ilAWdw gMFw m`ukI mwr ky BMnx ’qy ieh bcn krn qoN<br />
lwieAw jw skdw hY ik mwqw jI, Akwl purK XoDw spUq G`lygw jo vYrIAW<br />
doKIAW dy isr ies gMFy ƒ BMnx vWg BMnygw[ Akwl purK dy hukm qy<br />
mhwn ie`Cw dy AnurUp XoDw spUq hI pRgt hoieAw[ ies XoDy spUq dy pRgt<br />
hox smyN pMcm pwqSwh ny jo pwvn Sbd Akwl purK dy Sukrwny-Bwv ivc<br />
aucwrn kIqw aus ivc rhwau vwlI pwvn pMkqI ‘jMimAw pUqu Bgq goivMd<br />
kw] pRgitAw sB mih iliKAw Dur kw’ Kws qOr ’qy aulyK krn qy<br />
ivcwrn dy Xog hY[ sRI hirgoibMd jI ƒ aunHW dy qwey ipRQIcMd ny ^qm krn<br />
dy Anyk Xqn kIqy pr ‘goivMd’ ny ‘pUqu Bgq’ dI hr vwr r`iKAw kIqI[<br />
ieauN ds is`K gurU swihbwn dI c`l rhI Akwl purK dy hukm qy mhwn<br />
ie`Cw muqwbk gurU-prMprw ivc mIrI-pIrI dy mwlk sRI gurU hirgoibMd<br />
swihb dw Awgmn hoieAw[<br />
CyvyN gurU jI dy gurg`dI ’qy ibrwjmwn hox smyN dI sMswirk AwXU<br />
byS`k bhuq CotI sI pr Awp jI dy ierwdy bhuq hI au~cy qy bulMd sn[ gurU<br />
jI Swno-SOkq vwlw SwhI pihrwvw pihn ky byh`d ^UbsUrq dsqwr suhxy<br />
sIs ’pur sjw ky, mIrI pIrI dIAW pRqIk do qygW pihn ky, qlI ’qy SwhI<br />
jlwl dw pRqIk bwz r`K ky pwvn gurg`dI ’qy ibrwjmwn hoey qW jo<br />
qqkwlI zulmI pRbMD ƒ spSt rUp ivc d`isAw jw sky ik pMjvyN gurU jI<br />
ƒ ShId kr ky zulm-jbr ivru`D h`k-s`c dI Avwz ƒ dbwieAw nhIN<br />
jw skdw sgoN gurU nwnk pwqSwh dy nwm-lyvw is`K hux zulm-jbr ivru`D<br />
ftxgy[ gurU jI ny CyqI hI Akwl buMgy dI auswrI bwbw b`uFw jI Aqy BweI<br />
gurdws jI dy h`QIN krvweI[ ieauN Akwl q^q swihb swkwr hoieAw[<br />
ieh qqkwlI zulmI hkUmq ƒ spSt vMgwr sI ik hux gurU nwnk pwqSwh
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 6 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dy nwm-lyvw is`K lokweI ’qy jbr-zulm krn vwly rwj-q^q dw rMck<br />
mwqr vI BYA nhIN mMnxgy[ CyvyN <strong>siqgur</strong>W ny Awpxy nwm-lyvw is`KW ƒ<br />
AwdyS, sMdyS qy hukmnwmy Byjy ik auh gurU-Gr ivc cMgy Ssqr Aqy vDIAw<br />
nsl dy GoVy Bytw rUp ivc ilAwaux[ <strong>siqgur</strong>W ny AwpxI in`jI ingrwnI<br />
ADIn kuSqIAW, gqkw, GoV-svwrI qy nyzybwzI Awid srIirk AiBAws<br />
vI SurU krvwey[ kuJ smyN ivc hI iek cMgI is`K sYnw iqAwr ho geI ijs<br />
ny qqkwlI hmlwvrW dy hmilAW dw mUMh moVidAW h`k-s`c dI Piqh<br />
ieiqhws ivc bVI Awn qy Swn nwl drj krweI[ bwdSwh jhWgIr ny<br />
CyvyN <strong>siqgur</strong>W ƒ DoKy nwl bulw ky kYd qk vI kIqw[ pr <strong>siqgur</strong>U jI ƒ kuJ<br />
smyN bwAd aus ƒ pUry snmwn sihq irhwA krnw ipAw[ iehI nhIN<br />
<strong>siqgur</strong>U jI ny lMmy smyN qoN bwdSwh dI kYd ’c idn k`t rhy 52 rwijAW<br />
’qy vI ikrpw-idRStI kridAW aunHW dI bMd-KlwsI krvweI Aqy ‘bMdI<br />
CoV dwqw’ AKvwey[ CyvyN pwqSwh iek Adu`qI sUrbIr sn jo inrol<br />
auqSwh nwl mYdwn-ey-jMg ivc jUJdy sn[ Awp ny muZl hkUmqW nwl<br />
hoeIAW sBnW t`krW ivc Swndwr Piqh hwsl kIqI[ pYNdy Kwn pTwn<br />
Awp dI pYdwvwr sI[ prMqU jdoN auh haumY hMkwr ivc Ps ky gurU-Gr ’qy<br />
hI hmlwvr ho igAw qW gurU pwqSwh ny aus ƒ AwpxI qyg dI Dwr nwl<br />
Kud soiDAw Aqy AMqm swhW ’qy jdoN auhny AwpxI Bu`l dw Aihsws kridAW<br />
mukqI dI Xwcnw kIqI qW <strong>siqgur</strong>W ny auh vI bKiSS kIqI[ ie`QoN qk<br />
ik AwpxI Fwl nwl aus dy isr ’qy CW vI kIqI[<br />
Aijhy inrBau Aqy inrvYr ‘gur BwrI’ dy swjy-invwjy is`K-pMQ<br />
nwl gurU-kwl Aqy gurU-kwl qoN mgroN vI vyly dIAW s`qwDwrI srkwrW<br />
zulm qy AinAW krn qoN bwz nhIN AwauNdIAW rhIAW[ Asl ivc s`qw dw<br />
nSw hI Aijhw huMdw hY jo Awm krky SwskW-pRSwskW ƒ r`b Bulw idMdw hY<br />
Aqy auh ^ud ƒ r`b smJx l`g pYNdy hn[ Gor duKdwiek g`l hY ik is`K<br />
pMQ ny dyS kOm dy AKIrly bdySI mUl dy hwkm AMgryzW ivru`D dyS dI<br />
AzwdI dy sMGrS ivc vD-cVH ky ih`sw pwieAw[ aus vyly jdoN AMgryz<br />
Swsk mulk dw btvwrw kr rhy sn dyS dI vwgfor sMBwl rhy Swqr qy<br />
mOkwpRsq BwrqI AwgUAW ny is`K pMQ nwl keI qrHW dy vwAdy qy iekrwr<br />
kr ky Awpxy nwl rlweI rìKAw[ Awpxy kudrqI nyk swaU qy iemwndwrwnw<br />
suBwA dw sdkw is`KW ny dyS dI bhup`KI au~nqI ivc izkrXog ih`sw<br />
pwieAw[ dyS dIAW vkwrI jMgW ivc vD-cVH ky jwnW vwrIAW[ dyS ƒ<br />
Bu`KmrI qy AMqrrwStrI iBKwrI bxn qoN bcwieAw pr ienHW Axgixq<br />
kurbwnIAW ƒ Bu`l ky kyNdrI s`qwDwrIAW ny is`K-pMQ dy kyNdrI Drm-<br />
AsQwn ’qy hI POjI hmlw krvw id`qw[ Akwl purK dI s`qw dy pRqIk
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 7 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
CyvyN pwqSwh duAwrw sQwipq sRI Akwl q^q swihb dI pwvn ieiqhwisk<br />
iemwrq ƒ jUn 1984 ivc qopW qy tYNkW nwl Fwh ky is`K-pMQ dI rUh ƒ<br />
pIVq kIqw[ aus mgroN nvMbr 1984 ivc id`lI Aqy hor keI mhWngrW<br />
ivc is`K nslkuSI dy Gor duKdwiek swky vrqwey[ aunHW sMbMDI audoN qoN lY<br />
ky hux qk dIAW srkwrW Aqy inAW pwilkw ny is`K-pMQ ƒ koeI inAW<br />
nhIN id`qw[ bhup`KI AinAW, zulm, jbr qy qS`dd dw dOr iksy nw iksy<br />
rUp ivc A`j vI jwrI r`iKAw jw irhw hY[ ieh AikRqGxqw dI isKr<br />
hI khI jw skdI hY[ is`K-pMQ mIrI-pIrI dy mwlk CyvyN pwqSwh duAwrw<br />
bKSy mIrI-pIrI dy isDWq ƒ ApxwauNdw hoieAw A`j vI kOmI AxK qy<br />
svYmwn dI muV-bhwlI vwsqy fUMGI j`dojihd kr irhw hY[<br />
ies dw sB qoN qwzw sbUq pRo.divMdrpwl isMG Bùlr dy kys ivc kyNdrI<br />
gRih ivBwg dI isPwrS ’qy dyS dI rwStrpqI v`loN hr pRkwr vwizb<br />
dwier kIqI geI rihm dI ApIl ƒ r`d krnw ivcwirAw jw skdw hY[<br />
smyN dy Swsk pRSwsk jW qW ieiqhws ƒ pVHdy-vwcdy nhIN jW iPr ies ƒ<br />
jwx-bùJ ky A`KoN-proKy kr C`fdy hn[ auh smJdy hn ik hux sdw-sdw<br />
leI s`qw swfy kol hI rihxI hY[ is`K pMQ ny au~qr-AzwdI kwl ivc jo<br />
kuJ sihx kIqw hY auh aus qoN iksy qrHW G`t nhIN jo kuJ ies ny muZl kwl<br />
jW APgwn kwl Aqy AMgryz kwl ivc sihx kIqw[ BwrqI SwskWpRSwskW<br />
ny is`K-pMQ dI mwniskqw ƒ smJx-jwxn dI zrw-mwsw vI<br />
koiSS hI nhIN kIqI[ dUsry pwsy is`K-pMQ ƒ Awpxy gurU ’qy pUrw Brosw hY<br />
ik kUV dI kMD AMq ƒ if`gxI hI hY, zulm qy AinAW dw vrqwrw AMq ƒ<br />
ruk ky hI rihxw hY BwvyN ies vwsqy aus ƒ Akwl purK vwihgurU qy gurU dw<br />
Et-Awsrw lYNidAW v`fy au~dm- auprwly krny pYxgy[ is`K-pMQ dy kol CyvyN<br />
pwqSwh dw bxwieAw mIrI-pIrI dw Aijhw Ak`t isDWq hY jo ik ies dy<br />
cMgyry Biv`K dw zwmn hY[ is`K-pMQ ƒ vI smyN dy ies moV ’qy pUrn<br />
iekjùtqw qy kOmI eykqw dw sMcwr kridAW AinAW ivrùD sMGrS ƒ pRcMf<br />
krnw pvygw[ <strong>julweI</strong> dw mhInw ies aucyry mnorQ vwsqy ieiqhwisk<br />
idRStI qoN bhuq hI FukvW mMinAw jw skdw hY ikauNik iesy mhIny 2 <strong>julweI</strong><br />
ƒ sRI Akwl q^q swihb dw isrjnw idvs, 5 <strong>julweI</strong> ƒ CyvyN pwqSwh dw<br />
<strong>pRkwS</strong> purb Aqy ies dy nwl-nwl 21 <strong>julweI</strong> ƒ mIrI-pIrI idvs AwauNdw<br />
hY[ smUh is`K pMQ ƒ mIrI-pIrI dy mwlk CyvyN pwqSwh ƒ mn-msqk ivc<br />
vswauNidAW aunHW qoN AinAW ivrùD j`dojihd jwrI r`Kx dw Aihdnwmw<br />
krnw cwhIdw hY, ikauNik pwqSwh jI dw pwvn &rmwn hY:<br />
kUV inKuty nwnkw EVik sic rhI]
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 8 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
mihmw CyvyN <strong>siqgur</strong> dI<br />
-fw. dyivMdr isMG ividAwrQI (gurpurvwsI)*<br />
sMq inhwl isMG inrml nwm dy keI kvI aunHIvIN sdI ivc hoey[<br />
A`j ienHW dIAW rcnwvW dw TIk-TIk inKyVw krnw kiTn ho igAw hY[<br />
moty qOr ’qy swƒ ieh smwcwr imldy hn:<br />
1. sMq inhwl isMG Twkur (1807-1895)<br />
2. sMq inhwl isMG kivMdr (1830-1886)<br />
3. pMifq inhwl isMG jpu jI swihb dw sMsikRq ivc tIkw krn vwly[<br />
4. pMifq inhwl isMG jwp swihb dy c`kr Dr cirqR cwrUcMidRk dy nwm<br />
hyT sMsikRq dw tIkw rcx vwly[<br />
5. sMq inhwl isMG inrml, ‘kivMdr’ sMq inhwl isMG dy cwtVy[<br />
ijhVy suDwsr Sqk pcIsr dy sMpwdk sn[<br />
6. bwbw Kudw isMG jI dy cwtVy BweI inhwl isMG lwhOrI, dyhWq 1900<br />
eI:<br />
AsIN ijs ivdvwn mhWpurS dI rcnw Awp ƒ pyS kr rhy hW,<br />
aunHW Awpxy gurU-jnW dw izkr ies pRkwr kIqw hY:<br />
sRI gur soBw dsm gur prm aupwSk<br />
swihb swihb isMG dust-hn Drm <strong>pRkwS</strong>k<br />
Bwg isMG vfBwg sMBU sm srb skwqMkr,<br />
gihr gMBIr subIr bIr blbIr isMG vr[<br />
kiv sRI gur sRI XSvMq hir BrQ dq AvDUq vq[<br />
pd pdm dsau aur DXwqDr vrnau pRBXs ivGn-hq]<br />
ieh vyrvw kvI ny Awp ausy gRMQ dy p`qrw 26 au~qy drj kIqw hY<br />
ijs iv`coN A`gy id`qw jw irhw mihmw-pwT hY[ ieh pusqk gurU nwnk<br />
dyv XUnIvristI lwiebRyrI dy sMgRih ivc sur`iKAq hY[ pusqk dw nwm<br />
‘jgq gurU pMQ pRboD-nwtk’ drj hY[ ies pusqk ivc gur mihmw dy<br />
pRsMg auqrwrD-pUrbwrD, mhIinAW, ru`qW Awid dy isrlyKW ivc vMf ky<br />
* swbkw ieMcwrj, is`K ieiqhws rIsrc borf, SRomxI gu: pR: kmytI, sRI<br />
AMimRqsr[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 9 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
id`qy hoey hn[ sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy cirq-vrxn nwl<br />
sMbMiDq sm`grI 74 p`iqRAW ’qy PYlI hY[ pwTkW dI syvw ivc AsIN<br />
iek bwrhmwh Byt kr rhy hW[ BwvyN sMq inhwl isMG jI ny Xqn krky<br />
ibRj BwSw dy srUp ƒ, v`D qoN v`D pMjwbI dy nyVy r`Kx dI Kycl kIqI hY<br />
qd vI A`j dy poc ƒ smJx ivc kuJ kiTnweI hovygI[ ies leI mUl<br />
pwT dy nwl-nwl ArQ vI sMKyp rUp ivc ilK id`qy hn[<br />
AQ sRI gurU hirgoibMd jI dy cirqR brxn CMd pd]<br />
sRI guru goibMd soFI kul jliD pRgt Bey cMdw[<br />
sqRn kir kyhrI gXwn Gn sMqn ky suK kMdw[<br />
iqn jb sunw lhOr gurU jI joqI joiq smwie[<br />
Prky nYn Bujw dihny ipq ilau bdlw muK gwie[<br />
Cwie sb AMg bIr rs mY]1]<br />
sRI gurU hirgoibMd swihb jI soFI kul dy smuMdr ivc cMd pRgt<br />
hoey[ ies ivc swgr iv`coN cMdrmw dy aupjx dy kiv-sMklp vwly<br />
rUpk dw izkr hY[ auh vYrIAW leI b`br Syr smwn hn Aqy igAwn<br />
dI Gtw ijhy (Bry BkuMny) hn Aqy sMqW leI suK dw mUl hn[ aunHW jdoN<br />
suixAw ik gurU jI (pMcm pwqSwh) lwhOr ivc joqI joiq smw gey hn[<br />
(qd Awp dI) s`jI Bujw Aqy nYn (BwvW ivc qrQ`l kwrn) PVk<br />
au~Ty[ Awp ny pRx ilAw ik ipqw (nwl hoeI vDIkI) dw bdlw lvWgy[<br />
(Aijhw pRx lYNidAW) hzUr <strong>siqgur</strong>U dy swry AMg bIr rs dy BwvW nwl<br />
BrpUr ho gey]1]<br />
cyq, cONp cMdU pkVx kI hueI AiDk mn mwhI[<br />
gwdI bYTq hukm dIAw isK ssqR AsqR sB lXwhI[<br />
ilKy hukmnwmy dysn mY sn isKn mn Bwie[<br />
GoVy SsqR bsqR bhu mul ky lY lY qurq isDwey[<br />
Bwie gey <strong>siqgur</strong> jb dyKy]2]<br />
cyq (mhInw qy cyqnw) ivc cMdU ƒ PV lYx dI ie`Cw mn ivc bhuq<br />
vDI[ g`dI bYTidAW (CyvyN <strong>siqgur</strong>) ny hukm id`qw swry hI is`K SsqR<br />
AsqR lY ky (hzUr dy drSnW ƒ) Awaux[ dySW ƒ hukmnwmy ilK ky G`ly,<br />
is`KW ƒ ieh hukmnwmy cMgy l`gy[ GoVy, k`pVy, hiQAwr vfmu`ly lY-lY ky<br />
is`K qqkwl hwzr hox l`gy[ <strong>siqgur</strong>U ny jdoN (ieh Bytw AweIAW) vsqW
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 10 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dyKIAW, pRsMnqw pRgtweI[<br />
cVHy ivswK ikRpwl <strong>siqgur</strong>U BUKx bsqR bnwie[<br />
ssqR phr kr drs ikRqwrQ huie sB Dwm isDwey[<br />
sYl krn ihq cVH GoVy pr sMg POj lY BwrI[<br />
ibcrn cly suDwsr bwhr Kbr psr geI swrI[<br />
BwrI Ab jd hovngy]3]<br />
ivswK cVHidAW ikrpw krn vwly <strong>siqgur</strong>U ny jyvr k`pVy bxwey[<br />
Ssqr pihny (sMgq ivc Awey is`K) drSn kr ky ikrqwrQ ho ky<br />
(kwrj pUrw kr ky) swry Awpxy-Awpxy GrW ƒ prqy[ (<strong>siqgur</strong>U jI)<br />
BwrI POj nwl lY ky, GoVy ’qy svwr ho gey[ suDwsr (sRI AMimRqsr jI)<br />
qoN bwhr crn pwaux c`ly, swry Kbr PYl geI[ hux BwrI jMg-Xu`D<br />
hoxgy]3]<br />
jyT qpw sun kr ipRQIAw cMdU ky pws igAw[<br />
quih mwrn pRx kIAw sunq cMdU mn ibkl BieAw[<br />
jhwgIr iFg jwie cugl cuglI <strong>siqgur</strong> kI kInI[<br />
rwj lYn kI mnsw kir bhu POj pws rK lInI[<br />
dInI mY Kbr pRbl irpu kI]4]<br />
jyT (dI qpdI ru`q vWg, mn dy sMqwp kwrn) suxidAW hI<br />
ipRQIAw cMdU pws igAw; (jw ky AwiKAw gurU ny) qYƒ mwrn dw pRx kr<br />
ilAw hY, cMdU dw mn sux ky bycYn ho igAw[ (cMdU ny) jhWgIr pws jw<br />
ky cuglI kIqI <strong>siqgur</strong> dI[ (ik <strong>siqgur</strong> ny) rwj lYx dI mn Dwr ky<br />
bhu swrI POj Awpxy pws r`K leI hY[ mYN (Awp ƒ Awp dy iek) blvwn<br />
duSmx dI ^br pucw id`qI hY Bwv ieh hY ik k`lH ƒ mYƒ doS nw id`qw<br />
jwvy ik smyN isr d`isAw ikauN nhIN]4]<br />
hwV hYrwn swh idl hoie vzIr Kwn bulvwieAw[<br />
gurU Gr kw isK jwn gurU kw sB ibrqMq sunwieAw[<br />
suix vzIr KW jwnI mn cMdU ilXo kwl bulwie[<br />
khw Swh so iqn bulvwvhu jhwgIr mn Bwie[<br />
Bwie jo guru kO hoie soeI]5]<br />
hwV (g`l ivclI guMJl dw AnuBv krky) bwdSwh ny idl ivc<br />
hYrwn ho ky (ik ieh AwKr sB kI ho irhw hY qy ikauN) vzIr ƒ bulw
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 11 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ByijAw[ bwdSwh ny vzIr ƒ gurU-Gr dw (Akbr dy smyN qoN) SrDwlU<br />
jwx ky gurU dw swrw ibrqWq suxwieAw[ vzIr sux ky jwx igAw ik<br />
cMdU ny AwpxI mOq ƒ s`dw id`qw hY[ bwdSwh ƒ ikhw ik (gurU jI ƒ)<br />
bulvw lvo[ jhWgIr ƒ g`l jc geI[ hoxI qW AwKr auhI hY jo gurU ƒ<br />
BwvygI]5]<br />
swvx suix vjIr KW muK kI swh khw qum jwvhu[<br />
hmrI Arj ApnI dwnweI ijauN iqauN kr guru ilAwvhu[<br />
sun vjIr KW gur ids cl kY Awie bMdnw kIn[<br />
hIn Aqy so qb Arj krI]6]<br />
swvx, vzIr KW dy mUMh dI sux ky bwdSwh ny ikhw, qUM jwh[ swfI<br />
bynqI Aqy AwpxI isAwxp vrq ky ijauN bxy gurU jI ƒ ilAw[<br />
(bwdSwh dw hukm) sux ky vzIr KW gurU jI v`l AwieAw[ (Aw ky)<br />
bynqI kIqI[ AwpxI v`loN vI dws Bwvnw nwl Ardws kIqI]6]<br />
BwdoN Blw gurU kih kr fyrw iqnkw krvwieAw[<br />
Kwn pwn sB dY iqn ko clny kw swj bxwieAw[<br />
auhW Anyk jqn kr ipRQIAw swh smIp isDwieAw[<br />
cMdU sulhI pwiqswh sy kih kr iek gRwm idvwieAw[<br />
pwX lIAw mwlv mY koTw]7]<br />
gurU jI ny aunHW dI bynqI-Bwv jwx ky BwdoN ivc Blw Awp fyrw<br />
krvw id`qw, Kwx-pIx dw swrw pRbMD kr id`qw Aqy Awp c`lx dI<br />
iqAwrI krn l`gy[ EDr ipRQIAw AnykW Xqn kr ky bwdSwh pws<br />
phuMicAw[ cMdU Aqy sulhI Kwn ny bwdSwh ƒ kih ky iek ipMf duAw<br />
id`qw[ (ipRQIey ny) mwlvy ivc iek koTw auswr ky (ipMf dw nwm) koTw<br />
gurU r`iKAw]7]<br />
A`sU Awsw cMdU pkVn kI kr <strong>siqgur</strong> cwly[<br />
KW vzIr kuC POj sMg hY phuMcy duSmn hwly[<br />
fyrw kr jmnw qt pr pun KW vzIr kih Awey[<br />
pwqSwh suin KusI BieAw cMdU JUTw Tihrwie[<br />
bwiemwrw inScy jwnw]8]<br />
A`sU mhIny cMdU ƒ PVn dI Aws lY ky <strong>siqgur</strong>U jI (bwdSwh v`l)<br />
c`l pey[ vzIr KW kuJ POj nwl lY ky phuMcy dyK vYrIAW dy morcy ivc
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 12 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ihljul hoeI[ jmnw kMFy fyrw kr ky Pyr vzIr KW ƒ d`s Awey ik gurU<br />
jI imhr Dwr ky Aw gey hn[ pwqSwh gurU jI dy Awaux dw ieh kwrj,<br />
Jurdy rihx dy smwn hI sI[ bwdSwh ny gurU jI dy rwjDwnI ivc<br />
Tihrn dw pRbMD jmnw kMFy krvwieAw[ bwdSwh (<strong>siqgur</strong> dw Awauxw<br />
sux ky) KuS hoieAw qy cMdU ƒ JUTw smiJAw[ aus ƒ vwau mwirAw<br />
(pglw) inScy kr ky jwixAw]8]<br />
kqk krI slwh imlny kI pRwqih guru bulvwey[<br />
aUc isMGwsn pr ibTwie crcw kr suin suK pwey[<br />
rUp dyK bc sunq mgn mn fyry cl pRn nwl[<br />
qwih ibTwey Awp guru gmny cMdU isr ky kwl]9]<br />
k`qk imlx dI slwh kr ky svyr swr gurU jI bulvwey[ au~cy<br />
isMGwsn au~qy (Awdr nwl) ibTw ky g`lW kIqIAW[ sux ky suK ilAw[<br />
rUp dyK ky bcn sun ky (bwdSwh dw) mn mgn ho igAw[ fyry Aw igAw[<br />
(bwdSwh ƒ) ibTw ky gurU jI Awp svwr hoey ijvyN cMdU dw kwl isr ’qy<br />
JUilAw[<br />
mGr mn icMqw cMdU bhu dRbX njUmI dIey[<br />
jhwgIr mn BRm frwie jp ihq gur iqAwrI kIey[<br />
ikly guAwlIAr ky phuMcy cwr isK sMg lXwie[<br />
cwlI idn gur rhy qhW sun nr nwirn duK pwie[<br />
Bwey ikAw <strong>siqgur</strong> ky mn my]10]<br />
m`Gr ciVAw (pwly dw Xu`g ArMB hoieAw) cMdU ny joqSI ƒ icMqw<br />
dy mwry ny, bhuq Dn dy ky Awpxy p`K ivc pRyirAw[ jhWgIr dy mn ivc<br />
(swVH-sqI) dw BY jgwieAw[ jp leI gurU jI ƒ (bynqI krvweI<br />
bwdSwh pwsoN) iqAwr krvwieAw[ (gurU jI cwr is`K nwl lY ky<br />
gvwlIAr dy iklHy phuMc gey[ cwlI idn gurU jI aus QW rhy[ nr nwrI<br />
(sux ky) duKI hoey[ (pqw nhIN l`g irhw sI ik) <strong>siqgur</strong>U dy mn kI<br />
BwauNdw hY]10]<br />
poh pRmwx idvs bIqy jb jyTw isK guru pRyrw[<br />
ArD insw bn isMG rUp jh jhWgir qh Gyrw[<br />
pRwq brmie gur ko nihN qo swFsqI qv Awie[<br />
As kih fr dY lop BieAw idK swh nId nihN pwey[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 13 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
hwieN Ab kOn aupwie krYN]11]<br />
poh ciVHAw jpdy inTy idn bIq ley qd jyTw is`K gurU jI dw<br />
pRyirAw; A`DI rwq ij`Qy bwdSwh su`qw sI, jyTy ny jw GyirAw, Syr dw rUp<br />
Dwr ky bwdSwh ƒ AwiKAw, jy qYN svyry gurU jI ƒ bulvwieAw qW qyry<br />
isr s`cmuc swVH-sqI Aw jweygI[ eydW kih ky, bwdSwh ƒ fr dy ky<br />
BweI jyTw jI lop ho gey[ bwdSwh dI nINd hrwm ho geI[ smJ nhIN<br />
pY rhI sI ik hux kI aupwau kIqw jwvy]11]<br />
mwG mulwxy jqn kr gey kr ArD insw iPr AwieAw[<br />
frw Swh qobw qobw kr pRwq vkIl pTwieAw[<br />
gurU kih bwvn rwjy kYdI pRQm inkwl ienwih[<br />
ilKw vkIl swh fr bolw Cof dyhu sB qWih[<br />
jwihN Gr gur jldI AwvYN]12]<br />
mulwxy sB duAw (qwvIz-Dwgy) kr ky cly gey[ is`K A`DI rwq ƒ<br />
muV AwieAw[ bwdSwh fr igAw[ qObw-qObw pukwrdy ny svyry vkIl<br />
ByijAw[ gurU jI ny (vkIl ƒ) ikhw, bvMjw hI rwjy jo iklHy ivc kYd<br />
hn, pihlW C`fy jwx[ vkIl ny gurU jI dw bcn ilK ByijAw[ frdy<br />
mwry bwdSwh ny hukm id`qw ik gurU jI dI AwigAw Anuswr C`f id`qy<br />
jwx[ (rwjy) GrW ƒ jwx Aqy gurU jI CyqI Awaux]12]<br />
Pwgux PkVy pwly gur ky inkly sB hI rwjy[<br />
gur Asvwr hoie kr phuMcy jh jhWgIr ibrwjy[<br />
auT ibTwie kih syvw kXw Ab krON grIb invwj[<br />
gur nwnk BrpUr kIAw sb ijn dInw quih rwj[<br />
Awj fyry huie iPr AwvYN]13]<br />
bwdSwh dy PVy hoey rwjy sB gurU dI ikrpw nwl kYdoN inkly[ gurU<br />
jI Asvwr ho ky aus QW Awey ij`Qy jhWgIr dw itkwxw sI[ au~T ky<br />
bwdSwh ny gurU jI ƒ siqkwr nwl ibTwieAw Aqy syvw pu`CI[ gurU jI<br />
ny bcn kIqw, “gurU nwnk jI ny sB BrpUrIAW bKSIAW hn, ijs ny<br />
quhwƒ rwj id`qw hY (bwbr nwl hoeI swKI v`l sMkyq hY)[ A`j fyry iPr<br />
AweIey]13]<br />
pwvs pr puSwk gurU jI cwr isK sMg ilAwey[<br />
bYT swh ky inkt kpUrn kI ismrnI idKwey[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 14 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
swh khw iek AYsw AdBuq mxkw muJ ko dyhu[<br />
qsbI kw sumyru kr rwKhu kih gur sB hI lyhu[<br />
lyhu Awgy iek jYs leI]14]<br />
grmIAW dI puSwk pihn ky gurU jI cwr is`K nwl lY ky Awey[<br />
bwdSwh dy nyVy bYT ky kpUrI ismrnI idKweI[ bwdSwh ny vyK ky ikhw<br />
ik iek ieho ijhw AdBuq mxkw mYƒ bKSo! mYN aus ƒ AwpxI qsbI<br />
(mwlw) dw sumyr (isry dw mxkw) bxw ky r`KWgw, gurU jI ny sMkyq kIqw,<br />
ijvyN A`gy iek mwlw leI hY, ieh vI lY lE]14]<br />
srd kml muK bwxI sux kih nih Awgy mm pwsw[<br />
sun gur boly ipqw hmwry qum Gr kInw bwsw[<br />
iqn ky gl mwlw kpUr kI AYsI nih ies dys[<br />
qhN gur joqI joiq smwey kr mskInI Bys[<br />
lys Br pIV nhIN jwnI]15]<br />
srd ru`q ivc iKVy kml ijhy muKVy qoN bwxI sux ky bwdSwh ny<br />
ikhw, myry pws A`gy koeI nhIN hY[ gurU jI sux ky boly, Aswfy ipqw jI<br />
jdoN Awp dy Gr rhy sn, qdoN aunHW dy kMT ieho ijhI kpUrI mwlw sI[<br />
ies jyhI ies dyS ivc hor nhIN, ausy itkwxy gurU jI joqI joiq smw<br />
gey, mskInI Dwr ky[ lys brwbr vI (hoey A`iqAwcwrW dI) pIV nhIN<br />
mMnI]15]<br />
ihm sm Swh kMp kr bolw pIVw mm Gr kYsy[<br />
cMdU ky Gr rhy suny hm kir pUjw isK jYsy[<br />
sun gur khw duKwau n hm kau ieh qyry isr Bwrw[<br />
ipqw bYr qbhI lyvYgy jb clhu pRBU drbwrw[<br />
Dwr hm sB mn mY rwKI]16]<br />
brP vWg bwdSwh kMb igAw qy boilAw, myry Gr pIVw kI kMm?<br />
mYN qW suixAw hY ik auh cMdU dy Gr rhy sn Aqy aus ny is`K vWg pUjw<br />
kIqI sI[ gurU jI ny sux ky ikhw, swƒ duKwau nhIN (ipqw gurU qy<br />
A`iqAwcwrW dw) qyry isr Bwr hY[ ipqw dw bdlw aus smyN lvWgy jdoN<br />
r`b dy drbwr pyS hovyNgw[ AsIN ieh sB mn ivc DwrI hoeI hY]16]<br />
issr smwn pwq suK JV gey sRvn suxI guru bwxI[<br />
cMdU lIAw bulwie sBw mih khu gur khw gumwnI[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 15 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sun cup rhw jrd muK hoieAw Qr Qr kMpn lwgw[<br />
KUnI jwn sONp dIAw gur isK jyTw auT bf Bwgw[<br />
Bwg burw jwgw qb iqs kw]17]<br />
p`qJV dI ru`q vWg suK dy p`qy JV gey, jdoN bwdSwh ny gurU dy<br />
bcn suxy qW cMdU ƒ sBw ivc bulw ilAw[ gurU jI ny bcn kIqw ‘khu<br />
gumwnIAw, hux kI kihMdw hYN?’ sux ky cu`p PV leI, mUMh pIlw ho igAw<br />
Aqy Qr Qr kMbx l`igAw[ ^UnI jwx ky (cMdU ƒ) gurU jI ƒ sONp id`qw[<br />
guris`K jyTw, v`fy BwgW vwlw auiTAw[ qd aus (cMdU dw) burw Bwg<br />
jwigAw]17]<br />
irqU bsMq sm PUly is`K iqs PV ilAwX muskW bwDI[<br />
mwr GsItq fyry ilAwey Gr iqs AweI AWDI[<br />
pwCy guru sunweI sB soN ies ByjI kuVmweI[<br />
morI eINt lgI cObwry kI sun gur deI htwie[<br />
Kwie irs qb ies pwp kIAw]18]<br />
bsMq dI ru`q vWg is`K iKV gey aus (cMdU ƒ) PV ilAwey, muSkW<br />
bMnH leIAW[ mwrdy-GsItdy fyry lY Awey, aus dy Gr (sog dI) hnHyrI<br />
Aw geI[ ip`CoN <strong>siqgur</strong>U jI ny d`isAw sB ƒ ik ies ny kuVmweI ByjI<br />
sI[ ies ny (puroihqW ƒ) ikhw sI, qusIN cubwry dI ie`t morI ƒ lw rhy<br />
ho! ieh sux ky gurU jI ny (sMgq dy kihx ’qy) Sgn lYx qoN rok id`qw[<br />
ies qoN gu`sw Kw ky (aus ny gurU jI dI h`iqAw dw) pwp kIqw[18]<br />
gRIKm Awg lgI ies ko ApnI krnI n ibcwrI[<br />
JUTo kih kr Swh qpwieAw <strong>siqgur</strong> lIey hkwrI<br />
gey lwhOr dgw kr ies pwpI ny bhu duK dInw[<br />
Cmw srUp ipqw jI hmry sB qn prsih lInw[<br />
kIn js qs Ab Pl pwieAw]19]<br />
grmI dI ru`q vWg (Akwrn) A`g l`gI ies ƒ (cMdU ƒ) AwpxI<br />
krnI nhIN jwxI[ ArQwq swrw ivgwV aus ny Awpxy kubol nwl<br />
pwieAw[ pr doS gurU dw smiJAw[ JUTIAW aUNjW lw ky bwdSwh BVkw<br />
id`qw[ aus ny <strong>siqgur</strong> bulw ley[ gurU jI lwhOr (bwdSwh dy) s`dy gey[<br />
ies (cMdU) ny mn dy pwp kwrn bhuq du`K id`qw[ ipqw gurU jI Aswfy<br />
iKmw srUp sn, sB (vDIkIAW) gurU jI ny qn ’qy sih leIAW[ pr
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 16 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ijhw (burw) krm kIqw sI hux auho ijhw Pl pw ilAw hY]19]<br />
auqrwiex gur iev bwq suxI sB swh sih ibsmwey[<br />
BUl iCAwie ibnY kr guru sMg AMimRqsr cl Awey[<br />
cMdU hwQ cMfwl sÍwn (suAwn) ijm iek iek tukVw fwrw[<br />
mwrYN bhu isK inq sun sun kY]20]<br />
auqrwiex (vrHy dy auBwr) vWg gur dI ieh bwq jdoN sBnw suxI,<br />
bwdSwh hYrwn ho igAw[ AwpxI Bu`l bKSw ky gurU jI dy nwl sRI<br />
AMimRqsr AwieAw[ cMdU dy h`Q cMfwl dy ku`qy vWg ie`k-ie`k tukVw<br />
pwieAw igAw[ bhuq is`K inq sun sun ky mwrdy rhy]20]<br />
dKxwiex lwhOr lY gey iek BVBUMjy kI h`tI[<br />
mwrw kVCw qpq tyty pr pRwx gey jm bwtI[<br />
krI pRq`gXw pUrI kInI hirgoibMd gur dyau[<br />
bwrh mwh khy Kt irqu pun duie AwXx lK lyau[<br />
syau gur sMq hrI BweI]21]<br />
dKxwiex (vrHy dy AMq vWg) lwhOr lY gey, iek BVBUMjy dI h`tI<br />
’qy jd phuMcy (rvwieq hY ik ieh BVBUMjw EhI sI ijs qoN pMcm gurU<br />
jI dy srIr ’qy Bu`jdI ryq pvweI sI) aus ny isr ivc qpdw kVCw<br />
mwirAw qW aus (cMdU) dy pRwx jm dy duAwr gey[ gurdyv hirgoibMd jI<br />
jo pRq`gXw kIqI sI, <strong>siqgur</strong> ny auh pUrI kIqI[ kvI AglIAW do qukW<br />
ivc AwpxI rcnw dw ivDwn d`sdw hoieAw AsIs idMdw hY ik ‘BweIE<br />
gurU, sMq Aqy hrI pRBU dI syvw kro]21]<br />
ieiqhwsk dsqwr cyqnw mwrc<br />
srdwrIAW XUQ kl`b v`loN SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr<br />
dy sihXog nwl imqI 3 ApRYl <strong>2011</strong> ƒ gurduAwrw gMgsr swihb pwiqSwhI<br />
10vIN jYqoN qoN dInw kWgV qk ieiqhwisk dsqwr cyqnw mwrc dw AwXojn<br />
kIqw igAw[ q^q sRI dmdmw swihb dy jQydwr isMG swihb igAwnI blvMq<br />
isMG nMdgV ny Ardws krky dsqwr cyqnw mwrc dw ArMB kIqw[ ies<br />
mwrc ivc bhuq v`fI igxqI ivc sMgqW dw iek`T is`KI srUp ivc nzr Aw<br />
irhw sI[ ipMf dbVIKwnw ivKy ies mwrc ƒ jQydwr Avqwr isMG pRDwn<br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny sMboDn kridAW ikhw ik ieho ijhy cyqnw<br />
mwrc is`KI dy pRcwr dw bhuq vDIAw qrIkw hY[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 17 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sRI Akwl q^q swihb<br />
-bIbI mnjIq kOr l`Kpur*<br />
gurU swihb dI AgMmI soc, Kwlsy dI suqMqrqw dw pRqIk, is`KW<br />
dI h`k-s`c Aqy ienswP dI suprIm Adwlq sRI (Akwl buMgw) Akwl<br />
q^q swihb dI nINh swihb sRI gurU hirgoibMd swihb ny Awpxy piv`qr<br />
kr-kMvlW nwl 1606 ivc r`KI, ijs dI piv`qr icxvweI dI syvw<br />
ivc bRhm igAwnI bwbw b`uFw swihb Aqy BweI gurdws jI ny Aihm<br />
Xogdwn pwieAw, guriblws pwqSwhI CyvIN Anuswr BweI gurdws jI ƒ<br />
sRI Akwl q^q swihb dy pihly jQydwr vjoN mwx pRwpq hoieAw[<br />
qKq pUj krby inim`q, gurdws BweI Thrwie[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI ƒ ShId krky mugl srkwr ny Swied ieh<br />
d`sxw cwihAw sI ik hux is`K Drm dw ivkws AsMBv hY, pr Awpxy<br />
mihbUb ipqw dI Shwdq dw Asr kbUlidAW hoieAW dl-BMjn sUrmy<br />
sRI gurU hirgoibMd swihb ny is`KI ƒ suqMqr bxwaux, SihnSwhW dI qrHW<br />
kysrI bwxw pihn sIs ’qy dsqwr Aqy klgI sjw ky gurg`dI ’qy<br />
ibrwjmwn hoey[<br />
pRIq puSwk DrI suKswgr AO klgI gur sIs suhwvY]<br />
is`K irlIzn ivc mYkwl& ilKdw hY ik “gurU swihb ny &rmwieAw<br />
qlvwr dI pytI myrI mwlw hovygI, myrI dsqwr au~pr klgI sihnSwh<br />
dw icMnH idsygI[”<br />
isAwsq Drm dw Ain`KVvW AMg hY aus vkq Awp ny grIbW,<br />
mzlUmW qy AnwQW dI r`iKAw leI mIrI Aqy pIrI dIAW do ikRpwnW<br />
pihnIAW Aqy sRI Akwl q^q swihb dy swhmxy kysrI inSwn Julwey<br />
jo Drm Aqy rwjnIqI dy sumyl dw icMnH hn Aqy mIrI-pIrI dI<br />
suqMqrqw dy pRqIk hn[ sRI Akwl q^q swihb dI isrjnw smyN ies<br />
g`l dw Kws iDAwn r`iKAw igAw ik ieh q^q swry duinAwvI q^qW<br />
qoN vfyrw kr ky jwixAw jwvy, rwjnIqI Drm dI qwibAwdwr rhy[<br />
* ipMf qy fwk: l`Kpur, qihsIl PgvwVw (kpUrQlw)[ mo: 98156-14956.
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 18 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
bySk isAwsq Drm dw Ain`KVvW AMg hY, aus vkq Awp jI nw iksy<br />
qoN fry Aqy nw hI iksy ƒ frwaux dI nIqI ApxweI, AinAW sihxw<br />
vI AinAW krn vWg pwp hY, <strong>gurmiq</strong> AinAW Aqy A`iqAwcwr ivru`D<br />
sMGrS krn ƒ sUrbIrqw pRvwn krdI Aqy Shwdq ƒ siqkwr<br />
bKiSS krdI hY[ gurbwxI dw Purmwn hY:<br />
mrxu muxsw sUirAw hku hY jo hoie mrin prvwxo]<br />
sUry syeI AwgY AwKIAih drgh pwvih <strong>swcI</strong> mwxo]<br />
drgh mwxu pwvih piq isau jwvih AwgY dUKu n lwgY]<br />
(pMnw 579-80)<br />
ijs vkq gurU swihb jI v`loN sRI Akwl q^q swihb dI mIrIpIrI<br />
dy nwl BgqI-SkqI, sMq qy ispwhI dw sMklp joiVAw aus vkq<br />
Bwrq ivc jbr qy zulm dw bol-bwlw sI, ijs ƒ ^qm krn leI gurU<br />
swihb jI ny sRI Akwl q^q swihb dI isrjnw kr ky BgqI Aqy<br />
SkqI dy sumyl ƒ auqSwihq kIqw, gurU jI dy hukm Anuswr ij`Qy sMgq<br />
Ssqr Aqy suhxy GoVy lY ky Awp jI dy drbwr ivc hwzr hox l`gI au~Qy<br />
sUrbIr vI AwpxIAW jvwnIAW gurU swihb jI A`gy Byt krn l`gy[ ies<br />
qrHW Awp dI POj ivc mwJy Aqy mwlvy dy krIb 500 jvwn BrqI hoey[<br />
sr cwrls Anuswr, “sRI gurU Arjn dyv jI dy smyN Drm Aqy<br />
isAwsq ƒ joVn dy bIj pwey gey Aqy auhI sRI gurU hirgoibMd swihb<br />
jI dy smyN vDy Puly[”<br />
sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny loV mihsUs krdy hoey is`KW ivc<br />
jMgI suBwA BirAw[ ienHW jvwnW ƒ Ssqr iv`idAw dy krqv isKwaux<br />
leI Awp jI ny 52 POjI BrqI kIqy jo izlHy sRI AMimRqsr dy nzdIk<br />
gMumtwlw ksby dI Ku`lHI jgHw qy Ssqr-iv`idAw dw AiBAws krdy[<br />
ies dy nwl hI aunHW jvwnW ivc joS Brn leI gurU swihb ny FwfIAW<br />
ƒ pRyirq kIqw Aqy ikhw, “hux loV hY ik quhwfy swzW iv`coN llkwrW<br />
inklx[ quhwfIAW surW kOm ƒ vMgwrn[ quhwfI F`f dI T`p jnqw ƒ<br />
tuMb ky jgwey[ quhwfy gj dy GuMgrU kurbwnI leI idlW ivc cwA pYdw<br />
krn[ “ies syvw leI sRI AMimRqsr izlHy dy ipMf surisMG dy BweI n`Qw<br />
m`l jI Aqy BweI Abd`ulw jI ny Aihm BUimkw inBweI[ gurU swihb dI<br />
isPq ivc q^qnSInI dI pihlI vwr BweI n`Qw jI qy BweI Abdu`lw
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 19 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
jI duAwrw gweI geI:<br />
do qlvwrIN b`DIAW, iek mIrI dI iek pIir dI[<br />
iek Azmq dI, iek rwj dI, iek rwKI kry vzIr dI[<br />
ihMmq bwhW kotgVH, drvwzw blK bKIr dI[<br />
nwl ispwhI nIl nl, mwr duStW kry qgIr jI[<br />
p`g qyrI, kI jhWgIr dI[<br />
vwrW nwl is`KW dy hONsly hor vI bulMd ho gey, gurU swihb jI ny<br />
XoiDAW ivc joS Brn leI hor vwrW ilKvweIAW[ ienHW vwrW (Xu`Dkwiv)<br />
ny sUrimAW dw KUn grmwaux dw kMm kIqw, ijs nwl mugl<br />
srkwr dw ieh Brm tu`t igAw ik is`K Drm Dwrimk Aqy smwijk<br />
Kyqr ivc suqMqr nhIN hn[ gurU swihb jI duAwrw sRI Akwl q^q<br />
swihb dI isrjnw is`K Drm dI hoNd dw iek ivl`Kx icMnH sI, rwjsI<br />
icMnHW dw pRXog ijs qrHW q^qW ’qy ibrwjxw, drbwr sjwauxw, POj<br />
Aqy Ssqr iek`Ty krn, gurU-drbwr dI rwjsI jwho-jlwl ij`Qy bYT<br />
ky gurU swihb SihnSwhW dI qrHW dIvwn lgwauNdy Aqy dIvwn auprMq<br />
is`K sMgqW dIAW SkwieqW muk`dmy Aqy JgVy inptwauNdy qy Awpxw hr<br />
nvW PYslw <strong>gurmiq</strong> dI b^Sxhwr Adwlq sRI Akwl q^q swihb qoN<br />
suxwauNdy sn[ PlsrUp lokW ny lwhOr jW id`lI v`l msly lY ky jwxw C`f<br />
id`qw, jo ik mugl srkwr leI iek cuxOqI sI[<br />
gurU swihb dw smkwlI ‘dibsqwn-ey-mjwihb’ dw krqw<br />
zulPkwr ArDsqwnI dw vyrvw ies sMbMD ivc TIk hY ik “aus (gurU)<br />
ƒ bhuq swrIAW muSklW dw swhmxw krnw ipAw[”<br />
sRI gurU nwnk swihb jI dy kQn Anuswr Drm s`c hY “eyko Drmu<br />
idRVY scu koeI] Aqy isAwsq rwj sMBwlx Aqy D`kySwhI, byienswPI<br />
ƒ dUr krn Aqy cMgw rwj-pRbMD clwauxw huMdw hY[ pihly pMj gurU<br />
swihbwn dw smW SWqmeI Drm pRcwr dw sI, Akbr bwdSwh dy vyly<br />
qk is`K Drm ivc iksy vI muZl bwdSwh ny d^lAMdwzI krn dI<br />
koiSS nhIN kIqI[<br />
sMn 1610 ivc murqjw Kwn dy pMjwb dw gvrnr bxn qy gurU-<br />
Gr dy purwxy doKI myhrbwn Aqy cMdU vrigAW ny is`KW dI cVHdI klw<br />
dyK ky hkUmq dy kMn Brny SurU kr id`qy[ murqjw Kwn vI gurU swihb
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 20 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
jI dy idno-idn vDdy pRBwv qoN Gbrw igAw Aqy jhWgIr dy hukm ’qy<br />
sMn 1610 ivc gurU swihb ƒ igRPqwr krky gvwlIAr dy iklHy ivc Byj<br />
id`qw[ sweIN mIAW mIr Aqy kuJ nyk idl muslmwnW v`loN qy guris`KW<br />
v`loN Avwz auTwaux krky 2 swl qoN kuJ G`t smyN mgroN sMn 1612 ivc<br />
gurU swihb jI ƒ aunHW qoN pihlW kYd kIqy gey 52 kYdI rwijAW smyq<br />
irhwA kr id`qw[<br />
gurU swihb jI ƒ bhuqw smW sRI Akwl q^q swihb ’qy rihx dw<br />
nhIN imilAw, ikauNik Swhjhwn dy g`dI ’qy bYTx auprMq gurU swihb<br />
ƒ aus nwl cwr jMgW krnIAW peIAW[ sMn 1633 ivc kwly KW, pYNdy<br />
KW nwl krqwrpur ivc cOQI jMg krn qoN bwAd gurU swihb jI<br />
krqwrpur jwx auprMq Awp ny is`K Drm ƒ pRcwirAw Aqy Awpxy poqry<br />
sRI gurU hirrwie swihb jI ƒ gurg`dI dw vwrs Qwp ky 1644 eI: ivc<br />
joqI joiq smw gey[<br />
sMn 1748 eI: dI ivswKI ’qy srb`q Kwlsy dy rUp ivc iek`qr<br />
ho ky BweI kpUr isMG PYjlpurIey Aqy auprMq srdwr j`sw isMG<br />
AwhlUvwlIey ƒ nyqw cuixAw igAw[ ies auprMq BweI gurbKS isMG jI<br />
jQydwr Qwpy gey ijnHW ny 30 isMGW smyq AbdwlI dIAW Axigxq POjW<br />
nwl lVidAW hoieAW Shwdq dw jwm pIqw[ mhwrwjw rxjIq isMG ny<br />
mhwrwjw huMidAW hoieAW sRI Akwl q^q swihb dI srvau~cqw ƒ<br />
pRvwn kIqw Aqy sRI Akwl q^q swihb Aqy Drm ƒ isAwsq qoN au~pr<br />
r`Kx dy isDWq ƒ Aml ivc ilAWdw[<br />
auprMq is`K pMQ v`loN v`fy msly qy PYslw lYx leI sRI Akwl q^q<br />
swihb ’qy srb`q Kwlsy dw iek`T bulw ky AnykW gurmqy pws kIqy jWdy<br />
sn ijs nwl sRI Akwl q^q swihb dI mhwnqw CyvyN pwqSwh sRI gurU<br />
hirgoibMd swihb jI v`loN isrjy isDWq ƒ prp`k krdI hY[<br />
is`KI srUp ivc rihx dw pRx kIqw<br />
gurduAwrw sRI gurU gRMQ swihb pRBU ismrn kyNdr CotI jv`dI luiDAwxw<br />
v`loN is`KI dy pRcwr ƒ pRPulq krn leI imqI 9-3-2007 qoN 11-3-<strong>2011</strong><br />
qk 12567 ivAkqIAW ƒ pRyrnw krky is`KI srUp ivc rihx dw ilKqI pRx<br />
krvwieAw hY[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 21 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kIrqn prMprw ƒ sRI gurU Arjn dyv jI dI dyx<br />
-fw. jiqMdr kOr*<br />
BwrqI Drm swDnw dy ieiqhws ivc lIh qoN ht ky Xogdwn pwaux<br />
vwly swDkW ivc sRI gurU Arjn dyv jI dw nwm ivSyS qOr ’qy vrxnXog<br />
hY[ auh sRI gurU nwnk dyv jI duAwrw clweI geI prMprw dy pMjvyN gurU<br />
sn ijnHW ny nw isrP is`K kOm dy ivkws ivc ieiqhwsk Xogdwn<br />
pwieAw sgoN AwpxI Shwdq dy ky gurU-prMprw ƒ iek Aijhy moV ’qy<br />
ilAw ky KVHw kr id`qw ijQy BgqI dI r`iKAw leI SkqI dI Dwrnw dI<br />
AiqAMq loV mihsUs hox l`gI[ is`K Drm ivc bIr rs pRivrqI dw<br />
ivkws hoieAw Aqy is`K sMq dy nwl-nwl ispwhI vI bx igAw[<br />
auh mhwn gurU sn ijnHW ny lokW ƒ smwijk kilAwx Aqy prmwrQ<br />
dy mwrg au~qy nvIN roSnI id`qI[ auh mhwn gurU sn ijnHW dI bwxI dI<br />
inrml Dwrw ny BwrqI sMq kwiv-Dwrw ivc iek iviSSt rh`s Aqy<br />
pRvwhmeI AnuSwsnI SYlI Aqy suMdrqw Dwrn kIqI hoeI hY[ bwxI<br />
rcyqw hox qoN ielwvw auh iek mhwn sMpwdk vI sn ijnHW ny Awid gurU<br />
gRMQ swihb dy rUp ivc bwxI dw AnoKw sMgRih kr ky BwrqI sMsikRqI<br />
au~qy iek mhwn aupkwr kIqw hY[ ies qoN vD ky auh iek sMgIqkwr<br />
sn ijnHW dI sMgIqmeI bwxI nwl nw isr& BgqI sMgIq sgoN SwsqrI<br />
sMgIq vI pRis`D hoieAw[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI dw jnm sMn 1563 ƒ ApRYl dI 15 qwrIK<br />
ƒ gurU nwnk dI g`dI ’qy ibrwjmwn gurU rwmdws jI dy Gr sRI<br />
goieMdvwl swihb ivc hoieAw[ aunHW dw bcpn pRym mUrq gurU ipqw dI<br />
dyK-ryK ivc pRikrqI dy Ku`lHy ivhVy ivc dirAw ibAws dy iknwry<br />
bqIq hoieAw Aqy bwbw b`uFw jI qoN auQy hI ArMBk is`iKAw pRwpq<br />
kIqI[ Awp jI bcpn qoN hI bwxI suxn, pVHn Aqy rcx pRqI ruicq<br />
sn[ gurU prmySvr dy rUp ivc auh hmySw gIq gwien krdy Aqy aunHW<br />
dI ibrqI hmySW pRBU dy crnW ivc l`gI rihMdI sI[<br />
* muKI sMgIq ivBwg, Kwlsw kwlj Pwr vUmYn, sRI AMimRqsr[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 22 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
jIvn ivc sMgIq dw mh`qv :<br />
gurU swihb dy idl ivc jIvn dy ArMB qoN hI rcnw-sRoq Pu`t ipAw<br />
sI Aqy iesy mhwn gux ƒ vyKdy hoey aunHW dy nwnw gurU sRI gurU Amrdws<br />
jI ny iek vwr ikhw sI, “doihqw bwxI dw boihQw” ArQwq myrw ieh<br />
dohqw AiDAwqimkqw jW bwxI dw jhwz hovygw[ gurU swihb dI ieh<br />
Biv`KbwxI s`c swbq hoeI[ 1<br />
AmrIkw dy mShUr ivdvwn bylI ny ikhw hY ik kivqw r`b dI<br />
AwpxI cIz hY, aus ny ies leI Awpxy pYgMbrW ƒ kvI bxwieAw hY[<br />
ijMnw hI v`D AsIN kivqw ƒ smJWgy aunw hI AsIN pRym Aqy SkqI nwl<br />
prmwqmw dI qrHW huMdy jwvWgy[ 2<br />
<strong>siqgur</strong>W dw vI iehI ivcwr sI, qW hI aunHW ny ikhw, “Dur kI<br />
bwxI AweI ijn sglI icMq imtweI”]<br />
sRI gurU Arjn dyv jI duAwrw bwxI dI rcnw dw vwqwvrn aunHW<br />
dy gurg`dI ’qy ibrwjmwn hox qoN pihlW hI bx igAw sI[ aunHW dI sB<br />
qoN pihlI rcnw dy ip`Cy iek Gtnw dw vrxn krnw ZYr-munwsb nhIN<br />
hovygw[<br />
iek vwr aunHW dy ipqw gurU rwmdws jI ny Awpxy irSqydwrW dy<br />
AwnMd kwrj ivc aunHW ƒ lwhOr ByijAw Aqy ikhw ik jdoN qk AsIN nw<br />
bulweIey vwps nhIN Awauxw[ ivAwh dw kwrj smwpq ho igAw[ bhuq<br />
idn bIq gey, ipqw gurU dy v`loN koeI sMdyS nhIN AwieAw, qW Awp jI<br />
ny ivXog nwl ivAwkul ho ky ieh pRym-p`qr iliKAw:<br />
myrw mnu locY gur drsn qweI]<br />
iblp kry cwiqRk kI inAweI] (pMnw 96)<br />
kihMdy hn ik ieh p`qr Awp jI dy v`fy Brw ipRQI cMd ny Cupw<br />
ilAw Aqy gurU swihb qk nw phuMcx id`qw[ Pyr aunHW ny dUjw Aqy qIjw<br />
p`qr iliKAw ijs kwrn Awp jI ƒ lwhOr qoN bulw ilAw igAw[ jdoN<br />
Awp jI Awey qW gurU ipqw ny ikhw ik cOQw pd rc ky ies CMd ƒ pUrn<br />
kro qW Awp jI ny jo aucwrx kIqw auh ies pRkwr hY:<br />
Bwgu hoAw guir sMqu imlwieAw] pRBu AibnwsI Gr mih pwieAw]<br />
syv krI plu csw n ivCuVw jn nwnk dws qumwry jIau]4]<br />
hau GolI jIau Goil GumweI jn nwnk dws qumwry jIau]
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 23 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
(pMnw 97)<br />
ieh iek qrHW gurU Arjn dyv jI dI sB qoN pihlI rcnw sI ijs<br />
ƒ sux ky gurU rwmdws jI AiqAMq KuS hoey[ ienHW dI Xogqw Aqy<br />
jIvn-aucqw vyK ky gurg`dI ienHW ƒ sONp id`qI geI[ Awp dI Anupm<br />
pRiqBw, AlOikk AnuBv, ivcwrW dI sUKmqw, sMgIqmeI imTws Aqy<br />
sMvydnSIl vrxn AlOikk iksm dw hY[ 3<br />
sRI gurU Arjn dyv jI duAwrw ricq rcnwvW ƒ vyKdy hoey aunHW dw<br />
sMgIq sMbMDI igAwn pUrn qOr ’qy pRmwixk is`D huMdw hY[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI sMgIq dy cMgy jwxkwr sn[ aunHW ny gurU gRMQ<br />
swihb dI sMpwdnw dy smyN hryk bwxI ƒ sMgIq dIAW sImwvW ivc bMnH<br />
ky bIV ivc cVHwieAw hY[ bwxI rcdy smyN Aqy sRI gurU gRMQ swihb dI<br />
sMpwdnw krdy smyN gurU jI duAwrw Anyk pRkwr dIAW sMgIqk SYlIAW<br />
dw qwlmyl, smyN Aqy irqUAW dI pwbMdI, jwqIAW, pRdySW Aqy sMsikRqIAW<br />
dy ivc qwlmyl kwiem r`Kx dI pRivrqI, rhwau dw pRXog, DunW, GrW<br />
dI ivSyS ivDI Awid Anyk ivSySqweIAW aunHW dI sMgIq pRbInqw dw<br />
pRmwx hn[ 4<br />
ies qrHW sRI gurU Arjn dyv jI dI bwxI dI sMgIqkqw klwqmk<br />
idRStI qoN inpuMn hY Aqy smkwlIn BgqW, sMqW nwl ies Kyqr ivc<br />
ivSyS sQwn r`KdI hY[<br />
aunHW duAwrw sRI gurU gRMQ swihb jI dw rwg Anuswr kIqw sMpwdn<br />
hI ies g`l dw sB qoN v`fw sbUq hY ik sMgIq ƒ aunHW dI aucwrn kIqI<br />
bwxI ivc pRmuK sQwn pRwpq sI[ sRI gurU Arjn dyv jI dy v`loN kuJ<br />
vwrW dy au~qy DunIAW dw cVHwieAw jwxw aunHW dw lok-Dwrnw nwl gUVHw<br />
sMbMD sQwipq krdw hY[ <strong>gurmiq</strong> sMgIq dw SwsqrI Aqy dysI sMgIq<br />
nwl sumyl Aqy ies dw mUMh lok-Dwrnw v`l hY[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI dI sMgIq inpuMnqw dy ivSy bwry pRo. ipAwrw<br />
isMG pdm ilKdy hn ik aunHW dI sMgIq iv`idAw dI jwxkwrI dw ies<br />
q`Q qoN vI pqw c`ldw hY ik aunHW ny qIh rwgW ivc AwpxI bwxI rcI<br />
hY[ iPr ienHW rwgW ivc aucwrn kIqy gey pwvn SbdW au~qy iek qoN lY<br />
ky 17 Gr qk dw vI sMkyq imldw hY[ ies qoN Bwv hY ik ieh Sbd<br />
iks Gr ivc gwieAw jwxw hY[ sMgIqkwr jwxdy hn ik iqMn jW cwr
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 24 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
qwl qoN au~qy dw gwien ikMnw AOKw, inrMqr Aqy dIrG AiBAws dw kMm<br />
hY[ gurU swihb klw dIAW ienHW gihrweIAW qoN cMgI qrHW jwxU sn Aqy<br />
ies dw pRBwv aunHW dI bwxI ivc imldw hY[ 5<br />
ies qrHW AsIN vyKdy hW ik sRI gurU Arjn dyv jI sMgIq klw dy<br />
bhup`KI pwrKU igAwqw sn[ auh nw isrP iek sMgIq igAwqw sn sgoN<br />
gwien ivc vI aunHW dI kuSlqw isKrW ƒ CUMhdI sI[ aunHW ny Awp Kud<br />
bwxI dw gwien kr ky Aqy is`KW ƒ gwien leI auqSwihq kr ky<br />
gurbwxI kIrqn dI iek nvIN rIq dw ArMB kIqw[<br />
gurbwxI ƒ sB qoN pihly aucwrn vwly sRI gurU nwnk dyv jI Aqy<br />
dUjy gwiek aunHW dy swQI BweI mrdwnw jI sn[ aus qoN auprMq bwxI<br />
gwien dw kwrj BweI mrdwnw jI dy vMSj BweI s`qw jI qy rwie blvMf<br />
jI krdy sn[ cOQy gurU sRI gurU rwmdws jI qk ienHW dy duAwrw kIqw<br />
igAw kIrqn sRvx kIqw jWdw sI prMqU sRI gurU Arjn dyv jI dy smyN<br />
ienHW dI gurU jI nwl iksy g`l qoN nwrwzgI ho geI ijs krky ienHW ny<br />
gurU-drbwr ivc kIrqn krn qoN nWh kr id`qI[ gurU jI ny Awp jw<br />
ky ienHW ƒ mnwauxw cwihAw prMqU aunHW ny kOVy Sbd bolxy SurU kr id`qy[<br />
ieQoN qk ik aunHW ny gurU nwnk pwqSwh dI Swn dy iKlwP bury bol boly<br />
ik jykr swfw bzurg BweI mrdwnw kIrqn nw krdw qW gurU nwnk<br />
siwhb ƒ kOx jwxdw[ 6<br />
jdoN gurU jI dy mnwaux ’qy vI BweI s`qw jI Aqy rwie blvMf jI<br />
nw mMny qW gurU jI ny is`KW ƒ hukm id`qw ik auh Kud hI kIrqn kirAw<br />
krn[ gurU nwnk pwqSwh dI Swn ivc bury bol bolx dy kwrn <strong>siqgur</strong>U<br />
jI ny is`KW ƒ s`qy blvMf qoN kIrqn suxn ’qy vI rok lw id`qI[ kIrqn<br />
ikvyN kIqw jwvy ies leI aunHW ny Kud is`KW dw mwrg-drSn kIqw<br />
ikauNik kIrqn mwhOl ivc ply hoey gurU Arjn dyv jI rwg iv`idAw<br />
ivc kwPI inpuMn ho cu`ky sn[ ies qrHW jo kIrqn krn dI pRQw isr&<br />
pIVHI-dr-pIVHI c`ly Aw rhy gwiek GrwixAW dy kol sI hux gurU jI dI<br />
ikrpw sdkw auh AiDkwr is`KW ƒ iml igAw Aqy is`KW ny Kud kIrqn<br />
krnw SurU kr id`qw ijs nwl BgqI sMgIq dw hor v`D pRcwr pRswr ho<br />
sikAw[ gurduAwirAW ivc vI kIrqn huMdw sI[ hux hryk Avsr BwvyN<br />
auh ivAwh SwdI dw hovy jW jIvn-imRqU dw, hryk sMskwr ivc bwxI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 25 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dw kIrqn kIqw jWdw hY ijs dw ArMB sRI gurU Amrdws jI kr gey<br />
sn[ AMqr isr& ieMnw sI ik aus smyN isr& rvwieqI gwiek hI<br />
kIrqn kirAw krdy sn hux swry is`K Awp kIrqn krn l`g pey Aqy<br />
kIrqn krn leI rwg iv`idAw dw igAwn vI pRwpq krn l`gy ijs<br />
kwrn nw isrP BgqI sMgIq ƒ auqSwh imilAw sgoN SwsqrI sMgIq<br />
dw vI ivkws hoieAw[<br />
gurU jI duAwrw jwrI kIqy ies hukm nwl ik hux is`K Kud kIrqn<br />
krngy, ieh lwB hoieAw ik hux sMgIq (kIrqn) suxn vwsqy lokW ƒ<br />
imrwsIAW jW FwfIAW dy kol jwx dI muQwjI nw rhI[ Bwrq ivc<br />
vrn-vMf Aqy kMm-vMf dI c`lI Aw rhI rIqI Anuswr rwg dw kMm<br />
imrwsIAW ƒ hI sONp id`qw igAw sI[ gurU jI ny sMgIq-iv`idAw ƒ<br />
sIimq Gyry iv`coN k`F ky lokW dy ivSwl smUh ƒ sONp id`qw[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI dw kihxw hY ik jo Dun jW rwg gwieAw jwey<br />
aus ivc EAMkwr Bwv prmwqmw dy vwsqy pRIqI pRdriSq hoxI cwhIdI<br />
hY[ auh srb-ivAwpI hY Aqy aus dy drSn gurU dy mwiDAm qoN hI kIqy<br />
jw skdy hn:<br />
EAMkwir eyk Duin eykY eykY rwgu AlwpY]<br />
eykw dysI eyku idKwvY eyko rihAw ibAwpY]<br />
eykw suriq eykw hI syvw eyko gur qy jwpY]1] (pMnw 885)<br />
sRI gurU Arjn dyv jI ny kIrqn ƒ ieMnw mh`qv id`qw ik aunHW dy<br />
Anuswr auh JONpVI vI rwj mh`l qoN G`t suhxI nhIN ij`Qy pRBU dy guxW<br />
dw gwien huMdw hY Aqy auh rwj-mh`l iksy kMm dw nhIN ijs ivc rihx<br />
vwly lokW ny pRBU ƒ Bulw id`qw hY:<br />
BlI suhwvI CwprI jw mih gun gwey]<br />
ikq hI kwim n Daulhr ijqu hir ibsrwey]1] (pMnw 745)<br />
sRI gurU Arjn dyv jI ny qW mukqI dw swDn hI kIrqn ƒ mMinAw<br />
hY[ jdoN BweI JwqU, BweI muMdkw, BweI kydwrw Aqy BweI kilAwxw jI<br />
ny gurU jI qoN p`uiCAw ik aunHW dw auDwr iks qrHW hovygw qW mhwrwj ny<br />
&rmwieAw ik rwgW dI quhwƒ sUJ hY[ kIrqn krnw:<br />
gurbwxI rwgn mih mwE<br />
nIky pRBU ko sUjs bswE[ 7<br />
sRI gurU Arjn dyv jI &rmwauNdy hn ik ies sMswr ivc ausy mnu`K
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 26 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dw Awauxw sPl hY jo prmwqmw dI nyVqw ƒ mihsUs krdw hoieAw aus<br />
dy pRym ivc lIn ho ky aus dI BgqI krdw hY[ AijhI hwridk pRymw-<br />
BgqI ivc auh pUrn rUp ivc lIn ho ky jo kIrqn krdw hY auh aus<br />
dI Awqmw dIAW gihrweIAW qk pRBwv pwauNdw hY:<br />
sPlu jnmu qW kw prvwxu]<br />
pwrbRhmu inkit kir jwxu]<br />
Bwie Bgiq pRB kIrqin lwgY]<br />
jnm jnm kw soieAw jwgY] (pMnw 869)<br />
kIrqn ƒ sRI gurU Arjn dyv jI ny BgqI dy smu`cy swDnW qoN sRySt<br />
mMinAw hY[ klXug ivc BgqI dw iek iehI pRm`uK swDn hY ijs duAwrw<br />
jIv nw isr& Awp hI ies sMswr-swgr qoN pwr ho skdw hY sgoN swrI<br />
kul ƒ qwrn dI Xogqw-pRwpq kr skdw hY[ Aijhw mn`uK hI pRBU dI<br />
drgwh ivc mwx Aqy ie`zq nwl pRvyS krdw hY:<br />
kljug mih kIrqnu prDwnw]<br />
gurmuiK jpIAY lwie iDAwnw]<br />
Awip qrY sgly kul qwry hir drgh piq isau jwiedw]6]<br />
(pMnw 1075-76)<br />
gurU jI dy Anuswr hryk ivAkqI ƒ rozwnw kIrqn krnw cwhIdw<br />
hY[ prMqU pRBU dw kIrqn gwien krnw isr& aunHW mn`uKW ƒ pRwpq huMdw<br />
hY ijnHW au~qy pRBU Awp ikrpw krdy hn[ so gurU jI aunHW lokW dy Bwg<br />
dI pRsMsw krdy hn ijnHW ƒ pRBU dw guxgwn krnw nsIb huMdw hY Aqy<br />
ijnHW ny sMqW dI sMgq duAwrw pRBU dI nyVqw ƒ mihsUs kr ilAw hY:<br />
vfY Bwig pRB kIrqnu gwieAw]<br />
sMqsMig nwnk pRBu pwieAw]4] (pMnw 805)<br />
ijQy kIrqn krn dy vDIAw Pl mn`uK ƒ pRwpq huMdy hn auQy<br />
kIrqn suxn dy PlW dw vI gurU swihb ny vrxn kIqw hY[ Awp<br />
&rmwauNdy hn ik jo gurmuK hir dw kIrqn suxdy hn aunHW dy mn qoN<br />
hryk pRkwr dy vYr-ivroD imt jWdy hn:<br />
vYr ivroD imty iqh mn qy]<br />
hir kIrqnu gurmuiK jo sunqy] (pMnw 259)<br />
prmwqmw dw kIrqn krn vwlw Aqy suxn vwlw dovyN hI pRBU dy<br />
pRym-pwqr bxdy hn[ kIrqn dw Asl rs suxn dy leI gurduAwry
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 27 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
jwx dI loV hY[ <strong>siqgur</strong>U dy drSn kr ky suK nwl hir-j`s gwien<br />
krn dy nwl Aqy suxn dy nwl iek AnoKI Aqy AgMmI rs dI Junkwr<br />
iCVdI hY-mn`uK dw mn inrml ho jWdw hY Aqy Awqmw iKV au~TdI hY[<br />
hr pRkwr dy du`K-klyS imt jWdy hn[ mn`uK ies Xog ho jWdw hY ik aus<br />
pRBU dI Srn ivc snmwn iml sky:<br />
gur duAwrY hir kIrqnu suxIAY]<br />
<strong>siqgur</strong>u Byit hir jsu muiK BxIAY]<br />
kil klys imtwey <strong>siqgur</strong>u hir drgh dyvY mwnW hy]4]<br />
(pMnw 1075)<br />
purwqn smyN ivc gwaux vwly ƒ ‘gWDrv’ qy swz vjwaux vwly ƒ<br />
‘ikMnr’ ikhw jWdw sI[ sRI gurU Arjn dyv jI ny <strong>gurmiq</strong> sMgIq ivc<br />
gWDrv ƒ gwvxhwrw Aqy ikMnr ƒ bwvxhwrw ikhw hY ijnHW ƒ A`j AsIN<br />
gvYXw jW vwdk AwKdy hW[ 8<br />
auh Awp ^ud iek mhwn kIrqnIey sn[ aunHW dI vwdn smr`Qw<br />
dw sbUq ies Gtnw qoN cMgI qrHW iml jWdw hY[<br />
jdoN BweI s`qw jI Aqy rwie blvMf jI gurU jI dy mnwaux ’qy vI<br />
nw mMny qW gurU mhwrwj ny Awp swz PV ky r`bI kIrqn SurU kr id`qw[ 9<br />
gurU jI dI gwien-vwdn smr`Qw dI iek hor audwhrx imldI<br />
hY—jdoN gurU Amrdws jI dy pu`qr bwbw mohn jI qoN gurU Amrdws jI<br />
hornW gurUAW dIAW rcnwvW lYx gey qW bwbw mohn jI ny gurU jI ƒ<br />
rcnwvW dyx qoN ienkwr kr id`qw[ gurU jI ny swrMdw sur kIqw Aqy<br />
bwbw mohn jI dy cubwry dy hyTW glI ivc KVHy ho ky Sbd gwien SurU<br />
kIqw:<br />
mohn qyry aUcy mMdr mhl Apwrw]<br />
mohn qyry sohin duAwr jIau sMq Drm swlw] (pMnw 248)<br />
ieh Sbd pwrbRhm prmySvr dI vifAweI ivc ricAw hoieAw<br />
hY[ ies nwl bwbw mohn jI ie`iCq rcnwvW dyx vwsqy psIj gey[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI ny 30 rwgW ivc AwpxIAW rcnwvW dw<br />
gwien kIqw[ gurU jI Awp vI BwrqI sMgIq dy igAwqw sn[ sRI gurU<br />
gRMQ swihb dw sMpwdn krdy smyN gurU jI ƒ pqw sI ik auh sMgIq dI<br />
pusqk nhIN ilK rhy, sgoN auh iek AiqAMq piv`qr Aqy Dwrimk<br />
kwrj kr rhy sn[ sRI gurU Arjn dyv jI ny jYjYvMqI rwg ƒ C`f ky gurU
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 28 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
gRMQ swihb dy smUh rwgW ivc bwxI dw sMpwdn kIqw[ gurU jI ny ijnHW<br />
12 rwgW dw v`D pRXog kIqw aunHW dI swrxI ieQy pRsquq hY:<br />
1. gauVI, 2. Awsw, 3. dyvgMDwrI, 4. soriT, 5. DnwsrI,<br />
6. sUhI, 7. iblwvl, 8. rwmklI, 9. mwrU, 10. BYrau, 11. swrMg,<br />
12. kwnVw[<br />
sRI gurU gRMQ swihb dy rwgW ƒ aunHW dI prMprw Anuswr gurU jI ny<br />
pMj BwgW ivc vMifAw Aqy ienHW ƒ “kIrqn dI cOkI” dw nwm id`qw[<br />
kIrqn dI cOkI dy v`l iDAwn dyx qoN ieh g`l spSt ho jWdI hY ik<br />
rwgW dy smyN Anuswr hI ieh prMprw ArMB hoeI[ is`K Dwrimk sMgIq<br />
dy kuSl Aqy AiDkwrI ivdvwn fw. AjIq isMG (pyNtl) ny vI gurU gRMQ<br />
swihb au~qy Awpxy lwswnI SoD kwrj qoN auprMq ieh is`tw k`iFAw hY[<br />
aunHW dw kQn hY ik:<br />
The Ragas of Guru Grnth Sahib were classified under<br />
five groups according to the traditional time of the Ragas<br />
and the name ‘Chowki of Kirtan’ was given by the Gurus. 10<br />
kuJ KojwrQIAW dI rwey Anuswr ieh inrivvwd s`cweI hY ik<br />
kIrqn dIAW do cOkIAW dI prMprw gurU nwnk dyv jI dy smyN qoN hI<br />
ArMB ho c`ukI sI[ ienHW iv`coN pihlI cOkI ‘Awsw kI vwr’ dI sI, ijs<br />
dy ArMB hox dw smW sUrj au~gx dy pihlW dw huMdw sI Aqy dUjI cOkI<br />
‘sodru dI cOkI’ sI ijs dw ArMB sUrj fu`bx dy bwAd inSicq kIqw<br />
igAw sI[ fw. AjIq isMG (pyNtl) ny vI ies rwey dI puStI krdy hoey<br />
iliKAw hY:<br />
The services of ‘Asa di Vaar’ before sunrise and second<br />
of ‘Sodar’ after sunset used to be held at Kartarpur<br />
during the time of Guru Nanak. 11<br />
ies qoN ieh spSt huMdw hY ik gurU nwnk dyv jI ny jo AwpxI<br />
swDnw dw kyNdr krqwrpur ƒ bxwieAw sI auQy rozwnw svyry Aqy Swm<br />
ƒ kIrqn huMdw sI[ “Awsw kI vwr” dI kIrqn-prMprw ieQoN hI<br />
ArMB hoeI jo A`j qk clI Aw rhI hY[ aus dw smW sUrj au~gx qoN<br />
pihly sI[<br />
is`KW dy cOQy gurU sRI gurU rwmdws jI qk kIrqn dIAW ieh dovyN<br />
cOkIAW hI pRcwr ivc rhIAW[ prMqU sRI gurU Arjn dyv jI ny sRI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 29 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
hirmMdr swihb ivc sRI gurU gRMQ swihb dw <strong>pRkwS</strong> krn auprMq pihlI<br />
vwr kIrqn dI mrXwdw sRI hirmMdr swihb ivc ArMB kIqI[ BweI<br />
kwnH isMG nwBw ny sRI gurU Arjn dyv jI duAwrw Awsw kI vwr dI cOkI,<br />
crn kml dI cOkI, sodru dI cOkI, kilAwx dI cOkI, ienHW cwr<br />
cOkIAW dw pRcln kIqw d`isAw hY[ 12 prMqU BweI vIr isMG dy Anuswr<br />
kIrqn dIAW pMj cOkIAW <strong>gurmiq</strong> ivc nIXq hn[ 13<br />
fw. AjIq isMG (pyNtl) dy Anuswr vI kIrqn dIAW pMj cOkIAW<br />
sRI gurU Arjn dyv jI dy smyN qoN hI SurU sn[<br />
After the installatiion of the Guru Granth Sahib in<br />
Golden Temple Guru Arjan Dev Ji added three more<br />
chowkies. 14<br />
ies qoN spSt huMdw hY ik do cOkIAW pihlW pRcilq sn Aqy iqMn<br />
cOkIAW sRI gurU Arjn dyv jI ny hor Swml kr id`qIAW jo k`ul imlw<br />
ky pMj cOkIAW ho geIAW jo ies pRkwr hn:<br />
1. Awsw kI vwr dI cOkI: ies dw smW AMimRq vylw hY jo rwq dy<br />
krIb do vjy qoN SurU huMdw hY[ ies dy ADIn hyT ilKy rwg AwauNdy hn,<br />
Awsw, soriT, rwmklI, BYrau, pRBwqI, gauVI, dyvgMDwrI Awid[ rwg<br />
soriT Awm qOr ’qy rwq ƒ gwieAw jWdw hY, prMqU Awsw kI vwr dI cOkI<br />
ivc ies rwg ivc kuJ Sbd gwey jwx dI rIq hY[ 15<br />
2. AnMd dI cOkI : ‘Awsw kI vwr’ dy kIrqn auprMq iek lMmw<br />
Sbd ‘rwg rwmklI’ ivc gwieAw jWdw hY jo ik AnMd swihb dy nwm<br />
qoN jwixAw jWdw hY[ ies dw smW svyr dy Cy vjy qoN nON vjy qk hY[ rwg<br />
rwmklI qoN ielwvw ies ƒ hyT ilKy rwgW ivc vI gwieAw jw skdw<br />
hY-gUjrI, tofI, sUhI, quKwrI, iblwvl Awid[<br />
3. crn kml dI cOkI : ies ƒ iblwvl dI cOkI dy nwm qoN vI<br />
jwixAw jWdw hY ikauNik ies ivc pMj Sbd rwg iblwvl ivc gwey<br />
jWdy hn[ ies dw smW idn dy ds vjy qoN dupihr dy iqMn vjy qk hY[<br />
ies dy ADIn hyT ilKy rwg AwauNdy hn—iblwvl, tofI, gUjrI,<br />
dyvgMDwrI, sUhI, swrMg, vfhMs, bsMq, mwlI gauVw qy mwJ Awid[<br />
rwg bsMq, bsMq r`uq ivc dupihr jW rwq dy iksy pihr ivc<br />
gwieAw jw skdw hY[<br />
4. sodru dI cOkI: ies dw gwien smW sUrj fu`bx auprMq hY jW Swm
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 30 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dy cwr vjy qoN s`q vjy qk dw smW ijs ƒ ihMdusqwnI sMgIq ivc<br />
sMiDAw <strong>pRkwS</strong> ikhw jWdw hY[ ies leI inmnilKq rwg inrDwrq<br />
hn—DnwsrI, jYqsrI, bYrwVI, mwrU, Awsw Awid[ rwg mwrU izAwdwqr<br />
mrn sMskwr dy mOky ’qy gwieAw jWdw hY[<br />
5. suK Awsx jW kilAwx dI cOkI: ies dw smW sUrj fu`bx<br />
auprMq Awm qOr ’qy s`q vjy Swm qoN ArMB huMdw hY[ ies ivc sB qoN<br />
pihlW rwg kilAwx Aqy rwg kwnVw dy Sbd gwey jWdy hn[ aus<br />
auprMq hornW rwgW dy Sbd gwey jWdy hn Aqy AKIr ivc ‘soihlw’ dw<br />
pwT kIqw jWdw hY[ ies cOkI ivc hyTW ilKy rwg inrDwrq hn:<br />
kilAwx, kwnVw, ibhwgVw, soriT, iqlMg, nt nwrwiex, kydwrw,<br />
mlwr, jYjYvMqI, Awsw Awid[<br />
rwg mlwr ƒ vrKw ru`q ivc idn dy smyN vI ibnW pihr bMDn dy<br />
gwey jwx dw hukm kIqw igAw hY[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI ny rwgW dy duAwrw pRymw-BgqI (kiljug<br />
mih kIrqn prDwnw) dy kilAwxkwrI mwrg ƒ Awpxy jIvn ivc m`uK<br />
sQwn id`qw[ gurU jI dw ivAkiqqv qW ivSv-pRym nwl Eq-poq sI[<br />
auh srbivAwpk prmwqmw dy Bgq qW sn, nwl hI lok nyqw hox dy<br />
nwqy aunHW jIvn sMGrS dIAW AnykW hor izMmyvwrIAW vI c`ukIAW hoeIAW<br />
sn[ aunHW dI bwxI ies smwjk kwrjSIlqw dw pRq`K pRmwx pyS<br />
krdI hY[<br />
sRI gurU Arjn dyv jI dI bwxI hornW swry gurUAW nwloN sB qoN<br />
izAwdw hY[ ijQoN qk BwSw dI vic`qrqw dw sMbMD hY auh qW iek<br />
hYrwnIjnk s`cweI hY[ ievyN l`gdw hY ik idl ivc ies leI kuJ ivSyS<br />
qrHW dw moh sI[ aunHW ny AwpxI bwxI duAwrw Awpxy smyN ivc pRcilq<br />
v`D qoN v`D BwSw rUpW ƒ sur`iKAq r`Kx dw Xqn kIqw hY[<br />
Awp jI dI bhuqI bwxI sMq-BwSw ivc qW hY hI, ies qoN ielwvw<br />
ibRj BwSw, shsikRqI gwQw, Svyqw, pMjwbI, lihMdI (p`CmI pMjwbI)<br />
Awid ivc vI ies dy bhuq suMdr audwhrx imldy hn[ sRI gurU Arjn<br />
dyv jI Aijhy Adu`qI bwxIkwr hn ijnHW ny izAwdwqr sMq-BwSw ivc<br />
Aqy kuJ ku pMjwbI BwSw ivc bwxI rc ky swfy swihq dI hI nhIN sgoN<br />
BwrqI sMgIq dw ivkws Aqy KuShwlI kIqI hY[ ienHW dIAW rcnwvW<br />
ivc igAwn, pRym Aqy vYrwg BrpUr hn[ CMdW dy AnykW nmUny v`K-v`K
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 31 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
rwgW Aqy lYAW ivc iek ivSyS pRkwr dy vlvly smyq AMikq hn[<br />
ies qrHW Awpxy gurU ipqw sRI gurU rwmdws jI duAwrw ADUry C`fy<br />
gey kwrjW ƒ pUrw krdy hoey gurU jI Awpxw jIvn bqIq kr rhy sn<br />
ik eIrKw dy kwrn muZl bwdSwh jhWgIr ny gurU jI au~qy ivdrohI<br />
Sihzwdy Kusro ƒ Awsrw dyx dw ielzwm lgw ky bMdI bxw ilAw[<br />
SwhI hukm qoN lokW dI BlweI leI jIvn Br kMm krn vwly Aqy<br />
koml idl vwly Drm gurU ƒ kYd kr ky lwhOr iljwieAw igAw Aqy pMj<br />
idn qrHW-qrHW dy qsIhy dy ky aunHW ƒ ieslwm ivc ilAwaux dw Xqn<br />
kIqw igAw[ aunHW dy isr ’qy grm ryqw pweI geI, bdn ƒ grm pwxI<br />
ivc aubwilAw igAw[ auh ’qyrw kIAw mITw lwgY hir nwm pdwrQu<br />
nwnk mwgY’ dw Sbd hI gwien krdy rhy[ aunHW dy ichry ’qy koeI vI<br />
mlwl nw AwieAw Aqy nw hI auh ienHW qsIihAW qoN r`qI Br vI Gbrwey<br />
Aqy AwKrkwr sMn 1606 eIsvI ivc ShIdI pRwpq kr gey[<br />
hvwly Aqy it`pxIAW :<br />
1. bwxI gurU Arjn dyv, pRo. ipAwrw isMG pdm, s&w 12.<br />
2. sRI gurU Arjn jIvn qy rcnw, BwSw ivBwg, pMjwb, s&w 144.<br />
3. bwxI gurU Arjn dyv, pRo. ipAwrw isMG pdm, s&w 12-12.<br />
4. sRI gurU Arjn dyv jIvn qy rcnw, gurSrn kOr j`gI, s&w 110.<br />
5. bwxI gurU Arjn dyv, pRo. ipAwrw isMG pdm, s&w 24.<br />
6. jIvn ibRqWq sRI gurU Arjn dyv jI, pRo. swihb isMG, s&w 19.<br />
7. pRq`K hrI jIvnI gurU Arjn dyv jI, siqbIr isMG, s&w 75.<br />
8. gurU Arjn dyv jIvn qy bwxI, mihMdr kOr ig`l, s&w 79.<br />
9. mn`uKqw dy gurU nwnk dyv jI qoN sRI gurU qyg bhwdr jI qk, ig. sohx isMG sIql,<br />
s&w 170-180.<br />
10. The Nature and the Placement, Dr. A.S. Paintal, P. 106-107.<br />
11. auhI, s&w 106.<br />
12. mhwn koS, BweI kwnH isMG nwBw, s&w 449.<br />
13. gurU gRMQ koS, BweI vIr isMG, s&w 882.<br />
14. The Nature and the Placement, Dr. A.S. Paintal, P. 106.<br />
15. pMjwb kI sMgIq prMprw, fw. gIqw pyNtl, s&w 124.
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 32 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ieiqhwisk gur-AsQwn:8<br />
sRI gurU AMgd dyv jI nwl sMbMiDq ieiqhwisk AsQwn<br />
-mnmohn kOr*<br />
sRI gurU AMgd dyv jI dw jnm izlHw mukqsr (vrqmwn) dy ipMf<br />
m`qy dI srW ijs ƒ ik A`jklH ipMf srwey nWgw ikhw jWdw hY, ivKy<br />
ipqw sRI PyrUm`l jI dy Gr mwqw dieAw kOr jI (sBrweI) dy ku`KoN<br />
hoieAw[ Awp jI dI SwdI ipMf sMGr dy sRI dyvI cMd mrvwhw jI dI<br />
spu`qrI bIbI KIvI jI nwl hoeI[ bIbI KIvI jI dI k`uKoN Awp jI dy Gr<br />
do spu`qr BweI dwqU jI qy BweI dwsU jI qy do spu`qrIAW bIbI Amro<br />
jI qy bIbI AnoKI jI dw jnm hoieAw[ sRI gurU nwnk dyv jI ny 1539<br />
eI: ivc BweI lihxw jI ƒ Awpxw au~qrwiDkwrI Qwp aunHW dw nW<br />
AMgd r`K aunHW ƒ guirAweI sONp id`qI[<br />
sRI gurU AMgd dyv jI ny Awpxy jIvn-kwl dOrwn smwj suDwr<br />
leI KfUr swihb ivKy jwq-pwq, CUq-Cwq dy ivqkry ƒ ^qm krn<br />
leI lMgr Aqy pMgq dI gurU nwnk pwqSwh duAwrw clweI mrXwdw ƒ<br />
vDyry pRPulq kIqw[ ies dI syvw dI izMmyvwrI aunHW ny AwpxI supqnI<br />
bIbI KIvI jI dy izMmy lweI[ ies qoN ielwvw aunHW ny KfUr swihb ivKy<br />
hI kOm dI ijsmwnI qMdrusqI leI m`l AKwVy vI kwiem kIqy[<br />
goieMdvwl ngr sRI gurU Amrdws jI ny vswieAw ijs ip`Cy mUl pRyrnw<br />
sRI gurU AMgd dyv jI dI hI sI[ sRI gurU gRMQ swihb jI ivc Awp jI<br />
dy 63 slok drj hn[ Awp 29 mwrc sMn 1552 eI: ƒ sRI gurU<br />
Amrdws jI ƒ gurg`dI dI bKiSS kr joqI joq smw gey[ Awpxy<br />
jIvn-kwl dOrwn Awp jI ny ij`Qy vI Awpxy piv`qr crn pwey, sMgqW<br />
ny Awp jI dI Xwd ƒ sdIvI bxweI r`Kx leI au~Qy gurduAwrw swihbwn<br />
dI sQwpnw kIqI[ sRI gurU AMgd dyv jI nwl sMbMiDq gurduAwrw<br />
swihbwn bwry jwxn dw Xqn krdy hoey AwE AsIN pihlW sRI mukqsr<br />
izlHy bwry jwxn dw Xqn krdy hW[<br />
sRI mukqsr swihb izlHw hY~fkuAwrtr hY[ ieh biTMfw-Pwizlkw<br />
rylvy lweIn ’qy biTMfy qoN 75 iklomItr Aqy Pwizlkw qoN 48 iklomItr<br />
* # 8363, glI nM: 2, gurU rwmdws ngr, sulqwnivMf rof, sRI AMimRqsr[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 33 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dI dUrI ’qy hY[ sRI mukqsr swihb mogw-Abohr sVk qy nYSnl hweIvy<br />
nM: 16 ’qy kotkpUrw qoN 32 Aqy mlot qoN 29 iklomItr dI dUrI ’qy<br />
siQq hY[ sRI mukqsr swihb qihsIl dw iek ipMf srwey nWgw<br />
mukqsr-kotkpUrw sVk ’qy rylvy stySn brIvwlw qoN 2 iklomItr dI<br />
dUrI ’qy siQq hY[ sRI AMimRqsr qoN ieh AsQwn 150 iklomItr dI<br />
dUrI ’qy hY[<br />
gurduAwrw jnm AsQwn pwqSwhI dUjI, srwey nWgw: ipMf<br />
srwie nWgw ivKy sRI gurU AMgd dyv jI dw 31 mwrc, 1504 eI: ƒ<br />
jnm hoieAw[ ie`Qy sRI gurU AMgd dyv jI dI Xwd ivc gurduAwrw<br />
swihb suSoiBq hY jo ‘jnm AsQwn pwqSwhI dUjI’ krky pRis`D hY[<br />
gurduAwrw swihb dw pRbMD SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI krdI hY[<br />
ies ipMf ivc sRI gurU nwnk dyv jI Aqy sRI gurU goibMd isMG jI dI Xwd<br />
ivc vI gurduAwrw swihbwn suSoiBq hn[<br />
KfUr swihb<br />
KfUr swihb pMjwb dy nvyN bxy izlHy qrnqwrn dI iek qihsIl<br />
hY[ ieh ibAws-goieMdvwl swihb rylvy lweIn ’qy ibAws qoN 22<br />
iklomItr Aqy goieMdvwl swihb qoN 6 iklomItr dI dUrI ’qy siQq hY[<br />
ieh sRI AMimRqsr qoN 43 Aqy qrnqwrn qoN 19 iklomItr dI dUrI ’qy<br />
siQq hY[ jlMDr qoN sRI AMimRqsr jWdy smyN sRI AMimRqsr qoN 18<br />
iklomItr pihly siQq jMifAwlw ngr qoN iek sVk KfUr swihb ƒ<br />
jWdI hY, ij`QoN KfUr swihb dI dUrI l`gBg 15 iklomItr hY[<br />
KfUr swihb dI pwvn DrqI ƒ pihly nON gurU swihbwn dI pwvn<br />
crn Coh dI bKiSS pRwpq hY[ iesy hI ipMf ivc sRI gurU AMgd swihb<br />
jI dI SwdI 1519 eI: ivc hoeI sI[ sRI gurU nwnk dyv jI qoN gurg`dI<br />
dI bKiSS auprMq aunHW dI AwigAw Anuswr sRI gurU AMgd dyv jI ny KfUr<br />
swihb ivKy hI invws kr ies DrqI ƒ pRcwr dw kyNdr bxwieAw Aqy<br />
ie`Qy auh 1552 eI: qk rhy[ iesy hI jgHw ’qy sRI gurU AMgd dyv jI ny<br />
sRI gurU Amrdws jI ƒ Awpxw au~qrwiDkwrI Qwp guirAweI dI bKiSS<br />
kIqI sI[ ies ngr ivc sRI gurU AMgd dyv jI qoN ielwvw sRI gurU nwnk<br />
dyv jI Aqy sRI gurU Amrdws jI dIAW ieiqhwisk XwdgwrW sQwipq<br />
hn[ KfUr swihb ivKy suSoiBq gurduAwrw swihbwn dI syvw-sMBwl dw
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 34 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kwrj kwr syvw vwly bwbw syvw isMG jI duAwrw kIqw jw irhw hY[<br />
a) gurduAwrw qipAwnw swihb, KfUr swihb : gurduAwrw<br />
qipAwnw swihb KfUr swihb ivKy aus AsQwn ’qy suSoiBq hY ij`Qy sRI<br />
gurU AMgd dyv jI ny BweI bwlw jI qoN sRI gurU nwnk dyv jI dI jnm<br />
swKI ilKvweI sI[<br />
A) gurduAwrw qp AsQwn gurU AMgd swihb, KfUr swihb:<br />
gurduAwrw qp AsQwn gurU AMgd swihb, sRI gurU nwnk dyv jI dI Xwd<br />
ivc suSoiBq gurduAwrw qipAwnw swihb jI dy swhmxy suSoiBq hY[<br />
ie`Qy sRI gurU AMgd swihb jI Akwl purK dI BgqI ivc lIn ho iek<br />
prmwqmw dI ausqiq kirAw krdy sn[<br />
e) gurduAwrw drbwr swihb, AMgITw swihb, KfUr swihb:<br />
gurduAwrw drbwr swihb, AMgITw swihb aus AsQwn ’qy suSoiBq hY<br />
ij`Qy sRI gurU AMgd swihb jI dy joqI joiq smwaux auprMq aunHW dw<br />
AMiqm sskwr kIqw igAw sI[ ie`Qy ifauFI dy swhmxy gurU AMgd dyv<br />
jI dI spu`qrI bIbI Amro jI dw ieiqhwisk KUh vI hY[<br />
s) gurduAwrw mweI ivrweI jI, KfUr swihb: is`K ieiqhws<br />
Anuswr jdoN gurU nwnk swihb ny sRI AMgd dyv jI ƒ gurg`dI leI<br />
cuixAw Aqy krqwrpur qoN KfUr swihb jwx vwsqy bcn kIqw qW sRI<br />
gurU AMgd swihb jI kuJ smW iekWq ivc rihx leI mweI ivrweI<br />
(iBrweI) dy Gr ivc rhy[ ie`Qy hI bwbw b`uFw jI dI AgvweI ivc<br />
AweIAW sMgqW ƒ bwbw jI dI bynqI auprMq gurU swihb ny drSn id`qy<br />
sn[ ies gurduAwrw swihb dI nvIN iemwrq dI auswrI 1980 eI:<br />
ivc hoeI[<br />
h) gurduAwrw m`l AKwVw, KfUr swihb : gurduAwrw swihb m`l<br />
AKwVw aus QW ’qy suSoiBq hY ij`Qy sRI gurU AMgd swihb jI b`icAW ƒ<br />
m`l Xu`D dw AiBAws krwieAw krdy sn[ sRI gurU AMgd dyv jI ny ie`Qy<br />
hI gurmuKI il`pI dy pRcwr qy pwswr leI pwTSwlw dI sQwpnw vI kIqI<br />
Aqy gurmuKI il`pI dw bwl-boD bxwieAw[ A`jklH ie`Qy sRI gurU gRMQ<br />
swihb jI dy pwT dI sMiQAw id`qI jWdI hY[<br />
hrIky<br />
gurduAwrw swihb pwiqSwhI dUjI Aqy CyvIN hrIky : hrIky izlHw
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 35 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
qrnqwrn dI qihsIl p`tI dw iek ipMf hY[ ibAws Aqy sqluj<br />
dirAw dy sMgm au~qy v`sy ies ipMf ƒ ‘hrIky p`qx’ ikhw jWdw hY[<br />
ieh rylvy stySn mKU qoN 8 iklomItr Aqy sRI AMimRqsr qoN 60<br />
iklomItr dI dUrI ’qy siQq hY[ m`qy dI srW qoN ipMf sMGr ivKy rihx<br />
qoN bwAd kuJ smW sRI gurU AMgd dyv jI ny AwpxI irhwieS hrIky ivKy<br />
vI r`KI sI pr kuJ kwrnW krky auh vwps ipMf sMGr cly gey sn[<br />
ieiqhwisk sRoqW qoN pqw c`ldw hY ik CyvIN pwiqSwhI sRI gurU hirgoibMd<br />
swihb jI ny vI ies DrqI ƒ AwpxI piv`qr crn-Coh dI bKiSS<br />
kIqI hY[ ies ipMf ivc sRI gurU AMgd dyv jI Aqy sRI gurU hirgoibMd<br />
swihb jI dI Awmd dI piv`qr Xwd ivc gurduAwrw swihb suSoiBq hY,<br />
ijs dI nvIN iemwrq dw inrmwx-kwrj bwbw dXw isMG jI surisMG<br />
vwly krvw rhy hn[<br />
Kwn CwprI<br />
gurduAwrw swihb pwiqSwhI dUjI Kwn CwprI : Kwn CwprI izlHw<br />
qrnqwrn dw iek ipMf hY[ ieh Piqhwbwd qoN 5 iklomItr Aqy rylvy<br />
stySn qrnqwrn qoN 19 iklomItr dI dUrI ’qy siQq hY[ ieh iek<br />
Cotw ijhw ipMf hY, ijs ivc sRI gurU AMgd swihb, sRI gurU Amrdws<br />
swihb, sRI gurU Arjn swihb Aqy sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny Awpxy<br />
piv`qr crn pwey hn[ ieiqhwisk sRoqW Anuswr sRI gurU AMgd swihb<br />
jI KfUr swihb invws smyN jd iek vwr ipMf ivc kwl pY igAw qW<br />
iek iSv nwQ nW dw qpw, jo gurU AMgd swihb dI S^sIAq Aqy<br />
hrmn-ipAwrqw qoN Kwr KWdw sI ny ipMf vwsIAW ƒ ikhw ik sRI guurU<br />
AMgd swihb jI dy ipMf C`fx qoN bwAd hI ipMf ivc mINh pvygw[ jdoN<br />
sRI gurU AMgd swihb jI ƒ ies g`l dw pqw l`gw qW auh bwbw b`uFw jI<br />
ƒ nwl lY ky KfUr swihb C`f ky, ^wnpur dI it`bI 'qy cly gey[ bwvjUd<br />
ies dy jd bwrS nw hoeI qW bwbw Amrdws jI, jo goieMdvwl swihb<br />
qoN KfUr swihb Awey sn ny lokW ƒ sRI gurU AMgd swihb koloN muAwPI<br />
mMgx leI pRyirq kIqw qW ipMf vwsIAW ny Kwnpur dI it`bI 'qy Aw ky<br />
sRI gurU AMgd swihb qoN muAw&I mMgI Aqy gurU swihb ƒ vwps KfUr<br />
swihb Awaux leI bynqIAW kIqIAW[ auprMq jd ipMf vwsIAW ny XogI<br />
ƒ aus dI kIqI dw Pl dyx dw rwh ApxwieAw qW ausy smyN bwrS pYxI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 36 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
SurU hoeI[ ieiqhws sRoq d`sdy hn ik sRI gurU Arjn dyv jI dI iek<br />
vwr jd Kwnpur Awey qW aunHW ny ipMf dy iek grIb ikswn BweI hImW<br />
dI CwprI ivc irhwieS kIqI sI ijs kwrn 'Kwnpur', 'Kwnpur<br />
CwprI' krky pRis`D ho igAw[ gurduAwrw swihb dI mOjUdw iemwrq<br />
1970 eI: ivc auswrI geI[<br />
gurduAwrw sRI gurU AMgd swihb jI Brovwl: Brovwl qihsIl<br />
KfUr swihb, izlHw qrnqwrn dw iek ipMf hY[ ieh qrnqwrn dy pUrb<br />
v`l 15 iklomItr dUr qrnqwrn-goieMdvwl sVk ’qy siQq hY[ rylvy<br />
stySn qrnqwrn ie`QoN 16 iklomItr dI dUrI ’qy siQq hY[ ies ipMf<br />
ivc sRI gurU AMgd swihb Kwn CwprI qoN KfUr swihb vwps jwx smyN<br />
ijs jgHw ’qy kuJ smW Tihry sn, au~Qy gurU swihb dI Awmd dI Xwd<br />
ivc gurduAwrw swihb suSoiBq hY, ijs ƒ pihlW ‘gurUAwxw swihb’<br />
AwiKAw jWdw sI pr A`jklH ieh gurduAwrw sRI gurU AMgd swihb krky<br />
pRis`D hY[ gurduAwrw swihb dI mOjUdw iemwrq dI auswrI 1980 eI:<br />
ivc hoeI[<br />
is`K imSn id`lI v`loN <strong>gurmiq</strong> Aqy AMimRq-sMcwr smwgm<br />
is`K imSn id`lI v`loN gurduAwrw is`K sMgq rxjIq ngr nvIN id`lI<br />
ivKy 23, 24 ApRYl <strong>2011</strong> ƒ do rozw <strong>gurmiq</strong> smwgm Aqy AMimRq-sMcwr<br />
krvwieAw igAw[ <strong>gurmiq</strong> smwgm ivc BweI divMdr isMG hzUrI rwgI<br />
s`cKMf sRI hirmMdr swihb sRI drbwr swihb, sRI AMimRqsr, BweI mlkIq<br />
isMG lONgovwl FwfI jQw, BweI bldyv isMG sBrw kvISrI jQw Aqy is`K<br />
imSn id`lI dy ieMcwrj BweI AjIq isMG, pRcwrk BweI suKivMdr isMG qy<br />
BweI gurnwm isMG ny gurbwxI qy kQw-kIrqn rwhIN sMgqW ƒ inhwl kIqw[<br />
pMj-ipAwry swihbwn ny AMimRq dw bwtw iqAwr kIqw[ ijs dOrwn 25<br />
pRwxIAW ny AMimRq CikAw[ ies smyN jQydwr kuldIp isMG mYNbr SRomxI<br />
kmytI Aqy blivMdr isMG mYNbr id`lI is`K gurduAwrw pRbMDk kmytI qoN<br />
ielwvw gurduAwrw is`K sMgq rxjIq ngr dy sk`qr s. rxjIq isMG,<br />
Drm pRcwr sk`qr s. mnjIq isMG Awid hwzr sn[ AMimRq Ckx vwly<br />
pRwxIAW ƒ kkwr Drm pRcwr kmytI sRI AMimRqsr v`loN Bytw rihq id`qy gey[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 37 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sRI hirikRSn iDAweIAY ijs ifTy siB duiK jwie<br />
-bIbI AMimRq kOr*<br />
ATvyN <strong>siqgur</strong>U CyvyN gurU hirgoibMd jI dy poqy, sqvyN gurU hirrwie<br />
jI dy Coty PrzMd, bwlw pRIqm sRI gurU hirikRSn swihb jI ny 1656<br />
eI: ƒ kIrqpur swihb ivKy mwqw ikRSn kOr jI dI k`uKoN jnm ilAw[<br />
Ajy bYTx hI l`gy sn ik ikMnI-ikMnI dyr cOkVw mwr-iekwgricq ho<br />
kIrqn qy pwT suxdy rihMdy[ A`KrI iv`idAw vI jldI isK leI, KyfW<br />
vI inrBYqw vwlIAW Kyfdy[ ipqw sRI gurU hirrwie jI dI ingrwnI hyT<br />
qy sMgq sdkw sRI gurU hirrwie jI dy swry gux— DIrj, inmrqw,<br />
smidRStqw, duKIAW dy du`K dUr krny, h`QIN syvw krnI, pSU-pMCIAW dw<br />
iDAwn r`Kxw, loVvMdW dI shwieqw krnI, nwm-bwxI dw AiBAws<br />
krnw Awid Awp jI ivc suBwvk hI pRvyS kr gey[ gurU ipqw jI nwl<br />
swry Dwrimk AsQwnW dy drSn kIqy qy v`ifAW dw ikvyN siqkwr krnw<br />
hY, iksy ƒ vI au~cw nhIN bolxw Awid bcpn Bwv CotI aumr ivc hI<br />
AnykW guxW ƒ gRihx kIqw[<br />
Awp jI dy v`fy Brw rwmrwie ny jdoN gurU-isDWq qoN Btk ky SwhI<br />
TwT-bwT dy Asr hyT Aw ky Awpxy gurUAW dI bwxI dw iqRskwr kIqw<br />
qW ipqw gurU hirrwie jI ny aus ƒ bydKl kr id`qw qy gurg`dI pMj swl<br />
dy spu`qr sRI hirikRSn jI ƒ sONp sMgqW ƒ ikhw ik gurbwxI dw p`lw<br />
nhIN C`fxw[ hux mukqI dI kuMjI sRI gurU hirikRSn jI dy h`Q hY, ienHW<br />
’qy SrDw r`Kx vwilAW dy swry kSt dUr hoxgy qy sB Pl pRwpq hoxgy!<br />
ATvyN <strong>siqgur</strong>W dy drSn kridAW hI sMgqW inhwl huMdIAW[ Awp<br />
AMimRq vyly drbwr ivc AwauNdy[ kIrqn qy kQw auprMq drbwr lgwauNdy,<br />
SMky nivrq krdy, sMgqW dIAW BytwvW pRvwn kr loVvMdW ivc vMfdy[<br />
lMgr ivc vI Awpxy h`QIN syvw krdy[ bYrwgIAW, swDUAW, PkIrW qy<br />
sMgqW ƒ gurU-Gr dI mrXwdw d`sdy qy aupdyS idMdy:<br />
aupdyS:<br />
* 658/10,pMjwb mwqw ngr, luiDAwxw[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 38 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
— pihly pMj gurU swihbwn dI bwxI ƒ suxn, ivcwrn qy Aml krn<br />
nwl jIvn mukq ho jWdw hY[<br />
— ikrq jo vI hovy iemwndwrI nwl kIiqAW hI pRvwn huMdI hY[ ikrq<br />
kridAW pRBU dI bMdgI nhIN C`fxI[<br />
— sRI gurU gRMQ swihb jI ƒ gurU dw ihrdw jwx v`D qoN v`D pRcwr kro[<br />
— kysW dI byAdbI nw kro sgoN kyswDwrI ho ky hr vyly ismrn kro[<br />
— sqI rsm nhIN krnI[<br />
— ivDvw ivAwh dI Ku`lH hoxI cwhIdI hY[<br />
— kuVImwr ƒ mUMh nhIN lwauxw[ aus ƒ sMgq ivc vI nhIN bYTx dyxw[<br />
— qmwkU dw syvn nw krn qy Aqy kysW ƒ nw ktwaux ’qy Awqimk<br />
SWqI, Awqimk SkqI Aqy Awqimk mMfl dw rs mwixAw jw<br />
skdw hY[<br />
— ‘Gwil Kwie ikCu hQhu dyie’ dy mhWvwk ƒ idRVH kIqw jwxw cwhIdw<br />
hY[<br />
— gurU golk ƒ loVvMdW dI shwieqw leI vrqo[<br />
— is`KI ivc dwrSink bwrIkI nhIN, qrk dI isAwxp nhIN, dlIlbwzI<br />
dI cqurweI ivc nhIN pYxw:<br />
Coif isAwnp bhu cqurweI duie kr joiV swD mig clu]<br />
ismir suAwmI AMqrjwmI mwnuK dyh kw iehu aUqm Plu]<br />
(pMnw 717)<br />
— vwihgurU dw Bwxw isr Jukw ky mMnxw cwhIdw hY[<br />
— kdy koeI ie`Cw hovy, ivGn Aw pvy, du`K sqwey, mn n itky qW sRI<br />
gurU gRMQ swihb jI dI Srn ivc jwE auh shweI ho sB du`K<br />
k`txgy[<br />
— iqMn swl dy gurqw kwl smyN Awp ij`Qy lokW ƒ Awpxy aupdySW rwhIN<br />
is`Dy rwh pwauNdy rhy au~Qy ieMnI CotI aumr ivc ieho ijhy kwrj kIqy<br />
ik Awm ivAkqI pVH-sux ky hI dMg rih jWdw hY[<br />
kwrj :<br />
— smyN dI nzwkq ƒ dyKdy sMgqW ƒ hukmnwmy Byjy ik auh msMdW qoN<br />
sucyq rihx ikauNik keI msMd gurU kI golk dI Zlq vrqoN kr<br />
rhy sn[ pwkptn dI sMgq dy nwm hukmnwmy qoN pqw l`gdw hY ik
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 39 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sMgq hux kwr-Bytw msMdW h`Q nw Byjy, nw hI aunHW dI sMgq krnI<br />
hY[ isrP nyVy DrmSwlw jw ky inqnym qy pwT suxnw hY[<br />
— ihMdusqwn Br ivc qy bwhr dUr-dUr hr is`KI kyNdr ’qy suGV<br />
isAwxy is`K Byjy ijnHW ny is`KI dy bUty ƒ hor pRPulq kIqw[<br />
— pRBU-eykqw dy isDWq ƒ idRVH krwieAw qy mn`uK dI eykqw ƒ KMfn<br />
hox qoN bcwieAw[<br />
— gurbwxI dI quk bol ky doKIAW ƒ is`Dy rwh ’qy lY AwauNdy[ ijvyN jdoN<br />
cor jsvMq rwie Awp jI dy drbwr AwieAw-Awp jI ny ‘cor kI<br />
hwmw Bry nw koie] coru kIAw cMgw ikau hoie’ Sbd aucwr aus ’qy<br />
BrvIN nzr pweI[ auh ro ipAw qy gurU jI qoN iKmw mMg aus ny sMgq<br />
swhmxy hI pRx kIqw ik auh A`gy qoN h`QIN ikrq krygw[<br />
— ‘sIis invwieAY ikAw QIAY jw irdY kusuDy jwih’[ sRI gurU nwnk dyv<br />
jI dI ieh quk jdoN Awp jI dI rsnw qoN suxI qW gyNdw ml dw<br />
AMdrlw ih`l igAw[ aus ny jUAw Kyfx qy Srwb pIx dI BYVI vwdI<br />
iqAwgx dw pRx ilAw[ pMc nMd cMd ivBcwrI qy ies qrHW keI hor<br />
Awp jI dy ipAwr Bry im`Ty qy qIr ivMnHy bcnW sdkw nyk qy guris`K<br />
bxy[<br />
— Awp jI dy drSnW sdkw hI lokW dy du`K dUr ho jWdy[ Awp jI<br />
glIAW-kUicAW ivc jw jw ky rogIAW dy rogW dw invwrn krdy[<br />
— bsMqR nW dy kwSI qoN Awey bRwhmx dw ij`Qy kuSt rog dUr kIqw au~Qy<br />
aus ƒ aUc-nIc, jwq-pwq, bRwhmx-SUdr dy koJy ivcwrW ƒ dUr<br />
krn dw aupdyS id`qw[<br />
— mwnisk rog nwl pIVq joDy neIAw SsqR ƒ kyswDwrI ho ky nwm<br />
jpx qy ismrn krn dw aupdyS dy ky aus dw mwnisk rog dUr<br />
kIqw ijs ny shI ArQW ivc ‘XoDw’ bx sRI gurU goibMd isMG jI dy<br />
smyN vI syvw kIqI[<br />
— ropV dy rihx vwly SwhUkwr rwjw rwm jo kuVImwr sI, ƒ drbwr<br />
ivc hwzrI Brn dI AwigAw nw id`qI qy sMgq ƒ hukm kIqw ik<br />
kuVImwr nwl nhIN vrqxw[<br />
— BweI PkIrIAw, Bolw, BImw Aqy sMgq vrgy m`KtU gIq gw ky drdr<br />
iB`iKAw mMgidAW ƒ ikrq krn qy vMf Kwx dw aupdyS dy ky
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 40 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
gurU-Gr dy syvwdwr bxw id`qw[<br />
— gurbwxI dy pRcwr qy siqkwr leI BweI mnI isMG jI qy BweI<br />
idAwlw jI qoN bwxI dIAW poQIAW ilKvw ky sMgqW ivc vMfIAW[<br />
— dvwKwny ivc dvweIAW qy rogIAW dI dyK-ryK dw pUrw pRbMD kIqw[<br />
— Swm ƒ AKwiVAW ivc nyzwbwzI, GoV svwrI, kuSqIAW krvw ky<br />
jyqUAW ƒ ienwm vMfdy qy gurU-Gr Awaux vwlIAW sMgqW ƒ AwpxI<br />
im`TI bwxI, ipAwr BrI qkxI nwl inhwl krdy qy sMgqW ƒ Awpxy<br />
h`QIN prSwdw CkwauNdy[<br />
— rwjw jY isMhu dy s`dy ’qy is`K sMgqW dy mSvry nwl id`lI jwxw qW mMny<br />
pr AOrMgzyb ƒ ipqw gurU sRI gurU hirrwie swihb jI dI AwigAw<br />
Anuswr drSn dyx qoN ienkwr kIqw[<br />
— Brw rwmrwie Aqy AOrMgzyb dIAW isAwsI cwlW dI prvwh nw krdy<br />
hoey bVI infrqw qy sUJ-bUJ nwl is`K jQybMdI ƒ mzbUq kIqw[<br />
— id`lI jwx smyN AMbwly kol pMjoKry dy sQwn ’qy C`jU nwmI JIvr qoN<br />
gIqw dy ArQ krw pMfq lwl cMd dw hMkwr qoiVAw[<br />
— id`lI pu`j ky rwjw jY ishuM dy bMgly ivKy itkwxw kIqw[<br />
— rwjw jY ishuM dI rwxI jo golI bx bYTI sI ƒ ‘mW’ kih ky pukwirAw<br />
qy aus dI Aws pUrI qW kIqI pr aus ƒ ikhw ies kpt ivc aus<br />
ƒ iksy dw swQ nhIN dyxw cwhIdw sI[<br />
— id`lI ivKy iBAwnk ibmwrI smyN Awp jI ny rogIAW dI h`QIN syvw<br />
kIqI[ Awp jI dy drSn kr ky rogIAW dy du`K dUr huMdy[<br />
— ies iBAwnk ibmwrI dw Asr Awp jI dy srIr ’qy ipAw[ AMqly<br />
smyN sMgqW qy mwqw jI ƒ aupdyS id`qw ik Bwxw mMnxw hY[ nOvyN gurU<br />
‘bwbw bkwly’ kih ky joqI joiq smw gey[<br />
gurduAwrw swihb pwiq: dsvIN nwFw swihb ivKy<br />
AMimRq-sMcwr smwgm<br />
mYnyjr gurduAwrw swihb pwiqSwhI dsvIN nwFw swihb, pMckUlw<br />
(hirAwxw) v`loN pùjI irport Anuswr gurduAwrw swihb ivKy krvwey gey<br />
AMimRq-sMcwr smwgm ivc 90 pRwxI AMimRq pwn kr gurU vwly bxy[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 41 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
B`t swihbwn dw AxgOilAw sQwn<br />
krisMDU (hirAwxw pRWq)<br />
-fw. swihb isMG ArSI*<br />
‘mhwn koS’ ivc B`t ƒ ausqq pVHn vwlw kvI, rwj drbwr ivc<br />
rwjw Aqy XoiDAW dw j`s kihx vwlw ibAwinAw igAw hY[ pMjW <strong>siqgur</strong>W<br />
dI mihmw krn vwly B`t swihbwn, ijnHW dI bwxI B`tW dy svYXy nwm qoN<br />
pRis`D hY, sUrj <strong>pRkwS</strong> AQvw sRI gurpRqwp sUrj gRMQ ivc ienHW ƒ ‘vydW<br />
dw Avqwr’ iliKAw hY jo ies pRkwr hY:<br />
iek iek byd cqurbpu DwrY pRgt nwm iqn khON AsMs[<br />
pUrn SXwm byd ky ieh By: mQurw jwlp b`l hrbMs[<br />
pun irgbyd: k`lX j`l n`l qRY klshwr cOQo igin AMs[<br />
Bey jujr ky: t`lX s`lX pun j`lX B`lX aupjy idjbMs[<br />
bhur AQrbx dwsru kIriq igin gieMd sdrMg su cwr<br />
kmlwsn ko iB`Kw nwm su ien siB qy Bw AiDk audwr]<br />
(sRI gurpRqwp sUrj gRMQ, rwis 3, AMsU 48)<br />
B`t swihbwn dI rcnw gurbwxI dw Aihm ih`sw hY[ pMcm gurU sRI<br />
gurU Arjn dyv jI ny ienHW dI rcnw ƒ sRI gurU gRMQ swihb ivc Swml<br />
krky au~c drjw id`qw[ sRI gurU gRMQ swihb ivc 11 B`tW dy 123 svèIey<br />
drj hn jo pMnw 1389 qoN pMnw 1409 ’qy AMikq hn[ B`tW dIAW<br />
swrIAW ilKqW ‘B`t vhIAW’ ivc mOjUd hn ijnHW dI BwSw putySvrI hY[<br />
sRI gurU gRMQ swihb ivc Swml 11 B`t swihbwn dy nW ies pRkwr hn:<br />
klshwr, jwlp, kIriq, iBKw, slH, BlH, nlH, gXMd, mQurw, blH,<br />
hrbMs[ ienHW B`t swihbwn ny svèIAW ivc sRI gurU nwnk swihb qoN lY<br />
ky sRI gurU Arjn dyv jI qk dI mihmw dw gux-gwx kIqw hY[<br />
ienHW sBnW iv`coN B`t klshwr jI dy pMjW gurU swihbwn pRqI aucwry<br />
gey 54 svèIey hn jo igxqI vjoN hor B`tW dI rcnw nwloN sB qoN vDyry<br />
hn[<br />
hux qk ho cùkIAW KojW ivc v`K-v`K KojwrQIAW ny B`t swihbwn dI<br />
*# 5707, mwfrn fuplYks, mnImwjrw, (XU.tI.) cMfIgVH[ swbkw fwierYktr, swihq<br />
AkwdmI, hirAwxw srkwr[ mo: 94633-27557
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 42 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
rcnw bwry Aqy ienHW dy nwvW bwry keI q`QW ƒ aujwgr kIqw hY Aqy keI<br />
QwvW ’qy Koj dI AxhoNd vI jwpdI hY ijs kwrn keI SMky vI aupjdy hn<br />
prMqU B`t swihbwn dI rcnw Aqy aunHW dy gurU swihbwn pRqI Atùt pRym ƒ<br />
A`KoN-proKy nhIN kIqw jw skdw[ A`j vI sRI gurU gRMQ swihb jI dw mùK<br />
vwk lYx qoN pihlW ieh svèIey bVI SrDw nwl pVHy jWdy hn[ audwhrx<br />
vjoN svèIey ies pRkwr hn:<br />
su khu tl guru syvIAY Aihins shij suBwie]<br />
drsin prisAY gurU kY jnm mrx duKu jwie] (pMnw 1392)<br />
(ies dy krqw B`t ‘klshwr’ jI hn ijnHW dy dUjy nwm ‘kl’ Aqy<br />
‘tl’ hn)<br />
B`t kIrq jI dw sRI gurU rwmdws jI dI ausqq ivc svèIAw ies<br />
pRkwr hY:<br />
hm Avguix Bry eyku guxu nwhI AMimRqu Cwif ibKY ibKu KweI]<br />
mwXw moh Brm pY BUly suq dwrw isau pRIiq lgweI]<br />
ieku auqm pMQu suinE gur sMgiq iqh imlMq jm qRws imtweI]<br />
iek Ardwis Bwt kIriq kI gur rwmdws rwKhu srxweI]4]58]<br />
(pMnw 1406)<br />
B`t iB`Kw jI dy 2 svèIey sRI gurU Amrdws jI dI ausqq ivc rcy<br />
pRwpq huMdy hn[ B`t iB`Kw jI Anuswr sRI gurU Amrdws jI dy myl qoN<br />
pihlW hor ijs nwl vI myl hoieAw auh sB svwrQI qy pwKMfI swD-sMq<br />
hI inkly jo AwpxI mihmw dy gux-gwx leI JUTy ivKwvy krdy sn ijnHW<br />
ƒ bhurUpIey hI ikhw jw skdw hY prMqU sRI gurU Amrdws jI dy drSn hox<br />
nwl sB iqRSnw qy Btkx smwpq ho geI[ Awp ny aucwrn kIqw hY:<br />
rihE sMq hau toil swD bhuqyry ifTy]<br />
sMinAwsI qpsIAh muKhu ey pMifq imTy]<br />
brsu eyku hau iPirE iknY nhu prcau lwXau]<br />
khiqAh khqI suxI rhq ko KusI n AwXau]<br />
hir nwmu Coif dUjY lgy iqn@ ky gux hau ikAw khau]<br />
guru diX imlwXau iBiKAw ijv qU rKih iqv rhau]2]20]<br />
(pMnw 1395-96)<br />
B`t mQurw jI ny sRI gurU rwmdws jI Aqy sRI gurU Arjn dyv jI dI<br />
ausqq ivc 14 svèIey rcy hn[ Awp dy kQn Anuswr jdoN qk m`Qy dy
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 43 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
Bwg nhIN sn jwgy aus vyly qk Btkx hI rhI[ klXug dy frwauxy<br />
smuMdr ivc fùb rhy sW, pCoqwvw iksy vyly vI imtdw nhIN sI[ hux sB<br />
pwsy GuMm-iPr ky ieho q`q kìFAw hY ik sMswr ƒ qwrn leI prmwqmw<br />
ny Awp gurU Arjn swihb ƒ Avqwr bxwieAw hY[ ijnHW ny vI sRI gurU<br />
Arjn dyv jI ƒ jipAw hY, auh prq ky grB jUn dy dùKW ivc nhIN<br />
Awey[ audwhrx vjoN pMkqIAW ies pRkwr hn:<br />
qqu ibcwru XhY mQurw jg qwrn kau Avqwru bnwXau]<br />
jpáu ijn@ Arjun dyv gurU iPir sMkt join grB n AwXau]6]<br />
(pMnw 1409)<br />
B`t jwlp jI dy 5 svèIey hn jo sRI gurU Amrdws jI dI SoBw ƒ<br />
ibAwndy hn[ Awp Anuswr jo dUjw Bwau hY auh qdoN hI dUr huMdw hY jdoN<br />
mnùK gurU dy sRySt aupdyS dy rwhIN ie`k prmwqmw ƒ pCwx ky pRwpq kr<br />
lYNdy hn[ hy jwlp! ieh swry pdwrQ <strong>siqgur</strong>U Amrdws jI dy ifìTAW<br />
hI pRwpq ho jWdy hn[ ies sMbMD ivc pwvn pMkqIAW vyKo:<br />
ieku ibMin dugx ju qau rhY jw sumMiqR mwnvih lih]<br />
jwlpw pdwrQ ieqVy gur Amrdwis ifTY imlih]5]14]<br />
(pMnw 1395)<br />
B`t BlH jI dw ie`k hI svèIAw hI ricAw hoieAw sRI gurU gRMQ<br />
swihb ivc imldw hY[ Awp dy kQn Anuswr b`dlW dIAW kxIAW, DrqI<br />
dI bnspqI, bsMq dy Pùl— ienHW dI igxqI nhIN ho skdI[ sUrj qy<br />
cMdrmw dIAW ikrnW, smuMdr dw pyt, gMgw dIAW qrMgW dw AMq kOx pw<br />
skdw hY? iSv jI vWg pUrn smwDI lw ky Aqy <strong>siqgur</strong> dy bKSy ibAwn<br />
duAwrw, hy BlH kvI! aunHW pdwrQW ƒ BwvyN koeI vrxn kr skdy pr<br />
BìlAW dI kul ivc pRgt hoey hy gurU Amrdws jI, qyry guxW dw vrxn<br />
nhIN ho skdw[ qyry ijhw qUM Awp hI hYN[ audwhrx vjoN pwvn pMkqIAW<br />
ies pRkwr hn:<br />
rudR iDAwn igAwn <strong>siqgur</strong> ky kib jn Bl´ aunh juo gwvY]<br />
Bly Amrdws gux qyry qyrI aupmw qoih bin AwvY]1]22]<br />
(pMnw 1396)<br />
ies pRkwr smUh B`t swihbwn dI rcnw svèIAW dy rUp ivc hI gurU<br />
ausqqI nwl swƒ pRwpq huMdI hY jo mnùKqw ƒ syD pRdwn krn vwlI hY[<br />
ieh sB B`t swihbwn dy svèIey bhuq hI au~c drjy dI rcnw hn[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 44 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ienHW B`tW dw iks gurU nwl myl pihlW hoieAw, kdoN hoieAw Aqy ikhVy<br />
B`t sB qoN pihlW gurU swihbwn pws pùjy ies bwry ivdvwn iekm`q nhIN<br />
hn[ BwvyN ienHw q`QW dI fUMGweI ivc jwx dI loV BwsdI hY pRMqU B`t<br />
swihbwn dw gurU swihbwn nwl hoey myl qoN ienkwr nhIN kIqw jw skdw[<br />
ieh inrivvwd hY ik vDyry krky B`tW dw gurU-Gr nwl sMbMD gurU Amrdws<br />
jI dy smyN qoN hI juVdw hY[ sB qoN pihlW B`t sRI gurU Amrdws jI pws<br />
Awey[ B`tW ny sRI gurU nwnk dyv jI, sRI gurU AMgd dyv jI dy j`s Bry<br />
svèIey gwey[ iPr sRI gurU Amrdws jI dI ausqq kIqI[ ies ieiqhwisk<br />
vyrvy dw vrxn ‘mihmw <strong>pRkwS</strong>’ ivc ies pRkwr hY:<br />
iBKw Bt sulqwnpur vwsI[ hir kI Bgq kry jigAwsI[<br />
jb iBKy ausqiq gur krI[ sn pRsMn Bey iqsu GrI]<br />
‘sRI gurpRqwp sUrj gRMQ’ qoN vI ieh aulyK pRwpq huMdw hY ik iB`Ky B`t<br />
ny Awpxy pùqrW, BqIijAW smyq sRI gurU Amrdws jI dI hwzrI BrI qy<br />
gurU ausqq vwly svèIey rcy[<br />
sRI gurU gRMQ swihb ivc drj bwxI Aqy aunHW dy rcnhwry sBnW leI<br />
siqkwrXog sQwn r`Kdy hn[ gurbwxI ƒ mMnx vwlw hr pRwxI ies bwxI<br />
dw AnMd mwxdw hY[ B`t swihb dI bwxI AnMd mwnx dy nwl-nwl swƒ<br />
B`t swihbwn dI Xwd ƒ sdIvI kwiem r`Kx leI vI suihrd Xqn krny<br />
cwhIdy hn[ huxy hoeI Koj qoN pqw cìlAw hY ik B`t swihbwn dw vMS ipMf<br />
krisMDU izlHw jINd (hirAwxw pRWq) ivc rih irhw hY[ ie`Qy B`t swihbwn<br />
bwry koeI vI Xwdgwr hux qk sQwipq nhIN hoeI imldI[ v`K-v`K<br />
ieiqhwisk KojIAW ny ies sQwn dw hvwlw Av`S id`qw hY prMqU iksy vI<br />
sMsQw ny ieh bIVw nhIN cùikAw[ krisMDU ipMf pwxIpq qoN 20 iklomItr<br />
dy Pwsly ’qy hY[ pRwpq jwxkwrI Anuswr ie`QoN hI B`tW dy pUrvz qkrIbn<br />
430 swl pihlW gurU swihbwn pws pùjy sn Aqy gurU swihbwn dy pRymv`s<br />
sRI gurU nwnk swihb qoN lY ky sRI gurU Arjn dyv jI qk svèIAW ivc<br />
rcnw kIqI[ krisMDU ivKy rih rhy B`tW dI igxqI BwvyN vDyry nhIN prMqU<br />
ieh prvwr pUrw guris`KI jIvn ibqw rhy hn[ ie`Qy rih rhy B`tW dy vMS<br />
iv`coN BweI dIp isMG B`t ny dìsAw ik aunHW pws B`t vhIAW mOjUd hn<br />
ijnHW ivc ieh sB hvwlw drj hY[ krisMDU ipMf ivc 200 dy krIb Gr<br />
hn[ ie`Qy hor jwqIAW dy lok j`t, sYxI, bRwhmx, bwlmIkI, muslmwn<br />
(bwkI s&w 89 ’qy)
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 45 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
rwmklI kI vwr rwie blvMif qQw sqY fUim AwKI<br />
dI ivl`Kxqw<br />
-pRo. hrbMs isMG bolInw*<br />
pMjwbI vwr swihq ivc AiDAwqimk vwr dy pRvyS nwl pMjwbI<br />
swihq dy ies gOrvmeI rUpwkwr dw vrxnXog ivkws huMdw hY[ sRI<br />
gurU nwnk dyv jI duAwrw ricq ‘vwr mwJ kI’ rwhIN pMjwbI dw ieh<br />
rUpwkwr AwpxI pRmwixkqw sQwipq krdw hY[ sRI gurU gRMQ swihb<br />
ivc 22 AiDAwqimk vwrW drj hn[ ienHW iv`coN 21 vwrW dy<br />
rcnwkwr gurU swihbwn hn Aqy iek vwr Bwv “rwmklI kI vwr<br />
rwie blvMif qQw sqY fUim AwKI” gurU-Gr dy inktvrqIAW ‘rwie<br />
blvMif’ Aqy ‘sqY fUim” duAwrw rcI geI hY[ ieh mh`qvpUrn p`K<br />
hY ik sRI gurU gRMQ swihb ivc gurU swihbwn (sRI gurU nwnk dyv jI, sRI<br />
gurU Amrdws jI, sRI gurU rwmdws jI Aqy sRI gurU Arjn dyv jI)<br />
qoN ielwvw iksy hor bwxIkwr dI rcnw vwr kwiv rUp ivc nhIN,<br />
isvwey ‘rwie blvMif’ Aqy ‘sqY fUim” dI[ ieh srbpRvwinq<br />
Dwrnw hY ik AiDAwqimk vwrW dI isrjnw mUl rUp ivc pauVIAW<br />
ivc hoeI Aqy Awid gRMQ dI sMpwdnw smyN sRI gurU Arjn dyv jI ny<br />
ienHW vwrW nwl slok vI Swml kIqy[ ies dy nwl nON vwrW (mwJ kI<br />
vwr, gauVI kI vwr, Awsw kI vwr, gUjrI kI vwr, vfhMs kI vwr,<br />
rwmklI kI vwr, swrMg kI vwr, mlwr kI vwr, kwnVy kI vwr) ƒ<br />
pRcilq lok-DunIAW au~pr gwaux dw inrdyS AMikq hY[ rwie blvMif<br />
qQw sqY fUim dI rwmklI rwg ivc rcI Aqy gweI vwr slok-rihq<br />
vwr rcnw hY[ ies qoN ielwvw bsMq rwg ivc rcI sRI gurU Arjn dyv<br />
jI dI ‘bsMq kI vwr’ vI isrP 3 pauVIAW ivc hI hY[ rwmklI<br />
rwg ivc sRI gurU Amrdws jI Aqy sRI gurU Arjn dyv jI dI vwr<br />
rcnw vI sRI gurU gMRQ swihb ivc drj hY[ AiDAwqimk vwrW dI<br />
sMrcnw qoN ieh spSt huMdw hY ik AiDAwqimk vwrW dIAW k`ul 471<br />
* koAwrfInytr, sYNtr Pwr gurU gRMQ swihb st`fIz, lwielpur Kwlsw kwlj,<br />
jlMDr[ mo: 98142-10021.
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 46 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
pauVIAW hn[ ienHW ivc ij`Qy ‘bsMq kI vwr’ dIAW isrP 3 pauVIAW<br />
hn au~Qy s`qy Aqy blvMf kI vwr dIAW 8 pauVIAW hn[ ies Coty<br />
Awkwr dI rcnw ny rUpwkwirk Aqy QImk dI AMqr-sMvwdI jugq nwl<br />
pMjwbI vwr ivSyS krky AiDAwqimk vwr swihq ivc AwpxI invyklI<br />
pCwx sQwipq kIqI hY[<br />
sRI gurU gRMQ swihb ivc, gurU swihbwn, Bgq swihbwn Aqy B`t<br />
bwxIkwrW qoN ielwvw gurU-Gr dy inktvrqIAW dI bwxI vI Swml hY[<br />
ienHW ivc rwie blvMf Aqy s`qw fUm vI Swml hn[ rwie blvMf jI<br />
Aqy BweI s`qw jI gurU-Gr dy pRvwinq rbwbI sn[ ienHW iqMnW dI<br />
ivSySqw bwxI rcnwkwr Aqy kIrqnIey dy rUp ivc vI auGVdI hY[<br />
BweI kwnH isMG nwBw ny ‘mhwn koS’ 1 ivc rwie blvMf jI ƒ sRI gurU<br />
Arjn dyv jI dy drbwr dy rbwbI Aqy BweI s`qw jI ƒ sRI gurU AMgd<br />
dyv jI, sRI gurU Amrdws jI Aqy sRI gurU Arjn dyv jI dy drbwr dy<br />
rbwbI mMinAw hY[ “gurU nwnk dyv jI ny iksy purwxy swz ƒ hI AwpxI<br />
loV Anuswr jo nvW rUp id`qw, auh ‘rbwb’ nwl pRis`D hoieAw Aqy aus<br />
ƒ vjwaux vwilAW ƒ ‘rbwbI’ ikhw jwx l`gw[” 2 “BweI mrdwnw jI<br />
AwpxI izMdgI dy AMqly plW qk sRI gurU nwnk dyv jI dI hzUrI ivc<br />
rbwb rwhIN kIrqn kr ky sMgq ƒ inhwl krdy rhy[ aunHW dy srIr<br />
iqAwgx qoN bwAd sRI gurU AMgd dyv jI dy hzUr BweI mrdwnw jI dy<br />
Sigrd BweI bwdU jI Aqy BweI swdU jI AMimRq vyly sRI Awsw kI vwr,<br />
dw kIrqn suxw ky <strong>siqgur</strong>W qy sMgqW ƒ pRsMn krdy rhy[” 3 BweI<br />
mrdwnw jI qoN lY ky rbwbIAW duAwrw gurU swihbwn dy hzUr Aqy bwAd<br />
ivc sRI hirmMdr swihb sRI AMimRqsr ivKy dyS dI vMf qk kIrqn<br />
kIqy jwx dI prMprw mOjUd sI[ “rbwbIAW Aqy rwgIAW dIAW k`ul 15<br />
cONkIAW sn, ijnHW iv`coN 8 rwgIAW dIAW Aqy 7 cOkIAW rbwbIAW dIAW<br />
sn”[ 4<br />
rbwbI rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI dy jIvn Aqy aunHW<br />
duAwrw rcI vwr sMbMDI iviBMn ivcwr imldy hn[ ienHW dy jIvn-vyrvy<br />
iksy ivsQwr qoN s`Kxy hn[ igAwnI ikrpwl isMG hurW ny ‘qvwrIK gurU<br />
Kwlsw’ dw hvwlw idMidAW ikhw hY ik “cOQy pwqSwh sRI gurU rwmdws<br />
jI Aqy pMcm pwqSwh sRI gurU Arjn dyv jI dy smyN BweI swdU jI qy
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 47 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
BweI bwdU jI dy spu`qr BweI s`qw jI Aqy BweI blvMf jI kIrqn dI<br />
syvw krdy rhy[” 5 igAwnI jI 6 hurW ny BweI sMqoK isMG dy hvwly nwl<br />
BweI s`qw jI Aqy rwie blvMf jI dovyN ‘BweI’ ilKy hn Bwv rwie<br />
blvMf jI v`fy Aqy BweI s`qw jI Coty Brw sn[ AwpxI ivcwr-crcw<br />
ƒ jwrI r`KidAW igAwnI ikrpwl isMG 7 ny bwvw ikRpwl isMG (B`lw) dy<br />
hvwly nwl rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI dy ipau-pu`qr dy irSqy<br />
ƒ sQwipq kridAW BweI s`qw jI ƒ rwie blvMf jI dw pu`qr iliKAw<br />
hY[ auprokq iqMn sRoq, rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI ƒ sky Brw,<br />
v`fw Aqy Cotw Brw, ipau Aqy pu`qr dy irSqy ivc bMnHdy hn[ jy<br />
‘qvwrIK gurU Kwlsw’ dy id`qy hvwly “BweI swdU Aqy bwdU dy pu`qr s`qw<br />
qy blvMf” ƒ kRmvwr vwicAw jwvy qW ienHW ivc BweI swdU jI dw p`uqr<br />
BweI s`qw jI Aqy rwie blvMf jI dw ipqw BweI bwdU jI hI spSt<br />
huMdy hn[ rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI bwry pRwpq jIvn-vyrivAW<br />
bwry m`qByd hn[ fw. siqMdr isMG nUr Anuswr rwie blvMf jI Aqy<br />
BweI s`qw jI ihMdU Aqy muslmwn vrgW nwl sMbMiDq hn[ ieh ivcwr<br />
ienHW dy jIvn-vyrivAW ƒ hor guMJldwr bxw idMdw hY[ “rwie blvMf<br />
Aqy s`qw fUm gurU Arjn dyv jI dy rbwbI sn[ ihMdU Aqy muslmwn dw<br />
gurU-Gr ivc ie`kiTAW kIrqn krnw, gurU dI mihmw ƒ gwauxw iek<br />
AnoKI Aqy aus smyN dI AwdrSk imswl vI hY”[ 8 “Asl g`l ieh hY<br />
ik BweI blvMf Aqy BweI s`qw BweI mrdwny dI AOlwd iv`coN nhIN sn[<br />
BweI mrdwnw coNhbV jwiq dw imrwsI sI, qy s`qw qy blvMf moKV jwiq<br />
dy imrwsI”[ 9<br />
auprokq vyrivAW qoN ieh is`tw k`iFAw jw skdw hY ik BweI<br />
mrdwnw jI qoN bwAd gurbwxI kIrqn ivc rbwbIAW dI prMprw ivc<br />
rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI auckotI dy rbwbI sn[<br />
ienHW dohW dy jIvn ivc vwprI prvwirk Gtnw pRc`lq hY ik<br />
lVkI dy ivAwh vyly ienHW ny gurU jI qoN mwiek shwieqw mMgI[ gurU-<br />
Gr qoN pRwpq hoeI mdd nwl ieh sMquSt nw hoey, PlsrUp ienHW ny<br />
kIrqn krnw bMd kr id`qw[ haumY kwrn ieh gur-drbwr ivc<br />
kIrqn dI hwzrI Brn vwsqy nw Awey[ is`K sMgqW ny ienHW dw<br />
bweIkwt kr id`qw[ ijs krky ieh is`K pMQ nwloN Al`g-Ql`g ho ky
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 48 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
rih gey[ kuJ mhIinAW dI AwriQk Aqy smwijk KuAwrI qoN bwAd<br />
lwhOr invwsI BweI l`Dy dI isPwirS ’qy ienHW ƒ mw& kr id`qw igAw[<br />
hux ieh Asl <strong>gurmiq</strong> gwfI mwrg dy pWDI bxy qy Dur AMdroN gurU-Gr<br />
nwl juV gey[ gurU-mihmw dw ienHW ƒ bVI iS`dq nwl Aihsws<br />
hoieAw[ qW ienHW dy mUMhoN r`bI bwxI dw pRvwh c`ilAw qy ienHW ny rwmklI<br />
rwg ivc ieh vwr aucwrI 10 [ ‘rwmklI kI vwr’ dIAW kùl 8 pauVIAW<br />
hn[ 8 pwauVIAW iv`coN pihlIAW iqMn rwie blvMf jI dIAW ilKIAW<br />
hn Aqy mgrlIAW 5 BweI s`qw jI dI rcnw hn[ “ies qrHW pRqIq<br />
huMdw hY ik BweI blvMf Aqy BweI s`qy ny sRI gurU Arjn swihb jI dy<br />
smyN ivc ieh rcnw kIqI ikauNik ies ivc sRI gurU Arjn swihb jI<br />
dw spSt vrxn hY Aqy rcnw dw isrlyK rcnw ƒ dohW dI ieko smyN<br />
hI kIqI ikrq drswauNdw hY[” 14<br />
AiDAwqimk vwrW dy Kyqr ivc ies vwr dI ivl`Kxqw<br />
AiDAwqimk p`KW sMbMDI ivcwr pRgtwaux dy nwl-nwl gur ieiqhws<br />
icqrx ivc hY[ BwvyN vwr dw mUl AwSw ieiqhws ƒ pyS krnw nhIN<br />
huMdw iPr vI ijs qrHW dy pRmwixk p`K ies vwr ivc pyS hoey hn auh<br />
gur-ieiqhws ƒ vwcx Aqy smJx leI vDyry aupXogI hn[ AiDAwqimk<br />
vwrW ivc rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI duAwrw kIqy Aijhy pRXog<br />
ƒ BweI gurdws jI ny AwpxI vwr rcnw ivc ApxwieAw[ “ies vwr<br />
ivc sRI gurU nwnk dyv jI dI clweI lihr ƒ kyvl AiDAwqimk,<br />
sdwcwrk qy smwijk rUp ivc hI nhIN dyiKAw sgoN ‘nwnik rwju<br />
clwieAw’ kih ky smwnMqr rwjsI cyqnw ƒ vI svIkwr kIqw igAw<br />
hY[” 15<br />
nwnik rwju clwieAw scu kotu sqwxI nIv dY]<br />
lhxy DirEnu Cqu isir kir isPqI AMimRqu pIvdY]<br />
miq gur Awqm dyv dI KVig joir prwkuie jIA dY]<br />
guir cyly rhrwis kIeI nwnik slwmiq QIvdY]<br />
sih itkw idqosu jIvdY]1]<br />
(pMnw 966)<br />
ies vwr dw mh`qv sRI gurU nwnk dyv jI duAwrw gurU Qwpy jwx dI<br />
ivDI dI ivl`Kxqw ƒ pyS krn ivc vI hY ikauNik Awpxy jIvn-kwl
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 49 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ivc hI gurU jI ny Awpxy au~qrwiDkwrI dI cox, syvw, hukm, rzw Awid<br />
dI ks`vtI au~pr prKx auprMq hI kIqI[ Aijhw pRXog BwvyN EprI<br />
nzry aultI gMgw vhwaux dy qu`l sI pr ies rIq ny is`K ieiqhws ƒ<br />
skwrwqimk p`KoN vDyry pRBwivq kIqw:<br />
hoirNE gMg vhweIAY duinAweI AwKY ik ikEnu]<br />
nwnk eIsir jgnwiQ auchdI vYxu ivirikEnu]<br />
(pMnw 967)<br />
ikauNik ieh vwr gurU swihbwn dI mihmw ivc aucwrI geI hY ies<br />
leI ies ivc nwiek dI js-kIrqI AQvw nwiek dI mihmw dw<br />
vrxn suBwvk hY[ sRI gurU gRMQ swihb ivc gurU ƒ, prmwqmw rUp,<br />
mnu`KI rUp Aqy Sbd rUp ivc pRvwn kIqw igAw hY[ nwiek dw j`sgwien<br />
kridAW vwrkwr nwiek gurU dy prmwqmw-rUp ƒ svIkwrdy<br />
hn:<br />
- pUrI hoeI krwmwiq Awip isrjxhwrY DwirAw ] (pMnw 968)<br />
- Atlu AQwhu Aqolu qU qyrw AMqu n pwrwvwirAw] (pMnw 968)<br />
- hovY isPiq KsMm dI nUru Arshu kurshu JtIAY] (pMnw 967)<br />
ies vwr ivc ij`Qy iek pwsy “lMgru clY gur sbid hir qoit n<br />
AwvI KtIAY]” dy AMqrgq sRI gurU AMgd dyv jI duAwrw gurU dy Sbd<br />
pRcwr dw aulyK hY au~Qy sRI gurU AMgd dyv jI dy mihl mwqw KIvI jI<br />
duAwrw lMgr dI aucycI dyKBwl dy sucwrU pRbMD dw hvwlw vI imldw hY[<br />
ieMnw hI nhIN “pMjwbI dI ieh pihlI vwr hY ijs ivc gurU-prMprw<br />
nwl juVI sMbMiDq nwrI dI ausqq kIqI geI hY[ aus dy nwiekqv dy<br />
sdwcwrk p`K ƒ vI pyS kIqw igAw hY[” 16<br />
blvMf KIvI nyk jn ijsu bhuqI Cwau pqRwlI]<br />
lMgir dauliq vMfIAY rsu AMimRqu KIir iGAwlI]<br />
(pMnw 967)<br />
ies vwr ivc “joiq smwxI joiq mwih” dw sMkyq AiDAwqimk<br />
jgq dy iek ivl`Kx p`K ƒ pyS krdw hY[ fw. drSn isMG Anuswr<br />
“gurU joq qoN Bwv gurU dI Awqmw dy aus srUp qoN hY ijhVI eISvr dI<br />
<strong>pRkwS</strong> rUp prm s`qw nwl qdrUpqw gRihx kr cu`kI hY[ ieh prmwqmw<br />
nwl iek rUp hoeI sRI gurU nwnk dyv jI dI joq aunHW dy prvrqI gurUAW
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 50 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
dy v`K-v`K srIrW ivc pRvyS huMdI rhI hY[” 18<br />
ies vwr ny gurU ieiqhws ivc pRcilq nwdI Aqy ibMdI sMqwn<br />
pRqI ieSwrw vI kIqw hY[ iehI kwrn hY ik vwr dI CyvIN pauVI ivc<br />
nwdI prMprw dy ADIn sRI gurU nwnk dyv jI dy au~qrwiDkwrI Bwv cyly<br />
sRI gurU AMgd dyv jI ƒ sRI gurU nwnk dyv jI dw p`uqr svIkwr kridAW<br />
sRI gurU Amrdws jI ƒ sRI gurU nwnk dyv jI dw poqw ikhw hY”[<br />
so itkw so bYhxw soeI dIbwxu]<br />
ipXU dwdy jyivhw poqw prvwxu] (pMnw 968)<br />
ieiqhwisk pRsMg dI pySkwrI smyN mUl rUp ivc ieh vwr gurU<br />
mihmw aupr kyNdirq rihMdI hY[ ies vwr dI ivl`Kxqw ies ivc vI<br />
hY ik ies dy AnykW p`K pRsMg Aqy sMkyq BweI gurdws jI dIAW vwrW<br />
Aqy B`t bwxI nwl qdrUpqw gRihx krdy hn, ijvyN:<br />
(a) vwr dI pihlI pauVI ivc drj,<br />
nwnik rwju clwieAw scu kotu sqwxI nIv dY]<br />
BweI gurdws jI Anuswr :<br />
inhcl nIau DrweIEnu swDsMgiq sc KMf smyau[<br />
(vwr 24:2)<br />
B`t swihbwn Anuswr :<br />
kiljuig pRmwxu nwnk guru AMgdu Amru khwieE]<br />
sRI gurU rwju Aibclu Atlu Awid puriK PurmwieE]<br />
(pMnw 1390)<br />
(A) rwie blvMf jI Anuswr :<br />
JulY su Cqu inrMjnI mil qKqu bYTw gur htIAY]<br />
(pMnw 966)<br />
BweI gurdws jI Anuswr :<br />
gurmuiK CqRü inrMjnI pUrn bRhm prm pd pqw[ (vwr 24:20)<br />
B`t swihbwn Anuswr :<br />
gur rwmdws qnu srb mY shij cMdoAw qwixAau]<br />
gur Arjun kl´ücrY qY rwj jog rsu jwixAau ]7]<br />
(pMnw 1407)<br />
so ieh SpSt huMdw hY ik rwie blvMf jI Aqy BweI s`qw jI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 51 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
duAwrw aucwrn kIqI ieh vwr rUp p`KoN hI nhIN sgoN QIm p`KoN vI<br />
ivl`Kx hY[ “ku`l imlw ky ieh vwr sMsQwmUlk ibrqI dI lKwiek hY[<br />
ieh Awpxy gurU Gr dI isPq-slwhuqw krn dy nwl-nwl gurU-sMsQw<br />
dy AWqirk qy iehI ies vwr dI iv`lKxqw vI hY”[ 19<br />
rwmklI kI vwr dohW vwrkwrW AQvw BweI blvMf jI Aqy BweI<br />
s`qw jI dI Adu`qI ivdvqw ƒ pRgtwauNdI hY ijs qoN ieh pRBwv vI<br />
imldw hY ik ies vwr qoN ielwvw aunHW duAwrw kuJ hor rcnwvW rcy jwx<br />
dI sMBwvnw vI ho skdI hY[ “Awm kIrqnIey kvI nhIN hoey, pr ieh<br />
dovyN fUm bVy hI au~cy drjy dy kvI prqIq huMdy hn[ ienHW dI hor qy koeI<br />
rcnw pRwpq nhIN hY pr ienHW dI kwiv smr`Qw dw ieh rcnw hI kwPI<br />
Tos pRmwx hY[ ienHW dI rcnw dw ivSw, rUp qy SYlI B`t-rcnw nwl<br />
imldy hn[ BweI gurdws jI dI pihlI vwr ’qy ies rcnw dy bVy fUMGy<br />
pRBwv dw pqw l`gdw hY[ B`t swihbwn dI qrHW gurU ausqq krn ivc<br />
ieh inpuMn hn[ gurU ieiqhws dI ienHW ƒ pUrI BWq sUJ hY[ B`t<br />
swihbwn dI qrHW hI ienHW dw ibAwn sMKyp, sMkocvW qy zordwr hY[” 20<br />
auprokq ivcwr-crcw qoN ieh is`tw inkldw hY ik ieh vwr<br />
AnykW p`KW qoN ivl`Kx hY[ sRI gurU gRMQ swihb ivc gurU swihbwn qoN<br />
ielwvw iksy vI hor bwxIkwr ny ienHW qoN ielwvw vwr-rcnw nhIN<br />
kIqI[ sRI gurU gRMQ swihb dI ie`ko-ie`k rcnw hY ijs dy isrlyK ivc<br />
do rcnhwirAw dw nW drj hY[ bweI vwrW iv`coN iehI iek AijhI vwr<br />
hY ij`Qy ‘AwKI” sMkyq drj hY[ BweI gurdws jI qoN ielwvw, BweI<br />
blvMf Aqy BweI s`qw jI dI ieh vwr gur-ieiqhws dw pRmwixk sRoq<br />
hY[ AiDAwqimk vwrW ivc iesqrI vrg pRqI ivSyS siqkwr Aqy<br />
idRStIkox drj qW hY pr ivSyS rUp ivc iksy iek iesqrI (mwqw<br />
KIvI jI) dI ausqq ies vwr dI ivl`Kxqw nMU inSicq krdI hY[ ies<br />
leI ies vwr ƒ pMjwbI vwr swihq ivc iek invyklI vwr vjoN<br />
sQwipq kIqw jw skdw hY[<br />
hvwly Aqy it`pxIAW :<br />
1. BweI kwnH isMG nwBw, mhwn koS, BwSw ivBwg pMjwb, pitAwlw, s&w<br />
150 Aqy 844.<br />
2. fw. rqn isMG j`gI, gurU gRMQ ivSvkoS, Bwg dUjw, pMjwbI XUnIvristI,
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 52 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
pitAwlw, 2002, s&w 413.<br />
3. igAwnI, ikrpwl isMG, sRI hirmMdr swihb dw sunihrI ieiqhws,<br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr, 2000, s&w 150.<br />
4. auhI, s&w 226.<br />
5. auhI, s&w 224.<br />
6. auhI.<br />
7. auhI.<br />
8. fw. suiqMdr isMG nUr, pMjwbI vwr-kwiv dw ieiqhws, pMjwbI AkwdmI,<br />
id`lI, 2005, s&w 47.<br />
9. pRo. swihb isMG, sRI gurU gRMQ swihb drpx, rwj pbilSrz, jlMDr,<br />
1970, s&w 217.<br />
10. fw. rqn isMG j`gI, gurU gRMQ ivSvkoS, Bwg dUjw, pMjwbI XUinvristI,<br />
2007, s&w 423.<br />
11. auhI, pMnw 424.<br />
12. fw. suiqMdr isMG nUr, pMjwbI vwr-kwiv dw ieiqhws, pMjwbI AkwdmI,<br />
id`lI, 2005, s&w 47.<br />
13. fw. rqn isMG j`gI, gurU gRMQ ivSvkoS, Bwg dUjw, pMjwbI XUnIvristI,<br />
pitAwlw, 2002, s&w 423.<br />
14. fw. qwrn isMG, sRI gurU gRMQ swihb jI dw swihqk ieiqhws, SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI, AMimRqsr, 1963, s&w 461.<br />
15. fw. suiqMdr isMG nUr, pMjwbI vwr-kwiv dw ieiqhws, pMjwbI AkwdmI,<br />
id`lI, 2005, s&w 48.<br />
16. auhI.<br />
17. fw. drSn isMG, gurU gRMQ bwxI ivc gurU dw sMklp, pMjwbI XUnIvristI,<br />
pitAwlw, 1976, s&w 58.<br />
18. auhI, s&w, 60.<br />
19. fw. mihMdr kOr ig`l, bwxI: rUp pRbMD, nYSnl bu`k Swp, cWdnI cONk,<br />
id`lI, 1991, s&w 217.<br />
20. fw. qwrn isMG, sRI gurU gRMQ swihb jI dw swihqk ieiqhws, SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr, 1963, s&w 456.
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 53 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
BweI mnI isMG jI<br />
-s. gurdIp isMG*<br />
BweI mnI isMG jI dI AMg-AMg k`t ky ShIdI is`K jgq leI<br />
SkqI dw somw qy in`q dI Ardws dw iek ih`sw bx geI hY[ ijs<br />
ibKVy smyN aunHW ny pMQ dI AgvweI kIqI auh ieiqhws dy pMinAW ’qy<br />
iek sdIvI Xwdgwr vjoN AMikq hY[ BweI mnI isMG BgqI, igAwn qy<br />
SkqI dw pRqIk sn[<br />
BweI mnI isMG jI kYNbovwl ipMf dy vsnIk cODrI kwly dy spu`qr<br />
sn[ aunHW dI aumr kyvl pMj vrHy dI sI jd aunHW dy ipqw aunHW ƒ sRI<br />
gurU qyg bhwdr swihb kol C`f Awey[ auh CotI aumr qoN hI dsmyS<br />
ipqw jI dI syvw ivc rhy[ ienHW ny klgIDr pwqSwh qoN AMimRq dI<br />
dwq pRwpq kIqI[ sMn 1704 ivc jd gurU goibMd isMG jI ny AnMdpur<br />
swihb C`ifAw qW BweI mnI isMG jI aunHW dy nwl sn[ dsmyS ipqw<br />
dI AwigAw Anuswr mwqw swihb kOr qy mwqw suMdrI jI ƒ nwl lY ky<br />
id`lI phuMcy qy aunHW dI syvw ivc hwzr rhy[ sMn 1706 ivc BweI mnI<br />
isMG jI mwqw swihb kOr jI dy nwl dmdmw swihb pu`jy[<br />
bwbw bMdw isMG bhwdr dI ShIdI ip`CoN jdoN is`KW ivc q`q Kwlsw<br />
qy bMdeI Kwlsw ivc mqByd ho gey qW JgVw inbyVn leI mwqw suMdrI<br />
jI ny BweI mnI isMG jI ƒ sRI AMimRqsr ByijAw[ jdoN auh sRI<br />
AMimRqsr Awey qW dohW DiVAW ny ikhw ik sRI drbwr sihb dy pRbMD<br />
dI izMmyvwrI Awp jI dy sMBwlx ’qy hI JgVw in`bV skdw hY[ so sMn<br />
1721 ivc mwqw suMdrI jI ny BweI mnI isMG jI ƒ sRI hirmMdr swihb<br />
dw gRMQI QwipAw[ gur mrXwdw Anuswr Awp sRI hirmMdr swihb dy<br />
qIsry gRMQI sn[ pRQmy ieh syvw bwbw bu`Fw swihb ƒ pRwpq hoeI jo m`Gr<br />
sudI cOQ sMmq 1688 ib. (16 nvMbr 1631 eI:) ƒ gurpurI isDwr<br />
gey[ ienHW qoN bwAd ieh syvw BweI gurdws jI ƒ imlI jo 25 BwdroN<br />
sudI pMcmI sMmq 1693 (25 Agsq 1636 eI:) ƒ pRlok gmn kr<br />
gey sn[ ieh syvw kridAW BweI mnI isMG jI ny ‘igAwn rqnwvlI’<br />
qy ‘Bgq rqnwvlI’ pusqkW dI rcnw kIqI Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI<br />
dI iek h`Q-ilKq bIV vI iqAwr kIqI[<br />
*# 302, ikdvweI ngr, luiDAwxw[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 54 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
zkrIAw ^W pMjwb dw gvrnr bixAw qW aus ny is`KW ’qy bhuq<br />
s^qI kIqI[ gurduAwry Fwhuxy SurU kr id`qy[ jd BweI mnI isMG ny<br />
mihsUs kIqw ik srkwr dIAW s^qIAW kwrn bhuq G`t is`K drbwr<br />
swihb AwauNdy hn Aqy sRI AMimRqsr dI dIpmwlw dw mylw keI virHAW<br />
qoN qurkW ny bMd kr id`qw sI[ so BweI mnI isMG ny hwkm Abdu`lw ƒ<br />
ikhw ik AsIN dIvwlI ’qy ie`Qy is`KW dw iek`T krnw cwhuMdy hW,<br />
AwigAw idau[ aunHW dI idlI ie`Cw sI ik ies myly dI mnzUrI iml<br />
jwey qW ik ies smyN sMgqW sRI drbwr swihb dy drSn-ieSnwn kr<br />
skx[ so BweI mnI isMG ny jd myly dI mnzUrI leI dr^wsq id`qI<br />
qW zkrIAw KW ny socI-smJI skIm qihq BweI mnI isMG jI ƒ<br />
dIvwlI dy Avsr ’qy drSn krn qy iek`T krky joV mylw lwaux dI<br />
ies Srq ’qy AwigAw id`qI ik srkwr ƒ ies ^wqr pMj hzwr<br />
ruipAw id`qw jwvy[ aus dI ies Avsr ’qy is`KW ƒ iek`Ty hoieAW ƒ<br />
mwrn dI Ku&IAw Xojnw sI Aqy ies mMqv leI hiQAwrW dw kw&I<br />
j^Irw iek`Tw kr ilAw sI[ sUby ny sRI AMimRqsr dy cOhIN pwsIN pihry<br />
lw id`qy ijs ’qy lok myly ’qy nw Awey[ BweI mnI isMG jI srkwr dI<br />
ies cwl ƒ smJ gey sn[ aunHW ny Kwlsy ƒ sRI AMimRqsr Awaux qoN<br />
vrijq kr id`qw[ ienHW g`lW krky sRI AMimRqsr ivKy bhuq hI G`t<br />
sMgq AweI qy cVHwvy dw pYsw bhuqw nw cVH sikAw qy srkwr ƒ id`qw<br />
nw jw sikAw[ lKpq rwie dy POjIAW ny sRI hirmMdr swihb Awey<br />
isMGW ’qy Dwvw bol ky aunHW ƒ PV ilAw[ keI mwry vI gey[<br />
BweI mnI isMG jI qoN mylw lwaux dy pMj hzwr rupey mMgy gey[ pr<br />
aunHW ny ikhw ik hkUmq dI Srwrq kwrn mylw nhIN l`g sikAw ies<br />
leI ieh rkm nhIN id`qI jw skdI[ BweI swihb ƒ igRPqwr krky<br />
lwhOr ilAWdw igAw[ lwhOr Sihr dy is`K pYsy lY ky Awey qW jo zkrIAw<br />
KW ƒ id`qy jw skx pr BweI mnI isMG ny aunHW ƒ Aijhw krn qoN rok<br />
id`qw[ ies ’qy Awp dw kys mOlvIAW kol pyS kIqw igAw ijnHW ny bMdbMd<br />
k`t ky kql krn dw Pqvw id`qw[ BweI swihb ƒ ikhw igAw ik<br />
iek hwlq ivc quhwƒ C`ifAw jw skdw hY jy qusIN muslmwn bx jwau[<br />
jd ieslwm ivc ilAwaux dy XqnW qoN kwmXwbI nw imlI qW BweI<br />
swihb ƒ ShId krn dw hukm dy id`qw[ aunHW dy qysy nwl pihly poty,<br />
iPr auNglW, iPr srIr dy bwkI ih`sy judw kIqy gey[ BweI swihb pwT<br />
(bwkI s&w 87’qy)
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 55 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
gurbwxI ivAwiKAw dI prMprw qy ieiqhws<br />
-bIbI AmrjIq kOr*<br />
BwSw mnu`KI smwj dy AwpsI sMvwd dw mwiDAm hY[ sMcwr dy BwvyN<br />
hor vI keI mwiDAm hn ijnHW duAwrw mnu`K Awpxy BwvW nUM dUjy qk<br />
phuMcwauNdw hY pr ieh sB qoN pRbl qy buinAwdI mwiDAm hY[ ies<br />
mwiDAm dw suBwA siQr nhIN sgoN pirvrqnSIl hY Aqy smyN dy bIqx<br />
nwl ies ivc qbdIlI AwauNdI rihMdI hY ijs krky keI SbdW dw<br />
BwvwrQ (Connotation) bdl jWdw hY qy keIAW dw ArQ ivsQwr ho<br />
jWdw hY[ ArQW ivc sQwnWqr nwl vI qbdIlI AwauNdI hY[ ieM\ BwSw<br />
dw suBwA smyN qy sQwn nwl bdldy rihx dw hY[ SbdW dy ArQ hI nhIN<br />
bdldy, muhwvrw vI bdl jWdw hY[ ies leI sMcwr dI sm`isAw bxI<br />
rihMdI hY[ ieh sm`isAw hor vI qIbr ho jWdI hY jdoN vkqw AwpxI<br />
g`l Awm vrqoN qoN bwhry icMnHW qy pRqIkW ivc lpyt ky krdw hY[ 2 sMcwr<br />
dI sm`isAw aunHW rcnwvW ivc hor vI qIbr BWq auTdI hY ijnHW ivc<br />
g`l nUM smJwaux leI sUKm BWq dI pirBwiSk SbdwvlI vrqI geI<br />
huMdI hY[ ies sm`isAw dy h`l leI tIkwkwrI jW ivAwiKAwkwrI dI<br />
swihqk ivDw ikirAwSIl huMdI hY[<br />
tIkwkwrI Bwrq dI iek bhuq purwxI Aqy pRis`D swihqk prMprw<br />
hY[ gUVH ArQW vwlIAW rcnwvW dw cMgI qrHW Bwv smJwaux leI<br />
tIikAW dI rcnw kIqI jWdI rhI hY[ SYlI vjoN BwrqI swihq ivc<br />
ies swihq-ivDI dy keI Byd hn ijvyN–tIkw,ivAwiKAw,BwS ,prmwrQ<br />
Awid[ sRI gurU gRMQ swihb dI bwxI dI tIkwkwrI dw vI bhuq lMbw<br />
ieiqhws hY qy ies ivc hoeI pRwpqI dw bVw mhwn Awkwr hY[<br />
tIkwkwrI ivc koSkwrI,pRXwXy,inrukq Awid vI sMimlq ho jWdy hn<br />
ikauNik bhuqy tIikAW ivc koSI ArQ,pRXwXy,inrukq, tIkw, BwvwrQ,<br />
ivAwiKAw, isDWq ivcwr, swr Awid imly hoey hn[ 3<br />
pRo. ipAwrw isMG pdm gurbwxI ivAwiKAw vwsqy pRclq ivDIAW<br />
sMbMDI crcw krdy ilKdy hn ik sRI gurU gRMQ swihb dy ArQ-boD leI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 56 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
keI ivDIAW pRcilq hn ijvyN kQwkwrI, koSkwrI, tIkwkwrI,<br />
ivAwiKAwkwrI qy aulQwkwrI[ keI s`jx ienHW nUM rlw-imlw idMdy hn<br />
qy kuJ ku sB nUM ie`ko hI smJdy hn jo ik ieh dr`usq nhIN[ kQwkwrI<br />
gurbwxI dI zbwnI ArQ ivAwiKAw krn dw nW hY, koSkwrI kyvl<br />
kiTn pdW dy ArQ A`Kr-kRm Anuswr jW hor qrqIb nwl pyS krdI<br />
hY, pRXwX iesy dI iek SwK hY[ tIkwkwrI iksy rcnw dy ilKq rUp<br />
qy srl vwrqk ivc ArQ drswauNdI hY 4 [ aunHW ny gurbwxI dI tIkwkwrI<br />
prMprw nUM iqMn BwgW ivc vMifAw hY :-<br />
1. purwqn tIkwkwrI<br />
2. nvIn tIkwkwrI<br />
3. AwDuink tIkwkwrI 5<br />
gurbwxI ivAwiKAw dI prMprw bwxI dI bwxI rwhIN ivAwiKAw<br />
nwl hI ArMB ho jWdI hY[ sRI gurU nwnk swihb ny AwpxIAW audwsIAW<br />
dOrwn Anyk ByKW dy swDUAW, jogIAW, mhMqW nUM imlx smyN aunHW nUM bwxI<br />
dy isDWq smJwey Aqy krqwrpur vws dy smyN Anyk lokW nwl crcw<br />
kridAW bwxI dI Anyk pRkrxW ivc ivAwiKAw kIqI[ Awp dy<br />
au~qrwiDkwrI gurU-swihbwn ny Awp dI rcI bwxI dI ivAwiKAw AwpxI<br />
bwxI ivc kIqI [ ies qrHW gurU gRMQ swihb dy AMdr iek gurbwxI<br />
ivAwiKAw pRxwlI kwiem ho geI[ ieh srvoqm ivAwiKAw pRxwlI<br />
sI[ fw. qwrn isMG ny ies ivAwiKAw nUM sihj pRxwlI dw nwm id`qw<br />
hY[ 6<br />
pihly ivAwiKAwkwr qy ivAwiKAwkwrI bwry izkr kridAW<br />
qrlocn isMG ny iliKAw hY ik gurU nwnk swihb jW aunHW qoN ipCly gurU<br />
swihbwn qoN ip`CoN jdoN aunHW dy aupdySW, isiKAwvW, ivcwrW nUM smJx<br />
qy pRcwrn dI loV AnuBv kIqI geI, jdoN sRI gurU gRMQ swihb dI pwvn<br />
bIV iqAwr ho geI qW “bwxI gurU gurU hY bwxI” dy <strong>gurmiq</strong> idRStIkox<br />
Anuswr bwxI dy pRcwr leI ies dI ivAwiKAw-kQw vwrqw dI prMprw<br />
c`lI[ iek rvwieq Anuswr sRI gurU Arjn dyv jI ny gurU-Gr dy au~Gy<br />
ivdvwn qy AinMn Bgq BweI gurdws jI nUM 'Sbd' dI kQw ivAwiKAw<br />
krn dw AwdyS idqw[ 7 pRo. qwrn isMG dw kQn hY ik BweI gurdws jI<br />
ny bwxI dw tIkw qy ivAwiKAw shj pRxwlI dw Anusrx kridAW kIqI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 57 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
hY[ 8 ies sMbMDI pRo. ipAwrw isMG pdm ilKdy hn ik gurU swihb dy<br />
zmwny vI is`K iek dUjy qoN bwxI dw ArQ-boD hwsl krn dw Xqn<br />
krdy rihMdy sn[ BweI gurdws jI Swied pihly ivdvwn hn ijs ny<br />
gurbwxI dIAW AnykW fUMGIAW qukW dy ArQ AwpxIAW vwrW ivc CMdbD<br />
krky id`qy ijs qoN AsIN ies guhj nUM smJx ivc kuJ-kuJ shwieqw<br />
lY skdy hW[ 9<br />
BweI gurdws jI qoN ip`CoN tIkw AQvw ivAwiKAw pRxwlI ivc soFI<br />
imhrvwn qy aunHW dI sMpRdwie dw au~Gy qOr qy nwm AwauNdw hY[ ies<br />
sMpRdwie duAwrw gurbwxI ivAwiKAw ivc pwey Xogdwn bwry izkr<br />
kridAW qrlocn isMG (bydI) ilKdy hn ik imhrvwn ny AwpxI rcnw<br />
'scKMf poQI' ivc sRI gurU nwnk dyv jI dy 217 SbdW,AStpdIAW qy<br />
CMqW dy prmwrQ ilKy hn[ aunHW ip`CoN aunHW dy pùqr hir jI ny ‘jnmswKI<br />
sRI gurU nwnk dyv jI’ (sYNcI dUjI) ivc sRI gurU nwnk dyv jI dIAW kuJ<br />
lMbIAW ivSyS bwxIAW jpujI, EAMkwr (rwmklI dKxI), ptI (rwg<br />
Awsw), bwrhmwh (rwg quKwrI), Aqy isDgosit (rwg rwmklI) dI<br />
ivAwiKAw kIqI AQvw prmwrQ ilKy[ cqurBuj ny mu`K qOr ’qy gurU<br />
nwnk gurdyv ricq vwrW, slokW dy prmwrQ ilKy[ 10<br />
imhrbwnI Grwxy dy ieh tIky-prmwrQ goStIAW dy rUp ivc ilKy<br />
hoey hn Aqy lyKkW ny hr Sbd jW slok dy tIky-prmwrQ nUM iksy<br />
auQwnkw au~qy auswrn dw Xqn kIqw hY[ ienHW ivc AxloVIAW BUimkwvW<br />
nhIN bMnHIAW hoeIAW[ ……………lyKkW nUM BwrqI AiDAwqimk<br />
prMprw dI pUrI jwxkwrI sI[ QW pr QW BwrqI ieiqhws imiQhws dI<br />
vwkPIAq JlkdI hY[ ienHW tIikAW prmwrQW ivclI ivAwiKAw vydW<br />
qy purwxW dy ipCokV ivc kIqI hoeI hY[ Ajoky tIikAW/ vwrW dy<br />
SbdWqk ArQ jW v`Krw-v`Krw Bwv-ArQ dyx dI QW kyvl smu`cy Bwv-<br />
ArQ hI idqy hoey hn Aqy aus ivcly ieiqhwisk qy pOrwixk hvwilAW<br />
nUM kQwvW rwhIN ibAwn kIqw hoieAw hY[ keI vwrI ivAwiKAw mUl bwxI<br />
nwloN DuMDlI jW ASpSt vI ho geI hoeI hY[ 11 auNj bwxI dI tIkwkwrI<br />
dI prmwrQ pRxwlI vwrqk ivc tIky qy ivAwiKAw rcx vwlI pihlI<br />
pRxwlI hoeI hY[ ies pDqI ny AglI tIkwkwrI nUM fUMGI qrHW pRBwivq<br />
kIqw hY[ 12
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 58 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
tIkw swihq ivc igAwnI sMprdw dw Xogdwn vI bVw ivSyS hY[<br />
ies sMprdw dw ArMB sRI gurU goibMd isMG jI dy drbwr ivc huMdw hY[<br />
ies dy Awid sMcwlk BweI mnI isMG sn ijnHW nUM sRI gurU goibMd isMG<br />
jI ny Awp hr qrHW dI iv`idAw id`qI qy iPr is`K sMgqW nUM sRI gurU gRMQ<br />
swihb dI kQw dy mwiDAm rwhIN gurbwxI, <strong>gurmiq</strong> qy gur-ieiqhws<br />
jwxU krvwaux jW pVHwaux leI pRyirAw[ BweI mnI isMG jI dI<br />
ivdvqw sdkw gurU swihb ny aunHW nUM 'igAwnI' dI p`DqI pRdwn kIqI[<br />
aunHW pwsoN gurbwxI qy gur-ieiqhws pVHx qy A`goN pVHwaux vwly vI<br />
'igAwnI ' khwaux l`g pey qy ieauN hOlI-hOlI ienHW ivdvwnW dI iek<br />
igAwnI sMprdw c`l peI qy gurbwxI dy ArQW dI iek tkswl bx geI<br />
ijs nUM sMpRdweI jW igAwnI tkswl ikhw jwx l`g ipAw[ ienHW iv`coN<br />
keI ivdvwnW ny tIkw swihq ivc Awpxw vfmu`lw Xogdwn pwieAw[ 13<br />
mhwrwjw rxjIq isMG dy rwj-Bwg smyN igAwnI sMpRdwie au~qy<br />
audwsI qy inrmly sMqW dI tIkwkwrI dw pRBwv ipAw ikauNik is`K rwj<br />
dy kwiem hox auprMq inrmly qy audwsI sMqW dI ivdvqw qoN pRBwivq<br />
ho ky is`K srdwrW ny ienHW nUM jwgIrW qy Dn dyxw SurU kr id`qw sI[<br />
ies sMpRdwie dy ArQ jo BweI mnI isMG vwly ArQW dIAW pRivrqIAW<br />
nUM lY ky hux qk cly Aw rhy sn, hor mhwqmw dw siqkwr Aqy AwpxI<br />
bykdrI kwrx, inrmly qy audwsI sMqW dI tIkwkwrI dIAW pRivR`qIAW<br />
nUM gRihx kr gey[ 14<br />
gurbwxI dI tIkwkwrI dy sMbMD ivc ies igAwnI sMprdw dw sB<br />
qoN vDyry ih`sw hY[ 15 gurbwxI ivAwiKAw qy tIkwkwrI dy Kyqr ivc A`j<br />
ijMny vI pRis`D nwm hn auh iesy sMprdw iv`coN hI hn ijvyN BweI cMdw<br />
isMG, BweI hzwrw isMG, sMq sMgq isMG, sMq ibSn isMG, BweI AmIr<br />
isMG, sMq suMdr isMG, sMq gurbcn isMG iBMfrWvwly, igAwnI ikrpwl<br />
isMG Awid[ 16 igAwnI pRxwlI Anuswr sMpUrx sRI gurU gRMQ swihb dy<br />
pMj tIky sMpUrx ho c`uky hn jo ik igAwnI bdn isMG syKwvW, (tIkw<br />
PrIdkot), igAwnI AmIr isMG (sMq ikrpwl isMG duAwrw pRkwiSq<br />
tIkw sRI gurU gRMQ swihb), igAwnI ibSn isMG lKUvwl (tIkw sRI gurU<br />
gRMQ swihb), pMifq nrYx isMG (tIkw sRI gurU gRMQ swihb) qy pRoPYsr<br />
swihb isMG (sRI gurU gRMQ drpx-10 ijldW) ny kIqy hn[ iksy hor
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 59 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
pRxwlI ny sRI gurU gRMQ swihb sMpUrx dw tIkw nhIN kIqw[ 17<br />
gurbwxI tIkwkwrI ivc Xogdwn pwaux vwlI iek hor SwKw inrmly<br />
sMqW Aqy ivdvwnW dI hY[ inrml sMprdw v`loN tIkw-swihq ivc<br />
pwieAw Xogdwn vI bVw mh`qqw BrpUr hY[ ieh sMprdw ivdvwnW dy<br />
rUp ivc sRI gurU goibMd isMG jI dy drbwr ivc hoNd ivc AweI[ 18 fw.<br />
rqn isMG j`gI Anuswr ies dw ArMB sRI gurU goibMd isMG jI qoN bwAd<br />
hoieAw[ 19 ies pRxwlI ny gurbwxI-tIkwkwrI dI ivcwrDwrw qy rUp<br />
dohW ivc pirvrqn ilAWdw[ 20 ies SwKw dy BweI sMqoK isMG, pMfq<br />
qwrw isMG nroqm, pMfq gulwb isMG, pMfq inhwl isMG, sMq dyvw<br />
isMG, sMq lwl isMG nroqm, sMq sMpUrx isMG Awid ivdvwnW dy nwm<br />
ivSyS qOr ’qy vrxnXog hn[<br />
sMsikRq iv`idAw qy pOrwixk gRMQW dy vDyry AiDAYn kwrn ienHW<br />
ivdvwnW dIAW rcnwvW vI ienHW pOrwixk gRMQW dy pRBwv Q`ly hI rcIAW<br />
geIAW[ ieh vyd nUM pRmwx mMndy hn[ ieh Awm krky vydWqI hoey hn<br />
qy gurbwxI dI ivAwiKAw ivc vydWqI SbdwvlI qy ivcwrDwrw nUM hI<br />
pRmu`Kqw idMdy hn[ inrmly sMqW ny Awpxy tIikAW ivc bolI vDyry krky<br />
sMq BwSw vrqI qy ies ivc sMsikRq, ibRj BwSw dI SbdwvlI dI vI<br />
coKI vrqoN kIqI[ gurbwxI dy keI pRkwr dy pdCyd krky ieko quk dy<br />
keI keI pwT qy ArQ krn dI privrqI clweI ijnHW iv`coN iek mu`K<br />
ArQ qy dUjy gOx ArQ d`sy jWdy sn[ 21<br />
gurbwxI tIkwkwrI dy ieiqhws ivc audwsI sMpRdwie dy ivdvwn<br />
suAwmI AnMdGn dw Xogdwn aulyKnIX hY[ ienHW ny jpujI, AwrqI,<br />
EAMkwr, isDgoSit, AnMd qy Awsw kI vwr bwxIAW dy tIky kIqy[ aunHW<br />
dw pOrwixk swihq AiDAYn bVw ivSwl sI[ kwiv SwSqR sMbMDI vI<br />
aunHW nUM AiDkwr pUrx igAwn sI[ aunHW ny Awpxy tIikAW ivc gurbwxI<br />
dI ivAwiKAw vydWq ’qy ADwirq kIqI Aqy ienHW sdkw gurbwxI<br />
tIikAW ivc ihMdU mq dy q`q vDx l`gy[ 22<br />
syvwpMQIAW ny vI ivAwiKAw dy Kyqr ivc Awpxw ih`sw pwieAw<br />
hY[ BweI A`fxSwh, BweI rwm ikRSn Awid ies SwKw dy AiDkwrI<br />
tIkwkwr hoey hn[ 23 syvwpMQI sMpRdwie dy ivdvwn rwm ikRSn syvwpMQI<br />
duAwrw kIqy gey tIky ivc kyvl Bwv ArQ hI nhIN idqy hoey sgoN mUl
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 60 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
rcnw ivcly ivSyS SbdW dy pihlW SbdI ArQ vI idqy hoey hn[ BwvW<br />
dI ivAwiKAw qy spStqw leI QW pr QW ihMdU ieiqhws, imiQhws ijvyN<br />
rwvx, bwlmIk, BBISn, rwm, ikRSn, Dr, jYmn, pRihlwd Awid dIAW<br />
audwhrxW vI id`qIAW hn[ auN\ smùcy qOr ’qy ies tIky ivclI ivAwiKAw<br />
dw mUl ADwr vI BwrqI vyd, SwSqR igAwn nUM bxwieAw hoieAw hY[ 24<br />
rwm ikRSn syvwpMQI dy ies tIky dI iek hor ivSySqw ieh hY ik<br />
tIkwkwr ny tIkw swihq ivc pihlI vyr cyqMn BWq jpujI swihb<br />
ivclIAW sB pauVIAW dI ivAwiKAw vyly aunHW dI Awps ivclI iek<br />
kVI vrgI sWJ drsweI hY[ hr pauVI ivcly ivcwr iek dUjy iv`coN Aqy<br />
ipClI pauVI ivcly ivcwrW iv`coN Pùt rhy d`sy hn[ ieauN ies tIky ivc<br />
mUl bwxI ivcly ivSy vsqU dI iek bwkwiedw auswrI huMdI idKweI hoeI<br />
hY[ 25 ihMdU Drm gRMQW dy pRbl pRBwv hyT hoeI tIkwkwrI dw pRiqkrm isMG<br />
sBweI tIikAW ivc dyiKAw jw skdw hY[ aunHIvIN sdI dy AMq ivc isMG<br />
sBw dy hoNd ivc Awaux nwl pMjwbI tIkwkwrI ny iek nvW Aqy mh`qvpUrx<br />
moV kitAw[ aunHIvIN sdI ivc AMgryzI SwSn dy sQwipq hox nwl iek<br />
nvW AwriQk, ivìdAk qy smwijk vwqwvrx hoNd ivc AwieAw[ ies<br />
smyN tIkw swihq ivc vI ivdvwnW ny Koj pVqwl dI rucI gRihx kIqI<br />
qy p`CmI FMg dI ivAwiKAwqmk ivDI qy tIkwkwrI nUM ApxwieAw qW jo<br />
AwDuink pwTkW dI bOiDkqw dI sMquStI ho sky[ 26<br />
isMG sBw lihr dw mUl mMqv is`K Drm dI punr-jwgRqI Aqy is`KW<br />
nUM is`KI AsUlW ivc idRV krnw sI[ ies mMqv leI gurbwxI dw pRcwr<br />
iek SkqISwlI swDn sI[ gurbwxI dI punr ivAwiKAw krky nvyN tIky<br />
rcy gey[ pihly sMpRdweI tIky ijnHW ivc gurbwxI nUM vyd AnuswrI mMinAw<br />
igAw sI hux bdly hoey hwlwq ivc lwhyvMd nhIN sn is`D ho skdy sgoN<br />
keI hwlqW ivc qW ieh tIky ivroDIAW dIAW dlIlW dw AwDwr bx rhy<br />
sn[ 27 isMG sBw dy pRBwv ADIn hoeI ivAwiKAw nUM pRo. ipAwrw isMG<br />
pdm ny nvIn tIkwkwrI dw nwm id`qw hY[ aunHW Anuswr ies tIkwkwrI<br />
nUM nvIn ies leI AwKdy hW ikauNik isMG sBw lihr qy AkwlI lihr<br />
dy bwAd p`qrkwrI dI bdOlq pMjwbI BwSw ieqnI mWjI sMvwrI geI sI<br />
ik hux ies ivc sDUkVI BwSw vwly koVkU nhIN sI rhy[ 1930 eI: q`k
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 61 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
bolI qy SYlI ivc bhuq sPweI Aw geI sI[ 28 ies dOr ivc ijhVy<br />
AwDuink tIky hoNd ivc Awey aunHW ivc hyT ilKIAW pRivrqIAW ivSyS qOr<br />
’qy dyKIAW jw skdIAW hn :-<br />
1. ienHW tIikAW ivc smùcI gurbwxI nUM iDAwn ivc r`KidAW hr quk dy<br />
shI ArQ inSicq krn dw Xqn kIqw igAw hY[ iek quk dy iek<br />
ArQ hI mMny gey hn[<br />
2. ArQ Sbd-ivauNqpqI Aqy ivAwkrx nUM mùK r`K ky kIqy gey hn[<br />
3. pOrwixk kQwvW qy swKIAW dy purwxy irvwj nUM l`gBg Kqm kr idqw<br />
igAw hY[<br />
4. tIikAW ivc ArQ krdy smyN <strong>gurmiq</strong> nUM vyd vydWq qoN suqMqr mMinAw<br />
igAw hY[<br />
5. ienHW tIikAW dI SYlI swihqk qy BwSw srl pMjwbI ho geI hY[ swD<br />
BwKw l`dI pMjwbI dw Xùg Kqm ho igAw hY[ 29<br />
isMG sBw lihr auprMq AwDuink ivdvwnW dw kwl ArMB huMdw hY<br />
ijs dIAW A`goN iqMn aup-SwKwvW hn[ pihlI aup-SwKw guxI igAwnI<br />
ivdvwnW dI hY ijvyN BweI vIr isMG, BweI qyjw isMG, pRo. swihb isMG<br />
Awid[ dUjI aup-SwKw hY swDwrx ivdvwnW dI ijnHW ny prIiKAwrQIAW<br />
leI gurbwxI dy tIky ilKy[ ies aup-SwKw dy pRmùK tIkwkwr hn –BweI<br />
ibSn isMG, igAwnI bùD isMG, igAwnI inhwl isMG rs Awid[ qIjI<br />
aup-SwKw hY AMgryzI, aurdU, ihMdI Awid BwSwvW ivc hoey tIikAW jW<br />
AnuvwdW dI[ ies aup-SwKw ivc dysI ivdySI hr pRkwr dy m`q vwly<br />
ivdvwn Swml hn[ ies dy nwl nwl sMpRdweI ivdvwnW duAwrw vI tIky<br />
ilKy jWdy rhy[ sMq AmIr isMG, pMifq nrYx isMG Awid dw nW ies<br />
sMbMDI aulyKXog hY[ 30<br />
BweI vIr isMG ny ij`Qy AwDuink pMjwbI swihq ivc keI p`KW qoN rUp<br />
qy SYlI vjoN Awpxw AdùqI ih`sw pwieAw au~Qy tIkw swihq ivc vI aunHW<br />
dI dyx bVI sRySt qy p`Q-pRdrSkW vwlI hY[ auh iek AnuBvI swihqkwr,<br />
<strong>gurmiq</strong> dy mhwn KojI qy ivAwiKAwkwr sn[ tIkw swihq ivc hornW<br />
rcnwvW qoN ielwvw "sMQXw sRI gurU gRMQ swihb" ijs nUM Awp kyvl rwg<br />
soriT q`k hI isry cVHw sky hn, rwhIN Awp ny AwDuink tIkwkwrI dI bVI<br />
nroeI qy suc`jI AgvweI kIqI hY[ BwvyN Awp dI tIkwkwrI au~qy kuJ
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 62 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sMpRdwie tIkwkwrI dy pRBwv vI sn prMqU iPr vI Awp ny tIkwkwrI dI<br />
pirBwSw qy sImw nUM bhuq ivSwl kIqw[ aunHW dw Xqn kyvl tIkw nhIN<br />
hY, BwS vI hY, prmwrQ vI hY, pRXwX vI hY, koS vI hY, <strong>gurmiq</strong> inrxY<br />
vI hY qy ivAwiKAw vI hY[ 31<br />
AwDuink Xùg dI ivigAwnk tIkwkwrI ivc pRo.qyjw isMG (1894-<br />
1958 eI:) iek isrmOr ivdvwn bx ky auBrdy hn[ auh pihly<br />
tIkwkwr hn jo ik p`CmI swihq qy igAwn ivigAwn qoN BlI pRkwr<br />
pircq sn [ aunHW <strong>gurmiq</strong> ivcwrDwrw nUM klwqmk rUp dy ky pyS kIqw<br />
qy Drm dIAW isiKAwvW nUM vDIAw jIvn jugqI bxw ky drswieAw[ 32<br />
Awp ny tIkwkwrI ivc ivigAwnkqw, qrk qy dlIl BrpUr ivAwiKAw<br />
ilAwaux ivc au~Gw ih`sw pwieAw[ Awp dI tIkwkwrI nwl gurbwxI<br />
ivAwiKAwkwrI ivc iek nvW moV AwauNdw hY[ ivAwkrxk inXmW dy<br />
pRclx nwl SbdI ArQW ivc iekswrqw AwauNdI hY Aqy mnmrjI<br />
Anuswr gurbwxI dI ivAwiKAw krn dI QW ies nUM bwkwiedw syD imldI<br />
hY[ 33 pRo. qyjw isMG ny 1925 eI: ivc 'SbdWiqk lgW mwqRW' dI pusqk<br />
ilK ky gurbwxI AMdr vrqI geI ivAwkrxk nymW dI soJI krweI sI[<br />
ienHW nymW dy AwDwr ’qy hI aunHW gurbwxI dy swry ArQ kIqy qy aus dI<br />
ivAwiKAw AjyhI SYlI ivc kIqI ijs qoN ieh nw jwpy ik ieh purwqn<br />
Drm gRMQW dy vwk hn sgoN ieh pRqIq hovy ik auh mOjUdw jIvn ivkws<br />
leI vI AiqAMq loVINdy hn qy auh au~cw sùcw siBAwcwrk sMdySw dyx<br />
vwly hn[ pRo. qyjw isMG dI ivAwiKAw qy tIkwkwrI dI ieh iek pRmùK<br />
ivSySqw hY ik auh ijvyN ikvyN gurbwxI dI ivcwrDwrw nUM AwDuinkqm qy<br />
nvInqm bxw ky pyS krdw hY[ 34<br />
pRo. swihb isMG AwDuink tIkwkwrI dy iek hor isrmOr ivdvwn<br />
hn[ aunHW ny vI 'gurbwxI ivAwkrx' dI pusqk ilK ky ienHW inXmW ’qy<br />
ADwirq sRI gurU gRMQ swihb dw sMpUrn tIkw kIqw[ pRo. swihb isMG ny<br />
ijs qrHW dw ieh kMm kIqw auh iek qrHW ivigAwnk kwrj dI AdùqI<br />
imswl hY[ Awp dI tIkwkwrI dI KUbI ieho hY ik aunHW hr QW ivAwkrxk<br />
lgW mwqrW nUM mùK r`K ky hI ArQ inrxy kIqy hn[ ………pRo.qyjw isMG<br />
qy pRo. swihb isMG do AYsy AwDuink ivdvwn sn ijnHW dw sRI gurU gRMQ
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 63 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
swihb dI tIkwkwrI nUM ivl`Kx Xogdwn, sdw Xwd kIqw jWdw rhygw[ 35<br />
pRo. swihb isMG qoN bwAd gurbwxI dy tIky qy ivAwiKAw dw rUp<br />
ivAwkrx ’qy AwDwirq irhw hY[ ies Arsy dOrwn BwvyN lMmyrIAW bwxIAW<br />
dy tIky vI huMdy rhy hn prMqU gurbwxI ivAwiKAw dw kwrj tIikAW qoN A`gy<br />
vD ky gurbwxI dy isDWqk ivSlySx ivc qbdIl huMdw hY Aqy gurbwxI<br />
dI ivAwiKAw nUM iek drSn vjoN ivcwry jwx qy ies nUM <strong>gurmiq</strong> dI<br />
inrwlI isDWqk ivcwrDwrw vjoN sQwipq krn dI pRivrqI BwrU rhI hY[<br />
20vIN sdI dy AwKrI dhwky ivc igAwnI hrbMs isMG inrxYkwr qy fw.<br />
rqn isMG j`gI duAwrw sRI gurU gRMQ swihb dy smùcy rUp ivc kIqy tIky<br />
bwxI ivAwiKAw dI prMprw nUM jwrI r`Kx dy XqnW vjoN bwxI ivAwiKAw<br />
dy Kyqr ivc vrxnXog kwrj hn[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN<br />
vI ies pwsy Xqn ArMBy gey hn qy sRI gurU gRMQ swihb dw pRvwxq tIkw<br />
iqAwr krvwaux dw pRojYkt aulIikAw igAw hY[ ies qrHW gurU nwnk<br />
swihb dy smyN qoN bwxI ivAwiKAw dI ArMB hoeI prMprw ieiqhws dy v`Kv`K<br />
pVwvW ivcoN lMGdI hoeI mOjUdw smyN vI AnykW rUpW ivc inrMqr jwrI<br />
hY[<br />
hvwly qy it`pxIAW:<br />
1. ipAwr isMG (fw.), tIkwkwrI:isDWqk ivSlySx, tIkwkwrI,<br />
ieiqhwskwrI qy p`qrkwrI–kuJ idRStIkox, (sMpw. s. AmrjIq<br />
isMG), s&w 97<br />
2. auhI, s&w 98<br />
3. fw. qwrn isMG, nwnk <strong>pRkwS</strong> p`iqRkw, s&w 47<br />
4. pRo. ipAwrw isMG pdm, tIkwkwrI:isDWqk ivSlySx, tIkwkwrI,<br />
ieiqhwskwrI qy p`qrkwrI–kuJ idRStIkox, (sMpw. s. AmrjIq<br />
isMG), s&w 175<br />
5. auhI, s&w 175<br />
6. fw. qwrn isMG, gurbwxI dIAW ivAwiKAw pRxwlIAW, s&w 1<br />
7. s. qrlocn isMG (bydI), pMjwbI tIkwkwrI dw Awlocnwqmk srvyKx,<br />
s&w 201<br />
8. fw. qwrn isMG, nwnk <strong>pRkwS</strong> p`iqRkw, s&w 51<br />
9. pRo. ipAwrw isMG pdm, auhI, s&y 176-77
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 64 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
10. s. qrlocn isMG (bydI), auhI, s&w 204<br />
11. auhI , s&y 204-05<br />
12. fw. qwrn isMG, nwnk <strong>pRkwS</strong> p`iqRkw, s&w 53<br />
13. s. qrlocn isMG (bydI), auhI, s&w 206<br />
14. s. blvIr isMG nMdw, pMjwbI tIkwkwrI dIAW mu`K pRivRqIAW,<br />
ieiqhwskwrI qy p`qrkwrI–kuJ idRStIkox, (sMpw. s. AmrjIq<br />
isMG), s&w 122<br />
15. s. qrlocn isMG (bydI), pMjwbI vwrqk dw Awlocnwqmk AiDAYn,<br />
s&y 159-61<br />
16. s. qrlocn isMG bydI, pMjwbI tIkwkwrI dw Awlocnwqmk srvyKx,<br />
auhI, s&w 212<br />
17. fw. qwrn isMG, nwnk <strong>pRkwS</strong> p`iqRkw, s&w 56<br />
18. auhI, s&w 216<br />
19. fw. rqn isMG (j`gI), auhI, s&w 4<br />
20. fw. qwrn isMG, auhI, s&w 54<br />
21. s. qrlocn isMG (bydI), auhI, s&w 216<br />
22. auhI, s&w 212<br />
23. fw. rqn isMG (j`gI), auhI, s&w 4<br />
24. s. qrlocn isMG (bydI), auhI, s&w 215<br />
25. auhI, s&w 215<br />
26. auhI, s&w 219<br />
27. s. blvIr isMG (nMdw), auhI, s&y 123-24<br />
28. pRo. ipAwrw isMG pdm, auhI, s&w 180<br />
29. s. blvIr isMG (nMdw), auhI, s&w 124<br />
30. fw. rqn isMG (j`gI), auhI, s&w 4<br />
31. s. qrlocn isMG (bydI), auhI, s&w 220<br />
32. pRo. ipAwrw isMG pdm, auhI, s&y 181-82<br />
33. s. qrlocn isMG (bydI), auhI, s&w 222<br />
34. pRo. ipAwrw isMG pdm, auhI, s&w 182<br />
35. auhI, s&w 183
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 65 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sMq ispwhI - mhwn AzwdI GulwtIey<br />
BweI mhwrwj isMG jI<br />
-pRo. ikRpwl isMG bfUMgr*<br />
AzwdI mnùK dw jmWdrU h`k hY[ sRI gurU nwnk dyv jI smyq 10 gurU<br />
swihbwn ny kOm dI gulwmI dIAW zMjIrW k`tx ih`q Awp Awpxy jIvnkwl<br />
dOrwn AmlI rUp ivc lMmw sMGrS kr ky Aqy sRI gurU Arjn dyv<br />
jI, sRI gurU qyg bhwdr swihb jI Aqy dsmyS ipqw sRI gurU goibMd isMG<br />
jI ny srbMs dI ShIdI dy ky Awpxy is`K SrDwlUAW qy dyS vwsIAW ƒ h`k,<br />
s`c, inAW Aqy AzwdI leI sMGrSSIl hox dw mwrg drswieAw[ gurU<br />
swihbwn ny Bwrq dy mwiDAm rwhIN smùcI mnùKqw ƒ smwijk, Dwrimk,<br />
AwriQk, rwjnIiqk Aqy Awqimk qOr ’qy Azwd krwaux leI iek<br />
nvI, invyklI qy mukMml “<strong>gurmiq</strong> ivcwrDwrw” id`qI jo mnùK dI<br />
S^sIAq dI sMpUrn auswrI dI zwmn hY[ ies ivcwrDwrw ƒ sB qoN v`D<br />
purwqn pMjwb dI DrqI ny Awpxy AMdr smoieAw, sMBwilAw qy pRPùlq<br />
kIqw hY[ Swied ieho kwrn hY ik pMjwbIAW ny hmySW hI gulwmI dIAW<br />
zMjIrW k`tx, Azwd Aqy KùlHw-fùlHw jIvn ijaux leI srgrm BUimkw<br />
inBweI hY[ pRo. pUrn isMG ny pMjwbI g`BrUAW dI Azwd mno-dSw ƒ ieauN<br />
ibAwn kIqw hY:<br />
ieh byprvwh pMjwb dy<br />
mOq ƒ mKOlW krn<br />
mrn QIN nhIN frdy[<br />
ipAwr nwl ieh krn gulwmI, jwn koh AwpxI vwr idMdy[<br />
pr tYN nw mMnx iksy dI, Klo jwx fWgW moFy ’qy aulwr ky[<br />
pMjwbI Kyq ivc, Kyf dy mYdwn ivc, Drm Kyqr ivc, mYdwny jMg<br />
ivc qQw ij`Qy ikDry vI ivcrdw hY aus dI S^sIAq dw srbp`KI rUp<br />
swhmxy pRgt ho hI jWdw hY[ ie`QoN dy ispwhI dI dyS BgqI dI Bwvnw<br />
* cyArmYn p`CVIAW SRyxIAW kimSn, pMjwb; swbkw pRDwn SRo: gu: pR: kmytI, sRI<br />
AMimRqsr[ mo: 99158-05100
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 66 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
AQwh, Amùk Aqy Ascrjqw vwlI hY[ pMjwbI dy nwmvr kvI pRo. mohn<br />
isMG ny is`K ispwhI, ijs dw ivAwh QoVHy idn pihlW hoieAw huMdw hY,<br />
pMjwb au~qy AMgryz dy hmly dI Kbr sux ky Awpxy GoVy au~qy kwTI pw ky<br />
svwr ho ky mYdwny jMg ivc jUJx vwsqy jwx leI iqAwr ho jWdw hY[ aus<br />
dI s`j ivAwhI jIvn-swQx v`loN GoVy dIAW vwgW PV ky rokx Aqy tokx<br />
au~qy is`K ispwhI dI mwniskqw Aqy dyS ipAwr dy jzby ƒ auh ieauN<br />
klmbD krdw hY: -<br />
vwgW C`f dy hMJUuAW vwlIey nI,<br />
pYr Drn dy mYƒ rkwb au~qy[<br />
myry dyS ’qy bxI hY BIV BwrI<br />
tùt pey ny vYrI pMjwb au~qy[<br />
ro ro ky pwxI nw Pyr AYvyN,<br />
myry suhxy pMjwb dI Awb au~qy[<br />
srU vrgI juAwnI kI PUukxIey<br />
bih gey jy BUMf jy Awx gulwb au~qy[<br />
Syry-pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG dy Akwl clwxy mgroN lwhOr<br />
drbwr ivc jMmU dy nmk-hrwm fogirAW dI swzS dr swzS kwrn<br />
bhuq KUn fùilHAw[ iek bdiksmq idn fogry iDAwn isMG dw pùqr rwjw<br />
hIrw isMG pMjwb dw pRDwn mMqrI bx igAw[ aus ny mhwrwjw rxjIq<br />
isMG dy pùqr kMvr kSmIrw isMG Aqy srdwr Aqr isMG sMDWvwlIey ƒ<br />
dyS pMjwb qQw Kwlsw rwj dy bwZI krwr dy ky aunHW ƒ ijauNdy jW murdy<br />
PVn leI smyN dy mhwn is`K sMq bwbw bIr isMG jI nOrMgwbwd dy fyry au~qy<br />
POj cVHw id`qI[ POj v`loN bwbw bIr isMG, kMvr kSmIrw isMG smyq<br />
3000 qoN v`D isMGW, isMGxIAW, BuJMgIAW Aqy sYNkVy hI m`JW-gwvW ƒ<br />
qopW dy goilAW nwl aufw id`qw[ bwbw jI dy ShId hox auprMq nOrMgwbwdI<br />
is`K Dwrimk sMsQw dy muKI izlHw luiDAwxw dy ksbw pwiel dy nyVy dy<br />
ngr r`boN au~cI dy jMmpl BweI mhwrwj isMG jI bxy[ ies lyK ivc syvw<br />
Aqy ismrn dy puMj Aqy sMq-ispwhI BweI mhwrwj isMG jI dy jIvn bwry<br />
sMKyp ivc ivcwr kIqI jw rhI hY[<br />
BweI mhwrwj isMG dw jnm 11 jnvrI sMn 1780 ƒ izlHw<br />
luiDAwxw dy ipMf r`boN au~cI ivc hoieAw[ BweI mhwrwj isMG ƒ is`KI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 67 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ivrsy ivc hI imlI[ Awp jI sufOl srIr, au~cy lMmy juAwn, in`Gy suBwA<br />
vwly, im`T bolVy, inqnymI, pUrn guris`K, syvw Aqy ismrn dy puMj Aqy<br />
blSwlI XoDy sn[ s`cmùc hI auh sMq vI sn Aqy ispwhI vI[ aunHW dw<br />
prvwr aus smyN dy mhwn sMq bwbw bIr isMG jI nOrMgwbwdI dy mwiDAm<br />
rwhIN gurU-Gr nwl juiVAw hoieAw sI ijs kwrn BweI mhwrwj isMG dw<br />
vI bwbw nOrMgwbwdI jI nwl nyV ho igAw Aqy auh “qnu mnu Dnu sBu sauip<br />
gur kau hukim mMinAY pweIAY]” Anuswr gurU jI ƒ pUrn rUp ivc<br />
smripq ho igAw[ bwbw jI ny BweI mhwrwj isMG dI syvw, ibrqI, cwl,<br />
Fwl, rihxI-bihxI Aqy SùD imAwrI jIvn vyK ky aunHW ƒ pUrw ipAwr<br />
Aqy siqkwr id`qw[ hux BweI mhwrwj isMG bwbw jI dy inktvrqI isMGW<br />
iv`coN igxy jWdy sn[ rwjw hIrw isMG fogry dy nwpwk hukmW duAwrw bwbw<br />
bIr isMG nOrMgwbwdI dy ShId ho jwx auprMq BweI mhwrwj isMG ies<br />
is`K sMsQw dy muKI bxy[ lwhOr drbwr ivc fogirAW dIAW swzsW, bwbw<br />
bIr isMG jI dy fyry ƒ qopW nwl aufwey jwxw, mudkI, PyrU Sihr, AlIvwl<br />
Aqy sBrwvW dIAW isMGW Aqy PrMgIAW dIAW lVweIAW smyN fogirAW v`loN<br />
inBweI geI gdwrW vwlI BUimkw Aqy AMq 29 mwrc 1849 ƒ AMgryzW<br />
v`loN pMjwb ƒ zbq krn Awid GtnwvW dw BweI mhwrwj isMG dy idl<br />
au~qy gihrw Asr sI[ BweI mhwrwj isMG ny AMgryzW dI eIn mMnx qoN<br />
ienkwr kr id`qw Aqy AMgryzW dw rwj smwpq kr ky dyS pMjwb ƒ<br />
Azwd krwaux leI PYslw kr ilAw[ aunHW ny sRI AMimRqsr dI piv`qr<br />
DrqI au~qy jw ky ieh pRx kIqw, “mYN AwpxI pUrI SkqI pUrn qOr pr<br />
pihlW AMgryzW ƒ k`Fx leI lwvWgw[ AKIrly svwsW qk ies Drm-<br />
XùD ivc jùitAw rhWgw[ AMgryz jW iksy dyS Gwqk Aqy pMjwb dy is`K<br />
rwStr dy duSmx jW gdwr A`gy hiQAwr nhIN sùtWgw Aqy gurU dI bKSI<br />
hoeI ikrpwn dI inrwdrI nhIN krWgw”[ <strong>siqgur</strong>W dy bKSy isDWq<br />
Anuswr Awp jI pwqSwh dy drbwr ivKy Ardws kr ky AsIs pRwpq<br />
krn ih`q sRI AMimRqsr phuMcy sn[ pMcm pwqSwh dw gurvwk hY:<br />
- kIqw loVIAY kMmu su hir pih AwKIAY]<br />
kwrju dyie svwir <strong>siqgur</strong> scu swKIAY]<br />
sMqw sMig inDwnu AMimRqu cwKIAY]<br />
BY BMjn imhrvwn dws kI rwKIAY] (pMnw 91)
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 68 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
- mY qwxu dIbwxu qUhY myry suAwmI mY quDu AwgY Ardwis]<br />
mY horu Qwau nwhI ijsu pih krau bynMqI myrw duKu suKu quJ hI pwis]<br />
(pMnw 735)<br />
ies qoN bwAd aunHW ny lwhOr drbwr ivc mhwrwxI ijMdW nwl<br />
sMprk sQwipq kr ky AMgryzW ƒ dyS iv`coN k`Fx dIAW ivauNqw bxwauxIAW<br />
SurU kIqIAW[ srkwr AMgryzI ny mhwrwxI ijMdW, BweI mhwrwj isMG<br />
Aqy pRymy ivrùD dyS-DRohI dw muk`dmw clw id`qw[ ijs ƒ ‘pRymw swzS<br />
kys’ krky jwixAw igAw[ lwhOr ivc ’pRymw swzS kys’ dy mwmly ivc<br />
hYnrI lwrMs ny BweI mhwrwj isMG, mhwrwxI ijMdW, pRymw Aqy mhwrwxI<br />
dy in`jI sk`qr s. bUtw isMG ƒ doSI krwr id`qw[ ies swzS Anuswr<br />
pihlW dInw nwQ, s. Syr isMG qy s. qyjw isMG ƒ mOq dy Gwt auqwirAw<br />
jwxw sI Aqy Pyr kuJ hor A&srW ƒ[ pRymy ƒ PWsI dw hukm suxwieAw<br />
igAw[ s. bUtw isMG BgOVw ho igAw Aqy BweI mhwrwj isMG dy vwrMt<br />
igR&qwrI jwrI ho gey[ hux BweI mhwrwj isMG ny ‘rUpoS’ ho ky ^wlsw pMQ<br />
ƒ jQybMd krn dw bIVw cùikAw[<br />
BweI swihb ny pwqSwh A`gy Ardws kIqI ik pwqSwh jIE,<br />
Awpxy is`K syvk ƒ AMgryzW dI gulwmI ƒ ^qm krn Aqy dyS ƒ Azwd<br />
krwaux dI SkqI bKSo[ ies smyN BweI swihb jI, ‘jb Awv kI AauD<br />
indwn bnY Aiq hI rn mY qb jUJ mroN’ dy gurvwk icqwr rhy sn[<br />
BweI swihb ny qyzI nwl iqAwrI ArMB id`qI[ AzwdI leI mrimtx<br />
vwilAW ƒ jQybMd krnw SurU kr id`qw[ Kwlsw POjW dIAW POjI<br />
CwauxIAW AMdr pUrw sMprk sQwipq kr ilAw Aqy Kwlsw POjW ƒ pMjwb<br />
ƒ iPrMgI qoN bMd Klws krwaux ihq pRyirq kIqw[bVI qyjI nwl ieh<br />
AzwdI dI lihr pRcMf hox l`gI Aqy dyKdy-dyKdy swrI iqAwrI ho geI<br />
Aqy AzwdI leI ienklwb dw smW nyVy AwieAw qW ijs qrHW izAwdwqr<br />
rwjnIiqk ienklwbI lihrW ivc huMdw hY ik gdwr vI ienHW lihrW ivc<br />
Swml ho jWdy rhy hn[ BweI mhwrwj isMG duAwrw clweI ies lihr<br />
ivc vI tùkVboc-gdwr muKbr Swml ho gey Aqy ienHW gdwrW dI dyS<br />
DRohI soc Aqy AikRqGxqw kwrn AMgryzW ƒ sUh l`g geI[ srkwr<br />
AMgryzI ny BweI mhwrwj isMG ƒ CyqI qoN CyqI igRPqwr krn dy Xqn<br />
jwrI kr id`qy Aqy mugl swmrwjIAW dI qrz au~qy bwbw jI ƒ igR&qwr
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 69 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
krwaux vwly dyS DRohI gdwr ƒ BwrI ienwm dyx dw AYlwn kr id`qw[<br />
trWs sqluj styts dy kimSnr Aqy supirMtYNfYNt fI.AYP. mYkilEf<br />
v`loN pI. mYlivl AYs kuAwier sk`qr pRSwsn borf DrmSwlw ƒ 1<br />
AkqUbr, 1850 ƒ ByjI irport Anuswr bZwvq leI BweI mhwrwj<br />
isMG ny iks qrHW dy Xqn kIqy[ ies sMbMDI kimSnr mYkilEf AwpxI<br />
irport ivc ieauN ilKdw hY ik “BweI mhwrwj isMG pihlW mulqwn ivKy<br />
dIvwn mUlrwj ƒ jw ky imly[” mulqwn dy hwkm ny AMgryzW ivrùD<br />
bZwvq kr id`qI sI[ aus dI POj dI dSw TIk nw vyK ky auh mUlrwj<br />
qoN sMquSt nw hoey qy au~QoN vwps Aw gey[ kuJ idn ip`CoN mUlrwj ƒ hwr<br />
hoeI qy AMgryzW ny mulqwn ’qy kbzw kr ilAw[<br />
irport ivc A`gy iliKAw igAw hY ik mulqwn qoN ip`CoN auh pwk<br />
ptn iv`coN ho ky mwlvw, mukqsr, AnMdpur swihb pùjy qy au~QoN kWgVw v`l<br />
ƒ rvwnw hoey[ phwVIAW dy nwl-nwl cldy auh rwvlipMfI phuMcy[ ies<br />
rsqy dy s&r dOrwn BweI swihb ^wlsw rwj dy ihqYSIAW ƒ AMgryzW dw<br />
pMjwb au~qy kbzw smwpq kr ky Kwlsw rwj dI bhwlI leI XqnSIl<br />
Aqy sMGrSSIl hox leI pRyrdy rhy[ rwvlipMfI ivc aunHW ny srdwr<br />
cqr isMG nwl KùlH ky ivcwr-vtWdrw kIqw[ ie`QoN auh poTohwr dy bWdI<br />
rsqy, bYswlI, sKoN Dwrwqwlw sYd Aqy DwnI ielwky dy ckvwl iv`coN dI<br />
huMdy hoey rwm ngr pùjy ij`Qy ik is`K sYnwvW ie`kTIAW ho cùkIAW sn[ auh<br />
KùlHyAwm GoVy ’qy svwr ho ky sYnwvW dy ivckwr GuMmdy-iPrdy sn[ jdoN<br />
ieh sYnw mMg rsUl ƒ rvwnw hoeI qW BweI swihb ies dy nwl sn[<br />
cyilAW vwlw Aqy gujrwq dIAW lVweIAW jo ik srdwr Syr isMG qy<br />
srdwr cqr isMG dI AgvweI ivc lVIAW geIAW sn, BweI mhwrwj<br />
isMG aunHW ivc auh Swml hoey[ ies dy nwl hI jdoN XùD ho irhw sI audoN<br />
hI auh jMmU ivc mnOrw dy AsQwn ’qy POjW leI Anwj vI iek`Tw krvw<br />
rhy sn[ aunHW ny Anwj ldvw ky 21 aUT mMg rsUl qoN mnOrw ƒ iBjvwey[<br />
ies qoN aunHW dI XùDnIqI bwry pUrI jwxkwrI pRwpq huMdI hY[<br />
gujrwq ivc is`KW dI hwr qoN ip`CoN auh Pyr rwvlipMfI gey[ auh<br />
Kwlsw sYnw dy bcy-Kucy sYinkW ƒ lY ky ibMbr Aqy AknOr dy rsqy dyvI<br />
btwlw ivKy Aw gey[ ie`QoN c`l ky Pyr aunHW ny cMBI ivKy fyrw lw ilAw qy<br />
kuJ mhIny ie`Qy itky rhy[ au~Qy rihMidAW aunHW ny rwmngr dy iklHy ’qy
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 70 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kbzw krnw cwihAw pr gulwb isMG dy pùqr mIAW iPnI kwrn ieh nw<br />
ho sikAw[<br />
phwVW ƒ C`f ky sMgqW dI pRyrnw nwl ienHW ny jlMDr-duAwb dy<br />
ielwky v`l cwly pwey[ auh btwly iv`coN ho ky huiSAwrpur ivc ikSUpur<br />
phuMc ky bhuq swry pRBwvSwlI bMidAW ƒ imly[ ie`QoN c`l ky aunHW ny kurwly<br />
ƒ Awpxw hY~f kuAwrtr bxwieAw[ ie`Qy rihMidAW aunHW ny AMgryzW dIAW<br />
POjI CwauxIAW dw inrIKx kIqw[ auh keI kimSnf APsrW ƒ vI imly<br />
ijnHW ivc s. pRym isMG, s. sUbw isMG Aqy s. &iqh isMG dw nW iliKAw<br />
igAw hY[ ies ielwky ivc rihMidAW aunHW ny hwzIpur bIrwmpur dwqwrpur,<br />
AkbrI, ADwrI Gwt Awid Anyk QwvW ’qy jw ky bZwvq leI POj Aqy<br />
lokW ƒ iqAwr kIqw[ kwmUvwl ivc auh ikrpw rwm swDU ƒ imly[ aus<br />
ny 4000 ivAkqI dyx dw vwAdw kIqw[ ienHW ivAkqIAW ny dwqwrpur<br />
iek`Ty hoxw sI[ ie`QoN DrmSwlw do idn Tihr ky auh kMdolw huMdy hoey<br />
Awpxy jQy smyq 3-4 dsMbr ƒ “Swm” ipMf phuMcy[ ie`Qy sRI gurU gRMQ<br />
swihb dw <strong>pRkwS</strong> kIqw igAw[ BweI swihb ny sRI gurU gRMQ swihb dw pwT<br />
Aqy Ardws krn qoN bwAd soc-ivcwr ky AYlwn kr id`qw sI ik vIh<br />
poh mMglvwr ƒ AMgryz CwauxIAW ’qy hmlw kr id`qw jwvy[ ieh qrIk<br />
3 jnvrI, 1850 dI bxdI sI[ ies idn jlMDr Aqy huiSAwrpur dovyN<br />
CwauxIAW ’qy hmlw kIqw jwxw sI[ Swm qoN c`l ky auh gVHdIvwl, tWfw<br />
qy Pyr jhUry phuMcy[ ieh aunHW dy mùK AsQwnW iv`coN iek sI[ ie`Qy mwJy<br />
qy mwlvy dy swry lok aunHW kol iek`Ty huMdy sn[ ies qoN bwAd auh kuJ<br />
idnW leI ibAwsw pwr cly gey[ Swied auh sRI AMimRqsr jI dy piv`qr<br />
srovr ivc ieSnwn Aqy sRI drbwr swihb dy drSn-dIdwry krnw<br />
cwhuMdy sn[ pr iksy kwrn auh au~Qy phuMc nw sky qy vwps muV Awey[ auh<br />
vzIrw Gwt ƒ pwr kr ky kMdoly phuMcy Aqy kMdoly Aqy cMfI dy ivckwr auh<br />
jMgl ivc itky hoey sn[ iPrMgI ny BweI mhwrwj isMG ƒ jldI qoN jldI<br />
igR&qwr krn ihq Xqn qyj kr id`qy Aqy sUhIAw jwl ivCw id`qw[ AMq<br />
AMgryz, dyS-DRohI-tofI mu^brW dI gdwrI kwrn, kwmXwb ho igAw Aqy<br />
ie`Qy hI bZwvq dy nIXq idn qoN 7 idn pihlW iksy srkwrI twaUt v`loN<br />
ieqlwh id`qy jwx ’qy 28 dsMbr, 1849 ƒ aunHW ƒ igR&qwr kr ilAw<br />
igAw[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 71 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
BweI mhwrwj isMG ƒ keI idn qk jlMDr CwauxI ivc BùiKAW r`K<br />
ky Asih Aqy Akih qsIhy id`qy gey Aqy AzwdI dI lihr nwl juVy hor<br />
isMGW Aqy gupq sQwnW Aqy swzo-swmwn bwry pùC-ig`C kIqI geI prMqU<br />
BweI mhwrwj isMG jI swhmxy qW bwbw bMdw isMG bhwdr dI imswl Aqy<br />
sRI gurU qyg bhwdr pwqSwh dw “sIsu dIAw pru isrru n dIAw” dw<br />
mhwn srokwr sI, auh isdkI isMG Afol, Aifg Aqy Aih`l irhw[<br />
AMgryz dw qS`dd BweI swihb jI pwsoN koeI vI jwxkwrI lYx qoN<br />
Asmr`Q irhw[ auprMq BweI mhwrwj isMG jI ƒ klk`qy dy ivlIAm<br />
Port (iklHy) ivc kYd kr id`qw igAw[ BweI mhwrwj isMG ies vrqwry<br />
ƒ kwdr dw hukm smJ ky Afol nwm jpx Aqy dyS Aqy kOm dI bMd<br />
KlwsI Aqy cVHdI klw leI Ardws ivc jùt gey[ kuJ smyN bwAd Awp<br />
jI ƒ isMGwpur dI bdnwm jylH ivc Byj ky AijhI kwl koTVI ivc bMd<br />
kIqw ij`Qy 24 GMitAW AMdr iek pl Br vI sUrj nhIN sI id`sdw sgoN<br />
hmySW Gùp hnHyrw hI rihMdw sI Aqy KùlHI hvw dw vI AMdr Awauxw<br />
nwmumikn sI[ Aijhy iBAwnk smyN BweI mhwrwj isMG jI dy swhmxy<br />
sRI gurU nwnk swihb dw aupdyS ik jykr h`k, s`c, inAW Aqy prmwqmw<br />
nwl pRym krn dI Kyf KyfxI hY qW “Apnw ibgwir ibrWnw sWFY” Anuswr<br />
isr qlI au~qy Dr ky A`gy Awauxw hovygw[ gurU nwnk dyv jI ieauN<br />
&rmwauNdy hn:<br />
jau qau pRym Kylx kw cwau]<br />
isru Dir qlI glI myrI Awau]<br />
iequ mwrg pYru DrIjY]<br />
isru dIjY kwix n kIjY] (pMnw 1412)<br />
qQw pMcm pwqSwh dw mhwn aupdyS swhmxy sI[ gurvwk hY:<br />
pihlw mrxu kbUil jIvx kI Cf Awis]<br />
hohu sBnw kI ryxukw qau Awau hmwrY pwis] (pMnw 1102)<br />
BweI swihb Bwxy ivc ivcridAW nwm-bwxI rwhIN pRBU-crnW nwl<br />
lIn ho gey[ cOvI GMty hnHyry ivc rihx krky bwbw jI dIAW A`KW dI joq<br />
jWdI rhI[ hux auh Awpxy Awqimk cwnx dy shwry hI Awpxw smW<br />
bqIq kr rhy sn[ Aijhy gurmuK leI ieauN ivcrn bwry pwqSwh dw<br />
&rmwn hY:
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 72 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
AKI bwJhu vyKxw ivxu kMnw sunxw]<br />
pYrw bwJhu clxw ivxu hQw krxw]<br />
jIBY bwJhu bolxw ieauN jIvq mrxw]<br />
nwnk hukmu pCwix kY qau KsmY imlxw] (pMnw 139)<br />
jylH AiDkwrIAW v`loN Kwx leI lgwqwr id`qy jWdy nwks Kwxy kwrn<br />
BweI swihb jI keI nwmurwd srIirk bImwrIAW dw iSkwr ho gey prMqU<br />
Awp dI Awqmw hmySW hI Bgq kbIr jI dy kQn “mnu n ifgy qnu kwhy<br />
kau frwie” qQw ijQY rKih bYkuMTu iqQweI qUM sBnw ky pRiqpwlw jIau]<br />
Anuswr hmySW rUhwnI rMg ivc rMgI cVHdI klw ivc sI[ AMgryzW v`loN<br />
vwr-vwr eIn mMnx leI mjbUr krn au~qy vI Awp Awpxy Drm, AkIdy<br />
Aqy is`KI isdk au~qy kwiem rhy[ iPrMgI dI eIn nw mMnI[ AMq 5<br />
<strong>julweI</strong> 1856 ƒ ieh dyS dI AzwdI dw prvwnw, isdkI is`K, mhwn<br />
sMq ispwhI, isDWqk mwrg dw pWDI, inrBY XoDw Aqy dyS Aqy kOm dI<br />
AzwdI Aqy cVHdI klw dI kwmnw Aqy ArdwsW krdw hoieAw sUrj<br />
ikrix imly jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI sMpUrn QIAw rwm]<br />
dy mhWvwk Anuswr srIirk qOr au~qy ies PwnI dunIAW ƒ Alivdw kih<br />
ky isMGwpur dI jylH ivc sdIv kwl leI gurU-crnW ivc jw ibrwjy[ Awp<br />
shI ArQW ivc kOm dy ShId sn[ auh gurvwk Anuswr, ‘sihj imlY<br />
imilAw prvwxu] nw iqsu mrxu n Awvxu jwxu’ Akwl joiq ivc lIn ho<br />
gey prMqU dyS dI AzwdI leI joq ivc Awpxw piv`qr KUn pw ky ies<br />
ƒ pRcMf kr gey[ AMgryz ieiqhwskwr Awrnolf toienbI ny iliKAw hY<br />
ik “s`cmùc hI jykr 28 dsMbr 1849 ƒ BweI mhwrwj isMG dI<br />
AgvweI hyT 3 jnvrI 1850 ƒ hox vwlI bZwvq bwry pqw nWh lgdw<br />
Aqy BweI mhwrwj isMG ƒ igRPqwr nw kIqw jWdw qW pMjwb hmySW leI<br />
AMgryz pwsoN Azwd ho jwxw sI[” AYsy kurbwnI vwly dyS Bgq, gurU dy<br />
s`cy isdkI is`K, AzwdI dy prvwny, inrBY qy infr XoDy, rUhwnI rMg ivc<br />
rMgy hoey sMq ispwhI sn BweI mhwrwj isMG jI! auh ShId ho ky Akwl<br />
purK dI drgwh ivc prvwn cVHy Aqy aunHW dI jIvn Xwqrw, “sPl<br />
sPl BeI sPl jwqRw” ho inbVI Aqy ShIdI prvwn hoeI[ Aijhy isMG<br />
ShIdW bwry gurvwk hY:<br />
mrxu muxsw sUirAw hku hY jo hoie mrin prvwxo]
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 73 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sUry syeI AwgY AwKIAih drgh pwvih <strong>swcI</strong> mwxo] (pMnw 580)<br />
iek hor AMgryz A&sr aunHW dI S^sIAq bwry ies qrHW ilKdw<br />
hY: “auh bhuq hI izAwdw b`uDImwn Aqy Awqm-ivSvwsI sn[ ijvyN ik<br />
aunHW dy swry Sigrd d`sdy hn ik auh h`d qoN izAwdw sMkocI AQvw<br />
gMBIr sn[ ie`QoN qk ik aunHW dy ierwidAW jW qjvIzW dw aunHW qoN<br />
ielwvw hor iksy ivAkqI ƒ pUrw pqw nhIN sI huMdw jd qk ik aunHW<br />
dw koeI ivSyS is`tw nw inkl jWdw[ Awm XojnwvW bxwaux Aqy aunHW<br />
ƒ svqMqr rUp ivc ie`ko smyN v`K-v`K eyjMtW duAwrw AmlI rUp dyx<br />
ivc BweI mhwrwj isMG ny AswDwrn rucI drsweI hY[ l`gBg swry<br />
ibAwnW iv`coN gurU jI dI dUrAMdySI Aqy XojnwvW bxwaux ivc inpuMnqw<br />
spSt idKweI idMdI hY[ ieho hI gux hY ijs ny aunHW ƒ swrI izMdgI<br />
pRis`DI bKSI[ d`isAw jWdw hY ik Kwlsw POjW ƒ donW Xu`DW dOrwn bhuq<br />
swrIAW kiTnweIAW, d`uKW Aqy auqrwvW-cVHwvW iv`coN lMGxw ipAw Aqy<br />
kyvl gurU jI hI AYsy sKS sn ijhVy ik kdy vI shwiek swDnW<br />
(mwieAw Awid) qoN KwlI nhIN sn hoey[ ijqny vI lok jo ik keI vwr<br />
sYNkiVAW AQvw hzwrW dI igxqI ivc huMdy jo gurU jI dI Srn ivc Aw<br />
jWdy qW aunHW ƒ inqwpRqI dw Bojn pRwpq hox dI qs`lI huMdI sI Aqy<br />
ies audyS leI auh Awpxy pws sYNkiVAW dI igxqI ivc lWgrI Aqy<br />
loVINdI sm`grI r`iKAw krdy sn[ AMgryz A&sr ny AwpxI irport<br />
ivc bwbw jI ƒ “gurU jI” iliKAw hY[ spSt hY ik BweI mhwrwj isMG<br />
jI dw mwn, snmwn Aqy siqkwr Kwlsw pMQ AMdr bhuq izAwdw sI<br />
Aqy AMgryzW ivru`D iv`Fy ienklwb ivc aunHW leI ‘kof’ rUp ivc Sbd<br />
‘gurU’ vriqAw jWdw sI[<br />
aus ny AwpxI irport ivc ieh vI iliKAw hY, “ies ivc koeI<br />
S`k nhIN ik Agr gurU jI kuJ dyr hor svqMqr rihMdy qW idRVH ierwdy<br />
dIAW pRjv`ilq Bwvnw vwly Aqy jwn dI prvwh nw krn vwly G`to G`t<br />
sO AwdmIAW rwhIN iek jW ies qoN v`D sucyq pRivrqI dIAW s^q<br />
bZwvqW huMdIAW ijnHW dw nqIjw BwvyN AsPl hI rihMdw[ ijhw ik<br />
pihlW vI irhw pr Pyr vI ies bwry koeI Biv`KbwxI krnI AsMBv<br />
hY[”<br />
ipCly idnIN Bwrq srkwr v`loN 1857 eI: dI dyS dI AzwdI dI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 74 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
lVweI dI 150vIN vrHy gMF Awpxy rwjnIiqk ih`qW Kwqr mnwaux dw<br />
FONg ricAw igAw hY Aqy dyS dy ieiqhws nwl iKlvwV kIqw igAw[<br />
sMn 1857 ivc ijhVI vkqI qOr au~qy bZwvq qQw lVweI hoeI aus<br />
dI QoVH icrI Aqy QoVHy ijhy iK`qy ivc imlI kwmXwbI dw nqIjw ieho sI<br />
ik AMgryzW v`loN id`lI dy q^q qoN lwhy gey AwKrI mugl bwdSwh bhwdr<br />
Swh zPr ƒ hI muV q^q ’qy ibTwieAw igAw sI[ jy muV q^qbhwlI<br />
kwiem rihMdI qW ieh ikho ijhI AzwdI hoxI sI dyS dI? mugl<br />
qW Kud swfy dyS au~qy zor jbrI kwbz hoey hoey sn[ ijnHW ny swfy dyS<br />
vwsIAW au~qy Axigxq Axmn`uKI zulm kIqy, dyS dI Azmq ƒ<br />
lu`itAw, byie`zq kIqw, jbrI Drm-qbdIlI krwauNdy rhy, dyS dy<br />
mukMml ieslwmIkrn leI bVy v`fy auprwly krdy rhy[ aunHW hI lokW dw<br />
muV dyS dI rwj SkqI au~qy kwbz hoxw qW nvIN imlI AMgryzW dI<br />
gulwmI hyToN inkl ky lMmy smyN qoN imlI muZl dI gulwmI dy jUly hyT muV<br />
jw vVn brwbr hI sI[ Asl ivc Bwrq au~qy pihlw hmlw hzrq<br />
muhMmd swihb dy 632 eI: ivc vPwq (Akwl clwxy) qoN 80 swl<br />
bwAd 712 ivc A&gwinsqwn dy 18 swl dy Cokry muhMmd ibn kwsm<br />
ny qkrIbn 200 GoV svwrW nwl kIqw[ aus mgroN eIrwn,<br />
A&gwinsqwn, eIrwk Awid nvyN bxy ieslwmI dySW v`loN 8vIN, 9vIN<br />
Aqy 10vIN sdI ivc lgwqwr hmly jwrI rhy[ Bwrq au~qy hornW qoN<br />
ielwvw 17 hmly muhMmd gOrI ny, 12 hmly AihmdSwh AbdwlI ny<br />
Aqy 4 hmly nwdr Swh ny kIqy Aqy ienHW hmilAW smyN ihMdvwiex ƒ<br />
burI qrHW lu`itAw, ku`itAw, byie`zq kIqw Aqy GoiVAW dy suMmW hyT dyS<br />
dI Ajmq ƒ lqwiVAw jWdw irhw Aqy AMq 1192 eI: ivc id`lI dy<br />
q^q au~qy muhMmd gOrI dy kbzw krn krky ieslwmI SkqI kwbz ho<br />
geI Aqy aunHW ny Awpxw rwj-pRbMD sQwipq kr ilAw[ swhs`qhIx<br />
hoey dyS vwsIAW ny ieh swrw kuJ J`l ilAw Aqy gulwmI ƒ pRvwn kr<br />
ilAw[ 1526 eI: ivc bwbr ny Bwrq au~qy hmlw kIqw ijs dw sRI gurU<br />
nwnk dyv jI ny f`t ky ivroD kIqw[ bwbr ƒ jwbr Aqy jm rUp ikhw<br />
ijs kwrn gurU jI ƒ bwbr dI jylH jwxw ipAw Aqy c`kIAW pIsxIAW<br />
peIAW[ ies dyS dI AzwdI dI SmHW ieauN sRI gurU nwnk dyv jI ny<br />
1526 eI: ivc jgweI[ bwbr ny dyS au~qy kbzw kr ilAw[ aus ip`CoN
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 75 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
aus dw pu`qr hmwXUM q^q au~qy bYTw prMqU aus ƒ Syr Swh sUrI ny hrw<br />
ky Bjw id`qw[ kuJ swlW bwAd hmwXUM muV id`lI dy q^q au~qy kwbz<br />
hoieAw[ ies qrHW iek qoN bwAd dUjw mugl bwdSwh Bwrq au~qy rwj<br />
krdw irhw Aqy dyS muglW dw gulwm irhw[ ies swry smyN dOrwn ies<br />
mugleI gulwmI dIAW jMjIrW v`Fx Aqy dyS ƒ Azwd krwaux ihq is`K<br />
sMGrS bwdsqUr jwrI irhw ijs dOrwn pMcm pwqSwh sRI gurU Arjn<br />
dyv jI, sRI gurU qyg bhwdr swihb jI, dsm pwqSwh dw srbMs hI<br />
Aqy hor Axigxq isMG, isMGxIAW, BuJMgIAW ƒ ShId kIqw igAw[<br />
ieh swrw ieiqhws kyvl Aqy kyvl is`K kOm dy ih`sy hI AwieAw hY[<br />
dunIAW dIAW v`fIAW-v`fIAW kOmW dw ieiqhws is`KW dy sMGrSI ieiqhws<br />
swhmxy aUxw Aqy bOxw ho ky rih jWdw hY[ 1708 eI: ƒ dsm pwqSwh<br />
sRI gurU goibMd isMG jI pwsoN AMimRq dI dwiq pRwpq krky bwbw bMdw isMG<br />
bhwdr ny zulmI mugl rwj au~qy cVHweI kr id`qI Aqy qkrIbn pOxy<br />
dy swl dy QoVHy ijhy smyN AMdr jmnw dy iknwry qoN lY ky dirAw rwvI dy<br />
iknwry qIk dw ielwkw &iqh kr ky ie`Qy Kwlsy qQw ikrqI pMjwbIAW<br />
dw rwj-pRbMD kwiem kr id`qw jo dsMbr 1715 qIk kwiem irhw[<br />
bwbw bMdw isMG bhwdr ƒ igRPqwrI auprMq 9 jUn 1716 eI: ƒ ShId<br />
kIqw igAw[ ies auprMq pUry Bwrq au~qy muV ieslwmI rwj kwiem ho<br />
igAw[ auprMq jldI hI audoN dy purwxy pMjwb AMdr 29 mwrc 1748<br />
eI: ƒ is`K imslW hoNd ivc Aw geIAW Aqy dl ^wlsw dy rUp ivc<br />
^wlsw pMQ mugl rwj dI gulwmI ^qm kr ky dyS ƒ Azwd krwaux ihq<br />
lVdw Aqy ShIdIAW idMdw irhw[ lMmy smyN qIk Axigxq isMG,<br />
isMGxIAW Aqy BuJMgI muglW dy Asih Aqy Akih qsIhy J`ldy Aqy<br />
prvwrW smyq jMglW ivc rihMidAW dyS dI AzwdI leI Awpxw sMGrS<br />
jwrI r`Kdy rhy[ ienHW simAW dOrwn 1746 eI: dw Cotw G`lUGwrw<br />
(kwhƒvwn CMB) izlHw gurdwspur Aqy 1762 eI: dw v`fw G`lUGwrw<br />
(ku`p ruhIVy) izlHw sMgrUr dw hoieAw ijnHW ivc isMGW dIAW hzwrW jwnW<br />
dyS Aqy kOm dI AzwdI dI Smw au~qy kurbwn ho geIAW[ AMq 1799<br />
dI 7 <strong>julweI</strong> ƒ Sukrc`kIAw imsl dy jQydwr 19 swlw rxjIq isMG<br />
ny Aihmd Swh AbdwlI dy poqry Swh jmwn ƒ hrw ky lwhOr au~qy kbzw<br />
kr ilAw Aqy shI ArQW ivc Kwlsw rwj AQvw swry pMjwbIAW dy
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 76 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ih`qW dw pUrw-pUrw iKAwl r`Kx vwly rwj dI nINh r`K id`qI[ kuJ smyN<br />
ivc hI mhwrwjw rxjIq isMG ny bhuq vfy ivSwl rwj ƒ kwiem kr<br />
ilAw[ muglW qoN bwAd BwvyN bwkI dyS AMgryzW dI eIst ieMfIAw<br />
kMpnI iPr is`Dy hI vlwieq dI srkwr (British Crown) dy qihq<br />
AMgryzW dy ADIn ho igAw sI prMqU pMjwb fogirAW dI mkwrI Aqy<br />
AMgryzW dI 1809 eI: dI sMDI qoN munkr ho ky Aiq drjy dI<br />
iGnwauxI, ZYr ieKlwkI Aqy ivSvwsGwqI kwrvweI kwrn pUrw pMjwb<br />
29 mwrc 1849 ƒ AMgryzW dw gulwm ho igAw[ mhwrwjw rxjIq<br />
isMG dI CotI mhwrwxI ijMdW AMgryzW dI kYd ivc hox dy bwvjUd s. Syr<br />
isMG AtwrIvwly, dIvwn mUlrwj Awid AMgryz ivru`D sMGrSSIl rhy[<br />
ienHW swry hwlwq dy m`dy nzr Aqy <strong>siqgur</strong>W dy audyS Aqy aupdyS kwrn<br />
BweI mhwrwj isMG jI ny AMgryzW ivr`uD SrHyAwm bZwvq kIqI Aqy 5<br />
<strong>julweI</strong> 1856 ƒ isMgwpur dI jylH ivc ShIdI pweI[ ienHW ieiqhwisk<br />
q`QW dy snmuK dySvwsI Aqy dunIAW dy isAwxy lok Kud hI inrxw krn<br />
ik dyS kdoN gulwm hoieAw Aqy dyS dI AzwdI leI SmHW kdoN Aqy iks<br />
ny pRcMf kIqI? sB qoN v`D kurbwnIAW iks ny id`qIAW? A`j vI ies<br />
AzwdI ƒ kwiem-dwiem r`Kx leI kOx q`qpr hY? Kwlsw pMQ dw dyS<br />
dI AzwdI leI ieh sMGrS jwrI irhw Aqy AMq 15 Agsq 1947<br />
ƒ dyS do tukVy ho ky Azwd ho igAw[ mgroN dyS ƒ AMn-sMkt kwrn<br />
bdySI gulwmI qoN Azwd krwaux leI vI pMjwbI Kws krky is`K ikswn<br />
hI jUiJAw Aqy kwmXwb hoieAw Aqy dyS AMn-sMkt qoN suqMqr ho<br />
igAw[ jykr 25 jUn 1975 ƒ AYmrjYNsI lw ky dyS dI jmhUrIAq<br />
^qm kr id`qI geI qW vI aus zbr julm Aqy D`kV rwjnIqI ivru`D<br />
gMBIr jdojihd ^wlsw pMQ dI numwieMdw jmwq SRomxI AkwlI dl ny<br />
morcy dy rUp ivc 9 <strong>julweI</strong> 1975 ƒ SurU kIqI Aqy 17 jnvrI<br />
1977 ƒ Bwrq srkwr dI hYNkV BMn ky dyS AMdr muV jmhUrIAq<br />
bhwl krvw ky s&lqw pRwpq kIqI[ A`j dyS muV kuJ ku bhuq v`fy<br />
DnwFW dI jkV hyT Aw igAw hY[ ZrIb Aiq ZrIb ho igAw, AmIr<br />
bhuq hI AmIr ho igAw[ 56 PIsdI qoN v`D BwrqI vsoN ƒ do smyN dI<br />
pyt BrvIN rotI nsIb nhIN hY[ lokW dy mn`uKI AiDkwrW nwl in`q<br />
iKlvwV ho irhY[ BwrqI mIfIAw Anuswr niSAW dI qskrI srkwrI<br />
imlIBugq nwl v`fy p`Dr au~qy jwrI hY[ duSmx dyS v`loN Fyr swrI
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 77 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
nklI krMsI ie`Dr G`l ky dyS ƒ bVy v`fy AwriQk sMkt ivc su`tx dw<br />
Xqn kIqy jwx bwry inq tYlIvIzn Aqy A^bwrW rwhIN KbrW nSr ho<br />
rhIAW hn[ guAWFI mulk v`loN v`fy p`Dr au~qy Aiqvwd PYlwaux Aqy<br />
dyS ƒ Dwrimk Aqy rwjnIiqk sMkt ivc Pswaux dIAW KbrW vI inq<br />
CwieAw ho rhIAW hn[ swƒ swirAW ƒ ienHW dyS ivroDI mwrU SkqIAW<br />
ivr`uD iekju`t ho ky sMGrSsIl hoxw pvygw[<br />
ies ƒ APsosnwk Aqy duKdwiek hI ikhw jw skdw hY ik<br />
AMgryzW dI gulwmI ivru`D sB qoN pihlW dyS dI AzwdI leI DrmXu`D<br />
CyVn Aqy ShIdI pwaux vwly BweI mhwrwj isMG ƒ AsIN qkrIbn Bulw<br />
hI id`qw[ BwrqI ieiqhwskwrW ny vI aunHW bwry swzsI cu`p hI Dwrn<br />
kIqI hoeI hY[ aunHW dy vwrs khwaux vwly is`K vI KwmoS hI rhy[ pMjwb<br />
dy qqkwlIn mu`K mMqrI igAwnI zYl isMG ny pihlI vwr BweI mhwrwj<br />
isMG dw ShIdI idn rwj p`DrI smwgm dy qOr au~qy mnwieAw[ lyKk<br />
ƒ jdoN SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn dI syvw inBwaux dw<br />
Avsr imilAw qW 5 <strong>julweI</strong> 2002 Aqy 5 <strong>julweI</strong> 2003 ƒ bwbw jI<br />
dw ShIdI smwgm SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr<br />
swihb v`loN pUrI SrDw, siqkwr Aqy ^wlsweI joS qy auqSwh nwl<br />
mnwieAw igAw sI[ ipMf r`boN au~cI ivKy ipMf Aqy ielwkw invwsIAW<br />
dI slwh nwl Fu`kvIN Xwdgwr bxwaux dw vI inrxw ilAw igAw sI[<br />
5 <strong>julweI</strong> 2007 ƒ qqkwlIn mu`K mMqrI s. <strong>pRkwS</strong> isMG bwdl v`loN vI<br />
ieh ShIdI smwgm rwj p`Dr au~qy mnwieAw igAw[ AwE! Awpxy<br />
mhwn ShIdW v`loN id`qIAW kurbwnIAW ƒ Xwd kridAW aunHW rwhW dy<br />
pWDI bxIey Aqy aunHW AwdrSW Aqy isDWqW au~qy pihrw dyeIey ijnHW<br />
au~qy c`lidAW aunHW mhwn ShIdW ny invyklw ieiqhws isrijAw hY<br />
vrnw Awpxy ShIdW ƒ Bulwaux Aqy Awpxy ivrsy nwloN tu`tx vwlIAW<br />
kOmW qW gulwm ho hI jWdIAW hn[ A`j AwpxI nOjvwn pIVHI jo ik<br />
AnykW kwrnW krky Awpxy mhwn isDWq, ieiqhws Aqy ivrsy nwloN tu`t<br />
rhI hY, ƒ AwpxI ivrwsq bwry jwgrUk krn dI s^q loV hY[ ieho hI<br />
BweI mhwrwj isMG Aqy hor AnykW Axigxq AzwdI dy prvwinAW<br />
ShId isMGW, isMGxIAW Aqy BuJMgIAW ƒ swfI s`cI Aqy shI SrDWjlI<br />
hovygI[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 78 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
Swrt trm sRI gurU gRMQ swihb AiDAYn kors<br />
loV Aqy mh`qv<br />
-fw. prmvIr isMG*<br />
<strong>gurmiq</strong> kwlj gurduAwrw mwqw suMdrI jI is`K Drm AiDAYn dy<br />
Kyqr ivc ivSyS kIrqImwn sQwipq krdw jw irhw hY[ ieh kwlj<br />
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw rwhIN ividAwrQIAW nMU AYm. ey. Drm<br />
AiDAYn, is`K AiDAYn, ifplomw-ien-<strong>gurmiq</strong> sMgIq, ifplomw-ienifivintI,<br />
igAwnI Awid dI ivìdAw ipCly keI swlW qoN pRdwn kr<br />
irhw hY[ ie`Qy Awaux vwly bhuq swry ividAwrQI Awpxy SOk vjoN ieh<br />
ivìdAw hwsl krdy hn[ Aijhy kors krn dw aunHW dw audyS hY ik ij`Qy<br />
auh Awpxy ivrsy nwl juVy rihxw cwhuMdy hn au~Qy auh Awpxy Drm bwry<br />
Aqy dUjy DrmW bwry ivDIvq qrIky nwl jwxkwrI hwsl krdy hn[<br />
sRI gurU gRMQ swihb jI dw sMdyS swrI mwnvqw leI sWJw hY[ <strong>gurmiq</strong><br />
dw ieh sMdyS gurduAwirAW iv`coN lgwqwr pRswirq ho irhw hY[ gurU<br />
swihbwn duAwrw gurduAwirAW dI sQwpnw dw audyS vI iehI sI ik ie`Qy<br />
Awaux vwlw hr iek ivAkqI igAwn hwsl kry Aqy ie`QoN pRwpq igAwn<br />
Anuswr smwj ivc syvw kry qW ik mwnvqw dw Blw ho sky[ gurduAwry<br />
nMU Drmswl ikhw jWdw sI ijs dy audyS dw pRgtwvw krdy hoey kvI<br />
sYnwpiq d`sdw hY:<br />
Drmswl sMgiq jib AwvY[ drsn pwrbRhm ko pwvY[<br />
gur sMgiq kCu Byd nw hoeI[ mun jn kQw bKwnq soeI]<br />
kr drsn durmiq ml CIjY[ aupjY igAwn Blw kCu kIjY[<br />
ie`Cw mn mY jo kCu AwvY[ kir Ardws qurq hI pwvY[<br />
(sRI gur soBw, s&w 89)<br />
Drmswl dI sQwpnw ny sRI gurU nwnk dyv jI duAwrw pRswirq hoey<br />
sMdyS nMU sMgq qk iljwx Aqy aunHW nMU <strong>gurmiq</strong> ivc idRVH krn leI v`fw<br />
Xogdwn pwieAw[ gurduAwry is`K dy jIvn dw kyNdr-ibMdU bxy Aqy smyN-<br />
* rIfr, is`K ivSvkoS ivBwg, pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw[ mo: 98720-74322
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 79 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
smyN qy ie`Qy hox vwly <strong>gurmiq</strong>AW ny au~qrI Bwrq ivc hox vwly bwhrI<br />
hmilAW qoN lokW nMU bcw ky ies iK`qy dI nuhwr hI bdl id`qI[ jbr Aqy<br />
zulm dw iSkwr ho rhy lokW nMU mwx Aqy siqkwr nwl jIvn bsr krn<br />
dw mOkw pRwpq hoieAw[ gurU swihbwn duAwrw sQwipq Aqy pRPùilq kIqI<br />
Drmswl dy mh`qv nMU aujwgr krdy hoey BweI sMqoK isMG jI ilKdy hn:<br />
ijs mihN jQw Skiq huie Awvih[ Drmswl Awpy bnvwvih[<br />
iqs mYN rwKih is`K itkwie[ pMQI ko Bojn imil jwie[<br />
iek isK dyih ik siB iml dyvYN[ ismrihN nwm sujn ko syvYN[<br />
khW mhwqm ies ko khIXih[ puMn pdwrQ sm nihN lihXih[<br />
ies jg mihN suK pwie Gnyrw[ AMq gurU iFg lhY bsyrw[<br />
(rwis 2 - AMsU 18)<br />
Ajoky smyN ivc vI gurduAwrw is`K jIvn jwc dw kyNdribMdU hY Aqy<br />
is`KW dw koeI vI kOmI kwrj sRI gurU gRMQ swihb jI dI hzUrI qoN bgYr<br />
ikAws nhIN kIqw jw skdw Aqy jykr koeI Aijhw krdw hY qW aus nMU<br />
is`KI ivc koeI mwnqw pRwpq nhIN huMdI[ sRI gurU gRMQ swihb dI bwxI<br />
pVHn-suxn dI ie`Cw hr vyly is`K dy mn ivc bxI rihMdI hY[ mOjUdw<br />
pIVHI vI gurduAwrw swihb nwl juVI hoeI hY Aqy auh sRI gurU gRMQ swihb<br />
nwl juVy rihxw cwhuMdI hY pr smyN dI Gwt Aqy duinAwvI aulJxW ivc<br />
PsI hox krky gurduAwrw swihb ivKy aunHW dI hwzrI idno-idn GtdI jw<br />
rhI hY[ Aijhw nhIN ik mOjUdw pIVHI dy nOjvwn sRI gurU gRMQ swihb nwl<br />
juVnw nhIN cwhuMdy[ AwDuink tYknwlojI dI shwieqw nwl Awpxy kMmkwj<br />
dy sQwnW ’qy auh AwpxI ies Gwt nMU iksy nw iksy qrHW pUrw krn dw<br />
Xqn krdy hn Aqy jdoN mOkw imly gurduAwrw swihb vI nqmsqk ho<br />
AwauNdy hn[ pr iPr vI sRI gurU gRMQ swihb ivc AweIAW tkswlI<br />
bolIAW dy SbdW dI soJI G`t hox krky auh gurbwxI nMU shI qrIky nwl<br />
smJx qoN Awpxy Awp nMU Asmr`Q mihsUs krdy hn[ bwxI dI bhuq<br />
swrI soJI vwr-vwr bwxI pVHn nwl hI huMdI jWdI hY pr iPr vI keI<br />
vwr kuJ SbdW dI qih qk pùjxw muSikl ho jWdw hY ijs leI iksy<br />
Aijhy ivdvwn jW sUJvwn dI loV pYNdI hY ijhVw mn ivc pYdw hoey dvMd<br />
jW SMky nMU dUr kry[ gurduAwrw swihb dy kQwvwck Aqy pRcwrk ies<br />
kwrj ivc l`gy hoey hn pr iPr vI mUl smìsAw h`l nhIN ho rhI[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 80 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
gurduAwrw swihb dw iek Aijhw isstm bx igAw hY ijs ivc kyvl<br />
iek pwisauN hI smJwieAw jw irhw hY ijhVw ik SrDwlU dy mn ivc pYdw<br />
hoey SMikAW dy invwrn leI kw&I nhIN jwpdw[ jigAwsUAW dI ieh<br />
Bwvnw sI ik koeI AijhI ivDI hoxI cwhIdI hY ijhVI aunHW dy SMikAW<br />
dI nivrqI kr sky[ sYmInwr Aqy klws-rUm ivDI ies kwrj leI<br />
pRBwvSwlI is`D huMdy hn ij`Qy iek ivAkqI Awpxy mn dy SMikAW dI is`Dy<br />
qOr ’qy nivrqI kr skdw hY[ rozwnw sYmInwr krny vI AsMBv huMdy hn<br />
Aqy ies krky klws-rUm vwlI ivDI hI ies kwrj leI shweI is`D ho<br />
skdI hY[ XUnIvristIAW Aqy imSnrI kwljW ivc klws-rUm vwlI<br />
ivDI Anuswr pVHweI krvweI jWdI hY Aqy ieh ivDI bVI hI kwrgwr<br />
swibq hoeI hY[ Akwdimk AdwirAW dw iek ivl`Kx imAwr Aqy<br />
ifspiln huMdw hY[ aumr dy iek pVwau ’qy Aw ky ienHW AdwirAW ivc<br />
pVHweI krnI hr iek ivAkqI dy v`s dI g`l nhIN huMdI pr auh<br />
jwxkwrI hwsl krn dw ie`Cuk huMdw hY[ id`lI ivKy clwey jw rhy <strong>gurmiq</strong><br />
kwlj ny hr aumr dy ividAwrQIAW leI iek Aijhw plytPwrm iqAwr<br />
kIqw hY ijs ivc SrDwlUAW dI suivDw Anuswr aunHW nMU sRI gurU gRMQ swihb<br />
dI au~c imAwrI isìKAw pRdwn kIqI jw rhI hY[ kwlj ivc ‘Swrt<br />
trm sRI gurU gRMQ swihb AiDAYn kors’ nW hyT c`l rhy ies kors ivc<br />
kyvl sRI gurU gRMQ swihb dw hI AiDAYn krvwieAw jWdw hY[ kors nMU<br />
sPlqw pUrbk clw rhy SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr dy<br />
mYNbr Aqy kwlj dy cyArmYn s. hirMdrpwl isMG ny dìsAw ik ieh kors<br />
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw, dy vweIs-cWslr fw. jspwl isMG dy<br />
suJwA Anuswr ArMB kIqw igAw hY[ ieh kors ivDIvq qrIky nwl<br />
Akwdimk AdwirAW qoN ivìdAw gRihx nw kr skx vwly sRI gurU gRMQ<br />
swihb dy jigAwsUAW dIAW BwvnwvW Aqy loVW dI pUrqI krdw hY[ aunHW<br />
dìsAw ik <strong>gurmiq</strong> kwlj dI syvw sMBwlx smyN mn ivc pYdw hoey Aijhy<br />
ivcwrW ny hI ies kors nMU jnm id`qw hY ijhVw aunHW ividAwrQIAW,<br />
jigAwsUAW Aqy SrDwlUAW dIAW loVW pUrIAW krdw hY ijhVy kyvl sRI<br />
gurU gRMQ swihb bwry jwxkwrI hwsl krnw cwhuMdy hn[<br />
mwqw-ipqw Aqy icMqk ieh mihsUs krdy hn ik b`cy Aqy nOjvwn<br />
idno-idn nYiqk pqn v`l jw rhy hn Aqy jykr smW rihMdy aunHW nMU vwps<br />
nw moiVAw igAw qW Biv`KmuKI smwj AijhI AigAwnqw dI koTVI ivc
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 81 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
jw phuMcygw ij`QoN vwps muVnw muSkl ho jwvygw[ Awpxy ivrsy ivc<br />
peIAW kdrW-kImqW nwl nOjvwn pIVHI nMU joVn leI l`gBg hr iek<br />
Dwrimk Aqy smwijk icMqk icMqw dw pRgtwvw kr irhw hY[ Aijhy smyN<br />
is`K Drm icMqkW dI icMqw dw sB qoN mh`qvpUrn pRSn ieh hY ik nOjvwn<br />
pIVHI nMU sRI gurU gRMQ swihb nwl ikvyN joiVAw jwvy? gurU swihbwn duAwrw<br />
dUr kIqy jwq-pwq, mzhb Aqy BwSw dy vKryivAW ny is`K smwj ivc<br />
A`j iPr isr cùk ilAw hY, vihm-Brm jVHW PV cùky hn, prvwrW ivc<br />
mwqw-ipqw Aqy bzurgW dw siqkwr Gt irhw hY, AwriQk dOV ivc<br />
l`gBg sB irSqy ^qm huMdy jw rhy hn, sMjm dI Gwt ny Gwqk Aqy mwrU<br />
bImwrIAW nMU jnm id`qw hY[ prMqU Aijhy smyN vI AwSwvwdI inrwS nhIN<br />
huMdy blik smyN dIAW pRsiQqIAW dy snmuK kwrj krdy hoey sdwcwrk<br />
kImqW dI bhwlI leI AwsvMd huMdy hn[ Aws dI iesy ikrn vjoN <strong>gurmiq</strong><br />
kwlj ivc ieh kors clwieAw jw irhw hY[<br />
<strong>gurmiq</strong> kwlj v`loN clwey jw rhy ies kors nMU id`lI dI sMgq v`loN<br />
BrvW huMgwrw iml irhw hY[ ies kors dy bwrHW sYSn s&lqw pUrvk<br />
sMpUrn hoey hn Aqy qyrHvyN sYSn leI dwKlw SurU hY[ hr iek sYSn ivc<br />
250-300 qk ividAwrQI dwKlw lYNdy hn Aqy ienHW ivc kuJ Aijhy<br />
ividAwrQI vI Swml huMdy hn ijhVy vwr-vwr ies kors nMU krnw cwhuMdy<br />
hn[ Aijhy ividAwrQI ieh soc ky vwr-vwr klws ivc AwauNdy hn qW<br />
ik auh iek ivSy nMU v`K-v`K ivdvwnW dy idRStIkox Anuswr smJ skx[<br />
kwlj kol Awpxw koeI AiDAwpn stw& nhIN hY Aqy auh ieh Gwt dUrnyVy<br />
dy ivdvwnW nMU kwlj ivc s`d ky pUrI krdw hY[ id`lI, sRI AMimRqsr,<br />
dyhrwdUn, pitAwlw Awid sQwnW ’qy kwrj kr rhy au~c kotI dy ivdvwn<br />
ies kors nwl juVy hoey hn Aqy smyN-smyN ’qy auh ie`Qy Aw ky ivSy Anuswr<br />
BwSx idMdy rihMdy hn[<br />
ividAwrQIAW dy ruJyivAW nMU mùK r`Kdy hoey SnIvwr Aqy AYqvwr nMU<br />
ies kors dIAW klwsW l`gdIAW hn[ 42 lYkcrW ivc sMpUrn hox vwly<br />
ies kors ivc sRI gurU gRMQ swihb dy ieiqhws, sRI gurU gRMQ swihb dIAW<br />
pRmùK bwxIAW, gurbwxI ivAwkrx Aqy gurbwxI isDWq bwry jwxkwrI<br />
id`qI jWdI hY[ Bwrq dI rwjDwnI id`lI ivKy ies kwlj dy is`K ivìdAw<br />
dw v`fw kyNdr bxn dIAW kwPI sMBwvnwvW mOjUd hn[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 82 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn-21<br />
s. bldyv isMG jI 'isbIAw'<br />
-s. rUp isMG*<br />
SWq-sihj suBwA dy mwlk, iemwndwr, iv`idAw-pRymI, kuJ kr<br />
guzrn dI Bwvnw r`Kx vwly, is`K pwrlImYNt SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />
kmytI sRI AMimRqsr dI pRDwngI pdvI ’qy suSoiBq rih c`uky s. bldyv<br />
isMG jI 'isbIAw' dw jnm pihlI jnvrI, 1937 nUM s. jgIr isMG<br />
jI qy mwqw pMjwb kOr jI dy Gr ipMf nMdgVH qihsIl qy izlHw mukqsr<br />
’c hoieAw[ ienHW A`Kr igAwn qy mu`FlI iv`idAw ipMf dy skUl qoN<br />
pRwpq kr, Kwlsw hweI skUl mukqsr qoN dsvIN dw iemiqhwn pws<br />
kIqw[ grYjUeySn mihMdrw kwlj pitAwlw qoN kr ky s. isbIAw ny<br />
AYl.AYl.bI. dI ifgrI pRwpq kIqI[ s. bldyv isMG jI 'isbIAw' dw<br />
AnMd kwrj 11 nvMbr, 1963 nUM srdwrnI hrjIq kOr nwl hoieAw[<br />
ienHW dy Gr do b`icAW qy do b`cIAW ny jnm ilAw, ijnHW nUM ienHW ny KUb<br />
pVHwieAw-ilKwieAw qy kwrobwrI bxwieAw[ lok-ihqW ’c s. bldyv<br />
isMG jI 'isbIAw' ny vkwlq dw kwrj mukqsr ivKy ArMB kIqw jo<br />
inrMqr jwrI hY[ A`jklH ieh Awpxy prvwr smyq kotkpUrw rof<br />
mukqsr ivKy invws r`K rhy hn[<br />
is`KW dI isrmOr sMsQw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI<br />
AMimRqsr dIAW 1979 eI: ’c hoeIAW jnrl coxW smyN s. bldyv<br />
isMG jI 'isbIAw' hlkw mukqsr qoN mYNbr, SRomxI kmytI cuxy gey[<br />
ienHW dy S^sI guxW, iv`idAw pRymI suBwA qy vkwlq dy kwrjW pRqI<br />
smripq Bwvnw nUM jQydwr gurcrn isMG jI tOhVw dI pwrKU A`K ny<br />
pihcwx ilAw qy ienHW nUM 1979 eI: ’c hoeI slwnw cox smyN jnrl<br />
sk`qr hox dw mwx id`qw[ 1981 eI: ’c s. bldyv isMG jI 'isbIAw'<br />
SRomxI kmytI dy sInI. mIq pRDwn cuxy gey[ 1982 eI: ’c jQydwr<br />
gurcrn isMG jI tOhVw nUM jylH Xwqrw krnI peI qW s. bldyv isMG<br />
jI 'isbIAw' kwrjkwrI pRDwn, SRomxI kmytI vjoN kwrjSIl rhy[<br />
* fwierYktr, is`K ieiqhws rIsrc borf, sRI AMimRqsr[ mo: 98146-37979
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 83 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
1982 eI: ’c pMjwb dy hwlwq KuSgvwr nhIN sn[ eySIAn KyfW smyN<br />
bhuq swry is`KW ’qy kyNdr qy hirAwxw srkwr ny vDIkIAW kIqIAW[<br />
ies dy ros vjoN s. bldyv isMG jI 'isbIAw' ny vI id`lI ’c igRPqwrI<br />
id`qI[ ienHW nUM kuJ smW bMdI r`iKAw igAw qy iPr irhwA ho ky sRI<br />
AMimRqsr Awey[ ienHW ny SSqr iv`idAw leI hr iek gurduAwry ivc<br />
bjt inXq kIqw Aqy gqkw isKlweI SurU krvweI[ ienHW Awqimk<br />
SWqI, Su`Dqw qy syvw Bwvnw krky smu`cI AMiqRMg kmytI smyq rozwnw sRI<br />
gurU rwmdws swihb dy lMgr ’c brqn sw& krn dI syvw SurU kIqI[<br />
kwPI smW ieh syvw jwrI r`KI pr ikDry vI ies syvw sMbMDI ^br jW<br />
qsvIr pRkwiSq nhIN hox id`qI[ sMq hrcMd isMG jI lONgovwl ijs<br />
smyN SRomxI AkwlI dl dy pRDwn bxy qW aunHW s. bldyv isMG 'isbIAw'<br />
nUM vrikMg kmytI dw mYNbr ilAw[1989 eI: ’c pRDwn, SRomxI gurduAwrw<br />
pRbMDk kmytI v`loN gurduAwrw pRbMD nUM cusq-dr`usq krn vwsqy iek<br />
ivSyS AiDkwrW vwlI kmytI gTn kIqI, ijs dy s. bldyv isMG jI<br />
'isbIAw' muKI sn[ do swl qIk ies kmytI ny kw&I slwhuxXog kwrj<br />
kIqy[<br />
28 nvMbr, 1990 nUM SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dI slwnw<br />
cox smyN, jQydwr gurcrn isMG jI tOhVw ny s. bldyv isMG 'isbIAw'<br />
dw nW pRDwn, SRomxI kmytI vjoN pyS kIqw jo srb sMmqI nwl pRvwn kr<br />
ilAw igAw[ s. bldyv isMG 'isbIAw' ny pRDwn, SRomxI<br />
gurduAwrwpRbMDkkmytI dw Ahudw bVI inmrqw qy ADIngI nwl pRvwn<br />
kridAW, tOhVw swihb qy smUh mYNbr swihbwn dw DMnvwd kIqw[<br />
pihlI jnvrI, 1991 nUM pihlI AMiqRMg kmytI dI pRDwngI kridAW<br />
s. bldyv isMG jI 'isbIAw' pRDwn, SRomxI kmytI ny jQydwr gurcrn<br />
isMG tOhVw dIAW syvwvW dI pRSMsw kridAW aunHW nUM snmwinq krn dw<br />
PYslw kIqw Aqy sMgrUr ivKy nvW Drm pRcwr sYNtr sQwipq krn dw<br />
&Yslw kIqw[ 24 PrvrI, 1991 nUM is`K Drm dy pRcwr-pRswr vwsqy<br />
pRcwrk iqAwr krn leI, gurU kWSI <strong>gurmiq</strong> ieMstIicaUt, qlvMfI<br />
swbo dI SuB ArMBqw pRDwn swihb v`loN kIqI geI[ ies smyN hI Kwlsw<br />
kwlj pitAwlw nUM SRomxI kmytI ny Awpxy pRbMD ivc ilAw[ SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI dy mulwzmW dIAW syvwvW ’c slwhuxXog suDwr
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 84 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kIqy, nvyN gryf inScq kIqy[ sRI AMimRqsr ivKy golfn Aw&sYyt pRYs<br />
gurduAwrw sRI rwmsr swihb ivKy lweI geI[ ieh SRomxI kmytI dw<br />
pihlw Aw&sYyt CwpwKwnw sI ij`Qy hr pRkwr dw Dwrimk swihq CwipAw<br />
jwx l`gw[<br />
27 mwrc, 1991 nUM SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dw slwnw<br />
bjt iejlws s. bldyv isMG isbIAw dI pRDwngI ’c hoieAw, ijs<br />
ivc slwnw bjt pws krn qoN ielwvw mh`qvpUrn &Ysly ley gey[ is`K<br />
rYPrYNs lwiebRyrI dw punrgTn krn, PiqhgVH swihb ivKy ieMjInIAirMg<br />
kwlj leI ivSyS PMf kwiem krn, JUTy puils mukwbilAW ivru`D mqw,<br />
SRomxI kmytI v`loN sRI goieMdvwl swihb ivKy pypr im`l lwaux, iGE<br />
Aqy su`ky du`D, isropwau dI loV nUM pUirAW krn leI Awpxw kwrKwnw<br />
lwaux dw &Yslw ilAw igAw pr bhuq swrIAW XojnwvW smyN dI gridS<br />
hyT d&n ho geIAW[<br />
ienHW dy pRDwngI kwrjkwl smyN hI kyNdr srkwr qoN mYfIkl qy<br />
ieMjInIAirMg kwlj KolHx leI AwigAw mMgI geI[ SRomxI gurduAwrw<br />
pRbMDk kmytI v`loN Awpxw bYNk KolHx sMbMDI vI gMBIr ivcwr-crcw<br />
hoeI[ pMjwb ’c ivDwn sBw coxW krwaux leI mqw pws kIqw igAw[<br />
q^q sRI dmdmw swihb dy swbkw jQydwr, jQydwr l`Kw isMG dy Akwl<br />
clwxy ’qy Sok mqw kIqw igAw[ 06 Agsq,1991 nUM s. bldyv isMG<br />
jI 'isbIAw' dI pRDwngI ’c Drm pRcwr kmytI dI hoeI mIitMg smyN s.<br />
bIrsuKpwl isMG mYNbr, Drm pRcwr kmytI Aqy s. sqnwm isMG jlMDr<br />
mYNbr, SRomxI kmytI dy pMQ-doKIAW v`loN kIqy inrdeI kqlW dI inMdw<br />
kIqI geI[<br />
1984 eI: ’c vwpry G`lUGwry smyN sRI Akwl q^q swihb dI<br />
iemwrq srkwr v`loN qihs-nihs kr id`qI geI sI, ijs dI kwr-syvw<br />
1987 eI: ’c vwpry Gtnw-kRm qoN rukI peI sI, ijs nUM s. bldyv<br />
isMG jI 'isbIAw' pRDwn SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny dmdmI<br />
tkswl qoN SurU krvweI[ puils qS`dd qy srkwrI jbr dw sucwrU FMg<br />
nwl mukwblw krn leI ienHW ny 'jbr ivroDI AYkSn kmytI' bxweI,<br />
ijs ivc v`K-v`K AkwlI dlW qy jQybMdIAW dy pRqIinD Swml kIqy<br />
gey[ s. isbIAw dy ies kwrj dI s. brijMdr isMG 'hmdrd' mùK
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 85 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
sMpwdk rozwnw AjIq ny 'sWJw sMGrS' sMpwdkI lyK ilK ky ivSyS<br />
pRSMsw kIqI[<br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr dy pRbMD ADIn<br />
bhuqy gurduAwirAW dIAW iemwrqW dw nv-inrmwx kwr-syvw vwly bwby<br />
krdy hn[ ies sMbMD ivc isbIAw swihb ny SRomxI kmytI dy Awpxy<br />
inrmwx ivBwg nUM cusq-dru`sq krn dw Xqn kIqw Aqy iek<br />
ieMjIinAirMg ivMg kwiem kIqw qW jo hr gurduAwrw swihb qy sMbMiDq<br />
iemwrqW dI mwstr plwn iqAwr krn auprMq hI auswrI kIqI jwvy[<br />
ienHW ny mukqsr ivKy biTMfw rof au~pr AkwlI mwrkIt Aqy Abohr<br />
rof ivKy mweI Bwgo dy nwm pur klonI bxvweI[ ies qrHW s. bldyv<br />
isMG jI 'isbIAw' dy iek swl dy pRDwngI kwrj kwl smyN keI nvIAW<br />
XojnwvW aulIkIAW geIAW BwvyN ik aunHW swrIAW ƒ AmlI rUp nw id`qw<br />
jw sikAw[<br />
13 nvMbr, 1991 nUM SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr<br />
dw slwnw jnrl smwgm qyjw isMG smuMdrI hwl sRI AMimRqsr ’c SurU<br />
hoieAw ijs ivc pRDwn swihb, Ahudydwr qy AMiqRMg kmytI mYNbrW dI<br />
cox kIqI geI[jQydwr jgdyv isMG 'qlvMfI' ny pRDwngI pd vwsqy<br />
jQydwr gurcrn isMG 'tohVw' dw nW pyS kIqw, ijs ’qy tOhVw swihb<br />
pRDwn cuxy gey[ ies qrHW s. bldyv isMG jI 'isbIAw' dw pRDwngI<br />
kwrjkwl dw smW sMpUrn ho igAw[ pRDwngI dw Ahudw C`fx auprMq s.<br />
bldyv isMG jI 'isbIAw' ny isAwsI srgrmIAW qoN l`gBg iknwrw kr<br />
ilAw[ pRo: mnjIq isMG jI kwrjkwrI jQydwr, sRI Akwl q^q swihb<br />
dy XqnW sdkw 1995 eI: ’c 'ivSv is`K kONsl' hoNd ivc AweI,<br />
ijs dy s. bldyv isMG jI 'isbIAw' vweIs cyArmYn bxy[ jsits s.<br />
kuldIp isMG jI v`loN cyArmYniSp qoN AsqIPw dyx ’qy s. bldyv isMG<br />
jI 'isbIAw' ivSv is`K kONsl dy cyArmYn bx gey pr hux ivSv is`K<br />
kONsl dI hoNd nW mwqr hI hY[ 1997 eI: ’c aunHW nUM s. mnpRIq isMG<br />
bwdl ivru`D ig`dVbwhw hlky qoN cox lVweI geI, ijs ivc ij`q s.<br />
mnpRIq isMG bwdl dI hoeI[ A`jklH s. bldyv isMG jI 'isbIAw'<br />
mukqsr ivKy vkwlq dy kwrjW ’c msrU& hn[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 86 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
bwbwxIAw khwxIAw puq spuq kryin<br />
boliq swc prm giq pweI...<br />
-s. blivMdr isMG 'jOVwisMGw'*<br />
<strong>siqgur</strong> Amrdws jI dI syvw krn nwl dwq ivc imly AMimRqrs<br />
nUM pRwpq kr vwihgurU dy nwm nUM ihrdy ivc smw ky cOQy pwqSwh sRI<br />
gurU rwmdws jI gurg`dI au~qy ibrwjmwn hoey[ sRI gurU nwnk swihb jI<br />
dI ikrpw nwl sRI gurU AMgd swihb jI dI bKSI sRySt miq sdkw sRI<br />
gurU Amrdws jI ny inrMkwr dy hukm nwl dwq-joq <strong>siqgur</strong> rwmdws<br />
jI ivc itkw id`qI[ B`t klH shwr jI dw kQn hY:<br />
nwnk <strong>pRswid</strong> AMgd sumiq guir Amir Amru vrqwieE]<br />
gur rwmdws kl´ücrY qYN Atl Amr pdu pwieE ]5] (pMnw 1397)<br />
so sihj dy Gr, sMjm, sq, sMqoK, swaU suBwA, pRymw BgqI dy<br />
pRvwh, AMimRq dy somy, mukqI dwqw sRI gurU rwmdws jI dw drbwr l`gw<br />
hoieAw sI[ K`qrI jwq dw BweI qIrQw sBrvwl <strong>siqgur</strong> rwmdws jI<br />
dI Srn AwieAw[ <strong>siqgur</strong> jI A`gy Ardws kIqI ‘hy <strong>siqgur</strong> jI, swfw<br />
ikvyN auDwr hovygw? koeI AYsw aupdyS dyvo ijs nUM Dwrn krn nwl<br />
mukqI pRwpq ho jwvy[ pwqSwh jI, Awp jI dy pwvn muKwribMd qoN jo<br />
vI koeI bcn suxdw hY qW aunHW inrml bcnW dy pRBwv sdkw swry pwp<br />
hI dUr ho jWdy qy mn nUM cYn Aw jWdw hY:<br />
sBrvwl isK qIrQw Awie gurU ky pws[<br />
nmSkwr kir bYTgw Drih sRyX kI Aws]1]<br />
sRI gur mYN AwXo quv SrnI[ SRyX dy ju aupdyShu krnI[<br />
rwvir muK qy sunihN ju bYn[ ibnsihN pwp hoiq icq cYn]2]<br />
jgq auDwrn <strong>siqgur</strong> jI ny BweI qIrQy nUM aupdyS kridAW bcn<br />
kIqw ‘hy BweI, s`c jyhw koeI Drm nhIN hY’ s`c inrMkwr dw hI srUp<br />
hY[ s`c qoN hI s`cw invws pRwpq huMdw hY[ ies vwsqy muK qoN vI s`c<br />
bolxw hY qy ihridauN vI sicAwr rihxw hY[ <strong>siqgur</strong> s`cy mnu`K dy sMgI<br />
huMdy hn Aqy s`c sB qoN cMgw swQI hY[ sB kwrobwrI DMidAW ivc s`c<br />
bolxw hY[ JUT dy qul hor koeI pwp nhIN[ jo gurU dw is`K hY auh JUT<br />
nhIN boldw pr ij`Qy JUT bolx nwl iksy pRwxI dw mrn qoN bcwA ho jwvy<br />
jW aus au~pr koeI v`fw sMkt tl jwvy au~Qy JUT s`c dy brwbr hY[’<br />
* mIq sk`qr, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr[ mo: 98148-98212
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 87 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
BweI qIrQy ny <strong>siqgur</strong> jI dw pwvn bcn suixAw Aqy aus nUM Awpxy mn<br />
ivc Dwr ky aupdyS Anuswr kmweI krn l`g ipAw[ aus ny s`c bol<br />
ky mukqI pRwpq kIqI[ BweI sMqoK isMG ny ies pRsMg nUM ieM\ ibAwn<br />
hY:<br />
qb sRI rwmdws aupdySw:- sc sm Apr n puMn ivSySw[<br />
scu srUp prmySur kyrw[ scu qy pwXih swcu bsyrw]3]<br />
duih lokn mihN suK lih swco[ sr srmwnihN jo scu rwco[<br />
swcu purK ky <strong>siqgur</strong> sMgI[ bif puMnin qy swc pRsMgI]4]<br />
(sRI gurpRqwp sUrj gRMQ, rwis dUjI, AiD: 17)<br />
BweI gurdws jI ny BweI qIrQy nUM snmuK is`KW ivc igixAw hY:<br />
snmuK BweI qIrQw sBrvwl sBy isrdwrw[ (11-17)<br />
BweI mnI isMG jI<br />
(s&w 54 dw bwkI ih`sw)<br />
krdy rhy, aunHW ƒ bMd-bMd k`t ky ShId kr id`qw igAw[<br />
kMbovwlI ipMf (ij`Qy BweI mnI isMG jI dw jnm hoieAw sI) ipMf<br />
lONgovwl nyVy sI qy brbwd hox bwAd lONgovwl ivc hI iml igAw[<br />
lONgovwl sunwm qoN lgBg 8 mIl au~qr p`Cm v`l hY[ ies ipMf ƒ<br />
mhwrwjw Awlw isMG ny dubwrw bxvwieAw sI[ lONgovwl ivc BweI mnI<br />
isMG dy sMbMD ivc do gurduAwry swihbwn hn[ iek gurduAwrw swihb<br />
lONgovwl ipMf ivc hY qy dUsrw gurduAwrw swihb jnm AsQwn BweI<br />
mnI isMG ipMf kYNbovwl dI jUh ivc siQq hY[ n`by virHAW dy (jnm 10<br />
mwrc sMn 1644 (cyq sudI duAwdsI sMmq 1701 ib:) BweI mnI<br />
isMG jI ny 24 jUn 1734 eI. (hwV sudI pMcmI sMmq 1791) ƒ<br />
ShIdI pweI[ BweI swihb ƒ nKws cOk ivc jo lwhOr lMfy bzwr ivc<br />
hY ShId kIqw igAw[ (hvwlw gur iblws pw: 10 pqR 219) aus<br />
AsQwn dw nwm gurduAwrw ShId gMj hY[ ies dy Ahwqy ivc iek KUh<br />
hY[ ies ƒ ShIdI KUh AwiKAw jWdw hY[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 88 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kys mohr myry gurU dI<br />
-s. siqnwm isMG koml<br />
lwhOr dI kry gvrnrI, iek muZl zkrIAw Kwn[<br />
mwr ky is`K pMjwb dy, iPry bixAw ieslwm dI Swn[<br />
is`K A`KIN aus dy rVkdy, auhdI mu`TI AwauNdI jwn[<br />
auh mu`l isrW dy r`Kdw, auh bixAw AwkVKwn[<br />
isMG Ehdy Kzwny l`utdy, qy jMglIN Cup jwx[<br />
h`Q mldw rih jwey auh, qy Aihlkwr pCqwx[<br />
pr lMgr gurU dw isMG, keI ipMfW ivc pkwx[<br />
AwauNdy-jWdy isMGW ƒ, pey lMgr is`K Ckwx[<br />
qwrU isMG pUhly ipMf dw, gurU Gr dw syvwdwr[<br />
syvw Awey-gey dI, qy KyqI sI ruzgwr[<br />
swrI AwpxI Psl dw, lYNdw kr BMfwr[<br />
idn rwqIN lMgr c`ldw, ieho sI aus dI kwr[<br />
kIqI iksy ny muKbrI, jw lwhOr drbwr[<br />
qwrU isMG bwZI isMGW leI, lMgr kry iqAwr[<br />
aus qoN lMgr Ck ky, auh qW l`utdy srkwr[<br />
hwzr kro drbwr ivc, ieh ‘v`fw syvwdwr’[<br />
jd s`d kcihrI isMG ’qy, gey kIqy keI svwl[<br />
myrw lMgr sB dy vwsqy, koeI kOx? nw krW i^Awl[<br />
syvw myrw Drm hY, jo krW mYN hwV isAwl[<br />
jo jo Ck igAw lMgroN, ieh sB ny BweIvwl[<br />
ie`ko jwq mn`uK dI, nw ihMdU muslmwn[<br />
id`qI myry <strong>siqgur</strong>U, ieh is`iKAw iek mhwn[<br />
qyry isr bwZI hox dw, ieh l`gdw hY ielzwm[<br />
jW iPr mOq kbUl lY jW Awjw ivc ieslwm[<br />
is`KI ipAwrI jwn qoN, myry <strong>siqgur</strong> dw pYgwm[<br />
myrI is`KI slwmq rhygI, cwhy dy dy mOq ienwm[<br />
kql kro kys is`K dy, aus bulwieAw iek hzwm[<br />
* 248, Arbn Astyt, luiDAwxw-141010. mo: 98726-09921
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 89 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kys mohr myry gurU dI, ies ibn jIx hrwm[<br />
Kwn gu`sy ivc boilAw, BirAw ivc AhMkwr[<br />
bulwE iksy jlwd ƒ, iehdI KoprI idE auqwr[<br />
lY jwE cONk nKws ivc, iehƒ dyKy sB bwzwr[<br />
iehƒ is`KI cMgI l`gdI, qy mwVw swfw ipAwr[<br />
isroN luhw ky KoprI, aus sih ley AiqAwcwr[<br />
kysW sMg is`KI inB geI, hovy gurU dw Sukrgujwr[<br />
jykr mYN nhIN foilAw, isr h`Q qyrw krqwr[<br />
Kud hI v`s ky idl ivc, mYƒ kIqw eI Kuddwr[<br />
jw bYTw gurU dI god ivc, auh pI ShIdI jwm[<br />
au~f igAw BOr vjUd ’coN, rhU ju`gW qIkr nwm[<br />
Xwd isMG kirAw krngy, ju`gW qIk svyry Swm[<br />
jIhdI nzr ivc ie`k sn, vwihgurU A`lw rwm[<br />
qwrU isMG dy vwrso, qusIN Awpw lau pCwx!<br />
kro nw is`KI hwx dI, sgoN hovhu is`KI dy hwx[<br />
rho bx ky sdw gurU dy, jd qk c`ldy nYx prwx[<br />
‘koml’ myrw <strong>siqgur</strong>U, kry bhuq isMGW ’qy mwx[<br />
...krisMDU (hirAwxw pRWq)<br />
(s&w 44 dw bwkI ih`sw)<br />
Awid vI rihMdy hn[ ie`Qy rylvy stySn hY Aqy srkwrI hweI skUl vI hY[<br />
ies ieiqhwisk sQwn ƒ hux qk AxgOilAw hI rìKAw igAw hY[ ip`Cy<br />
ijhy 4 mwrc <strong>2011</strong> ƒ sMgqW ny auprwlw kr ky ie`Qy AKMf pwT rKvw<br />
ky smwgm vI krvwieAw[ ivdvwnW ny Awpxy BwvpUrq SbdW rwhIN ies<br />
sQwn dI mh`qqw bwry vI cwnxw pwieAw[ ies sQwn dI mh`qqw ƒ<br />
vyKidAW ie`Qy gurduAwrw swihb dI iemwrq bxwaux, <strong>gurmiq</strong> sMgIq<br />
AkwdmI dI sQwpnw Aqy pMjwbI dI pVHweI dy pRbMD dI loV mihsUs<br />
kIqI geI hY[ ies pRkwr gurU swihbwn duAwrw pRcilq sMgIq pRQw ƒ vI<br />
vDwvw imlygw Aqy gurbwxI dw inrMqr pwT vI ho skygw[ ies leI iksy<br />
sMsQw ƒ A`gy Awaux dI loV hY[ swfy leI B`t swihbwn pRqI ieho hI sB<br />
qoN v`fw siqkwr hovygw[ sMgqW dy huMgwry Aqy sihXog dI Aiq Av`Skqw<br />
hY qW ik B`t swihbwn dI Xwd ƒ kwiem kIqw jw sky[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 90 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
* id`lI[<br />
mW<br />
-s. hrI isMG ikrn*<br />
id`qI jwey nw dyx ies j`g AMdr,<br />
fwFI mW dI kiTn kmweI huMdI[<br />
koml Pu`lW ƒ ikvyN pRPulq krnw,<br />
b^SI r`b ny mW ƒ vifAweI huMdI[<br />
koeI ikRSmw hI r`b dI imhr dw ey,<br />
ies dI Awqmw ivc dwnweI huMdI[<br />
ivc smwj vI ruqbw bulMd huMdw,<br />
kImq mmqw dI pr ikqy pweI huMdI!<br />
koJI g`l dy iv`coN kuJ nhIN imldw,<br />
pwxI qweIN mDwxI jy irVkdI ey[<br />
ieh vI TIk hY b`cy dI gurU mwqw,<br />
auh nhIN Awpxy krm qoN iQVkdI ey[<br />
mW p`uq ƒ iJVk ky iksy g`loN,<br />
muV Awpxy Awp ƒ iJVkdI ey[<br />
shI rsqw ivKwaux dw hr Xqn krdI,<br />
eys Prz qoN kdy nw iqVkdI ey[<br />
imhr mW dI mukqI dI dwq huMdI,<br />
‘mW mW’ kUkdy lok qwhIEN r`jdy nhIN[<br />
ijhVy mW dI is`iKAw AnukUl nhIN,<br />
‘ikrn’ kMm auh AsloN c`j dy nhIN[<br />
qwrW idl dIAW iF`lIAW hox jykr,<br />
qUMby ipAwr dy kdy vI v`jdy nhIN[<br />
lY pRyrnw mW qoN DIAW p`uqr,<br />
kdy jIvn-sMgrwm ’coN B`jdy nhIN[<br />
bwby nwnk ny mW ƒ snmwn id`qw,<br />
ikauN nw AsIN iPr mW ƒ snmwn dyeIey?<br />
mW dy inrml ikrdwr dI kdr kr ky,<br />
DI p`uq hox dw Prz pCwx leIey!
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 91 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
ikrpwn Dwrn kIqy jwx dw &Yslw smùcy<br />
Bwrq dIAW eyArportW ’qy lwgU kIqw<br />
jwvy - jQy. Avqwr isMG<br />
AMimRqsr- 7 jUn- SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn<br />
jQydwr Avqwr isMG ny sRI gurU<br />
rwmdws AMqr-rwStrI eyArport<br />
sRI AMimRqsr ivKy kMm krdy<br />
AMimRqDwrI isMGW ƒ AYprn ^yqr<br />
‘c ifaUtI dOrwn ikrpwn auqwrn<br />
leI kIqy hukm kyNdr srkwr v`loN<br />
vwps ley jwx ’qy qs`lI dw pRgtwvw<br />
kridAW ‘dyr Awey drusq Awey’<br />
Anuswr ies &Ysly ƒ pMQ dI ij`q<br />
krwr idMidAW ikhw hY ik hux ros<br />
Drnw nhIN id`qw jwvygw[ ie`QoN jwrI<br />
ie`k pRYs-irlIz ‘c aunHW ikhw ik<br />
ieh &Yslw smùcy Bwrq dy eyArportW<br />
’qy lwgU kIqw jwvy[ ies g`l ƒ<br />
nwloN v`K nhIN kIqw jw skdw[ aunHW<br />
ikhw ik sI. AweI. AYs. AY&. v`loN<br />
ikrpwn auqwrn leI kIqy hukmW<br />
’qy qurMq pRqIkrm pRgt kridAW<br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN<br />
Bwrq dy gRih mMqrI sRI pI.icMdwbrm<br />
ƒ p`qr ilK ky mMg kIqI geI sI<br />
ik is`K BweIcwry dIAW Dwrimk<br />
BwvnwvW Aqy dyS dI eykqw Aqy<br />
AKMfqw ƒ mu`K r`KidAW Aijhy<br />
qwnwSwhI hukm qurMq vwps ley<br />
jwx[ sI. AweI. AYs. AY& dy<br />
AiDkwrIAW nwl mIitMg dOrwn aunHW<br />
ieh mslw jldI inptw lYx dw<br />
Brosw vI id`qw sI, pr inXq smW<br />
bIq jwx ’qy SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />
XkInI bxwieAw jwvy ik dyS ‘c kmytI ny AglI rxnIqI<br />
iksy hvweI A`fy ’qy kMm krdy iksy<br />
AMimRqDwrI isMG ƒ AijhI muSikl<br />
pyS nw Awvy[ aunHW ikhw ik<br />
‘ikrpwn’ AMimRqDwrI isMG dI<br />
SKsIAq dw (frYs-kof) Ain`KVvW<br />
AMg hY, ijs ƒ kdwicq vI srIr<br />
ApxwauNidAW 8 jUn ƒ eyArport<br />
’qy ros Drnw id`qy jwx dw pRogrwm<br />
aulIikAw sI, pr ies qoN pihlW<br />
hI srkwr ny is`K-jgq dy roh ƒ<br />
BWpidAW Drny qoN ie`k idn pihlW<br />
AwpxI glqI mMn leI[<br />
ShIdW dI Xwdgwr sQwipq krn leI kmytI giTq<br />
AMimRqsr- 8 jUnrUhwnIAq<br />
dy kyNdr s`cKMf sRI<br />
hirmMdr swihb qy sRI Akwl q^q<br />
swihb au~pr Awpxy hI dyS dI<br />
kyNdr srkwr v`loN jUn 1984 ’c<br />
qopW qy tYNkW nwl hmlw kr ky
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 92 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
hzwrW bygunwhW ƒ mOq dy Gwt auqwr<br />
id`qw sI, sMbMDI SRomxI gurduAwrw<br />
pRbMDk kmytI dy iek`qrqw Gr<br />
’c pRYs dy rU-brU huMidAW SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn<br />
jQydwr Avqwr isMG ny ikhw ik<br />
sRI Akwl q^q swihb dy idSwinrdySW<br />
qihq 6 jUn ƒ ShIdW dI<br />
Xwdgwr bxwaux sMbMDI do idnW<br />
’c pMj-mYNbrI kmytI dy giTn bwry<br />
Aml kridAW kmytI dw giTn<br />
kIqw igAw hY, ijs ivc dmdmI<br />
tkswl mihqw cONk dy muKI bwbw<br />
hrnwm isMG Kwlsw, s. rGUjIq<br />
isMG sInIAr mIq pRDwn SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI, fwktr<br />
jspwl isMG vweIs cWslr pMjwbI<br />
XUnIvristI pitAwlw, s. rijMdr<br />
isMG mihqw AMiqRMg mYNbr SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI, pRo&Ysr<br />
ipRQIpwl isMG swbkw vweIs<br />
cWslr ƒ Swml kIqw igAw hY[<br />
aunHW d`isAw hY ik Xwdgwr sMbMDI<br />
kmytI mukMml rUp-ryKw iqAwr kr<br />
ky do mhIny ’c AwpxI irport<br />
dyvygI, ijs ƒ AMiqRMg kmytI dy<br />
ivcwrn auprMq A`goN kwrj<br />
ArMiBAw jwvygw[ aunHW ny ikhw ik<br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI is`KW<br />
dI isrmOr jQyybMdI hY qy ies dy<br />
hr numwieMdy ƒ AwpxI izMmyvwrI<br />
dw Aihsws hY[ aunHW ny ikhw ik<br />
ij`QoN qk pRo&Ysr divMdrpwl isMG<br />
Bu`lr dI &WsI dI szw-muAw&I,<br />
irhweI dw svwl hY, bwry SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI v`loN sRI<br />
Akwl q^q swihb ivKy 9 jUn ƒ<br />
sRI AKMfpwT swihb pRwAwrMB krvw<br />
ky 11 jUn ƒ Bog pwey gey[<br />
aunHW ikhw ik pRo&Ysr<br />
divMdrpwl isMG Bùlr ƒ id`qI &WsI<br />
dI szw-muAw&I, irhweI leI 20<br />
jUn ƒ smu`cy Bwrq ’coN sMgqW<br />
gurduAwrw sRI AMb swihb mohwlI<br />
ivKy iek`qr hoxgIAW qy iPr<br />
mwnXog gvrnr pMjwb ƒ mYmorMfm<br />
id`qw jwvygw, qW jo kyNdr dI gUMgIboLI<br />
srkwr ƒ dìsAw jwvy ik<br />
1984 ivc hzwrW bygunwh is`KW ƒ<br />
gLW ivc twier pw ky mwrn vwly<br />
hzUm dI AgvweI krdy jgdIS<br />
tweItlr, s`jx kumwr Aqy hor<br />
kWgrsI AwgUAW ƒ jy &WsI nhIN<br />
id`qI qW pRo&Ysr divMdrpwl isMG<br />
Bùlr ƒ &WsI ikauN? aunHW ny ikhw<br />
ik in`q dI Ardws ’c srb`q dw<br />
Blw mMgx vwlI is`K kOm nw qy iksy<br />
qy zulm krdI hY qy nw hI iksy v`loN<br />
kIqw jWdw zulm sihMdI hY[ aunHW ny<br />
ikhw ik dyS dI AzwdI ’c sB qoN<br />
v`D kurbwnIAW krn, dyS dIAW<br />
srh`dW ’qy rwKI krn, dyS dy AMn-
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 93 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
BMfwr ’c v`D qoN v`D ih`sw pwaux<br />
vwlI is`K kOm leI dyS ’c dohry<br />
kwƒnI mwpdMf Apxwey jw rhy hn[<br />
aunHW ny ikhw ik pRo&Ysr Bùlr ƒ<br />
njwiez qOr ’qy AYlwnI geI &WsI<br />
jQybMdIAW dy sihXog nwl Gr-<br />
Gr qIk jwgrUkqw lihr pYdw krygI<br />
qy nwl hI suprIm kort dy kwƒnI<br />
mwihrW dI rwey Anuswr kwƒnI<br />
kwrvweI dI rUp-ryKw vI iqAwr<br />
dI szw bwry SRomxI kmytI is`K kIqI jwvygI[<br />
SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn jQydwr<br />
Avqwr isMG ny knyfw dIAW sMgqW v`loN lgweI<br />
skrIn dw audGwtn kIqw<br />
AMimRqsr- 8 jUnrUhwnIAq<br />
10¿17 Pu`t hY[ aunHW ikhw ik<br />
dy kyNdr s`cKMf sRI<br />
hirmMdr swihb dIAW pRkrmW<br />
(bwhI Awtw mMfI) CbIl au~pr<br />
gurU syvw cYrtI torWto v`loN smu`cy<br />
knyfw invwsIAW dy sihXog nwl<br />
AwDuink iksm dI AwaUt-for<br />
skrIn dI syvw kIqI geI, dw<br />
auudGwtn SRomxI gurduAwrw pRbMDk<br />
kmytI dy pRDwn jQydwr Avqwr<br />
isMG ny btn dbw ky kIqw[<br />
qkrIbn 50 l`K rupey dy mu`l dI<br />
ies skrIn au~pr s`cKMf AMdr<br />
c`ldy gurbwxI kIrqn pMjwbI Aqy<br />
AMgryzI ivc ArQW smyq iliKAw<br />
Awvygw[ gurU syvw cYrtI knyfw dy<br />
pRDwn s. primMdr isMG v`loN<br />
d`isAw igAw ik ies skrIn<br />
au~pr Du`p Aqy mINh dw koeI Asr<br />
nhIN hovygw[ ieh ^rwb mOsm dOrwn<br />
vI Awm vWg c`ldI rhygI[ aunHW<br />
m`Qw tykx AweIAW sMgqW ƒ<br />
gurbwxI kIrqn dy ArQW dI smJ<br />
Awaux bwry s`cKMf sRI hirmMdr<br />
swihb ivKy ieh skrIn lgw ky<br />
knyfw invwsI Awpxy Awp ƒ<br />
vfBwgy mihsUs krdy hn[ aunHW<br />
ny SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI<br />
dy pRDwn jQydwr Avqwr isMG dw<br />
ivSyS DMnvwd kridAW ikhw ik<br />
knyfw invwsI sMgqW Aijhy hor vI<br />
auprwly krdIAW rihxgIAW[ies<br />
mOky s. primMdr isMG pRDwn gurU<br />
syvw cYrtI torWto knyfw, s. mnjIq<br />
isMG dsUhw pRDwn SRomxI AkwlI<br />
dl XU.AY~s.ey., s. mohx isMG<br />
sInIAr mIq pRDwn SRomxI AkwlI<br />
dl XU.AY~s.ey., SRomxI gurduAwrw<br />
pRbMDk kmytI dy sk`qr s. dlmyG<br />
isMG, AYfISnl sk`qr s. mnjIq<br />
isMG Awid hwzr sn[<br />
d`isAw ik skrIn dw Awkwr
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 94 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
Drm pRcwr lihr dIAW pRcwr vhIr srgrmIAW<br />
gurduAwrw cohlw swihb (qrnqwrn) ivKy <strong>gurmiq</strong> smwgm<br />
pRcwrk BweI srbjIq isMG FotIAW v`loN hlkw mYNbr s. gurbcn isMG jI<br />
krmUMvwlw AMiqMRg mYNbr SRomxI kmytI dy sihXog nwl imqI 9 ApRYl <strong>2011</strong> ƒ<br />
gurduAwrw cohlw swihb pwiqSwhI pMjvIN ivKy mhwn Dwrimk smwgm qy nwtk<br />
krvwey gey[ ijs ivc kvISr BweI Bgvwn isMG sUrivMf ny BweI mnI isMG jI dI<br />
ShIdI bwry ieiqhws srvx krvwieAw[ ies qoN auprMq nwtk tIm, Akwl purK<br />
kI POj sBrW v`loN pwKMfI bwibAW, niSAW, BrUx hìqAw iKlwP nwtk Kyf ky<br />
sMgqW ƒ jwgrUk kIqw[ ies pRogrwm ivc v`fI igxqI ivc sMgqW ny SmUlIAq<br />
kIqI[ SRomxI kmytI AMimRqsr dy mYNbr jQydwr gurbcn isMG krmUMvwlw ny ivSyS<br />
qOr ’qy iSrkq kIqI[ ies mOky nvwb kpUr isMG syvw suswietI cohlw swihb Aqy<br />
mYnyjr gurduAwrw cohlw swihb s. pRgt isMG ny BrpUr sihXog id`qw[ pRogrwm dy<br />
AKIr ’qy nwtk tIm dy fwierYktr krnYl isMG sBrW ƒ SRomxI kmytI mYNbr<br />
gurbcn isMG krmUMvwlw qy mYnyjr pRgt isMG ny snmwinq kIqw[<br />
is`K imSn hirAwxw qy ihmwcl pRdyS v`loN <strong>gurmiq</strong><br />
Aqy AMimRq-sMcwr smwgm<br />
is`K imSn hirAwxw qy ihmwcl v`loN is`K Drm dy pRcwr Aqy pRswr dI<br />
lihr ƒ A`gy qoridAW hoieAW imqI 18 ApRYl <strong>2011</strong> ƒ gurduAwrw mMjI swihb<br />
(AMbwlw Sihr) nwl AtYc gurduAwrw bwdSwh bwg ivKy AMimRq-sMcwr krvwieAw<br />
igAw[ ijs ivc 31 pRwxIAW ny AMimRqpwn kIqw[ imSn v`loN jQydwr bldyv<br />
isMG hlkw mYNbr Xmunwngr dy sihXog sdkw imqI 23 ApRYl <strong>2011</strong> svyry 10<br />
vjy qoN dupihr 2 vjy qk ksbw dosVkw (AMbwlw) ivKy mhwn <strong>gurmiq</strong> smwgm<br />
krvwieAw igAw[ ies <strong>gurmiq</strong> smwgm ivc BweI qwrblbIr isMG Aqy BweI<br />
ieMdrvIr isMG hzUrI rwgI jQy s`cKMf sRI hirmMdr swihb sRI AMimRqsr ny dIvwn<br />
hwl ivc juV bYTIAW sMgqW ƒ mnohr kIrqn rwhIN inhwl kIqw[ ienHW qoN bwAd<br />
is`K imSn hirAwxw dy FwfI jiQAW ny sMgqW ƒ bIr-rsI vwrW rwhIN gur<br />
ieiqhws dI jwxkwrI id`qI[ kQwvwck BweI mMgpRIq isMG ny <strong>gurmiq</strong> smwgm<br />
ivc juV bYTIAW sMgqW nwl <strong>gurmiq</strong> ivcwrW sWJIAW kIqIAW[ sMgqW ƒ sMboDn<br />
kridAW SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy mYNbrwn jQy. bldyv isMG kwiempur<br />
Aqy jQydwr gurdIp isMG BwnoKyVI ny AweIAW sMgqW Aqy pRbMDk s`jxW dw DMnvwd<br />
kIqw[ imSn hirAwxw-ihmwcl pRdyS dy ieMcwrj s. ikrpwl isMG ny is`K imSn
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 95 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
hirAwxw-ihmwcl v`loN krvweIAW jw rhIAW srgrmIAW dI ivsQwr nwl<br />
jwxkwrI id`qI[ imSn v`loN imqI 23 ApRYl <strong>2011</strong> idn SnIvwr rwq ƒ<br />
gurduAwrw sRI gurU isMG sBw 8 mrlw, pwnIpq ivKy au~QoN dy pRbMDkW dy sihXog<br />
nwl mhwn <strong>gurmiq</strong> smwgm krvwieAw igAw[ imqI 28-05-<strong>2011</strong> idn<br />
SnIvwr rwq smyN 7 vjy qoN rwq 12 vjy qk rylvy grwauNf kwlkw ivKy mhwn<br />
kIrqn smwgm Aqy ausy idn duiphr 3 vjy sYNtRl grduAwrw krwVI mh`lw<br />
kwlkw ivKy AMimRq-sMcwr pRogrwm krvwieAw ijs ivc 15 pRwxIAW ny AMimRq dI<br />
dwq pRwpq kIqI[ gurduAwrw sRI mMjI swihb pwiq: pihlI (krnwl) nwl AtYc<br />
gurduAwrw dyh DnOr (XU.pI.) ivKy imqI 30-05-<strong>2011</strong> nMU AMimRq-sMcwr<br />
krvwieAw igAw ijs ivc 39 pRwxIAW ny AMimRqpwn kIqw Aqy gurU vwly bxy[<br />
q^q sRI dmdmw swihb (gurU kwSI) qlvMfI swbo (biTMfw)<br />
v`loN AMimRq-sMcwr Aqy <strong>gurmiq</strong> isKlweI kYNp<br />
jQydwr Avqwr isMG pRDwn SRomxI kmytI v`loN bxwey gey sb-AwiPs<br />
rwhIN siqkwrXog isMG swihb igAwnI blvMq isMG jI dI pRyrnw sdkw pMj<br />
ipAwry swihbwn ny <strong>julweI</strong> 2010 qoN 31 mwrc <strong>2011</strong> qk 7120 pRwxIAW ƒ<br />
v`K-v`K SihrW Aqy ipMfW ivc KMfy-bwty dw AMimRq Ckw ky gurU-lV lwieAw[<br />
ies qoN ielwvw mwlvw ielwky ivc hryk mhIny <strong>gurmiq</strong> pRogrwm vI kIqy jWdy hn<br />
ijs dOrwn loVvMd AMimRq-AiBlwKIAW ƒ kkwr Drm pRcwr kmytI v`loN Bytw<br />
rihq id`qy jWdy hn[ is`K sMgqW Aqy Dwrimk jQybMdIAW dI mMg au~qy q^q sRI<br />
dmdmw swihb v`loN Dwrimk nwtk tIm, pMj ipAwry swihbwn Aqy Dwrimk<br />
iPlmW, FwfI Aqy pRcwrk <strong>gurmiq</strong> dy pRcwr leI Byjy jWdy hn[ auprokq qihq<br />
hI imqI 5,6,7 ApRYl <strong>2011</strong> ƒ gurduAwrw swihb pwqSwhI nOvIN hMifAwieAw<br />
ivKy iqMn-idnw <strong>gurmiq</strong> isKlweI kYNp lgwieAw igAw ijs ivc pMQ dy ivdvwn<br />
BweI BrpUr isMG ArdwsIAw isMG sRI drbwr swihb, sRI AMimRqsr, BweI<br />
hrpRIq isMG hY~f gRMQI sRI drbwr swihb mukqsr swihb, pMj ipAwry swihbwn<br />
q^q sRI dmdmw swihb, BweI BrpUr isMG Kwlsw mYNbr Drm pRcwr kmytI,<br />
jQydwr rwmpwl isMG bihxIvwl AMiqRMg mYNbr SRomxI kmytI qoN ielwvw ielwkw<br />
brnwlw dIAW pRmùK S^sIAqW Aqy sMgqW bhuq v`fI igxqI ivc hwzr hoeIAW[<br />
ies <strong>gurmiq</strong> isKlweI kYNp dOrwn iqMny idn gurbwxI dy SùD aucwrn sMbMDI<br />
gurbwxI ivAwkrx Aqy <strong>gurmiq</strong> Anuswr sRI gurU gRMQ swihb jI dI syvw-sMBwl<br />
dI mrXwdw au~pr idRVHqw nwl pihrw dyx sMbMDI vI sMgqW nwl ivcwrW huMdIAW<br />
rhIAW hn[ sRI Akwl q^q swihb qoN pRvwnq rihq mrXwdw Anuswr ipMfW dy<br />
gRMQI isMGW Aqy pRbMDkW ƒ dìsAw igAw ik gurU-GrW ivc sRI Akwl q^q<br />
swihb jI dy hukmW muqwbk hI roz inqnym Aqy mrXwdw dw pwlx kIqw jwvy[
<strong>gurmiq</strong> <strong>pRkwS</strong> 96 <strong>julweI</strong> <strong>2011</strong><br />
kYNp dOrwn v`K-v`K bulwirAW ny Awpxy ivcwr sMgqW nwl sWJy kIqy[<br />
s. BrpUr isMG Kwlsw mYNbr Drm pRcwr kmytI ny swrIAW sMgqW dw<br />
DMnvwd kIqw[ BweI dwn isMG mYnyjr gurduAwrw swihb hMifAwieAw Aqy smùcy<br />
stwP ny AweIAW sMgqW dw mwn-snmwn kIqw[ mwqw swihb kOr syvw-suswietI<br />
(rij:) hMifAwieAw, sRI suKmnI swihb syvw suswietI hMifAwieAw Aqy<br />
brnwlw Sihr dIAW sMgqW ny vI bhuq Xogdwn pwieAw[ pMj ipAwry swihbwn<br />
Aqy q^q swihb v`loN AMimRq dw bwtw iqAwr kIqw igAw ijs ivc 55 pRwxI<br />
AMimRq pwn kr gurU vwly bxy[ kkwr Drm pRcwr kmytI v`loN Bytw rihq id`qy<br />
gey[<br />
XU.pI. is`K imSn hwpuV v`loN AMimRq-sMcwr smwgm<br />
s. suKdyv isMG quV ieMcwrj imSn hwpV v`loN pùjI irport Anuswr is`KI<br />
dy pRcwr pRswr vwsqy v`K-v`K AsQwnW qy <strong>gurmiq</strong> smwgm qy AMimRq sMcwr<br />
smwgm krvwey gey[ ienHW smwgmW ’qy ivSyS qOr ’qy pùjy mYNbr swihb s.<br />
suKmIq isMG kwdIAW ny is`K sMgqW ƒ KMfy-bwty dw AMimRq Ckx, gurU-fMm qoN<br />
dUr rihx, is`K rihq mrXwdw Anuswr jIvn bqIq krn dI pRyrnw kIqI[<br />
imSn hwpV qoN pùjy pMjW ipAwirAW v`loN KMfy-bwty dI pwhul iqAwr kIqI geI<br />
qy AMimRq-AiBlwKIAW ƒ AMimRq dI dwq id`qI geI[ kkwr is`K imSn hwpuV<br />
v`loN Bytw rihq id`qy gey[ smwgmW dOrwn hoey AMimRq-sMcwr dw vyrvw hyT ilKy<br />
Anuswr hY:<br />
imqI AsQwn pRwxI<br />
20-02-11 ipMf AlIpur dwdr, izlHw kwSIrwm ngr (XU.pI.) 25<br />
04-03-11 gurduAwrw BMfwrw swihb, sRI nwnkmqw, auqrWcl 9<br />
10-03-11 gurduAwrw sRI gurU isMG sBw hosMgwbwd (AYm.pI.) 40<br />
01-04-11 gu: gurU nwnk Gwt ktwrm`l K`qw nyVy kwlwgV, ibjnOr (XU.pI.) 101<br />
03-04-11 gurduAwrw BMfwrw swihb, sRI nwnkmqw, auqrWcl 13<br />
13-04-11 gurduAwrw isMG sBw rwmpur (XU.pI.) 33<br />
14-04-11 gurduAwrw BMfwrw swihb, sRI nwnkmqw, auqrWcl 64<br />
14-04-11 gurduAwrw sRI isMG sBw iblwspur (XU.pI.) 104<br />
14-04-11 gurduAwrw sRI isMG sBw cMdrpur, murwdwbwd (XU.pI.) 230<br />
03-05-11 gurduAwrw BMfwrw swihb, sRI nwnkmqw, auqrWcl 27<br />
golfn AwPsY~t pRYs, gurduAwrw rwmsr swihb, sRI AMimRqsr qoN SRomxI gurduAwrw<br />
pRbMDk kmytI leI s. dlmyG isMG ipRMtr qy pbilSr ny Cpvw ky d&qr SRomxI<br />
gurduAwrw pRbMDk kmytI sRI AMimRqsr qoN pRkwiSq kIqw[ imqI 5-7-<strong>2011</strong>