Grafik Berkomputer - SMK Pai Chee

Sukatan Pelajaran
Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah
Grafik Berkomputer
Pusat Perkembangan Kurikulum
Kementerian Pendidikan
Malaysia
2002

Pendahuluan
Mata pelajaran Grafik Berkomputer ialah antara mata-mata pelajaran vokasional yang
ditawarkan khusus di sekolah-sekolah menengah akademik di Malaysia. Mata pelajaran
ini ditawarkan di peringkat menengah atas bagi memenuhi keperluan latihan kerjaya
dalam era teknologi maklumat dan komunikasi.
Sebagai suatu mata pelajaran di bawah kurikulum kebangsaan, mata pelajaran Grafik
Berkomputer digubal selaras dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan yang berhasrat
untuk mewujudkan insan yang seimbang perkembangan potensinya dari segi intelek,
rohani, emosi dan jasmani, supaya berilmu pengetahuan, berketrampilan dan berakhlak
mulia untuk memberi sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran masyarakat
dan negara. Seperti mata-mata pelajaran lain di bawah kurikulum kebangsaan, kurikulum
bagi mata pelajaran Grafik Berkomputer digubal berasaskan kepada bidang ilmu tertentu.
Bidang ilmu seni visual dijadikan antara asas pertimbangan dalam menggubal serta
menentukan kandungan kurikulum Grafik Berkomputer. Kandungan bagi mata pelajaran
Grafik Berkomputer meliputi tiga unsur ilmu iaitu pengetahuan dan kefahaman,
kebolehan dan kemahiran, serta sikap dan nilai dalam menghasilkan sebarang karya
grafik. Sebagai salah satu antara mata pelajaran vokasional, Grafik Berkomputer
merupakan satu mata pelajaran praktikal yang memberikan tumpuan kepada aspek
kebolehan pelajar dalam mengendalikan peralatan seni visual untuk menghasilkan
sesuatu karya seni visual.
Grafik Berkomputer ditawarkan kepada pelajar sekolah menengah di peringkat menengah
atas dan digubal untuk golongan pelajar yang kreatif serta berminat menjadikan
penerbitan bahan grafik menggunakan teknologi maklumat dan komunikasi sebagai
bidang kerjaya. Golongan pelajar yang mempunyai kebolehan dalam seni visual serta
asas teknologi maklumat dan komunikasi merupakan golongan pelajar yang paling sesuai
untuk mengikuti mata pelajaran ini.
Matlamat dan Objektif
Mata pelajaran Grafik Berkomputer digubal dengan tujuan untuk menghasilkan pelajar
yang berpengetahuan tentang kaedah dan proses penghasilan produk grafik serta
berkebolehan untuk menghasilkan produk grafik yang menarik dan berkualiti
menggunakan peralatan teknologi maklumat dan komunikasi. Pengalaman yang
diperoleh melalui mata pelajaran ini membolehkan pelajar untuk terus menceburi bidang
pekerjaan yang berkaitan dengan penerbitan dan pengiklanan.
Ke arah mencapai matlamat mata pelajaran Grafik Berkomputer, objektif berikut
digariskan, iaitu bagi membolehkan pelajar:-
1. Membina asas pengetahuan untuk menghasilkan produk grafik berkomputer,
2. Menggunakan perkakasan dan perisian yang khusus untuk menghasilkan grafik,
3. Mereka bentuk produk grafik berdasarkan prinsip seni reka,
4. Menghasilkan produk grafik menggunakan perkakasan dan perisian mengikut fasa
penghasilan selaras dengan norma industri,
- 1 -

5. Membina kemahiran komunikasi visual,
6. Mengamalkan prosedur dan etika kerja pereka bentuk grafik yang profesional,
7. Peka terhadap trend dan keperluan bidang kerjaya grafik berkomputer,
8. Memupuk kesedaran terhadap kepentingan kreativiti dan profesionalisme dalam
bidang kerjaya grafik berkomputer.
Rangka Konsep
Kandungan kurikulum Grafik Berkomputer, sepertimana kurikulum lain yang berasaskan
kepada disiplin ilmu, merangkumi tiga unsur utama ilmu iaitu pengetahuan, kemahiran
serta sikap atau nilai. Unsur ilmu Grafik Berkomputer dipilih berdasarkan pemahaman
bahawa produk bagi Grafik Berkomputer dihasilkan melalui proses tertentu,
menggunakan peralatan yang khusus baginya serta berasaskan prinsip-prinsip seni visual.
Pemahaman ini membentuk satu rangka konsep mata pelajaran Grafik Berkomputer yang
digambarkan dengan rajah berikut:
Rangka Konsep Grafik Berkomputer
Asas
pengetahuan
grafik dan
komputer
Aplikasi
pengetahuan
Penggunaan
perkakasan dan
perisian
Proses penghasilan
Karya Grafik
Pengetahuan
Rangka konsep bagi sesuatu bidang kajian menyediakan satu mekanisme bagi menyusun
kandungan kurikulum berdasarkan unsur pengetahuan. Berdasarkan rangka konsep
seperti yang telah digambarkan serta unsur-unsur ilmu yang terkandung di dalamnya,
maka kandungan bagi mata pelajaran Grafik Berkomputer bertumpu kepada empat
komponen pengetahuan iaitu:-
• Asas pengetahuan grafik dan sistem komputer.
• Pengetahuan tentang perkakasan dan perisian komputer dalam menghasilkan
karya grafik.
• Prinsip dan proses penghasilan karya grafik.
• Jenis dan bentuk karya grafik
- 2 -

Proses dan Kemahiran
Selain daripada susunan kandungan yang berasaskan kepada unsur pengetahuan,
kandungan mata pelajaran Grafik Berkomputer turut juga disusun berdasarkan proses dan
kemahiran.Grafik Berkomputer ialah satu mata pelajaran yang praktikal, maka dengan itu
sebahagian besar daripada kandungannya merangkumi komponen proses atau kemahiran
yang diperlukan untuk menghasilkan sesuatu karya grafik. Proses dalam Grafik
Berkomputer merujuk kepada aplikasi pengetahuan tentang grafik, manakala kemahiran
merujuk kepada kebolehan menggunakan perkakasan dan perisian grafik secara cekap
dan berkesan.
Persepsi dan Respons
Sebarang bidang kajian berasaskan seni visual melibatkan proses persepsi dan respons.
Persepsi bermaksud meneroka dunia melalui deria. Respons pula merangkumi
memerhati, membuat refleksi, memperihal, menganalisis, mentafsir dan menilai seni
melalui perbincangan, penulisan, kajian dan aktiviti dalam studio. Persepsi dan respons
terhadap imej merupakan aktiviti peribadi dan sosial. Aktiviti sedemikian memupuk
kesedaran dan penghargaan estetik terhadap persekitaran.
Perekaan dan Komunikasi
Seni visual turut juga melibatkan perekaan dan komunikasi. Perekaan merupakan suatu
aktiviti bermakna sama ada secara peribadi mahupun budaya dalam membentuk imej
yang bitara. Komunikasi melalui imej merupakan satu cara yang berkesan untuk
mempersembahkan idea dan emosi bagi memenuhi sebahagian daripada keperluan
individu dan sosial. Pemaparan imej ialah satu bahagian penting dalam komunikasi dalam
erti kata ia dapat membantu dalam mewujudkan hubungan dengan bahasa.
Imej grafik merupakan suatu hasil konkrit. Penjelmaan imej grafik daripada suatu idea
yang abstrak memerlukan peralatan tertentu. Kebolehan mengendalikan peralatan dengan
cekap untuk menghasilkan imej grafik membolehkan mesej yang ingin disampaikan
melalui sesuatu karya grafik dipaparkan dengan tepat dan jelas. Bagi Grafik Berkomputer
peralatan yang digunakan dalam menghasilkan karya grafik ialah sistem komputer dan
peranti periferalnya. Kemahiran pengendalian peralatan yang melibatkan sistem
komputer boleh digolongkan kepada dua jenis iaitu pengendalian perkakasan dan
pengendalian perisian.
Pengendalian perkakasan untuk menghasilkan grafik
Perkakasan komputer yang perlu dikendalikan dalam menghasilkan sesuatu karya grafik
ialah:
• Perkakasan asas sistem komputer (termasuk tetikus)
• Tablet grafik dan pena
• Pengimbas
• Pencetak
• Pemplot
- 3 -

Di samping itu, perkakasan lain yang digunakan sebagai sumber memperoleh imej grafik
atau perkakasan pemaparan perlu juga dikendalikan. Perkakasan tersebut termasuklah
• Kamera digital
• Projektor LCD
Pengendalian perisian grafik
Perkakasan komputer sahaja tidak beupaya untuk menghasilkan sesuatu karya grafik.
Perisian diperlukan sebagai pelengkap kepada suatu sistem komputer. Perisian khusus
untuk digunakan dalam Grafik Berkomputer ialah:
• Penyunting grafik
• Penyunting foto
• Pemorfan
• Pemandang grafik
Sikap dan Nilai
Mata pelajaran Grafik Berkomputer kaya dengan nilai intrinsiknya yang diwarisi
daripada bidang ilmu seni visual. Imej grafik yang terhasil tidak terbit secara spontan
tetapi melalui proses yang tertib dan dikawal oleh prinsip seni reka iaitu:
• Corak, ulangan dan ritma
• Imbangan
• Kontra
• Penegasan
• Pergerakan
• Kesatuan dan harmoni
Penghasilan imej grafik berdasarkan prinsip tersebut memupuk nilai kepatuhan dan
ketaatan yang boleh diaplikasikan kepada prinsip dan peraturan hidup.
Imej grafik dibentuk bermula daripada idea yang abstrak. Idea ini pula muncul daripada
pengalaman hidup, kepercayaan, kebudayaan ataupun persekitaran. Dengan demikian,
untuk menghasilkan sesuatu karya grafik, seseorang individu perlu kepekaan deria dan
penghargaan estetik yang tinggi. Secara umumnya Grafik Berkomputer mampu
membentuk individu yang berfikiran terbuka, berdisiplin serta yakin diri.
Organisasi Kandungan
Unsur pengetahuan, proses dan kemahiran, serta sikap dan nilai dalam mata pelajaran
Grafik Berkomputer adalah saling berkaitan antara satu sama lain dan harus dilihat
sebagai satu entiti yang bersepadu. Dengan demikian kandungan bagi mata pelajaran
Grafik Berkomputer seboleh mungkin disusun supaya kelihatan sebagai satu bidang ilmu
tersendiri. Unsur pengetahuan dibahagikan kepada empat bidang dan pembahagian
- 4 -

idang ini adalah jelas. Susunan bidang pengetahuan dibuat mengikut urutan bermula
dengan Asas Grafik Digital, diikuti dengan Perkakasan dan Perisian Grafik, Prinsip dan
Proses Penghasilan Grafik, serta berakhir dengan Jenis dan Bentuk Karya Grafik.
Merentasi keempat bidang pengetahuan itu ialah proses dan kemahiran dalam Grafik
Berkomputer iaitu proses persepsi, respons, perekaan dan komunikasi dan juga
kemahiran pengendalian perkakasan dan perisian untuk menghasilkan grafik. Walau
bagaimanappun penekanan terhadap proses atau kemahiran Grafik Berkomputer adalah
berbeza dalam setiap bidang pengetahuan. Contohnya, kemahiran pengendalian
perkakasan dan perisian adalah minimum dalam bidang pengetahuan Asas Grafik dan
Sistem Komputer berbanding dengan bidang pengetahuan Perkakasan dan Perisian
Grafik.
Keseluruhan unsur pengetahuan dan kemahiran Grafik Berkomputer yang digunakan
dalam menghasilkan produk grafik dikawal dengan prinsip seni reka dan sistem nilai bagi
membentuk individu yang berfikiran terbuka, berdisiplin dan yakin diri.
Rajah di bawah merumuskan organisasi kandungan bagi mata pelajaran Grafik
Berkomputer.
Organisasi Kandungan Grafik Berkomputer
Prinsip seni reka
pengalaman hidup
Asas Grafik
Digital
Perkakasan dan
Perisian Grafik
Prinsip dan Proses
Penghasilan Grafik
• Pengendalian perkakasan untuk menghasilkan grafik.
• Pengendalian perisian grafik.
• Persepsi dan respons
• Perekaan dan komunikasi
persekitaran
Jenis dan Bentuk
Karya Grafik
Fikiran terbuka, disiplin, yakin diri
kebudayaan
kepercayaan
Strategi Pengajaran dan Pembelajaran
Mata pelajaran Grafik Berkomputer digubal bagi menyediakan pelajar untuk menceburi
bidang kerjaya yang memerlukan hasil atau produk grafik. Kerjaya yang sebegini adalah
kerjaya yang berasaskan pengetahuan, dan pekerja dalam bidang kerjaya ini merupakan
pekerja-pekerja ilmu. Bagi menyediakan pelajar untuk menjadi seorang pekerja ilmu,
pelajar bekenaan perlu didedahkan kepada pengalaman yang serasi dengan keperluan
- 5 -

industri. Untuk tujuan ini, model pengajaran dan pembelajaran yang sesuai ialah
pengajaran dan pembelajaran yang:
• menumpukan kepada konsep dan prinsip sesuatu disiplin ilmu,
• melibatkan pelajar untuk meneroka dalam penyelesaian masalah serta tugas yang
bermakna,
• memberikan autonomi untuk pelajar membina pengetahuan mereka dengan
sendiri, serta
• menghasilkan produk yang realistik.
Dalam pembelajaran berasaskan projek, pelajar diberi projek, masalah atau tugas untuk
dilaksanakan. Projek, masalah atau tugas yang diberi berkehendakkan pelajar
menggunakan pengetahuan dan peralatan tertentu untuk menghasilkan sesuatu produk,
memperoleh penyelesaian, atau membuat laporan. Dalam menggunakan pengetahuan dan
peralatan tertentu, pelajar membina pengetahuan dan kemahiran baru. Hasil pembelajaran
yang diberi tumpuan bukannya produk, penyelesaian atau laporan yang terhasil daripada
pelaksanaan projek, penyelesaian masalah atau tugas yang diberi, tetapi kepada
pengetahuan dan kemahiran yang digunakan dan dibina. Pelajar mempunyai peluang
sepenuhnya untuk merancang, mereka bentuk dan melaksana dengan sendiri projek yang
diberi serta membuat refleksi untuk menilai proses yang dilalui dan produk yang
dihasilkan.
Pembelajaran berasaskan projek mengemukakan projek, masalah atau tugas yang autentik
serta memberi peluang untuk mewujudkan simulasi yang realistik untuk menyelesaikan
masalah. Situasi sebegini merupakan situasi yang paling sesuai untuk menyediakan
pelajar untuk menghadapi cabaran dalam bidang kerjaya.
Pentaksiran
Pentaksiran ialah suatu proses sistematik bagi mengumpul maklumat tentang
pembelajaran untuk memperihalkan pengetahuan, kebolehan dan arah tujuan
pembelajaran seseorang pelajar. Evidens dan maklumat yang dikumpul melalui
pentaksiran membolehkan pembelajaran dan prestasi pelajar diperihalkan. Maklumat
yang diperoleh melalui pentaksiran dapat digunakan sama ada sebagai maklum balik
yang berterusan kepada pelajar, merancang aktiviti pengajaran dan pembelajaran
lanjutan, menyediakan matlamat pembelajaran seterusnya, ataupun bagi menentukan
bidang pembelajaran yang memerlukan pengajaran diagnostik dan pemulihan.
Walaupun tujuan pentaksiran ialah untuk membantu supaya pembelajaran menjadi lebih
baik, pentaksiran juga digunakan untuk mengukur prestasi, kemajuan dan pencapaian
pelajar dalam pembelajaran. Bagi tujuan tersebut, kriteria pembelajaran perlu ditentukan
sebagai rujukan untuk dibandingkan dengan prestasi, kemajuan atau pencapaian pelajar.
Dokumen sukatan pelajaran Grafik Berkomputer hanya memperihalkan bidang
pembelajaran dan skop pembelajaran. Hasil pembelajaran yang dihasratkan bagi Grafik
Berkomputer diperihalkan dalam dokumen Huraian Sukatan Pelajaran mata pelajaran
berkenaan, dan daripada hasil pembelajaran tersebut, kriteria pembelajaran diterbitkan.
- 6 -

Pentaksiran bagi mata pelajaran Grafik Berkomputer harus ditadbirkan di peringkat
sekolah dan juga di peringkat pusat. Memandangkan pentaksiran harus dilaksanakan
secara berterusan, pentaksiran sekolah adalah sama pentingnya dengan pentaksiran pusat.
Ini kerana, pentaksiran yang bertumpukan kepada pentaksiran pusat sahaja menjadikan
perihalan tentang prestasi, kemajuan dan pencapaian pelajar tidak sempurna dan
menyeluruh.
Bidang Pembelajaran
Unsur pengetahuan Grafik Berkomputer digunakan sebagai asas untuk menentukan skop
bidang pembelajaran bagi mata pelajaran Grafik Berkomputer. Dengan itu, bidang
pembelajaran Grafik Berkomputer terbahagi kepada empat komponen di bawah tajuk
Asas Grafik Digital, Peralatan Grafik Berkomputer, Proses Penghasilan Grafik Digital,
dan Produk Grafik Berkomputer. Jadual di bawah memperihalkan konsep atau prinsip
Grafik Berkomputer dalam lajur Bidang Pembelajaran dan skop kajian bagi konsep atau
prinsip di bawah lajur Skop.
ASAS GRAFIK DIGITAL
Bidang Pembelajaran
Grafik
Elemen Visual
Skop
Pengertian grafik dalam konteks seni visual.
Grafik digital dan jenisnya:
• bitmap/raster,
• vektor.
Elemen visual bagi grafik digital:
• garisan,
• rupa,
• bentuk,
• warna,
• ruang,
• tekstur,
• bayangan.
Peranan warna terhadap grafik:
• mood,
• tona,
• harmoni,
• kontra.
- 7 -

Bidang Pembelajaran
Seni Reka
Komunikasi Visual
Skop
Peranan tekstur terhadap grafik:
• bentuk,
• ruang,
• mood,
• kepelbagaian.
Prinsip seni reka:
• keseimbangan
• keharmonian
• kesatuan
• komposisi
• penegasan
• kontra
• pergerakan.
Aspek komunikasi visual:
• nilai estetika
• kandungan
• batasan.
PERALATAN GRAFIK BERKOMPUTER
Bidang Pembelajaran Skop
Perkakasan
Perkakasan perekaan dan perolehan bahan grafik:
• tetikus
• tablet grafik
• pena cahaya
• pengimbas
• kamera digital.
- 8 -

Bidang Pembelajaran
Perisian
Skop
Jenis perkakasan penyimpanan bahan dan produk grafik:
• storan dalaman
• storan luaran
• storan mudah alih.
Perkakasan pemaparan produk grafik:
• pemapar
• projektor LCD
• pemplot
• pencetak (laser dan inkjet)
Perisian aplikasi grafik bitmap:
• editor grafik bitmap
• editor foto
• pemorfan
• animasi (animated GIF)
Perisian aplikasi grafik vektor:
• ilustrasi
• animasi
Perisian permodelan 3D:
• realiti maya
• CAD/CAM
Perisian utiliti grafik
• persembahan slaid
• pemandang (Viewer)
• katalog
• penukar format fail
- 9 -

PROSES PENGHASILAN KARYA GRAFIK DIGITAL
Bidang Pembelajaran
Perekaan
Pemerolehan bahan grafik
bitmap
Manipulasi imej
Skop
Teknik perekaan imej grafik
• distortion
• huraian (elaboration)
• pembesaran (exaggeration)
• pecahan (fragmentation)
• juxtaposition
• pembesaran (magnification)
• metamorfosis
• pengecilan (minification)
• penggandaan (multiplication/serialization)
• sudut pandangan (point of view)
• penghasilan semula (reproduction)
• pembalikan (reversal)
• putaran (rotation)
• permudahan (simplification).
Fotografi dan peralatannya:
• asas fotografi
• kamera digital
• pengimbas.
Manipulasi imej grafik digital
• warna/kecerahan/kontra/hue/pembetulan
ketepuan
• montaj foto
• kolaj foto
• penindanan (superimpose)
• kesan digital.
- 10-

PRODUK GRAFIK BERKOMPUTER
Bidang Pembelajaran Skop
Ilustrasi
Lukisan asas dan painting
2D
3D
permodelan
tekstur
kamera dan perspektif
pengcahayaan
rendering
Animasi
Animasi 2D:
• animasi sel
• animasi bingkai
• animasi laluan.
Animasi 3D:
• kamera dan perspektif
• rendering.
Bentuk produk grafik digital:
• cetakan
• digital
• slaid/filem.
Teknik persembahan/pameran karya grafik.
Isu dan kegunaan produk Isu etika dan hak cipta karya grafik.
Trend masa depan:
• perkakasan
• perisian
• persembahan produk
• web.
Penggunaan dan sumbangan grafik dalam kehidupan.
Peluang kerjaya.
- 11-