BAB 9 - JPBD

Ensiklopedia Prosedur Dan Undang-Undang Perancangan Bandar Dan Desa. 

BAB 9. : GARIS PANDUAN PERANCANGAN. 

KANDUNGAN 

9.1 Pengenalan 

9.1.1 Kandungan Garis Panduan Dan Piawaian Perancangan 

9.1.2 Fungsi Garis Panduan Dan Piawaian Perancangan 

9.1.3 Proses Penyediaan Garis Panduan Dan Piawaian Perancangan 

9-01-1 

9-01-1 

9-01-1 

9-01-2 

9.2 Piawaian Perancangan Pembangunan Fizikal Pulau-Pulau 

9.2.1 Piawaian Perancangan 

9.2.2 Piawaian Perancangan Bangunan Dan Jalan Bagi Pulau 

Peranginan Dan Pulau Taman Laut Dan Pulau Yang 

Dilindung 

9.3 Penyediaan Kemudahan Asas Dan Fizikal Berkaitan Program 

Rakan Muda. 

9.3.1 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Asas Dan Fizikal 

9.4 Guidelines & Geometric Standards On Road Network System. 

9.4.1 Highway Network Hierarchy 

9.4.2 Functional Highway Network Hierarchy 

9.4.3 General Guidelines 

9.5 Piawaian Perancangan Pembangunan Taman Atas Bumbung 

9.5.1 Dasar Perancangan 

9.5.2 Syarat-Syarat Penyediaan Taman Atas Bumbung 

9-02-1 

9-02-3 

9-02-16 

9-03-1 

9-03-2 

9-04-1 

9-04-3 

9-04-3 

9-04-5 

9-05-1 

9-05-3 

9-05-3 

9.6 Garis Panduan Perancangan Perusahaan Ternakan Khinzir. 

9.6.1 Garis Panduan Perancangan Umum 

9.6.2 Garis Panduan Khusus 

9-06-1 

9-06-3 

9-06-5 

9.7 Garis Panduan Kawasan Kolam Takungan Sebagai 

Sebahagian Tanah Lapang. 

9.7.1 Garis Panduan Umum 


9-07-1 

9-07-3 

9-07-5 

9-00-1

Senarai Kandungan 

9.8 Piawaian Perancangan Dan Pembangunan Padang Golf. 

9.8.1 Garis Panduan Umum Pembangunan Bersepadu Padang Golf 

9.8.2 Piawaian Perancangan Bersepadu Padang Golf 

9-08-1 

9-08-3 

9-08-8 

9.9 Garis Panduan Perancangan Pembangunan Di Kawasan 

Pesisiran Pantai 

9.9.1 Garis Panduan Perancangan Umum 

9.9.2 Pemakaian Garis Anjakan Pembangunan 

9.9.3 Pengekalan Pokok-Pokok Melata Di Gumuk Pantai 

9.9.4 Pengekalan Elemen-Elemen Semulajadi 

9.9.5 Kebebasan Angkutan Bujuran Pantai 

9.9.6 Aktiviti Penebusgunaan Pantai 

9-09-1 

9-09-3 

9-09-4 

9-09-5 

9-09-5 

9-09-6 

9-09-6 

9.10 Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam 



9.10.3 Piawaian Perancangan 

9-10-1 

9-10-4 

9-10-9 

9-10-9 

9.11 Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Toksid 

Dan Sisa Pepejal 

9.11.1 Garis Panduan Perancangan Untuk Tapak Pelupusan Sisa 

Toksid 

9.11.2 Sisa Buangan Pepejal 

9.11.3 Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Pepejal 

9.11.4 Garis Panduan Untuk Pembangunan Semula Bekas Kawasan 

Tapak Pelupusan Sisa Pepejal 

9-11-1 

9-11-2 

9-11-4 

9-11-4 

9-11-6 

9.12 Piawaian Perancangan Tapak Pencawang Elektrik 

9.12.1 Piawaian Sedia Ada 

9.12.2 Garis Panduan 

9.13 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator 

9.13.1 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator 

9-12-1 

9-12-2 

9-12-3 

9-13-1 

9-13-3 

9-00-2


9.14 Piawaian Perancangan Kawasan Perdagangan 



9.14.3 Piawaian 

9-14-1 

9-14-2 

9-14-9 

9-14-10 

9.15 Piawaian Perancangan Kawasan Perindustrian 

9.15.1 Kategori Industri 

9.15.2 Garis Panduan Umum Kawasan Perindustrian 


9-15-1 

9-15-2 

9-15-4 

9-15-11 

9.16 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang 

9.16.1 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang Dan Kemudahan- 

Kemudahan Secara Bersepadu. 

9.16.2 Perancangan Tapak Perumahan Pekerja Kilang 

9-16-1 

9-16-3 

9-16-4 

9.17 Garis Panduan Perancangan Taman Tema 


9-17-1 

9-17-3 

9.18 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam 

Perancangan & Pembangunan Fizikal 

9.18.1 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam 

Perancangan Dan Pembangunan Fizikal. 

9.18.2 Kawalan Pemeliharaan Topografi 

9-18-1 

9-18-3 

9-18-7 

9.19 Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan 



9-19-1 

9-19-3 

9-19-8 

9.20 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Masyarakat 

9.20.1 Kemudahan Kesihatan 

9.20.2 Kemudahan Pendidikan 

9.20.3 Kemudahan Polis 

9.20.4 Kemudahan Bomba Dan Penyelamat 

9.20.5 Dewan Orang Ramai 

9-20-1 

9-20-3 

9-20-4 

9-20-7 

9-20-7 

9-20-9 

9-00-3


9.20.6 Kemudahan Kebajikan 

9.20.7 Perpustakaan Awam 

9.20.8 Kemudahan Perkhidmatan Pos 

9-20-10 

9-20-11 

9-20-12 

9.21 Garis Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti 

9.21.1. Sistem Perancangan Bandar Sedia Ada 

9.21.2. Garis Panduan Perancangan Dan Pelaksanaan 

9-21-1 

9-21-3 

9-21-4 

9.22 Garis Panduan Perancangan Tanah Lapang Dan Rekreasi 



9-22-1 

9-22-3 

9-22-7 

9.23 Garis Panduan Perancangan & Pembangunan Sejagat 

9.23.1 Konsep Doktrin Perancangan Dan Pembangunan (Dpps) 

Sejagat 

9.23.2 Falsalfah Perancangan Dalam Pelaksanaan Doktrin 

Perancangan Dan Pembangunan Sejagat 

9.23.3 Prinsip Perancangan Dan Pembangunan Sejagat 

9.23.4 Ciri-Ciri Prinsip Perancangan Dan Pembangunan Sejagat 

9.23.5 Cadangan Garis Panduan 

9.23.6 Pindaan Garis Panduan - Edisi Kedua 

9-23-1 

9-23-6 

9-23-9 

9-23-10 

9-23-25 

9-23-25 

9-23-26 

9.24 Garis Panduan Laporan Cadangan Pemajuan 

9.24.1 Tujuan Laporan Cadangan Pemajuan 

9.24.2 Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan 

9-24-1 

9-24-2 

9-24-3 

9.25 Garis Panduan Perintah Pemeliharaan Pokok 

9.25.1 Perintah Pemeliharaan Pokok 

9.25.2 Prosidur Mengeluarkan Perintah Pemeliharaan Pokok 

9.25.3 Penguatkuasaan Perintah Pemeliharaan Pokok 

9.25.4 Penanaman Semula 

9.25.5 Larangan Am Untuk Penebangan Pokok. 

9-25-1 

9-25-3 

9-25-4 

9-25-6 

9-25-6 

9-25-7 

9-00-4


9.26 Piawaian Kemudahan Golongan Kurang Upaya 

9.26.1 Piawaian Dan Garis Panduan 

9-26-1 

9-26-3 

9.27 Piawaian Perancangan Kawasan Tasik 


9.27.2 Garis Panduan Pembangunan Kawasan Tasik 

9-27-1 

9-27-2 

9-27-3 

9.28 Physical Planning Guidelines For The Msc 

9.28.1 Guidelines Objective 

9.28.2 Planning Area 

9.28.3 General Guidelines Planning Principle 

9.28.4 Cyberjaya 

9.28.5 Other Planning Areas Within The Msc 

9-28-1 

9-28-3 

9-28-3 

9-28-4 

9-28-5 

9-28-5 

9.29 Physical Planning Guidelines For The Msc – Putrajaya 

9.29.1 Urban Design 

9.29.2 Housing 

9.29.3 Commercial 

9.29.4 Open Spaces And Recreation 

9.29.5 Community Facilities 

9-29-1 

9-29-2 

9-29-3 

9-29-4 

9-29-7 

9-29-11 

9.30 Physical Planning Guidelines For The Msc - Airport City 


9.30.2 Enterprise 


9-30-1 

9-30-2 

9-30-7 

9-30-9 

9.31 Physical Planning Guidelines For The Msc – Cyberjaya 






9-31-1 

9-31-2 

9-31-6 

9-31-9 

9-31-13 

9-31-14 

9-00-5


9.32 Physical Planning Guidelines For The Msc - Cyber Village 







9-32-1 

9-32-2 

9-32-6 

9-32-7 

9-32-8 

9-32-8 

9-32-8 

9.33 Physical Planning Guidelines For The Msc - Tele-Suburb 





9.33.5 Open Space And Recreation 


9-33-1 

9-33-2 

9-33-3 

9-33-4 

9-33-5 

9-33-6 

9-33-6 

9.34 Physical Planning Guidelines For The Msc - R & D Centre 







9-34-1 

9-34-2 

9-34-4 

9-34-5 

9-34-5 

9-34-6 

9-34-6 

9.35 Physical Planning Guidelines For The Msc - High-Tech Park 





9.35.5 Open Space And Recreation 


9-35-1 

9-35-2 

9-35-4 

9-35-5 

9-35-5 

9-35-6 

9-35-6 

9-00-6

Ensiklopedia Undang-undang dan Pentadbiran Perancangan Bandar dan Desa 

9.1 PENGENALAN 

9.1.1 KANDUNGAN GARIS PANDUAN DAN PIAWAIAN 

PERANCANGAN 

Garis panduan perancangan menggariskan panduan 

pembangunan dalam bentuk umum serta khusus yang 

berbentuk piawaian perancangan. Di dalam konteks 

Malaysia, garis panduan perancangan adalah disediakan 

oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung 

Malaysia di bawah Kementerian Perumahan dan Kerajaan 

Tempatan. Garis panduan perancangan merupakan satu 

alat kawalan pembangunan yang seragam di peringkat 

negeri dan pihak berkuasa perancang tempatan. Setiap 

garis panduan akan menggariskan kegunaan tanah yang 

sesuai dan keperluan fizikal dan kejuruteraan minimum 

yang perlu dipatuhi oleh pihak pemaju bagi permohonan 

pembangunan yang dikemukakan. Fungsi asas garis 

panduan perancangan adalah untuk menyelaras 

pembangunan bagi memastikan keperluan asas dan 

kesejahteraan hidup masyarakat dan alam sekitar tidak 

terjejas. Ia juga menjadi satu asas panduan bagi pemaju 

dan juga pihak berkuasa perancang tempatan dalam proses 

kelulusan permohonan kebenaran merancang. 

9.1.2 FUNGSI GARIS PANDUAN DAN PIAWAIAN 

PERANCANGAN 

Garis panduan perancangan meliputi pelbagai 

bidang daripada pembangunan perumahan, perdagangan, 

perindustrian, institusi, kemudahan masyarakat, 

infrastruktur dan utiliti, dan tanah lapang dan rekreasi. 

9-01-1

Garis Panduan Perancangan 

Sehingga tahun 2000, Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa Semenanjung Malaysia telah menyediakan sebanyak 

34 garis panduan dan piawaian perancangan. Fungsi garis 

panduan dan piawaian adalah seperti berikut : 

(a) Memudahkan proses permohonan dan pertimbangan 

perancangan di antara pihak berkuasa dan pemaju 

(b) Mewujudkan satu penyelarasan dan keseragaman 

antara pihak berkuasa negeri dan pihak berkuasa 

tempatan tentang penggunaan dasar perancangan. 

(c) Memastikan perancangan yang dilaksanakan 

meningkatkan kesejahteraan awam dan memelihara 

alam sekitar. 

(d) Merancang penggunaan sumber secara lebih 

berkesan. 

9.1.3 PROSES PENYEDIAAN GARIS PANDUAN DAN 

PIAWAIAN PERANCANGAN 

Penyediaan garis panduan dan piawaian 

perancangan adalah merupakan satu bidang tugas Jabatan 

Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia. 

Bagi menyediakan garis panduan dan piawaian ini, 

perunding yang mempunyai pengkhususan di dalam bidang 

perancangan bandar akan dilantik. Pasukan kajian akan 

memastikan kajian dijalankan selaras dengan keperluan 

dalam Asas Rujukan Kajian. Kajian tersebut juga 

melibatkan input-input kepakaran teknikal dari agensi 

kerajaan berkaitan yang juga merupakan ahli 

Jawatankuasa Pakar. 

9-01-2


Struktur Organisasi Kajian melibatkan tiga (3) 

peringkat Jawatankuasa dan satu Pasukan Kajian seperti 

berikut (Rajah 9.1): 

a. Pasukan Kajian 

i. Pasukan Teras 

Di antara tugas Pasukan Teras adalah: 

(a) Menyediakan Asas Rujukan Kajian; 

(b) Sebagai penyelaras kepada agensi-agensi dalam 

pengumpulan maklumat; 

(c) Membantu pihak perunding mengumpul data 

dan maklumat; 

(d) Memastikan kajian dijalankan mengikut jadual; 

(e) Menyedia, menyelaras dan menyemak Laporan 

Awal, Laporan Teknikal dan Laporan Draf 

Garis Panduan; dan 

(f) Menyiapkan Laporan Cadangan Garis Panduan. 

ii. Perunding 

Di antara tugas Perunding ialah: 

(a) Mendapatkan maklumat-maklumat dan datadata 

perancangan; 

(b) Menjalankan bancian, analisa data mengikut 

kehendak kajian; 

(c) Membuat rujukan garis panduan luar negara 

sebagai perbandingan dan amalan terbaik (best 

practice) selaras dengan keperluan-keperluan 

lain mengikut Asas Rujukan; 

(d) Menyediakan dan menyelaras, menyunting / 

mencetak serta menyediakan illustrasi dan 

menyiapkan Laporan Awal, Laporan Teknikal 

dan Laporan Draf Garis Panduan; dan 

9-01-3


(e) Membuat pindaan dan tambahan untuk 

penyediaan Laporan Cadangan Garis Panduan. 

Rajah 9.1: Proses Penyediaan Garis Panduan dan Piawaian 

Perancangan 

Penyediaan oleh 

Pasukan Kajian 

Dibentangkan ke J/K Penyelaras 

untuk Perunding 

Dibentangkan ke J/K Pakar untuk 

Perunding 

Dibentangkan ke Mesyuarat 

Perancang Pembangunan JPBD 

untuk kelulusan 

Dibentangkan di Majlis Negara 

bagi kerajaan tempatan untuk 

kelulusan dasar untuk terimapakai 

di PBT 

Kelulusan J/K Perancang Negeri 

untuk menerimapakai di Negeri 

dan pihak berkuasa tempatan 

9-01-4


b. Jawatankuasa Penyelaras 

i. Tugas 

Tugas yang perlu dilaksanakan oleh Jawatankuasa 

ini ialah menilai dan mengkaji laporan-laporan yang 

telah disediakan selaras dengan kehendak Jabatan 

dan Negara. 

ii. Keahlian 

Ahli-ahli Jawatankuasa Penyelaras adalah terdiri 

daripada: 

(a) Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan) JPBD 

selaku Pengerusi 

(b) Ketua Pengarah Jabatan Alam Sekitar 

(c) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa Negeri Pahang 

(d) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa Negeri Johor 

(e) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa Negeri Kelantan 

(f) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa Negeri Perak 

(g) Pengarah Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa Negeri Pulau Pinang 

(h) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran 

Bandaraya Melaka Bersejarah 

(i) Pegawai Perancang Dewan Bandaraya Kuala 

Lumpur 

(j) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran Kuantan 

(k) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran Petaling 

Jaya 

(l) Pegawai Perancang Majlis Perbandaran Pulau 

Pinang 

9-01-5


(m) Pegawai Perancang Majlis Bandaraya Johor 

Bahru 

(n) Ketua Unit Penyelidikan dan Pembangunan 

sebagai Urusetia 

(o) Pegawai Perancang Unit Penyelidikan dan 

Pembangunan 

c. Jawatankuasa Pakar 

i. Tugas 

Tugas yang perlu dilaksanakan oleh jawatankuasa 

ini ialah: 

(a) Memastikan cadangan-cadangan dan saranansaranan 

yang dikemukakan oleh Pasukan Kajian 

boleh diterima; dan 

(b) Mengemukakan syor-syor tertentu untuk dibawa 

kepada Jawatankuasa Garis Panduan / Piawaian 

Perancangan. 

ii. Keahlian 

Ahli-ahli Jawatankuasa Pakar ini terdiri daripada 

anggota berikut: 

(a) Ketua Pengarah JPBD selaku Pengerusi; 

(b) Ketua Pengarah Jabatan Alam Sekitar Malaysia; 

(c) Ketua Pengarah Jabatan Landskap Negara; 

(d) Ketua Pengarah Jabatan Kerja Raya; 

(e) Ketua Pengarah Perkhidmatan Pembetungan; 

(f) Pengarah Jabatan Pelan Induk, Dewan 

Bandaraya Kuala Lumpur; 

(g) Presiden Pertubuhan Perancang Malaysia; 

(h) Presiden Pertubuhan Arkitek Malaysia; 

(i) Presiden Dewan Perniagaan; dan 

(j) Ketua Unit Penyelidikan dan Pembangunan 

sebagai Urusetia. 

9-01-6


d. Jawatankuasa Garis Panduan Piawaian 

Perancangan peringkat Jabatan (Jawatankuasa 

Perancangan Pembangunan Bandar dan Desa 

Semenanjung Malaysia). 

i. Tugas 

Di antara tugas-tugas yang dipertanggungjawabkan 

kepada jawatankuasa ini seperti berikut: 

(a) Menerima dan meluluskan laporan yang telah 

disediakan di pelbagai peringkat kajian; dan 

(b) Memastikan syor-syor dan cadangan yang 

dikemukakan oleh Pasukan Kajian adalah 

selaras dengan kehendak Jabatan dan negara. 

ii. 

Keahlian 

Jawatankuasa ini adalah terdiri daripada ahli 

seperti berikut: 

(a) Ketua Pengarah JPBD selaku Pengerusi; 

(b) Timbalan Ketua Pengarah (Pembangunan) 

JPBD; 

(c) Timbalan Ketua Pengarah (Pengurusan) JPBD; 

(d) Pengarah-pengarah JPBD Negeri; 

(e) Pengarah Bahagian Rancangan Pembangunan; 

(f) Timbalan-timbalan Pengarah Rancangan 

Pembangunan; 

(g) Ketua Unit Penyelarasan Teknikal dan 

Perundangan; 

(h) Ketua Unit Spatial; 

(i) Ketua Unit Bank Data; 

(j) Pengarah Bahagian Perancangan dan 

Penyelarasan, Perbandanan Putrajaya; 

9-01-7


(k) Ketua Penolong Pengarah, Bahagian Perancang 

Jalan, Kementerian Kerja Raya; 

(l) Pengurus Bahagian Perancangan Bandar dan 

Desa, Lembaga Pembangunan Wilayah Labuan; 

(m) Pengurus Perancangan, Lembaga Pembangunan 

Wilayah Langkawi; 

(n) Pegawai Bahagian Perancangan dan Korporat, 

Lembaga Pembangunan Wilayah Pulau Pinang; 

(o) Pengurus Besar Pembinaan Perancangan 

Bandar dan Landskap, Kuala Lumpur 

International Airport Berhad; 

(p) Ketua Penolong Setiausaha, Bahagian Kemajuan 

Wilayah Persekutuan dan Lembah Kelang, 

Jabatan Perdana Menteri; dan 

(q) Ketua Unit Penyelidikan dan Pembangunan 

sebagai Urusetia. 

9-01-8

Ensiklopedia Prosedur dan Undang-undang Perancangan Bandar dan Desa 

9.2 PIAWAIAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN FIZIKAL 

PULAU-PULAU 

Piawaian Perancangan Pembangunan Fizikal Pulau-Pulau 

Bilangan JBPD 1/96 

Tarikh Keluaran 1996 

Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 

Semua Negeri Semenanjung Kecuali Negeri Perlis 

Latar Belakang Jemaah Menteri telah memutuskan supaya 

Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan 

mengkaji kemungkinan sebuah perbadanan khas 

untuk merancang pembangunan dan mengurus 

pulau-pulau yang boleh dibangunkan sebagai pulau 

peranginan di Semenanjung Malaysia 

Kandungan 1.0 Tujuan 

2.0 Latar Belakang 

3.0 Asas Penentuan Piawaian 

4.0 Piawaian Perancangan 


Pembangunan Fizikal Pulau-pulau 

4.2 Piawaian Perancangan Bangunan 

Dan Jalan bagi Pulau Peranginan 

Dan Pulau Taman Laut Dan Pulau 

Dilindungi 

• Anjak Belakang/Ruang Lega 

(Clear Space) 

• Tanah Lapang 

• Jarak Antara Garis Bangunan 

Dengan 

• Rizab Jalan 

• Rizab Dan Jalan Lebar 

5.0 Penutup 

9-02-1


Dengan kesedaran yang meningkat ke atas isu-isu persekitaran 

fizikal, garis panduan ini telah diwujudkan bagi menyediakan satu 

panduan bagi membantu pihak berkuasa tempatan dalam menetapkan 

aktiviti pembangunan, perletakan, kepadatan dan sebagainya di dalam 

sesuatu pemajuan pulau. Dengan berlandaskan piawaian ini, pulau-pulau 

di Malaysia dikategorikan kepada Pulau Pembangunan, Pulau 

Peranginan dan Pulau Taman Laut / Pulau Yang Dilindungi. iaitu : 

Pulau 

Pembangunan 

Pulau 

Peranginan 

Pulau Taman 

Laut 

- Mempunyai keluasan lebih daripada 90 kilometer 

pesegi dan bilangan penduduk melebihi 20,000 orang 

- Merupakan pulau-pulau terpenting yang menjadi 

‘impetus’ kepada ekonomi negara, dan mempunyai 

berbagai pembangunan untuk meningkatkan 

ekonomi setempat dan negara. 

- Mempunyai potensi untuk dibangunkan sebagai 

sebuah pusat pelancongan antarabangsa dan 

tempatan yang diwartakan sebagai Pulau 

Peranginan oleh Pihakberkuasa Negeri. 

- Diwartakan di bawah ‘Establishment of Marine 

Parks Malaysia Order 1994’ yang dikeluarkan oleh 

Jabatan Perikanan bagi tujuan pemeliharaan dan 

pelancongan. Mengikut perintah ini, had 

pembangunan bagi taman laut adalah 2 batu 

nautika (3.2km) ke sebelah laut dari paras minima 

air pasang penuh (low water mark) 

Asas penentuan garis panduan dan piawaian adalah berlandaskan 

5 parameter utama iaitu falsafah pembangunan, strategi pembangunan, 

keupayaan pembangunan, kemudahan infrastruktur serta kesejahteraan 

dan keselesaan penduduk. Piawaian bagi setiap jenis pulau adalah 

meliputi aspek-aspek kawalan dari segi anjak undur bangunan, 

penyediaan laluan awam, reka bentuk bangunan, pembangunan di lereng 

bukit, penebangan pokok, ketinggian bangunan, kepadatan bangunan, 

pembangunan di atas air, keperluan penyediaan EIA, pembangunan di 

rizab sungai, dan sebagainya. 

9-02-2


9.2.1 PIAWAIAN PERANCANGAN 

Jadual 9.1: Piawaian Perancangan Perancangan Fizikal Pulau- 

Pulau 

Aktiviti Zon Pulau Pembangunan 

Hotel, 

Kondo, 

Pangsa; 

Chalet; 

motel; dan 

lain-lain 

jenis 

perumahan 

seperti teres, 

berkembar, 

sesebuah 

dan 

pembanguna 

n 

perniagaan 

PANTAI 

1. Anjakan undur 

bangunan di pantai 

pasir dan berbatu ialah 

60 meter dari paras 

purata air pasang 

perbani ( Mean High 

water Spring –MHWS). 

Bagi pantai berlumpur, 

anjak undur bangunan 

ialah 400 meter 

2. Bagi pantai berpasir, 

pengecualian boleh 

diberikan kepada anjak 

undur 20 meter dengan 

syarat menyediakan 

kerja-kerja kawalan 

hakisan 

3. Sebarang bangunan 

atau pembinaan yang 

melintasi pantai hingga 

kepergigian air tidak 

dibenarkan sama sekali 

4. Nisbah plot bangunan 

ialah 1:3 dan 

ketinggian bangunan 

hendaklah mengikut 

Rancangan tempatan 

Pulau 

Taman 

Laut 

1. Sama 1. Sama 



Pulau 

Peranginan 

4. Nisbah 

plot ialah 

1:2 dan 

ketinggian 

tidak 

melebihi 

12 meter. 

4. Sama 

5. Menyediakan laluan 

awam selebar 6 meter 

di antara sempadan lot 

bersebelahan yang 

berhadapan pantai. 


9-02-3



PANTAI 

BUKIT 

6. Rekabentuk bangunan 

perlu menggambarkan 

warisan negara 

7. Pembangunan 

kumbahan mempunyai 

sistem kolam stabilasi 

dan pengudaraan 

berterusan. 

8. Mematuhi Rancangan 

Tempatan 

1. Dibenarkan di kawasan 

lereng bukit yang tidak 

melebihi 20 darjah dan 

tidak melebihi 60 meter 

(200kaki) kontor. 

2. Mengekalkan 30% 

kawasan dengan 

tumbuhan semulajadi 

3. Penebangan pokok 

hendaklah mematuhi 

syarat-syarat dalam 

Akta Pemuliharaan 

Tanah 1960 dan Akta 

Perancangan Bandar 

dan Desa ( Pindaan) 

1995. Penebangan 

pokok 

hanya 

dibenarkan di atas 

tapak ‘plinth’ setiap 

bangunan 


menggambarkan 

warisan negara. 

Pulau 

Peranginan 

Pulau 

Taman 

Laut 



8. Mematuhi 

pelan 

Pembangunan 

Pulau 

Peranginan 

8. Sama 





9-02-4



BUKIT 

5. Ketinggian bangunan 


kepadatan yang 

dibenarkan mengikut 

Rancangan Tempatan 

6. Mematuhi Rancangan 

Tempatan 

7. Kepadatan mengikut 

Rancanga Tempatan 

Pulau 

Peranginan 

5. Ketinggian 

bangunan 

tidak 

melebihi 

9 meter / 

pokok 

yang 

tertinggi 

dalam 

kawasan 

pemajuan 

6.Mematuhi 

Pelan 

Pembangunan 

Pulau 

Peranginan 

7.Kepadatan 

tidak 

melebihi 

20 bilik 

hotel/unit 

kondominium 

seekar. 

Pulau 

Taman 

Laut 

5. Sama 

6. Sama 

7. Kepadatan 

tidak 

melebihi 

5 bilik 

hotel/ 

unit 

kondominium 

seekar. 

SUNGAI 

8. Tapak pembangunan 

dan sistem jalan 

mengikuti kontor asal 

kawasan 

1. Anjak undur bangunan 

ialah 20 meter dari 

rizab sungai seperti 

yang ditetapkan oleh 

JPS. 



9-02-5



SUNGAI 

LAUT 

2. Bangunan hendaklah 

menghadap ke sungai 

3. Ketinggian dan 

kepadatan bangunan 

mengikut Rancangan 

Tempatan 

1. Jarak antara 

bangunan hendaklah 

sekurangnya 3.3 meter 

2. Kepadatan tidak >5 

bilik hotel/unit 

kondominium seekar. 

Pulau 

Peranginan 

2.Had ketinggian 

12 

meter dan 

kepadatan 

tidak > 

20 bilik 

hotel/unit 

kondominium 

seekar. 

3.Mematuhi 

Pelan 

Pembangunan 

Pulau 

Peranginan 

1. Sama 

2. Sama 

Pulau 

Taman 

Laut 

2. Sama 

3.Had ketinggian 

12 meter 

dan 

kepadatan 

tidak 

> 5 bilik 

hotel/ 

unit 

seekar. 

Tidak 

dibenarkan 

3. Sistem pembentungan 

hendaklah melalui 

paip ke saluran atas 

darat. 

3. Sama 

PADANG 

GOLF 

PANTAI 

1. Kelulusan kajian EIA 

hendaklah diperolehi. 

2. Mewujudkan zon 

penampan selebar 20 

m dari MHWS. 

3. Tiada bangunan kekal 

di dalam kawasan 60m 

dari MHWS. 

1. Sama 

2. Sama 

3. Sama 

Tidak 

dibenarkan 

9-02-6



PANTAI 

4. Kawasan untuk 

struktur pembinaan / 

bangunan hendaklah 

tiadak melebihi 10% 

daripada keseluruhan 

kawasan projek. 


tidak melebihi 2 

tingkat daripada tanah 

tertinggi. 


menggambarkan 



bersebelahan padang 

golf hendaklah tidak 

melebihi 4 tingkat. 

Pulau 

Peranginan 

4. Sama 

5. Sama 

6. Sama 

7. Sama 

Pulau 

Taman 

Laut 

Tidak 

dibenarkan 

BUKIT 

SUNGAI 

8. Keadaan asal topografi 

hendaklah dikekalkan 

dan penebangan pokok 

hanya dibenarkan di 

mana perlu. 


berlereng tidak 


tidak melebihi 60m 

kontor. 


di kawasan melebihi 12 

darjah dan 60m tinggi. 

3. Sistem jalan hendaklah 

mengikut kontor asal 

tapak 


penampan selebar 10m 

dari rizab sungai. 

8. Sama 

1. Sama 

2. Sama 

3. Sama 

Tidak 

dibenarkan 

1. Sama Tidak 

dibenarkan 

9-02-7



TANAH 

LAPANG 

PANTAI 

BUKIT 


ialah 20m dari rizab 

sungai. 


dalam lingkungan 20 

m dari MHMS 


di atas tapak melebihi 

20 darjah dan melebihi 

60m tinggi. 

Pulau 

Peranginan 

Pulau 

Taman 

Laut 

2. Sama Tidak 

dibenarkan 

1. Sama 1.Tiada 

banguna 

n kekal 

dalam 

lingkung 

an 40 km 

dari 

MHMS 


SUNGAI 


di dalam kawasan 

rizab sungai. 


TAMAN 

BERTEMA 


di dalam lingkungan 

20km dari MHMS. 

1. Sama 1.Tiada 

bangunan 

kekal di 

dalam 

lingkungan 

40 

m dari 

MHMS. 

PANTAI 

2. Mewujudkan laluan 

awam selebar 6m di 

antara sempadan lot 

pemajuan. 

3. Luas maksimum 

kawasan 

pembangunan 20.25 

hektar. 


3. Sama 3.Luas 

maksimum 

kawasan 

pembangunan 

adalah 2 

hektar. 

9-02-8




berlereng tidak 


tidak melebihi 60m 

kontor. 

Pulau 

Peranginan 

Pulau 

Taman 

Laut 


BUKIT 


kawasan pembangunan 

20.25 hektar. 


maksimum 

kawasan 

pembangunan 

adalah 2 

hektar 

1. Tidak dibenarkan 

pembangunan di 

kawasan rizab sungai 

kecuali untuk tujuan 

landskap. 


SUNGAI 


ialah 20 m dari rizab 

sungai. 



kawasan 

pembangunan 20.25 

hektar. 

3. Sama 3. Luas 

maksimum 

kawasan 

pembangu 

nan adalah 

2 hektar. 

KELAB 

REKREASI, 

MARINA 

DAN JETI 

PANTAI 


kekal ialah 20km dari 

MHMS 


9-02-9



2. Syarat anjakan 

dikecualikan jika ia 

mematuhi syarat 

kajian hidrulik. Tiada 

bangunan kekal 

dibenarkan di atas 

breakwater. 

Pulau 

Peranginan 

Pulau 

Taman 

Laut 


3. Syarat anjakan 

dikecualikan juga 

sekiranya pembinaan 

di atas cerucuk. 


SUNGAI 

4. Pagar-pagar kawalan 

kelodak diperlukan 

bagi mengurangkan 

berlakunya air keruh 

terutama di kawasan 

berdekatan kehidupan 

laut dan kawasan batu 

karang. 


dalam kawasan rizab 

sungai 


ialah 20m dari rizab 

sungai. 




9-02-10



INDUSTRRI 

RINGAN 

DAN BERAT 

1. Tapak binaan tidak 

didirikan di kawasan 

batu karang, hutan 

bakau atau rumput 

laut. 


bagi indsutri ringan 

ialah 500m dari 

MHMS mankala bagi 

industri berat ialah 

1000m. 

Pulau 

Peranginan 

Pulau 

Taman 

Laut 


2. Lebar 

jeti dan 

marina 

tidak 

melebihi 

3m. 

3. Keluasan 

tapak 

jeti dan 

marina 

tidak 

melebihi 

1.2 

hektar. 

1.Hanya 

dibenarkan 

industri 

ringan 

dengan 

syarat 

anjak 

undur 

bangunan 

ialah 

500m dari 

MHMS. 

4.Bot /kapal 

yang 

mengguna 

kan jeti / 

marina 

perkapasiti 

tidak 

melebihi 

150 

penumpang 

dan 

krew. 

Tidak 

dibenarkan. 

9-02-11



2. Kelulusan EIA 

hendaklah diperolehi. 

Pulau 

Peranginan 

Pulau 

Taman 

Laut 

2. Sama Tidak 

dibenarkan. 

BUKIT 

Tidak dibenarkan 

Tidak 

dibenarkan. 

Tidak 

dibenarkan. 

SUNGAI 


bagi industri ringan 

ialah 500m dari 

MHMS manakala bagi 

industri berat ialah 

1000m 

1.Hanya 

dibenarkan 

industri 

ringan 

dengan 

syarat 

anjak 

undur 

bangunan 

ialah 

500m dari 

MHMS. 

Tidak 

dibenarkan. 


diperlukan. 

2.Kelulusan 

kajian 

EIA 

diperlukan 

PROJEK 

TEBUS 

GUNA 

PANTAI 


diperlukan. 



dari MHMS. 

3. Pengecualian boleh 

diberikan kepada zon 

penampan 20m dengan 

syarat menyediakan 

kerja-kerja kawalan 

hakisan. 

1. Sama 

2. Sama 

3. Sama 

Tidak 

dibenarkan. 

9-02-12



SUNGAI 

4. Keluasan tebusguna 

minima ialah 50 

hektar. 


Pulau 

Peranginan 

4. Sama 

Tidak 

dibenarkan. 

Pulau 

Taman 

Laut 

Tidak 

dibenarkan. 

LAUT 


Tidak 

dibenarkan. 

Tidak 

dibenarkan. 

TAPAK 

PERKU- 

BURAN 

PANTAI 


kekal ialah 60m dari 

MHMS 

2. Mewujudkan rizab zon 


di sekeliling sempadan 

lot. 



maksimum 

2 

hektar 

BUKIT 


tidak melebihi 20 

darjah 

1. Sama 1. Luas 

maksimum 

2 

hektar 

SUNGAI 

1. Anjakan minima 

kawasan 

pembangunan ialah 

10m dari rizab sungai. 


maksimum 

2 

hektar 

TAPAK 

PELUPU- 

SAN 

SAMPAH 

PANTAI 

1. Pengunaan mini 

incinerator dibenarkan 

dengan kelulusan EIA. 

1. Sama Tidak 

dibenar 

-kan. 

BUKIT 

1. Tidak dibenarkan. Tidak 

dibenarkan. 

Tidak 

dibenar 

-kan. 

SUNGAI 

1. Tidak dibenarkan. Tidak 

dibenarkan. 

Tidak 

dibenar 

-kan. 

9-02-13



Pulau 

Peranginan 

PENG- 

AMBILAN / 

PENGO- 

REKAN 

PASIR 

KUARI 

PANTAI 

BUKIT 

Tidak dibenarkan di 

kawasan yang mana 

kedalaman air kurang 1.0 

m dari LAT (lowest 

astromical tide) atau 1.5m 

dari MLWL (mean low 

water line) yang mana 

yang lebih jauh. 

Kelulusan EIA hendaklah 

diperolehi 

Pulau 

Taman 

Laut 

1. Sama Tidak 

dibenar 

-kan. 

Tidak 

dibenarkan. 

Tidak 

dibenar 

-kan. 

PEM- 

BINAAN 

PELANTAR 

REKREASI 

LAUT 

Dibenarkan 

Dibenarkan 

Struktur 

kekal tidak 

dibenarkan 

manakala 

struktur 

terapung 

perlu 

mendapat 

kelulusan 

Jabatan 

Perikanan. 

PEMASA- 

NGAN 

KABEL DAN 

SALURAN 

PAIP 

DASAR 

LAUT 

(PETRO- 

LEUM) 

LAUT 

Kelulusan EIA hendaklah 

diperolehi 

Kelulusan 

EIA 

hendaklah 

diperolehi 

1. Sama 

2.Tidak 

dibenarkan 

menggali 

dasar 

laut 

untuk 

menanam 

kabel 

/paip laut 

PEMBINAA 

N SANGKAR 

IKAN 

TERAPUNG 

LAUT 

Dibenarkan 

Dibenarkan 

Perlu 

mendapat 

kelulusan 

dari 

Jabatan 

Perikanan. 

9-02-14



Pulau 

Peranginan 

PEM- 

BINAAN 

PONTOON 

ATAU LAIN- 

LAIN 

STRUKTUR 

LAUT 

Dibenarkan 

Dibenarkan 

Pulau 

Taman 

Laut 

Perlu 

mendapat 

kelulusan 

dari 

Jabatan 

Perikanan. 

9-02-15


9.2.2 PIAWAIAN PERANCANGAN BANGUNAN DAN JALAN 

BAGI PULAU PERANGINAN DAN PULAU TAMAN LAUT 

DAN PULAU YANG DILINDUNGI 

Jarak anjak belakang ialah 1.5 meter dan jarak antara hujung 

bangunan dengan hujung bangunan ialah 3 meter seperti di Rajah 9.2. 

Rajah 9.2: Anjak Belakang / Ruang Lega 

9-02-16


Berhubung dengan ruang lega, bagi kawasan yang tidak 

bersempadan dengan lorong belakang, tanah lapang ialah 2 meter seperti 

di Rajah 9.3. 

Rajah 9.3: Tanah Lapang (Kawasan Kediaman) 

Rajah 9.4: Jarak Antara Garis Bangunan dengan Rizab Jalan 

(Kawasan Kediaman) 

9-02-17


Rajah 9.5: Rizab dan Lebar Jalan 

Rajah 9.6: Rizab Lorong Belakang/Sisi 

9-02-18


9.3 PENYEDIAAN KEMUDAHAN ASAS DAN FIZIKAL 

BERKAITAN PROGRAM RAKAN MUDA 

Penyediaan Kemudahan Asas Fizikal Berkaitan 

Program Rakan Muda 



Pengubahan 

Pemakaian 

Latar Belakang 

Tiada 

Semua Negeri Semenanjung Malaysia 

Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia 



3.0 Program Rakan Muda 

4.0 Garis Panduan Perancangan Kemudahan Asas 

Dan Fizikal 

4.1 Pusat Rakan Muda 

4.2 Pusat Rekreasi Dan Kecergasan Rakan 

Muda 

4.3 Tapak Perkhemahan Rakan Muda 

Garis panduan dan piawaian perancangan ini disediakan dengan 

bertujuan untuk membantu pihak yang terlibat terutamanya Pihak 

Berkuasa Negeri, pihak berkuasa tempatan serta pemaju-pemaju yang 

terlibat dalam menyediakan prasarana fizikal bagi program RAKAN 

MUDA yang dianjurkan oleh Kementerian Belia dan Sukan. Wawasan 

Rakan Muda merupakan kerangka falsafah di mana semua aspek 

pembangunan generasi muda akan dijuruskan ke arah menyumbang 

kepada pencapaian matlamat Wawasan 2020. Gerakan dan program 

Rakan Muda telah digubal bagi bertindak secara bersepadu untuk 

mencetuskan gaya hidup berkualiti serta memperkukuhkan sistem nilai 

dan nilai tambah di kalangan generasi muda. Garis panduan telah 

disediakan untuk memberi panduan dalam perancangan kemudahan asas 

9-03-1


dan fizikal yang berkenaan seperti Pusat Rakan Muda, Pusat Rekreasi 

dan Kecergasan Rakan Muda dan Tapak Perkhemahan Muda. 

Konsep Wawasan Rakan Muda mempunyai dua (2) program teras 

iaitu Gaya Hidup Rakan Muda dan Briged Rakan Muda. Gaya Hidup 

Rakan Muda adalah satu program panduan pelbagai kegiatan dan 

kemudahan dalam satu sistem rangkaian pengurusan yang 

mengabungkan agensi kerajaan, pertubuhan swasta, belia dan sukan, 

badan korporat dan masyarakat amnya dengan menganjurkan gaya 

hidup berkualiti ke arah pencapaian wawasan. Briged Rakan Muda ialah 

satu gerakan swadaya generasi muda untuk mencetus pembangunan bagi 

generasi muda Malaysia. Generasi muda Malaysia akan digembeling 

melalui kumpulan-kumpulan teras yang dipanggil Briged-briged Rakan 

Muda. Briged-briged dengan 150 ahli adalah berteraskan penghayatan 

gugusan nilai-nilai murni dan pembangunan mental yang kental dan 

keperibadian yang ulung. 

9.3.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEMUDAHAN ASAS 

DAN FIZIKAL 

A. PUSAT RAKAN MUDA 

1. Pusat Rakan Muda seharusnya dijadikan sebagai satu pusat 

yang menyediakan kemudahan untuk golongan belia 

menjalankan aktiviti-aktiviti yang dirancang di bawah 

Program Rakan Muda. la juga akan merupakan pusat 

pentadbiran belia dan sukan di peringkat daerah. 

2. Keluasan tapak di setiap lokasi adalah di antara 10 hingga 15 

ekar (4.0-6.0 hektar). Pusat ini akan dapat menampung antara 

350 - 500 peserta dalam satu-satu masa. 

3. Komponen yang diperlukan untuk Pusat Rakan Muda adalah 


9-03-2


I. Sebuah dewan 

serbaguna memuatkan: 

∗ Tiga (3) gelanggang 

badminton, 

∗ Satu (1) pentas 

berserta dua (2) 

bilik persalinan di 

belakang, 

∗ Satu (1) bilik setor, 

∗ Satu (1) bilik 

mesyuarat (20 

orang), 


mesyuarat (10 

orang), 


pejabat (5 orang), 

dan 


serbaguna; 

III. Sebuah surau yang 

boleh memuatkan 200- 

250 jemaah; 

IV. Dapur dan kantin (350 

orang); 

V. Kemudahan sukan 

luar: 

∗ Tiga (3) gelanggang 

tenis, 

∗ Dua (2) gelanggang 

bola tampar, 


bola jaring, 


sepak takraw, 

∗ Satu (1) gelanggang 

bola keranjang, 

∗ Satu (1) padang 

bola sepak (cum 

padang hoki), dan 

∗ Trek balapan 

sekeliling padang 

bola sepak beserta 

sebuah astaka; 

II. Dua blok asrama 

memuatkan: 

∗ Lima (5) bilik (2 

orang/bilik), 


orang/bilik), 


orang/bilik), 

∗ Lima (5) bilik kuliah 

(30 orang/bilik), dan 


kecergasan/gimnasium; 

VI. Tempat letak kereta (70 

petak) dan motosikal (150 

petak); 

VII. Kolam renang saiz 

sederhana dan taman 

landskap; dan 

VIII. Padang rumput untuk 

aktiviti Rakan Wajadiri 

dan Sukan Rakyat 

9-03-3


4. Luas bagi setiap gelanggang permainan (dalam dewan atau 

gelanggang terbuka) adalah mengikut saiz standard sedia ada. 

B. PUSAT REKREASI DAN KECERGASAN RAKAN MUDA 

1. Pusat ini juga akan menyediakan sebuah kawasan di mana 

golongan yang berminat dengan kegiatan luar boleh 

menjalankan aktiviti masing-masing dalam bentuk individu, 

keluarga dan juga kumpulan. Jumlah pengunjung (peserta) 

yang ditampung untuk satu-satu masa adalah di antara 300- 

500 orang. 

2. Komponen kemudahan asas yang perlu disediakan untuk 

Pusat Rekreasi dan Kecergasan ini adalah: 

I. Blok pentadbiran yang 

mengandungi pejabat dan 

bilik mesyuarat 

II. Dewan kuliah; 

III. Bilik -bilik untuk 

perbincangan kumpulan 

kecil; 

IV. Asrama untuk kapasiti 

seramai 300 orang; 

V. Surau; 

VI. Dewan makan dan dapur; 

VII. Kemudahan kegiatan 

luar: 

∗ 'Absailing', 

∗ Aktiviti air, 

∗ 'Flying Fox', dan 

∗ ‘Tar-Course'; 

VIII. Dua buah tapak 

perkhemahan; 

IX. Trek untuk kegiatan 

‘treking’, dan 

X. Kemudahan letak 

kereta (115 petak) dan 

motosikal (300 petak), 

3. Tapak-tapak paling sesuai untuk Pusat Rekreasi dan 

Kecergasan ini sebaiknya terletak di pinggir bandar yang 

mempunyai ciri-ciri rekreasi air semulajadi ataupun buatan 

manusia 

4. Salah satu elemen utama Pusat Rekreasi dan Kecergasan ialah 

kemudahan 'Par-Course' bertaraf antarabangsa sepanjang 3-5 

km. dengan 12 stesyen untuk ujian kecergasan yang perlu 

disediakan. 

9-03-4


5. Kawasan ini mengutamakan kawasan hijau dan landskap yang 

mengandungi pohon jenis kekal dan rendang; dan 

6. Kemudahan-kemudahan direkabentuk untuk penggunaan 

sepanjang masa dan sepanjang tahun. 

C. TAPAK PERKHEMAHAN RAKAN MUDA 

1. Keluasan minimum ialah 15.0 - 20.0 hektar. Jumlah 

pengunjung (peserta) untuk satu-satu masa adalah 250 - 400 

orang; 

2. Mengambilkira keperluan aktiviti yang akan dijalankan oleh 

pengguna- pengguna dan untuk menjadikannya sebagai pusat 

kegiatan Rakan Cinta Alam dan Rakan Rekreasi. Komponen 

untuk Tapak Perkhemahan Rakan Muda yang perlu 

disediakan adalah seperti berikut: 

I. Kawasan perkhemahan; V. Satu (1) surau; 

II. Satu (1) dewan 

serbaguna yang boleh 

memuatkan 400 orang; 

Dua (2) buah tandas dan 

bilik air; 

III. Penyediaan bekalan api 

dan air; 

IV. Satu (1) pejabat dan 

stor; 

VI. Peralatan perkhemahan: 

∗ Khemah, 

∗ Alat memasak, 

∗ Alat mendaki, 

∗ Alat 'orienteering', dan 

∗ Peralatan pejabat; 

∗ Tempat letak kereta 

100-150 petak dan 

motosikal (300 petak) 

3. Tempat yang difikirkan sesuai untuk tapak perkhemahan ini 

ialah yang mempunyai ciri-ciri seperti anak sungai dan air 

terjun; kawasan berbukit dan hutan simpan dan kawasan 

pinggir pantai. 

4. Elemen utama ialah "trek pejalan kaki" dan "tapak 

perkhemahan" yang diintegrasikan dengan kemudahankemudahan 

fizikal yang lain; dan 

5. Pengekalan elemen-elemen semulajadi spesis flora dan fauna 

untuk aktiviti Rakan Cinta Alam. 

9-03-5


Tenis 

Padang & 

Balapan 

Tenis 

Tenis 

Bola 

Keranjang 

Bola 

Jaring 

Bola 

Jaring 

Tempat 

Letak Kereta 

Padang 

Rajah 9.7: Contoh Susunatur Pusat Program Rakan Muda 

9-03-6


9.4 GUIDELINES & GEOMETRIC STANDARDS ON ROAD 

NETWORK 

SYSTEM 

Piawaian Perancangan: 

Guidelines & Geometric Standards on Road Network System 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 

Semua Negeri di Semenanjung Malaysia 

Garis Panduan dan piawaian ini telah diterimapakai 

dan dilaksanakan di Kementerian Kerja Raya serta 

Jabatan Kerja Raya. Piawaian geometri yang telah 

disediakan oleh Jabatan Kerja Raya pada tahun 

1986 telah dikaji semula. Piawaian ini adalah 

penambahan dan dokumen sokongan bagi Bab 8 – 

‘Jalan’ Manual Piawaian Perancangan(Akhir) –1988. 

Kandungan 1.0 Introduction 

2.0 Background 

3.0 Highway Network Hierarchy 

3.1 Concept 

3.2 Functional Highway Network 

Hierarchy 

4.0 General Guidelines 

4.1 Urban Road Network Hierarchy 

4.2 Functional Urban Network Within A 

Hierarchy 

4.3 Highway Development On 

Environment 

4.4 Exclusive Motor Cycle Lanes 

4.5 Service Roads 

5.0 Conclusion 

9-04-1


Garis panduan ini adalah dokumen sokongan kepada garis 

panduan dan piawaian dalam Bab 8 “Jalan”- Manual Piawaian 

Perancangan (Akhir)-1998 yang disediakan oleh Bahagian Perancangan 

Fizikal Nasional, Unit Penyelidikan, Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa, Semenanjung Malaysia. Garis panduan ini meliputi piawaian dan 

garis panduan bagi jaringan jalan bandar, pembangunan lebuhraya, 

lorong motosikal dan jalan perkhidmatan yang disediakan oleh Jabatan 

Kerja Raya. Garis panduan ini diterimapakai secara menyeluruh di 

peringkat Kementerian Kerja Raya melalui Jabatan Kerja Raya. 

Piawaian geometri yang disediakan oleh Jabatan Kerja Raya pada 1986 

telah dikaji semula pada 1988. Garis panduan bagi sistem jaringan jalan 

nasional adalah berasaskan pada Pelan Pembangunan Jaringan 

Lebuhraya Nasional dan Manual Pengangkutan Bandar (hampir siap). 

Dengan pergabungan piawaian ke atas “Manual Piawaian Perancangan”, 

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, satu asas intergrasi 

perancangan pengangkutan dan gunatanah di negara dapat diwujudkan. 

Sistem hierarki jalan didefinisikan sebagai ‘Road network system is a 

form of linkages system between various level of road hierarchy, level and 

functions. To be classified as a system, the whole network must be able to 

work in the right position where the connectivity of each hierarchy have to 

follow a certain sequence based on the function, dimension and volume of 

road.’ 

9-04-2


9.4.1 HIGHWAY NETWORK HIERARCHY 

Figure 9.8: Functional Highway Network Concept 

9.4.2 FUNCTIONAL HIGHWAY NETWORK HIERARCHY 

a. Principal Highway System 

To cater for corridor movement with long trip length and high 

density commensurate with national and interstate travel. The North- 

South Highway, NKVE are examples of express way in this category. The 

9-04-3


Bukit Kayu Hitam- Gurun Highway, Senai- Johor Bahru Highways are 

example of highways defined above. 

b. Minor Highway System 

To cater for movement between state regional centres. The major 

federal routes 1, 2, 3, 4 and 5 are example of routes that make up this 

minor highway system. 

c. Primary Road System 

Roads under the system generally serve intra-state movement 

rather than inter-state. Some federal routes and most of the states roads 

are examples of routes forming this road system. 

d. Secondary Road System 

These routes that form the road network within a district of 

regional development areas. Most of the state roads come under this 

category of classification. 

Table 9.2: Functional Highway Classification & Design Standard 

9-04-4


9.4.3 GENERAL GUIDELINES 

Urban Road Network 

Hierarchy 

The categorization and 

management of existing urban 

road system in the form of a 

hierarchy of roads are 

conceptualized on the following 

premises: 

Figure 9.9: Functional Urban Road 

Network Concept 

- Activities more closely 

related to frontage buildings 

can be given more space 

when environmental and 

access functions are allowed 

to predominate; 

- Activities which are 

incompatible with traffic 

flow can be restricted on 

designated routes where 

traffic movement should 

predominate. 

Legen 

Primary Distributor 

District Distributor 

Local Distributor 

Access Road 

Pedestrian Street 

- The capacity of designated routes can be increased by segregating 

different forms of traffic and by restricting vehicular access to 

frontages. 

- The risk of accidents can be reduced and junction capacities increased 

by reducing the number of intersections and vehicular conflicts on 

the designated traffic routes. 

9-04-5


- The overall environmental impacts of traffic can be reduced by 

concentrating flows onto fewer routes; and 

- The rate of return on new investment designated to improve traffic 

flow, reduce accidents and mitigate environmental intrusion can be 

increased by concentrating traffic movements onto a few selected 

corridors. 

Table 9.3: Width of Motorcycle Lane 

Volume of 

Width of Cycle Lane (m) 

motorcycle/hr. 

Minimum 

Desirable 

1000-1500 2.0 2.5 

1500-2000 2.5 3.0 

> 2000 3.0 3.5 

Table 9.4: Typical Characteristics of Urban Road (Network 

Hierarchy) 

Design 

speed 

Carriageway 

width 

Horizontal 

alignment 

Footway 

provision 

Junction 

spacing 

Typical 

traffic 

flow 

Pedestrian 

street 

Access 

roads 

Local 

distributors 

District 

distributors 

Primary 

distributors 

32 kph 40 kph 50 kph 60 kph 80 - 100 kph 

4.8 m 

(min) 

20 m 

(min) 

20 m 

(min) 

50 - 300 

veh/day 

5.5 m 

(min) 

25 m 

(min) 

20 m 

(min) 

- opposites 

junction 

50 m 

(min) 

adjacent 

junctions 

300 - 750 

veh/day 

6.75 m 

(min) 

35 m 

(min) 

50 m (min) 

-opposites 

junction 

100 m (min) 

-adjacent 

junctions 

300 - 750 

veh/day 

7.3 m 

(min) 

127 m 

(min) 

100 m (min) 

- opposites 

junction 

100 m (min) 

- adjacent 

junctions 

500 - 1500 

veh/day 

300 m (min) 

- opposites 

junction 

500 m (min) 

- adjacent 

junctions 

5,000 - 

20,000 

veh/day 

9-04-6


9.5 PIAWAIAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN TAMAN 

ATAS BUMBUNG 

Piawaian Perancangan Pembangunan Taman Atas 

Bumbung 


Tarikh 

Keluaran 

Pengubahan 

Pemakaian 


1997 

Tiada 





3.0 Dasar Perancangan 

4.0 Syarat-syarat Penyediaan Taman Atas 

Bumbung 

4.1 Keperluan Minima Tanah Lapang 

Atas Tanah 

4.2 Keluasan Minima Pembangunan 

Kondominium atau Pangsapuri 

4.3 Keluasan Lantai Minimum 

Bumbung 

4.4 Bahagian Bumbung yang 

dibenarkan 

4.5 Komponen-komponen Taman 

4.6 Keselamatan yang Terjamin 

4.7 Pengurusan dan Penyelenggaraan 

9-05-1


“Tanah Lapang” sebagaimana yang ditakrif oleh Akta 

Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan) 1996, ertinya mana-mana 

tanah sama ada dikepung atau tidak yang dikhaskan atau 

direzabkan untuk dikhaskan keseluruhannya atau sebahagiannya 

sebagai suatu tempat awam, padang sukan dan rekreasi awam, 

tempat jalan kaki awam atau sebagai suatu tempat awam. 

Lazimnya, tanah lapang disediakan di atas permukaan tanah, 

tetapi telah wujud senario yang menerima konsep pembangunan 

taman atas bumbung atau “roof top garden”. Ia berlaku di dalam 

pembangunan yang mempunyai kawasan terhad, seperti 

pembangunan kawasan perumahan kondominium. Contoh ini 

adalah ketara di Pulau Pinang, di mana Lembaga Rayuan ini telah 

menimbulkan berbagai reaksi daripada pihak-pihak yang terlibat 

seperti penguasa tempatan-penguasa tempatan dan pemajupemaju 

Oleh itu, garis panduan ini adalah perlu untuk menetapkan 

dasar perancangan, syarat-syarat penyediaan dan elemen-elemen 

perancangan pembangunan taman atas bumbung yang boleh 

diterima. Garis panduan ini bertujuan untuk membantu pihak 

berkuasa tempatan, Pihak Berkuasa Negeri dan pihak-pihak yang 

terlibat, dalam menentukan keluasan serta kemudahankemudahan 

yang perlu bagi penyediaan taman atas bumbung. 

Garis panduan ini juga bertujuan untuk menjelaskan kekeliruan 

dan menghalang daripada berlakunya kes mahkamah seperti yang 

berlaku di Majlis Perbandaran Pulau Pinang. (rujuk kes 

mahkamah Tetuan Garden Court Sdn Bhd vs. MPPP). 

Garis panduan ini telah menyediakan syarat-syarat 

penyediaan taman atas bumbung dengan terperinci yang 

merangkumi kawalan dari segi aspek-aspek: keperluan minima 

tanah lapang di atas tanah, keluasan minima pembangunan 

kondominium atau pangsapuri yang perlu, keluasan lantai minima 

9-05-2


bumbung yang perlu, bahagian bumbung yang dibenarkan, dan 

komponen-komponen taman yang diterima. Selain itu, aspek 

keselamatan, pengurusan dan penyelenggaraan taman atas 

bumbung juga ditekankan dalam garis panduan ini. 

9.5.1 Dasar Perancangan 

Dasar-dasar pembangunan taman atas bumbung seperti 

berikut perlu dipatuhi: 

1. Pembangunan taman atas bumbung tidak boleh 

diinterpretasikan sebagai “tanah lapang” seperti yang 

didefinasikan di bawah seksyen 2(1) Akta Perancangan Bandar 

dan Desa ( pindaan) 1995. 

2. Pembangunan kondominium yang dirancang dan dimajukan 

secara berasingan dari skim-skim perumahan lain sekitarnya, 

perlu menyediakan tanah lapang atas tanah mengikut piawaian 

semasa sebelum sebarang taman atas bumbung dapat 

dibenarkan; dan 

3. Pembangunan tanah lapang atas bumbung boleh dibenarkan di 

sesebuah pembangunan kondominium dengan syarat 

penyediaan minima piawaian tanah lapang telah 

diperuntukkan di keseluruhan kompleks atau skim perumahan. 

9.5.2 Syarat-syarat Penyediaan Taman Atas Bumbung 

A. Keperluan Minima Tanah 

Lapang Atas Tanah. 

Perlu mengikut piawaian yang 

digunakan oleh setiap pihak 

berkuasa tempatan iaitu sama 

ada pengiraan dibuat 

berdasarkan bilangan penduduk, 

bilangan unit perumahan atau 

10% daripada kawasan 

pembangunan. Peratusan 

keperluan ini tidak boleh 

B. Keluasan Minima 

Pembanguan Kondominium 

atau Pangsapuri 

Taman atas bumbung 

dibenarkan di dalam 

pembangunan perumahan 

kondominium yang melebihi 

kawasan seluas 0.81 hektar ( 

2 ekar). Ini adalah untuk 

memastikan ruang yang 

mencukupi bagi penyediaan 

9-05-3


diagihkan di atas bumbung atau 

mana-mana ruang dalam 

bangunan. Taman atas bumbung 

hanya dibenarkan sebagai 

tambahan kepada jumlah 

keluasan minima tanah lapang 

yang diperlukan mengikut 

piawaian yang digunapakai. 

C. Keluasan Lantai Minima 

Bumbung 

Keluasan lantai minima bagi 

penyediaan taman atas 

bumbung adalah 930 meter 

persegi (10,000 kaki persegi) Ini 

adalah untuk mewujudkan 

suasana seakan-akan tanah 

lapang di atas tanah dengan 

menyediakan beberapa elemen 

perancangan taman atas 

bumbung, landskap lembut dan 

keras serta turapan pejalan kaki. 

tanah lapang atas tanah. 

D. Bahagian Bumbung yang 

dibenarkan. 

Bahagian bumbung yang 

dibenarkan bagi penyediaan 

taman atas bumbung adalah: 

• Bumbung mestilah rata dan 

tidak mempunyai elemenelemen 

perkhidmatan 

mekanikal dan elektrikal. 

• Atas bumbung kondominium 

yang mempunyai keluasan 

tidak kurang 930 meter 

persegi (keperluan minima 

keluasan lantai bumbung); dan 

• Atas podium atau bumbung 

blok tempat letak kereta 

mempunyai keluasan tidak 

kurang 930 meter persegi ( 

keperluan minima keluasan 

lantai bumbung) 

9-05-4


E. Komponen-komponen Taman 

• Gelanggang permainan ‘indoor’ 

• Kolam renang 

• Bilik persalinan 

• Sauna 

• Tandas 

• Laluan pejalaan kaki 

• Pengindahan/landskap 

(Mematuhi G/P Landskap 

Negara) 

• Pokok 

renek/menjalar 

(penggunaan struktur ‘trellis’) 

• Rumput 

• Tapak bunga (flower bed) 

• Air pancut/terjun (fountain) 

• Lampu hiasan Taman batu ( rock 

garden) 

• Tempat buang sampah 

• Kawasan bersantai (picnic area) 

• Bangku/meja 

• Tempat berteduh 

• Tempat memanggang (barbeque 

grill) 

• Tempat membasuh 

• Kawasan bersenam. 

F. Keselamatan yang Terjamin 

• Bagi tujuan keselamatan, 

syarat-syarat berikut perlu 

dipatuhi: 

• Menyediakan pagar dengan 

ketinggian minima 4 meter 

(12kaki) dan rekabentuk yang 

menjamin keselamatan kanakkanak; 

• Tiada sebarang elemen 

membahayakan seperti 

pendawaian elektrik, penjana 

penghawa dingin, antena 

televisyen dan sebagainya 

(elemen mekanikal dan 

elektrikal) 

• Mempunyai beberapa alternatif 

laluan masuk dan keluar di 

atas bumbung/podium; dan 

• Aspek keselamatan kebakaran 

perlu dipatuhi dan diperakui 

oleh Jabatan Perkhidmatan 

Bomba dan Penyelamat. 

G. Pengurusan dan penyelenggaran 

taman atas bumbung 

adalah di bawah tanggungjawab 

Perbadanan Pengurusan 

(Management Corporation) bagi 

sesuatu pembangunan perumahan 

kondominium. 

9-05-5


Rajah 9.10: Contoh Taman Atas Bumbung yang terdapat di Jepun. 

9-05-6


9.6 GARIS PANDUAN PERANCANGAN PERUSAHAAN 

TERNAKAN KHINZIR 

Garis Panduan Perancangan Perusahaan Ternakan Khinzir 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 


Jemaah Menteri telah bersetuju supaya konsep 'Pig 

Farming Area' (PFA) dijadikan asas oleh Kerajaan 

Negeri untuk menyelaraskan masalah pencemaran 

khinzir. 



3.0 Takrifan 

4.0 Isu Dan Masalah 

5.0 Prinsip-Prinsip Perancangan 

6.0 Garis Panduan Perancangan 

6.1 Garis Panduan Perancangan Umum 

6.2 Garis Panduan Khusus 

9-06-1


Perusahaan khinzir di Semenanjung Malaysia telah bermula 

sebagai ‘backyard subsistence farming’ pada awal 1900an dan ia telah 

berkembang dengan pesat sehingga menjadi ‘commercial farming’ pada 

awal 1970an. Perkembangan perusahaan khinzir telah menimbulkan 

masalah pencemaran ke atas kawasan sekitarnya seperti sistem 

perparitan, perairan tepi pantai, sungai-sungai dan sumber air bawah 

tanah akibat daripada sisa-sisa buangan khinzir yang tidak terkawal. Di 

samping itu, masalah JE yang mengancam nyawa di seluruh Malaysia 

pada tahun 1999 merupakan satu peristiwa yang penting untuk 

memastikan perusahaan ternakan khinzir dikawal dengan baik. Oleh itu, 

garis panduan ini perlu untuk membantu pihak berkuasa tempatan, 

pengusaha dan pihak-pihak lain dalam mengawal dan penyelaras 

perancangan perusahaan ternakan khinzir sedia ada. Garis panduan ini 

meliputi aspek-aspek: penentuan zon khusus penternakan, keperluan 

untuk EIA, penyediaan zon penampan, kawalan keluasan dan saiz 

ladang, kawasan-kawasan yang tidak sesuai untuk penternakan khinzir 

dan sebagainya. 

Dengan berlandaskan garis panduan dan piawaian ini, definisidefinisi 

yang terlibat adalah seperti berikut: 

Jadual 9.5: Definisi-definisi yang terlibat 

Kata Kunci 

Ternakan 

Khinzir 

Ladang 

Ternakan 

Khinzir 

Perusahaan 

Ternakan 

Khinzir 

Definisi 

Suatu aktiviti yang melibatkan pemeliharaan dan 

pembiakan khinzir 

Suatu aktiviti pemeliharaan dan pembiakan khinzir 

yang dijalankan dalam sesuatu ladang/kawasan yang 

dipunyai oleh individu atau syarikat. 

Suatu aktiviti yang dijalankan secara komersial dan 

bersepadu yang melibatkan pemeliharaan/pembiakan 

khinzir serta industri hiliran seperti rumah sembelih 

(abattoir), pusat veterinar, pemprosesan, kilang 

memproses makanan dan ubat-ubatan dan lain-lain 

aktiviti yang berkaitan dengannya. 

9-06-2


Konsep “Pig 

Farming 

Area” (PFA) 

Suatu konsep yang melibatkan pemusatan ladangladang 

khinzir termasuk segala aktiviti dengan 

perusahaan khinzir seperti sistem pengolahan sisa, 

pejabat veterinar, rumah sembelih, pusat pemprosesan 

dan lain-lain. Kilang-kilang pengisar makanan boleh 

juga ditempatkan di kawasan yang sama. 

9.6.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN UMUM 

i. Zon khusus kawasan ternakan khinzir perlu dikenalpasti secara 

“selective” dan mengikut keperluan dasar pembangunan negara 

dan hanya dibenarkan dalam zon yang ditetapkan oleh Pihak 

Berkuasa Negeri (PBN). 

ii. Dikategorikan di bawah industri pertanian di mana kelulusan 

merancang (berserta LCP) hendaklah diperolehi dari PBN. 

iii. Zon penampan (Buffer Zone) hendaklah diperuntukkan di 

sekeliling kawasan ternakan khinzir. 

iv. Keperluan untuk menyedia dan mengemukakan Laporan Kajian 

Penilaian ke Atas Alam Sekitar (EIA) bagi semua ladang/kawasan 

ternakan khinzir. 

v. Keluasan atau saiz sesuatu ladang ternakan khinzir adalah ‘to 

achieve optimum efficiency to operate and to manage’ dan bukan 

berdasarkan kepada pengeluaran optimum. Saiz ladang dan 

populasi khinzir hendaklah berdasarkan kepada ‘ratio’ pengguna 

tempatan dan hendaklah dikawal. 

vi. Perusahaan ternakan sedia ada yang kurang/tidak sesuai 

hendaklah ditutup atau diberhentikan operasinya dan hendaklah 

dipindahkan ke zon khusus yang ditetapkan. Perusahaan 

ternakan sedia ada yang sesuai hendaklah ditingkatkan 

kemudahan pengendalian dan pengurusan bagi mengelakkan 

pencemaran. 

vii. Lesen-lesen hanya dikeluarkan kepada perusahaan ternakan 

khinzir yang sedia ada dan yang memenuhi syarat-syarat yang 

9-06-3


viii. 

ix. 

ditetapkan dan tiada pengeluaran lesen bagi mana-mana 

cadangan kawasan baru. Sekiranya tidak beroperasi lesennya 

dibatalkan dan tidak boleh dipindah milik. 

Melaksanakan “Phase-Out” semua perusahaan ternakan khinzir 

bagi kawasan-kawasan yang terhad. Usaha-usaha alternatif yang 

lain bolehlah digalakkan dan dibuat bagi membolehkan para 

penternak khinzir menukar kegunaan tanah mereka kepada 

aktiviti lain yang menguntungkan. 

Pertimbangan hendaklah diberi bagi perusahaan/ladang ternakan 

khinzir sedia ada seperti berikut: 

a. Memenuhi kaedah-kaedah kawalan pencemaran iaitu tahap 

effluennya adalah tahap 500 ppm BOD 

b. Tidak melibatkan penambahan keluasan perusahaan/ladang 

ternakan khinzir. 

c. Pengezonan semula kawasan pertanian yang ada ternakan 

khinzir untuk kegunaan yang lebih sesuai dan menguntungkan 

penternak. 

d. Mempunyai sistem pengolahan setempat bagi mengelakkan 

pembuangan kumbahan ke sungai dan laut. 

e. Ladang/kawasan yang tidak mengikut kriteria/syarat 

operasinya hendaklah ditutup dan digantikan dengan aktiviti 

perindustrian berdaya maju seperti kawasan industri kecil dan 

sederhana (IKS) 

f. Ladang/kawasan yang tidak sesuai dengan pembangunan 

setempat hendaklah ditutup dan/atau dipindahkan ke kawasan 

zon khususnya yang ditetapkan oleh Pihak Berkuasa Negeri. 

9-06-4


9.6.2 GARIS PANDUAN KHUSUS 

Memperincikan Garis Panduan Umum bagi memudahkan 

pemakaian dan pelaksanaannya dalam menangani permasalahan 

perusahaan ternakan khinzir. 

i. Susunatur PFA perlu dirancang dengan penyediaan beberapa zon 

khusus iaitu: ternakan, sistem pengolahan sisa, pejabat veterinar, 

rumah sembelih, pusat prosesan, zon penampan. 

ii. Susunatur PFA bagi kesemua lot-lot penternakan khinzir 

hendaklah dilengkapi dengan ‘On-farm facilities’ (untuk setiap 

ekar) seperti berikut: 

'Gestation' 

'Farrowing' 

'Boar' 

'Wearner' 

'Porker' 

- Ruang penempatan untuk khinzir betina dalam 

tempoh kehamilan 

- Ruang penempatan untuk khinzir betina dan 

anak khinzir 

- Ruang penempatan khinzir jantan 

- Ruang Penempatan untuk khinzir yang berumur 

kurang daripada 2 bulan 

- Ruang penempatan untuk khinzir yang sedang 

membesar (lebih daripada 2 bulan) 

iii. 

Zon Penampan (Buffer Zone) selebar 80.0 meter hendaklah 

diperuntukkan di sekeliling PFA bagi menghindarkan bau. Pokokpokok 

yang bersesuaian hendaklah ditanam dengan rimbun di 

dalam zon penampan. 

iv. Bagi mengawal populasi khinzir serta untuk memastikan 

kebersihan ladang-ladang khinzir di dalam PFA, jumlah SPP 

(Standing Pig Population) bagi setiap ekar hendaklah tidak 

melebihi 700 SPP. 

9-06-5


v. Kaedah-kaedah kawalan pencemaran di kawasan ternakan 

khinzir sedia ada hendaklah mencapai tahap effluen berikut: 

Tahap primer (500ppm BOD), Tahap sekunder (250ppm BOD), 

Tahap tertiari (50ppm BOD). 

vi. Pembangunan kawasan-kawasan perbandaran terutamanya 

kawasan perumahan yang hendak dilaksanakan berhampiran 

kawasan perusahaan khinzir sedia ada yang telah dikenalpasti 

oleh Kerajaan Negeri hendaklah terletak sekurang-kurangnya 5 

kilometer (3 batu) dari tapak perusahaan khinzir tersebut. 

9-06-6


9.7 GARIS PANDUAN KAWASAN KOLAM TAKUNGAN 

SEBAGAI SEBAHAGIAN TANAH LAPANG 

Garis Panduan Kawasan Kolam Takungan 

Sebagai Sebahagian Tanah Lapang 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 


Kerajaan melalui Jemaah Menteri telah mewajibkan 

pihak pemaju menyediakan kolam takungan bagi 

pembangunan sesuatu perumahan, industri dan 

pertanian tertentu. 



3.0 Definisi Kolam Takungan dan Tanah Lapang 

4.0 Prinsip Perancangan 

5.0 Garis Panduan Umum 


9-07-1


Penyediaan kolam takungan air adalah merupakan satu daripada 

langkah kejuteraan bagi mengawal masalah banjir khususnya di 

kawasan perbandaran. Ini adalah kerana didapati kadar air larian 

(surface run off) adalah lebih tinggi di sesuatu pembangunan berbanding 

dengan kawasan yang belum dibangunkan. Maka, rasional mengadakan 

kolam takungan ialah untuk menahan air bagi beberapa jam supaya 

saliran perparitan dan sungai sempat mengalir keluar ke lautan tanpa 

mengakibatnya berlakunya banjir. 

Dengan ini garis panduan ini telah disediakan untuk membantu 

Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa peracangan tempatan dalam 

mengawal penyediaan kolam takungan sebagai sebahagian tanah lapang. 

Garis panduan umum yang disediakan merangkumi luas kawasan 

maksima yang dibenarkan, peratusan tanah lapang yang perlu 

disediakan, saiz minima tanah lapang, faktor-faktor perletakan kolam 

takungan, dan sebagainya. Di samping itu, garis panduan khusus juga 

disediakan merangkumi aktiviti-aktiviti yang sesuai, rezab untuk tujuan 

landskap, reka bentuk, pengekalan keadaan topografi asal, pengawalan, 

pengekalan pokok sediada dan sebagainya. Di bawah merupakan 

penerangan ke atas terminologi yang dipakai: 

Kolam 

Takungan 

(Detention 

pond): 

Sebuah kolam yang digunakan untuk menahan air, bagi 

beberapa jam supaya saliran perparitan dan sungai 

sempat mengalirkan air larian (surface run-off) ke 

lautan. 

Tanah 

Lapang: 

Mengikut Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 

(Pindaan 1995) ditakrifkan sebagai “mana-mana tanah 

samada dikepong atau tidak yang dikhaskan atau 

direzabkan untuk dikhaskan keseluruhannya atau 

sebahagiannya sebagai sesuatu taman bunga awam, 

tempat makan angin awam, tempat jalan kaki awam 

atau sebagai sesuatu tempat awam. 

9-07-2


9.7.1 GARIS PANDUAN UMUM 

Garis panduan umum adalah seperti berikut: 

1. Kolam takungan perlu disediakan untuk semua kawasan 

pembangunan perumahan dan industri yang melebihi 10 hektar (25 

ekar) 

2. Luas kawasan maksima yang dibenar ialah 30 peratus daripada 

peruntukan tanah lapang. 

3. Penyediaan Kolam Takungan sebagai sebahagian tanah lapang 

dibolehkan apabila tujuh (7) peratus tanah lapang disediakan terlebih 

dahulu dan selebihnya iaitu tiga (3) peratus boleh diintegrasikan 

dengan kegunaan air termasuk kolam takungan mengikut garis 

panduan yang ditetapkan (rujuk Rajah 9.12 dan Rajah 9.13). 

4. Saiz minima tanah lapang setelah diperuntukan untuk kolam 

takungan tidak kurang daripada saiz padang bola sepak. 

5. Perletakan kolam takungan hendaklah mengambilkira aspek-aspek 

berikut: 

- Perletakan yang sesuai mengikut keadaan topografi dari segi 

saliran semulajadi; 

- Mudah sampai, agar ramai yang boleh berkunjung dan menikmati 

kemudahan tersebut; dan 

- Lokasi yang dapat menampung saliran dari sekitar pembangunan. 

Seboleh-bolehnya di kawasan yang sesuai menjadi kolam 

takungan semulajadi. 

6. Rekabentuk kolam hendaklah boleh menakung air selama 5 jam 

sebelum ia dikeluarkan ke sungai; 

7. Sebahagian kolam hendaklah bercirikan ‘wet pond’. 

8. Antara kegunaan tanah atau aktiviti-aktiviti yang tidak dibenarkan 

ialah kediaman, industri dan komersial secara kekal dan intensif. 

9. Kolam takungan hendaklah dibina berasaskan ciri-ciri ekonomi iaitu 

dari segi kos penyediaan dan penyelenggaraan, supaya sesuai 

9-07-3


diterima dan dilaksanakan oleh pihak berkuasa tempatan. 

Rajah 9.12: Kawasan Perancangan Kolam Takungan Dalam Tanah 

Kawasan Lapang 

Kriteria 

Kolam 

Takungan 

Kriteria 

Tanah 

Lapang 

Keadaan di mana kolam takungan 

dapat dirancang sebagai sebahagian tanah lapang 

Rajah 9.13: Prinsip Perancangan Kolam Takungan Bersama Dengan Tanah 

Lapang 

PERANCANGAN KOLAM 

TAKUNGAN 

ANALISA ‘TERRAIN’/ 

HYDROLOGI 

PERANCANGAN TANAH 

LAPANG 

‘ACCESSIBLE’ KEPADA 

ORANG RAMAI 

JENIS TANAH 

LAPANG 

DIPERLUKAN 

KAWASAN YANG SESUAI UNTUK 

KOLAM TAKUNGAN 

KAWASAN SESUAI SEBAGAI 

TANAH LAPANG 

KELUASAN DIPERLUKAN 

SESUAI UNTUK KOLAM 

TAKUNGAN 

KELUASAN DIPERLUKAN 

3% - 5% 10% 

KOLAM TAKUNGAN DALAM 

SEBAHAGIAN TANAH LAPANG 

9-07-4


Garis panduan penyediaan kolam takungan sebagai 

sebahagian tanah lapang tidak perlu digunapakai di 

kawasan dan keadaan berikut: 

1. Pembangunan di luar bandar yang mana saliran tidak mempunyai 

masalah untuk menampung ‘storm run-off’ 

2. Kawasan yang mempunyai kolam semulajadi atau kolam bekas 

lombong yang boleh berfungsi sebagai kolam takungan (yang boleh 

dipasang dengan ‘mechanism’ untuk mengawal saliran air di 

dalamnya) 

3. Pembangunan yang telah menyediakan alternatif lain untuk 

mengawal tambahan saliran larian umpamanya dengan penakungan 

di atas bumbung, atau tingkat bawah, kolam khas atau langkahlangkah 

lain yang lebih inovatif yang dapat menjalankan fungsi 

kolam takungan. 

4. Pembangunan di kawasan perindustrian yang boleh mengambilkira 

‘recycling process’ di mana air larian disalurkan untuk bekalan air 

atau untuk Janakuasa bagi penggunaan industri tersebut; 

5. Kawasan tanah lapang yang disediakan untuk permainan kanakkanak 

kerana keluasan yang kecil dan tidak sesuai untuk 

diintegrasikan. 


Garis Panduan Khusus penyediaan kolam takungan sebagai 

sebahagian daripada tanah lapang adalah seperti berikut: 

i. Perancangan kolam takungan bersama dengan tanah lapang hanya 

boleh disetempatkan sekiranya kriteria untuk kedua-dua adalah 

sesuai. Jika tidak masing-masing hendaklah disediakan secara 

berasingan; 

9-07-5


ii. Sekiranya peruntukan 30 peratus dari tanah lapang tidak dapat 

menampung keperluan kolam takungan setempat maka bakinya 

disediakan secara berasingan; 

iii. Keperluan kolam takungan boleh disyaratkan bagi kategori tanah 

lapang ialah seperti Taman Negara, Taman Wilayah, Taman 

Bandar dan Taman Kejiranan. 

iv. Aktiviti-aktiviti yang sesuai dan boleh dijalankan di kawasan tanah 

lapang yang diintegrasikan dengan kolam takungan ini ialah: 

taman rekreasi (termasuk rekreasi air seperti `boating' dan tempat 

memancing), tempat beristirehat, tempat berkelah, dan laluan 

jogging. 

v. Kawasan kolam takungan hendaklah mempunyai rezab yang 

minima bagi tujuan landskap dari segi rekreasi dan pengekalan 

habitat. Penanaman pokok-pokok perlu diadakan dengan kombinasi 

elemen landskap seperti papan tanda, tempat duduk, siar kaki, jeti 

dan perabut landskap yang lain. 

vi. Keadaan semulajadi rezab kolam takungan hendaklah dikekalkan 

sebagai kawasan air dan kawasan hijau untuk pembiakan flora dan 

fauna serta kehidupan air. Pembinaan struktur konkrit di 

tebing-tebing kolam takungan adalah dihadkan; 

vii. Rekabentuk kolam takungan hendaklah mengikut piawaian 

Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) mengenai perkara-perkara 

berikut: iaitu struktur kejuruteraan, termasuk pengiraan kapasiti 

kolam takungan; rekabentuk kecerunan dan alat-alat mekanikal 

yang diperlukan untuk mengawal air. 

viii . Rekabentuk kolam hendaklah mengikut kala ulangan (return 

period) 20 tahun (1:20 years storm) dan disemak untuk kala 

ulangan 100 tahun (1:100 storm); 

ix. Keadaan topografi asal tanah hendaklah dikekalkan seberapa yang 

boleh. Sebarang pindaan terhadap topografi asal hendaklah 

dilaksanakan pada kadar yang minima hanya boleh dibenarkan 

bagi tujuan penyediaan infrastruktur asas seperti jalan dan 

pembinaan struktur yang terbabit sahaja; 

9-07-6


x Pengawalan yang sewajarnya hendaklah diberikan kepada 

pokok-pokok dan tumbuh-tumbuhan yang terdapat di tapak dan 

persekitarannya. Sebarang pemotongan sekiranya hendak 

dijalankan mestilah mematuhi kehendak-kehendak yang 

ditetapkan; 

xi. Pemaju perlu memastikan kumbahan, bahan buangan daripada 

kediaman, industri dan pelbagai yang dicadangkan tidak akan 

dialirkan ke dalam kolam takungan; 

xii. Kawasan tanah lapang utama (termasuk kolam takungan) 

hendaklah dijadikan sebagai tumpuan utama dalam perancangan 

pembangunan baru. Bangunan-bangunan dan jalan-jalan perlu 

menghadap kolam takungan; 

xiii. Permukaan tanah yang terdedah hendaklah ditanam dengan 

rumput atau tanaman penutup bumi yang bersesuaian; 

9-07-7


9.8 PAWAIAN PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN PADANG 

GOLF 

Piawaian Perancangan dan Pembangunan Padang Golf 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 


Garis panduan ini telah dibawa ke Mesyuarat 

Jemaah Menteri pada 10 Ogos 1994 dan di persetujui 

untuk digunapakai sebagai panduan di dalam 

memproses permohonan perancangan dan 

pembangunan padang golf. Piawaian ini adalah 

pelengkap kepada Garis Panduan Penubuhan Kelabkelab 

Golf /Perancangan dan Pembangunan padang 

Golf 


2.0 Skop Kajian 


4.0 Padang Golf 

5.0 Komponen Pembangunan Bersepadu Padang 

Golf 

6.0 Jenis Pembangunan Bercampur Yang Sesuai 

7.0 Prinsip Perancangan Pembangunan 

Bersepadu Padang Golf 

8.0 Garis Panduan Umum Pembangunan 


8.1 Laluan Awam (Public Access) Padang 

Golf 

8.2 Komponen Perumahan 

8.3 “Hazard” 

8.4 Pokok 

8.5 Kolam Takungan 

8.6 Elemen Landskap 

8.7 Keindahan (Estatik) 

8.8 Kemudahsampaian (Accessibility) 

8.9 Alam Sekitar 

8.10 Kemudahan Sosial 

8.11 Perancangan Dan Pembangunan 


9.0 Piawaian Perancangan Dan Pembangunan 


9-08-1


Sukan golf semakin menjadi popular di negara ini. Stastik 

menunjukkan sekurang-kurangnya terdapat 220 buah padang golf di 

Malaysia dengan keluasan hampir 25,530 hektar. Oleh itu, garis panduan 

ini adalah penting dalam membantu Pihak Berkuasa Negeri, pihak 

berkuasa tempatan dan pemaju untuk mengawal dan merancang 

pembangunan bersepadu padang golf, dengan memelihara kualiti alam 

sekitar dan perumahan dalam pembangunan bersepadu padang golf. Garis 

panduan merangkumi jenis pembangunan bercampur yang sesuai, laluan 

awam untuk padang golf, susunatur perumahan dan padang golf yang 

sesuai, perancangan ‘hazards’, penanaman pokok, penyediaan kolam 

takungan, eleman landskap, aspek estatik, kemudahsampaian, 

kemudahan sosial dan sebagainya. 

“Pembangunan Bersepadu Padang Golf” didefinisikan sebagai 

sesebuah padang golf yang dibangunkan secara menyeluruh dan 

komponen dalam perancangannya meliputi kawasan pembangunan 

sebagai tambahan kepada komponen asas padang. 

Pembangunan Bercampur yang Sesuai. 

Pembangunan bersepadu padang golf boleh juga serasi dengan 

pembangunan pertanian dan hutan kalau elemen-elemen ini digembeleng 

dan digunakan sebaik mungkin dan tidak memudaratkan. Malah kawasan 

pertanian dan hutan boleh menjadi elemen latarbelakang kepada 

persekitaran kawasan pembangunan padang golf yang bersepadu yang 

baik. Kawasan industri pula tidak secocok dengan pembangunan 

bersepadu kawasan golf kerana berlainan suasana 

9-08-2


9.8.1 GARIS PANDUAN UMUM PEMBANGUNAN BERSEPADU 

PADANG GOLF 

Jadual 9.6: Garis Panduan Umum Pembangunan Bersepadu 

Padang Golf 

Laluan 

Awam 

(Public 

Access) 

Padang Golf 

1. Pada prinsipnya pihak awam tidak dibenarkan 

memasuki atau melalui di dalam kawasan padang 

golf. 

2. Laluan awam seperti laluan pejalan kaki, basikal 

dan kenderaan ringan tidak dibenarkan di dalam 

kawasan padang golf. 

3. Susunatur laluan awam perlu dirancang semula 


- Laluan awam mestilah tidak disediakan di dalam 

‘Fairway’ dan boleh ditempatkan di kawasan buffer 

selari dengan ‘Fairway’ dan boleh digunakan 

sebagai laluan perkhidmatan dan buggy’. Laluan 

ini perlulah dapat dilihat dengan jelas oleh pemain 

golf dari mana-mana ‘spot’ di atas ‘Fairway’. Ini 

adalah bagi memastikan pemain-pemain golf 

tersebut lebih berhati semasa laluan awam tersebut 

digunakan. 

- Jika isipadu terbukti tidak sesuai untuk 

berintergrasi di dalam kawasan padang golf, laluan 

di dalam padang golf perlu dikeluarkan dari 

kawasan padang golf. 

Komponen 

Perumahan 

1. Meletakkan kawasan perumahan di kawasan 

selamat iaitu di belakang ‘tee box’ dan tidak dengan 

green. 

2. Jika kawasan perumahan selari dan bersebelahan 

dengan kedudukan ‘green’ maka kawasan 

perumahan mestilah jauh dari tapak ‘tee’ (tidak 

kurang dari 250 meter). Jika pembangunan 

perumahan terletak dalam sudut jarak ‘ tee-shot’, 

langkah supaya kawasan perumahan ini 

mengadakan zon penampan (buffer) dengan penahan 

atau pagar tinggi adalah perlu untuk memerangkap 

pukulan serong tersebut. 

9-08-3


Hazards 

‘Hazards’ seperti kolam, ‘bunkers’, cerun dan pokok di 

atas lapangan boleh digunakan secara kreatif untuk 

meningkatkan aspek keselamatan perumahan dalam 

padang golf. 

Pokok 

Kolam 

Takungan 

Elemen 

landskap 

Keindahan 

Kemudahsampaian 

Alam sekitar 

Pokok-pokok sedia ada perlulah dikekalkan mengikut 

kehendak Akta Perancangan Bandar dan Desa (pindaan 

1995) A933 dan pemilihan pokok berasaskan kepada 

Garis Panduan Landskap negara. 

Perancangan dan rekabentuk kolam takungan (detention 

pond) perlu dirancang dengan mengambilkira aspek 

pelbagai fungsi seperti ‘balancing pond’, penampan dan 

penapis kelodak air tercemar, takungan dan sebagai 

‘hazards’. 

Tebing bercerun tinggi yang melebihi 20% memerlukan 

penahan tebing untuk menghindari dari kejadian tanah 

runtuh akibat dari kegagalan pengukuhan tebing (slope 

failure) selain daripada memenuhi keperluan 

kejuruteraan adalah wajar tebing ini dikurangkan imej 

kerasnya melalui usaha-usaha landskap (landscape 

treatment) supaya sesuai dengan imej kehijauan ‘setting’ 

padang golf. 

Ciri-ciri estatik yang sesuai untuk diambil kira dalam 

merekabentuk kawasan pembangunan merangkumi 

topografi, kawasan pertanian yang menarik, zon 

pemisah, penggunaan pagar penahan, tembok, 

susunatur dan lorong, bahan binaan, rekabentuk papan 

tanda, ketinggian bangunan dan pelan rekabentuk 

bangunan yang berciri tradisional. 

Perletakan rumah kelab mestilah berhampiran dengan 

pintu masuk utama. 

Reka bentuk laluan dalaman yang dapat membezakan 

kawasan padang golf dan kawasan perumahan. 

Topografi hendaklah dikekalkan. 

Sistem saliran sedia ada tidak boleh diganggu, dilencong 

atau ditutup tanpa kelulusan pihak berkuasa. 

Tidak melampaui kawasan yang diwartakan sebagai 

hutan dara, hutan simpan kekal, kawasan dipulihara, 

kawasan tadahan air, tanah bukit yang bercerun 

panjang dan curam dan kawasan sumber ‘mineral’ 

perindustrian. 

Tidak melibatkan pembersihan hutan paya bakau. 

Penyediaan pusat rawatan air buangan, dan sebagainya. 

9-08-4


Kemudahan 

sosial 

Kemudahan yang mencukupi mengikut garis panduan 

Pihak Kerajaan Negeri. 

Kawasan tanah lapang awam minimum 10% disediakan 

pada tempat yang sesuai dalam kawasan pembangunan 

dan jarak yang mampu disampai. 

Perancangan dan pembangunan bersepadu padang golf adalah juga 

tertakluk kepada tiga (3) garis panduan umum: 

1. Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang ditetapkan-Penilaian 

Kesan Kepada Alam Sekeliling.) 

2. Garis Panduan Landskap Negara 

3. Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi dalam 

Perancangan dan Pembangunan Fizikal. 

Rajah 9.14: Pembangunan Bersepadu Golf 

U 

Petunjuk: 

Padang Gold 

Kawasan Perumahan 

Taman Rekreasi 

Rumah Kelab 

Driving Range 

9-08-5


Tee Box 

Green 

Kawasan Perumahan Di Belakang ‘Tee Box’ 

Rajah 9.15: Kawasan Perumahan di Belakang ‘Tee Box’ 

30 m 

250m 

Perumahan 

30 m 

Perumahan 

Zon Penampan 

Perumahan 

Kawasan Perumahan Selari Dan Bersebelahan Dengan 

Kedudukan ‘Green’ 

Rajah 9.16: Kawasan Perumahan Selari & Bersebelahan 

dengan Kedudukan ‘Green’ 

9-08-6


Perumahan 

“Bunkers” 

Perumahan 

Zon Penampan 

‘Hazards’ Sebagai Kawasan Keselamatan 

Rajah 9.17: 'Hazards' sebagai Kawasan Keselamatan 

Perumahan 

Kolam 

‘Hazards’ Sebagai Kawasan Keselamatan 

Rajah 9.18: Kolam sebagai 'Hazards' 

9-08-7


9.8.2 PIAWAIAN PERANCANGAN BERSEPADU PADANG GOLF 

Jadual 9.7: Piawaian Perancangan Bersepadu Padang Golf 

1. Golf 2. Perumahan 3. Hotel 

Padang golf 9 lubang, 

18 lubang, 27 lubang, 

36 lubang. 

Komponen 

• Kompleks rumah 

kelab 

- Pentadbiran 

- Bilik rehat 

- Bilik tidur 

- Restoran 

- Ruang tukar 

baju 

- Kolam renang 

- Tempat letak 

kenderaan 

• Kemudahan 

latihan 

- ‘Tee’ 

- ‘Green’ 

- ‘Fairway’ 

- Restoran 

- Lubang pasir 

- Air dan titian 

- Laluan ‘cart’ 

- Tempat 

teduhan 

- pokok 

• Jenis bangunan 

- banglo 

- ‘apartment 

- villa 

- ‘town house’ 

• Kepadatan 15-30 

unit/ekar 

• Anjakan 

- 59m di sekitar green 

- 68m dari tengah 

‘fairway’ 

- 32m sekitar ‘Teebox’ 

• Ketinggian bangunan 

yang terdekat tidak 

melebihi 12m dan 

dilindungi oleh pokokpokok. 

Bangunan yang 

lebih tinggi dibenarkan 

ditempat lain. 

• Penyediaan jalan 

awam, kawasan lapang 

awam, kemudahan 

sosial dan awam 

• Memenuhi syaratsyarat 

piawaian 

perancangan yang 

diterimapakai oleh 

Pihak Berkuasa 

Negeri. 

• Jenis bangunan 

- rumah sewa 

- apartment 

- kawasan 

perkhemahan dan 

kawasan asrama 

- kondominium dan 

individual villas, 

suite citages. 

• Kepadatan: 200-300 

bilik dengan 

kawasan landskap 

yang menarik 

• Kawasan plinth 40% 

• Kemudahan: 

- restoran 

- dewan konferen 

serbaguna 

- bilik mesyuarat 

‘banquet’ 

- arked perniagaan 

- tennis 

- tempat letak 

kenderaan 

- perumahan 

pekerja 

• Memenuhi syarat 

Piawaian 

Perancangan yang 



Negeri. 

9-08-8


Sambungan Jadual 

9.7 

4. komersial 5. Bilik persidangan 6. Rekreasi 

• Jenis Bangunan 

- Kedai sokongan 

- pasar mini 


Piawaian 




Negeri. 


- bilik mesyuarat 

- teater dan bilik 

kuliah 

- dewan awam 

- perpustakaan 


- berbeza-beza 

mengikut 

karaktor dan 

bergantung 

kepada keadaan 

tempat. 


Piawaian 




Negeri. 

Sambungan Jadual 9.7 

7. Estatik 8. Kemudahsampaian 9. Orientasi 

Kawalan 

perancangan: 

- Penggunaan pagar 

penahan secara 

berleluasa tidak 

digalakkan kerana 

mencemari 

keindahan 

semulajadi 

- Penggunaan 

tembok dan 

deretan pokok 

tinggi tanpa putus 

akan mengujudkan 

‘total enclosure’ 

- Sesunatur binaan 

perlulah sesuai 

dengan rupabentuk 

keseluruhan 

kawasan 

- Rekabentuk papan 

tanda dan tunjuk 

• Perlu direkabentuk 

semudah mungkin. 

Elakkan konflik dan 

kekeliruan. Laluan 

simpang siur perlu 

dielakkan dan sebaik 

mungkin laluan awam 

dikhaskan dan tidak 

melintasi ‘fairway’ 

• Perletakan rumah 

kelas perlu hampir 

dengan pintu masuk 

utama 

• Jalan yang disediakan 

mesti mempunyai 

kelebaran mengikut 

piawaian sedia ada 

dan hierarki yang 

bersesuaian 


Piawaian Perancangan 

yang diterimapakai 

• ‘Fairway’ perlu 

mengikut arah 

utara selatan 

supaya silauan 

matahari dapat 

dielakkan 

• Penampan silau 

matahari seperti 

berlatarkan 

bukit/pokok tinggi 

boleh ditanam 

• Susunatur padang 

golf dan 

pembangunan 

bersepadunya perlu 

diatur untuk 

mendapatkan 

keindahan yang 

optima. 

• Kompromi / 

pertimbangan perlu 

dibuat komponen 

9-08-9


arah perlu 

mempunyai ciri 

keseragaman dan 

menambahkan lagi 

keindahan 

kawasan. 

Memenuhi syarat 

Piawaian 

Perancangan 

mengikut keperluan 


Negeri. 

oleh Pihak Berkuasa 

Negeri. 

mana yang lebih 

utama 

• Perlu mengambikira 

faktor angin lintang 


Piawaian 




Negeri. 


10. Iklim 11. Institusi 

• Rekabentuk kawasan perlu 

mengambilkira iklim 

• Mewujudkan badanair dalam 

kawasan pembangunan untuk 

mengurangkan hawa panas 

Pembangunan institusi yang sesuai 

ialah: 

• Sekolah golf 

• Pusat kesihatan 

• Institut/Universiti 


12. Keselamatan 

a) Laluan Keselamatan 

/ laluan awam seperti 

pejalan kaki, basikal, 

kenderaan ringan 

dalam padang golf 

tidak digalakkan. 

Laluan awam perlu 

dirancang seperti 

berikut: 

- mengalih laluan 

sediada di dalam 

‘fairway 

‘ditempatkan di 

kawasan antara 

‘green’ 

- menyesuaikan di 

kawasan ‘buffer’ 

selari dengan 

c) Perumahan 

• Meletakkan green 

jauh dari 

perumahan 

• Meletakkan tapak 

tee jauh tidak 

kurang dari 250m 

• Jika perumahan 

terletak dalam 

sudut jarak tee 

shot perlu 

mengadakan zon 

penampan 

• Lebar kawasan zon 

penampan selebar 

30m boleh 

e) Pokok 

• Pokok yang tidak 

mendatangkan 

bahaya 

• Pokok-pokok 

perlu di cantas 

dan 

diselenggarakan 

• Spesies dari luar 

negara yang 

mempunyai ciri 

parasit perlu 

dielakkan. 

f) Elemen Lanskap 

• Tempat 

9-08-10


‘fairway’ 

- laluan perlu dapat 

dilihat dengan 

jelas. 

- Mengubah 

‘alignment’ laluan 

dalam lapangan 

jika berbukti tidak 

sesuai. 

b) Lorong ‘buggy 

services access’ 

terletak dalam zon 

penampan dan 

pesisiran ‘green’, 

perlu mengambikira 

aspek: 

- keselamatan 

- rekabentuk 

lingkaran 

- pergerakan 

pengguna 

memuatkan 3 

lapisan ‘canopy’ 

pokok. Digalakkan 

menggunakan 

kreativiti untuk 

mendapatkan 

rekabentuk yang 

menarik. 

d) ‘Hazards’ 

• Meletakkan 

hazards 

berdekatan atau 

berdepan dengan 

kawasan 

perumahan/jalan 

• Menanam pokok 

sedia matang 

sebagai pokok 

utama 

• Kolam sebagai 

‘hazard’ sangat 

diperlukan untuk 

mengukuhkan 

imej semulajadi 

lanskap. 

perlindungan 

perlu disediakan 

di tempat 

strategik sebagai 

teduhan, 

perlindungan 

petir dan tempat 

berehat. 

• Kolam takungan 

perlu mempunyai 

aspek pelbagai 

fungsi: 

- ‘balancing 

pond’ 

- penampan dan 

penapis 

kelodak 

- takungan 

untuk 

penyiraman 

pokok dan 

sumber air 

- sebagai 

‘hazards’ 

elemen 

semulajadi 

lanskap dengan 

zon penampan 

- tebing bercerun 

tinggi melebihi 

20% 

memerlukan 

penahanan 

tebing untuk 

menghindari 

kejadian tanah 

runtuh. 

9-08-11


9.9 GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMBANGUNAN DI 

KAWASAN PESISIRAN PANTAI 

Garis Panduan Perancangan Pembangunan di Kawasan 

Pesisiran Pantai 



Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 


Latar Belakang Jabatan Perancangan Bandar dan Desa telah 

menyediakan Garis Panduan dan Piawaian ini. 

Penggunaan pakaian Garis Panduan dan Piawaian ini 

perlu beserta dengan Garis Panduan Kawalan 

Hakisan Bagi Projek Pembangunan di Kawasan 

Pantai, Surat Pekeliling Pentadbiran Am Bil. 5, 1987 

serta Dasar Pengurusan Sumber Pantai Nasional. 



3.0 Prinsip-Prinsip Perancangan 

4.0 Garis Panduan Dan Perancangan 

4.1 Garis Panduan Perancangan Umum 

4.2 Pemakaian Garis Anjakan 

Pembangunan 

4.3 Pengekalan Pokok–pokok Melata Di 

Gumuk Pantai 

4.4 Pengekalan Elemen-elemen Semulajadi 

4.5 Kebebasan Angkutan Bujuran Pantai 

4.6 Aktiviti Penebusgunaan Pantai 

4.7 Garis Panduan Khusus Mengikut Zon 

Kegunaan Tanah 

4.7.1 Zon Rekreasi Awam 

4.7.2 Zon Hutan Pantai 

4.7.3 Zon Hutan Bakau 

4.7.4 Zon Santuari Penyu 

4.7.5 Zon Muara Sungai dan Sungai 

4.7.6 Zon Pembangunan di Atas Air 

dan di Garis Pantai 

4.7.7 Zon Rekreasi Air di Sungai, Garis 

Pantai 

dan Pesisiran Terbuka 

4.7.8 Zon Eko-Lancong 

9-09-1


4.7.9 Zon Perumahan 

4.7.10 Zon Pelabuhan dan Perindustrian 

4.7.11 Zon Pertanian Akuakultur 

5.0 Piawaian Pembangunan Mengikut Zon 

Kegunaan Tanah 

Malaysia mempunyai kawasan zon pantai sepanjang 4,800 

kilometers yang terdiri daripada pantai berpasir dan berlumpur. Kawasan 

pantai merupakan kawasan sensitif dan mempunyai ekosistem tersendiri 

yang perlu diperlihara. Kawasan pesisiran pantai juga merupakan 

kawasan berpotensi dan menerima tekanan pembangunan yang kuat 

terutamanya berkaitan dengan pelancongan, perinsutrian dan pertanian 

(perikanan). 

Dengan ini Garis Panduan ini disediakan untuk membantu 

Kerajaan Negeri dan Pihak Berkuasa Tempatan dalam merancang 

pembangunan kawasan pesisiran pantai yang teratur, berdaya maju tanpa 

menjejas aset utamanya. 

Penggunaan garis panduan ini lebih bertumpu kepada kawasan 

yang belum dimajukan, bagi kawasan yang telah dimajukan pula 

tindakan-tindakan susulan perlulah dijalankan berasaskan amalan 

terbaik (best practice) untuk memastikan pembangunan di kawasan 

pesisiran tidak mendatangkan masalah hakisan dan kehilangan sumber 

ekonomi laut. Piawaian Perancangan dan Garis Panduan Pembangunan di 

Kawasan Pesisiran Pantai adalah meliputi aspek-aspek: pengekalan 

pokok-pokok melata di gumuk pantai, pengekalan elemen-elemen 

semulajadi, kebebasan angkutan bujuran pantai, aktiviti penebusgunaan 

pantai, dan garis panduan khusus mengikut zon-zon kegunaan tanah. 

9-09-2


Definisi pesisiran pantai adalah satu kawasan pesisiran meliputi 

kawasan bersempadan 5 kilometer ke sebelah darat (back shore) dan 16.1 

kilometer nautika ke sebelah laut dari paras purata air pasang perbani 

(shore front). Kawasan di sebelah darat termasuk sungai dan rezab air 

hingga ke kawasan yang dipengaruhi oleh air masin. 

Rajah 9.19: Definisi Kawasan Pesisiran Pantai 

9.9.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN UMUM 

Garis panduan ini adalah merupakan asas di dalam setiap 

perancangan dan pembangunan di kawasan pesisiran. Perkara-perkara 

ini perlulah diteliti dalam merancang sesuatu pembangunan di kawasan 

pesisiran pantai: 

9-09-3


i. Kawasan berisiko tinggi seperti kawasan hakisan, kawasan 

berbukit dan curam serta kawasan berlumpur, 

pembangunan perlu dielakkan; 

ii. Zon pembangunan iaitu pembangunan intensif 

(pembangunan perbandaran), kawasan pemeliharaan dan 

kawasan tidak boleh dibangunkan; 

iii. Menyediakan zon penampan yang secukupnya di antara 

pembangunan dengan garis pantai sedia ada; 

iv. Jalan masuk dan jalan perkhidmatan perlu disediakan 

untuk orang awam di kawasan rezab pantai di sepanjang 

pantai; 

v. Meminimakan kesan tiupan angin dengan mengawal 

ketinggian, rekabentuk dan lokasi bangunan, hendaklah 

tidak melebihi kanopi semulajadi pokok persekitaran; 

vi. Rekabentuk semua kemudahan dan perkhidmatan 

seharusnya bertujuan meminimakan kemusnahan alam 

sekitar; 

vii. Di mana boleh, pastikan bahan dan cara-cara pembinaan 

sesuai dengan ‘reef - cave environment’; 

viii. Mengawal pembuangan sampah dan lebihan-lebihan lain 

dengan menyediakan sistem yang berkesan; dan 

ix. Pembuangan air kumbahan hendaklah diteliti supaya tidak 

disalurkan terus ke laut. 

9.9.2 PEMAKAIAN GARIS ANJAKAN PEMBANGUNAN 

i. Semua pembangunan yang melibatkan struktur binaan kekal di 

kawasan pantai perlu mematuhi garis anjakan minimum mengikut 

jenis pembangunan, topografi serta kesesuaian kawasan seperti 

dalam Jadual 9.8. 

ii. Keperluan anjakan minimum di atas boleh dikajisemula mengikut 

keadaan tapak sebenar, kelonggaran boleh diberi mengikut 

9-09-4


iii. 

iv. 

keadaan seperti yang terdapat dalam ‘Guidelines on erosion control 

for development projects in the coastal zone’ yang disediakan oleh 

Jabatan Pengairan dan Saliran; 

Walaubagaimana pun pemaju perlu menyediakan kerja-kerja 

kawalan hakisan sebagai syarat kelulusan pelan; dan 

Sebarang bangunan atau pembinaan yang melintasi pantai hingga 

ke pergigian air tidak dibenarkan di kawasan pantai berpasir. 

9.9.3 PENGEKALAN POKOK-POKOK MELATA DI GUMUK 

PANTAI 

i. Mesti dikekalkan seberapa mungkin dalam semua keadaan 

pembangunan; 

ii. Meletakkan papan tanda yang melarang/memijak kawasan gumuk 

pantai dan pokok-pokok melata di gumuk; 

iii. Penggunaan semua jenis kenderaan di atas pantai dan gumuk 

pantai tidak dibenarkan kecuali untuk tujuan pengurusan 

kawasan; 

iv. Kemudahan 'Boardwalk' mesti dibina untuk melindungi kerosakan 

kawasan pokok-pokok melata dan mengekalkan morfologi gumuk 

dan mengadakan papan tanda yang mengarahkan penggunaan 

'Boardwalk'. 

9.9.4 PENGEKALAN ELEMEN-ELEMEN SEMULAJADI 

i. Semua anak-anak sungai perlu dikekalkan dalam keadaan 

semulajadi terutamanya di zon pelancongan; 

ii. Pembangunan di kawasan 'hinterland' perlu dikawal supaya tidak 

menjejaskan kualiti air sungai di kawasan pesisiran memandang ia 

merupakan 'outlet' akhir ke laut; 

9-09-5


iii. 

iv. 

Perlu mengekalkan kawasan berbukit dalam keadaan asal, 

sebarang pembangunan perlu mengikut kontor asal dan tidak 

memotong pokok kecuali tapak binaan; dan 

'Sand bar', 'sand spit', 'sand banks' dan 'beach dunes' perlu 

dikekalkan sebagai elemen tarikan pelancong. 

9.9.5 KEBEBASAN ANGKUTAN BUJURAN PANTAI 

i. Pembangunan kekal di pergigian air yang menghalang arus 

bujuran pantai tidak dibenarkan sama sekali; 

ii. Menggalakkan pembinaan struktur seperti jeti, tambak dan lain 

struktur yang perlu dibina di atas air menggunakan tiang supaya 

tidak mengganggu proses semulajadi arus air laut; 

iii. Pengambilan pasir di zon aktif iaitu dalam jarak 1,000 meter dari 

paras air tersurut tidak dibenarkan; 

iv. Tiada aktiviti pengorekan pasir dilakukan di kawasan kedalaman 

air yang kurang dari 10 meter dari paras purata air surut atau 1.5 

kilometer di luar pantai yang mana lebih jauh; dan Pembangunan 

di dalam sungai dan muara yang menghalang atau merubah corak 

saliran, kekuatan saliran dan penahan endapan sungai keluar ke 

laut dan kawasan pesisiran tidak dibenarkan 

9.9.6 AKTIVITI PENEBUSGUNAAN PANTAI 

i. Tidak menggalakkan aktiviti penebusgunaan pantai kerana ia 

memberi kesan kepada proses semulajadi pantai; 

ii. Tebusguna kawasan pantai secara kecil-kecilan akan 

mengakibatkan hakisan di garis pantai yang berbengkangbengkuk; 

iii. Bagi tujuan pembangunan keperluan penebusguna pantai 

hendaklah mendapat kelulusan EIA dan memenuhi kriteria 

9-09-6


iv. 

selamat, terpelihara, produktif dan bebas cemar dan minima 

gangguan kepada aset pantai; dan 

Bagi kawasan yang telah diluluskan perlulah mengikut anjakan 

yang telah ditetapkan. 

Rajah 9.20: Cadangan Pembangunan yang Mempunyai Jalan Perkhidmatan di Rezab Pantai 

Rajah 9.21: Cadangan Pembangunan yang Mempunyai Jalan Sedia ada di Luar Rezab Pantai 

9-09-7


Jadual 9.8: Ringkasan Garis Anjakan Pembangunan 

Jenis 

Pantai 

Pantai 

berpasir dan 

laut 

Pantai 

berlumpur 

Aktiviti 

i. Rekreasi 

ii. Kediaman dan 

pelancongan 

iii. Perindustrian 

ringan 

iv. Perindustrian 

berat 

v. Pertanian 

i. Kediaman dan 

pelancongan 

Garis Panduan 

60m daripada paras purata air pasang 

perbani. 


perbani. 


perbani. 


perbani. 


perbani 


perbani. 

Pantai 

berbatu/cliff 

Muara dan 

sungai 

ii. Perindustrian 

iii. Pertanian 

Kediaman dan 

pelancongan 

i. Kediaman dan 

pelancongan 

ii. Perindustrian 

ringan 

iii. Perindustrian 

berat 

iv. Pertanian 


perbani 


perbani 


perbani. 

Pembangunan dibenarkan di atas air, 

dengan kawalan jarak di antara 

bangunan ke bangunan dan dibina di 

atas tiang dengan kawalan ketinggian 

dan kumbahan. 

20m daripada rezab sungai 


perbani 


perbani 


perbani 

9-09-8


Pantai bagi 

kawasan 

tebusguna 

Kediaman/ 

pelancongan 

Mempunyai 60m kawasan penampan 

dari tebing laut baru serta menyediakan 

jalan perkhidmatan sepanjang pantai 

tersebut untuk kegunaan. 

Jadual 9.9: Piawaian Perancangan Pembangunan Mengikut Zon 

Kegunaan Tanah dan Jenis Pantai 

Jenis 

Pantai 

Piawaian 

Contoh kegunaan 

yang dibenarkan 

1. Zon Rekreasi Awam 

Pantai 

Berpasir 

Muara 

sungai 

dan 

Sungai 

Anjak undur 

bangunan kekal 

ialah 60m dari paras 

air pasang perbani 

(MHWS). 

Tiada bangunan 

kekal dalam 

kawasan rezab 

sungai. 

Rekreasi Aktif: 

- padang untuk aktiviti sukan 

tersusun; 

- gelanggang permainan; 

- bangunanpejabat pengurusan; 

bangunan/dewan sukan; 

- pusat cenderamata; kios makanan; 

- padang permainan kanak-kanak; 

- boating; yachting; sculptures; 

- water bodies; water fountain; 

- perhentian pengangkutan awam; 

- kawasan permainan khas untuk 

orang-orang cacat; 

- kemudahan sokongan seperti 

tandas, tempat letak kereta, tempat 

duduk dll. 

Anjak undur 

bangunan ialah 20 m 

dari rezab sungai/gigi 

air yang mana lebih 

dekat. 

Rekreasi Pasif 

- taman bunga; tapak perkhemahan; 

- trek jogging serta kemudahan 

regangan; 

- taman semulajadi; laluan pejalan 

kaki; 

- air terjun; 'boardwalk'; kios 

makanan; 

- tasik atau lain-lain 'water bodies'; 

- kemudahan sokongan seperti 

tandas, tempat letak kereta, tempat 

duduk dll. 

9-09-9



Jenis 

Pantai 

2. Zon Hutan Bakau 

Piawaian 



Pantai 

berlumpur 

Hanya 20% daripada keluasan 

hutan bakau boleh dibangunkan. 

Kawasan penampan setebal 30m 

diperlukan di antara kawasan 

pembangunan dan hutan bakau atau 

mengikut jenis pembangunan. 

Pembangunan 

pelancongan yang tidak 

merosakkan alam 

sekitar seperti ekolancong, 

penyelidikan 

dan pemerhatian. 

3. Zon Santuari Penyu 

Pantai 

berpasir 

Dibenarkan di kawasan rezab pantai 

(60m). 

Laluan pejalan kaki; 

tempat penyu bertelur; 

tempat letak kereta; 

tandas awam; tempat 

duduk; kios makanan; 

lain kemudahan yang 

tidak mengganggu 

keselesaan penyu. 

4. Zon Pembangunan di atas air dan garis pantai serta Zon Muara 

Sungai & Sungai 

Pantai 

berpasir 

- Anjak undur bangunan kekal ialah 

20m dari MHWS. 

- Syarat anjakan dikecualikan jika 

ia mematuhi syarat hidraulik. 

Tiada bangunan kekal dibenarkan 

di atas 'brekwater'. 

- Syarat anjakan dikecualikan jika 

sekitaranya pembinaan di atas 

cerucuk. 

- Tapak binaan tidak didirikan di 

kawasan batu karang, hutan bakau 

atau rumput laut. 

- Pagar-pagar kawalan kelodak 

diperlukan bagi mengurangkan 

berlakunya air keruh terutama di 

kawasan berdekatan kehidupan 

laut dan kawasan batu karang. 

Aktiviti berkaitan 

pembangunan 

pelancongan: 

- ‘Chalet’, Restoren, 

Jeti, Tambak, Kelab 

rekreasi, Marina 

Aktiviti berkaitan 

pertanian: 

- Pembinaan sangkar 

ikan terapung 

- Pembinaan pantoon 

9-09-10



Jenis 

Pantai 

Sungai & 

muara sg. 

Piawaian 

- Sebarang pembinaan hendaklah dibuat di atas 

tiang. 

Contoh 

kegunaan yang 

dibenarkan 

Jeti, restoran 

terapung, chalet. 

5. Zon Eko-lancong 

Pantai 

berlumpur 

muara 

sungai, 

sungai & 

tasik. 

Membangunkan hanya 20% daripada keluasan 

hutan bakau. 

Mengadakan zon penampan setebal 30m di 

antara kawasan pembangunan dan hutan 

bakau. 

Anjakan bangunan 50m daripada paras air 

tertinggi di sekeliling tasik. 

Anjak undur bangunan ialah 20m daripada 

rizab sungai/gigi air mana yang lebih dekat. 

‘Chalet’, laluan 

pejalan kaki, 

‘boardwalk’, 

tempat 

pemerhatian, kios 

makanan, tandas 

awam, tempat 

letak kereta, 

‘boating’. 

6. Zon Perumahan 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpur 

- Anjak undur bangunan di pantai berpasir 

ialah 60m dari MHWS. 

- Bagi pantai berlumpur, anjak undur 

bangunan ialah 400m. 

- Nisbah plot bangunan dan ketinggian 

bangunan hendaklah mengikut rancangan 

tempatan. 

- Bagi kawasan yang tidak mempunyai 

Rancangan Tempatan 

• Kepadatan sederhana & rendah mengikut 

kesesuaian tempat 

• Ketinggian bangunan tidak melebihi pokok 

yang tertinggi di kawasan berkenaan. 

• Nisbah plot ialah 1:2 

• 10% minima kawasan lapang awam 

- Bagi kawasan yang mempunyai rancangan 

tempatan perlu mengikut densiti ketinggian 

dan nisbah plot. 

- Reka bentuk bangunan digalakkan 

menggambarkan warisan negara. 

- sesebuah 

- berkembar 

- kondominium 

- 'country 

homes' 

- 'apartment' 

- pusat 

kejiranan 

- kemudahan 

masyarakat 

9-09-11



Jenis 

Pantai 

Piawaian 

Contoh 

kegunaan 

yang 

dibenarkan 

- Rumah teres tidak melebihi 4 unit bagi 

setiap blok untuk tidak menjejaskan 

pandangan/vista pantai. 

Pantai 

berbatu / 

‘cliff’ 

- Dibenarkan di kawasan lereng bukit yang 

tidak melebihi 20 darjah dan tidak 

melebihi 60m kontor. 

- Mengekalkan 30% kawasan dengan 

tumbuhan semulajadi 

- Membangunkan 30% kawasan dan 

selebihinya dibiarkan dengan tumbuhan 

semuladi bagi kawasan pelancongan 

- Penebangan pokok hendaklah mematuhi 

syarat-syarat dalam Akta Pemuliharaan 

Tanah 1960 dan Akta Perancangan Bandar 

dan Desa 1976 serta (pindaan) 1995. 

- Penebangan pokok hanya dibenarkan di 

atas tapak 'plinth' bangunan. 

- Digalakkan menggunakan bahan-bahan 

bangunan tempatan supaya berharmoni 

dengan kawasan sekitar, reka bentuk 

bangunan menggambarkan warisan 

negara. 

- Ketinggian bangunan hendaklah 

mematuhi rancangan tempatan. 

- Ketinggian bangunan tidak melebihi 9m 

atau pokok yang tertinggi dalam kawasan 

pemajuan yang tidak mempunyai 

rancangan tempatan. 

- Tapak pembangunan dan sistem jalan 

mengikut kontor asal kawasan. 

9-09-12



Jenis 

Pantai 

Piawaian 

Contoh 

kegunaan 

yang 

dibenarkan 

Muara 

sungai dan 

sungai 

- Anjak undur bangunan ialah 20m dari rezab 

sungai. 

- Bangunan haruslah berhadapan ke sungai 


rancangan tempatan 






• 10% minima kawasan lapang awam 

- Ketinggian dan kepadatan bangunan 

mengikut rancangan tempatan. 

7. Zon Pelabuhan dan Perindustrian 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpur 

Pantai 

berbatu / 

‘clif’ 

Muara 

sungai dan 

sungai 

- Anjak bangunan bagi industri ringan ialah 

500 m dari MHWS manakala bagi industri 

berat ialah 1000 meter kecuali kawasan 

berlumpur yang memerlukan 1000 meter bagi 

kedua-duanya. 

- Kelulusan EIA hendaklah diperolehi. 

- dibenarkan 

- Anjakan undur bangunan bagi industri ringan 

ialah 500m dari MHWS manakala bagi 

industri berat ialah 1000m. 

- Kelulusan EIA diperlukan. 

Kegunaan yang 

berkaitan 

dengan 

pembangunan 

pelabuhan 

seperti: 

• Jeti, stor, 

• Kawasan 

punggah 

memunggah, 

• Pejabat 

pengurusan, 

• kuaters 

pekerja,. 

Kawasan 

perindustrian 

seperti: 

• Tapak kilang, 

• Perkedaian 

9-09-13



Jenis 

Pantai 

Piawaian 

Contoh 

kegunaan 

yang 

dibenarkan 

8. Zon Pertanian Akuakultur 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpu/ 

berpaya 

- Anjakan 100 m dari purata air pasang perbani. 

- Memerlukan kajian EIA jika melebihi 50 ekar. 

9. Zon Pusat Perkhidmatan 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpur 

- Anjak undur bangunan di pantai berpasir 

ialah 60m dari MHWS. 

- Bagi pantai berlumpur, anjak undur bangunan 

ialah 400m. 

- Nisbah plot bangunan dan ketinggian 

bangunan hendaklah mengikut rancangan 

tempatan. 








- Reka bentuk bangunan digalakkan 


- Kolam ikan, 

kolam 

rawatan 

kumbahan, 

- Pejabat 

pengurusan, 

- Rumah 

pekerja, 

- Kemudahan 

- Pusat 

perniagaan 

- Institusi 

pelancongan 

- Hotel/kondo 

- Perumahan 

- Pejabat/ 

kerajaan/ 

Swasta 

- Kemudahan 

masyarakat 

- Perindustrian 

ringan 

dan perkhidmatan 

Muara 

sungai 

dan 

sungai 

- Anjak undur bangunan ialah 20m dari rezab 

sungai. 

- Bangunan hendaklah menghadap ke sungai 

- Ketinggian dan kepadatan bangunan 

mengikut rancangan tempatan. 

9-09-14



Jenis 

Pantai 

Piawaian 



10. Zon Kawasan Tebus Guna 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpur 

Muara sg. 

& sungai 

- Kelulusan EIA diperlukan 

- Mewujudkan zon penampan 

selebar 60m dari tepi pantai serta 

perlu menyediakan jalan 

perkhidmatan di sepanjang pantai 

tersebut. 

- Keluasan tebusguna minimum 

ialah 50 hektar. 

- Tidak dibenarkan 

- Perniagaan 

- Pelancongan dan 

aktiviti yang 

berkaitan 

- Perumahan 

- Rekreasi yang 

berbentuk komersial 

dan kemudahan 

sokongannya. 

11. Zon Padang ‘Golf’ 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpur 

- Kelulusan EIA diperlukan 


selebar 20m dari MHWS 

- Tiada bangunan kekal di dalam 

kawasan 60m dari MHWS. 

- Kawasan untuk struktur 

pembinaan/bangunan hendaklah 

tidak melebihi 10% daripada 

keseluruhan kawasan projek. 

- Ketinggian bangunan tidak 

melebihi 2 tingkat daripada tanah 

tertinggi. 

- Reka bentuk bangunan 


- Ketinggian bangunan 

bersebelahan padang golf 

hendaklah tidak melebihi 4 

tingkat. 

- Keadaan asal topografi hendaklah 

dikekalkan dan penebangan pokok 

hanya dibenarkan di mana perlu. 

- Perlu mematuhi 'Piawaian 

perancangan dan pembangunan 

padang golf'. 

- Pejabat pengurusan 

- Padang ‘golf’ 

- Perumahan 

- Restoran 

- Aktiviti sokongannya 

9-09-15


Pantai 

berbatu/ 

‘cliff’ 

- Dibenarkan di kawasan berlereng 


melebihi 60 meter kontor. 

- Tiada bangunan kekal di kawasan 

melebihi 12 darjah dan 60 meter 

tinggi. 

- Sistem jalan raya hendaklah 

mengikut kontor asal tapak 

Muara 

sungai dan 

sungai 


selebar 10m dari rizab sungai 

- Anjak undur bangunan ialah 20m 

dari rezab sungai. 

12. Zon Taman Bertema 

Pantai 

berpasir 

dan 

berlumpur 

Pantai 

berbatu/ 

cliff 

- Tiada bangunan kekal di dalam 

20m daripada MHWS 

- Mewujudkan laluan awam selebar 

6m di antara sempadan lot 

pemajuan 

- Luas maksimum kawasan 

pembangunan 20.25 hektar. 

- Dibenarkan di kawasan berlereng 


melebihi 60 meter kontor. 

- Luas maksimum kawasan 


Pejabat pengurusan, 

perhotelan, aktiviti 

rekreasi yang berkaitan 

dan kemudahan 

sokongan. 

Muara 

sungai dan 

sungai 

- Tidak dibenarkan pembangunan 

di kawasan rezab sungai kecuali 

untuk tujuan landskap 

- Anjak undur bangunan ialah 20m 

dari rezab sungai 

- Luas maksima kawasan 


9-09-16

Ensiklopedia Prosedur dan Undang-undang Perancangan bandar dan Desa 

9.10 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TEMPAT IBADAT 

ISLAM 

Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 


Disediakan oleh JPBD, Semenanjung Malaysia. 



3.0 Takrifan dan Klasifikasi 

4.0 Peranan Tempat Ibadat Islam 

5.0 Prinsip Perancangan Tempat Ibadat Islam 


6.1 Perancangan Tempat Ibadat 

6.2 Hierarki Tempat Ibadat Islam 

6.3 Konsep Susunatur Penggunaan 

Ruang Masjid 

6.4 Lokasi 

6.5 Rekabentuk Luaran 

6.6 Gunatanah Persekitaran 


7.1 Perancangan Bagi Masjid Negara, 

Masjid Negeri 

dan Masjid Daerah/Jajahan 

7.2 Perancangan Bagi Masjid Jamek 

7.3 Perancangan Bagi 

Surau/Madrasah/Musalla 

7.4 Perancangan Bagi Bilik atau Ruang 

Sembahyang 


8.1 Nisbah Kepadatan 

8.2 Keperluan Ruang 

9-10-1


Abad ke 21 yang merupakan abad yang penuh cabaran di mana 

ianya merupakan kehidupan abad maklumat dan teknologi yang 

berasaskan kekuatan ekonomi, pengetahuan dan minda. Di samping itu, 

pembangunan sosial, kerohanian dan moral mestilah seiring di mana 

ilmu agama seharusnya selari dengan ilmu teknologi. Selain itu, 

perancangan tempat ibadat Islam perlulah selaras dengan Doktrin 

Perancangan dan Pembangunan Sejagat yang menekankan tiga (3) 

hubungan iaitu, hubungan manusia dengan Pencipta, hubungan manusia 

dengan manusia, dan hubungan manusia dengan alam sekitar. Oleh itu, 

garis panduan perancangan tempat ibadat islam disediakan untuk 

membantu pihak berkuasa negeri, pihak berkuasa tempatan, pemaju, dan 

pihak-pihak lain dalam merancang dan menyediakan tempat ibadat 

islam. Garis panduan umum adalah meliputi perancangan tempat ibadat, 

hierarki tempat ibadat islam, lokasi, perletakan, gunatanah, 

persekitaran, reka bentuk luaran, susunatur penggunaan ruang, nisbah 

kepadatan dan anjakan bangunan. Di samping itu, garis panduan khusus 

juga disediakan untuk perancangan pelbagai jenis masjid, surau dan bilik 

sembahyang. 

Tempat ibadat Islam merupakan tempat yang suci bagi orang 

Islam untuk mengerjakan ibadat solat dan juga menjadi pusat kegiatan 

masyarakat Islam. Mengikut istilah syarak, masjid juga disebut sebagai 

Rumah Allah iaitu tempat paling SUCI yang wajib dipelihara dan 

dimakmurkan serta menyemarakkan fungsinya oleh setiap umat Islam 

pada bila-bila masa. Definisi adalah berikut: 

i. Masjid: • Masjid berasal dari perkataan Arab yang 

bermaksud masjid atau sajd yang merujuk kepada 

bersujud atau merendahkan diri semasa 

bersembahyang. 

• Masjid didefinisikan sebagai bangunan khas 

tempat orang Islam beribadat dan pusat aktiviti 

9-10-2


kemasyarakatan. 

ii. 

Masjid 

Jamek: 

• Dinamakan Masjid Jamek kerana sembahyang 

Juma’at diadakan dengan bilangan Jemaah yang 

ramai atau merupakan masjid utama dan boleh 

menampung pelbagai aktiviti. 

iii. Surau: • Surau merupakan tempat beribadat iaitu 

sembahyang, belajar agama dan lain-lain atau 

dipanggil madrasah. 

iv. Madrasah: • Dirujuk sebagai tempat belajar terutamanya 

berkaitan agama (mempelajari Al-Quran, hadis 

dan syariah dan sebagainya). Ianya menyediakan 

tempat tinggal pelajar dan pengajar dan berfungsi 

sebagai salah satu institusi pendidikan. 

• Madrasah dipanggil juga sebagai ‘monastic 

mosques’. 

v. Musalla: • Merupakan salah satu jenis masjid yang 

digunakan hanya untuk tempat bersembahyang 

sahaja. 

vi. Bilik 

Sembahyang: 

vii. Pusat Islam / 

Balai Islam/ 

Pusat 

Dakwah: 

viii. Pondok: 

• Ruang tempat sembahyang berbentuk bilik kecil 

yang terdapat dalam bangunan di tempat-tempat 

tumpuan. 

• Tempat kegiatan Islam peringkat negeri atau 

negara yang biasanya menempatkan bangunan 

pentadbiran Islam atau Pejabat Agama, Majlis 

Agama Islam Negeri, Dewan Orang Ramai/ tempat 

perjumpaan, Pusat Kutipan Zakat, Dewan 

Pameran dan sebagainya. 

• Pondok ialah satu institusi pendidikan agama 

Islam yang berasrama. Tempat pengajian Islam 

yang mempunyai kemudahan tempat 

bersembahyang (madrasah), tempat tinggal pelajar 

dan pengajar. 

9-10-3



Perancangan Tempat Ibadat 

Kriteria utama perancangan tempat ibadat adalah bergantung 

kepada jumlah jemaah bermukim yang ada di satu kawasan iaitu 40 

orang penduduk lelaki dewasa atau keluarga Muslim. Pembinaan masjid 

tidak digalakkan bagi kawasan yang sudah mempunyai masjid. 

Manakala bagi kawasan baru seperti pembangunan bandar atau kawasan 

institusi, sebuah masjid perlu dibina walaupun tidak mempunyai jumlah 

penduduk bermukim yang mencukupi untuk menampung sesebuah 

masjid. 

Gunatanah Persekitaran 

Persekitaran masjid dan surau perlu harmonis dengan alam 

sekitar. Penyediaan zon pemisahan adalah perlu. Mengintegrasikan 

kemudahan pendidikan dengan kawasan masjid. 

Hierarki Tempat Ibadat Islam 

Tempat Ibadat Islam di Malaysia boleh diklasifikasikan mengikut 

hierarki yang bersandarkan kepada sempadan pentadbiran di mana 

setiap hierarki mempunyai fungsi dan peranannya yang tersendiri. 

Konsep Susunatur Penggunaan Ruang Masjid 

Konsep susunatur ruang masjid menunjukkan integrasi 

penggunaan ruang dan penggunaan tanah yang optimum. 

9-10-4


Lokasi 

- Lokasi masjid atau surau hendaklah di tengah-tengah pusat 

penempatan atau di pertemuan laluan utama untuk memudahkan 

‘accessibility’ dan menjadi ‘focal point’ bagi kawasan pembangunan baru 

(jarak maksima 5-10 minit perjalanan dengan unit kejiranan). 

- Mempunyai ruang pembesaran yang mencukupi untuk menampung 

keperluan pertambahan penduduk masa hadapan. 

- Surau digalakkan disediakan di dalam kompleks perniagaan. 

Rekabentuk Luaran 

- Rekabentuk bangunan perlulah indah dan menarik dari segi estetik, 

vokal dan 'ambience' keseluruhan. 

- Menara masjid atau minerat merupakan struktur binaan yang paling 

tinggi dan menonjol sebaiknya direkabentuk supaya dapat dilihat dari 

semua sudut kawasan sekitarnya. 

- Kedudukan arah qiblat tidak bersebelahan atau mengadap kolam 

oksidasi atau tempat pembuangan sampah. 

9-10-5


Jadual 9.10: Hierarki Tempat Ibadat Islam Disesuaikan Mengikut 

Hierarki Petempatan 

Jenis 

Kemudahan Peringkat Hierarki Petempatan 

Ibadat 

1. Masjid Negara Peringkat Negara • Pusat Utama/ 

Ibu Negara 

2. Masjid Negeri Peringkat Negeri • Pusat Wilayah Negara 

• Pusat Wilayah Negeri/ 

Ibu Negeri 

3. Masjid 

Daerah/ 

Jajahan 

Peringkat 

Daerah/Jajahan 

• Pusat Separa Wilayah 

Negeri. 

• Pusat Tempatan Utama 

4. Masjid Mukim/ 

Bandar/ 

Kampung 

Peringkat Mukim/ 

Kampung/Bandar/ 

Petempatan 

• Pusat Tempatan Utama 

• Pusat Pertumbuhan Desa 

• Kampung/Kawasan 

Perumahan/Kejiranan 

• Petempatan Kecil 

5. Surau/ 

Madrasah/ 

Musalla 

Peringkat 

Kejiranan Kecil/ 

Kampung/Kawasan 

Perumahan/Kawasan 

Tumpuan, 

Pusat Perniagaan, 

Pejabat Kerajaan, 

Lapangan Terbang, 

Stesen Bas dan 

sebagainya. 

• Kampung/Kawasan 

Perumahan/Kejiranan 

Kecil 

6. Bilik 

Sembahyang 

7. Mana-mana 

tempat yang 

bersih 

Peringkat unit 

kecil/rumah/ 

keluarga/ 

perseorangan 

- - 

- 

Sumber : Kajian Bersama JPBD Negeri Kelantan dan Pejabat Projek Unit 

Rancangan Pembangunan Negeri Kelantan 

9-10-6


Rajah 9.22: Perhubungan dan Jenis Ruang Bagi Konsep Sebuah 

Masjid Masa Hadapan 

QIBLAT 

KEMUDAHAN ASAS 

(Rumah Sewa/Tempat Tinggal) 

Penyewa - Keluarga Islam yang 

boleh menjaga-selia Masjid. 

Boleh dijadikan sebagai Rumah 

Tumpangan bagi Pelancong- 

Pelancong/Rumah Ibadat/Bilal 

PUSAT 

PERDAGANGAN 

Kedai Buku,Kedai 

Runcit/Keperluan 

Dapur,Bank 

Pejabat Pos 

Pusat Pelancongan 

Pusat Pungutan 

Zakat 

Pusat Rawatan 

RUANG 

DAPUR 

MEDAN SELERA 

Tanpa pemasangan 

Perabut Kekal, 

Bagi Membolehkan 

Ruang 

digunapakai/diubahsuai 

untuk Kegiatan 

pada Hari Jumaat 

STOR - Perabut, Peralatan dan 

sebagainya bagi kegunaan 

spesifikasi M-F 

KAWASAN LARANGAN 

Sebahagian dari Kawasan 

Serbaguna (Multi-Functional 

Space) 

Tidak diperlukan kepada 

Muslim yang tidak berkenaan 

Kawasan Mihrab untuk Imam 

Kawasan Mimbar untuk 

menyampaikan ceramah, 

lengkap dengan peralatan 

àudio-visual’ 

Ruang Serbaguna (untuk 

lelaki sembahyang, syarahan, 

mesyuarat, perjumpaan, 

rehat dan pameran) 

BILIK T.V 

Dilengkapi 

dengan 

Kerusi/Sofa 

SUKAN 

DALAMAN 

Jimnasium 

Ruang 

untuk 

diubahsuai 

bagi Aktiviti 

Am 

BILIK AIR 

Tempat Mengambil 

Wuduk, Bilik Mandi 

dan Tandas 

LOBI 

Rak Kasut, Laci 

dan Tempat 

Menyimpan Jubah 

RUANG 

WANITA 

Ruang 

Sembahyang 

Ruang Rehat 

Ruang Tempat 

Tidur 

Tempat Wuduk 

Bilik mandi 

dan Tandas 

PERPUSTAKAAN, 

BILIK SUMBER DAN 

PENTADBIRAN 

Fungsi ruang dilihat dari pandangan 

Arkitek 

Ruang boleh disesuaikan sebagai 

tempat tambahan untuk solat dan 

perhimpunan umum 

Ruang semestinya di dalam 

lingkungan boleh dilihat dan didengar 

9-10-7


Sumber: Dr. Mohamad Tajuddin Rasdi (1996).The Eternal Idea of A 

Mosque As A Community Development Centre 

Rajah 9.23: Lokasi Masjid 

Laluan Pejalan 

Kaki 

Masjid 

Rajah 9.24: Keratan Rentas Susunatur Ruang/ 

Rekabentuk Masjid 

Qiblat 

Rajah 2 : Lokasi Masjid 

tandas/tempat 

wuduk 

ruang solat 

tempat letak kereta/motorsikal 

tandas/tempat wuduk 

ruang solat 

Qiblat 

9-10-8



Di dalam 'Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Islam', 

garis panduan khusus telah diadakan untuk aspek-aspek berikut: 

i) Perancangan bagi Masjid Negara, Masjid Negeri dan Masjid 

Daerah/Jajahan 

ii) Perancangan bagi Masjid Jamek 

iii) Perancangan bagi Surau/Madrasah/Musalla 

iv) Perancangan bagi Bilik atau Ruang Sembahyang 

9.10.3 PIAWAIAN PERANCANGAN 

Piawaian perancangan tempat ibadat Islam yang perlu diikut 

adalah seperti ditunjukkan di bawah: 

Nisbah 

Kepadatan : 

Keperluan 

Ruang : 

1 surau untuk minimum 250 orang penduduk atau 

minimum 40 keluarga Muslim. 

Sebuah masjid untuk 200 jemaah dengan keluasan 0.2 

hektar 

Sebuah masjid untuk 500 jemaah dengan keluasan 0.5 

hektar 

Sebuah masjid untuk 1000 jemaah dengan keluasan 1 

hektar 

9-10-9

Ensiklopedia Prosedur Dan Undang-undang Perancangan Bandar Dan Desa 

9.11 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK PELUPUSAN 

SISA TOKSID DAN SISA PEPEJAL 

Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa Toksid dan Sisa Pepejal 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 





3.0 Sisa Toksid dan Berbahaya 

3.1 Identifikasi/Klasifikasi 

3.2 Akta Dan Garis Panduan Sediada 

3.3 Isu Dan Masalah 

3.4 Prinsip Perancangan untuk Tapak 

Pelupusan Sisa 

Toksid dan Sisa Pepejal 

4.0 Garis Panduan Perancangan untuk 

Tapak Pelupusan Sisa Toksid 

4.1 Kriteria Pemilihan Tapak 

5.0 Sisa Buangan Pepejal 

5.1 Identifikasi 

5.2 Akta dan Garis Panduan Sediada 

5.3 Isu dan Masalah 

5.4 Garis Panduan Perancangan Tapak 

Pelupusan Sisa Pepejal 

5.4.1 Pemilihan Tapak 

5.4.2 Kawalan Keselamatan 

5.4.3 Kaedah Penimbusan 

5.4.4 Kaedah/Program Kitaran 

Semula (Recycle) 

6.0 Perancangan dan Pembangunan Semula 

Bekas Pelupusan Sisa Pepejal 

9-11-1


Tekanan pembangunan yang tinggi telah menyebabkan 

pengurusan bahan-bahan buangan menjadi lebih kompleks dan salah 

satu isu utama masa kini ialah masalah pelupusan sisa-sisa pepejal dan 

sisa toksid. Oleh itu, garis panduan ini disediakan untuk memberi 

panduan dalam mengenalpasti perletakan tapak pelupusan sisa toksid 

dan sisa pepejal yang dapat membantu pihak berkuasa negeri, pihak 

berkuasa tempatan dan pihak-pihak lain yang terlibat dalam 

menentukan dan merancang tapak-tapak yang sesuai untuk tujuan 

tersebut. Pemilihan tapak tersebut adalah perlu mengambil kira keadaan 

fizikal dan geologikal tanah, lokasi dan saiz tapak, kemudahan 

infrastruktur yang perlu, aspek sosial, aspek persekitaran, kategori tanah 

dan keperluan penyediaan 'transfer station'. 

Tapak pelupusan sisa toksid dan sisa pepejal merupakan satu 

kawasan yang dirizabkan khas bagi tujuan mengumpul, menyelenggara 

serta menghapuskan bahan-bahan buangan sisa toksid dan sisa pepejal 

sama ada daripada sektor perindustrian, perdagangan atau 

perkhidmatan. 

9.11.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN UNTUK TAPAK 

PELUPUSAN SISA TOKSID 

Jadual 9.11: Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa 

Toksid 

Pemilihan 

Tapak 

Fizikal 

1. Tidak termasuk kawasan bekalan air dan 

tadahan air mengikut dasar Jabatan 

Bekalan Air, kawasan banjir, kawasan 

aliran air (sungai dan paya), kawasan 

kecerunan melebihi 20%, paras air bawah 

tanah yang rendah dan bertanah pamah. 

9-11-2


Kemudahan 

Infrastruktur 

Geologikal 

1. Laluan masuk yang sempurna dan mudah 

dihubungi dari kawasan perindustrian; dan 

2. Mempunyai kemudahan infrastruktur 

seperti bekalan air, elektrik dan 

telekomunikasi yang mencukupi. 

1. Mengandungi lapisan telap air yang 

rendah, ketebalan melebihi 5 meter 

2. Kawasan yang mempunyai gegaran gempa 

bumi yang rendah sekurang-kurangnya 500 

meter daripada punca asal 

3. Kawasan yang bebas dari runtuhan dan 

hakisan tanah; retakan batu-batan; 

kawasan lombong dan bekas lombong serta 

kawasan berpasir dan telap air. 

Lokasi 

Saiz 

dan 

1. Keluasan minimum 60 hektar dengan 

kelebaran 30 meter. 

2. Zon penampan minimum 200 meter dan 

ditutup daripada pemandangan. 

3. Jarak yang dekat dari sumber bahan 

buangan/kawasan perindustrian sedia ada 

dan dirancang; dan 

4. Berpotensi untuk pembesaran tapak di 

mana hadapan. 

Sosial dan 

Persekitaran 

Kategori 

tanah 

Transfer 

Station 

1. Jauh dari kawasan yang mempunyai 

kepadatan penduduk yang tinggi dan 

kawasan keutamaan pembangunan kirakira 

10-15 km. 

2. Jauh dari kawasan-kawasan yang 

mempunyai nilai-nilai estetaik, sejarah dan 

tempat-tempat pengekalan iaitu tamantaman 

awam, zon tentera dan kawasan 

rekreasi kira-kira 10km; dan 

3. Tempat yang tidak mempunyai kehidupan 

liar atau binatang terpelihara. 

1. Keutamaan diberi kepada tanah kerajaan 

sedia ada yang mempunyai anggaran kos 

pembayaran balik pampasan tanah yang 

rendah; dan 

2. Hutan simpanan dan pinggiran kawasan 

tadahan juga boleh dipertimbangkan. 

1. Disediakan ‘Transfer Station’ ditempat 

yang sesuai untuk tujuan kitaran semula 

( recycle) 

9-11-3


9.11.2 SISA BUANGAN PEPEJAL 

Sisa buangan pepejal adalah terdiri daripada pelbagai komponen 

bahan buangan yang tidak bertoksid dan dikategorikan kepada tujuh (7) 

bilangan. Di bawah peruntukan Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974, 

dalam seksyen 34A, perkara 18(b) dan 18(c) telah menggariskan jenisjenis 

rawatan pelupusan bahan buangan pepejal. Laporan Cadangan 

Pemajuan (LCP) termasuk menerimapakai Akta A 933 (tree preservation 

order) dan Kajian Penilaian Kesan Keatas Alam Sekitar (EIA) disediakan 

sebelum sesuatu perancangan tapak pelupusan sisa pepejal 

dipertimbangkan. 

9.11.3 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK PELUPUSAN 

SISA PEPEJAL 

Jadual 9.12: Garis Panduan Perancangan Tapak Pelupusan Sisa 

Pepejal 

Pemilihan 

Tapak 

(sekurangkurangnya 

satu 

tapak untuk 30000 

penduduk/dalam 

lingkungan 10 km 

bagi sesebuah 

petempatan. 

Mempunyai 

sokongan tapak 

pengumpulan 

sampah dalam 

lingkungan 5km.) 

Fizikal 

1. Tidak termasuk kawasan bekalan 

air dan tadahan air; kawasan 

banjir;kawasan aliran air, paras air 

bawah tanah yang rendah; bertanah 

pamah,; kawasan paya dan lumpur; 

muara/pesisiran pantai dan tapak 

yang sesuai untuk pertimbangan 

adalah zon industri dan terdiri 

daripada gaung/lurah yang tidak 

ada kepentingan. 

Ekonomi 1. Lokasi-jarak masa dari tempat 

sumber utama bahan hendaklah 

tidak melebihi setengah hari 

perjalanan sebab sisa-sisa ini cepat 

busuk. 

2. Keluasan minimum tapak 50-60 

hektar dengan jangka usia projek 

kira-kira 20 tahun. 

9-11-4


3. Mudah mendapatkan tanah untuk 

penimbusan; laluan jalan dan 

keluar masuk yang sempurna; 

anggaran kos pembayaran balik 

pampasan rendah; mudah 

dihubungi dan kos pengangkutan 

minima; tidak mempunyai halangan 

untuk tujuan pembesaran tapak 

projek dan mengambil kira faedah 

tapak pelupusan selepas siap jangka 

projek. 

Sosial 

Alam 

Sekitar 

1. Utamakan tanah kerajaan untuk 

memudahkan urusan pengambilan 

balik. 

2. Jauh dari kawasan yang 

mempunyai kepadatan penduduk 

yang tinggi dan keutamaan 

pembangunan hendaklah sekurangkurangnya 

5-10km. 

1. Pertimbangan dari aspek 

geoteknikal iaitu gunatanah sedia 

ada, jenis permukaan tanah, paras 

air bawah tanah dan kestabilan 

kecerunan termasuk laporan EIA. 

Kawalan Keselamatan 

1. Kawalan Ke atas Air 

Kurasan 

2. Kawalan Ke atas 

Pelepasan gas 

Kawalan ke atas permukaan air iaitu 

disalur keluar melalui perparitan yang 

disediakan berasaskan piawaian 

‘parameter’. Sistem peparitan 

‘perimeter dyke’ sementara, kolam 

perangkap mendap dan perangkap 

mendap hendaklah dibina di kawasan 

punca bahan timbus. Kemudahan 

‘lechate collection’ hendaklah 

disediakan. 

Mematuhi syarat-syarat geologi, 

hidrologi dan menggunakan tanahtanih 

asal untuk tujuan penimbusan. 

Menggunakan ‘Permeable Method’ 

serta ‘Impermeable Method’ dan 

permukaan atas lohong-lohong batu 

kerikil tidak boleh ditimbus dengan 

tanah tanih ataupun ditanami sebarang 

tumbuhan 

9-11-5


Kaedah Penimbusan 

1. Kaedah “Open Dumping” Tidak teratur dan terdedah kepada bau 

busuk dan pembiakan serangga dan 

binatang kecil. 

2. Kaedah ‘Sandwich’ Secara lapisan demi lapisan secara 

mendatar. Setiap antara lapisan ini 

ditimbus/ditutup dengan tanah. 

3. Kaedah ‘Cell” Cara menimbus sisa buangan dengan 

lapisan tanah pada setiap hari iaitu 

dengan ketebalan 20 cm. Pada lapisan 

penutup perantaraan hendaklah pada 

ketebalan 30cm dan lapisan akhir 

penutup pada ketebalan 60cm. 

Kaedah Kitaran Semula 

Pengasingan bahan buangan melalui 

proses kitaran semula (recycle) perlu 

digunakan. Langkah ini dapat 

mengurangkan jenis bahan buangan 

yang bukan ‘biodegradable’ dilupuskan 

di tapak pelupusan sampah berkenaan. 

9.11.4 GARIS PANDUAN UNTUK PEMBANGUNAN SEMULA 

BEKAS KAWASAN TAPAK PELUPUSAN SISA PEPEJAL. 

Jadual 9.13: Garis Panduan Pembangunan Semula Bekas 

Kawasan Tapak Pelupusan Sisa Pepejal 

Aktiviti yang 

dibenarkan 

Aktiviti yang 

tidak 

dibenarkan 

Syarat-syarat 

Tapak pelupusan di sekitar pesisiran pantai / muara sungai 

Tujuan 

a) Taman-taman 

rekreasi aktif 

dan pasir 

seperti: 

- taman 

awam 

- padang 

permainan 

1. Kawasan 

kediaman 

2. Marina 

3. Industri 

besar dan 

kecil 

kecuali 

Cottage 

a) Tiada bangunan 

kekal dalam 

lingkungan jarak 10m 

dari ‘Mean Low Water 

Mark’ (MLWM). 

b) Had struktur 

bangunan yang 

dibenarkan tidak 

Kawasan pantai 

adalah sensitif 

dan sentiasa 

berubah kesan 

daripada 

hakisan. 

Supaya 

9-11-6


Aktiviti yang 

dibenarkan 

Aktiviti yang 

tidak 

dibenarkan 

Syarat-syarat 

Tujuan 

kanakkanak 

Industry 

melebihi ketinggian 

pokok-pokok. 

c) Penanaman semula 

pokok-pokok dan 

tumbuh-tumbuhan 

semulajadi. 

pembangunan 

secucuk dengan 

suasana 

keaslian 

semulajadi. 

Supaya 

memampatkan 

struktur / 

timbusan 

tanah. 

b) Tempat-tempat 

peranginan 

seperti chalets 

dan motel 

a) Bangunan perlu 

dianjak tidak kurang 

60m (bagi pantai 

berpasir dan berbatu) 

dan 400 meter (bagi 

pantai berlumpur) 

yang diukur dari 

garisan MLWM. 

b) Had ketinggian tidak 

melebihi 2 tingkat 

dengan kepadatan 

hanya 4 unit 

chalet/motel setiap 

0.2 hektar. 

c) Rupa bangunan 

menggambarkan 

warisan negara 

Anjakan 

bangunan bagi 

mengelak 

daripada 

hakisan. 

Supaya 

pembangunan 

seimbang 

dengan alam 

sekitar dan 

kedudukan 

semulajadi. 

Mengawal 

kebersihan 

kawasan 

tersebut. 

c) Cottage 

industry / 

industri 

kampung 

- pusat 

kraftangan 

& anyaman 

d) Pusat budaya 

dan kesenian 

a) Aktiviti yang tidak 

menggunakan / 

memproses bahan 

mentah seperti 

belacan, keropok dan 

sebagainya. 

b) Tidak dibenarkan 

mengorek tapak 

untuk aktiviti 

berkaitan. 

9-11-7


Aktiviti yang 

dibenarkan 

Aktiviti yang 

tidak 

dibenarkan 

Syarat-syarat 

Tujuan 

e) Padang Golf 

a) Mewujudkan zon 

penampan seluas 20m 

dari MLWM. 

b) Tiada bangunan 

kekal dalam kawasan 

60m dari MLWM. 

c) Mengikut Piawaian 

Perancangan dan 

Pembangunan 

Padang Golf JPBD. 

f) Sistem 

perhubungan 

a) Jalan boleh dibina di 

sepanjang pesisiran 

pantai dan muara 

dengan anjakan 

belakang 20m dari 

MLWM. 

Kawasan tanah pamah, gaung lurah, berpaya atau mana-mana bekas lombong 

kolam yang tidak digunakan. 

a) Kawasan / 

Taman 

perumahan 

Kediaman 

Berkepadatan rendah 

dan sederhana 

Memberi ruang 

untuk 

tumbuhan serta 

memapatkan 

tanah. 

b) Pertanian 

c) Penternakan 

Pertanian dan 

Penternakan 

Ternakan lembu tenusu 

dan pertanian komersial 

Tapak 

pelupusan 

mempunyai 

kandungan 

nitrate yang 

tinggi sesuai 

untuk tumbuhtumbuhan. 

9-11-8


Aktiviti yang 

dibenarkan 

Aktiviti yang 

tidak 

dibenarkan 

Syarat-syarat 

Tujuan 

Padang golf 

d) Kawasan 

Perniagaan 

Tertakluk kepada 

Piawaian Perancangan 

dan Pembangunan 

Padang Golf, JPBD. 

Memampatkan 

komposisi tanah 

dengan 

tumbuhantumbuhan. 

e) Padang golf 

f) Kawasan 

rekreasi aktif & 

pasif 

g) Tempat letak 

kereta 

9-11-9


GENERAL PLANT 

FACILITIES 

WATER TREATMENT 

INCINERATION 

TRANSFER 

STATION 

STABILIZATION 

LANDFILL 

Rajah 9.25: Pelan Konsep Cadangan Loji 

Pelupusan Bahan Buangan Terjadual Dan Berbahaya 

(Contoh Yang Disyorkan Di Negeri Sembilan) 

9-11-10


9.12 PIAWAIAN PERANCANGAN TAPAK PENCAWANG 

ELEKTRIK 

Piawaian Perancangan Tapak Pencawang Elektrik 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 





3.0 Piawaian Sediada 



5.1 Lokasi Tapak 

5.2 Saiz dan Fungsi 

5.3 Keperluan Anjakan 

5.4 Rekabentuk Bangunan 

5.5 Had Ketinggian 

5.6 Jalan Masuk 

5.7 Sistem Perparitan 

5.8 Lanskap 

5.9 Kawasan Tadahan 

5.10 Kawasan Berbukit 

5.11 Kawasan Cerun dan Curam 

9-12-1


Perancangan tapak pencawang elektrik bukan semata-mata untuk 

memenuhi keperluan utiliti sahaja, tetapi ia perlu memberi penekanan 

khusus dalam aspek keselamatan. Di samping itu, semua pelan 

susunatur hendaklah mengambilkira tapak pencawang yang 

diperindahkan dari segi aspek rekabentuk bangunan dan meminimakan 

kacauganggu dari segi bunyi bising, gegaran dan pemandangan serta 

kesesuaian persekitarannya. Oleh yang demikian, garis panduan ini 

disediakan untuk membantu Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa 

tempatan, Tenaga Nasional Berhad dan pemaju dalam merancang tapak 

pencawang elektrik di sesuatu kawasan pembangunan. Garis panduan 

yang disediakan adalah merangkumi aspek-aspek: pemilihan lokasi tapak 

yang sesuai, saiz dan fungsi pencawang elektrik, keperluan anjakan 

pencawang elektrik, rekabentuknya, had ketinggian bangunan, jalan 

masuk, sistem perparitan, lanskap, kawasan tadahannya, dan pembinaan 

pencawang elektrik di kawasan berbukit, cerun dan curam. 

Pencawang elektrik adalah merupakan stesen penyaluran dan 

pengagihan elektrik yang dilengkapkan dengan papan suis utama bagi 

sesuatu kawasan mengikut skala. Pencawang elektrik boleh dibahagikan 

kepada beberapa jenis iaitu pencawang masuk utama, pencawang 

pembahagian utama, pencawang elektrik dan stesen suis utama. 

9.12.1 PIAWAIAN SEDIA ADA 

i. Berdasarkan kepada peruntukan keluasan kawasan berdasarkan saiz 

dan fungsi pencawang yang diperlukan serta tertakluk kepada 

persetujuan Tenaga Nasional Berhad. 

ii. Kriteria garis panduan bekalan elektrik hanya mengambilkira faktorfaktor: 

• Punca dan keupayaan bekalan elektrik serta keperluan 

penyediaan ‘sub-station’ bagi zon-zon perancangan tertentu 

(termasuk bilangan dan saiznya); 

9-12-2


• Cara pengagihan tenaga elektrik dan jenis salurannya (samada 

melalui kabel bawah tanah atau atas tanah); dan 

• Kos menyediakan bekalan dan penyelenggaraan. 

9.12.2 GARIS PANDUAN 

i. Lokasi tapak 

• Lokasi pencawang ‘sub-station’ adalah mengikut keperluan 

bekalan elektrik untuk kegunaan domestik, perdagangan dan 

industri; 

• Pembinaan Pencawang Masuk Utama (PMU) 275 kv didapati 

tidak sesuai berhampiran kawasan perumahan, kawasan 

lapang dan kemudahan awam. Zon penampan diperlukan di 

antara pencawang dan gunatanah yang lain. 

• Pelan lokasi Pencawang Masuk Utama (PMU) hendaklah 

dikenakan syarat supaya sekurang-kurangnya 5% daripada 

ruang luar dikhaskan untuk pengindahan (lanskap) dan pelanpelan 

mestilah mendapat kelulusan pihak berkuasa tempatan. 

• Tapak pencawang elektrik tidak sesuai ditempatkan di 

kawasan lapang kerana timbul masalah kacauganggu dari segi 

keselamatan dan estetik. Jika tidak, bentuk bangunan 

hendaklah disesuaikan dengan kawasan persekitaran. (natural 

feature) 

ii. 

Saiz dan Fungsi 

• Struktur rekabentuk bangunan hendaklah menarik dan 

dilengkapi dengan kawalan keselamatan yang lengkap serta 

terhindar dari pencemaran alam sekitar (noise, vibration and 

visual). 

• Jenis-jenis pencawang elektrik serta keluasan tapak 

pencawang adalah seperti berikut: 

9-12-3


Jadual 9.14: Jenis-jenis Tapak Pencawang Elektrik 

Perancangan 

Jenis 

Keperluan 

Perancangan 

Syarat-syarat 

Catatan 

Pencawang 

Masuk Utama 

1. Jenis 

Konventional 

2. Jenis GIS 

1.6 hektar ( 4 ekar) 

0.8 hektar ( 2 ekar) 

Tepi Kawasan 

Pembangunan 

Keluasan Tapak 

Pencawang 

adalah 

berpandukan 

garis panduan 

Tenaga 

Nasional 

Berhad. 

Pencawang 

Pembahagian 

Utama 

45m x 45m ( 150 

kaki) 

Zon penampan 

Jalan Masuk 

Bangunan 

Sebarang 

perubahan saiz, 

bilangan yang 

perlu 

disediakan dan 

perletakan 

adalah 

tertakluk 

kepada 

persetujuan 

Tenaga 

Nasional 

Berhad. 

Pencawang 

Elektrik 

1. ‘Single 

Chamber’ 

16.5m x 13.5m 

(55kaki x 45 kaki ) 

Tidak 

dibenarkan 

mendirikan 

pencawang 

elektrik di atas/ 

bersempadan 

kawasan. 

2. ‘Double 

Chamber’ 

20m x 30m (66 

kaki x 100 kaki) 

Tidak 

dibenarkan 

mendirikan 

pencawang 

elektrik di atas/ 

bersempadan 

kawasan 

lapang. 

9-12-4


• Pembangunan perumahan/perdagangan adalah digalakkan 

supaya pencawang elektrik ditempatkan di dalam bangunan 

yang tertutup dan dipagar dengan memenuhi segala syarat 

dan keperluan yang ditetapkan. 

• Jenis pencawang bagi kawasan perumahan adalah bergantung 

kepada kepadatan perumahan, tempat tapak cadangan 

pencawang dan kesesuaian. 

Jadual 9.15: Keperluan Minima Tapak Pencawang Elektrik 

Jenis Kemudahan 

Keperluan Minima Tapak Pencawang 

Elektrik 

Bil. Keluasan Catatan 

30 unit Perusahaan 

berderet 

12 unit Perusahaan 

ringan berkembar 

100 unit rumah deret 

30 unit rumah kedai 

1 

1 

1 

1 

Ditentukan 

oleh 

TNB 

Bilangan tapak ini adalah 

sebagai garis panduan 

sahaja. 

Sebarang perubahan saiz & 

lokasi adalah tertakluk 

kepada TNB. (bergantung 

kepada beban setiap unit) 

iii. 

Keperluan Anjakan 

• Penentuan anjakan dan jarak antara bangunan adalah 

bergantung kepada jenis bangunan dan had pemisah. 

• Bagi perumahan atau kedai deret tapak pencawang elektrik 

perlu dipisahkan dengan jalan, lorong tepi atau lorong 

belakang. 

• Bangunan perlu dianjakkan sekurang-kurangnya 6 meter (20 

kaki) dari sempadan tapak . 

iv. 

Rekabentuk Bangunan 

• Melambangkan ciri-ciri ‘User- friendly’ 

• Disesuaikan dengan saiz dan fungsi tapak pencawang 

• Kawasan sekitar hendaklah dilanskap atau direkabentuk 

supaya bangunan tidak terlalu menonjol dan terasing daripada 

pembangunan persekitaran. 

9-12-5


v. Had Ketinggian 

• Tidak melebihi 9.1 meter (30 kaki) bagi menyelaraskan 

ketinggian dengan pembangunan persekitaran. 

vi. 

Jalan Masuk 

• Perlu disediakan laluan masuk untuk pengurusan dan 

penyelenggaraan serta memenuhi syarat-syarat yang 

ditetapkan oleh Jabatan Kerja Raya. 

vii. 

Sistem Perparitan 

• Mengikut keperluan dan spesifikasi Akta Jalan, Parit dan 

Bangunan 1976 (Akta 133) dan ‘Sewage and Effluent 

Regulation 1979’. 

viii. 

Lanskap 

• Pemilihan pokok hendaklah menepati dan sesuai dengan 

fungsi, lokasi dan kesesuaian tanah. 

ix. 

Kawasan Tadahan 

• Pihak TNB perlu mengenalpasti kawasan tadahan termasuk 

tapak penjanaan dan tapak stesen bagi perancangan masa 

hadapan dalam menentukan bilangan, lokasi dan jenis 

pencawang di sesuatu kawasan. 

• Menyediakan pelan jaringan bekalan elektrik dan kawasan 

perkhidmatan untuk menentukan lokasi dan ruang. 

x. Kawasan Berbukit 

• Tidak dibenarkan di kawasan yang mempunyai ketinggian 150 

meter (492kaki) dari aras laut. 

• Mengekalkan keadaan topografi asal tanah seberapa yang 

boleh. 

9-12-6


• Pembinaan bangunan pencawang elektrik di lereng bukit 

hendaklah mempunyai rekabentuk bangunan disesuaikan 

dengan elemen persekitaran untuk menjamin ‘natural skyline’ 

yang indah dan suasana harmoni dengan alam. 

xi. 

Kawasan Cerun dan Curam 

• Tidak dibenarkan di kawasan yang mempunyai kawasan cerun 

melebihi 30 darjah 

• Pembinaan di kawasan cerun antara 5-15 darjah dan kawasan 

15-30 darjah dengan langkah-langkah pengawalan runtuhan 

perlu dilaksanakan oleh pemaju iaitu: 

- Meningkatkan kestabilan cerun melalui kerja-kerja 

pemotongan bagi bahagian yang curam. 

- Melaksanakan penyediaan benteng/penghadang iaitu 

samada ‘Gravity retaining wall' dan ‘Crib wall’ yang 

dibentuk oleh ‘precast oncrete’. 

Rajah 9.26: Keperluan Anjakan Bangunan 

6m 

6m 

6m 

6 m (12') 

6m 

12 m (40') 

9-12-7


Rajah 9.27: Keperluan Penyediaan Zon Penampan 

9-12-8


9.13 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK INCINERATOR 

Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator 



Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 


Latar Belakang Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia. 

Merupakan dokumen sokongan kepada garis panduan 

bagi perletakan tapak Incinerator yang lebih 

terperinci oleh Jabatan Alam Sekitar 



3.0 Incinerator 

4.0 Isu-Isu dan Masalah 


6.0 Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator 

Pemilihan Tapak 

6.1.1 Garis Panduan Perancangan Tapak 

Incinerator Skel Kecil 


Incinerator Skel Sederhana 


Incinerator Skel Besar 

9-13-1


Tujuan garis panduan ini disediakan adalah untuk membantu 

pihak berkuasa tempatan, pemaju dan pihak-pihak lain yang terlibat 

dalam menentukan tapak yang sesuai untuk incinerator. Garis panduan 

ini adalah menyokong kepada garis panduan perletakan tapak 

incinerator yang lebih terperinci oleh Jabatan Alam Sekitar. Garis 

panduan telah disediakan untuk pemilihan tapak incinerator mengikut 

sekil incinerator (kecil, sederhana dan besar) dalam aspek-aspek lokasi, 

saiz tapak, kapasiti, rekabentuk bangunan loji, zon penampan yang 

diperlukan, laluan masuk yang perlu, tempat letak kenderaan, keperluan 

lanskap, pemeliharaan alam sekitar dan sebagainya. 

Incinerator merupakan suatu alat untuk memproses bahan-bahan 

buangan melalui proses pembakaran. Secara amnya, konsep pembakaran 

telah lama dipraktikkan oleh manusia dan aktiviti ini adalah meluas. 

Jadual 9.16: Takrifan Incinerator 

Mass 

Burning’ 

Loji pembakaran secara besar-besaran bahan buangan 

pepejal dan sampah sarap. 

Refuse 

Derived 

Fuel 

Sampah sarap diasingkan, diklasifikasikan mengikut 

bahagian tertentu dan seterusnya pemilihan bahagian yang 

boleh diguna semula dan bahagian yang tidak boleh 

terbakar. Baki seterusnya dihancurkan sebelum 

dimasukkan ke dalam Incinerator untuk pembakaran. 

9-13-2


9.13.1 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAPAK INCINERATOR 

Jadual 9.17: Garis Panduan Perancangan Tapak Incinerator 

Lokasi 

Kapasiti 

Bahan 

Pembakar 

Reka bentuk 

Bangunan 

Saiz tapak 

Reka bentuk 

Loji 

Lanskap & 

Alam Sekitar 

Catatan 

Sekil Kecil 

- Sesuai ditempatkan 

dalam kawasan 

pembangunan (bandar) 

yang bertanah pamah) 

- Laluan infrastruktur 

yang sempurna 

- Mudah dihubungi dengan 

kos pengangkutan yang 

minima 

- Keluasan tapak kira-kira 

0.4 hektar (1 ekar) untuk 

15 tan sehari dan 2 

hektar untuk 200 tan 

sehari. 

Diantara 15- 

200 tan sehari 

Bagi tujuan 

‘Heat Recovery 

System’ 

sekurangkurangnya 

150 

tan sehari 

Bahan 

buangan 

domestik 

sahaja 

Rekabentuk 

jenis tertutup 

dan ‘nonintegrated’ 

dan 

mempunyai 

serombong 

mengikut 

ketinggian 

tertentu yang 

diperakui oleh 

JAS 

Mempunyai 

‘HRS’ bagi 

tujuan 

penjimatan 

tenaga elektrik 

tiada tiada Zon penampan 

dari tapak loji 


10m. 

Tertakluk 

kepada ulasan 

EIA, LCP dan 

Akta A 933. 

Kawasan 

lapang/lanskap 

/zon penampan 

diwartakan 

mengikut 

seksyen 62 di 

bawah KTN 

Tempat 

Letak kereta 

1 TLK : 100m 

persegi 

Aksesibiliti 

12-15 meter 

(40-50 kaki) 

9-13-3


Lokasi 

Kapasiti 

Bahan 

Pembakar 

Reka bentuk 

Bangunan 

Saiz tapak 

Reka bentuk 

Loji 

Lanskap & 

Alam Sekitar 

Catatan 

Skel Sederhana 

- Sempadan kawasan 

pembangunan dan di luar 

kawasan pembangunan 

- Kawasan bertanah 

pamah 

- Tidak termasuk kawasan 

banjir 

- Kawasan yang bebas dari 

runtuhan dan hakisan 

- Jarak dari kawasan 

keutamaan 

pembangunan ( maksima 

50km radius) 

- Jauh dari kawasan yang 

mempunyai nilai sejarah, 

estetik dan tempat 

pengekalan. 

- Jauh dari kawasan 

kepadatan penduduk 

tinggi. 

Antara 200- 

400 tan sehari 

Bagi tujuan 

‘Heat Recovery 

System’ 


150 

tan sehari 

Bahan 

buangan 

domestik 

dan bahan 

buangan 

pepejal 

sahaja 

tiada Bagi 35-40 

hektar ( 10 

ekar untuk 

loji) 

Jangka hayat 

20 tahun 

Tapak adalah 

sejenis 

bersepadu di 

mana tapak 

penimbusan 

dan loji 

pembakaran 

diintegrasikan 

di tapak yang 

sama 

Zon penampan 


200 meter – 

500 meter 

Tertakluk 

kepada ulasan 

EIA, LCP dan 

Akta A 933 

Kawasan 

lapang / 

lanskap / zon 

penampan 

diwartakan 

mengikut 

seksyen 62 di 

bawah KTN 

Tempat 

Letak kereta 

1 TLK : 100m 

persegi 

Aksesibiliti 

15-18 meter 

(50-60 kaki) 


9-13-4


Lokasi 

Kapasiti 

Bahan 

Pembakar 

Reka bentuk 

Bangunan 

Saiz tapak 

Reka bentuk 

Loji 

Lanskap & 

Alam Sekitar 

Catatan 

yang sempurna dan kos 

pengangkutan yang 

minima 

- Setengah hari 

perjalanan. 

Skel Besar 

- Di luar kawasan 

pembangunan. 

- Kawasan bertanah 

pamah 

- Tidak termasuk kawasan 

banjir 

- Kawasan yang bebas dari 

runtuhan dan hakisan 

- Jauh dari kawasan yang 

mempunyai nilai sejarah, 

estetik dan tempat 

pengekalan. 

- Jauh dari kawasan 

kepadatan penduduk 

tinggi. 

Melebihi 400 

tan sehari 

Ada ‘Heat 

Recovery 

System’ 

Bahan 

buangan 

domestik 

dan bahan 

buangan 

berjadual 

( Toksid) 

Tiada 

Bagi 60 hektar 

( 10 hektar 

untuk loji) 

Jangka hayat 

20 tahun 

Tapak adalah 

jenis 

bersepadu 

Loji-loji 

pemprosesan 

ini termasuk 

juga aktiviti 

penimbusan 

(landfill) 

‘inorganic 

waste 

physical/ 

chemical 

plant dan 

‘special waste 

plant’’ 

Zon penampan 



10m. 

Tertakluk 

kepada ulasan 

EIA, LCP dan 

Akta A 933. 

Kawasan 

lapang / 

lanskap / zon 

penampan 

diwartakan 

mengikut 

Tempat 

Letak kereta 

1 TLK : 100m 

persegi 

Aksesibiliti 

20-30 meter 

(66-120 kaki) 

9-13-5


Lokasi 

Kapasiti 

Bahan 

Pembakar 

Reka bentuk 

Bangunan 

Saiz tapak 

Reka bentuk 

Loji 

Lanskap & 

Alam Sekitar 

Catatan 


yang sempurna dan kos 

pengangkutan yang 

minima 

seksyen 62 di 

bawah KTN 

- Setengah hari perjalanan 

9-13-6


Rajah 9.28: Incinerator Skel Kecil 

Rajah 9.29: Incinerator Skel Kecil 

SekiKecil 

Kawasan 

Pembangunan 

Kawasan 

Perumahan 

Kawasan 

Perumahan 

Kawasan 

Pembanguna 

9-13-7


Rajah 9.30: Keratan Rentas Laluan Masuk (50 kaki) ke Tapak 

Incinerator Bersaiz Kecil 

Rajah 9.31: Incinerator Skel Sederhana 

9-13-8


Rajah 9.32: Incinerator Skel Sederhana 

KAWASAN 

PEMBANGUNAN 

Jarak 50 km radius 

200m 

Tapak 

Incinerator 

Tapak 

Penambusan 

Zon Penampan 200-500m 



KAWASAN 

PEMBANGUNAN 

KAWASAN 

PERUMAHAN 

9-13-9


Rajah 9.33: Incinerator Skel Besar 


dari Perumahan 

I Rajah 9.34: Incinerator Skel Besar 

ncinerator Sekil Besar 

Zon Penampan 200- 

1000m 


dari Pembangunan 

Tapak 

Incinerator 


9-13-10


Rajah 9.35: Burning Schematic 

Rajah 9.36: Rotary Kiln 

9-13-11


9.14 PIAWAIAN PERANCANGAN KAWASAN PERDAGANGAN 

Piawaian Perancangan Kawasan Perdagangan 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 





3.0 Definisi 

4.0 Prinsip dan Perancangan 

5.0 Dasar Pelaksanaan 


6.1 Perancangan Tapak 

6.2 Jalan 

6.3 Kemudahan Tempat Letak Kereta 

6.4 Rekabentuk 

6.5 Kemudahan Pengangkutan, Lalulintas, 

Utiliti dan Kemudahan Sokongan 

6.6 Perancangan Tanah Lapang Awam dan 

Lanskap 

6.7 Ketinggian Bangunan 

6.8 Zon Penampan 


7.1 Pasaraya 

7.2 ‘Hypermarket’ 

7.3 Rumah Kedai 

7.4 Rumah Kedai Kos Rendah 

7.5 Kompleks Perniagaan, Pejabat, Hotel, 

Dengan Bangunan Tersendiri (Free 

Standing Building) 

7.6 Pusat Penjaja/Kompleks Penjajaan 

7.7 Pasar (Pasar Basah dan Pasar Kering) 

7.8 Pasar Malam dan Pasar Tani 

7.9 Pembangunan Bersepadu 

8.0 Piawaian Perancangan Kawasan 

Perdagangan 

8.1 Kawalan Ketinggian Bangunan 

8.2 Anjakan dan Jarak Antara Bangunan 

8.3 Nisbah ‘Plot’ (Plot Ratio) 

9-14-1


8.4 Kawasan ‘Plinth’/Bangunan 

8.5 Jalan Dalam Kawasan Perdagangan 

8.6 Tempat Letak Kenderaan 

Piawaian ini disediakan bertujuan untuk membantu pihak 

berkuasa tempatan dan pemaju dalam merancang pembangunan 

kawasan perdagangan mengikut hierarki dan fungsi bandar. Garis 

panduan umum yang disediakan adalah merangkumi aspek-aspek: 

perancangan tapak, jalan raya, kemudahan tempat letak kenderaan, 

rekabentuk bangunan, kemudahan, utiliti, perancangan tanah lapang, 

lanskap, ketinggian bangunan, penyediaan zon penampan dan 

sebagainya. Selain itu, terdapat juga garis panduan khusus mengikut 

jenis-jenis perdagangan seperti pasaraya, ‘hypermarket’, rumah kedai, 

kompleks perniagaan, pusat penjaja, pasar, pasar malam dan pasar tani. 

Perdagangan bermaksud apa-apa aktiviti perniagaan, pekerjaan 

atau lapangan termasuk penawaran barangan atau perkhidmatan, 

penyimpanan atau pertukaran apa jua jenis barangan untuk tujuan 

perniagaan. 


Perancangan Tapak 

i. Kawasan perdagangan perlu dilengkapi dengan sistem 

pengangkutan awam dengan mengambilkira keupayaan, 

kesan lalulintas dan hierarki jalan untuk mengelakkan 

pembaziran sumber serta memberi keselesaan, 

mudahsampai dan menjaminkan keselamatan kepada 

pengguna; 

9-14-2


ii. Menumpukan perdagangan berdensiti tinggi di sepanjang 

jalan utama; 

iii. Aktiviti-aktiviti perdagangan ringan dan perkhidmatan 

yang tidak mencemar boleh diletakkan berhampiran 

dengan kawasan perumahan; 

iv. Aktiviti-aktiviti perdagangan yang menjana lalulintas 

hendaklah diletakkan berhampiran jalan yang paling 

sesuai dengan jenis kenderaan yang akan mengunjunginya; 

v. Perniagaan berbentuk gedung membeli-belah iaitu 

‘hypermarket’ seperti Makro, Giant, Carrefour dan 

sebagainya lebih sesuai diletakkan di sepanjang jalan 

utama dan jalan-jalan yang menghubungkan sesuatu 

bandar dengan pusat-pusat perniagaan yang lain. Ianya 

adalah bertujuan untuk mengukuhkan fungsi kawasan 

perniagaan sebagai fokus dan tumpuan aktiviti pusat 

bandar; 

vi. Pasar malam dan pasar tani sebagai salah satu pusat 

tumpuan ramai hendaklah disediakan di lokasi yang 

strategik, mudahsampai, selamat, teratur, indah dan 

dilengkapi dengan kemudahan-kemudahan awam seperti 

kios, pondok telefon, tandas awam, surau dan tempat letak 

kereta sesuai dengan budaya tempatan; 

vii. Bangunan perdagangan berbentuk teres tidak semestinya 

menghadap jalan utama sehingga menimbulkan satu 

keadaan berderet. Tiap-tiap deretan 15 unit perlulah 

menyediakan ‘break’ samada dalam bentuk kemudahan 

rekreasi, jalan atau penampan hijau (green buffer); dan 

viii. Perancangan kawasan perdagangan perlu mengambilkira 

topografi asal tapak dan disesuaikan dengan elemenelemen 

buatan supaya dapat mewujudkan pandangan 

menarik, mercutanda dan ‘skyline’ yang harmoni dan 

seimbang 

9-14-3


Jalan 

i. Kawasan perniagaan perlu dilengkapkan dengan sistem 

dan hierarki jalan serta laluan fizikal yang berterusan, 

berteduh, mesra kanak-kanak (child-friendly), orang-orang 

tua dan golongan kurang upaya; 

ii. Pusat aktiviti perdagangan perlu dilengkapkan dengan 

laluan (access) dan siarkaki yang berterusan; dan 

iii. Kategori jalan hendaklah mematuhi ‘Guidelines and 

Geometric Standards On Road Network System’ dan Garis 

Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti yang 

disediakan oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa 

Semenanjung Malaysia. 

Kemudahan Tempat Letak Kenderaan 

i. Perlu menyediakan kemudahan tempat letak kenderaan di 

kawasan perdagangan yang meliputi perkara-perkara 

berikut : 

a. Tempat letak kereta ‘off street parking’; 

b. Tempat letak kereta ‘on street parking’ disediakan 

kecuali di kawasan berikut : 

• Di tempat laluan keluar masuk ke bangunan, 

kawasan memunggah barang dan kawasan laluan 

perkhidmatan seliaan; 

• Tidak menghalang penglihatan dipersimpangan 

jalan, laluan lintasan pejalan kaki, perhentian bas 

dan perhentian teksi; dan 

• Dibenarkan hanya pada sebelah tepian jalan sahaja. 

c. Tempat letak kereta perlu diberi keutamaan kepada 

kenderaan perkhidmatan dan lain-lain kenderaan 

sendirian; 

ii. 

Tempat letak kenderaan direkabentuk dan mengambilkira 

faktor keselamatan; 

9-14-4


iii. Tempat letak kenderaan perlu menempatkan ruang-ruang 

menunggu dan disediakan kemudahan awam yang sesuai 

dan mudah diselenggara; 

iv. Memperuntukkan 15 peratus kawasan meletak kenderaan 

untuk penanaman pokok. Boleh mengadakan kotak 

tanaman atau pergola sebagai ganti jika kawasan adalah 

terhad; 

v. Menyediakan ruang minimum 2 meter pembahagi lot 

kereta untuk penanaman pokok dan juga ruang penanaman 

rumput atau ‘grasscrete’; 

vi. Menanam satu pokok utama bagi setiap tiga petak letak 

kereta iaitu pokok yang rendang, tidak mempunyai akar 

merebak, tidak berbuah, dahan tidak rapuh, tidak 

mempunyai daun yang kerap gugur dan mudah 

diselenggara; 

vii. Menanam pokok renek dan penutup bumi di kawasan jalan 

masuk utama, di pembahagi dan pinggiran tempat letak 

kereta. 

viii. Mereka bentuk elemen-elemen lanskap kejur seperti lampu 

dan permukaan batu-batan sesuai dengan lanskap lembut; 

dan 

ix. Menyediakan ruang penanaman 1.5 meter x 2.5 meter 

setiap 3 lot kereta bagi tempat letak kereta di bahagian 

depan kedai; 

Rekabentuk 

i. Rekabentuk bangunan yang harmoni, unik dan menarik 

hendaklah diwujudkan dengan mengambilkira ciri-ciri 

senibina yang melambangkan sosio-budaya tempatan; 

ii. Ciri-ciri rekabentuk dan jenis bangunan perdagangan 

hendaklah anjal kepada keperluan pelbagai aktivitinya 

tetapi mencerminkan konsep pembangunan kawasan 

9-14-5


bandar yang efisien dan berfungsi, berwarna-warni dan 

menarik; 

iii. Rekabentuk bangunan hendaklah mengambilkira keadaan 

keadaan topografi semulajadi kawasan dan diadunkan 

dengan elemen-elemen buatan tanpa menjejaskan 

kestabilan, kesinambungan, keharmonian dan keunikan 

alam semulajadi; 

iv. Rekabentuk kawasan perdagangan hendaklah mempunyai 

jaringan lorong mengikut tujuan dan fungsi; 

v. Pembangunan bangunan perdagangan hendaklah seimbang 

dan ketinggian yang berpatutan tanpa menjejaskan 

keselesaan serta keselamatan pengguna; 

vi. Mewujudkan aktiviti perdagangan berasaskan konsep 

‘market-place’ untuk pelancong-pelancong; 

vii. Kawasan perdagangan perlu direkabentuk supaya 

mempunyai identiti sesuai dengan aset dan imej yang perlu 

dipersembahkan supaya mempunyai ‘sense of belonging’; 

viii. Perancangan kawasan perdagangan hendaklah 

mengambilkira bangunan-bangunan bersejarah yang boleh 

dikekalkan serta meningkatkan imej dan ‘sense of place’ 

dan mewujudkan bangunan utama, jalan sebagai 

‘landmark’ dan pandu arah; 

ix. Kawasan perniagaan dirancang untuk pelbagai kemudahan 

perdagangan yang sesuai, lengkap, penyayang dan selamat 

untuk penduduk setempat; 

x. Mewujudkan konsep ‘street shopping’ dengan kemudahan 

pejalan kaki yang luas berkonsepkan ‘pedestrian mall’; 

xi. Perniagaan seperti pasar, kedai dan gedung membeli-belah 

lebih sesuai diletakkan di sepanjang jalan utama dan jalanjalan 

yang menghubungkan sesuatu kawasan perniagaan 

dengan pusat perniagaan yang lain. Ia bertujuan untuk 

mengukuhkan fungsi kawasan perniagaan sebagai fokus 

atau tumpuan aktiviti perdagangan. Aktiviti di kawasan ini 

9-14-6


xii. 

xiii. 

perlulah beroperasi siang dan malam agar ianya kelihatan 

‘lively’ sepanjang masa; 

Tempat berniaga ‘informal’ secara bersepadu (simbiotik) 

sebagai salah satu pusat tumpuan ramai disediakan di 

lokasi yang strategik, mudahsampai, selamat, bersih, indah 

dan cukup dengan kemudahan-kemudahan awam; dan 

Perancangan antara bangunan-bangunan perniagaan perlu 

mengambilkira penyediaan ‘pedestrian mall’, ‘courtyards’ 

dan lain-lain bentuk ruang lapang berlanskap bagi 

mewujudkan persekitaran yang mesra dan ceria, sihat, 

subur, indah dan berinteraksi. 

Kemudahan Pengangkutan, Lalulintas, Utiliti dan 

Kemudahan Sokongan 

i. Pusat pengangkutan awam yang sesuai dan mudahsampai 

perlu diwujudkan; 

ii. Kemudahan laluan pejalan kaki yang bersistematik, selesa 

dan selamat yang menghubungkan tempat-tempat 

tumpuan awam hendaklah disediakan; 

iii. Menggalakkan penyediaan laman dalam (courtyard) 

sebagai satu kemudahan dan pengaliran udara yang lebih 

baik; 

iv. Menyediakan sistem perparitan yang berkeupayaan 

menerima ‘stom water’ yang maksimum; 

v. Menyediakan sistem pelupusan sampah perdagangan yang 

sesuai dengan cara hidup pelanggan-pelanggan bandar; 

vi. Kemudahan perkhidmatan dan sosial merupakan 

komponen yang perlu diselaraskan dalam kawasan 

perdagangan seperti menyediakan ruang untuk surau dan 

kawasan rekreasi untuk kanak-kanak; 

9-14-7


vii. Mewujudkan elemen rekabentuk kemudahan sokongan 

seperti 'boulevard', mercu tanda, 'vista', 'pedestrian mall' 

dan 'street scape'; 

viii. Mengambilkira keperluan semua golongan masyarakat 

termasuk golongan kurang upaya dan istimewa; dan 

ix. Menyediakan laluan kemudahan utiliti dengan 

menggunakan konsep bistari (common trenching) melalui 

rangkaian dan jaluran bawah tanah. 

Perancangan Tanah Lapang Awam dan Lanskap 

i. Memperuntukan 10% daripada kawasan pembangunan 

untuk tanah lapang awam; 

ii. Aktiviti perdagangan hendaklah dilengkapi dengan 

berbagai kemudahan tanah lapang untuk interaksi sosial 

seperti, dataran, plaza dan courtyards; 

iii. Rangkaian badan air, taman, tanah lapang, dataran laluan 

pejalan kaki dan basikal, hendaklah dijadikan konsep 

perancangan kawasan perdagangan untuk mewujudkan 

persekitaran yang berbudaya dan berimej; dan 

iv. Menggalakan teduhan matahari dengan mewujudkan 

persekitaran yang hijau di sekeliling bangunan dengan 

memperkenalkan lanskap, di dalam dan di luar bangunan 

seperti taman atas bumbung, courtyard dan sebagainya. 

Ketinggian Bangunan 

i. Ketinggian bangunan perdagangan ditentukan oleh faktorfaktor 

berikut: 

- had yang dianggap menghormati kesendirian (privacy) 

bangunan jiran; 

- Hak jiran kepada udara, cahaya suria, sudut dan lorong 

pandangan; 

- Jenis aktiviti perdagangan dan perletakannya; dan 

9-14-8


- Nisbah plot dan kawasan liputan tapak yang 

dibenarkan. 

ii. Ketinggian bangunan pencakar langit hendaklah 

melambangkan keindahan kesenian dan kedaulatan 

bangsa. 

iii. Senibina dan rekabentuk kawasan perdagangan yang kaya 

dengan elemen senibina seperti tembok, arked, ruang legar 

dan arches dengan pertalian dan pengertian yang jelas 

adalah digalakkan untuk mewujudkan ‘sense of belonging 

dan sense of identity’. 

iv. Saiz dan perletakan papan tanda iklan perniagaan mesti 

mengikut satu susunan yang seragam. Papan tanda iklan 

mesti menggunakan Bahasa Malaysia, dan papan tanda 

perlu dapat berfungsi pada waktu siang dan malam, serta 

tidak menjejaskan prestasi lalulintas di kawasan 

bersebelahan. 

Zon Penampan 

i. Zon penampan hijau (green buffer) adalah khusus untuk 

mengawal pencemaran udara, melindungi pemandangan 

dan memperindahkan kawasan serasi dengan kawasan 

sekitarnya. 


Garis panduan khusus adalah merangkumi jenis-jenis 

perdagangan seperti berikut: 

a. Pasaraya 

b. ‘Hypermarket’ 

c. Rumah Kedai 

d. Rumah Kedai Kos Rendah 

9-14-9


e. Kompleks perniagaan, Pejabat, Hotel dengan bangunan 

tersendiri 

f. Pusat Penjaja/Kompleks Penjajaan 

g. Pasar 

h. Pasar Malam dan Pasar Tani 

i. Pembangunan Bersepadu 

9.14.3 PIAWAIAN 

Kawalan Ketinggian Bangunan 

Bagi menentukan kawalan ketinggian, beberapa fakor perlu diambilkira: 

• Pertimbangan pengekalan mercutanda dan taman bandar 

• Keperluan 'functional' aktiviti perdagangan 

• Kapasiti kemudahan-kemudahan infrastruktur 

• Keperluan-keperluan kawasan terkhusus 

Anjakan dan Jarak antara Bangunan 

Anjakan bangunan-bangunan perlu disediakan bagi pembangunanpembangunan 

berikut: 

• Pembangunan 'infill' rumah kedai 

• Pembangunan komprehensif rumah kedai 

• Pembangunan 'free standing'. 

Bagi bangunan lima (5) tingkat dan lebih, jarak antara bangunan 

ditentukan melalui pembangunan tengen 30 darjah iaitu: 

• Bagi bangunan dalam lot yang sama, tangen 30 darjah dikira dari 

dinding ke dinding bangunan bersebelahan 

• Bagi bangunan dalam lot yang berlainan, tengen 30 darjah dikira dari 

dinding ke garis sempadan tapak. 

9-14-10


Nisbah ‘Plot’ (Plot Ratio) 

Formula yang sering digunakan di dalam pengiraan nisbah plot adalah: 

Nisbah Plot = (jumlah luas lantai) ÷ (1.3 x jumlah luas tapak) 

Kawasan ‘Plinth’ 

Kawasan ‘plinth’ adalah bahagian kawasan dari sesuatu lot yang akan 

diliputi oleh bangunan. Kawasan ‘plinth’ yang dikenakan adalah: 

• Rumah kedai = 100%, walau bagaimanapun, digalakkan penyediaan 

ruang lanskap, ‘setback’ dan ‘pedestrian’ street selebar 3 meter. 

• Kompleks perniagaan, pejabat, hotel dengan bangunan tersendiri = 

60%. Keluasan lot ini mestilah mencukupi untuk memuatkan ruang 

tempat letak kereta terbuka, ruang siarkaki, 10% tanah lapang yang 

diintegrasikan dengan 'urban design' di hadapan bangunan. Ruang 

utiliti, memunggah serta ruang pembuangan sampah disediakan di 

bahagian belakang. 

• Bagi kawasan luar bandar, ruang anjak bangunan 20m hendaklah 

disediakan di sekeliling bangunan sebagai ruang sirkulasi. 

Jalan dalam Kawasan Perdagangan 

Piawaian bagi kategori-kategori jalan di dalam kawasan perdagangan 

adalah seperti di dalam Jadual 9.18 dan Jadual 9.19. 

9-14-11


Jadual 9.18: Kategori Jalan dalam Kawasan Perdagangan 

Kategori 

Jalan 

Jalan tempatan 

‘Collector road’ 

Jalan 

perkhidmatan 

Piawaian Jalan 

40-50m - jalan tempatan yang utama di kawasan-kawasan 

perniagaan. 

30-40m – ‘collector road’ memungut dan membawa trafik 

masuk dan keluar dari kawasan perniagaan. 

20 meter bagi jalan biasa dan 15 meter bagi jalan 

perkhidmatan yang kecil. 

Jalan belakang Rumah kedai 1-3 tingkat memerlukan jalan belakang 6m. 

Rumah kedai > 4 tingkat memerlukan jalan belakang 

12m. 

Jalan tepi Rumah kedai 1-3 tingkat memerlukan jalan belakang 6m. 

Rumah kedai > 4 tingkat memerlukan jalan belakang 

12m. 

Jalan buntu 

Tidak dibenarkan di kawasan perniagaan. 

‘Cul-de-sac’ 

Laluan pejalan 

kaki & ‘urban 

path’ 

3m bagi kawasan pusat perniagaan dan pusat bandar 

2.5m bagi kawasan perniagaan luar bandar dan pusat 

petempatan. 

Jadual 9.19: Keperluan Jalan Minimum mengikut Jenis 

Jenis 

Pembangunan 

Perniagaan 

Jalan 

Lebar Jalan dan Lorong (kaki) 

Jalan 

susur 

Lorong 

belakang 

Lorong 

tepi 

Rumah kedai 100' 50' 20' 20-40' 

Kompleks perniagaan 100' ; 132' 50' 40' 40' 

9-14-12


Tempat Letak Kenderaan 

Jadual 9.20: Piawaian Tempat Letak Kereta 

Pejabat / hotel • 1 petak kereta / 47 meter persegi. 

• 1 petak motorsikal / 47 meter persegi. 

• Tambahan 10% dari jumlah-jumlah tersebut 

untuk pelawat. 

• Tambahan 2 bay untuk bas pelancongan. 

Rumah kedai • 2 petak kereta / 47 meter persegi 

Emporium, arked, • 1 petak kereta / 47 meter persegi. 

pusat membeli-belah, • 1 petak motorsikal / 47 meter persegi. 

butik, studio fesyen, 

pusat pembangunan, 

pusat pembangunan 

perniagaan 

komprehensif, kelab 

malam & gelanggang 

bowling. 

Pasar, pasar mini • 1 petak kereta / 24 meter persegi. 


Dewan persidangan, • 1 petak kereta / 5 tempat duduk 

oditorium, bilik • 1 petak motorsikal / 500 meter persegi. 

sumber, dewan • 2 bay untuk bas 

sebarguna, dewan 

orang ramai. 

Restoran, kedai • 1 petak kereta / 24 meter persegi. 

makan, kelab malam, • 1 petak motorsikal / 24 meter persegi. 

kafeteria, ‘snack 

bars’, ‘grill rooms’, 

‘steak house’. 

Ruang untuk • minimum 9 meter x 8 meter 

9-14-13


pemunggahan • luas petak untuk treler 14 kaki x 60 kaki 

Ruang untuk gudang 

dan stor 

• 1 petak kereta bagi 235 meter persegi yang 

pertama. 


• Tambahan 10% dari jumlah petak kereta 

untuk pelawat. 

• 1 petak lori / 470 meter persegi 

• Tambahan 1 petak kereta untuk 100-200 

meter persegi ruang lantai 

9-14-14


9.15 PIAWAIAN PERANCANGAN KAWASAN PERINDUSTRIAN 

Piawaian Perancangan Kawasan Perindustrian 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 





3.0 Pembangunan Kawasan Perindustrian 

4.0 Prinsip Perancangan Kawasan Perindustrian 


5.1 Komponen Perancangan Kawasan 

Perindustrian 


5.3 Pengezonan 

5.4 Keluasan dan Saiz Minimum Lot 

5.5 Anjakan Bangunan 

5.6 Had Ketinggian Bangunan 

5.7 Ruang Untuk Pemunggahan 

5.8 Tempat Letak Kenderaan 

5.9 Tempat Letak Lori dan Traler 

5.10 Sistem Rangkaian Jalanraya dan 

Pengangkutan 

5.11 Tapak Pelupusan Sementara (Transfer 

Point) Sisa Toksid 

dan Sisa Pepejal Kawasan 

Perindustrian 

5.12 Zon Penampan 

5.13 Asrama Pekerja 

5.14 Rekreasi 

5.15 Kedai dan Gerai 


6.1 Taman Industri Berteknologi Tinggi 

6.2 Industri Bertingkat 

6.3 Industri Perkhidmatan Pusat Servis 

Kereta 

6.4 Taman Perdagangan 

7.0 Piawaian Kawasan Perindustrian 

9-15-1


Kepesatan pembangunan ekonomi telah meningkatkan pemajuan 

tanah untuk pembangunan industri. Berikutan daripada proses 

perindustrian, pelbagai masalah telah wujud seperti kewujudan kilang 

haram dan berbahaya, kesesakan kawasan industri, masalah pengurusan 

sisa industri dan masalah pencemaran, yang memerlukan perancangan 

kawasan industri yang lebih rapi. Oleh itu, garis panduan ini perlu 

disediakan untuk membantu pihak berkuasa tempatan, agensi-agensi 

kerajaan, badan-badan berkanun dan pihak swasta di dalam menentukan 

kesesuaian lokasi, tapak serta kemudahan-kemudahan lain yang perlu 

disediakan bagi pembangunan industri. Garis panduan ini meliputi aspekaspek: 

komponen kawasan perindustrian, perancangan tapak 

perindustrian, pengezonan kawasan industri, keluasan dan saiz minimum 

lot, anjakan bangunan, hak ketinggian bangunan, ruang untuk 

pemunggahan, tempat letak kenderaan, sistem rangkaian pengangkutan, 

tapak pelupusan sementara, tapak pelupusan sisa toksid, zon penampan, 

asrama pekerja dan sebagainya. 

Perindustrian adalah melibatkan aktiviti-aktiviti yang 

menukarkan bahan-bahan mentah kepada produk-produk dan ia 

melibatkan proses pengeluaran. Industri boleh dikategorikan kepada lima 

(5) jenis yang utama iaitu industri ringan, industri sederhana, industri 

berat, industri khas dan industri kecil dan sederhana (IKS). 

9.15.1 KATEGORI INDUSTRI 

a) Industri Ringan 

• Industri Ringan Jenis A 

Industri yang tidak menghasilkan bunyi yang kuat dari 

penggunaan mesin, kipas, alat pendingin serta lain-lain peralatan 

yang digunakan. Kadar bunyi yang dihasilkan adalah tidak 

melebihi 65 dB(A)Leq. 

9-15-2


• Industri Ringan Jenis B 

Industri ini tidak menghasilkan bunyi yang kuat dari peralatan 

yang digunakan. Kadar bunyi yang dihasilkan tidak melebihi 65 

dB(A)Leq. Ia mungkin menghasilkan sedikit bahan buangan yang 

boleh dikumbah semula sebelum dibuang dan mematuhi kelas A 

dan B Kualiti Alam Sekitar. 

Ia adalah boleh ditempatkan berhampiran dengan kawasan 

kediaman atau kawasan pembangunan. 

b) Industri Sederhana 

Industri yang menghasilkan bahan buangan, bunyi, bau serta gas di 

dalam proses pembuatan seharian. Di samping itu, ia juga 

menggunakan bahan mentah yang dikategorikan sebagai berbahaya. 

Ia perlulah ditempatkan agak jauh dari kawasan perumahan. 

c) Industri Berat 

Industri yang menggunakan bahan mentah dan menghasilkan bahan 

buangan serta pencemaran baik di dalam bentuk pepejal, cecair dan 

gas. Ia mempunyai risiko yang tinggi dari segi kebakaran, letupan, 

pencemaran biologi serta risiko-risiko lain alam sekitar. 

d) Industri Khas 

Industri berat yang menggunakan teknologi tinggi serta canggih dan 

menggunakan bahan mentah di dalam proses hariannya. Industri jenis 

ini berupaya untuk mengkumbah dan mengelola semula bahan 

buangannya. 

• Industri Berteknologi Tinggi 

• Industri Penerbangan 

e) Industri Kecil Sederhana (IKS) 

Industri ringan yang ditadbir di bawah Perbadanan Pembangunan 

Industri Kecil dan Sederhana di setiap negeri. 

9-15-3


9.15.2 GARIS PANDUAN UMUM KAWASAN PERINDUSTRIAN 

Jadual 9.21: Garis Panduan Umum Kawasan Perindustrian 

Perancangan 

Tapak 

1. Perancangan tapak perlu bersesuaian dan mematuhi dasar 

dan garis panduan yang telah ditetapkan di dalam 

mana-mana rancangan pemajuan; 

2. Lokasi kawasan industri perlu sesuai dari segi perletakan 

agar mudah sampai supaya kawasan sekitarnya dan 

kawasan semulajadi seperti kawasan tadahan untuk 

bekalan air tidak terjejas dan keselamatan terjamin tanpa 

gangguan; 

3. Kawasan perindustrian perlu dielakkan dari menghadap 

arah kebiasaan laluan tiupan angin yang menghala ke 

kawasan bandar dan khususnya ke kawasan perumahan; 

4. Zon industri hendaklah mempunyai hubungan laluan yang 

baik dari kawasan kediaman bagi keselesaan pergi dan balik 

para pekerja; 

5. Tiap industri hendaklah dizonkan mengikut jenis dan kadar 

pencemaran; dan 

6. Pembangunan perindustrian dibenarkan di 

kawasan-kawasan seperti yang telah dikenalpasti di dalam 

rancangan pemajuan. Selain daripada itu terdapat beberapa 

aspek lain yang perlu diberikan pertimbangan sewajamya di 

dalam memilih lokasi yang sesuai untuk pembangunan 

kawasan industri. 

Pengezonan 

Pengezonan bagi sesuatu kawasan perindustrian perlu 

bersesuaian dengan jenis industri dan kemudahan-kemudahan 

yang diperlukan serta mengambilkira kriteria pemeliharaan dan 

alam sekitar dan kawasan yang sensitif (seperti dalam kawasan 

`water intake point' dan kawasan ùppercatchment' akan 

memaksimakan gunatanah kawasan serta mengelakkan 

pencemaran ke tahap minimum. 

Keluasan 

dan Saiz 

Minima 

Lot 

1. Saiz minimum sesuatu kawasan perindustrian adalah tidak 

kurang daripada 8.0 hektar ( 20 ekar) agar ia lebih ekonomi. 

2. Saiz lot perlu cukup besar bagi menyediakan anjakan 

bangunan, landskap, tempat letak kenderaan serta ruang 

pemunggahan dan ruang penyimpan di mana yang perlu 

3. Saiz lot yang disediakan perlulah terdiri daripada pelbagai 

saiz agar memberi peluang kepada pemilik membuat pilihan 

serta ruang pembesaran di masa akan datang dan 

mengurangkan bentuk-bentuk lot yang ganjil. 

4. Tatatur lot: 

9-15-4


Anjakan 

Bangunan 

a. Lot berbentuk empat segi dengan bahagian yang kecil 

menghadap jalan hendaklah diutamakan bagi 

mengurangkan kos infrastruktur dan utiliti; 

b. Lot yang sempit dan berbentuk ganjil perlu dielakkan untuk 

memudahkan perletakan bangunan kilang; dan 

c. Saiz dan bentuk industri hendaklah dipelbagaikan bagi 

menampung bangunan-bangunan industri dan kilang 

yang berbagai saiz dan skel dalam kelas atau jenis yang 

sama. 

1. Anjakan bangunan perlu disediakan bagi semua jenis 

industri iaitu anjakan dari jalan awam; anjakan dari 

bahagian belakang dan anjakan antara bangunan. 

2. Anjakan dari bangunan bersebelahan bagi pembangunan 

ìnfill' adalah dikecualikan di mana pembinaan diperlukan 

dari satu dinding pemisah ke dinding pemisah yang lain 

dengan syarat semua keperluan pembinaan dinding pemisah 

dan keselamatan kebakaran oleh Jabatan Perkhidmatan 

Bomba dan Penyelamat dipatuhi; dan 

3. Anjakan bangunan haruslah mengambilkira aspek topografi 

untuk menjamin keselamatan ketika kebakaran, àir craft 

clearance' dan keharmonian rekabentuk. 

Had Ketinggian 

Bangunan 

1. Pembangunan di dalam kawasan penyelidikan dan 

pembangunan hendaklah rendah iaitu maksimum tiga 

tingkat yang mempunyai `setting parklike', alam sekitarnya 

berlandskap; dan 

2. Bagi semua jenis industri yang menghasilkan bahan 

buangan, had ketinggiannya tidak melebihi dua tingkat. 

Ruang 

untuk 

Pemunggahan 

Tempat 

Letak 

Kereta 

1. Menyediakan ruang pemunggahan barang-barang 

berdekatan dan bersebelahan tangga serta lif kawasan 

utama pengangkutan; 

2. Menyediakan ruang pemunggahan barang yang besar di 

bahagian tepi bangunan untuk aktiviti pemunggahan bagi 

lori muatan besar (treler); dan 

3. Ruang pemunggahan tidak boleh diletakkan di tepi 

jalanraya disebelah bangunan, dan jalan mati haruslah 

dielakkan. Jika tiada jalan penyelesaian, panjang jalan 

tersebut mestilah tidak melebihi 190 meter (632.4 kaki) 

panjang dan mempunyai ruang bulatan memusing dengan 

garis pusat tidak kurang dari 30.5m (100 kaki). Garis pusat 

akan memberi kelegaan kepada lori termasuklah treler 

panjang 14m (45 kaki) dan akan membenarkan 180 darjah 

dengan mengundur ke belakang. 

1. Menyediakan kemudahan ruang meletak kenderaan 

mengikut keperluan dan tempat kemudahan 

pekerja-pekerja kilang. 

9-15-5


i. Rekabentuk tempat letak kenderaan bagi industri haruslah 

mematuhi syarat-syarat berikut: 

a. Kemudahsampaian ke industri berkaitan adalah selamat; 

b. Tempat letak kenderaan berhampiran dengan kilang; 

c. Saiz tempat letak kenderaan bersesuaian dengan jenis 

kenderaan yang digunakan; 

d. Penggunaan ruang yang optimum; dan 

e. Laluan keluar masuk tidak melambatkan perjalanan 

kenderaan lain. 

Tempat 

Letak 

Lori dan 

‘Treler’ 

1. Menyediakan ruang depo lori dan ‘treler’ sebagai tempat 

untuk meletakkan lori dan ‘treler’ dan sebagai tempat berehat 

sementara setelah selesai proses pemunggahan barangan ke 

kilang ataupun ke dalam kontena atau lori dan treler. Ini 

akan menghindarkan lori-lori dan treler dari diletakkan di 

tempat-tempat yang kurang sesuai seperti di kawasan 

perumahan dan di tepi-tepi jalan utama. 

2. Luas minima tapak depo adalah 1.2 hektar (3 ekar) untuk 

menempatkan keperluan yang minima iaitu tempat lori, 

surau, kantin, sistem jalan dalaman, landskap serta 

kemudahan asas yang lain; dan 

3. Kedudukan yang paling sesuai ialah di tengah-tengah 

kawasan industri berkaitan bagi mengelakkan kesesakan 

lalulintas di jalan utama. Rajah 9.37 menunjukkan contoh 

susunatur tempat letak lori dan ‘treler’. 

Sistem 

Rangkai 

an Jalan 

raya dan 

Pengang 

-kutan 

Sistem Rangkaian Jalan Raya 

- Jalan masuk utama ke kawasan industri hendaklah tidak 

melalui kawasan kediaman 

- Rangkaian jalan kawasan industri hendaklah mempunyai 

sistem hierarki yang nyata dan mudah dikenalpasti oleh 

pengguna; 

Elakkan seberapa boleh daripada menyediakan jalan mati. 

Sekiranya tidak boleh dielakkan, jalan mati tersebut tidak 

melebihi 190 meter (623 kaki) panjang dan mempunyai ruang 

untuk bulatan memusing dengan ukuran garis pusat 30.5 

meter (100 kaki) sekurang-kurangnya sehingga ke tepi 

longkang dan longkang tersebut mestilah tertutup. Ini 

bertujuan bagi menyediakan lebih banyak ruang tempat letak 

kenderaan terutamanya òn-street' parking dan mengikut 

garis panduan kemudahan utiliti (Service protocol) 

Landasan Keretapi 

1. Penyediaan perkhidmatan keretapi perlulah dirujuk kepada 

pihak Keretapi Tanah Melayu Berhad bagi membolehkan 

kemudahan-kemudahan tertentu disediakan; dan 

2. Landasan-landasan boleh disediakan ke dalam tapak 

industri sahaja dengan landasan susur di tepi bangunan 

dibawa landasan susur ke dalam bangunan. Jarak minimum 

yang diperlukan adalah seperti berikut: 

9-15-6


- Jarak minimum diantara landasan utama ke sempadan 

bangunan ialah 6m (20 kaki); 

- Jarak minimum di antara sempadan bangunan dengan 

landasan susur ialah 3m (10 kaki); 

- Jarak minimum di antara landasan utama dengan 

landasan usur ialah 9m (30 kaki); dan 

- Jarak minimum di antara landasan susur dengan 

dinding bangunan sekiranya landasan susur dibawa ke 

dalam bangunan adalah 2.7m (9 kaki). 

Tapak 

Pelupusan 

Sementara 

Sisa 

Toksid & 

pepejal 

Kawasan 

Industri 

Tapak Pelupusan Sementara Sisa Toksid. 

1. Rekabentuk 

Luas tapak adalah lebih kurang 0.3 hektar. 

2. Tapak Pelupusan Sisa Pepejal 

Luas tapak adalah lebih kurang 0.3 hektar. 

Rekreasi 1. Keluasan minima 10% daripada jumlah keseluruhan 

kawasan. 

2. Lokasi yang berdekatan dengan asrama pekerja dan jauh 

daripada industri yang mencemarkan. 

Zon 

Penampan 

1. Zon penampan dibahagikan kepada dua kategori, iaitu 

‘Physical Buffer’ dan ‘Green Buffer’, kedua-duanya tidak 

termasuk kawasan rizab jalan yang akan dilandskapkan. 

2. Keperluan ruang zon penampan adalah mengikut cadangan 

Jabatan Alam Sekitar. 

3. Tidak kurang daripada 70% dari zon penampan yang 

disediakan perlulah sebagai penampan ‘green’. 

4. Kawasan zon penampan perlu disediakan dengan jalur 

tanaman 30m untuk industri khas dan berat, 20m untuk 

industri sederhana dan 10m untuk industri ringan. 

5. Pembangunan yang boleh dipertimbangkan di dalam zon 

penampan fizikal tidak lebih daripada 30% kawasan zon 

penampan yang disediakan adalah seperti jalan raya, 

longkang dan parit, sungai dan tasik, tempat letak kereta, 

kawasan lapang, industri perkhidmatan, gudang bukan 

makanan dan tanaman pertanian. 

6. Rizab lanskap selebar 1.5m perlulah disediakan bagi 

bangunan serta tepi bangunan yang menghadap ke jalan 

utama. 

9-15-7


Asrama 

Pekerja 

Kedai & 

Gerai 

Penyediaan asrama pekerja berasaskan kepada garis panduan 

pekerja kilang. 

1. Keluasan minima ialah 1% daripada keseluruhan kawasan. 

2. Lokasi yang berdekatan dengan asarama ataupun kawasan 

lapang tetapi jauh dari kawasan industri mencemarkan. 

Rajah 9.37: Pengezonan Kawasan Perindustrian 

IR(A) 

KL 

IP 

IR(B) 

A 

TL 

P 

P 

IK 

IB 

IS 

TP 

PETUNJUK : 

A 

IR(A) 

IR(B) 

ASRAMA / KEDIAMAN 

INDUSTRI RINGAN JENIS A 

INDUSTRI RINGAN JENIS B 

INDUSTRI SEDERHANA 

IP 

IK 

IB 

TP 

TL IS 

KL 

INDUSTRI PENERBANGAN 

INDUSTRI KHAS 

INDUSTRI BERAT 

TRANSFER POINT (PEPEJAL / TOKSID) 

TEMPAT LETAK LORI/TRELER 

PERNIAGAAN 

KAWASAN LAPANG 

9-15-8


Rajah 9.38: Contoh Susunatur Bagi Transfer Point 

E 

D 

C 

B 

KH 

P 

A 

PETUNJUK : 

A TEMPAT PENGAWAL 5’ X 5’ 

B PEJABAT 15’ X 27’ 

C KAWASAN TIMBANG 10’ X 30’ 

D KAWASAN BUMBUNG 22’ X 37’ 

E KAWASAN TERBUKA 22’ X 37’ 

Luas : 0.25 ekar 

Rajah 9.39: Cadangan Susunatur Tapak Pelupusan Pepejal 

D 

C 

B 

KH 

T.L.K 

A 

PETUNJUK : 

A TEMPAT PENGAWAL 5’ X 5’ 

B PEJABAT 15’ X 25’ 

C KAWASAN TIMBANG 10’ X 30’ 

D KAWASAN TERBUKA 30’X 30’ 

9-15-9


Rajah 9.40: Contoh Susunatur Tempat Letak Lori 

T.L. 

50' 

15’ 40’ 

T.L. 

66’ 

PETUNJUK 

PONDOK 

PENGAWAL 

KAWASAN HIJAU 

TEMPAT LETAK LORI 

9-15-10



Garis panduan khusus ditetapkan untuk tiga (3) jenis kawasan 

perindustrian sahaja iaitu Taman Industri Berteknologi Tinggi, Kawasan 

Industri Bertingkat, Industri Perkhidmatan dan Taman Perdagangan. 

Jadual 9.22: Piawaian Kawasan Perindustrian 

Jenis Industri 

Saiz 

Anjakan dari 

bangunan 

Had ketinggian 

bangunan 

Ruang 

pemunggahan 

Zon 

penampan 

Industri ringan 

sesebuah 


berkembar 

22x30m 

19x30m 

6m dari 

belakang, sisi 

sempadan & 

garis sempadan 

jalan 

1 - 3 tingkat - Minimum: 9x8m 

- Luas petak ‘treler’: 

4x18m dengan 

tambahan 6m untuk 

‘maneuvering’ 

- Luas petak lori 

kecil: 3x6m dengan 



50 meter 

Jalur 

tanaman 

10m 


bertingkat 

1,000 

meter 

persegi 

- 9m minimum 

dari garisan 

sempadan rezab 

jalan. 

- 6m dari 

bangunan ke 

bangunan dilot 

bersebelahan 

atau tidak 

kurang dari 

4.5m dari 

sempadan lot 

bersebelahan 

Tidak 

melebihi 6 

tingkat 

dengan 

nisbah plot 

2.5 

30% daripada jumlah 

untuk kilang dalam 

kompleks yang sama. 

Luas petak ‘treler’: 

4x15m dengan 



Luas petak lori kecil: 

3x6m dengan 



30-50m 

Jalur 

tanaman 

10m 


teres 

9x24m 

6m antara 

bangunan 

dengan garis 

sempadan jalan 

Tidak 

melebihi 4 

tingkat 

Pemunggahan di 

kawasan lorong 

belakang 

30-50m 

Jalur 

tanaman 

10m 

9-15-11


Jenis Industri 

Saiz 

Anjakan dari 

bangunan 

Had ketinggian 

bangunan 

Ruang 

pemunggahan 

Zon 

penampan 

Industri 

sederhana 

Industri berat 1000 

meter 

persegi 

Industri 

penerbangan 

20 

hektar 

6m minimum 

dari belakang 

dan sisi 

sempadan 

9m minimum 

dari belakang 

dan sisi 

sempadan 

9m minimum 

dari rezab jalan 

8m jarak dari 

bahagian 

belakang dan 

sisi 

Kawasan 

ketumpatan 

tinggi - 8 

tingkat; 

Kawasan 

ketumpatan 

sederhana 

tinggi - 5 

tingkat; 

Kawasan 

ketumpatan 

rendah - 3 

tingkat 

- Minimum: 9x8m 

- Luas petak ‘treler’: 

4x18m dengan 

tambahan 18m 

untuk 


- Luas petak lori 

kecil: 3x6m dengan 



Luas 

200m 

Jalur 

tanaman 

20m 

Luas 

500m 

Jalur 

tanaman 

30m 

Industri 

berteknologi 

tinggi 

* Anjakan dari jalan awam untuk semua jenis industri adalah: 

Jalan 12m - anjakan 6m 

Jalan 20m - anjakan 18.3m 



9-15-12


Rajah 9.41: Zon Penampan Mengikut Jenis Industri 

Zon penampan 50m 



9-15-13


9.16 GARIS PANDUAN PERUMAHAN PEKERJA KILANG 

Garis Panduan Perancangan Perumahan Pekerja Kilang 



Pengubahan 

Pemakaian 


Kandungan 

Tiada 



1.0 Tujuan 


3.0 Matlamat 


5.0 Dasar Perancangan 

6.0 Garis Panduan Perumahan Pekerja Kilang 

Dan Kemudahan-kemudahan Secara 

Bersepadu 

9-16-1


Kemudahan perumahan (accommodation facilities) adalah satu 

keperluan asas kepada penduduk sesuatu kawasan khususnya kepada 

pekerja kilang. Sejak kebelakangan ini, isu perumahan pekerja kilang 

semakin ketara akibat dari pertambahan bilangan pekerja-pekerja. 

Pertambahan ini telah menimbulkan beberapa masalah sosial di kalangan 

masyarakat. Menyedari hakikat ini, Jabatan Perancangan Bandar dan 

Desa telah menyediakan satu garis panduan yang merangkumi pelbagai 

aspek perancangan seperti konsep perumahan, saiz serta keperluan 

sokongannya berasaskan prinsip perancangan dan pembangunan sejagat 

ke arah pembentukan Masyarakat Madani. Garis panduan ini disediakan 

bagi membantu Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa perancang 

tempatan dalam meluluskan permohonan pembangunan industri dari 

aspek perancangan perumahan pekerja kilang. Garis panduan ini 

dibahagikan kepada tiga (3) kategori iaitu: 

i. Saiz minima kawasan industri untuk disyaratkan perumahan 

pekerja kilang; 

ii. Piawaian Perancangan perumahan pekerja kilang dan 

kemudahan asasnya; dan 

iii. Pelan susunatur untuk perumahan pekerja kilang. 

Perumahan pekerja kilang adalah merupakan kemudahan tempattempat 

kediaman yang disediakan khas untuk menempatkan pekerjapekerja 

kilang dan dilengkapkan dengan kemudahan-kemudahan yang 

disediakan oleh pihak tuan kilang. 

9-16-2


9.16.1 GARIS PANDUAN PERUMAHAN PEKERJA KILANG DAN 

KEMUDAHAN-KEMUDAHAN SECARA BERSEPADU. 

Empat (4) parameter dijadikan asas dalam menyediakan piawaian 

bagi perumahan pekerja kilang iaitu: 

a. Keperluan Asas Perumahan Pekerja Kilang 

Bangunan perumahan pekerja kilang yang hendak dibina perlu 

memberi kepentingan kepada keperluan asas pekerjapekerjanya 

dan rekabentuk unit-unit rumah perlulah 

dilengkapi dengan kemudahan-kemudahan tempat tinggal, 

tempat berekreasi dan beribadat. 

b. Sewa yang Rendah dan Mampu Dibayar 

Semua perumahan pekerja hendaklah mempunyai piawaian 

pelan susunatur yang seragam untuk dijadikan model yang 

sesuai untuk dilaksanakan oleh pihak berkuasa tempatan 

dengan kadar sewaan yang rendah serta mampu di bayar oleh 

pekerja. 

c. Konsep Masyarakat Penyayang dan Produktif 

Konsep ini dijadikan asas dalam merancang perumahan pekerja 

supaya kebajikan mereka terjaga pada tahap yang realistik dan 

mewujudkan budaya pekerja yang murni, berjiwa tinggi dan 

produktif. 

d. Penyelenggaraan yang Rendah 

Penyelenggaraan bangunan biasanya merupakan satu beban 

kepada pemilik konsep rumah 'bedsitter'. Satu garis panduan 

yang seragam bagi penyelenggaraan bangunan akan dapat 

menjimatkan kos pelaksanaan projek ini. 

9-16-3


9.16.2 PERANCANGAN TAPAK PERUMAHAN PEKERJA KILANG 

Pertapakan 

a. Perumahan pekerja kilang hendaklah di dalam zon pentadbiran kilang 

dan dekat dengan pusat perkhidmatan sokongan kawasan industri; 

b. Arah orientasi rumah-rumah mengambilkira peredaran angin. 

c. Jarak dari zon industri hendaklah tidak kurang daripada 500 meter 

dan dipisahkan dengan zon penampan (fizikal hijau); dan 

d. Mudahsampai kepada perkhidmatan pengangkutan awam dan 

kemudahan sosial dan pusat makanan (restoran). 

Pembangunan Sekitar Tapak 

a. Gunatanah di sekitar tapak hendaklah serasi dan tidak berkonflik; 

b. Rangkaian jalan raya yang sesuai dan memberi sistem interaksi yang 

selamat; dan 

c. Kawasan tapak industri yang mempunyai ciri-ciri topografi yang 

menarik hendaklah diberi keutamaan untuk zon pentadbiran, 

perumahan, pengurusan dan pekerja kilang. 

Pembangunan Tanah Lapang dan Rekreasi 

a. Tanah lapang pelbagaiguna disediakan khusus untuk aktiviti-aktiviti 

seperti padang permainan kanak-kanak dan padang bola; 

b. Tanah lapang sebagai kawasan hijau disediakan untuk tujuan jaluran 

penampan dan skrin ‘visual’; 

c. Tanah lapang berfungsi untuk aktiviti-aktiviti riadah; 

d. Kemudahan Permainan perlu mencapai hasrat berikut; 

Nilai rekreasi dan pembentukan mental supaya peralatan yang 

menggalakkan pertumbuhan yang sihat dan membawa keceriaan/ 

kebahagiaan pada pertumbuhan mental kanak-kanak supaya dapat 

membentuk nilai- nilai koordinasi, integrasi, persaingan, kreativiti, 

kegembiraan dan membina keyakinan diri. 

e. Semua peralatan perlu mempertimbangkan aspek-aspek berikut: 

9-16-4


Mengikut skala dan 'proportion' yang sesuai dengan keupayaan fizikal 

dan emosi kanak-kanak pada semua peringkat umur; 

Peralatan direkabentuk dan dibina dengan selamat, bebas dari 

permukaan yang tajam, kukuh, mengelakkan penyalahgunaan, daya 

ketahanan yang tinggi dan mempunyai alat keselamatan yang 

dipasang bagi mengurangkan kemalangan. 

f. Rekabentuk Taman Permainan perlu mengambilkira perkara berikut: 

• Taman haruslah mudahsampai tanpa perlu banyak melintasi jalan 

utama; dan 

• Laluan pejalan kaki/gili-gili yang menghala ke taman. 

g. Sistem Pengangkutan 

• Menyediakan sistem jalanraya dan laluan utama yang dapat 

melicinkan pergerakan lalulintas serta menjamin keselamatan dan 

keselesaan pengguna; dan 

• Menyediakan kemudahan perkhidmatan bas dan teksi. 

h. Lanskap 

Persekitaran kawasan perumahan pekerja kilang perlu dilandskap 

bagi mewujudkan suasana yang indah, selesa dan harmoni serta 

mengawal pencemaran hendaklah mengambilkira perkara berikut; 

• Menanam pokok-pokok bersesuaian bagi tujuan penebatan kesan 

bunyi dan pencemaran; dan 

• Memilih tanaman bertekstur padat, permukaan daun berbulu dan 

berair bagi penyerapan habuk dan penebatan kesan bunyi. 

i. Susunatur Perumahan Pekerja Kilang 

Konsep susunatur perumahan pekerja kilang adalah seperti berikut: 

i. Konsep ‘Hostel’ (Domitori) 

Tempat tinggal berbilik dan tidak disediakan ruang untuk kemudahan 

memasak tetapi disediakan dewan makan. 

9-16-5


ii. Konsep 'Bedsitter' 

'Bedsitter' berfungsi sebagai tempat tinggal berbilik dan disediakan 

ruang umum untuk kemudahan memasak secara berkongsi disamping 

disediakan dewan makan. 

iii. Konsep Kejiranan Masyarakat Pekerja-pekerja Kilang 

Rumah pekerja kilang disediakan di dalam kawasan perumahan yang 

merupakan sebahagian daripada konsep kejiranan kawasan 

perumahan berkenaan. Konsep ini sesuai untuk pembangunan 

bercampur yang terdiri daripada pembangunan industri dan 

perumahan dalam satu kawasan. Perumahan pekerja kilang boleh 

ditempatkan di dalam kawasan perumahan dan menjadi satu 

kejiranan dan diintegrasikan bersama dengan kawasan kejiranan 

yang lain. 

iv. Konsep Perkampungan Industri yang Serba Lengkap 

Konsep ini sesuai untuk taman industri yang besar yang mempunyai 

pekerja 5,000 keatas dalam mana boleh diwujudkan satu 

perkampungan untuk pekerja-pekerja kilangnya. Ciri-ciri kawasan 

perkampungan ini serupa dengan ciri-ciri kejiranan perumahan yang 

selesa dan lengkap dengan kemudahan yang diperlukan oleh sesuatu 

kawasan kejiranan perumahan. 

9-16-6


Rajah 9.42: Contoh Susunatur Rumah Pekerja 

Kilang Konsep Domitori 

PETUNJUK 

D 

KL 

BJ 

BT 

ST 

Kemudahan 

TLK 

DM 

S 

TA 

PP 

PK 

Domitori 

Kawasan Lapang 

Bola Jaring 

Bola Tampar 

Sepak Takraw 

Tempat Letak Kereta 

Dewan Makan 

Surau 

Tangki air 

Pusat Pekerja / Pusat Kaunseling 

Pondok Keselamatan 

9-16-7


Jadual 9.23: Konsep Susunatur Rumah-rumah Pekerja Kilang 

Konsep Hostel 

(4 Hektar) 

Konsep 

‘Bedsitter’ 

(4 Hektar) 

Konsep 

Kejiranan 

(8 Hektar) 

Konsep 

Perkampungan 

(8 Hektar) 

Rumah pekerja 

Domitori 

i. Blok Lelaki 

ii. Blok Wanita 

i. Blok Lelaki 

ii. Blok Wanita 

iii. Blok Kelamin 

i. Kelamin 

ii. Bujang Lelaki 

iii. Bujang wanita 

Jenis Bangunan 

Pangsa-5 

tingkat; dan 

Mematuhi 

syarat-syarat 

Piawaian 

Perancangan 

yang 

diterimapakai 

oleb Pihak 

Berkuasa 

Negeri. 

Perniagaan 

Pangsa - 5 

tingkat; dan 

Mematuhi 

syarat-syarat 

Piawaian 

Perancangan 

yang 

diterimapakai 

oleh 

Pihakherkuasa 

Negeri. 

Pangsa - 5 tingkat; 

dan 

Mematuhi syaratsyarat 

Piawaian 


diterimapakai 

oleh Pihak 

Berkuasa Negeri. 

Bangunan 

bercampur (Pangsa 

dan Teres Kos 

Rendah); dan 


Piawaian 


diterimapakai 

oleh Pihak 

Berkuasa Negeri. 

Gerai 

i. Rumah Kedai; 

ii. Gerai; dan 

Mematuhi 

syarat-syarat 

Piawaian 

Perancangan 

yang diterima 

pakai oleh 

Pihakberkuasa 

Negeri 


ii. Pasaraya 

Koperasi / 

Supermarket; 

iii. Restoran Kecil; 

iv. Pam Minyak 

V. 'Banking / 

Profesional 

Service Centre' 

vi. Dobi (Laundry) 

vii. Gerai; dan 


ii. Pasaraya, 

Koperasi / 

Supermarket; 

iii. Pam Minyak; 

iv. Dobi / Restoran; 

v. 'Banking' 

Profesional 

Service Centre'; 

vi. Pusat membelibelah; 

dan 


Piawaian 




Negeri. 


Piawaian 




Negeri 

9-16-8


Konsep Hostel 

(4 Hektar) 

Konsep 

‘Bedsitter’ 

(4 Hektar) 

Konsep 

Kejiranan 

(8 Hektar) 

Konsep 

Perkampungan 

(8 Hektar) 

Sistem Laluan 

Laluan utama 

dalam kawasan 

ialah 66 kaki, 

dan 

Sistem siarkaki 

berlanskap. 

Laluan utama 

dalam kawasan 

ialah 66 kaki 

dan 


berlanskap 

Laluan utama 

dalam kawasan 

ialah 66 kaki; dan 


berlanskap. 

Laluan utama 

dalam kawasan 

ialah 66 kaki; dan 


berlanskap 

Tempat letak kereta (TLK) 

1 TLK/2 

unit+20% 

daripada jumlah 

unit. 

Kemudahan rekreasi 

1 TLK/2 

unit+20% 


unit. 

1 TLK/2 unit+20% 


unit. 

1 TLK/2 unit+20% 


unit. 

10% tanah 

lapang kawasan 

perindustrian 

• Gelanggang 

Sepak 

Takraw; 


Bola Tampar; 

dan 


Bola Jaring; 

dan 

Mematuhi 

syarat-syarat 

Piawaian 

Perancangan 

yang 

diterimapakai 

oleh Pihak 

Berkuasa 

Negeri. 

10% tanah 

lapang kawasan 

perindustrian 


Tenis; 


Bola Tampar; 


Bola Jaring; 


Sepak Takraw; 

dan 

Mematuhi 

syarat-syarat 

Piawaian 

Perancangan 

yang 

diterimapakai 

oleh Pihak 

Berkuasa 

Negeri. 

10% tanah lapang 

kawasan 

perindustrian 


Tenis; 

• Gelanggang Bola 

Tampar; 


Jaring; 


Sepak Takraw; 

• Padang Bola; 

• Dewan Rekreasi; 

dan 


Piawaian 




Negeri. 

10% tanah lapang 

kawasan 

perindustrian 


Tenis; 


Tampar; 


Jaring; 


Sepak Takraw; 

• Padang Bola; 

• Padang 

Permainan 

Kanak-Kanak; 

dan 


Piawaian 




Negeri 

9-16-9


9.17 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TAMAN TEMA 

Garis Panduan Perancangan Pembangunan Taman Tema 



Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 

Semua Negeri Semenanjung 


Kandungan 

1.0 Tujuan 

2.0 Skop Garis Panduan 


4.0 Takrifan Taman Tema 

5.0 Prinsip-prinsip Perancangan 

6.0 Garispanduan Umum Taman Tema 

6.1 Komponen Taman Tema 

6.2 Pemilihan Lokasi Taman Tema 


6.4 Peruntukan Tanah Lapang Dalam 

Pembangunan Taman Tema 

6.5 Saiz Kawasan Taman Tema 

6.6 Zon Perancangan 

6.7 Kawasan Pembinaan 

6.8 Zon Pembangunan Bersepadu 

6.9 Kawasan Berhalangan Bagi Pembangunan 

Taman Tema 

6.10 Perancangan dan Pembangunan Taman 

Tema 

7.0 Piawaian Perancangan Pembangunan Taman 

Tema 

9-17-1


Taman Tema ditakrifkan sebagai suatu kawasan rekreasi yang 

mengandungi beberapa elemen dan aktiviti hiburan khusus berpandukan 

tema-tema tertentu yang berbentuk rekreasi pasif dan aktif. Penggunaan 

kemudahan-kemudahan yang disediakan adalah berasaskan bayaran 

masuk secara 'flat-rate' di mana pengguna boleh menikmati semua 

hiburan-hiburan bertema berkali-kali sepanjang hari dengan syarat tidak 

keluar dari kawasan tersebut. Di Amerika Syarikat, keluasan minimum 

sebuah Taman Tema adalah berdasarkan saiz melebihi 200 ekar 

(Sumber: Roger A. Lancaster, 1987). 

Takrifan Taman Tema dalam konteks tempatan, adalah suatu 

kawasan rekreasi komersial samada yang mengandungi beberapa aktiviti 

hiburan dan fantasi (amusement park) ataupun bersifat pendidikan, 

pengetahuan, kebudayaan dan sebagainya. Taman Tema juga boleh 

menggabungkan aktiviti-aktiviti tersebut dengan elemen-elemen lain 

seperti pembangunan resort, padang golf, elemen perniagaan dan 

kediaman. Saiz Taman Tema adalah berdasarkan keluasan minima 40 

hektar (100 ekar). 

Pembangunan Taman tema (Theme Park) adalah satu konsep 

pembangunan kawasan rekreasi bercirikan komersial. Dari segi 

perancangan ianya adalah satu kategori pembangunan komersial yang 

memerlukan kemudahan awam dan utiliti yang cukup serta perancangan 

infrastruktur dan lain-lain komponen yang serasi dengan tema utama 

pembangunan yang dirancang. Garis Panduan Perancangan dan 

Pembangunan Taman Tema (Theme Park) disediakan untuk membantu 

Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa tempatan dalam menentukan 

dan merancang kesesuaian lokasi tapak serta kemudahankemudahannya 

bagi pembangunan Taman Tema semasa proses 

permohonan kebenaran merancang. Garis panduan ini meliputi 

penentuan perancangan fizikal kawasan Taman Tema serta penentuan 

piawaian-piawaian dan syarat-syarat pembangunan yang perlu diikuti 

dalam membangunkan sebuah Taman Tema. 

9-17-2



A. Komponen Taman Tema 

Pembangunan komponen-kompenen pembangunan dalam sebuah 

Taman Tema adalah dibenarkan secara bebas berdasarkan 

kepada tema-tema eksklusif yang tertentu. Bagi yang 

berkonsepkan hiburan air, pembangunan elemen rekreasi adalah 

berdasarkan konsep tersebut. Begitu juga dengan Taman Tema 

yang berasaskan pengetahuan (contohnya, pertanian, elemenelemen 

bangunan atau rekreasi bolehlah berdasarkan konsep 

tersebut). Walaubagaimanapun elemen-elemen yang dirancang 

perlu mempunyai ciri-ciri kebudayaan, senibina dan imej 

tempatan serta komponen berikut: 

i. Keluasan minima Taman 40 hektar (100 ekar) Kawasan 

Rekreasi bertema antaranya 

• 'Adventure Park' 

• 'Water World' 

• 'Safari' 

• 'Twilight Zone' 

• 'Amusement Arcade' 

• 'Wonderland' 

• 'Disney Land' 

• Taman berlandskap 

• Kelab Rekreasi 

B. Pemilihan Lokasi Taman Tema 

Terdapat beberapa faktor yang perlu diambilkira dalam pemilihan 

lokasi yang sesuai bagi pembangunan Taman Tema. 

i. Jarak yang sesuai dari pusat bandar; 

ii. Jarak yang sesuai dari Lebuhraya utama; dan 

9-17-3


iii. Jarak yang sesuai dari pembangunan sekitar (bagi 

pembangunan Taman Tema secara bersepadu). 

Pemilihan lokasi perlu mengambilkira kemudahan asas dan 

sokongannya serta mudahsampai. Seboleh mungkin, lokasi perlu 

berdekatan dengan sistem LRT atau lain-lain Ialuan sistem 

pengangkutan awam yang cekap dan mengikut 'Geometric 

Standard' rangkaian jalan raya. 

C. Perancangan Tapak 

Keadaan asal topografi dan saliran hendaklah dikekalkan. 

Tumbuh-tumbuhan dan pokok asal hendaklah dipelihara, hanya 

ditebang yang mana perlu sahaja bagi memelihara eko-sistem 

kawasan tersebut. Ini adalah tertakluk kepada peruntukanperuntukan 

dalam Akta Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan) 

1995 (Akta A933) 

D. Peruntukan Tanah Lapang Dalam Pembangunan Taman 

Tema. 

i. Pembangunan Taman Tema tidak ditakrifkan sebagai 

kemudahan rekreasi awam dan tidak termasuk dalam 

peruntukan 10 peratus rezab kawasan lapang awam dalam 

pembangunan taman perumahan. Aktiviti ini dilihat 

sebagai suatu elemen pembangunan Rekreasi Komersial. 

ii. Sebarang permohonan perancangan Taman Tema secara 

individu, sebanyak 10 peratus daripada keluasan 

pembangunan perlu direzabkan untuk kawasan lapang 

awam (green area) mengikut standard prosidur yang 

diluluskan oleh pihak yang berwajib. 

E. Saiz Kawasan Taman Tema 

Saiz pembangunan minima bagi Taman Tema adalah 40 hektar 

(100 ekar), Pembangunan Taman Tema di kawasan perumahan 

9-17-4


(pembangunan secara bersepadu) hanya dibenarkan bagi 

keluasan pembangunan yang besar, contohnya 400 hektar (1,000 

ekar). Ini bagi memastikan tidak terlalu banyak taman-taman 

tema dibangunkan dalam sesebuah bandar. 

F. Zon Perancangan 

Pembangunan Taman Tema hanya dibenarkan dalam zon 

pelancongan dan rekreasi. 

G. Kawasan Pembinaan. 

Bagi mengawal kepadatan elemen-elemen rekreasi dalam sebuah 

Taman Tema, kawasan untuk struktur pembinaan / bangunan 

(built up area) hendaklah tidak melebihi 40 peratus dari 

keseluruhan kawasan pembangunan. 

H. Zon Pembangunan Bersepadu 

Pembangunan bersepadu Taman Tema adalah sebuah Taman 

Tema yang dibangunkan secara menyeluruh di mana komponen 

dalam perancangannya meliputi kawasan rekreasi Taman Tema 

serta elemen-elemen pembangunan bercampur yang lain. 

Bagi memastikan tidak berlakunya konflik gunatanah dalam 

kawasan Taman Tema, pembangunan bercampur yang dibenarkan 

adalah di dalam zon pembangunan yang dikenalpasti dan 

komponennya adalah dihadkan kepada aktiviti-aktiviti berikut: 

(Jadual 9.24) 

G. Kawasan Berhalangan bagi Pembangunan Taman Tema 

i. Kawasan Bukit 

Pembangunan Taman Tema di kawasan bukit perlu mengikut 

garis panduan pembangunan di kawasan bukit dengan syaratsyarat 

berikut: 

9-17-5


• Tidak dibenarkan pembinaan bangunan dalam kawasan 60 

meter (200 kaki) kontor dan kecerunan 20 darjah. 

• Pembinaan bangunan hendaklah mempunyai anjakan 

secukupnya dari garisan lereng (bagi pembangunan dilereng 

bukit). 

• Bangunan bendaklah mempunyai anjakan secukupnya dari 

garisan lereng (bagi pembangunan di bawah lereng bukit) 

ii. 

Kawasan Pantai 

Pembangunan Taman Tema di kawasan pantai perlu mengikut 

garis panduan pembangunan di kawasan pantai dengan syaratsyarat 

berikut: 

• Tiada bangunan kekal dalam linkungan 20 meter (66 kaki) 

dari MHWS. 

• Mewujudkan laluan awam 6 meter (20 kaki) di sempadan 

pantai tepi lot pemajuan. 

iii. Kawasan Sungai 

Pembangunan Taman Tema di kawasan sungai atau parit perlu 

mengikut garis panduan pembangunan di kawasan sungai dengan 

syarat-syarat berikut: 

• Tiada pemajuan kekal di dalam kawasan rezab sungai kecuali 

untuk taman landskap. 

• Anjakan minimum bangunan kekal ialah 20 meter (66 kaki) 

dari rezab sungai. 

• Pembinaan bangunan mesti menghadap ke sungai. 

iv. Kawasan Rezab Hutan 

• Pembangunan Taman Tema adalah tidak dibenarkan di 

kawasan Rezab Hutan terutama sekali di kawasan tadahan 

air. 

9-17-6


v. Kawasan Bekas Lombong 

• Pembangunan Taman Tema di kawasan bekas lombong adalah 

tertakluk kepada syarat-syarat dan garis panduan 

pembangunan di kawasan bekas lombong di bawah bidang 

kuasa Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS). 

Perancangan dan Pembangunan Taman Tema adalah juga 

tertakluk kepada tiga (3) garis panduan, umum. 

i. Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti yang ditetapkan 

– Penilaian Kesan Alam Sekeliling 1987) 

ii. Garis Panduan Landskap Negara 

iii. Garis panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi dalam 

Perancangan dan Pembangunan Fizikal mengikut Akta 

Perancangan Bandar dan Desa 1976. 

Jadual 9.24: Pembangunan Bersepadu Taman Tema 

Taman Tema Rekreasi Hotel Komersial 

Taman 

Minimum 40 

hektar (100 ekar) 

Kawasan 

Rekreasi 

bertema: 

i. ‘Adventure 

Park’ 

ii. ‘Water World’ 

iii. ‘Safari’ 

iv. ‘Twilight 

Zone’ 

v.’Amusement 

Arcade’ 

vi.’Wonder-land’ 

vii. Disney Land 

Padang Golf 

Pusat 

Sukan: 

i.Gelanggang 

Tenis 

ii.Gelanggang 

Badminton 

Padang Bola 

Sepak 

Renang 

Bowling 

Jenis Bangunan: 

i. Rumah Sewa 

ii.’Apartment’ 

iii. Kawasan 

Perkhemahan 

dan Kawasan 

Asrama 

iv.Kondominium 

dan 'individual 

villas', 

suite citages'. 

Kepadatan: 200- 

300 bilik dengan 

kawasan 

landskap yang 

menarik 

Kawasan plinth 

40% 

Jenis 

Bangunan: 

i.Kedai 

Sokongan 

ii.Pasar 

Mini dan 

Memenuhi 

Syaratsyarat 

Pawaian 

Perancangan 

yang 

diterimapakai 

oleh 

Pihak 

Kerajaan 

Negeri 

Perumahan 

Sokongan 

'Service 

Apartment' 

Perumahan 

Resort 

Perumahan 

tidak 

dirancang 

dalam 

kawasan 

Taman 

Tema. 

Ketinggian 

bangunan 

yang rendah 

dan 

kepadatan 

yang rendah. 

Institusi 

Jenis 

Institusi 

i. Sekolah 

ii. Pusat 

Kesihatan 

iii.Institut 

Pelancongan 

9-17-7


Taman Tema Rekreasi Hotel Komersial 

Taman 

Berlandskap 

Kelab Rekreasi 

Circuit 

Pusat 

Persidangan / 

Pameran 

Kemudahan: 

i. Restoran 

ii. Dewan 

Konferen 

Serbaguna 

iii. Bilik 

Mesyuarat 

‘banquet’ 

iv. Arked 

perniagaan 

v. Tennis 

vi.Tempat letak 

kenderaan 

vii.Perumahan 

pekerja dan 

Memenuhi 

syarat Piawaian 

Perancangan 

yang 

diterimapakai 

oleh Pihak 

Berkuasa Negeri 

dan pihak 

berkuasa 

tempatan. 

Perumahan 

Sokongan 

30% daripada 

kawasan 

Teman Tema 

berlanskap; 

Memenuhi 

Syaratsyarat 

Piawaian 

Perumahan 

yang 

diterima 

pakai oleh 

Pihak 

Berkuasa 

Negeri dan 

pihak 

berkuasa 

tempatan. 

Institusi 

9-17-8


9.18 GARIS PANDUAN PEMELIHARAAN TOPOGRAFI 

SEMULAJADI DALAM PERANCANGAN & PEMBANGUNAN 

FIZIKAL 

Garis Panduan Perancangan Pemeliharaan Topografi Semulajadi 

dalam Perancangan dan Pembangunan Fizikal 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 


Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia. Garis 

Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam 

Perancangan dan Pembangunan Fizikal Mengikut 

Akta Perancangan Bandar dan Desa ini adalah 

pelengkap kepada garis panduan pembangunan di 

kawasan bukit berkenaan dan ianya mengikut 

kehendak Akta A933, Akta Perancangan Bandar dan 

Desa(Pindaan) 1995. 



3.0 Tafsiran 


5.0 Garis Panduan Pemeliharaan Topografi 

Semulajadi di Kawasan Berbukit dalam 

Perancangan dan Pembangunan Fizikal 

5.1 Kawasan Berbukit yang Perlu 

Dipelihara 

5.2 Langkah Kawalan Bagi Kawasan yang 

Boleh Dibangunkan 

5.2.1 Topografi 

5.2.2 Pembangunan 

6.0 Kawalan Pemeliharaan Topografi 

6.1 Kawasan Berbukit dan Tanah Tinggi 

6.2 Kawasan Kerja Tanah 

6.3 Kawasan Bercerun 

6.4 Kawasan Aliran Sungai 

6.5 Kawasan Takungan Air Seperti Tasik 

dan Kolam 

6.6 Susunan Bangunan dan Jalanraya 

9-18-1


6.7 Landskap dan Penanaman Pokok 

6.8 Kawasan Semulajadi yang Bernilai 

Saintifik dan Bersejarah 

6.9 Kawalan Pembalakan di Kawasan 

Hutan 

6.10 Kawasan Pesisiran Pantai 

7.0 Piawaian 

Pembangunan di kawasan berbukit memerlukan beberapa kriteria 

perancangan fizikal dipatuhi supaya tidak menjejaskan kestabilan, 

keseimbangan, keharmonian alam semulajadi kawasan tersebut 

disamping tidak menimbulkan masalah seperti banjir kilat, tanah 

runtuh, pemusnahan alam, flora dan fauna.Tujuan Garis Panduan ini 

adalah untuk membantu Pihak Berkuasa Negeri dan pihak berkuasa 

tempatan dalam menyeragamkan pemeliharaan topografi semulajadi di 

kawasan berbukit yang dibolehkan untuk pembangunan di kawasan yang 

perlukan pemeliharaan. Garis panduan pembangunan di kawasan bukit 

yang telah diterima pakai oleh Kementerian Perumahan dan Kerajaan 

Tempatan mengandungi satu keperluan di mana keadaan topografi asal 

tanah hendaklah dikekalkan dan pembangunan dibolehkan apabila 

mengambilkira syarat mengikut garis panduan pemeliharaan topografi. 

Garis Panduan Pemeliharaan Topografi Semulajadi Dalam Perancangan 

Dan Pembangunan Fizikal Mengikut Akta Perancangan Bandar dan 

Desa 1976 ini adalah pelengkap kepada garis panduan pembangunan di 

kawasan bukit berkenaan dan ianya mengikut kehendak Akta A933, 

Akta Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan) 1995. Garis panduan ini 

adalah diperlukan bagi mengelakkan berlakunya tanah runtuh yang kian 

terjadi di kawasan berbukit seperti apa yang telah berlaku di Bukit 

Antarabangsa, Pulau Pinang (1999) yang merosakkan harta benda dan 

meragut nyawa penduduk. 

Mengikut Akta 172, Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976, 

Seksyen 21 & 21 A (1) & 21 B (1) Akta A933, Akta Perancangan Bandar 

9-18-2


dan Desa (Pindaan) 1995, topografi dalam konteks garispanduan ini 

akan menyentuh rupabumi tapak, dibentuk oleh tanah tinggi, 

curam, sungai, sumber alur sungai, paya, pesisiran pantai, 

lembangan sungai yang mempunyai nilai estetika yang tersendiri. 

9.18.1 GARIS PANDUAN PEMELIHARAAN TOPOGRAFI 

SEMULAJADI DALAM PERANCANGAN DAN 

PEMBANGUNAN FIZIKAL 

A. Kawasan Berbukit yang Perlu di Pelihara 

Secara umumnya tiada pembangunan digalakkan untuk 

dilaksanakan di kawasan berbukit yang telah dikenalpasti sebagai perlu 

dipelihara seperti berikut:- 

• Kawasan berbukit yang telah diisytiharkan sebagai tanah bukit di 

bawah Bahagian 11, (seksyen 3 Akta Pemuliharaan Tanah 1960) 

(Akta 385) (Disemak 1989); 

• Kawasan berkecerunan yang mempunyai kepentingan geologi seperti 

fosil atau struktur geologi yang telah dikenalpasti oleh pusat-pusat 

pengajian tinggi atau Jabatan Penyiasatan Kajibumi atau 

diwartakan; 

• Sebagai kawasan kajian atau penyelidikan; 

• Kawasan berkecerunan yang mempunyai nilai sejarah atau 

mempunyai daya tarikan pelancongan seperti Gua Batu Kapur atau 

ciri-ciri geomorfologi semulajadi; 

• Kawasan berkecerunan yang telah dizonkan sebagai kawasan yang 

mengandungi sumber-sumber ‘mineral’ perindustrian seperti granit 

atau marmar yang boleh dikuari atau mengandungi sumber-sumber 

‘mineral’ berlogam seperti emas dan timah yang boleh dilombong. 

Sekiranya Pihak Berkuasa Negeri bercadang untuk mengeluarkan 

sumber asli berkenaan maka ia hendaklah membuat pertimbangan 

yang teliti dengan mengambilkira antaranya aspek pemuliharaan 

tanah serta lain-lain pertimbangan ke atas alam sekitar; 

9-18-3


• Kawasan yang dipelihara dan diwartakan sebagai kawasan tadahan 

air; dan 

• Kawasan berkecerunan yang diwartakan sebagai hutan simpanan 

kekal termasuklah kawasan hutan pengeluaran atau hutan produktif 

dan hutan perlindungan. Sekiranya Pihak Berkuasa Negeri 

bercadang untuk mengeluarkan sesuatu kawasan hutan daripada 

kategori hutan simpanan kekal maka ia hendaklah membuat 

pertimbangan yang teliti dengan mengambilkira antaranya aspek 

pemuliharaan tanah, kepelbagaian hayat serta lain-lain 

pertimbangan ke atas alam sekitar. 

B. Langkah Kawalan bagi Kawasan yang boleh Dibangunkan 

Selaras dengan keputusan Jemaah Menteri pada 22 Jun 1994, 

permohonan daripada pemaju untuk membangunkan kawasan 

berkecerunan masih boleh dipertimbangkan dengan mengenakan syaratsyarat 

yang merangkumi aspek- aspek seperti berikut: 

i. Topografi 

Pemaju hendaklah mengekalkan keadaan topografi asal 

tanah seberapa yang boleh. Sebarang pemotongan bukit 

hendaklah dilaksanakan pada kadar yang minimum dan 

hanya boleh dibenarkan bagi tujuan penyediaan 

infrastruktur seperti jalan dan pembinaan struktur yang 

terbabit sahaja. Ini bererti bahawa tindakan pemotongan 

bukit bagi tujuan meratakan permukaan keseluruhan 

tapak pembangunan adalah tidak dibenarkan. 

Sehubungan dengan itu penyusunan bangunan bagi sesuatu 

pemajuan di kawasan berbukit hendaklah dilaksanakan seperti 

berikut:- 

• Mengikut kontor asal tanah termasuk tebing tasik, aliran 

sungai dan sebagainya; 

9-18-4


• Menyusun secara bertingkat (staggered) dengan 

mengambilkira kecerunan maksimum untuk cadangan jalan 

mengikut kehendak yang ditetapkan oleh agensi-agensi 

teknikal berkenaan; dan 

• Digalakkan mempelbagaikan penyusunan bangunan 

termasuk penyusunan secara tidak berderet seperti berek. 

ii. Pembangunan 

Pembangunan yang akan dilaksanakan di kawasan berbukit 

hendaklah mempunyai kriteria seperti berikut:- 

• Kepadatan pembangunan hendaklah bercirikan kepadatan 

sederhana. Kepadatan tinggi adalah tidak dibenarkan 

kerana pertambahan unit memerlukan kawasan serta 

kerja-kerja tanah yang lebih meluas yang menyumbang 

kepada masalah hakisan tanah, kemusnahan 

rupabentuk bumi, lereng bukit dan sebagainya; 

• Tahap peratusan kawasan tepubina hendaklah dihadkan 

kepada 25 peratus bagi semua jenis gunatanah kecuali 

bangunan sesebuah banglo atau berkembar yang boleh 

dihadkan kepada 30 peratus 

• Nisbah plot bendaklah pada kadar 1:1.25 iaitu yang sesuai 

dengan pembangunan yang berkepadatan rendah di kawasan 

berbukit; 

• Ketinggian maksimum sesuatu pembangunan di kawasan 

bukit tidak digalakkan melebihi 5 tingkat; 

• Penggunaan tanah mestilah dihadkan kepada 30 peratus 

daripada pemajuan tanah sedia ada dan lima (5) peratus 

dikhaskan untuk kolam pemendapan serta kolam takungan 

air. Walau bagaimanapun pemaju wajib mengkhaskan satu 

kawasan seluas lima (5) peratus daripada jumlah keluasan 

keseluruhan untuk digunakan sebagai perangkap lumpur 

9-18-5


kekal (permanent silt trap) dan kolam takungan banjir (flood 

retention pond); 

• Anjakan bangunan yang terletak di tepi tebing hendaklah 

secara umumnya mempunyai jarak minimum seperti berikut: 

a. Struktur Berhampiran Kaki Cerun 

- Struktur yang dibina berhampiran kaki cerun yang 

dipotong atau cerun semulajadi yang menegak atau 

hampir menegak (melebihi 700 meter) di mana tidak 

ada sebarang langkah kejuruteraan untuk 

memperbaikinya diambil untuk menstabilkan cerun itu 

atau menebat kesan-kesan gelongsoran tanah, 

hendaklah tidak terletak di dalam zon sekurangkurangnya 

dua kali ganda ketinggian cerun itu. 

b. Struktur di atas Rabung Cerun 

- Struktur yang dibina di atas rabung cerun yang 

dipotong atau cerun semulajadi yang menegak atau 

hampir menegak (melebihi 700 meter) di mana tidak 

ada sebarang langkah kejuruteraan bertujuan untuk 

memperbaikinya diambil untuk menstabilkan cerun itu, 

hendaklah tidak terletak di dalam zon sekurangkurangnya 

sekali ganda ketinggian cerun itu. 

• Kegunaan Tanah (Use class Order) boleh dilihat di Jadual 9.25. 

Jadual 9.25: Kegunaan Tanah (Use Class Order) 

Kawasan Zon Risiko 

Rendah 

• < dari 12 darjah 

• Sesuai untuk 

kegunaan 

- Rumah 

- Perniagaan 

Kawasan Zon 

Risiko Sederhana 

• Kecerunan di 

antara 12 darjah 

– 25 darjah 

• Sesuai untuk 

kegunaan 

Kawasan Zon 

Risiko Tinggi 

• Kecerunan > 25 

darjah 

• Perlu dielakkan 

dari pembangunan 

• Cerun tanah 

9-18-6


Kawasan Zon Risiko 

Rendah 

- Perhotelan 

- Perlancongan 

- Rekreasi 

• Tertakluk kepada 

pelan perkawasan 

sesuatu kawasan 

berkenaan 

• Perlu kemuka 

Laporan Cadangan 

Pemajuan. 

Kawasan Zon 

Risiko Sederhana 

- Rumah 

- Perniagaan 

- Perhotelan 

- Perlancongan 

- Rekreasi 

• Dengan syarat 

pemaju 

menyediakan. 

- ‘Environment 

Risk 

Assessment’ 

(ERA) dalam 

Laporan 

Kesan 

Penilaian 

Alam Sekitar 

( EIA) serta 

LCP dan 

‘Erosion 

Sediment 

Control Plan’ 

Kawasan Zon 

Risiko Tinggi 

mempunyai 

kemungkinan 

(tendency) runtuh 

jika > 25 darjah 

• Pelan 

rekabentuknya 

perlu diserahkan 

sebelum 

pembangunan 

dipertimbangkan 

• Kecerunan > 25 

darjah sebarang 

pembangunan 


9.18.2 KAWALAN PEMELIHARAAN TOPOGRAFI 

Kawalan pemeliharaan topografi Kawasan Berbukit dibahagikan 

kepada lapan (9) komponen seperti berikut: 

i. Kawasan berbukit dan tanah tinggi 

ii. Kawasan bercerun 

iii. Kawasan aliran sungai 

iv. Kawasan takungan air seperti tasik dan kolam 

v. Susunan bangunan dan jalanraya 

vi. Landskap dan penanaman pokok 

vii. Kawasan unik yang mempunyai kecantikan semulajadi dan nilai 

saintifik 

viii. Hutan dan pembalakan 

ix. Kawasan Pesisiran pantai 

9-18-7


Rajah 9.43: Rekabentuk Bangunan di Lereng Bukit yang Mengekalkan 

Topografi Semulajadi 

‘ Natural skyline’ 

‘natural skyline’ 

A. Bangunan di lereng bukit yang curam di 

syorkan kerja-kerja tanah dihadkan dengan 

mencadangkan rekabentuk bangunan, teres 

bertingkat dan ketinggian bangunan yang di 

syor antara 3 - 5 tingkat sahaja. Ketinggian 

bangunan ini disesuaikan dengan elemen 

persekitaran bagi mengekalkan “natural 

skyline”. 

B. Bangunan di lereng bukit ataupun 

ditanah rata disyorkan bangunan diantara 

3-5 tingkat sahaja. Ketinggian bangunan di 

sesuaikan dengan elemen persekitaran 

bagi mewujudkan suasana yang 

berharmoni dengan alam persekitaran. 



2-3 Tingkat 

bawah 

aras jalan 

C. Bangunan di lereng bukit yang curam di 

syorkan kerja-kerja tanah dihadkan dengan 

mencadangkan rekabentuk bangunan 2 

hingga 3 tingkat atas jalan dan 2 hingga 

tingkat bawah aras jalan. Ketinggian 

bangunan di syorkan 5-6 tingkat. Bangunan 

masih disesuaikan dengan elemen 

persekitaran untuk menjamin ‘natural skyline 

‘ yang indah. 

REKABENTUK BANGUNAN 

9-18-8


Jadual 9.26: Garis Panduan Khusus/Piawaian bagi Perancangan 

dan Pembangunan di Kawasan Berbukit 

Jenis pembangunan 

Kategori 

tanah 

tinggi 

Dasar kawalan semasa sedia 

ada 

Sebab 

keperluan 

Kawasan berbukit & tanah tinggi 

Kurang 12 0 

Sesuai 

untuk 

pembangunan 

Sesuai untuk perumahan, 

perniagaan, perindustrian, 

institusi, 

perhotelan, 

pelancongan & rekreasi. 

13 0 - 25 0 & 

ketinggian 

lereng > 4m 

(zon risiko 

rendah) 

Sesuai 

untuk 

pembangunan 

dengan 

bersyarat 

- kawasan 

bukit 

Sesuai untuk pembangunan 

dengan bersyarat: 

- kepadatan sederhana 

- kawasan tepu bina (plinth 

area) 25% (lain-lain 

gunatanah); 30% (bungalo / 

berkembar) 

- reka bentuk bangunan perlu 

mengikut alunan cerun untuk 

kurangkan pemotongan & 

kerja-kerja tanah. 

- Nisbah plot tidak melebihi 1 : 

1.25 

- Ketinggian maksimum 5 

tingkat, & maksimum 2 

tingkat bagi teres, banglo, 

berkembar. 

25 0 - 30 0 

(zon risiko 

sederhana) 

Sensitif Hanya sesuai untuk 

pembangungan berkepadatan 

sederhana. 

Aktiviti 

pembangunan yang sesuai ialah 

hotel, pelancongan & rekreasi. 

Ketinggian, plinth area dan 

nisbah plot sama seperti 

kategori kecerunan 13 0 - 25 0 

Melibatkan 

elemen-elemen 

kerja tanah. 

> 35 0 (zon 

risiko 

tinggi) 

Amat 

sensitif 

Tidak dibenarkan sebarang 

pembangunan 

Hakisan & 

keruntuhan 

tanah. Kritikal 

9-18-9



Kategori 

tanah 

tinggi 


ada 

Sebab 

keperluan 

untuk 

keselamatan 

bangunan & 

tapak. 

Aliran sungai 

- Kelebaran minima rezab 

sungai mengikut JPS 

- Bergantung kepada keadaan 

setempat tersebut ditentukan 

mengikut kehendak reka 

bentuk sungai & keluasan 

minima 15 m. 

Kawasan takungan air 

Tasik dan 

kolam 

20m zon penampan antara 

kawasan takungan dan dengan 

kawasan pembangunan. 

Zon pemisah 

tersebut boleh 

digunakan 

untuk tujuan 

rekreasi. 

Susunan bangunan dan jalan raya 

Frontage bangunan hendaklah 

berada tidak lebih 1.5m di atas 

& di bawah dari paras jalan. 

Jika >1.5m, kerja-kerja tanah 

perlu dilaksanakan bagi 

mencapai paras yang 

ditetapkan. 

Perlu diurus 

dan 

dikendalikan 

dengan cara 

yang 

sempurna. 

Jika asas tapak bangunan 

terletak di atas tanah bercerun, 

hendaklah memastikan 

perbezaan antara aras tapak 

bangunan di jalan adalah 1.5m. 

Hutan dan pembalakan 

Zon 

penampan 

Perlu diwujudkan di kiri kanan 

sungai dan aliran air di mana 

aktiviti 

perhutanan 

dilaksanakan dengan penjagaan 

yang rapi. Lebar zon penampan 

bergantung kepada lebar sungai 

9-18-10



Kategori 

tanah 

tinggi 


ada 

Sebab 

keperluan 

(20-100m). 

Zon penampan antara kawasan 

tadahan air dan kawasan 

pembalakan / pembangunan 

perlu diadakan. Lebarnya 

antara 10km - 15km. 

Pantai 

Pantai 

berbatu / 

‘cliff’ 

- Dibenarkan di kawasan 

lereng bukit yang tidak 

melebihi 20 darjah & tidak 

melebihi 60m kontor. 

- Mengekalkan 30% kawasan 

dengan tumbuhan semulajadi. 

- Membangunkan 30% kawasan 

dan selebihnya dibiarkan 

dengan tumbuhan semulajadi 

bagi kawasan pelancongan. 

- Penebangan pokok hendaklah 

mematuhi syarat-syarat 

dalam Akta Pemuliharaan 

Tanah 1960 dan Akta 172. 

- Penebangan pokok hanya 

dibenarkan di atas tapak 

‘plinth’ bangunan. 

- Digalakkan menggunakan 

building ‘material’ tempatan 

supaya harmoni dengan 

kawasan sekitar & reka 

bentuk menggambarkan 


- Ketinggian bangunan 


rancangan tempatan. 

- Ketinggian bangunan tidak 

lebihi 9m atau pokok yang 

tertinggi dalam kawasan 

pemajuan yang tidak 

mempunyai rancangan 

tempatan. 

9-18-11



Kategori 

tanah 

tinggi 


ada 

Sebab 

keperluan 

- Tapak pembangunan dan 

sistem jalan mengikut kontor 

asal kawasan. 

9-18-12


Rajah 9.44: Alur Memanjang 

Alur Memanjang Lebih Baik dari Alur Menegak dalam Kerja-kerja 

‘Hydroseeding’. 

Jangan Membentuk Alur-alur yang Menegak kerana ini akan 

Mempercepatkan Berlakunya Hakisan 

9-18-13


9.19 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TANAH PERKUBURAN 

Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan 

Islam dan Bukan Islam 



Pengubahan 

Pemakaian 


Kandungan 

Tiada 



1.0 Tujuan 



4.0 Dasar Perlaksanaan 

5.0 Garispanduan Umum 

5.1 Perancangan Tanah Perkuburan Mengikut 

Hierarki Petempatan 

5.1.1 Kawasan Kejiranan 

5.1.2 Kawasan Bandar dan Pekan 

5.1.3 Separa Wilayah 


5.2.1 Kepercayaan Agama dan Adat 

Resam 

5.2.2 Kesihatan Umum 

5.2.3 Topografi dan Struktur Tanah 

5.2.4 Kesesuaian Gunatanah 

5.3 Keperluan Ruang 

6.0 Garispanduan Khusus 

6.1 Susunatur Tanah Perkuburan dan 

Krematoria 

6.2 Susunatur Krematoria 

6.3 Susunatur dan Rekabentuk Taman 

Peringatan 

7.0 Piawaian 

9-19-1


Tanah perkuburan adalah kawasan yang khas dirizabkan sebagai 

tempat pengebumian penduduk yang telah meninggal dunia. Tanah 

perkuburan diklasifikasikan kepada dua jenis iaitu tanah perkuburan 

Islam dan bukan Islam. 

Kemudahan tanah Perkuburan Islam dan Bukan Islam 

merupakan satu kemudahan awam yang perlu diambilkira dalam 

menyediakan sesuatu kawasan perumahan. Penyediaan kemudahan ini 

perlu diberi perhatian agar tidak bercanggah dengan kegunaan tanah 

sedia ada untuk mewujudkan suatu suasana nyaman dan tenteram. Bagi 

membantu perancangan kemudahan tanah perkuburan Islam dan Bukan 

Islam supaya lebih teratur serta memenuhi prinsip-prinsip perancangan 

dan pembangunan sejagat. Garis Panduan Perancangan yang disediakan 

ini mengemukakan komponen yang perlu ada di dalam merancang 

sesuatu kawasan tanah perkuburan samada dari segi keluasan dan 

kesesuaian perletakkannya. Ia juga meliputi aspek kepercayaan agama 

dan adat resam, topografi dan susunatur tanah, susunatur keperluan 

ruang, kesihatan umum dan kesesuaian gunatanah. Garis panduan ini 

adalah untuk kegunaan semua pihak terutama sekali Pihak Berkuasa 

Negeri, pihak berkuasa perancangan tempatan dan Pihak Swasta sebagai 

panduan dalam merancang sesuatu kawasan kemudahan tanah 

perkuburan tersebut. 

9-19-2



A. PERANCANGAN TANAH PERKUBURAN MENGIKUT 

HIERARKI PENEMPATAN 

I. Kawasan Kejiranan 

Perletakan tanah perkuburan di dalam tiap-tiap satu kawasan 

kejiranan (penduduk,di antara 5,000 - 10,000 orang) memerlukan 

tanah seluas satu (1) hingga dua (2) hektar. 

i. Perletakan tanah perkuburan tidak digalakkan untuk 

menampung kawasan kejiranan bagi mengelakkan perkaraperkara 

berikut: 

• Taburan tanah-tanah bersaiz kecil di merata kawasan: 

• Kemerosotan harga tanah di sekeliling tanah perkuburan; 

• Timbulnya kesan negatif seperti keengganan ramai 

penduduk untuk tinggal berdekatan; dan 

• Timbulnya masalah penjagaan dan pengawasan ke atas 

tanah-tanah bersaiz kecil. 

ii. Tanah perkuburan hendaklah diletakkan di antara dua (2) 

atau tiga (3) kawasan kejiranan supaya lebih ekonomik dan 

mudah diuruskan. Bagi tiga (3) kawasan kejiranan luas 

kawasan yang diperlukan ialah dua (2) hingga enam (6) 

hektar; 

iii. Tanah perkuburan dan krematoria dibolehkan secara setempat 

mengikut perancangan yang sesuai. Ini adalah untuk 

memudahkan pengawasan dan penjagaannya; 

iv. Perletakan tanah perkuburan dan krematoria bagi semua 

kaum hendaklah diasingkan dengan ruang anjakan yang 

mencukupi sebagai zon penampan seperti jalan-jalan, pokokpokok 

atau penampan penghijauan. Jarak dari rumah ke tanah 

perkuburan ialah dua (2) hingga empat (4) kilometer; dan 

9-19-3


v. Krematoria adalah tidak ekonomik ditempatkan di dalam tiaptiap 

kawasan kejiranan. Ini adalah kerana peratusan 

pembakaran mayat adalah terlalu kecil untuk menampung 

sesuatu krematoria di kawasan kejiranan. Di dalam kawasan 

bandar besar yang ramai penduduk bukan Islam, pembakaran 

mayat dilakukan di krematoria gas moden, manakala 

penduduk luar bandar biasanya menggunakan cara tradisional 

dan lama secara terbuka. 

II. 

Kawasan Bandar dan Pekan 

i. Bagi bandar kecil tidak kurang dari 200,000 orang, satu 

krematoria gas moden boleh diletakkan di antara pekan-pekan 

ini. Jarak di antara krematoria dan pekan hendaklah tidak 

melebihi 20 kilometer; 

ii. Bagi pekan kecil (penduduk kurang 75,000 orang), perletakan 

tanah perkuburan perlu hampir dengan kawasan pekan untuk 

memudahkan aktiviti pengurusan. Tanah yang diperlukan 

ialah seluas 15 hektar. Jarak di antara kediaman dan tanah 

perkuburan ialah 20 kilometer. Satu krematoria jenis 

tradisional boleh disediakan; dan 

iii. Bagi bandar besar (lebih 200,000 orang) keperluan tanah 

perkuburan ialah seluas 20 hektar dan dipusatkan untuk 

memudahkan pengurusan. Sekiranya keluasan tanah 

perkuburan melebihi 20 hektar ia bolehlah diagihkan ke 

beberapa tempat. Jarak antara kawasan kediaman dan tanah 

perkuburan hendaklah tidak lebih dari 30 meter. Satu 

krematoria gas moden juga perlu disediakan. 

III. 

Separa Wilayah 

Penyediaan tanah perkuburan boleh juga dirancang mengikut 

konsep separa wilayah untuk menampung keperluan bagi dua (2) 

hingga tiga (3) buah bandar besar dan kecil bagi menjimatkan 

kegunaan tanah. 

9-19-4


B. PERANCANGAN TAPAK 

Perancangan tapak tanah perkuburan merupakan faktor paling 

utama yang patut diberi perhatian di dalam merancang tanah 

perkuburan. Di antara kriteria dalam merancang pemilihan tapak adalah 


1. Kepercayaan Agama dan Adat Resam 

Tanah Perkuburan Islam 

• Perletakan biasanya berhampiran dengan masjid dan kawasan 

perumahan untuk memudahkan pengurusan jenazah untuk 

disembahyangkan dahulu sebelum dikebumikan serta 

memudahkan mereka untuk menziarahi simati; dan 

• Jenazah diwajibkan mengadap ke Kiblat atau Kaabah (arah 

kedudukan mengadap Kiblat ialah 292 0 30'). Bagi tujuan ini, 

tanah yang rata adalah paling sesuai. 

Tanah Perkuburan Cina 

Penganut 'ancestor worship' mengambilkira adat ‘Feng shui’. Bagi 

adat ini ‘parameter-parameter’ adalah seperti berikut: 

• Bentuk mukabumi yang landai di lereng-lereng bukit, tanpa 

bukit-bukit kecil, batu kecil, batu besar atau bentukbentuk 

buatan manusia seperti empangan; dan 

• Kewujudan badan-badan yang mengandungi air dihadapan 

kubur-kubur melambangkan kekayaan dan kemewahan 

kepada kedua-dua pihak yang hidup dan yang mati. 

Tanah Perkuburan Hindu 

Kaum Hindu lebih mementingkan kepada pembakaran mayat dan 

tidak ada apa-apa faktor fizikal khas yang perlu dipertimbangkan 

untuk perletakan tanah perkuburan mereka. Walau 

9-19-5


bagaimanapun, tanah yang rata adalah sesuai untuk 

memudahkan pengurusan mayat. 

Tanah Perkuburan Kristian 

Taburan tanah perkuburan untuk orang-orang Kristian juga tidak 

menekankan kepada apa-apa kriteria khas, selain tanah yang rata 

adalah sesuai untuk memudahkan pengurusan mayat. 

2. Kesihatan Umum 

• Kubur baru hendaklah tidak digali kurang dari enam kaki dari 

kubur yang lama, dan tanah perkuburan tidak boleh 

digunakan semula sebelum 30 hingga 50 tahun mengikut 

keadaan tanah, selepas pengkebumian terakhir; 

• Menyediakan zon pemisah di antara tanah perkuburan dan 

punca-punca air untuk menjamin kesihatan umum. 

• Jarak di antara tanah perkuburan dan rumah kediaman yang 

terdekat ialah sekurang-kurangnya 30 meter; dan 

• Jenis tanah yang paling sesuai ialah tanah terbuka jenis poros 

yang akan memudahkan laluan air dan udara ke semua arah. 

Tanah jenis ini membolehkan pereputan mayat dengan lebih 

cepat jika dibandingkan dengan tanah-tanah yang lain; 

3. Topografi dan Struktur Tanah 

• Tanah perkuburan hendaklah sekurang-kurangnya berada 

pada paras dua (2) meter (6 kaki 6 inci) di atas paras banjir 

bagi tiap-tiap pusingan 100 tahun; 

• Jenis tanah yang paling sesuai ialah tanah terbuka jenis poros 

yang akan memudahkan air dan udara ke semua arah. Tanah 

jenis ini membolehkan pereputan mayat dengan lebih cepat 

jika dibandingkan dengan tanah-tanah yang lain 

9-19-6


• Tanah perkuburan tidak sesuai diletakkan di kawasan yang 

mempunyai aras mata air yang tinggi. Paras air di dalam 

tanah harus melebihi 2 meter di bawah permukaan bumi; 

• Tanah perkuburan tidak sesuai bagi kawasan-kawasan seperti 

berikut; 

i. Kawasan-kawasan banjir dan tanah runtuh; 

ii. Kawasan yang kerap diancam hakisan seperti sungai dan 

laut; 

iii. Tanah yang bercerun; dan 

iv. Tanah paya dan jenis tanah liat. 

• Tanah perkuburan hendaklah jauh dari kawasan sungai, 

saliran atau lain-lain punca air kerana ini akan 

mengakibatkan pengaliran air dari kawasan perkuburan ke 

tempat-tempat tersebut. 

4. Kesesuaian Gunatanah 

• Tapak untuk tanah perkuburan tidak sesuai ditempatkan di 

dalam kawasan perdagangan, pentadbiran atau di pusat-pusat 

bandar, di mana harga tanahnya adalah tinggi. Ianya juga 

tidak sesuai jika ditempatkan di kawasan lombong kerana 

tanah begini adalah jenis tanah yang mudah mendap dan 

banyak mengandungi air; dan 

• Tapak-tapak baru untuk tanah perkuburan sesuai jika 

ditempatkan di pinggir-pinggir kawasan pembangunan, 

berhampiran dengan rumah-rumah ibadat. 

5. Keperluan Ruang 

• Keperluan ruang tanah perkuburan untuk sesuatu kawasan 

bergantung kepada saiz kubur, kadar kematian, pandangan 

penduduk setempat terhadap pembakaran dan penggunaan 

semula tanah perkuburan. Kubur orang-orang Islam boleh 

9-19-7


digunakan semula selepas 90 tahun pengkebumian terakhir 

dibuat di atas kubur itu. (Sumber: Jabatan Agama Islam, 

Selangor); 

• Bagi memudahkan pengiraan keperluan ruang tanah 

perkuburan bagi setiap 1,000 penduduk pada masa akan 

datang, berikut dirumuskan satu formula secara am bagi 

tujuan tersebut; 

At= Pt x Dr / 1000 x 1 – Ce/1000 x Sz di mana 

t = Tahun unjuran 

At = Kawasan tanah perkuburan pada masa t 

Pt = Penduduk unjuran 

Dr = Jarak antara kubur digunakan semula 

Ce = Faktor pembakaran mayat 

Sz = Purata saiz kubur 

• Purata keluasan untuk satu lot kubur ialah lebih kurang 8.36 

meter persegi (dengan kawasan rezab landskap). 


Garis panduan khusus adalah merangkumi aspek-aspek berikut: 

i) Susunatur tanah perkuburan Islam dan Bukan Islam 

ii) Susunatur krematoria 

iii) Susunatur dan reka bentuk taman peringatan 

9-19-8


Rajah 9.45: Susunatur Krematoria Moden 

9-19-9


Rajah 9.46: Pelan Konsep Tanah Perkuburan 

Kawasan 

Perkuburan Orang 

Dewasa 

Laluan Pejalan Kaki 

Kawasan Perkuburan 

Kanak-kanak 

(umur < 12tahun) 

Tempat 

letak kereta 

Kawasan 

Perkuburan Bayi 

9-19-10


9.20 GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEMUDAHAN 

MASYARAKAT 

Garis Panduan Perancangan Kemudahan Masyarakat 



Pengubahan 

Pemakaian 


Kandungan 

Tiada 



1.0 Tujuan 



4.0 Peranan Kemudahan Masyaraka 

5.0 Kemudahan Kesihatan 


5.1.1 Perancangan Tapak 

5.1.2 Keluasan dan Saiz Minimum Tapak 

5.1.3 Rekabentuk dan Susunatur 

5.1.4 Kemudahan Sokongan 

5.2 Piawaian 

5.2.1 Hospital 

5.2.2 Klinik Kesihatan 

5.2.3 Klinik Desa 

6.0 Kemudahan Pendidikan 





6.1.4 Sistem Perhubungan dan 



6.2.1 Taman Didikan Kanak-Kanak 

(Tadika)/Taska 

6.2.2 Sekolah Rendah 

6.2.3 Sekolah Menengah 

6.2.4 Sekolah Sinar (Rekabentuk Sepadu) 

7.0 Kemudahan Polis 





9-20-1


8.0 Kemudahan Bomba dan Penyelamat 





8.2 Piawaian 

9.0 Dewan Orang Ramai 





9.2 Piawaian 

9.2.1 Balai Raya 

9.2.2 Dewan Orang Ramai 

9.2.3 Dewan Serbaguna 

10.0 Kemudahan dan Kebajikan 




10.1.3 Rekabentuk dan Susuatur 


10.2.1 Pusat Aktiviti Kanak-Kanak 

10.2.2 Pusat Harian Wargatua 

10.2.3 Pusat Pemulihan Dalam Komuniti 

10.3 Piawaian 

11.0 Perpustakaan Awam 


11.1.1 Pearancangan Tapak 



11.2 Piawaian 

12.0 Kemudahan Perkhidmatan Pos 




12.1.3 Susunatur dan Rekabentuk 

12.2 Piawaian 

13.0 Garis Panduan dan Perancangan Tempat Ibadat 

Islam 

(Rujuk Piawaian Perancangan Jpbd 7/97) 

14.0 Garis Panduan Perancangan Tanah Perkuburan 

Islam dan Bukan Islam 


15.0 Garis Panduan dan Perancangan Tanah Lapang 

dan Rekreasi 


16.0 Garis Panduan Perancangan Tempat Ibadat Bukan Islam 

9-20-2


Kemudahan masyarakat merupakan salah satu elemen penting di 

dalam proses perancangan dan pembangunan negara. Penyediaan 

kemudahan yang mencukupi dari segi kuantiti dan kualiti adalah perlu 

kerana ianya bukan sahaja menggambarkan perubahan permintaan 

tetapi juga sebagai petunjuk pembangunan dan taraf hidup sesuatu 

masyarakat. Oleh itu penyediaan kemudahan dan perkhidmatan 

masyarakat tidak harus dianggap ringan kerana penyediaan yang kurang 

memuaskan boleh memberi kesan negatif kepada masyarakat secara 

keseluruhannya. Di samping itu, penyediaan dan penawaran yang 

memuaskan bukan sahaja dikira dari segi bilangannya berasaskan 

jumlah penduduk tetapi juga dari segi tapak, taburan yang seimbang dan 

kualiti perkhidmatan serta kesesuaiannya dengan masyarakat setempat. 

Ini akan dapat memastikan setiap lapisan masyarakat boleh menikmati 

kemudahan yang disediakan. 

Maka, garis panduan ini disediakan bertujuan untuk membantu 

Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa tempatan, dan agensi-agensi 

pelaksana menyediakan kemudahan masyarakat yang cukup dalam 

merancang sesuatu kawasan pembangunan. Garis panduan Perancangan 

Kemudahan Masyarakat ini merangkumi kemudahan berikut: 

kemudahan kesihatan, kemudahan pendidikan, kemudahan pos, 

kemudahan polis, kemudahan perkhidmatan bomba dan penyelamat, 

dewan orang ramai dan perpustakaan. 

9.20.1 KEMUDAHAN KESIHATAN 

Kemudahan kesihatan merangkumi Hospital, Klinik Kesihatan 

dan Klinik Desa. Kemudahan ini disediakan mengikut hierarki di 

peringkat negeri, daerah dan tempatan. 

9-20-3


Jadual 9.27: Piawaian Kemudahan Kesihatan 

Bil Jenis Jumlah Penduduk Keluasan 

hektar/ekar 

1 Klinik Desa 4000-5000 0.2 / 0.5 

2 Klinik Kesihatan- 

Jenis I, II dan III 

3 

Hospital: 

750 katil 

250 katil 

100 katil 

76 katil 

15000-20000 2.0 / 5.0 

2 katil / 1000 

375000 

375000 

50000 

38000 

30.0 / 75.0 

18.0 / 45.0 

12.0 / 30.0 

12.0 / 30.0 

4 Klinik Pergigian Tiap-tiap Klinik 

Kesihatan 

- 

5 Institut ‘Telemedic’ Mengikut Keperluan - 

6 Hospital Rujukan 

(Referral Hospital) 

Mengikut Keperluan - 

9.20.2 KEMUDAHAN PENDIDIKAN 

Kemudahan pendidikan merangkumi Taman Didikan Kanakkanak 

(Tadika), Sekolah Rendah, Sekolah Menengah,Sekolah Vokasional, 

Teknik dan Institusi Pengajian Tinggi (IPT). 

9-20-4


Jadual 9.28: Keperluan Keluasan Tapak Kemudahan Pendidikan 

Keluasan Tapak 

Bil 

Jenis Sekolah 

Tanah Rata 

Hektar / 

(ekar) 

Berbukit Dan 

Bercerun Landai 

Hektar / (ekar) 

1 Sekolah Rendah 2-3 (5-8) 3-4 ( 8-10) 

2 Sekolah Menengah 3 - 4.8 (8-12) 4-6 ( 10-15) 

3 Sekolah Rendah / 

Menengah ( Berkongsi) 

4 Sekolah Menengah 

Teknik 

5 Sekolah Menengah 

Berasrama Penuh 

6 Politeknik/ Maktab 

Perguruan 

4-5 (10-13) 6-8 (16-20) 

8-10 (20-25) 10-14 (25-35) 

14-16 ( 35-40) 40-48 (100-120) 

32-40 (80-100) 40-48 (100-120) 

Jadual 9.29: Piawaian Kemudahan Pendidikan 

Jenis-jenis 

Kemudahan 

Pendidikan 

Piawaian 

Penduduk 

Keluasan 

Kawasan 

Jarak/ Masa 

Perjalanan 

Saiz 

Maksima 

Tempat 

Letak 

Kenderaan 

Tadika / 

Taska 

2500 

penduduk 

740 meter 

persegi 

atau 8000 

kaki 

persegi 

0.2 km - 4.0 

km 

1/8 - 1/2 batu 

5 minit 

60 murid 

/ tadika 

4 kelas 

1 petak / 3 

kakitangan 

1 petak / 10 

pelajar 

Sekolah 

Rendah 

( 12 B darjah) 

Sekolah 

Rendah 


3000 

penduduk 

6000 

penduduk 

7500 

penduduk 

2.0 - 4.0 

hektar 

atau 5 -10 

ekar 

0.4km - 0.8km 

1/4 - 3/4 batu 

10 minit 

35 

pelajar / 

kelas 

1 petak / 20 

kakitangan 

1 petak / 20 

kakitangan 

9-20-5


Jenis-jenis 

Kemudahan 

Pendidikan 

Piawaian 

Penduduk 

Keluasan 

Kawasan 

Jarak/ Masa 

Perjalanan 

Saiz 

Maksima 

Tempat 

Letak 

Kenderaan 

Sekolah 

Rendah 


Sekolah 

Menengah 

Sekolah 

Menengah 

Agama 

Sekolah 

Menengah 

Swasta 

> 9000 

penduduk 

1 sekolah 

bagi 2 atau 

3 unit 

kejiranan 

3.0 - 6.0 

hektar 

atau 5 - 10 

ekar 

0.8km - 1.6 

km 

3/4 - 1 batu 

20 minit 

35 

pelajar / 

kelas 

1 petak / 2 

kakitangan 

1 petak / 20 

pelajar 

1 petak 

motosikal / 

10 pelajar 

Sekolah 

Menengah 

Teknik 

Sekolah 

Menengah 

Vokasional 

Sekolah 

Menengah 

Berasrama 

Penuh / 

Sekolah 

Menengah 

Kebangsaan 

Agama 

Peringkat 

Daerah / 

Negeri 

8.0 -6.0 

hektar 

atau 20 - 

35 ekar 

14.0 - 18.0 

hektar 

atau 35 - 

45 ekar 

Mempunyai 

Pengangkutan 

Awam 

35 

pelajar / 

kelas 

1 petak / 2 

kakitangan 

1 petak / 20 

pelajar 

1 petak 

motosikal / 

10 pelajar 

Kolej and 

Institut 

pengajian 

Tinggi / 

Politeknik 

Peringkat 

Wilayah 

Persekutuan 

8.0 - 4.0 

hektar 

atau 20 

ekar - 100 

ekar. 

Mempunyai 

Pengangkutan 

Awam 

(LRT/MRT/ 

ERL) 

30 minit - 1 

jam 

35 - 60 

pelajar / 

kelas 

1 petak / 2 

kakitangan 

1 petak / 20 

pelajar 

1 petak 

motosikal / 5 

pelajar dan 

10% dari 

jumlah untuk 

pelawat. 

9-20-6


9.20.3 KEMUDAHAN POLIS 

Kemudahan Perkhidmatan Polis merupakan salah satu dari 

kemudahan keselamatan yang penting yang disalurkan melalui ibu 

pejabat kontigen, ibu pejabat polis daerah, balai polis bandar dan pondok 

polis. 

Jadual 9.30: Piawaian Kemudahan Polis 

Bil Jenis Penduduk Tadahan 

Keluasan 

Kawasan 

(hektar / ekar) 

1 Ibu Pejabat Polis 

Kontigen 

2 Ibu Pejabat Polis 

Daerah 

Diperlukan bagi setiap 

Ibu Negeri 

Diperlukan bagi setiap 

Daerah 

15 - 20 hektar / 6.8 

ekar 

4- 6 hektar / 10-15 

ekar 

3 Balai Polis Bandar 10000 - 15000 2-4 hektar / 5 - 10 

ekar 

4 Pondok Polis 5000 - 10000 0.8 hektar / 2 ekar 

9.20.4 KEMUDAHAN BOMBA DAN PENYELAMAT 

Penyediaan perkhidmatan bomba di peringkat negeri dan daerah 

disalurkan melalui balai-balai bomba 3 ‘bay’ dan 2 ‘bay’. Perkhidmatan 

yang disediakan ialah khidmat kebombaan dan penyelamat kepada 

masyarakat. 

9-20-7


Jadual 9.31: Piawaian Kemudahan Bomba dan Penyelamat 

Kelas Risiko Kriteria Perancangan Kategori Balai 

KELAS 'A' 

Risiko Amat 

Tinggi 

Penduduk melebihi 750,000; 

Risiko 'high rise' dan 'high 

risk' / Norma masa yang 

ideal tidak melebihi 7 minit. 

Satu balai 3 petak (bay), 

dengan 6 atau lebih 

keluaran jentera. 

KELAS 'B' 

Risiko Tinggi 

KELAS 'C' 

Risiko 

Sederhana 

KELAS 'D' 

Risiko Amat 

Rendah 

Kepadatan penduduk 

melebihi 500,000 orang. 

Keluaran jentera perlu 

sampai dalam masa tidak 

lebih 10 minit; bandarbandar 

yang industri 

bersaiz sederhana dan 

bandar yang mempunyai 

industri bersaiz besar. 


melebihi 200,000 orang. 

Kebanyakan bangunan 'low 

rise'. Tidak melebihi 5 

tingkat. Keluaran jentera 

harus sampai dalam masa 

tidak lebih 15 minit. 


kurang 200,000 orang. 

Keluaran jentera harus 

sampai dalam masa tidak 

lebih 20 minit. 

10 buah atau lebih balai 3 

petak (bay) sebagai balai 

cawangan dengan keluaran 

2 atau lebih jentera. 

Satu balai 3 petak (bay), 

dengan 6 keluaran jentera. 

5 buah atau lebih balai 2 

petak sebagai balai 

cawangan dengan keluaran 

2 atau lebih jentera 

Dua atau lebih balai petak, 

dengan 2 keluaran jentera 

bagi setiap balai 

Sekurang-kurangnya 

sebuah balai 2 petak 

dengan 2 keluaran jentera. 

Keperluan Balai Bomba 

juga bergantung kepada 

balai terdekat yang sedia 

ada. Jika balai terdekat 

akan mengambil masa 

melebihi 20 minit, mungkin 

2 atau 3 buah balai 

diperlukan. 

9-20-8


9.20.5 DEWAN ORANG RAMAI 

Penyediaan dewan orang ramai adalah berdasarkan kepada 

fungsi, kepadatan penduduk dan jarak lingkungan kemudahan ini. 

Terdapat 3 jenis dewan orang ramai (umum) iaitu balai raya, dewan 

orang ramai dan dewan serbaguna. Balairaya didapati di kawasan luar 

bandar manakala Dewan Orang Ramai dan Dewan Serbaguna didapati di 

kawasan bandar. 

Jadual 9.32: Piawaian untuk Balairaya, Dewan Orang Ramai dan 

Dewan Serbaguna. 

Jenis 

Kawasan 

Tadahan 

Keluasan Minimum Tapak 

Saiz Lot 

Saiz Bangunan 

Balairaya 

200 - 1000 orang 

(perkampungan), 

1000-3000 

(bandar) 

0.1 hektar - 0.4 

hektar ( 0.2 ekar - 

1.0 ekar) 

74.0 meter 

persegi (800 kaki 

persegi) 

Dewan 

Orang 

Ramai 

3000 - 10000 0.1 hektar - 0.6 

hektar ( 0.25 - 1.5 

ekar) 

185 - 1850 meter 

persegi (2000- 

20000 kaki 

persegi) 

Dewan 

Serbaguna 

Minimum 10000 

orang 

0.1 hektar - 0.8 

hektar 

Minimum 315 

meter persegi 

(3400 kaki 

persegi) 

9-20-9


9.20.6 KEMUDAHAN KEBAJIKAN 

Kemudahan kebajikan bertujuan memberi penjagaan, pelindungan 

dan pemulihan serta menjamin kumpulan tertentu seperti kanak-kanak, 

remaja, golongan kurang upaya, wargatua dan keluarga yang 

menghadapi masalah dan mangsa kegawatan sosial. Garis panduan 

khusus, piawaian dan komponen garis panduan ini meliputi pusat aktiviti 

kanak-kanak, pusat harian warga tua dan pusat pemulihan dalam 

komuniti bagi orang kurang upaya. 

Jadual 9.33: Piawaian Kemudahan Kebajikan 

Komponen 

a. Pusat Aktiviti Kanak-kanak (PAK) 

( 30 kanak-kanak) 

i. Ruang Aktiviti ( 305 meter 

persegi seorang) 

ii. Bilik Bacaan 

iii. Bilik Rehat / Riadah 

iv. Pejabat ( 5 orang) dan Stor 

v. Bilik Serbaguna 

vi. Bilik Sembahyang 

vii. Dapur 

viii. Tandas(2) 

ix. Padang Permainan / Riadah; 

dan 

x. Tempat Letak Kereta 

Ukuran 

Minimum 

Keseluruhan 

105 meter persegi 









( yang 

bersesuaian) 

Keluasan 

0.2 hektar 

9-20-10


Komponen 

b. Pusat Harian Wargatua ( 30 

Wargatua) 

i. Ruang Aktiviti ( 30. Meter 





v. Bilik Bacaan 

vi. Bilik Sembahyang (2) 

vii. Dapur dan Dewan Makan 

viii. Tandas (2) 

ix. Padang Permainan / Riadah ; 


Ukuran 

Minimum 

Keseluruhan 









(yang bersesuaian) 

Keluasan 

0.3 hektar 

hingga 0.5 

hektar 

c. Pusat Pemulihan Dalam Komuniti 

( 30 Orang Kurang Upaya) 

i. Ruang Aktiviti ( 30. Meter 





v. Bilik Bacaan 

vi. Bilik Sembahyang (2) 

vii. Dapor dan Dewan Makan 

viii. Tandas (2) 

ix. Padang Permainan / Riadah ; 









( yang 

bersesuaian) 

0.25 hektar 

9.20.7 PERPUSTAKAAN AWAM 

Perancangan tapak perpustakaan awam adalah berdasarkan 

kepada bilangan penduduk sesuatu kawasan, hierarki dan fungsi 

perpustakaan yang akan disediakan (berdasarkan Standard Ruang lantai 

Perpustakaan awam oleh Perpustakaan Negara Malaysia 1997) seperti 

berikut: 

9-20-11


Jadual 9.34: Piawaian Ruang Lantai Perpustakaan Awam 

Model Perpustakaan 

Perpustakaan Negeri 

Jumlah Penduduk 

400 000 atas 

Perpustakaan Metropolitan 200 000 - 400 000 

Perpustakaan Wilayah 100 000 - 200 000 

Perpustakaan Cawangan A 50 000 - 100 000 

Perpustakaan Cawangan B 10 000 - 50 000 

Perpustakaan Pekan A 7 000 - 10 000 

Perpustakaan Pekan B 5 000 - 7 000 

Perpustakaan Desa A 3 000 - 5 000 

Perpustakaan Desa B 2 000 - 3000 

Perpustakaan Desa C Kurang dari 2 000 

9.20.8 KEMUDAHAN PERKHIDMATAN POS 

Di antara perkhidmatan pos, perkhidmatan kaunter atau lebih 

dikenali sebagai Pejabat Pos, adalah perkhidmatan yang berkait rapat 

dengan orang ramai. Garis panduan ini akan merangkumi hanya 

perkhidmatan kaunter (Pejabat Pos) Piawaian Kemudahan pejabat pos 

adalah seperti di bawah: 

9-20-12


Jadual 9.35: Piawaian Kemudahan Perkhidmatan Pos 

Bil 

Jenis / 

Klasifikasi 

Kawasan Tadahan / 

Penduduk 

Keluasan 

(Ekar) 

1 Pejabat Pos Besar 1 Pejabat Pos Besar bagi 

setiap negeri 

2 Pejabat Pos Melebihi 15 000 penduduk 

bagi setiap pusat 

pertumbuhan 

1.0 hektar / 2.5 

ekar 

0.3 hektar / 0.75 

ekar 

Rajah 9.47: Jarak Perletakan Kemudahan Awam 

9-20-13


9.21 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN 

UTILITI 

Garis Panduan Perancangan Laluan Kemudahan Utiliti 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 





3.0 Definisi Laluan Kemudahan Utiliti 

4.0 Sistem Perancangan Bandar Sedia Ada 

5.0 Dasar Perancangan Laluan Kemudahan 

Utiliti(Service Protocol) 


7.0 Garis Panduan Perancangan dan Pelaksanaan 

7.1 Jaringan dan Penempatan 

7.2 Rekabentuk 

7.3 Pelaksanaan, Pengawalan dan 

Penyelenggaraan 

9-21-1


Demi mencegah kejadian kontraktor-kontraktor jalan yang 

merosakkan kemudahan-kemudahan utiliti di dalam rezab jalan, dan 

memudahkan kerja-kerja pembinaan dan penyelenggaraan kemudahan 

utiliti, satu sistem perancangan yang bersepadu dalam menentukan 

laluan-laluan yang penting untuk menempatkan kemudahan-kemudahan 

utiliti adalah diperlukan. Oleh itu, garis panduan ini disediakan bagi 

membantu pihak berkuasa tempatan, Jabatan Kerja Raya, Syarikat 

Telekom, pemaju dan pihak-pihak lain yang berkaitan dalam 

menentukan rezab-rezab, rangkaian dan reka bentuk bagi laluan 

kemudahan utiliti untuk kabel elektrik, telekom, paip-paip air, gas, 

laluan perparitan, saliran, pembetungan dan penempatan talian lampu 

awam, pondok-pondok telefon dan sebagainya bagi kawasan 

pembangunan baru. Perlaksanaan ‘service protocol’ ini akan melibatkan 

kos penguatkuasaan yang tinggi bagi pemaju pembangunan. Oleh 

demikian, suatu skim pembiayaan infrastruktur perlu difokuskan 

sebelum ia dapat dilaksanakan sepenuhnya. 

Laluan Kemudahan Utiliti (service protocol) bermaksud ruang 

untuk laluan kemudahan utiliti seperti kabel elektrik, telekom, paip-paip 

air, gas, laluan perparitan, saliran, pembentungan dan petempatan bagi 

talian lampu awam, pondok-pondok telefon dan sebagainya. Ruang ini 

tidak termasuk ruang-ruang untuk lain-lain aktiviti seperti jaluran 

landskap, laluan siarkaki, laluan motorsikal dan laluan berturap 

(carriage way) untuk kenderaan. Laluan-laluan ini terletak selari antara 

satu dengan lain. 

9-21-2


9.21.1 SISTEM PERANCANGAN BANDAR SEDIA ADA 

1. Rancangan 

Tempatan: 

“Manual Penyediaan Rancangan Tempatan": bahagian 

II – Bentuk Isi Kandungan Rancangan Tempatan Para 

9.7, manual ini menetapkan beberapa ‘output’ seperti: 

‘Aspek-aspek Pembentukan Cadangan 

Pembangunan Infrastruktur dan Utiliti’: 

- Pelan cadangan pembangunan sistem 

pembentungan dan rawatannya. 

- Pelan rangkaian dan sistem saliran termasuk 

kawasan tadahan perkhidmatan yang dicadangkan. 

- Pelan cadangan sistem jaringan bekalan elektrik, 

kabel perkhidmatan, dan 

- Pelan cadangan jaringan jalan, heirarki jalan. 

Pelan Subjek: Jaringan Utiliti: 

Menunjukkan secara terperinci laluan-laluan 

kemudahan utiliti dari laluan utama hingga ke tapaktapak 

pembangunan individu. 

2. Garis 

Panduan 

Penyediaan 

Laporan 

Cadangan 

Pemajuan: 

3. Garis 

Panduan 

Sedia ada 

Bagi 

Kawasan 

Pembangunan 

Baru: 

Seksyen 8 Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 

(Pindaan 1995) (Akta A933) telah memasukkan 

peruntukan berikut: 

“ 21A (1) Sebagai tambahan kepada dokumen dan 

pelan-pelan yang dikehendaki supaya disampaikan di 

bawah seksyen 21(1) untuk kebenaran merancang, 

pemohon hendaklah menyampaikan suatu laporan 

cadangan pemajuan. 

- ‘Planning and Design Guidelines for Urban Roads 

and Paths in Pahang Tenggara- Technical Series 

No.1’ 

- ‘A Guide on Geometric design of Roads’- Arahan 

Teknik (JALAN) 8/86 oleh Cawangan Jalan, 

Jabatan Kerja Raya (JKR) 

- ‘Urban Drainage Design Standards for Peninsular 

Malaysia’ oleh Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) 

- Konsep Bistari/ ‘ Common Trenching’ 

- Konsep ‘ Common Service Tunnel’ dan ‘ Multi-Cell 

Tunnel’ 

9-21-3


9.21.2 GARIS PANDUAN PERANCANGAN DAN PELAKSANAAN 

Jaringan dan Penempatan. 

1. Penempatan kemudahan utiliti hendaklah dalam dan menjadi 

sebahagian dari laluan awam tetapi mempunyai hak laluan yang 

khusus berasingan; 

2. Mematuhi garis panduan di bawah Akta Perancangan Bandar dan 

Desa 1976 (Akta 172) dan (Pindaan 1995 Akta A933) dan selaras 

dengan Arahan Teknik (Jalan) 8/86 dari segi keluasan rezab dan 

kedudukan kemudahan utiliti; 

3. Setiap cadangan pewujudan rezab-rezab jalan, siarkaki, koridor 

lanskap, zon penampan atau mana-mana rezab khas perlu 

mengenepikan ruang bagi laluan kemudahan awam; 

4. Penentuan jaringan atau ‘alignment’ hendaklah ekonomik, praktikal 

dan memenuhi kehendak-kehendak pengekalan alam semulajadi 

sama ada dari segi pengurangan pemotongan tanah, pengekalan 

topografi, pengelakan pemotongan pokok-pokok; 

5. Laluan bagi paip air dan pembentungan bolehlah diletakkan dalam 

laluan atau di bawah laluan yang disedia untuk siarkaki, laluan 

motosikal dan letak kereta; 

6. Penempatan hendaklah sesuai dari segi perletakan agar mudah 

diselenggara dan mengambilkira aspek-aspek geologi dan geoteknikal 

kawasan. 

Rekabentuk 

1. Lebar minima laluan kemudahan utiliti perlu cukup dengan 

kelebaran tidak kurang dari 3 meter dan selaras dengan lebar 

minimum rezab jalan. 

9-21-4


2. Rangkaian utiliti mengikut konsep bistari seperti kabel elektrik, 

telekomunikasi, air perparitan dan paip pembetungan di mana 

melalui salur di bawah tanah secara sistematik (Rajah 9.48). 

3. Menempatkan kemudahan-kemudahan samada di kiri atau kanan 

‘carriageway’ atau parit adalah bergantung kepada kelebaran rezab 

jalan dari 20 meter hingga 60 meter (Rajah 9.49). 

4. Rizab jalan bagi kawasan perumahan dalam pembangunan bersepadu 

dan ‘self-contained’ adalah digalakkan supaya kelebaran minimum 

jalan ialah 20 meter (66 kaki). Rezab jalan yang dimaksudkan adalah 

jalan U1, U1a bagi kawasan bandar. 

5. Utiliti seperti paip air dan pembentungan hendaklah diletakkan 

berasingan sama ada di bawah laluan pejalan kaki. Laluan motosikal 

atau mana-mana ‘path pavement’, manakala parit/longkang di tepi 

bahagian siarkaki atau ruang lanskap. Saluran elektrik perlulah 

diletakkan berjauhan dengan paip gas. 

Pelaksanaan, Pengawalan dan Penyelenggaran 

1. Perlu mematuhi Rancangan Pemajuan dan pelan susunatur yang 

diperlukan dalam Laporan Cadangan Pemajuan hendaklah 

mengandungi butir-butir laluan kemudahan utiliti sediada dan 

cadangan serta analisis kesesuaiannya. 

2. Setiap agensi hendaklah meningkatkan penggunaan teknologi 

elektronik dan pengkomputeran serta menyediakan sistem pangkalan 

data dan pusat pengumpulan berkomputer dalam pengurusan 

perancangan, pembinaan dan penyelenggaraan kemudahan utiliti. 

3. Laluan kemudahan utiliti (service protocol) ini hendaklah diletakkan 

di bawah pengawasan dan pengawalan pihak berkuasa tempatan 

untuk memudahkan penyelarasan sama seperti rezab-rezab jalan 

kecuali laluan yang telah dikhususkan atau telah ditentukan 

diletakkan di bawah sesuatu agensi pelaksana atau badan korporat. 

4. Penyelenggaraan yang bersistematik perlulah diamalkan dan selalu 

dikawalselia dengan tersusun, berterusan dan mengikut jadual serta 

9-21-5


selaras dengan ‘Guidelines for Roadway Excavation for Service’ dan 

Arahan Teknik (Jalan) 4/85 ‘Application for the Installation of Public 

Utilities Services Within the Road Reserve’. 

5. Apa jua bentuk bangunan tidaklah dibenarkan dibina dalam laluan 

kemudahan utiliti kecuali binaan-binaan untuk kemudahan awam 

tertakluk kepada kebenaran dari pihak berkuasa tempatan diperolehi. 

6. Pelarasan, pengesanan dan penguatkuasaan hendaklah selalu diberi 

perhatian serius oleh semua pihak yang terlibat dengan 

pembangunan dan pemajuan sesuatu kawasan terutamanya pihak 

berkuasa tempatan. 

Rajah 9.48: Gambaran 'Common Service Tunnel' 

CONCRETE SHELL 

TELECOMMUNICATION 

DUCT (OPTIC FIBRE, 

COPPER/COAXIALS) 

LIGHTINGS 

PARTITION 

ELECTRIC POWER 

INDUSTRIAL 

GAS 02 N2 

THERMAL GAS 

(LPG, LNG) GAS 

HIGH TENSION 

SUPPLY 

LOW TENSION 

SUPPLY 

SEWERAGE LINE 

WATER SUPPLY 

9-21-6


Rajah 9.49: Piawaian Jalan Kawasan Luar Bandar 

R.O.W 

15.0m 

3.0m 

1.5m 

2.5m 

2.5m 3.0m 3.25m 

Laluan Laluan 

Kemudahan sikal 

Utiliti 

(Service Protokol) 

Lanskap Rezab Parit Bahu Jalan 

2D PIAWAIAN JALAN R4 

Permukaan 

Jalan 

R.O.W 

20.0m 

R.O.W 

3.0m 1.5m 2.5m 3.0m 3.0m 2.5m 

1.5m 3.0m 

Laluan 

Bahu Jalan 

Bahu Jalan 

Laluan 

Kemudahan Longkang 

Permukaan Jalan 

Longkang Kemudahan 

Utiliti 

Utiliti 

(Service Protokol) 

(Service 

/Lanskap 

2E PIAWAIAN JALAN R3 

Protokol) 

/Lanskap 

R.O.W 

20 .0 m 

3.0m 1.5m 2.0m 2.75m 2.75m 2.0m 1.5m 3.0m 

R.O.W 

Laluan 

Kemudahan 

Utiliti 

(Service 

Protokol) 

Landskap 

Rezab 

Parit 

Bahu 

Jalan 

Permukaan Jalan 

Bahu 

Jalan 

2F PIAWAIAN JALAN R2 

Rezab 

Parit 

Laluan 

Kemudahan 

Utiliti 

(Service 

Protokol) 

/Landskap 

9-21-7


9.22 GARIS PANDUAN PERANCANGAN TANAH LAPANG DAN 

REKREASI 

Garis Panduan Perancangan Kawasan Lapang dan Rekreasi 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 





3.0 Dasar Pelaksanaan Perancangan Tanah Lapang dan 

Rekreasi 




5.2 Komponen Tanah Lapang dan Rekreasi 

5.3 Saiz Minimum Tanah Lapang dan Rekreasi 

5.4 Aktiviti dan Kemudahan Sokongan 

5.5 Lanskap 

5.6 Kemudahan Awam 

5.7 Rangkaian Laluan Pejalan Kaki 

5.8 Kiosk, Kedai dan Gerai 


6.1 Lot Permainan 

6.2 Padang Permainan 

6.3 Padang Kejiranan 

6.4 Taman Tempatan 

6.5 Taman Bandaran 

6.6 Taman Wilayah 

6.7 Taman Nasional 

6.8 Kemudahan Untuk Orang Tua dan 

Golongan Kurang Upaya 

9-22-1


Isu Tanah Lapang dan Rekreasi Awam sering dibangkitkan 

antaranya ialah perletakannya yang tidak sesuai, saiz yang tidak 

berfungsi dan dasar yang tidak konsisten. Ini berlaku kerana tiada garis 

panduan dan piawaian yang lengkap untuk memandu keperluan 

perancangan tanah lapang untuk tujuan rekreasi. Garis panduan yang 

disediakan ini boleh membantu pihak yang terlibat di dalam merancang 

dan menyediakan kemudahan rekreasi dengan menyediakan dasar yang 

seragam, pelaksanaan piawaian perancangan yang lebih rasional dan 

dapat mencapai matlamat penyediaan tanah lapang dan rekreasi sebagai 

tempat riadah yang lebih bermakna serta mampu memberi manfaat 

kepada masyarakat setempat. Garis panduan ini menyediakan panduan 

yang lengkap iaitu meliputi perancangan tapak, komponen tanah lapang 

dan rekreasi, saiz minima tanah lapang dan rekreasi, aktiviti dan 

kemudahan sokongan, lanskap, kemudahan awam, rangkaian laluan 

pejalan kaki serta ‘kiosk’, kedai dan gerai. 

Tanah lapang sebagaimana yang ditakrif oleh Akta Perancangan 

Bandar dan Desa (Pindaan) 1995, Akta A933 dalam Seksyen 2 (f) adalah 

sebagai ‘mana-mana tanah samada yang dikepong atau tidak yang dikhas 

atau direzabkan untuk dikhaskan keseluruhannya atau sebahagiannya 

sebagai suatu taman bunga awam, taman awam, padang sukan dan 

rekreasi awam, tempat makan angin, tempat jalan kaki awam atau 

sebagai suatu tempat awam’. 

Tanah lapang dan rekreasi adalah saling berkaitan. Tanah lapang 

adalah merupakan suatu ruang atau tapak yang dikhaskan untuk tujuan 

seperti yang telah ditetapkan oleh akta. Manakala rekreasi pula adalah 

merupakan aktiviti yang dijalankan di atas mana-mana tanah lapang. 

Tanah lapang dan rekreasi adalah merupakan satu kawasan awam yang 

digunakan untuk tujuan riadah yang tidak dikenakan sebarang bayaran 

masuk. 

9-22-2


Berdasarkan kepada takrifan ini tanah lapang digunakan untuk 

tujuan Taman Bunga awam, Taman Awam, Padang Sukan dan Rekreasi 

Awam, Tempat Makan Angin, Tempat Jalan Kaki Awam dan Tempat 

Awam. 


A. Perancangan Tapak 

i. Memaksimumkan kelebihan alam semulajadi seperti badan 

ii. 

iii. 

iv. 

air, bekas lombong, saliran, bukit bukau dan kehijauan 

dalam merekabentuk imej kawasan taman; 

Memperuntukkan ruang dengan keluasan yang sesuai 

dengan fungsi, mencukupi dan mampu untuk menampung 

keperluan masakini dan akan datang; 

Membangun dan mewujudkan sistem taman dalam bandar 

yang seimbang serta berkualiti; 

Menyediakan tanah lapang dan rekreasi dalam jarak 

berjalan kaki di dalam setiap unit kejiranan. 

v. Mengekalkan persekitaran serta ekologinya dalam 

perancangan tapak yang merangkumi tujuh (7) hierarki 

tanah lapang dan rekreasi, iaitu; 

• Lot Permainan • Taman 

Bandaran 

• Padang Permainan • Taman Wilayah 

• Padang Kejiranan • Taman Nasional 

• Taman Tempatan 

vi. 

vii. 

Tapak yang dicadangkan hendaklah mempunyai sistem 

saliran yang baik dan bukan kawasan yang berpaya; 

Tapak yang dicadangkan juga hendaklah rata dan yang 

berkecerunan kurang daripada sembilan (9) darjah. Ini 

adalah bagi menjimatkan kos dan memudahkan kerja 

tanah kerana tapak perlu diratakan pada kecerunan 

9-22-3


viii. 

kurang daripada empat (4) darjah untuk tujuan aktiviti 

sukan dan rekreasi; 

Taburan tanah lapang dan rekreasi adalah seperti berikut: 

• Tidak kurang daripada 50 peratus daripada tanah 

lapang dan rekreasi hendaklah dikelompokkan di tapak 

yang sesuai dan strategik di tengah-tengah tapak 

pembangunan. Manakala selebihnya diagih-agihkan 

mengikut kepadatan penduduk dan keluasan setiap zon 

dalam tapak pembangunan ; dan 

• Jika 50 peratus daripada rezab tanah lapang dan 

rekreasi yang dikelompokkan berkeluasan dua (2) 

hektar (5.0 ekar) atau lebih, maka 20 peratus daripada 

jumlah keluasan hendaklah dikhaskan untuk aktiviti 

RAKAN MUDA. 

B. Komponen Tanah lapang dan Rekreasi 

i. Tanah lapang pelbagai guna perlu disediakan di setiap 

pusat kejiranan, khususnya untuk aktiviti-aktiviti seperti 

padang permainan kanak-kanak, pasar tani dan keperluankeperluan 

masyarakat yang lain; 

ii. Tanah lapang sebagai kawasan hijau disediakan di lokasi 

yang sesuai untuk pelbagai tujuan seperti jaluran 

penampan dan skrin ‘ visual’; dan 

iii. Tanah lapang yang berfungsi disediakan untuk aktivitiaktiviti 

riadah, 

C. Keperluan Minimum Tanah Lapang dan Rekreasi 

i. Kegunaan tanah lapang dan rekreasi yang boleh 

diambilkira sebagai Perkiraan 100 peratus tanah lapang 

mengikut Akta Perancangan Bandar dan Desa (Pindaan), 

1995 Akta A933 ialah: 

9-22-4


• Taman Bunga Awam; 

• Taman Awam; 

• Padang Sukan dan Rekreasi Awam; dan 

• Tempat Makan Angin 

ii. 

Perkiraan 30 peratus tanah lapang dan rekreasi dalam 

suatu pembangunan adalah bagi beberapa jenis rezab atau 

tanah lapang di bawah kategori berikut: 

• Tempat jalan kaki awam 

dan laluan basikal 

• Tempat awam - Rezab 

kemudahan awam dan 

sosial; 

• Zon penampan 

• Rizab rentasan elektrik 

dan rezab Tapak 

Pencawang Elektrik; 

Kolam oksidasi dan loji 

rawatan kumbahan 

• Rezab Kerajaan • Rezab tangki air; dan 

• Rezab sungai, parit dan • Rezab laluan paip gas 

pantai 

• Simpanan kolam 

takungan; 

iii. Saiz minimum sesuatu tanah lapang dan rekreasi hendaklah 

tidak kurang daripada 0.2 hektar (0.5 ekar). Saiz minimum ini 

ditetapkan bagi membolehkan kemudahan-kemudahan berikut 

disediakan; 

• Kemudahan-kemudahan rekreasi untuk kanak-kanak; 

• Kemudahan tempat duduk dan berehat untuk orang 

dewasa; dan 

• Kawasan untuk tujuan lanskap. 

iv. 

Bentuk tanah lapang dan rekreasi ini hendaklah sebolehbolehnya 

berbentuk segi empat. Bentuk bujur dan tiga segi 


9-22-5


D. Aktiviti dan Kemudahan Sokongan 

i. Aktiviti dan kemudahan sokongan tanah lapang dan 

rekreasi mestilah mengambilkira kemudahan-kemudahan 

dan peluang berekreasi bagi golongan berpendapatan 

rendah dan golongan kurang berupaya. 

ii. Mengenalpasti dan menyediakan mekanisma yang sesuai 

untuk pengawasan kawasan sensitif serta kawasan ekologi 

seperti ‘wetlands’, tanah-tanah tinggi dan tanah curam; 

iii. Tanah lapang dan rekreasi perlu memuatkan kemudahan 

penyelidikan dan pembangunan yang komprehensif seperti 

perpustakaan, pusat kajian, 'kiosk' maklumat, panduan 

pembelajaran dan kesusasteraan; dan 

iv. Penerapan teknologi maklumat sebagai pendekatan 

pengurusan tanah lapang dan rekreasi yang cekap. 

E. Lanskap 

i. 50 peratus daripada keluasan tapak dalam sesuatu plot 

tanah lapang dan rekreasi hendaklah merupakan lanskap 

jenis lembut (soft landscape); dan 

ii. 'Plinth Area' bagi sesuatu plot tanah lapang dan rekreasi 

hendaklah tidak melebihi 50 peratus. 

F. Kemudahan Awam 

i. Pembangunan tanah lapang dan rekreasi hendaklah 

menyediakan kemudahan awam untuk para 

pengunjungnya seperti tempat meletak kenderaan, tandas 

awam, surau dan wakaf, telefon awam, tempat perhentian 

bas dan teksi; dan 

9-22-6


ii. Penyediaan kemudahan awam hendaklah disediakan 

mengikut tahap pembangunan masing-masing dengan 

mengambil kira pembangunan persekitaran. 

G. Rangkaian Laluan Pejalan Kaki 

i. Pembangunan tanah lapang dan rekreasi hendaklah 

menyediakan rangkaian Ialuan pejalan kaki yang 

mencukupi untuk kemudahan dan keselamatan pengguna 

mengikut tahap pembangunan; 

ii. Rangkaian pejalan kaki hendaklah boleh menghubungkan 

pengguna ke jalan raya; dan 

iii. Kelebaran laluan ini hendaklah mengikut kehendak dan 

‘standard’ keselamatan yang ditetapkan. 

H. ‘Kiosk’, Kedai dan Gerai 

Pembangunan tanah lapang dan rekreasi perlu mengambilkira 

dan menyediakan tapak bagi ‘kiosk’, kedai dan gerai bagi 

kemudahan pengguna mengikut tahap keperluannya. 


Garis panduan khusus adalah merangkumi perkara-perkara 

berikut: 

i. Peruntukan tanah lapang dan rekreasi 

ii. Tanggungjawab penyeliaan 

iii. Eksesibiliti dan rekabentuk taman rekreasi 

iv. Perancangan tapak asas 

v. Lot permainan kanak-kanak 

vi. Kemudahan untuk golongan kurang upaya di taman 

rekreasi 

9-22-7


Rajah 9.50: Perancangan Perletakan Kawasan Lapang 

9-22-8


9.23 GARIS PANDUAN PERANCANGAN & PEMBANGUNAN 

SEJAGAT 

Garis Panduan Perancangan dan Pembangunan Sejagat 

Bilangan JBPD 22/97(edisi pertama), JPBD 4/2000(edisi 

kedua) 

Tarikh Keluaran 1997 / 2000 

Pengubahan Dipinda pada tahun 2000 

Pemakaian 



Disediakan oleh JPBD Semenanjung Malaysia. 

Kandungan 1.0 Pendahuluan 

1.1 Matlamat Perancangan dan 

Pembangunan Sejagat 

1.2 Tujuan Laporan 


1.3.1 Dasar-dasar Pembangunan 

Negara 

1.3.2 Peranan Perancangan Fizikal 

1.3.3 Isu-isu Semasa Perancangan 

Fizikal 

1.3.4 Doktrin Perancangan dan 


2.0 Doktrin Perancangan dan Pembangunan 

Sejagat 

2.1 Konsep Doktrin Perancangan dan 


2.1.1 Hubungan Manusia Dengan 

Pencipta 


Manusia 


Alam Sekitar 

2.2 Falsafah Perancangan Dalam 

Pelaksanaan Doktrin Perancangan dan 


2.2.1 Ciri-ciri Falsafah Doktrin 

Perancangan dan Pembangunan 

Sejagat 

3.0 Prinsip-Prinsip Perancangan dan 


3.1 Hubungan Manusia Dengan Pencipta 

9-23-1


3.1.1 Adil 

3.1.2 Ihsan 

3.1.3 Amanah dan Berwibawa 

3.1.4 Perpaduan 

3.1.5 Menghormati Ilmu dan 

Mengingati Pencipta 

3.2 Hubungan Manusia dengan Manusia 

3.2.1 Menghormati Kesendirian dan 

Pembahagian Ruang 

3.2.2 Nilai Menggalakkan Pertemuan 

dan Perkenalan 

3.2.3 Keamanan dan Keselamatan 

3.2.4 Menghindari Dari Penyakit 

Orang Lain dan Menghormati 

Hak Orang Lain 

3.2.5 Kerjasama, Prihatin dan 

Hormat-menghormati 

3.2.6 Perundingan 

3.3 Hubungan Manusia dengan Alam 

Sekitar 

3.3.1 Kebersihan dan Keindahan 

3.3.2 Pemeliharaan Alam Sekitar dan 

Perancangan Sumberjaya Asli 

yang Berterusan 

3.3.3 Tidak Membazir dan 

Penggunaan Sumber yang 

Cekap 

3.4 Ciri-ciri Prinsip Doktrin Perancangan 

dan Pembangunan Sejagat 

4.0 Pembangunan Insan 

4.1 Pembangunan Insan 

4.2 Peranan Perancangan Fizikal 

Terhadap Pembangunan Insan 

4.3 Ciri-ciri Insan Berdasarkan Doktrin 

Perancangan dan Pembangunan 

Sejagat 

5.0 Cadangan Garis Panduan 

5.1 Rekabentuk Pusat Bandar dan 

Kawasan Perdagangan 

5.1.1 Pengenalan 

5.1.2 Ciri-ciri Terbaik Pusat 

Bandar/Kawasan Perdagangan 

5.1.3 Prinsip Perancangan dan 


5.1.4 Garis Panduan Sektor 

5.1.4.1 Perancangan Pusat 

Bandar dan Rekabentuk 

5.1.4.2 Perancangan Aktiviti 

Ekonomi 

9-23-2


5.1.4.3 Perancangan Tanah 

Lapang dan 

Infrastruktur Bandar 

5.1.4.4 Rupabentuk Bandar 

(Urban Form) 

5.1.4.5 Imej dan Identiti 

Bandar 

5.1.4.6 Senibina dan 

Rekabentuk Bandar 

5.2 Perumahan 


5.2.2 Ciri-ciri Terbaik Kawasan 

Perumahan 




5.3 Perindustrian 


5.3.2 Ciri-ciri Terbaik Kawasan 

Perindustrian 




5.4 Tanah Lapang, Rekreasi dan Landskap 


5.4.2 Ciri-ciri Terbaik Tanah Lapang, 

Rekreasi dan Landskap 




5.5 Tempat Ibadat 

5.5.1 Tempat Ibadat 

5.5.2 Tempat Ibadat Islam 

5.5.3 Tempat Ibadat Bukan Islam 

5.6 Pengangkutan dan Lalulintas 


5.6.2 Ciri-Ciri Terbaik Sistem 

Pengangkutan dan Lalulintas 




5.6.4.1 Perancangan Guna 

Tanah dan Sistem 

Pengangkutan 

5.7 Kemudahan Masyarakat 


5.7.2 Ciri-ciri Terbaik Kemudahan 

Masyarakat 


9-23-3




5.7.4.1 Kemudahan Kesihatan 

5.7.4.2 Kemudahan Pendidikan 

5.7.4.3 Kemudahan di Pejabat 

dan Tempat Bekerja 

5.7.4.4 Kemudahan 

Perkhidmatan 

5.7.4.5 Pusat Pemulihan, 

Penjagaan dan Pusat 

Latihan 

5.7.4.6 Dewan, Tempat 

Kebudayaan, Pusat Sivik 

dan Perpustakaan 

5.7.4.7 Pusat Rekreasi dan 

Pusat Sukan 

5.7.4.8 Perkuburan 

5.8 Infrastruktur Dan Utiliti 


5.8.2 Ciri-Ciri Terbaik Infrastruktur 

dan Utiliti 




5.8.4.1 Laluan Kemudahan 

Utiliti (Service Protokol) 

5.8.4.2 Bekalan Air (Loji 

Takungan dan Tadahan 

Air) 

5.8.4.3 Tapak Pencawang 

Elektrik 

5.8.4.4 Tapak Sisa Toksid 

5.8.4.5 Tapak Sisa Pepejal 

5.9 Alam Sekitar 


5.9.2 Ciri-ciri Terbaik Alam Sekitar 




6.0 Kesimpulan 

9-23-4


Perancangan dan Pembangunan (P&P) haruslah berpandukan 

kepada prinsip-prinsip yang berasaskan nilai-nilai murni sejagat. 

Matlamat pembangunan sebenar hanya akan tercapai sekiranya manusia 

memiliki sifat-sifat terpuji menerusi penghayatan nilai-nilai murni 

tersebut. Ini adalah kerana pembangunan yang ingin diwujudkan ialah 

"pembangunan seimbang di antara fizikal (kebendaan dan luaran), 

kerohanian (dalaman) dan nilai-nilai murni manusia". Pembangunan 

bukan sahaja bermaksud perubahan (dari segi sosio-ekonomi dan 

peningkatan teknologi) dan pertumbuhan kuantitatif (pembangunan 

fizikal dan alam sekitar) tetapi juga melibatkan aspek kualitatif dari segi 

dalaman manusia iaitu kerohanian, moral dan etika individu serta 

masyarakat. Ini selaras dengan Falsafah Doktrin Perancangan dan 

Pembangunan Sejagat yang bersifat menyeluruh, manusia sebagai fokus 

pembangunan, aktiviti pelbagai dimensi, perubahan kuantitatif dan 

kualitatif serta penggunaan dan pengagihan sumber dengan saksama. 

Konsep pembangunan yang berasaskan nilai-nilai murni sejagat 

perlu dijadikan landasan dalam membentuk prinsip, strategi dan model 

perancangan dan pembangunan bandaraya dan kawasan petempatan 

pada masa akan datang. Tujuan laporan Garis Panduan Perancangan 

dan Pembangunan Sejagat (GPPS) ini ialah seperti berikut: 

Menyediakan garis panduan perancangan fizikal dengan 

menerapkan prinsip-prinsip Perancangan dan 

Pembangunan Sejagat; Membantu pihak berkuasa 

tempatan, Pihak Berkuasa Negeri dan pemaju serta pihakpihak 

lain yang terlibat di dalam proses perancangan dan 

pembangunan bandar dan desa; dan Sebagai panduan 

kepada penyediaan Pelan-pelan Pembangunan dan semua 

garis panduan perancangan. 

9-23-5


9.23.1 KONSEP DOKTRIN PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN 

(DPPS) SEJAGAT 

Teras utama DPPS ini ialah integrasi nilai kerohanian dalam 

perancangan dan pembangunan. Nilai kerohanian ini pula adalah hasil 

daripada jalinan tiga hubungan yang menjadi asas sesuatu masyarakat, 

iaitu: 

• Hubungan MANUSIA dengan PENCIPTA; 

• Hubungan MANUSIA dengan MANUSIA; dan 

• Hubungan MANUSIA dengan ALAM SEKITAR. 

Ketiga-tiga hubungan ini yang terjalin dalam satu peradaban 

kehidupan yang jitu merupakan teras kepada pembentukan Doktrin 

Perancangan di Malaysia. Nilai kerohanian yang tejalin menjadi asas 

kepada perancangan dan pembangunan yang berpandukan beberapa ciri 

falsafah perancangan dan pembangunan sejagat (sila lihat Rajah 9.51). 

HUBUNGAN MANUSIA DENGAN PENCIPTA 

Dalam konteks hubungan Manusia dengan Pencipta setiap insan 

dalam keghairahan membangunkan persekitarannya hendaklah sentiasa 

mengingati Pencipta. Perhubungan ini hendaklah dijadikan sebagai fokus 

segala aktiviti kehidupan dan kemasyarakatan serta memupuk dan 

memperkukuhkan sifat ketakwaan manusia kepada Pencipta. Sejarah 

telah membuktikan bahawa kehancuran serta kemusnahan tamadun 

terdahulu adalah kerana manusia menjadi lalai dan lupa kepada 

Pencipta. Penonjolan aspek-aspek tertentu kehidupan di dalam 

perancangan dan pembangunan juga harus mempunyai pengertian dan 

pertalian yang sentiasa berupaya memperdekatkan manusia dengan 

Pencipta. 

9-23-6


HUBUNGAN MANUSIA DENGAN MANUSIA 

Hubungan Manusia dengan Manusia membawa pengertian 

bahawa fokus setiap usaha pembangunan adalah pembangunan insan 

dan pembangunan masyarakat. Citarasa manusia sememangnya sentiasa 

berubah mengikut peredaran zaman dan perancangan yang berkesan 

memberi perhatian kepada keperluan memenuhi pelbagai citarasa setiap 

anggota masyarakat. Namun demikian, manusia tidak mampu hidup 

bersendirian dan erti kehidupan itu adalah kesempurnaan hidup 

bermasyarakat. Oleh yang demikian, perancangan dan pembangunan 

bandar harus mampu mewujudkan persekitaran kehidupan 

bermasyarakat yang serba lengkap, memupuk semangat kejiranan dan 

kekeluargaan serta menggalakkan interaksi di kalangan pelbagai lapisan 

masyarakat. Umpamanya, pewujudan kelompok-kelompok komuniti dan 

unit-unit kejiranan yang serba lengkap serta saling berinteraksi adalah 

selaras dengan konsep Masyarakat Penyayang. Usaha seumpama ini 

akan memastikan persekitaran kehidupan dapat berfungsi dengan 

sempurna menerusi pergerakan harian penduduk yang berkesan serta 

penuh makna. 

HUBUNGAN MANUSIA DENGAN ALAM SEKITAR 

Hubungan Manusia dengan Alam Sekitar adalah merupakan satu 

manifestasi di mana manusia sebagai Pentadbir di muka bumi 

dipertanggungjawabkan untuk mengolah serta memakmurkan bumi. 

Manusia mempunyai peranan sebagai pembina, pengindah dan 

penyelamat alam sekitar dan bukan melakukan kerosakan, kemusnahan 

serta memporak-perandakannya. 

Sejarah juga telah membuktikan telah banyak berlaku kerosakan 

dan bala bencana akibat tindakan manusia sendiri. Kerosakan dan 

kemerosotan mutu alam sekitar yang berterusan bukan sahaja 

9-23-7


membahayakan manusia, malahan akan memusnahkan keseluruhan 

sistem hubungan semulajadi alam semesta. 

Manusia dituntut memelihara alam sekitar serta pelbagai sumber 

alam yang telah disediakan Pencipta demi untuk kehidupan berterusan 

manusia. Perancangan plan pembangunan yang berasaskan konsep 

pembangunan mampan akan memastikan kesemua sumber alam 

tersebut seperti gunung-ganang, sungai, udara, pelbagai flora dan fauna 

dijaga sebaik mungkin serta berkekalan untuk dinikmati oleh generasi 

akan datang. 

Rajah 9.51: Doktrin Perancangan dan Pembangunan Sejagat 

9-23-8


9.23.2 FALSALFAH PERANCANGAN DALAM PELAKSANAAN 

DOKTRIN PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN 

SEJAGAT 

Penterjemahan dan pelaksanaan DPPS ini ialah melalui lima ciri 

falsafah berikut: 

• Sifat Menyeluruh, 

• Manusia Sebagai Fokus Pembangunan, 

• Aktiviti Pelbagai Dimensi; 

• Perubahan Kuantitatif dan Kualitatif dan 

• Penggunaan dan Pengagihan Sumber dengan Saksama 

Sifat Menyeluruh 

Konsep perancangan dan pembangunan sejagat perlu merangkumi 

aspek-aspek nilai, moral dan kerohanian di samping aspek fizikal dan 

kebendaan. Aspek-aspek ini tidak boleh dipisahkan kerana matlamat 

perancangan dan pembangunan sejagat adalah untuk memberi 

kesejahteraan hidup yang berterusan. 

Manusia Sebagai Fokus Pembangunan 

Keperluan sikap, dorongan perasaan dan aspirasi manusia adalah 

antara perkara-perkara terpenting untuk diambil kira dalam 

penggubalan dasar serta pendekatan pembangunan yang dirangka. 

Walaupun demikian, segala pertimbangan yang dibuat harus 

menekankan kepada pencapaian perseimbangan antara kehendak 

manusia dan keupayaan alam sekitar memenuhi dan menyokong 

kehendak tersebut. 

9-23-9


Aktiviti Pelbagai Dimensi 

Pembangunan yang dirancang hendaklah bersifat aktiviti pelbagai 

dimensi (multi dimensional). Semua aspek kehidupan manusia dan 

aktiviti pembangunan yang merupakan pembolehubah (variables) perlu 

diberikan pertimbangan dan dilihat sebagai satu model pembangunan 

yang lengkap dan seimbang. 

Perubahan Kuantitatif dan Kualitatif 

Proses pembangunan akan membawa kepada perubahan dari segi 

kuantitatif dan kualitatif. Perancangan dan pembangunan sejagat 

memberi kepentingan kepada perseimbangan kedua-dua aspek ini di 

mana setiap kemajuan dan perubahan harus membawa manusia 

mensyukuri nikmat Pencipta. 

Penggunaan dan Pengagihan Sumber dengan Saksama 

Perancangan dan pembangunan sejagat memberi penekanan 

kepada penggunaan secara optimum serta pengagihan yang saksama 

segala sumber alam antara manusia berasaskan hak dan keadilan. 

9.23.3 PRINSIP PERANCANGAN DAN PEMBANGUNAN SEJAGAT 

Prinsip-prinsip Perancangan dan Pembangunan Sejagat adalah 

berasaskan nilai-nilai murni sejagat mengikut ketiga-tiga hubungan. 

Prinsip-prinsip ini digunakan sebagai rujukan di dalam merumus garis 

panduan dalam membuat keputusan, tindakan dan melaksanakan semua 

aktiviti samada oleh orang awam, ahli perancangan pembangunan atau 

pun penggubal dasar. 

9-23-10


HUBUNGAN MANUSIA DENGAN PENCIPTA 

ADIL 

Nilai adil akan melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Perletakan sesuatu elemen dan aktiviti di tempatnya yang tepat dan 

bersesuaian; 

b. Pembentukan dasar, keputusan perancangan dan kerja-kerja 

pengawalan serta pemudahcaraan pembangunan (facilitating 

development) yang adil; 

c. Pengagihan pembangunan yang seimbang dan saksama; dan 

d. Penyediaan kemudahan-kemudahan masyarakat serta pewujudan 

tanah lapang awam dan kelengkapan peralatannya hendaklah 

memenuhi sekurang-kurangnya piawaian minimum yang telah 

ditetapkan. 

Adil bermaksud ‘memberikan kepada yang berhak akan haknya 

mengikut kadar masing-masing’. Dalam konteks perancangan, keputusan 

dan tindakan yang dibuat dengan adil akan dapat diterima oleh orang 

awam dengan tenang dan hati terbuka. Sebaliknya keputusan atau 

tindakan yang tidak berasaskan keadilan akan menerima bantahan dan 

penentangan. Adab dan keadilan juga bukan hanya kepada diri sendiri 

dan sesama manusia tetapi juga kepada alam dan makhluk lain. 

IHSAN 

Nilai ihsan akan melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Semua keputusan dan tindakan Perancangan dan Pembangunan 

(P&P) perlu mempertimbangkan kesan tindakan kepada individu, 

masyarakat dan alam sekitar; 

b. Perancangan dan senibina bangunan perlu melahirkan seni dan 

keindahan yang mempunyai nilai estetik yang tinggi serta 

mencerminkan ciri-ciri agama dan warisan kebudayaan tempatan; 

dan 

9-23-11


c. Penyediaan kemudahan-kemudahan yang melebihi daripada piawaian 

minima adalah digalakkan. 

Ihsan adalah sifat dan sikap yang adatnya melebihi dari adil dan 

ini memberi faedah dan manfaat yang lebih tinggi dari apa yang 

diperlukan berasaskan adil. Ihsan merujuk kepada perasaan dalaman, 

keindahan hati, roh dan jiwa yang mempengaruhi tindakan seseorang. 

Orang yang mempunyai perasaan ihsan akan menganggap dan meyakini 

Pencipta sentiasa melihat dan memperhadkan segala tindakannya. 

Keyakinan dan kesedaran ini seterusnya akan menyebabkan setiap 

aktivitinya akan dilakukan dengan seberapa sempurna yang mungkin, 

cermat dan bertanggungjawab. 

Kesedaran tentang kewujudan Pencipta (God Consciousness) iaitu 

ihsan adalah penting untuk melahirkan perasaan bertanggungjawab 

kepada diri, masyarakat dan Pencipta samada kepada mereka yang 

terlibat dalam P&P atau masyarakat umum yang menerima kesan 

keputusan dari tindakan tersebut. Di samping itu nilai ihsan juga 

menimbulkan kepekaan kepada alam dan makhluk lain yang masingmasing 

mempunyai fungsi dan peranan yang tersendiri. 

AMANAH DAN BERWIBAWA 

Nilai amanah dan berwibawa akan melahirkan prinsip seperti 

berikut: 

a. Perancangan yang dibuat haruslah berdasarkan fakta yang benar dan 

telah mengambilkira semua faktor-faktor yang berkaitan; 

b. Perancangan hendaklah memberi hak kepada individu tanpa 

menjejaskan kepentingan masyarakat dan sebaliknya; 

c. Mendengar dan menerima pendapat orang awam sekiranya membawa 

kepada kebaikan dan kesejahteraan; 

9-23-12


Amanah merupakan aspek terpenting kepada manusia kerana 

semua tindakannya adalah berkisar di sekitar amanah yang telah 

diletakkan ke atas dirinya samada dalam urusan pentadbiran dan P&P 

yang mesti dipelihara dari sebarang unsur-unsur yang merosakkan 

samada kepada diri individu, masyarakat, alam atau negara. 

Kewibawaan ialah apabila sesuatu perkara dirujuk kepada 'ahlinya' 

(perseorangan ataupun sesebuah agensi) yang layak dengan tugas dan 

kepakarannya. Dalam konteks P&P, tafsiran dan tindakan yang dibuat 

mestilah berdasarkan ilmu yang benar, pengalaman yang matang, 

berdasarkan perundingan dan keputusan yang dibuat tersusun serta 

terancang. 

PERPADUAN 

Nilai perpaduan akan melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Penataan fizikal perlu menunjukkan perpaduan ummah seperti 

bandar, rumah-rumah, jalan-jalan utama dan bangunan 

diintegrasikan dengan tempat-tempat awam untuk meningkatkan 

interaksi; dan 

b. Penggunaan tulisan, sirnbol-simbol, arca dan lain-lain elemen yang 

menggambarkan perpaduan, budaya tempatan, arah tuju, matlamat 

dan wawasan yang sama di mana bersesuaian. 

Salah satu ciri utama yang ingin diwujudkan di kalangan manamana 

masyarakat ialah perpaduan. Bagi sebuah bandar, yang hendak 

dicapai melalui nilai ini ialah bandar yang mempunyai wawasan ataupun 

" city of purpose.' 

“The city is to be like a human body-millions of tiny parts bond 

together in one cooperative purpose. There is a civic sense of 

unity in purpose but diversity in processes. " 

9-23-13


MENGHORMATI ILMU DAN MENGINGATI PENCIPTA 

Nilai menghormati ilmu dan mengingati Pencipta akan 

melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Perancangan pembangunan sesebuah bandar sebagai Pusat 

Perkembangan Ilmu dan Tamadun; 

b. Kawasan kejiranan mestilah didasarkan kepada institusi-institusi 

pendidikan supaya institusi tersebut boleh menjadi elemen 

kerohanian dalam bandar; 

c. Pengekalan alam semulajadi dalam bentuknya yang asal (natural 

manifestation) sebagai usaha ke arah mengingati dan menghargai 

Pencipta; 

d. Peningkatan peranan perpustakaan sebagai "pusat ilmu dan pusat 

masyarakat; dan 

e. Perancangan hendaklah berupaya menterjemahkan keagungan 

Pencipta melalui penataan fizikal. 

Alam sebagai salah satu sumber ilmu merupakan "ayat" atau 

bukti dan tanda kewujudan serta kekuasaan Pencipta. Masjid, sekolah, 

perpustakaan, tugu dan arca menjadi simbol kepada ilmu serta 

mengingati Pencipta. Rekabentuk luaran dan hiasan dalaman binaanbinaan 

juga haruslah mengajak pengunjungnya berfikir dan mengingati 

Pencipta seperti di bandar-bandar klasik di zaman silam. 

Hasil P & P mestilah mampu mendorong ke arah 

memperkukuhkan sifat ketaqwaan manusia. Ini boleh dicapai dengan 

menyediakan ruang dan peluang kepada individu dan masyarakat bandar 

untuk menjadi “Insan kamil”. 

9-23-14


HUBUNGAN MANUSIA DENGAN MANUSIA 

MENGHORMATI KESENDIRIAN DAN PEMBAHAGIAN RUANG 

Nilai menghormati kesendirian dan konsep pembahagian ruang 

akan melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Pembinaan rumah-rumah kediaman mestilah selamat dari segi 

pencerobohan fizikal dan pandangan seperti had bilangan tingkat bagi 

rumah bersebelahan, arah dan lokasi pintu serta tingkap yang 

dikawal, agihan ruang dalaman, kepelbagaian aras dan adunan 

dengan persekitaran luar, 

b. Aktiviti gunatanah dan pembangunan mestilah diagihkan dengan adil 

dan saksama serta bersesuaian dan tidak berlaku percanggahan 

kegunaan yang ketara bagi akfiviti yang berdekatan; 

c. Penjimatan ruang menerusi penggabungan berbagai aktiviti di dalam 

suatu ruang seperti memaksimakan penggunaan masjid sebagai 

‘Pusat Pendisiplinan Ummah’ membolehkan lebih banyak ruang di 

dalam sesuatu penempatan digunakan untuk aktiviti gunatanah lain; 

dan 

d. Pembahagian ruang-ruang untuk rumah dari segi saiz bilangan bilik 

dan perletakan adalah penting untuk mewujudkan keselesaan kepada 

penghuni. 

Kesendirian, kerahsiaan atau "privacy" merupakan satu dasar 

penting dan sangat dihargai terutamanya yang berkaitan dengan rumah 

atau tempat kediaman. Ini termasuklah perlindungan dari pencerobohan 

fizikal ataupun "visual". Kesendirian orang lain mesti dihormati dan 

sebarang pencerobohan adalah dilarang. 

Untuk menjamin kesendirian dalam tempat kediaman, beberapa 

pembahagian ruang telah dikhususkan mengikut hak milik seperti 

berikut: 

9-23-15


• Ruang persendirian (untuk hubungan peribadi, pasangan dan 

kekeluargaan); 

• Ruang separa awam (untuk hubungan perjiranan); dan 

• Ruang awam (untuk hubungan dengan orang ramai). 

Keinginan untuk tinggal di dalam suasana aman dan harmoni 

hanya boleh dicapai apabila manusia mematuhi peraturan-peraturan 

yang diatur seperti menghormati kesendirian dan pembahagian ruangruang 

tertentu untuk tujuan kesejahteraan manusia. 

NILAI MENGGALAKKAN PERTEMUAN DAN PERKENALAN 

Nilai menggalakkan pertemuan dan perkenalan akan melahirkan 

prinsip DPPS seperti berikut: 

a. Konsep kejiranan yang tidak menimbulkan pemisahan darjat, 

pangkat dan status; 

b. Perancangan elemen gunatanah dan kemudahan awam yang 

bersesuaian dan mencukupi bertujuan untuk menggalakkan interaksi 

yang positif. Bagaimana pun elemen-elemen yang berlawanan dengan 

kehendak untuk mewujudkan masyarakat yang bermoral mestilah 

dikawal atau tidak dibenarkan dalam perancangan sesuatu kawasan; 

c. Perancangan perumahan memastikan kesendirian, interaksi 

perjiranan, pertemuan dan perbincangan; dan 

d. Pusat tumpuan masyarakat umpamanya masjid hendaklah sesuai, 

strategik dan mudah dikunjungi. 

Salah satu matlamat P&P ialah mewujudkan masyarakat yang 

bersatupadu dan hidup dalam suasana bekerjasama, aman dan harmoni. 

Untuk mencapai hasrat ini suasana untuk menggalakkan pertemuan dan 

perkenalan di kalangan penghuni sesuatu kawasan kediaman, tempat 

bekerja, kawasan pemiagaan dan kawasan rekreasi mestilah diwujudkan. 

9-23-16


Di antara usaha-usaha perancangan yang telah dilaksanakan 

ialah pengecilan jajaran dan rupa bentuk jalan-jalan di kawasan 

kediaman yang meminimumkan penggunaan kenderaan bermotor. 

KEAMANAN DAN KESELAMATAN 

Nilai keamanan dan keselamatan akan melahirkan beberapa 

prinsip seperti berikut : 

a. Perancangan mestilah menghindarkan unsur-unsur yang 

mendatangkan ancaman, kerosakan atau bahaya kepada sesuatu 

kawasan supaya petempatan manusia lebih selamat, sihat, "more 

liveable", saksama, berketerusan dan lebih produktif; 

b. Mewujudkan keperluan infrastruktur dan keperluan manusia yang 

tersusun, selesa dan selamat; 

c. Perancangan, rekabentuk dan alam persekitaran hendaklah 

berasaskan ciri-ciri elemen pencegahan jenayah; dan 

d. Semua aktiviti yang mengakibatkan pencemaran seperti bau yang 

tidak menyenangkan dan bunyi bising tidak sepatutnya diletakkan 

bersebelahan atau berhampiran masjid atau tempat-tempat 

penyembahan yang lain serta di kawasan kediaman. 

Keamanan dan keselamatan merupakan di antara perkara utama 

yang perlu diwujudkan dalam sesuatu petempatan, bandar ataupun 

dalam aktiviti P&P yang dilaksanakan. Ibn Khaldun (1332 - 1406) dalam 

kitabnya "Mukadimah" mengatakan″: 

“Tujuan mendirikan bandar ialah supaya dijadikan kawasan 

penempatan dan tempat berlindung. Dengan demikian adalah wajar ini 

diambil perhatian supaya segala benda yang merbahaya dijauhkan 

daripada bandar dengan cara menjaganya daripada segala yang boleh 

mencelakan serta memasukkan segala sesuatu yang bermanfaat, dan 

menyediakan segala kemudahan sesuai dengan kehidupan di bandar. 

9-23-17


Dalam membuat pemilihan sesebuah penempatan baru, faktor 

keamanan dan keselamatan dari penyakit, serangan musuh, banjir, 

segala bentuk pencemaran, sistem saliran dan perparitan, pengekalan 

pokok-pokok, taman dan sistem aliran udara yang baik di samping 

kedudukan yang strategik haruslah dipertimbangkan. 

Mewujudkan bandar yang aman, selamat dan sihat ini adalah 

untuk menjaga keoemerlangan sesebuah tamadun kerana mengikut Ibn 

Khaldun sesebuah tamadun akan runtuh apabila bandar pusatnya 

runtuh. 

MENGHINDARI DARI MENYAKITI ORANG LAIN DAN 

MENGHORMATI HAK ORANG LAIN 

Nilai menghindari dari menyakiti orang lain dan menghormati 

hak orang lain akan melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Peraturan perlu digubal berkenaan apa yang boleh atau tidak boleh 

dilakukan di kawasan-kawasan tertentu; 

b. Perancangan perlu menghormati pemilik dan hak ke atas sesuatu 

hartanah supaya tindakan tidak menyebabkan merosotnya nilai 

tanah dan hartanah orang lain; 

c. Menghormati dan memberi kelebihan kepada kegunaan yang lebih 

awal. Syarat-syarat atau had-had tertentu perlu dikenakan kepada 

pihak yang memohon untuk membina bangunan lebih awal dari orang 

lain; dan 

d. Apa-apa kerosakan atau kecacatan yang berlaku semasa pembinaan 

(rumah atau bangunan) mestilah diperbaiki dan kecacatan tersebut 

tidak boleh disembunyikan apabila hartanah tersebut hendak dijual. 

Seseorang itu berhak mendapatkan atau melaksanakan apa-apa 

yang sememangnya menjadi haknya dengan syarat tindakan atau 

keputusannya itu tidak mendatangkan kemudaratan dan ancaman 

kepada orang lain dan begitu juga sebaliknya. 

9-23-18


Tindakan P&P yang mendatangkan bahaya atau merugikan pihak 

mestilah dielakkan atau dihalang. Bagaimanapun mana-mana tindakan 

yang akan mendatangkan kemudaratan kepada phak lain tetapi 

menguntungkan pihak awam dan terpaksa dilaksanakan adalah 

dikecualikan dari nilai ini. Aspek saling bergantungan (interdependence) 

di kalangan ahli masyarakat khususnya di antara jiran tetangga mestilah 

dihormati dan diberi pertimbangan yang sewajarnya untuk mencapai 

keadaan keseimbangan seperti yang dihasratkan. 

KERJASAMA, PRIHATIN DAN HORMAT MENGHORMATI 

Nilai kerjasama, prihatin dan hormat menghormati akan 

melahirkan prinsip seperti berikut: 

a. Program dan aktiviti kemasyarakatan perlu dilaksanakan untuk 

mewujudkan masyarakat penyayang, bersatu padu dan berusaha 

kearah pencapaian matlamat dan idealisme bersama; dan 

b. Pertimbangan seharusnya adalah perlu kepada golongan 

berpendapatan rendah (terutamanya penyediaan perumahan kos 

rendah yang mencukupi dan selesa) termasuk golongan cacat dan 

kurang upaya, golongan tua dan kanak-kanak di dalam merancang 

kawasan perumahan, bangunan-bangunan awam, (people-friendly 

building) pusat pemiagaan, sistem pengangkutan dan kawasankawasan 

rekreasi. 

PERUNDINGAN 

Nilai perundingan akan melahirkan beberapa prinsip seperti 

berikut: 

a. Semua pihak yang terlibat dalam alam bina dan aktiviti P&P 

mestilah mempunyai kepekaan kepada aspirasi, kehendak dan 

cadangan serta penyertaan daripada orang ramai di dalam 

perancangan dan pelaksanaan sesuatu projek; dan 

9-23-19


b. Pendekatan untuk mendapatkan penglibatan orang awam dalam P&P 

yang lebih berkesan dan rnenyeluruh haruslah digubal supaya 

masalah sebenar yang dihadapi oleh sesuatu kawasan (bukan hanya 

permasalahan fizikal, kemudahan dan infrastruktur) dapat 

dikenalpasti dan ditangani sewajarnya. 

Setiap manusia dianugerahkan dengan kebebasan berfikir yang 

tersendiri dan mampu membentuk pendapat berkenaan sesuatu perkara 

terutamanya yang menyentuh diri mereka. P&P haruslah mengiktiraf 

ciri kemanusiaan yang berharga ini dalam membuat apa-apa keputusan 

untuk pelaksanaan pembangunan. Tujuannya supaya keputusan yang 

dibuat dipersetujui bersama dan mendatangkan faedah dan kebaikan 

kepada individu dan masyarakat tersebut. Pendekatan secara 

perundingan sebelum melakukan sesuatu pekerjaan sebenamya adalah 

satu pendekatan untuk memastikan keadilan, mewujudkan kestabilan, 

perpaduan dan keharmonian di kalangan masyarakat. 

P&P haruslah peka kepada maklumbalas daripada penduduk, 

bersedia berubah mengikut perubahan semasa tetapi tidak bertolak 

ansur tentang prinsip-prinsip dan nilai-nilai asas P&P. 

HUBUNGAN MANUSIA DENGAN ALAM SEKITAR 

KEBERSIHAN DAN KEINDAHAN 

Nilai kebersihan dan keindahan akan melahirkan beberapa 

prinsip seperti berikut: 

a. Kawasan penempatan dan bandar-bandar perlu dalam keadaan 

bersih, indah dan teratur dengan kemudahan asas dan awam yang 

mencukupi serta sistem lalulintas dan pengangkutan yang berkesan 

dan selesa; 

9-23-20


b. Langkah-langkah perlu diambil untuk menggalakkan orang awam 

supaya menghargai kebersihan dan menanam kesedaran dalaman; 

c. Integrasi ciri-ciri kebudayaan dan seni bina warisan tempatan perlu 

diberi tekanan dalam rekabentuk bangunan, perabot-perabot jalan 

dan sebagainya; 

d. Rangkaian taman-taman bandar dan kawasan-kawasan hijau perlu 

disediakan dengan lebih menyeluruh dalam bentuk: 

• Konsep lingkaran hijau: kawasan hijau disekeliling bandar 

berperanan untuk mengawal pembangunan bandar; 

• Pewujudan sistem tanah lapang dan taman awam: dengan 

mempertimbangkan identiti tersendiri dan imej yang boleh 

menimbulkan kesedaran kepada kewujudan dan kebesaran 

Pencipta seperti "Imej Firdaus" melalui penggunaan badan air 

dalam reka bentuk; dan 

• Memaksimumkan konsep keberjalanan di kawasan perumahan, 

bandar dan kawasan hijau dan rekreasi. 

Kebersihan dan keindahan merupakan nilai mumi yang sangat 

dititikberatkan oleh semua agama, bangsa atau tamadun. Ini 

termasuklah kebersihan dan keindahan dari segi fizikal, rekabentuk 

bangunan, persekitaran luaran dan juga dari segi spiritual, intelektual, 

kerohanian dan nilai-nilai murni yang lahir dari dalaman diri manusia. 

Nilai ini melahirkan tindakan untuk menjaga alam sekitar dari segala 

kemusnahan, kekotoran dan pencemaran sehingga manusia dapat hidup 

dengan alam dalam persaudaraan dan kemesraan. 

PEMELIHARAAN ALAM SEKITAR DAN PERANCANGAN 

SUMBERJAYA ASLI YANG BERTERUSAN 

Nilai pemeliharaan alam sekitar dan perancangan sumberjaya asli 

yang berketerusan akan melahirkan prinsip seperti berikut: 

9-23-21


a. Ilmu berkenaan sains ekologi dan analisa ambang ekologikal 

(ecological threshold), dan daya tampung (carrying capacity) serta had 

tara jumlah penduduk bandar adalah penting sebagai satu alat P&P; 

b. Kawasan hijau dan alam semulajadi yang mempunyai kepentingan 

tersendiri perlu dipelihara iaitu dalam bentuk: 

• Pemeliharaan Kawasan-kawasan Hijau Semulajadi: Merupakan 

satu takungan kawasan hijau semulajadi yang dikekalkan dengan 

bilangan yang banyak seperti yang terdapat pada bandar-bandar 

yang mempunyai kualiti alam sekitar yang baik; 

• Pemeliharaan sumberjaya sekitar semulajadi untuk keperluan 

umum : Kawasan yang sensitif atau menjadi kegemaran 

masyarakat umum dan kawasan-kawasan yang mempunyai 

peranan ekologinya seperti hutan bakau, perlu dikekalkan untuk 

kepentingan umum; 

• Pewujudan kehijauan umum : Berfungsi sebagai penampan 

(buffer) di antara gunatanah yang tidak serasi; 

• Pemeliharaan sumberjaya air semulajadi : Sumber air atau badan 

air seperti tasik dan sungai boleh dijadikan kawasan rekreasi, 

bekalan air dan juga sebagai pengimbang iklim mikro kawasan; 

• Pemeliharaan landskap bersejarah : Kawasan dan bangunan di 

mana telah berlakunya peristiwa penting harus dipelihara. Ini 

termasuklah bangunan-bangunan seperti muzium, istana, masjid, 

kubu, kawasan arkeologi dan sebagainya; dan 

• Pemeliharaan kawasan tumbuhan dan perlindungan mergastua. 

Penubuhan "al-harim" (kawasan larangan pemusnahan tumbuhan 

dan haiwan) dan ‘al-hima’ atau ‘al-matrukah’ (kawasan rezab 

hutan dan tanah negara) di zaman Rasulullah s.a.w. 

• Pengekalan alam semulajadi bagi kawasan yang sensitif. 

Perubahan ke atas keadaan rupabentuk asal mestilah 

diminimumkan. Keadaan topografi asal, bukit, elemen air dan ciri- 

9-23-22


ciri unik alam semulajadi sesuatu kawasan haruslah 

dimanfaatkan dalam rekabentuk dan orientasi bangunan serta 

perancangan keseluruhan sesuatu kawasan tersebut. 

Alam sekitar selain daripada mempunyai nilai fungsinya juga 

mempunyai nilai-nilai kerohanian (seperti kegembiraan, ketenangan 

dan kesejahteraan) kepada manusia. Manusia yang merupakan 

sebahagian daripada alam sekitar mempunyai hubungan simbiotik dan 

sentiasa dalam keadaan keseimbangan yang dinamik. Dengan itu alam 

sekitar mestilah dipelihara daripada kemusnahan dan pencemaran. Alam 

sekitar sekiranya diganggu keterlaluan, dimusnahkan dan dicemari akan 

bertindak balas dalam bentuk yang mendatangkan bahaya, bencana dan 

kemusnahan kepada manusia dan harta benda. 

Dalam konteks ini tindakan-tindakan meratakan bukit, memotong 

cerun yang curam, dan membotakkan tanah untuk pembangunan akan 

mengakibatkan bencana alam sepertimana yang ditimbulkan oleh YAB. 

Timbalan Perdana Menteri Dato' Seri Anwar lbrahim semasa 

merasmikan Konvensyen Masyarakat Madani di UKM pada 19 

September 1997: 

"Such disregard of the principles of equilibrium do not fit into a civil 

society we can't proclaim that these are acts of God ..... rather they are 

nature's revenge-. 

Pemeliharaan alam sekitar dan perancangan sumberjaya adalah 

penting kerana matlamat pembangunan bukan hanya dalam jangka 

pendek dan perubahan fizikal luaran sahaja tetapi juga untuk menjaga 

keadaan keseimbangan di antara manusia dengan penerokaan alam 

supaya generasi akan datang dapat hidup dalam keadaan aman, selesa, 

selamat dan harmoni dengan alam persekitarannya. 

9-23-23


TIDAK MEMBAZIR DAN PENGGUNAAN SUMBER YANG CEKAP 

Nilai tidak membazir dan penggunaan sumber yang cekap akan 

melahirkan beberapa prinsip seperti berikut: 

a. Semua tindakan P&P perlu mempertimbangkan sumberjaya dan 

halangan serta potensi kepada pembangunan sesuatu kawasan 

dengan tujuan untuk mengurangkan gangguan ke tahap paling 

minimum kepada manusia dan habitat sediada di samping 

mengoptimumkan sumber tanah dan sumber lain dengan cekap dan 

melaksanakan P&P yang lebih kreatif dan inovatif; 

b. Sebarang aspek rekabentuk, pembinaan, penjagaan dan perhiasan 

haruslah tidak melibatkan pembaziran bahan-bahan tetapi berkesan 

dalam menampilkan keindahan persekitaran, berfungsi, teratur dan 

harmoni dengan alam persekitarannya; dan 

c. Pengurusan dan penggunaan alam semulajadi yang seimbang dan 

memulihkan bumi yang telah rosak, tercemar dan "mati". 

Penggunaan alam semulajadi bumi yang telah rosak, tercemar dan 

mati perlu dipulih melalui penggunaan sumber semulajadi. 

Dalam melaksanakan P&P kerapkali terdapat pembaziran 

dilakukan dengan tindakan-tindakan yang meningkatkan kos bukan 

sahaja dari segi wang ringgit tetapi juga kemusnahan kepada alam dan 

gangguan kepada kehidupan manusia sedangkan sebahagian daripada 

tindakan tersebut boleh dielakkan. Ini adalah kerana sumber-sumber 

yang terdapat tidak digunakan dengan cekap samada di peringkat 

perancangan atau pun pelaksanaan. Kadang-kala juga tindakan-tindakan 

tersebut semata-mata untuk menunjukkan kernewahan dan kernegahan 

sesuatu pihak secara fizikal. 

Penggunaan sumber dengan cekap dengan sendirinya akan 

mengurangkan kos, pembaziran dan perubahan yang tidak diperlukan 

kepada alam dan manusia dalam satu-satu projek pembangunan. P&P 

mestilah berusaha untuk memaksimumkan faedah sesuatu projek dan 

9-23-24


pada masa yang sama meminimumkan kos projek tersebut samada dari 

segi kewangan, sosial atau pun alam persekitaran. 

Pembangunan sesebuah bandar atau penempatan berdasarkan nilai ini 

boleh mengurangkan kos kerana ia sejajar dengan konsep pembangunan 

berketerusan yang dicita-citakan. 

9.23.4 CIRI-CIRI PRINSIP PERANCANGAN DAN 

PEMBANGUNAN SEJAGAT 

Kesemua 14 nilai utama Perancangan dan Pembangunan Sejagat 

yang telah disenaraikan diterjemahkan kepada 77 ciri prinsip yang 

seterusnya diguna pakai sebagai kriteria perancangan dan pembangunan 

di dalam merumuskan garis panduan mengikut sektor-sektor 

perancangan. 

9.23.5 CADANGAN GARIS PANDUAN 

Dalam 'Garis Panduan Perancangan dan Pembangunan Sejagat', 

garis panduan yang dicadangkan adalah merangkumi sektor-sektor 

berikut: 

a) Rekabentuk Pusat Bandar dan Kawasan Perdagangan 

b) Perumahan 

c) Perindustrian 

d) Tanah Lapang, Rekreasi dan Landskap 

e) Tempat Ibadat 

f) Pengangkutan dan Lalulintas 

g) Kemudahan Masyarakat 

h) Infrastruktur dan Utiliti 

i) Alam Sekitar 

9-23-25


9.23.6 PINDAAN GARIS PANDUAN - EDISI KEDUA 

Pindaan dan tambahan kepada 'Garis Panduan Perancangan dan 

Pembangunan Sejagat' telah diluluskan oleh Majlis Negara bagi Kerajaan 

Tempatan (MNKT) ke 48. Pindahan dan tambahan yang dibuat adalah 


Perumahan: 

ii. Susunatur dan Rekabentuk Perumahan 

Memastikan agihan rumah kos rendah dalam keseluruhan 

pembangunan perumahan selaras dengan Rancangan Tempatan. 

Tanah Lapang, Rekreasi dan Landskap: 

h. Standard Prosedur Penyediaan Tanah Lapang 

• Perlaksanaan tanah lapang awam hendaklah mengikut Piawaian 

Perancangan Tanah Lapang dan Rekreasi JPBD bil. 21/97. 

• Tanah lapang awam direzabkan dan diwartakan. 

• Tanah lapang awam diserahkan semula kepada kerajaan untuk 

tujuan rekreasi sebelum pecah sempadan diluluskan. 

• Menerima garis panduan yang disediakan oleh pihak berwajib 

memaju, merancang dan menguruskan tanah lapang awam. 

• Kemudahan tanah lapang dan rekreasi hendaklah diambilkira 

dalam penyediaan Rancangan Pemajuan. 

• Memastikan bahawa pembangunan memenuhi standard minimum 

sebelum menyerahkan tanah lapang kepada Pihak Berkuasa 

Negeri iaitu merata dan membersihkan tapak, menyediakan sistem 

perparitan dan jalan masuk serta menanam rumput supaya boleh 

digunakan oleh awam. 

9-23-26


Tempat Ibadat Islam 

i. Perancangan 

• Bagi perancangan kawasan baru seperti pembangunan bandar baru 

atau kawasan institusi, tapak bagi keperluan masjid dan surau 

handaklah dirancang dan disediakan mengikut Piawaian 

Perancangan JPBD 7/97. 

• Kawasan di sekitar masjid dan surau hendaklah sesuai dengan 

kegunaan masjid dan surau. Manakala, aktiviti-aktiviti berunsur 

maksiat tidak dibenarkan di sekitar kawasan masjid. 

Tempat Ibadat Bukan Islam 

Garis panduan sektor telah dipinda dan ia adalah merangkumi: 

• Perancangan tempat ibadat bukan Islam 

• Lokasi perletakan 

• Nisbah kepadatan 

• Reka bentuk 

• Gunatanah persekitaran 

• Reka bentuk luaran dan landskap 

Pengangkutan dan Lalulintas 

Garis panduan bagi 'park and ride' bagi Sektor Sistem 

Pengangkuan Awam telah dipinda. 

Infrastruktur dan Utiliti 

Garis panduan bagi sektor ini telah ditambah dengan garis 

panduan untuk 'sistem pembetungan'. Garis panduan untuk sistem 

pembentungan adalah merangkumi: 

i. Perancangan Tapak 

ii. Kriteria tapak dan kesesuaian tanah 

9-23-27


9.24 GARIS PANDUAN LAPORAN CADANGAN PEMAJUAN 

Garis Panduan Laporan Cadangan Pemajuan 

Bilangan November 1998 

Tarikh Keluaran 2 November 1998 

Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 



Dibentang dan diluluskan di peringkat Majlis 

Negara Bagi Kerajaan Tempatan di mesyuaratnya 

yang ke 44 pada 27 Jun 1996. 

Kandungan 


2.0 Tujuan Laporan 

3.0 Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan 

4.0 Pengecualian dari Mengemukakan 

Keseluruhan atau Sebahagian Laporan 

Cadangan Pemajuan 

5.0 Penutup 

9-24-1


Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172) dipinda untuk 

memasukkan seksyen 21A, yang memperuntukkan sesuatu permohonan 

untuk kebenaran merancang bagi menjalankan aktiviti pemajuan 

hendaklah disertakan dengan suatu Laporan Cadangan Pemajuan. Garis 

panduan ini disediakan sebagai panduan kepada Pihak Berkuasa Negeri, 

pihak berkuasa perancang tempatan dan semua pihak yang terlibat dalam 

sektor pembangunan bagi menjamin pembangunan fizikal dijalankan 

secara lebih teratur dan terkawal tanpa menjejaskan alam persekitaran. 

Bagi memastikan keperluan Laporan Cadangan Pemajuan ini 

dilaksanakan dengan seragam dan sempurna, satu garis panduan 

mengenainya diperlukan. Garis panduan ini disediakan untuk dijadikan 

panduan kepada Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa perancang 

tempatan (PBPT) dan semua pihak yang terlibat dalam aktiviti 

perancangan dan pembangunan fizikal. Ini adalah ke arah memastikan 

pembangunan fizikal dijalankan secara lebih teratur dan terkawal dan 

seterusnya menghasilkan alam persekitaran yang selesa, selamat dan 

terperlihara. Garis panduan ini mengemukakan tujuan Laporan 

Cadangan Pemajuan, kandungan Laporan Cadangan Pemajuan, serta 

pengecualian dari mengemukakan keseluruhan atau sebahagian Laporan 

Cadangan Pemajuan. 

Laporan Cadangan Pemajuan (LCP) adalah merupakan satu 

kenyataan bertulis yang mengandungi butiran-butiran mengenai sesuatu 

cadangan pembangunan dari segi konsep, butiran hakmilik, analisis 

fizikal dan cadangan yang diperlukan bagi mendapat kebenaran 

merancang (KM) daripada pihak berkuasa perancangan tempatan. 

9.24.1 TUJUAN LAPORAN CADANGAN PEMAJUAN 

• Untuk menentukan rasional cadangan sesuatu pembangunan. 

• Untuk membolehkan pihak berkuasa yang bertanggungjawab ke atas 

aktiviti perancangan fizikal membuat penilaian yang sewajarnya 

9-24-2


terhadap cadangan pembangunan berasaskan kepada maklumat 

terperinci yang dikemukakan. 

• Untuk memastikan prinsip-prinsip perancangan dan faktor-faktor 

pembangunan diberikan perhatian sepenuhnya dalam usaha untuk 

menghasilkan keadaan persekitaran yang selesa dan menarik serta 

menguntungkan semua pihak. 

• Untuk memastikan penyediaan pelan-pelan susunatur, mengambil 

pertimbangan terhadap aspek-aspek fizikal, sosio-ekonomi, alam 

sekitar dan dasar-dasar rancangan pemajuan. 

• Untuk menyediakan rangka penyelarasan di antara pemaju dengan 

pihak berkuasa bagi memastikan sesuatu kawasan yang mempunyai 

struktur fizikal dan alam sekitar yang baik. 

9.24.2 KANDUNGAN LAPORAN CADANGAN PEMAJUAN 

Seksyen 21A(1) Akta A933 memperuntukan perkara-perkara yang 

dikehendaki terkandung dalam sesuatu laporan cadangan pemajuan. 

Huraiannya adalah seperti di Jadual 9.36. Seksyen 21B(1) pula membuat 

peruntukkan mengenai pelan susunatur yang terkandung dalam laporan 

cadangan pemajuan itu. 

Pengecualian dari Mengemukakan Keseluruhan atau Sebahagiaan 

Laporan Cadangan Pemajuan. 

• Dibawah keperluan baru ini seksyen 21A(2) Akta A933 

memperuntukan sesuatu permohonan kebenaran merancang bagi 

menjalankan aktiviti pemajuan boleh dikecualikan dari keseluruhan 

atau sebahagian laporan cadangan pemajuan. 

Walaubagaimanapun pengecualian ini hanya boleh diberi oleh Pihak 

Berkuasa Negeri dan hendaklah dibuat melalui kaedah-kaedah 

sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen ini. 

9-24-3


• Pengecualian bolehlah ditetapkan mengikut aktiviti pemajuan atau 

mengikut kelas, jenis atau kategori pemajuan. Sebagai contoh aktivitiaktiviti 

yang berikut bolehlah dikecualikan. 

- Pelan Susunatur yang diluluskan 

Bagi kawasan yang mempunyai pelan susunatur yang telah 

diluluskan dan cadangan pemohon tidak berbeza dengan pelan 

susunatur tersebut kecuali diarahkan oleh pihak berkuasa untuk 

kajian semula. 

- Sebahagian daripada pelan induk pembangunan yang 

diluluskan. 

Dalam skim pembangunan yang besar, perincian bagi sebahagian 

pembangunan dibuat dalam bentuk konsep umum manakala 

kegunaan terperinci akan ditentukan kemudian. Pembangunan 

yang terlibat di dalam kategori ini termasuklah kawasan yang 

dicadangkan untuk industri bertingkat, kondominium dan 

pembangunan kediaman bertingkat. Permohonan perancangan di 

peringkat kedua selalunya melibatkan agihan ruang dalaman 

dalam satu bangunan yang dicadangkan pada tapak yang khusus. 

Adalah dicadangkan bagi kawasan khusus seperti ini yang tidak 

melebihi 5 ekar dikecualikan dari mengemukakan laporan 

cadangan pemajuan. 

- Pembangunan “Infill” 

Cadangan pembangunan atau pembangunan semula beberapa unit 

rumah sesebuah, rumah teres atau rumah kedai yang terletak di 

sekeliling pembangunan yang sedia ada. Cadangan pembangunan 

ini tidak berbeza dengan pembangunan bersebelahan dari segi 

ketinggian dan skala. 

9-24-4


- Pecahan tanah yang mudah 

Bagi pelan susunatur untuk pecahan tanah yang mudah, pemohon 

boleh dikecualikan dari mengemukakan laporan cadangan 

pemajuan. Kriteria yang digunakan untuk menentukan pecahan 

tanah yang mudah adalah seperti berikut: 

i. Bagi pembangunan rumah kedai tidak melebihi 4 tingkat dan 

diatas yang mempunyai hakmilik persendirian 

ii. Pembangunan yang tidak memerlukan penyediaan jalan masuk 

selain daripada jalan-jalan yang terdapat di kawasan projek. 

Sebagai contoh sekeping tanah yang dipecahkan empat lot kecil 

yang semuanya berhadapan dengan jalan sedia ada merupakan 

pecahan tanah yang mudah. 

iii. Pembangunan yang jenis rekabentuk bangunan yang 

dikemukakan adalah sama dengan yang telah diluluskan bagi 

kawasan ini. 

- Ubahsuai dalaman 

Bagi permohonan untuk mengubah suai bahagian dalaman 

bangunan dan tidak melibatkan perubahan terhadap fasad 

bangunan, pengecualian bagi mengemukakan laporan cadangan 

pemajuan boleh dipertimbangkan. 

Jadual 9.36: Kandungan Laporan Cadangan Pemajuan. 

Peruntukan 

Akta 

Konsep & 

justifikasi 

Peta lokasi & 

pelan tapak 

Huraian Isi Kandungan 

Penerangan umum konsep dan matlamat pemajuan. 

Keterangan sahih lokasi tapak, nama mukim, daerah, 

pekan yang berhampiran. 

Peta kunci sebaik-baiknya pada skel 1:63.300 atau 

9-24-5


Peruntukan 

Akta 


1:25,000. 

Butir-butir 

hakmilik tanah 

dan sekatan ke 

atas tanah 

Perihal tanah, 

termasuklah 

alam sekitarnya 

dari segi fizikal 

topografi, 

lankskap, geologi, 

kontor, saliran 

air, tadahan air, 

dan bentukbentuk 

semulajadi di 

atasnya yang 

berkemungkinan 

di sentuh oleh 

pemajuan itu. 

Hasil tinjauan 

pokok-pokok dan 

semua jenis 

tumbuhtumbuhan 

yang 


disentuh oleh 

pemajuan itu. 

Butir-butir hakmilik tanah iaitu jenis dan nombor 

hakmilik, luas tanah, status pemilikan, sekatansekatan 

ke atas tanah, kawasan yang perlu 

diserahkan untuk kegunaan awam serta keterangan 

lain yang berkenaan. 

Laporan kajian-kajian mengenai: 

• Profail topografi - aras kontor 1-5 kaki atau 

bersamaan ukuran meter terdekat. 

• Jenis geologi tanah, samada pasir, gembut, tanah 

liat, dll. berpandukan peta geologi Jabatan Kaji 

Bumi dan peta Klasfikasi Gunatanah Jabatan 

Pertanian atau yang seumpana. 

• Kajian geoteknik oleh pakar yang dilantik. Kajian 

ini adalah mandatori bagi tapak di lereng bukit dan 

kawasan yang berkecerunan lebih 20 darjah. 

• Sistem saliran dan rangkaian sedia ada atas tapak. 

• Ekologi dan sumber alam semulajadi di dalam 

tapak cadangan seperti tasik, hutan pakau, sungaisungai 

dan tumbuhan. 

• Rezabnya laluan, serta akses keluar masuk. Dari 

penemuan analisa bahagian ini dan bergantung 

kepada saiz pemajuan, pihak berkuasa perancang 

tempatan boleh mengarahkan suatu laporan 

Penilaian Kesan Trafik disediakan, jika perlu. 

• Gunatanah, kemudahan awam dan utiliti sekitar 

tapak seperti sekolah, klinik, masjid, pusat niaga, 

kawasan rekreasi dan sebagainya. Ini juga 

termasuk kajian ke atas jenis dan keadaan serta 

kegunaan bangunan sedia ada yang terdapat atas 

tapak dan sekitarnya. 

Bagi kawasan pemajuan yang mempunyai keluasan 

tapak yang besar penerangan mengenai kelompok 

pokok mengikut klasifikasi tertentu. 

pihak berkuasa perancang tempatan boleh 

mengarahkan supaya kedudukan pokok di suatu 

kelompok dikenalpasti secara terperinci mengikut 

jenis dan saiz. 

9-24-6


Sambungan daripada Jadual 9.36 

Peruntukan 

Akta 

Butir-butir 

bangunan yang 


disentuh oleh 

pemajuan itu. 

Analisis 

gunatanah dan 

kesannya 

terhadap tanah 

yang 

berdampingan. 

Apa-apa perkara 

lain yang 

ditetapkan oleh 

pihak berkuasa 

perancang 

tempatan 


Ciri-ciri senibina bangunan, butiran-butiran 

kedudukan, keadaan struktur dan sejarah bangunan 

yang berkaitan dengan pemajuan itu. 

Butiran mengenai bangunan di atas tapak pemajuan 

yang tertakluk di bawah Akta Benda Purba 1976 atau 

dasar-dasar di dalam Rancangan Pemajuan kawasan 

tersebut. 

Suatu analisis gunatanah mengikut aspek-aspek 

berikut: 

• Zon gunatanah dalam rancangan struktur dan 


• Ketumpatan penduduk - kenal pasti dasar-dasar 

pembangunan nasional, strategi pembangunan 

spatial dan fizikal negeri dan pihak berkuasa 

perancang tempatan. 

• Mengenalpasti dasar-dasar semasa kerajaan 

mengenai kedudukan / arah tuju bagi status sosioekonomi 

penduduk. 

• Had ketinggian - semak dengan rancangan 

tempatan dan keperluan-keperluan daripada 

jabatan-jabatan teknikal yang berkaitan. 

• Nisbah plot dan ‘plinth area’ bagi memastikan 

keperluan maksimum aspek-aspek tersebut bagi 

menentukan keupayaan tapak menampung intensiti 

pemajuan berpandukan kemampuan infastruktur 

asas yang sediada dan yang dijangkakan. 

• Kegunaan / kemudahan awam sediada bagi 

memastikan pemajuan tidak mengenepikan 

keperluan rezab awam, utiliti, laluan awam, rentis 

elektrik, zon penampan dan sebagainya. 

pihak berkuasa perancang tempatan boleh meminta 

pemohon menyediakan apa-apa dokumen atau 

butiran yang berkaitan dengan cadangan pemajuan 

itu bagi membuat pertimbangan dalam memproses 

permohonan kebenaran merancang. 

9-24-7


Sambungan daripada Jadual 9.36 

Peruntukan 

Akta 

Pelan-pelan 

susunatur yang 

mengandungi 

butir-butir yang 

ditentukan dalam 

Seksyen 21B. 


Pelan susunatur hendaklah menunjukkan pemajuan 

yang dicadangkan dan khususnya: 

i. Jika pemajuan itu berkenaan mana-mana tanah - 

• Langkah-langkah bagi melindungi alam 

sekitarnya dari segi fizikal 

• Langkah-langkah bagi melindungi topografi 

semulajadinya. 

• Langkah-langkah bagi memperelokkan 

lanskapnya. 

• Langkah-langkah bagi memelihara dan menanam 

pokok-pokok di atasnya. 

• Lokasi dan jenis pokok yang lilitannya melebihi 

0.8m dan tumbuh-tumbuhan lain diatasnya. 

• Pengadaan tanah lapang 

• Cadangan kerja tanah 

• Perihal kerja-kerja yang hendak dijalankan 

ii) Jika pemajuan itu berkenaan dengan sesuatu 

bangunan yang mempunyai senibina 

tersendiri/kepentingan sejarah, butir-butir untuk 

mengenalpasti bangunan itu termasuklah 

kegunaannya dan keadaannya, serta ciri-cirinya, 

rupanya, binaannya dan bentuknya yang tersendiri 

dan langkah-langkah bagi melindunginya, 

memeliharanya dan mengindahkannya. 

iii)Jika pemajuan itu melibatkan kerja bangunan, 

butir-butir mengenai ciri-ciri dan rupa bangunanbangunan 

yang terletak di kawasan sekeliling. 

9-24-8


9.25 GARIS PANDUAN PERINTAH PEMELIHARAAN POKOK 

Garis Panduan Perintah Pemeliharaan Pokok 

Bilangan November 1998 

Tarikh Keluaran 2 November 1998 

Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 



Dibentang dan diluluskan di peringkat Majlis 

Negara Bagi Kerajaan Tempatan di mesyuaratnya 

yang ke 44 pada 27 Jun 1996. 

Kandungan 

Pendahuluan 


2.0 Tafsiran 

3.0 Perintah Pemeliharaan Pokok 

4.0 Prosedur Mengeluarkan Perintah 

Pemeliharaan Pokok 

5.0 Penguatkuasaan Perintah Pemeliharaan 

Pokok 

6.0 Penanaman Semula 

7.0 Larangan Am Untuk Penebangan Pokok 

8.0 Penutup 

9-25-1


Garis panduan ini bertujuan untuk menerangkan asas-asas bagi 

melaksanakan Bahagian VA Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 

(Akta 172) yang dipinda di bawah Akta Perancangan Bandar dan Desa 

(Pindaan) 1995 (Akta A933) berkenaan aktiviti memelihara pokok dalam 

kawasan pihak berkuasa perancang tempatan. Dengan ini, pihak 

berkuasa perancang tempatan telah dipertanggungjawabkan secara 

langsung ke atas pemeliharaan dan perlindungan pokok-pokok dan 

tumbuhan dalam kawasannya. Untuk tujuan ini seksyen 35A memberi 

kuasa budicara kepada pihak berkuasa itu mengeluarkan suatu perintah 

pemeliharaan pokok bagi mengawal penebangan pokok yang diancam 

kepupusan atau yang mempunyai nilai istimewa. Garis panduan ini 

meliputi tafsiran, perintah pemeliharaan pokok, prosedur mengeluarkan 

perintah pemeliharaan pokok, penguatkuasaan perintah pemeliharaan 

pokok, penanaman semula dan larangan am untuk penebangan pokok. 

Sebagai langkah berterusan garis panduan ini akan disemak dari masa 

ke semasa bagi memenuhi keperluan perancangan yang sentiasa 

berubah. 

Dalam garis panduan ini perkataan-perkataan di bawah diberi 

maksud: 

Pokok 

Pokokpokok 

Kelompok 

pokok 

Tumbuhan individu dan tanaman kekal yang dalam 

keadaan biasa tahan hidup bertahun-tahun di atas 

permukaan bumi tanah dan tumbuh secara individu di 

mana-mana lokasi serta mudah dikenalpasti mengikut 

saiz, umur dan spesies masing-masing. Jenis-jenis pokok 

adalah pokok utama, pokok palma (secara batang tunggal 

atau berumpun), pokok renek, pokok menjalar, pokok 

pemanjat dan pokok pepagar. 

Satu kumpulan dua atau lebih pokok dari spesies yang 

sama yang tumbuh berdekatan antara satu sama lain 

atau di dalam bentuk berbaris dan teratur. 

Satu kumpulan pokok dari berbagai spesies yang tumbuh 

di satu lingkungan kawasan yang sama secara 

berdekatan. 

9-25-2


Merosakkan 

pokok dan 

memusnahkan 

pokok 

Aktiviti mengguris, mengopek, memaku, mengecat, 

menakuk, mengikat dengan dawai dan menoreh 

sepanjang lilitan pokok serta lain-lain aktiviti yang boleh 

mencedera dan mencacatkan pokok berkenaan secara 

fizikal. 

9.25.1 PERINTAH PEMELIHARAAN POKOK 

Bagi maksud melaksanakan seksyen 35A (1) Akta 172 pihak 

berkuasa pihak berkuasa perancang tempatan boleh membuat satu 

perintah pemeliharaan pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok 

bertujuan untuk melindungi atau memelihara mana-mana pokok yang 

terlibat dengan sesuatu projek pembangunan dengan menetapkan 

bahawa perintah itu adalah suai manfaat bagi kepentingan alam sekitar 

dan keselesaan kehidupan orang ramai. 

Jadual 9.37: Kategori Pokok di bawah Perintah Pemeliharaan 

Pokok 

Ancaman Kepupusan 

Nilai Tersendiri 

Pemeliharaan pokokpokok 

yang terdiri 

dari spesies yang 

mempunyai 

keindahan 

semulajadinya atau 

mempunyai nilai 

tempatan atau 

sumbangan estetik 

terhadap lanskap; 

atau sebagai 

penghadang fizikal 

semulajadi terhadap 

pandangan buruk 

atau kawasan 

pembangunan akan 

datang dan nilai 

sejarah. 

Nilai Sejarah 

Pemeliharaan pokokpokok 

ini terdiri daripada 

mana-mana spesis pokok 

yang ditanam melebihi 30 

tahun yang lalu dan 

mempunyai kaitan 

dengan nilai sejarah 

kawasan tempat ianya 

ditanam. 

Tanaman 

Kenamaan 

Pokok-pokok yang 

ditanam oleh 

pemimpin negara dan 

orang kenamaan 

sempena sesuatu 

upacara yang 

mempunyai 

kepentingan negara. 

9-25-3


POKOK-POKOK DALAM KAWASAN PERLINDUNGAN 

Termasuk semua pokok yang telah ditakrifkan di dalam undang-undang 

bertulis lain dan pokok-pokok yang terletak di dalam kawasan yang 

diisytiharkan kawasan hutan simpan, kawasan tadahan air, kawasan 

pemeliharaan bukit dan lain-lain kawasan yang seumpamanya. 

‘Rare’ ‘Endemic’ ‘Endangered’ 


disenaraikan ke 

dalam kumpulan ini 

tergolong daripada 

spesis pokok yang 

jarang ditemui. 

Walaubagaimanapun 

jumlahnya masih 

banyak lagi untuk 

dikategorikan ke 

dalam kumpulan 

terancam 

(endangered). 


disenaraikan dalam 

kumpulan ini terdiri 

daripada spesis pokok 

yang HANYA didapati 

tumbuh ditempat-tempat 

tertentu sahaja yang 

mempunyai kesesuaian 

iklim, ekologi setempat, 

keadaan mukabumi serta 

komposisi tanah yang 

sesuai dengan pokokpokok 

tersebut. 


disenaraikan ke 

dalam kumpulan ini 

merupakan daripada 

spesis pokok yang 

sukar ditemui serta 

bilangannya sedikit 

sekiranya tidak 

dilindungi. Besar 

kemungkinan pokokpokok 

dari spesis ini 

akan pupus. 

9.25.2 PROSEDUR MENGELUARKAN PERINTAH 

PEMELIHARAAN POKOK 

I. Sebagai langkah permulaan semua pihak berkuasa 

perancang tempatan dinasihatkan membuat pemeriksaan 

mengenai pokok-pokok yang terdapat di dalam kawasannya. 

Hasil pemeriksaan ini, pihak berkuasa akan dapat 

mengenalpasti pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok 

yang perlu diperlihara. Jika pihak berkuasa perancang 

tempatan berpuashati ada di antara pokok, pokok-pokok atau 

kelompok pokok yang disenaraikan sebagai terpelihara itu 

memerlukan perlindungan khas, maka perintah pemeliharan 

pokok bolehlah dikeluarkan oleh pihak berkuasa itu. 

II. pihak berkuasa perancang tempatan hendaklah 

memaklumkan secara bertulis kepada pemilik tanah di 

9-25-4


atasnya pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok yang 

terlibat dengan perintah pemeliharaan pokok itu tumbuh. 

Pada masa yang sama pihak berkuasa perancang tempatan 

hendaklah mempamerkan di pejabat masing-masing 

kedudukan pokok, pokok-pokok atau kelompok pokok yang 

terlibat 

III. Jika pemilik tanah itu telah menyewakan tanahnya kepada 

pihak lain, adalah menjadi tanggungjawab pemilik tanah itu 

untuk memaklumkan kepada penyewa tanahnya tentang 

perintah tersebut. 

IV. Bagi maksud penyampaian apa-apa notis termaksuklah 

perintah ini, seksyen 46(1) (c) (iii) Akta 172 

memperuntukkan notis boleh dilekatkan pada bangunan 

mudah lihat di tempat kediaman atau di tanah atau 

bangunan jika notis tersebut tidak dapat disampaikan 

kepada pemilik atau penyewa berkenaan dengan tangan atau 

pos berdaftar. 

V. Sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen 35A (2) 

Akta A933 suatu perintah pemeliharaan pokok boleh 

membuat peruntukan yang berikut: 

• Melarang mana-mana pokok, pokok-pokok atau kelompok 

pokok dari ditebang kecuali dengan kebenaran bertulis 

pihak berkuasa perancang tempatan dan tertakluk 

kepada syarat, dan 

• Menghendaki mana-mana pokok, pokok-pokok atau 

kelompok pokok ditanam atau diganti melalui 

penanaman semula mengikut cara yang ditentukan oleh 

pihak berkuasa perancang tempatan. 

VI. Sebagai panduan pihak berkuasa perancang tempatan tidak 

digalakkan membuat perintah pemeliharaan pokok dalam 

keadaan berikut: 

• Pokok tanaman komersial 

• Pokok buah-buahan 

9-25-5


• Utiliti (berdekatan dengan utiliti sedia ada seperti talian 

elektrik atau bekalan air. 

9.25.3 PENGUATKUASAAN PERINTAH PEMELIHARAAN POKOK 

I. Suatu perintah pemeliharaan pokok yang telah dikeluarkan 

oleh pihak berkuasa tempatan ke atas mana-mana pokok, 

pokok-pokok atau kelompok pokok hendaklah berkuatkuasa 

sehingga perintah itu dipinda atau dibatalkan oleh pihak 

berkuasa perancang tempatan di bawah seksyen 35G Akta 

A933. Di bawah seksyen 35A (4) seseorang yang melanggar 

peruntukan perintah itu, adalah melakukan kesalahan dan 

apabila disabitkan boleh dikenakan denda sehingga RM 

50,000 (Ringgit Malaysia Lima Puluh Ribu Sahaja). 

II. Seseorang yang hendak melakukan penebangan pokok yang 

tertakluk kepada perintah pemeliharaan pokok hendaklah 

terlebih dahulu mendapat kebenaran bertulis dari pihak 

berkuasa perancang tempatan. Walaubagaimanapun 

kebenaran ini tidak diperlukan bagi penebangan yang 

terpaksa dilakukan dalam keadaan berikut: 

• Pokok yang hampir mati atau telah mati 

• Bagi mencegah bahaya yang hampir benar berlaku 

• Sebagai mematuhi mana-mana undang-undang bertulis 

yang lain. 

9.25.4 PENANAMAN SEMULA 

I. Sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen 35A 

(2)(b) Akta A933 suatu perintah pemeliharaan pokok boleh, 

secara khusus mengadakan peruntukan bagi memastikan 

pokok-pokok ditanam atau diganti melalui penanaman 

9-25-6


II. 

semula mengikut cara yang ditentukan oleh pihak berkuasa 

perancang tempatan. Ini bermakna seseorang yang 

melakukan penebangan pokok yang tertakluk di bawah 

perintah ini dan kemudiannya gagal menggantikannya 

adalah melakukan kesalahan yang boleh dikenakan denda 

sehingga RM 50,000 ( Ringgit Malaysia Lima Puluh Ribu 

Sahaja). 

Mengikut seksyen 35E(I) Akta A933 seseorang yang didapati 

bersalah kerana menebang mana-mana pokok yang tertakluk 

dibawah perintah pemeliharaan pokok adalah berkewajipan 

menggantikan pokok itu dengan menanam sesuatu pokok 

yang lain: 

• Daripada saiz dan spesis yang sesuai 

• Di tempat yang sama atau berdekatan atau tempat yang 

lain. 

• Dalam tempoh yang ditetapkan; dan 

• Tertakluk kepada terma-terma dan syarat-syarat yang 

ditentukan oleh pihak berkuasa perancang tempatan 

melainkan jika pihak berkuasa perancang tempatan 

mengenepikan keperluan ini atas permohonan orang itu 

atau permohonan orang itu atas permohonan mana-mana 

orang lain atau mengikut budi bicara pihak berkuasa 

perancang tempatan itu sendiri. 

9.25.5 LARANGAN AM UNTUK PENEBANGAN POKOK. 

I. Bahagian VA Akta A933 membuat suatu peruntukan khas 

bertujuan untuk memberi perlindungan khas kepada pokokpokok 

matang untuk memastikan pokok-pokok ini tidak 

ditebang. Ini adalah kearah membantu mewujudkan suatu 

ekologi tumbuhan yang seimbang bagi sesuatu kawasan 

walaupun ianya mengalami proses pembangunan. 

9-25-7


II. Bagi maksud ini seksyen 35H (1) Akta A933 melarang 

penebangan mana-mana pokok yang lilitannya melebihi 0.8 

meter yang tumbuh di dalam kawasan pihak berkuasa 

perancang tempatan. Lilitan ini diukur pada paras 0.5 meter 

dari bumi manakala bagi pokok yang berbanir ianya diukur 

dari paras banir. 

III. Seseorang yang bercadang untuk menebang mana-mana 

pokok yang memiliki lilitan 0.8 meter hendaklah terlebih 

dahulu mendapatkan kebenaran bertulis dari pihak berkuasa 

perancang tempatan. Mengikut Akta, aktiviti penebangan 

pokok termasuklah aktiviti memotong, memangkas, 

mencantas, mencabut, merosakkan atau memusnahkan 

pokok. Walau bagaimanapun penebangan boleh dilakukan 

tanpa mendapat kebenaran dari pihak berkuasa perancang 

tempatan dalam keadaan berikut: 

• Jika pokok yang terlibat berada dalam keadaan hampir 

mati atau telah mati 

• Bagi mengelakkan sesuatu bahaya yang mengancam 

nyawa atau harta benda yang pasti berlaku jika pokok 

yang berkenaan tidak ditebang; 

• Bagi mematuhi sesuatu kehendak undang-undang 

bertulis yang lain. 

IV. Seksyen 35H (3) seterusnya menetapkan bahawa manamana 

orang yang melanggar seksyen 35H (1) adalah 

melakukan kesalahan dan apabila disabitkan boleh didenda 

tidak melebihi daripada RM 5,000 (Ringgit Malaysia Lima 

Ribu Sahaja) 

9-25-8


9.26 PIAWAIAN KEMUDAHAN GOLONGAN KURANG UPAYA 

PIAWAIAN KEMUDAHAN GOLONGAN KURANG UPAYA 



Pengubahan 

Pemakaian 


Tiada 



Kandungan 1.0 Pengenalan 

2.0 Dasar Pelaksanaan 

3.0 Konsep Perancangan Kemudahan Golongan 

Orang Kurang Upaya 

4.0 Piawaian dan Garis Panduan 

4.1 Aksesibiliti 

4.2 Reruang 

4.3 Kemudahan Sokongan 

9-26-1


Golongan orang kurang upaya secara umumnya terdiri daripada 

mereka yang cacat anggota fizikal dan mental. Menurut tafsiran Jabatan 

Kebajikan Masyarakat Malaysia (1993), orang cacat ialah orang yang 

tidak berupaya menentukan sendiri bagi memperolehi sepenuhnya atau 

sebahagian daripada keperluan biasa seseorang individu dan/atau tidak 

dapat hidup bermasyarakat sepenuhnya disebabkan sesuatu sama ada ia 

berlaku semenjak lahir atau kemudian dari itu. Selain itu, kurang upaya 

juga dimaksudkan sebagai orang yang menghidap suatu batasan atau 

kehilangan kegunaan bahagian anggota badan, fungsi fizikal atau mental 

(ANSI, 1980). Konsep kurang upaya ini terikat dengan kebolehan fizikal 

seseorang dan tidak berkait dengan kebolehan seseorang untuk berfungsi 

dalam persekitaran. Konsep kecacatan yang ditafsirkan oleh ANSI 

adalah merupakan kesukaran seseorang untuk berinteraksi dengan 

persekitaran mereka. Menurut kajian yang dijalankan pada tahun 1958, 

didapati lebih kurang satu peratus penduduk di Malaysia adalah terdiri 

daripada orang cacat. Jika peratusan konservatif ini diambilkira sebagai 

asas, maka orang cacat masa kini adalah dianggarkan sekurangkurangnya 

210,000 orang. Sehingga tahun 1998, terdapat seramai 73,107 

orang kurang upaya yang berdaftar dengan Jabatan Kebajikan 

Masyarakat. Dengan itu, tujuan garis panduan dan piawaian ini adalah 

untuk membantu Pihak Berkuasa Negeri, pihak berkuasa tempatan dan 

agensi pelaksanaan dalam merancang dan menyediakan kemudahankemudahan 

yang diperlukan oleh golongan orang kurang upaya yang 

secukupnya dalam sesuatu kawasan pembangunan. Objektif garis 

panduan termasuk memperbaiki dan menyediakan aksesibiliti yang 

selamat dan cukup di kawasan kemudahan pendidikan, kesihatan dan 

perumahan, pusat perniagaan, sistem pengangkutan awam, kawasan 

rekreasi dan kawasan awam. 

9-26-2


9.26.1 PIAWAIAN DAN GARIS PANDUAN 

Komponen perancangan kemudahan golongan orang kurang upaya 

meliputi aspek-aspek berikut: 

i. Aksesibiliti 

• Laluan terus menerus tanpa halangan dan 

menghubungkan kesemua elemen aksesibiliti dan ruang ke 

bangunan atau kemudahan lain 

• Menghubungkan kawasan luaran dan dalaman sesebuah 

bangunan tanpa halangan 

ii. 

Reruang 

• Jenis reruang yang perlu disediakan adalah berdasarkan 

kategori bangunan dan keperluan. 

• Keluasan dan lokasi reruang yang disediakan haruslah 

mengambilkira keselamatan dan keselesaan golongan 

kurang upaya. 

iii. 


• Menitikberatkan ciri-ciri keselamatan, keselesaan, 

kesesuaian dan mesra guna (user friendly). 

• Elemen-elemen penting yang boleh membantu pergerakan 

golongan kurang upaya. 

• Perletakan elemen-elemen halangan di persekitaran luaran 

perlu dialihkan dan disesuaikan. 

Garis panduan yang digubal ini (rujuk Jadual 9.38) hanya 

menumpu kepada peruntukan dan penyediaan kemudahan bagi 

golongan orang kurang upaya di sekitar luar bangunan sama ada 

bangunan awam, bangunan perniagaan, terminal pengangkutan 

awam mahupun kawasan rekreasi. 

9-26-3


Jadual 9.38: Garis Panduan Perancangan Kemudahan Golongan 

Kurang Upaya 

Elemen 

Garis Panduan 

Kumpulan 

Sasaran 

(Mengikut 

Keutamaan) 

A. KOMPONEN AKSESIBILITI 

A1 

‘Ramp’ 

A1.1 

‘Ramp’ perlu disediakan kesemua bangunan 

awam, bangunan perniagaan, kawasan 

tempat letak kereta, kawasan rekreasi, 

terminal pengangkutan dan kediaman 

bertingkat. Minima satu ‘ramp’ juga perlu 

disediakan setiap deretan rumah 

kedai/pejabat. 

1.Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2.Orang buta 

3.Orang tua 

A1.2 

Semua ‘ramp’ mestilah dihubungkan dengan 

laluan golongan kurang upaya dan 

berterusan tanpa halangan. 

4.Perempuan 

mengandung 

A1.3 

Maksima bagi kecerunan ‘ramp’ mestilah 

1:15 dengan kelebaran minima 1800mm 

(SIRIM Kod MS 1331: 1993). 

5.Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

A1.4 

‘Ramp’ tanpa pengadang di kiri kanan perlu 

disediakan ‘kerb’ tidak kurang daripada 

100mm tinggi bagi keselamatan pengguna 

kerusi roda dan pengguna bertongkat. 

(SIRIM Kod MS 1331:1993). 

1. Pengguna 

kerusi roda/ 

cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

A1.5 

Permukaan ‘ramp’ mesti dari bahan yang 

tidak licin dan bersesuaian (SIRIM Kod MS 

1331:1993). 

4. Perempuan 

mengandung 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

9-26-4


A1.6 ‘Handrail’ perlu disediakan bersama ‘ramp’ 

di anjung masuk ke bangunan-bangunan. 

Spesifikasi ukurlilit ‘handrail’ adalah 40mm 

(SIRIM Kod MS 1331:1993). 

1. Pengguna 

kerusi roda/ 

cacat 

anggota 

2. Orang tua 

3. Orang buta 

4. Perempuan 

mengandung 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

A2 

‘Handrail’ 

dan 

‘Grabbar’ 

A2.1 

A2.2 

‘Handrail’ perlu disediakan bersama-sama 

‘ramp’ di anjung masuk bangunan-bangunan 

dan kawasan pejalan kaki di mana perlu. 

‘Handrail’ atau ‘grab bar’ mesti mempunyai 

ukutlilit/lebar dan kekuatan yang sesuai 

supaya mudah digenggam dan untuk 

sokongan. Spesifikasi ukurlilit 40mm 

minima dan tidak lebih daripada 50mm 

(SIRIM Kod MS 1331:1993). 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang tua 

3. Perempuan 

mengandung 

4. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

5. Orang buta 

9-26-5


A2.3 

A2.4 

A2.5 

Jika ‘handrail’ atau ‘grab bar’ dibina 

berhampiran dengan dinding bangunan, 

ruang di antara ‘handrail’ atau ‘grab bar’ 

dengan dinding tersebut perlu mempunyai 

dengan jarak 50mm (minima) dan tidak 

lebih daripada 100mm (SIRIM Kod MS 

1331:1993). 

Ketinggian ‘handrail’ yang sesuai adalah 3.0 

kaki (900mm) dan bagi ‘handrail’ kedua 

untuk kanak-kanak dan orang kerdil 

ketinggiannya adalah 2’4” (700mm). 

Tanda ‘Braille’, perlu disediakan pada 

permulaan dan hujung ‘handrail’ untuk 

kegunaan orang buta. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang tua 

3. Perempuan 

mengandung 

4. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

5. Orang buta 

A3 

Laluan 

Khas/ 

pejalan 

kaki 

dan 

kaki 

lima 

A3.1 

Laluan pejalan kaki secara terus dan tanpa 

halangan perlu disediakan untuk 

menghubungkan pergerakan ke bangunan 

awam, bangunan perniagaan, terminal 

pengangkutan awam dan tempat letak 

kereta di sesuatu kawasan. 

1. Pengguna 

kerusi roda/ 

cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

A3.2 

A3.3 

Laluan pejalan kaki perlu disediakan di 

kawasan kediaman bertingkat yang 

menghubungkan kawasan tempat letak 

kereta ke bangunan kediaman. 

Laluan pejalan kaki yang disediakan 

seharusnya boleh juga digunakan oleh orang 

lain. 

4. Perempuan 

mengandung 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

9-26-6


A3.4 

A3.5 

Saiz laluan pejalan kaki mestilah sesuai 

untuk pengguna kerusi roda dan golongan 

lain. Saiz lebar minima adalah 1500mm 

(SIRIM Kod MS 1331:1993). Sekiranya 

kurang daripada 1500mm, ruang untuk 

berpusing perlu disediakan pada jarak 

bersesuaian. 

Permukaan laluan pejalan kaki mestilah 

dari bahan yang tidak licin dan sesuai untuk 

orang buta dan pengguna kerusi roda 

(SIRIM Kod MS 1331 dan MS 1184). 

1. Pengguna 

kerusi roda/ 

cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

4. Perempuan 

mengandung 

A3.6 

A3.7 

Tekstur permukaan di pintu masuk dan 

keluar hendaklah berbeza dari tektur laluan 

biasa untuk kemudahan orang buta. 

Pejalan kaki yang tidak disediakan ‘kerb’, 

ketinggian pejalan kaki dengan jalan tidak 

lebih daripada 10mm (SIRIM Kod MS 

1331:1993). 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

A3.8 

Laluan pejalan kaki dan kaki lima tidak 

boleh dikongsi bersama laluan sikal. 

A4 

Anjung 

Masuk 

Ke 

Bangunan 

A4.1 

A4.2 

‘Ramp’ dan ‘handrail’ perlu disediakan 

paling hampir dengan anjung masuk ke 

sesebuah bangunan. 

Pintu masuk ke bangunan perlu cukup lebar 

untuk laluan dua pengguna kerusi roda 

(minima 1800mm) (SIRIM Kod MS 

1331:1993, MS 1184:1991). 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang buta 

A4.3 

Pintu masuk otomatik hendaklah disediakan 

dan sekiranya tiada pintu demikian maka 

perlu disediakan pintu yang boleh dibuka 

dengan sebelah tangan. 

3. Orang tua 

A4.4 

Perlu ada penggunaan ‘color contrast’ pada 

ruang masuk ke bangunan serta permukaan 

lantai ‘dot type block’ perlu disediakan di 

anjung masuk bagi tujuan tanda amaran. 

4. Perempuan 

mengandung 

A4.5 

Simbol khas OKU atau tanda khas perlu 

disediakan untuk panduan masuk/keluar 

kemudahan golongan kurang upaya. 

5. Kanakkanak 

dan 

9-26-7


A4.6 

Pintu kaca hendaklah mempunyai tanda 

yang jelas di antara paras 800mm – 1500mm 

(SIRIM Kod MS 1184) dari lantai untuk 

kemudahan orang kurang penglihatan 

memasuki bangunan. 

orang 

kerdil 

A5 

Permukaan 

Laluan 

Bertekstur 

A5.1 

A5.2 

Permukaan laluan bertekstur yang sesuai 

perlu disediakan untuk memandu arah 

orang buta di kawasan-kawasan pejalan 

kaki dan laluan khas. 

Dua jenis permukaan laluan 

1. Orang buta 

1. ‘Dot-type block’ memberi tanda amaran 

bertujuan menangkis halangan dan 

bahaya, menunjuk arah dan amaran 

sekiranya menghampiri selekoh dan 

simpang (SIRIM Kod MS 1331:1993). 

300mm 

300mm 

2. ‘Line type block’ asas kepada menunjuk 

arah laluan(SIRIM Kod MS 1331:1993). 

300mm 

300mm 

300mm 

300mm 

9-26-8


A5.3 

Tempat yang perlu disediakan permukaan 

laluan khas: 

i. Berhadapan anjung masuk 

bangunan, mana-mana tangga di luar 

bangunan dan di hadapan 

kemudahan tempat melintas. 

ii. Anjung keluar/masuk terminal 

pengangkutan awam. 

iii. 

iv. 

Di kaki lima menghala ke bangunan. 

Laluan pandu arah dari kemudahan 

awam ke terminal pengangkutan 

awam yang berhampiran. 

v. Berhadapan laluan trafik. 

A6 

Tangga 

A6.1 

Spesifikasi penyediaan tangga perlu 

mengikut SIRIM Kod MS 1184:1991. 

1. Cacat 

anggota 

A6.2 

Permukaan yang berbeza perlu disediakan 

di awal dan akhir tangga sebagai tanda 

permulaan mendaki dan mengakhiri tangga, 

serta perlu ada ‘color contrast’ pada anak 

tangga pertama dan akhir. 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

4. Perempuan 

mengandung 

A6.3 

‘Handrail’ perlu disediakan di kedua-dua 

belah tangga. 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

A6.4 

Papan tanda khas perlu disediakan di 

tangga-tangga untuk kemudahan golongan 

kurang upaya. 

A6.5 

Mana-mana terminal pengangkutan awam, 

‘escalator’ perlu disediakan. 

A7 

Lintasan 

‘Pedes- 

Trian’ 

A7.1 Lintasan ‘pedestrian’ perlu disediakan: 

i. Kawasan-kawasan yang melintasi 

trafik. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

9-26-9


ii. Berhampiran dengan pusat-pusat 

kebajikan, rumah-rumah orang tua 

dan orang pekak serta pusat orang 

buta. 

iii. Berhampiran dengan hospitalhospital 

dan klinik. 

iv. Berhampiran kawasan membelibelah. 

v. Luar kawasan sekolah. 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

4. Perempuan 

mengandung 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

vi. 

vii. 

Lampu isyarat khas (audio signal) 

perlu disediakan untuk kemudahan 

golongan kurang upaya melintas 

khususnya bagi orang buta (SIRIM 

Kod MS 1331:1991). 

Berhampiran kawasan ibadat. 

A7.2 

A7.3 

Permukaan lintasan bertekstur perlu 

disediakan di kedua-dua arah ke ‘pelican 

crossing’ (SIRIM Kod MS 1331:1993). 

Pada jalan-jalan utama dimana trafik 

adalah sibuk (dimana pembahagi jalan 

adalah cukup luas atau lebih 5 kaki), 

‘pelican crossing’ perlu disusun atur secara 

‘staggered’. (SIRIM Kod MS 1331:1993). 

B. RERUANG 

B1 

Tempat 

Letak 

Kereta 

Khas 

(TLK) 

B1.1 

B1.2 

Tempat letak kereta khas perlu disediakan 

di semua bangunan awam, bangunan 

perniagaan, kawasan rekreasi, terminal 

pengangkutan awam dan kediaman 

bertingkat. 

Tempat letak kereta khas mestilah 

dihubungkan dengan laluan golongan 

kurang upaya dan disediakan ‘step ramp’ 

selebar 1000mm dimana sesuai (SIRIM Kod 

MS1331:1993). 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang tua 

3. Perempuan 

megandung 

9-26-10


B1.3 

1.Pengguna 

kerusi roda/ 

cacat 

anggota 

B1.4 

Lokasi tempat letak kereta khas mestilah 

disediakan paling hampir dengan laluan dan 

anjung masuk ke bangunan. Keluasan 

sesuatu ruang termasuk kawasan 

perpindahan dari kenderaan ke kerusi roda 

(access aisle) mestilah mengikut SIRIM Kod 

MS 1331:1993. 

2.Orang tua 

3.Perempuan 

mengandung 

B1.5 

Tempat letak kereta khas mestilah di 

permukaan yang rata dan disertakan dengan 

simbol golongan orang kurang upaya yang 

mudah dilihat di atas permukaan ruang 

tempat letak kereta dan di tiang tanda 

berhampiran yang disertakan simbol. 

B1.6 

Simbol tempat letak kereta bagi golongan 

kurang upaya mestilah disediakan di 

kawasan letak kereta sama ada di luar atau 

dalam bangunan dan dapat dilihat apabila 

memasuki kawasan tempat letak kereta. 

Tanda yang menunjukkan arah ke ruang 

tampat letak kereta bagi golongan kurang 

upaya mesti juga disediakan (SIRIM Kod MS 

1184:1991). 

Jumlah ruang tenpat letak kereta bagi 

sesebuah bangunan mestilah mengikut 

nisbah yang ditetapkan oleh SIRIM Kod MS 

1184:1991 iaitu satu ruang bagi setiap 100 

9-26-11


B1.7 

kenderaan dan sekurang-kurangnya 2 ruang 

tempat letak kereta bagi setiap kategori 

bangunan. 

Tempat letak kereta khas mestilah 

disediakan bagi kereta biasa dan van 

mengikut keluasan ruang yang ditetapkan 

oleh SIRIM Kod MS 1331:1993 iaitu 3300mm 

lebar x 6600mm panjang. 

B2 

Tandas 

B2.1 

Tandas bagi golongan kurang upaya 

mestilah disediakan di semua bangunan 

awam, bangunan perniagaan, kawasan 

rekreasi dan terminal pengangkutan awam. 

Bilangan dan rekabentuk tandas mestilah 

mengikut SIRIM Kod MS 1184:1991. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda / 

cacat 

anggota 

2. Orang 

buta 

B2.2 

Simbol tandas lelaki/perempuan hendaklah 

timbul (embossed) dan diletakkan di 

pemegang pintu masuk tandas. 

3. Orang tua 

4. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

B3 

Bilik 

Persalinan/ 

Penyusuan 

B4 

Peruntukan 

Unit 

Kediaman 

B5 

Kedai 

Runcit 

“Corner 

Shop” 

B3.1 Bilik persalinan/penyusuan perlu disediakan 

di tempat-tempat awam terutamanya di 

kompleks-kompleks perniagaan. 

B4.1 Unit kediaman bagi golongan kurang upaya 

harus diperuntukkan di tingkat bawah 

bangunan kediaman bertingkat. 1% atau 

sekurang-kurangnya 1 unit daripada jumlah 

keseluruhan unit kediaman. 

B5.1 Kedai runcit (corner shop) bagi kegunaan 

harian untuk penduduk setempat yang boleh 

digunakan oleh golongan orang kurang 

upaya mestilah disediakan di kawasan 

perumahan. Perletakannya di penjuru/blokblok 

perumahan. 

1.Perempuan 

menyusukan 

anak 

1. Pengguna 

kerusi roda 

/ cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

1. Pengguna 

kerusi roda 

2. Perempuan 

mengandung 

9-26-12


3. Orang buta 

B6 

Hentian 

Bas 

B6.1 

B6.2 

Hentian bas perlu disediakan di tempat 

tumpuan awam seperti pusat membeli-belah 

dan riadah dan persimpangan jalan utama. 

Pencahayaan di hentian bas perlulah 

sentiasa cerah dan mempunyai kerusi yang 

sesuai. Nombor laluan bas hendaklah terang 

timbul (emboss) dan kaca lut cahaya yang 

tidak bertanda hendaklah memudahkan bas 

untuk berhenti bersebelahan dengan kerb 

untuk memudahkan orang kurang upaya 

menaiki atau menuruni bas (SIRIM Kod MS 

1331:1991). 

1. Orang buta 

2. Pengguna 

kerusi roda 

/ cacat 

anggota 

3. Orang tua 

C. KEMUDAHAN SOKONGAN 

C1 

Papan 

tanda 

kenyataan, 

tanda 

tunjuk 

arah, 

keteran 

-gan 

bertulis 

tanda 

amaran 

dan 

sebagainya 

C1.1 

C1.2 

C1.3 

C1.4 

Perletakan papan-papan tanda perlulah 

mendatar (horizontal) dengan ketinggian 

efektif (boleh dibaca oleh golongan kurang 

upaya). Ketinggian papan tanda jalan 

hendaklah sekurang-kurangnya 2000mm 

dari paras jalan. 

Papan tanda petunjuk arah perlu 

menunjukkan laluan tanpa halangan ke 

bangunan atau ke kawasan tertentu. 

Warna, tulisan dan saiz papan tanda mesti 

jelas dan boleh dibaca. 

Papan tanda bertulisan ‘braille’ perlu 

disediakan untuk kemudahan golongan buta. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang tua 

3. Orang buta 

4. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

C1.5 

Tanda amaran berbunyi/berlampu di 

kawasan-kawasan bahaya serta kawasan 

pembinaan perlu disediakan. Perletakan 

tanda amaran tersebut mestilah di sekitar 

kawasan berkenaan. 

C2 

Papan 

Tanda 

Khas 

C2.1 Papan tanda khas golongan kurang upaya 

perlu disediakan untuk menunjukkan lokasi 

kemudahan golongan tersebut seperti 

tandas, tempat letak kereta dan lain-lain. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

9-26-13


2. Orang tua 

3. Orang buta 

C3 

Bangku/ 

Tempat 

Duduk 

“fixed” 

atau 

‘built-in’ 

dan 

meja 

C3.1 

C3.2 

Sebanyak 5% daripada bangku-bangku di 

tempat awam dikhaskan untuk golongan 

kurang upaya. Sekurang-kurangnya satu 

tempat duduk dikhaskan untuk golongan 

kurang upaya. 

Tempat-tempat tertentu seperti laluan 

pejalan kaki atau gili-gili perlu menyediakan 

tempat duduk/berehat. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

4. Perempuan 

mengandung 

C3.3 

Perletakan bangku/tempat duduk perlulah 

mudahsampai. 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

C3.4 

Rekabentuk bangku perlu menepati ciri-ciri 

keselesaan, kesesuaian ketinggian dan 

keselamatan. Penyandar, pemegang dan 

permukaan kerusi mestilah sesuai untuk 

kegunaan golongan kurang upaya. 

C4 

Pondok 

telefon, 

berbayar 

dan 

kemudahan 

seumpama 

C4.1 

C4.2 

Sekurang-kurangnya satu telefon awam 

khas disediakan di tempat awam. 

Ciri-ciri telefon khas yang perlu diambilkira: 

• Laluan/akses tanpa halangan ke telefon 

• Papan tunjuk arah 

• Rekabentuk telefon yang mudah dengan 

ketinggian tidak melebihi 200mm dari 

aras bawah telefon (SIRIM Kod 

MS1331:1993). 

• Alat bantuan tambahan disediakan 

(sekiranya perlu). 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Orang tua 

4. Perempuan 

mengandung 

5. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

9-26-14


• Perletakan telefon tidak menghalang 

laluan. 

C5 Peti 

surat / 

tong 

sampah 

C5.1 Perletakan, kesesuaian, rekabentuk dan 

ketinggian elemen mesti mengambilkira 

keupayaan golongan kurang upaya. 

C6 

Longkang 

/ Parit 

C6.1 

C6.2 

Aspek keselamatan mesti diambilkira. 

Penutup elemen perlu mepunyai ciri-ciri 

keselamatan seperti sama rata dan tidak 

berlubang-lubang terutamanya di bangunan 

awam, bangunan perniagaan dan terminal 

pengangkutan awam. 

1. Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

2. Orang buta 

3. Perempuan 

mengandung 

4. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

C7 

Pagar 

C7.1 Rekabentuk dan bahan binaan elemen 

mestilah mempunyai ciri-ciri keselamatan 

dan ketahanan. 

1. Orang tua 

C8 C8.1 

Halangan- 

-halangan 

(pokok, 

pasu 

bunga, 

tiang C8.2 

lampu, 

papan 

tanda dan 

‘kerb’) 

Halangan-halangan laluan dihindarkan 

terutama di laluan pejalan kaki dan tempat 

tumpuan awam. 

Perletakan tanda arah/papan tanda, tiang 

lampu, pondok telefon seharusnya di tepi 

laluan awam tanpa mengganggu pergerakan. 

1.Pengguna 

kerusi 

roda/ cacat 

anggota 

1. Orang buta 

2. Perempuan 

mengandung 

3. Kanakkanak 

dan 

orang 

kerdil 

4. Orang tua 

9-26-15


C9 

Tiang 

lampu 

trafik 

melintas 

C9.1 

C9.2 

Perletakan tiang perlu sesuai untuk 

memberi laluan tanpa halangan. 

Jangkamasa lampu isyarat hijau untuk 

melintas hendaklah mengambilkira 

keupayaan golongan kurang upaya. 

9-26-16


9.27 PIAWAIAN PERANCANGAN KAWASAN TASIK 

Garis Panduan dan Piawaian Perancangan Kawasan Tasik 



Pengubahan 

Pemakaian 

Tiada 


Latar Belakang Kawasan tasik merupakan antara sumber 

pembangunan yang amat bernilai dari segi estetik, 

warisan negara dan juga ekonomi. Keindahannya 

menuntut agar ia kelihatan sebagai aset dan 

khazanah negara dalam bentuknya yang asal. Pada 

masa yang sama keindahan itu harus juga dapat 

dinikmati oleh orang ramai. 

Kandungan 

1.0 Tujuan 

2.0 Objektif 

3.0 Latarbelakang 

4.0 Prinsip-prinsip Perancangan Pembangunan 

Tasik 

5.0 Dasar Perlaksanaan Perancangan Pembangunan 

Kawasan Tasik 

6.0 Garispanduan Umum Perancangan 

Pembangunan Kawasan Tasik 

6.1 Konsep Aktiviti Pembangunan Tasik 

7.0 Garis Panduan Khusus Perancangan 

Pembangunan Kawasan Tasik 

7.1 Garis Panduan Pengurusan Tasik 

7.1.1 Kawalan Kualiti Air Tasik 

7.1.2 Kawalan Penurunan Dan Kenaikan 

Paras Air 

7.1.3 Kawasan Tumbuhan Air 

7.1.4 Kawalan Penangkapan Hasil 

Sumber Tasik 

8.0 Piawaian 

9-27-1


Garis panduan ini disediakan dengan tujuan untuk mewujudkan 

dasar kawalan untuk memastikan semua bentuk pembangunan yang 

akan dilaksanakan di kawasan sekitar dan berhadapan tasik 

dilaksanakan dengan teratur, menarik, selesa, selamat dan mesra alam. 

Dalam era pembangunan negara yang pesat, pembangunan pasaran 

hartanah yang rancak, perubahan citarasa dan tumpuan masa kini 

penduduk yang menghargai pembangunan depan air, telah menyebabkan 

sumber hartanah berair mendapat perhatian banyak pihak untuk 

dibangunkan. Langkah ini membolehkan potensi ekonomi tasik 

dimanfaatkan. Tetapi, keserasian pembangunan fizikal dengan 

persekitaran setempat perlu dipastikan untuk mendapat keharmonian, 

kesejahteraan dan kemampanan pembangunan di kawasan tasik. 

Tasik tropika tempatan secara umumnya didefinisikan sebagai 

satu kawasan permukaan bumi yang ditakungi air seluas satu hektar 

atau lebih dengan pelbagai kedalaman yang secara umumnya 

mengandungi nutrien yang mampu membiakkan hidupan air untuk 

faedah sosio-ekonomi dan rekreasi masyarakat. 


• Pembangunan yang dijalankan di kawasan tasik mestilah mematuhi 

garis panduan dan piawaian yang telah ditetapkan ini semaksimum 

yang boleh tanpa ada sebarang pengecualian bagi pelonggaran syarat. 

• Setiap pembangunan perlulah mengekalkan kawasan semulajadi dan 

meminimumkan aktiviti-aktiviti yang boleh merosakkan ekosistem 

persekitaran. 

• Bagi jenis pembangunan yang memerlukan kelulusan EIA, 

kepentingan biodiversiti, ekosistem, konflik, pengurusan dan cara 

penyelesaian hendaklah dititikberatkan. 

• Konsep pembangunan bersepadu dan komprehensif yang bersifat 

‘environmental oriented’ dan mesra alam sangat digalakkan. 

9-27-2


• Jika ada, isu atau masalah baru pembangunan di kawasan tasik yang 

tidak termaktub di dalam garis panduan ini hendaklah dirujuk 

kepada pihak JPBD sebelum langkah-langkah tertentu dibuat. 

• Sebarang bentuk pembangunan di kawasan yang berisiko tinggi 

seperti kawasan sensitif alam sekitar (KSAS) sebagaimana 

dikemukakan oleh JPBD dan agensi-agensi lain adalah dilarang. 

• Kemudahan awam seperti tempat rehat, tong sampah, gerai makan, 

tandas awam dan tempat letak kereta hendaklah disediakan bagi 

membolehkan orang ramai mengguna dan menikmati kawasan tasik 

secara bersama. 

• Setiap pembangunan hendaklah mengambilkira dan melibatkan 

kepentingan masyarakat setempat. 

• Setiap pembangunan yang dijalankan di dalam zon pembangunan 

tasik mestilah mengikut kepadatan pembangunan, nisbah plot, 

ketinggian bangunan, sistem jalan raya, dan anjakan bangunan yang 

telah ditetapkan oleh pihak JPBD. 

9.27.2 GARIS PANDUAN PEMBANGUNAN KAWASAN TASIK 

Pembangunan tasik perlu mematuhi komponen-komponen berikut: 

a. Gunatanah 

b. Pembangunan fizikal 

c. Kualiti Air 

d. Biologi 

e. Lanskap 

f. Kemudahan awam 

g. Sosio-ekonomi 

h. Arkeologi 

9-27-3


Jadual 9.39: Garis Panduan Pembangunan Kawasan Tasik 

Lombong 

Unsur 

GUNA- 

TANAH 

Garis Panduan 

i. Pembangunan fizikal hendaklah dirancang 20 meter 

dari gigi air. 

ii. Pembangunan bercampur (mixed development) seperti 

pembangunan rekreasi, kawasan perdagangan, taman 

tema, taman teknologi, institusi, muzium, pusat budaya 

dan perumahan sangat sesuai dimajukan di zon 

pembangunan tasik lombong. 

iii. Terusan dan pantai buatan (artificial beach) boleh 

dibina untuk tujuan pengindahan dan aktiviti rekreasi 

zon litoral. 

iv. Bangunan atau apa jua jenis pembangunan kekal tidak 

dibenarkan berada di kawasan gigi air, sebaliknya perlu 

ditempatkan jauh dari garis tasik supaya ruang 

tersebut dapat akses untuk kegunaan sepunya seperti 

aktiviti rekreasi yang sesuai. 

v. Pembangunan di atas air seperti restoran terapung 

hanya boleh dibangunkan dengan skala yang sesuai 

dengan luas kawasan air dan aktiviti yang dipilih pada 

kawasan itu. 

vi. Jenis aktiviti lancong tani yang sesuai dalam tasik 

adalah seperti ternakan ikan dan udang dalam sangkar 

dan perusahaan rekreasi memancing. 

FIZIKAL i. Sebarang aktiviti pembangunan boleh dijalankan di 

kawasan ini mengikut kesesuaian struktur tanah. 

ii. 

Bagi kawasan tepi tasik yang tidak kukuh, 

perlindungan menggunakan kaedah kejuruteraan 

seperti 'revetment' dan dinding tegak (sheetpile, 

cerucuk) digunakan. 

iii. Rekabentuk apa jua bangunan dikawasan 

pembangunan tasik mestilah boleh berfungsi dengan 

baik dan menitikberatkan identiti rekabentuk 

tempatan. 

iv. Rekabentuk bangunan dan kawasan persekitaran juga 

perlu sesuai dengan keadaan alam bina sekeliling dari 

segi ketinggian, fasad dan saiz serta menggunakan ciri- 

9-27-4


Unsur 

ciri asli alam sekitar. 

Garis Panduan 

v. Bangunan yang dibina hendaklah menghadap tasik. 

vi. Bangunan -bangunan baru hendaklah tidak 

menghalang vista pandangan bangunan sedia ada. 

vii. Penyediaan jalan berturap hendaklah dikurangkan dan 

rekabentuk sirkulasi semulajadi seperti denai perlu 

diutamakan. 

viii. Susunatur kawasan pembangunan hendaklah 

mengambilkira aspek kesihatan dari segi peredaran 

angin, pencahayaan dan orientasi matahari. 

ix. Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai 

kaedah piawaian seperti ‘turfing, fibromat dan 

'hidroseeding' perlu dijalankan di kawasan yang 

terdedah kepada hakisan dan juga kawasan yang sering 

dikunjungi. 

KUALITI 

AIR 

i. Air kumbahan (efluen) yang tidak di rawat tidak boleh 

dilepaskan ke dalam tasik. 

ii. 

Penyelenggaraan bot dan perkakasan bermotor tidak 

boleh dibina / dijalankan berdekatan dengan air untuk 

mengelakkan pencemaran minyak dan gris. 

iii. Pengkitaran dan penggunaan semula air digalakkan 

dalam pengendalian taman tema air bagi menjimatkan 

sumber. 

LANSKAP i. Penanaman pokok baru yang bertujuan menghiasi dan 

memulihara kawasan pembangunan hendaklah 

mengambilkira jenis spesis pokok tempatan yang sesuai 

di kawasan tersebut. Ini dapat mengekalkan 

kepelbagaian pokok hutan dan identiti kawasan 

tersebut daripada pupus. 

ii. 

Inisiatif menamakan spesis pokok di kawasan 

pembangunan tasik sangat digalakkan untuk tujuan 

pendidikan dan penyelidikan. 

iii. Pelbagai pokok hiasan yang sesuai perlu ditanam di 

kawasan tanah pamah berbukit pada ketinggian 10m 

hingga 800m dari paras laut untuk penghijauan bumi 

dan keindahan lanskap. 

9-27-5


Unsur 

KEMUDA- 

HAN 

AWAM 

Garis Panduan 

i. Tasik mestilah boleh diakses oleh orang ramai. 

ii. 

Kemudahan asas seperti tandas awam, tong sampah, 

bangku, wakaf, surau dan lain-lain perlu disediakan. 

Jadual 9.40: Garis Panduan Perancangan Pembangunan Kawasan 

Tasik Empangan 

Unsur 

GUNA- 

TANAH 

Garis Panduan 

• Aktiviti pembangunan boleh dijalankan di beberapa nodus 

zon pembangunan di kawasan litoral atau ekozon. 

• Nodus zon pembangunan ini tidak boleh terlalu berselerak 

dan hendaklah mengambilkira kawasan yang paling 

hampir dengan jalan utama. 

• Pembangunan yang dicadangkan hendaklah mesra alam. 

• Penyelenggaraan bot dan perkakasan bermotor tidak boleh 

dibina berdekatan dengan air untuk mengelakkan 

pencemaran minyak dan gris. 

• Kawasan pembangunan hanya dibenarkan seluas 20% 

daripada jumlah keseluruhan kawasan tadahan air keliling 

tasik. 

FIZIKAL 

• Rekabentuk apa jua bangunan di kawasan pembangunan 

tasik mestilah boleh berfungsi dengan baik dan 

menitikberatkan identiti rekabentuk tempatan. 

• Rekabentuk bangunan dan kawasan persekitaran juga 

perlu sesuai dengan keadaan alam bina sekeliling dari segi 

ketinggian, fasad dan saiz serta menggunakan ciri-ciri asli 

alam sekitar. 

• Tatatur kawasan pembangunan hendaklah mengambilkira 

aspek kesihatan dari segi peredaran angin, pencahayaan 

dan orientasi matahari. 

• Penyediaan jalan berturap hendaklah dikurangkan dan 


diutamakan. 

• Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai 

kaedah piawai seperti fibromat dan 'hidroseeding'perlu 

9-27-6


Unsur 

Garis Panduan 

dijalankan di kawasan yang terdedah kepada hakisan dan 

juga kawasan yang sering dikunjungi. 

• Semua jenis pembangunan fizikal mestilah tidak 

menjejaskan kestabilan empangan itu. 

• Aktiviti pembangunan hendaklah dijalankan mengikut 

kontor bukit. Pemotongan bukit tidak dibenarkan di dalam 

zon pembangunan tasik kerana ia boleh memberi kesan 

negatif kepada tasik dan persekitarannya. 

• Pembangunan kawasan di hulu tasik (terutama yang 

melibatkan pembersihan tapak dan penebangan pokok) 

hendaklah dikawal ketat. Ini penting bagi menjamin 

keutuhan struktur dan fungsi empangan tidak terjejas oleb 

himpunan dan hanyutan biojisim. Jaring sampah dan 

'logboom' hendaklah dipasang ditempat saliran masuk ke 

tasik dan dipastikan sentiasa berfungsi dengan baik. 

KUALITI 

AIR 

• Aktiviti binaan yang menggalakkan hakisan dan 

penambahan beban terampai hendaklah dikawal ketat 

supaya larian air tidak masuk terus ke dalam tasik. 

• Perangkap sedimen pelbagai lapis dan perangkap sampah 

hendaklah dipasang pada saliran masuk ke tasik dan 

keberkesanannya sentiasa diawasi. 

• Penyelenggaraan bot, bengkel dan alat kelengkapan 

bermotor tidak boleh ditempatkan berdekatan dengan air 

untuk mengelakkan pencemaran minyak dan gris ke dalam 

tasik. 

BIOLOGI 

• Penebangan pokok terutama yang bersaiz ukurlilit 0.8m ke 

atas di kawasan pembangunan tasik tidak dibenarkan 

kecuali jika mendapat kebenaran bertulis daripada pihak 

berkuasa perancangan tempatan, Pejabat Pentadbir 

Daerah atau Jabatan Perhutanan atas sebab-sebab 

tertentu. 

• Penanaman tutup bumi serta pokok baru di kawasan 

terdedah yang bertujuan memulihara dan menghiasi 

kawasan pembangunan perlu dilaksanakan oleh pemaju 

projek dengan mengambilkira jenis spesis pokok tempatan 

yang sesuai di kawasan tersebut. Ini dapat memulihara 

dan mengekalkan kepelbagaian pokok hutan dan identiti 

kawasan tersebut daripada pupus. 

• Syarat-syarat pemberian konsesi balak bendaklah 

9-27-7


Unsur 

Garis Panduan 

mematuhi Garis panduan Perhutanan. 

• Inisiatif menamakan spesis pokok di kawasan 


pendidikan dan penyelidikan. 

• Pelbagai pokok hiasan yang sesuai perlu di tanam di 

kawasan tanah pamah berbukit pada ketinggian 10m 

hingga 800m dari paras laut untuk penghijauan bumi dan 

keindahan lanskap. 

• Penggunaan alat pencahayaan di waktu malam sebagai 

salah satu elemen lanskap bagi kawasan tasik asli dan 

empangan hendaklah tidak menjejaskan ekosistem 

hidupan liar. Ciri-ciri rekabentuk sistem pencahayaan 

yang baik perlu dititikberatkan bagi kawasan ini. 

KEMUD- 

AHAN 

AWAM 

LANCONG 

TANI 

• Penyediaan gazebo, tempat berehat, bangku, tandas awam, 

tong sampah dan surau untuk tujuan kemudahan 

pengunjung dan pengindahan kawasan sebaik-baiknya 

mengambilkira rekabentuk tempatan dan boleh 

diselenggarakan dengan baik. 

• Jenis aktiviti lancong tani yang sesuai dalam tasik adalah 

ternakan ikan dan udang dalam sangkar dan perusahaan 

rekreasi memancing. 

• Jenis aktiviti lancong tani yang sesuai di darat adalah 

seperti taman pertanian. 

• Peraturan dan syarat yang sesuai perlu disediakan untuk 

menetapkan daya pengeluaran supaya tidak melebihi daya 

tampung persekitaran. 

• Pembangunan yang berkaitan dengan penyediaan 

penginapan hendaklah dari jenis ‘chalet’ dengan kepadatan 

rendah. 

ARKEO- 

LOGI 

• Jika tapak pembangunan di kawasan tasik didapati 

mengandungi bekas peninggalan sejarah yang penting 

kepada negara, maka pembangunan di tapak tersebut 

tidak boleh dijalankan. Tapak arkeologi ini perlu 

dipelihara sebagai warisan negara. 

• Kerja-kerja tanah, pembinaan dan sebagainya hendaklah 

diberhentikan serta merta sekiranya artifak atau atau 

jumpaan yang berkaitan dengan sejarah ditemui dan 

artifak atau jumpaan bersejarah itu mesti diserahkan 

9-27-8


Unsur 

Garis Panduan 

kepada Jabatan Muzium dan Antikuiti. 


Tasik Terancang 

Unsur 

FIZIKAL 

Garis Panduan 

• Rekabentuk tasik jenis ini perlu dirancang dengan baik 

bagi memenuhi fungsinya. la juga wajar bersifat moden 

dan canggih serta melibatkan teknologi tinggi. 

• Tasik ini wajar bertempat di kawasan pembangunan 

industri ringan, perumahan mewah, institusi kerajaan, 

institusi pendidikan, hotel, restoran, hospital, kawasan 

'retreat' dan sebagainya. 

• Kawasan tasik hendaklah memaksimumkan ‘input’ 

pelanskapan dengan elemen yang menarik dan biodiversiti 

tinggi bagi memenuhi pelbagai fungsi (seperti tanamtanaman 

penyerap hingar dan debu, pemisah zon, estetik 

dan sebagainya). 

• Kualiti air hendaklah dikawal kerana pembinaan dan 

pengurusan tasik ini melibatkan kos yang tinggi. 

• Pengurusan dan penguatkuasaan kualiti air sewajarnya 

melebihi piawaian Jabatan Alam Sekitar (JAS). 

• Bangunan tidak boleh membelakangkan tasik. 


Tasik Asli 

Unsur 

GUNA- 

TANAH 

Garis Panduan 

• Aktiviti pembangunan tasik asli yang dijalankan di dalam 

zon litoral dan ekozon tidak boleh melebihi 10% daripada 

keluasan keseluruhan kawasan tasik. 

• Kawasan pembangunan mestilah mempunyai anjak undur 

500m. 

• Perletakan zon pembangunan ini mestilah mengambilkira 

kawasan yang paling hampir dengan jalan utama yang 

9-27-9


Unsur 

sedia ada. 

Garis Panduan 

• Pembangunan hendaklah berkepadatan rendah dan 

terkawal hanya pembangunan jenis ‘chalet’ dan 

seumpamanya sahaja yang dibenarkan yang berkaitan 

dengan rekreasi pasif dan eko-lancong. 

• Bangunan tidak membelakangkan tasik dan pemandangan 

dapat dinikmati oleh semua orang. 

• Bangunan di sebelah tasik tidak boleh tinggi sehingga 

menyekat vista dan pandangan awam ke tasik. Turutan 

bangunan perlulah terendah paling hampir dengan tasik 

dan tertinggi ke arah darat. Bangunan harus sesuai 

dengan jenis tanah dan geologi tapak, dan sebaik-baiknya 

tidak melebihi pokok-pokok semulajadi yang tertinggi. 

• Bangunan atau apa jua jenis pembangunan tidak 

dibenarkan berada di kawasan berhampiran atau tepi 

tasik, sebaliknya ditempatkan jauh dari garis tasik supaya 

ruang tersebut dapat diperuntukkan kepada akses orang 

ramai mendekati tasik. 

• Bilangan jalan masuk atau akses utama ke tasik 

hendaklah dihadkan dan dikawal bagi menjamin daya 

tampung zon litoral tasik tidak dilampaui, dan untuk 

melindungi ekosistem tasik, kemampanan identiti serta 

fungsinya. 

FIZIKAL 

• Rekabentuk bangunan dan kawasan persekitaran juga 

perlu sesuai dengan keadaan alam bina sekeliling dari segi 

ketinggian, fasad dan saiz serta menggunakan ciri-ciri asli 

alam sekitar. 

• Penyediaan jalan berturap hendaklah dikurangkan dan 


diutamakan. 

• Aktiviti pembangunan hendaklah dijalankan mengikut 

kontor bukit. Pemotongan bukit tidak boleh dilakukan di 

dalam zon pembangunan tasik kerana ia boleh memberi 

kesan negatif kepada tasik dan persekitarannya. 

• Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan kaedah 

seperti ‘turfing’, ‘fibromat’, 'hidroseeding' dan sebagainya 

perlu dijalankan di kawasan yang terdedah kepada 

hakisan dan juga kawasan yang sering dikunjungi. 

9-27-10


Unsur 

Garis Panduan 

• Rekabentuk papan tanda, jalan masuk dan apa jua 

bangunan di kawasan pembangunan tasik mestilah boleh 

berfungsi dengan baik dan menitikberatkan identiti 

rekabentuk tempatan. 

• Pembangunan pelancongan secara besar-besaran tidak 

dibenarkan sama sekali. 

KUALITI 

AIR 

• Pengurusan dan penguatkuasaan kualiti air hendaklah 

dikawal ketat (mematuhi piawaian JAS). 


penambahan beban terampai hendaklah dikawal supaya 

air larian tidak masuk terus ke dalam tasik. 



keberkesanannya hendaklah sentiasa diawasi. 

• Pelepasan ‘efluen’ tidak dibenarkan. 

BIOLOGI 

• Tiada pembangunan dibenarkan dalam kawasan tasik 

yang berada dalam santuari hidupan liar. 

• Elemen lanskap semulajadi di semua kawasan 

pembangunan tasik perlu dikekalkan semaksimum yang 

boleh. Langkah-langkah pengekalan pokok seperti 

penggunaan kabel pengikat pokok (contoh di Tasik Bera) 

perlu diberi perhatian oleh setiap pemaju. 

• Penebangan pokok terutama yang bersaiz ukurlilit 0.8m ke 

atas di kawasan pembangunan tasik tidak dibenarkan 

kecuali jika mendapat kebenaran bertulis daripada pihak 

berkuasa perancangan tempatan atas sebab-sebab 

tertentu. 

• Penanaman pokok baru yang bertujuan menghiasi 

kawasan pembangunan hendaklah mengambilkira jenis 

spesis pokok tempatan di kawasan tersebut. Ini dapat 

mengekalkan kepelbagaian pokok hutan dan identiti 

kawasan tersebut daripada pupus. 

• Inisiatif menamakan spesis pokok di kawasan 


pendidikan dan penyelidikan 

• Penggunaan alat pencahayaan di waktu malam sebagai 

9-27-11


Unsur 

EKO- 

LANCONG 

Garis Panduan 

salah satu elemen lanskap bagi kawasan tasik empangan 

bendaklah tidak menjejaskan ekosistem hidupan liar. Ciriciri 

rekabentuk sistem pencahayaan yang baik perlu 

dititikberatkan bagi kedua-dua kawasan ini. 

• Pembangunan berdensiti rendah sahaja dibenarkan untuk 

menjaga atau mengekalkan keaslian persekitaran sedia 

ada. 

• Pembangunan yang berkaitan dengan penyediaan 

penginapan hendaklah dari jenis ‘chalet’ dengan kepadatan 

rendah. 

• Jenis eko-lancong yang sesuai adalah seperti berkayak, 

memancing, ‘jogging’, ‘tracking’, sukan air, pemerhatian 

flora dan fauna, melawat perkampungan Orang Asli, 

penyelidikan (ilmiah) dan rekreasi rimba dan rekreasi 

pasif lain yang tidak merosakkan alam sekitar atau 

mencemarkan air. 

• Kemudahan yang disediakan hendaklah berbentuk 

semulajadi seperti berkayak dan bersampan tanpa 

melibatkan penggunaan alat berjentera. 

• Ciri semulajadi dalam zon eko-lancong seperti gua dan air 

terjun hendaklah dikekalkan. 

ARKEO- 

LOGI 

• Jika tapak pembangunan di kawasan tasik didapati 

mengandungi bekas peninggalan sejarah yang penting 

kepada negara, maka pembangunan di tapak tersebut 

tidak boleh dijalankan. Tapak arkeologi ini perlu 

dipelihara untuk warisan negara. 

• Kerja-kerja tanah, pembinaan dan sebagainya hendaklah 

diberhentikan serta merta sekiranya artifak atau jumpaan 

yang berkaitan dengan sejarah ditemui dan artifak atau 

jumpaan bersejarah itu mesti diserahkan kepada Jabatan 

Muzium dan Antikuiti. 

9-27-12


Jadual 9.43: Garis Panduan Pembangunan Kawasan Tasik Ladam 

Unsur 

GUNA- 

TANAH 

KUALITI 

AIR 

Garis Panduan 

• Pembangunan yang dibenarkan di kawasan tasik ini 

adalah merupakan sebahagian pembangunan kawasan 

lembangan sungai berkenaan. Kegunaan utama adalah 

untuk rekreasi pasif seperti memancing, fotografi, 

mencerap flora dan fauna, dan sebagainya. 

• Garis panduan bagi kualiti air dan persekitaran di tasik 

ladam yang bertujuan mengekalkan indentiti tasik 

tersebut adalah sama seperti tasik empangan. 

Jadual 9.44: Garis Panduan Pembangunan Tasik Ladam 

Unsur 

GUNA- 

TANAH 

Garis Panduan 

• Pembangunan yang dibenarkan di kawasan tasik ini 

adalah merupakan sebahagian pembangunan kawasan 

pesisiran pantai jenis berpasir. 

• Pembangunan perumahan dan komersial tidak dibenarkan 

kerana kapasiti tasik terlalu kecil dan tidak berupaya 

menampung pembangunan sedemikian. 

• Pembangunan ‘chalet’ dan berapa tingkat hotel 

dibenarkan. 

• Kegunaan utama adalah untuk rekreasi pasif dan kecilkecilan 

seperti berkelah, bermain pantai, fotografi, 

mencerap flora dan fauna, dan sebagainya. 

KUALITI 

AIR 


penambahan beban terampai hendaklah dikawal ketat 

supaya larian air tidak masuk terus ke dalam tasik. 



keberkesanannya mestilah sentiasa diawasi. 

• Penyelenggaraan bot, bengkel dan alat kelengkapan 

bermotor tidak boleh ditempatkan berdekatan dengan air 

untuk mengelakkan pencemaran minyak dan gris ke dalam 

tasik. 

9-27-13


9.28 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC 

Physical Planning Guidelines for The Multimedia Super 

Corridor (MSC) 

Volume 

Volume One 

Date of Issue 1997 

Review 

Adoption 

Background 

No 

Multi Media Super Corridor 

Prepared by Federal Department of Town and Country 

Planning 

Contents 1.0 Guidelines Objectives 

2.0 Planning Areas 

3.0 Basic Planning Principles of the Msc 

4.0 Existing Guidelines 

4.1 Guidelines on the Total Planning Doctrine, 

Jpbd 1996 

4.2 Environmental Quality (Prescribed Activities) 

(Eia) Order 1987, Doe 

4.3 Guidelines on Natural Topography 

Preservation In Physical Planning and 

Development, Jpbd/Kpkt 1996 

4.4 Guidelines for the Preparation of the 

Development Proposal Report, Jpbd 1996 

4.5 National Landscape Guidelines, Jpbd 1995 

5.0 General Sectoral Guidelines 

5.1 Urban/Civic Design 

5.2 Housing 

5.3 Environment 

5.4 Commercial 

5.5 Open Space/Recreation 

5.6 Enterprise 

5.7 Landscape 

5.8 Community Facilities 

5.9 Development of Malay Reserves 

6.0 Transportation Guidelines 

6.1 Roads 

6.2 Pedestrian Walkways 

6.3 Public Transport 

6.4 Car Parking 

6.5 Road Reserves 

6.6 Traffic Management 

9-28-1


6.7 Road Furniture 

7.0 Infrastructure and Utility Guidelines 

7.1 Integrated Utility Tunnels 

7.2 Drainage 

7.3 Sewerage 

7.4 Water Supply 

7.5 Solid Waste Management 

7.6 Telecommunications 

7.7 Electric Supply 

7.8 Flood Prevention and Management 

8.0 Landscape Guidelines 

8.1 Multimedia Theme Park 

8.2 Natural Park 

8.3 Sports and Related Activities 

8.4 Industrial Zones 

8.5 Residential Zones 

8.6 Institutional Zones 

8.7 Town Center and Commercial Zone 

8.8 Research and Development Zone 

8.9 Pedestrian and Cycle Network 

8.10 Promenade 

8.11 Boulevard 

8.12 Infrastructure Related Landscape 

8.13 Buffer 

8.14 Local Parks and Playing Fields 

8.15 Regional Linkages 

The Multimedia Super Corridor (MSC) will be the main 

development hub of the nation in the 21 st century, whereby the major 

industries will be the multimedia industries and information technology 

operating within an environment specially designed to facilitate the 

mutual enrichment of leading edge companies and countries seeking to 

locate here and rap the rewards of the Information Age. The Federal Town 

and Country Planning Department is entrusted with the task of preparing 

the Physical Development Plan for the MSC and Cyberjaya. To facilitate 

the implementation of this development plan, the Department has drawn 

up this series of IT Planning Guidelines for seven zones within the MSC. 

The overall objective of these guidelines is to create a world class business 

and living environment through provision of the state of art multimedia 

infrastructure; efficient transportation system; top quality business;


housing, leisure, education, health and security facilities, green 

environment with protection of ecology an topography and promotion of 

clean and efficient energy supply; and human-friendly urban design. 

9.28.1 GUIDELINES OBJECTIVE 

This guideline is prepared to facilitate local authorities and 

developers in the planning and development of the Multimedia Super 

Corridor (MSC). This is in line with the vision of the Government to 

propel Malaysia into the 21 st. century of the Information Age towards 

achieving the desired environment for multimedia and IT development. 

9.28.2 PLANNING AREA 

As defined in the MSC development plan, there are seven planning 

areas within the MSC where this set of guidelines will be applicable. The 

seven planning areas are (Figure 9.52): 

1. Putrajaya 

2. Airport City 

3. Cyberjaya 

4. Cyber Village 

5. Tele-Suburb 

6. Research and Development (R&D) Centre 

7. High-Tech Park 

9.28.3 GENERAL GUIDELINES PLANNING PRINCIPLE 

9-28-3


The general guiding planning principles of the MSC are defined as 

follows: 

1. Physical planning of all seven zones should take into account the 

concept and strategy of the MSC as the hub of information 

technological advancement and future economic growth in promoting 

new industrial sectors. 

2. The achievement of sustainable and balanced physical planning in 

relation to resource utilization and conservation based on the elements 

of the Total Planning Doctrine 

3. The provision of various forms of state-of-the-art facilities that need to 

be created within the seven zone with different functions towards 

achieving the National Policy of creating Bumiputera entrepreneurs. 

Integration of physical planning with resource development where 

every asset in the MSC is to be developed to produce optimum results 

and for the prevention of disasters. 

4. Planning for settlement takes recognition of the basic needs for 

healthy and progressive living based on the Total Planning Doctrine. 

5. Planning for better watershed management in the MSC area. 

6. The prohibition of new manufacturing activities that does not comply 

with the MSC status designated activities. 

7. The physical planning of the MSC shall take recognition and translate 

into physical terms, the importance of human resource development 

and education system for the wide-scale building of the future IT 

literate population. 

8. Creating a place for work, stay and leisure in a conducive beautiful 

green environment. 

9. All Malay Reserve areas shall be given opportunities, wherever 

suitable, for enterprise, residential and commercial development. 

10. Deveploment guidelines within the MSC is formulated on the basis of 

performance variable and not merely on economic criteria. 

9.28.4 CYBERJAYA


1. As a leading-edge multimedia centre that will attract world-class 

multimedia/ IT companies 

2. IT based landuses with emphasis on automation and sophisticated IT 

systems. 

3. Low density development, well landscaped features and 

environmentally- friendly. 

4. Sophisticated and efficient transportation system with emphasis on 

public transportation. 

5. Development emphasis on free standing buildings. 

6. Less mobility through use of latest technology. 

7. Energy saving, clean and pollutant free activities. 

8. Low density housing development with high-tech infrastructure and 

social facilities for a superb living environment. 

9.28.5 OTHER PLANNING AREAS WITHIN THE MSC 

1. Generally, IT and IT-supporting based landuses. 

2. The development of Putrajaya as the new electronic government, 

administrative centre and intelligent garden city. 

3. Development of small and medium scale enterprises in Cyber Village 

to support IT development in Cyberjaya. 

4. The development of housing and smart learning systems in Tele- 

Suburb areas with sophisticated IT and electronic facilities. 

5. High-tech, clean and non-polluting industries with low labour input in 

High- Tech Park. 

6. High speed transportation network and quality urban amenities in 

High- Tech Park. 

7. Collaborative clusters of research institutions concentrating on IT 

research and learning in the R&D Centre. 

9-28-5


The development of Airport City as a service centre with emphasis on 

transportation, aeronautical services, electronics and IT to support the 

development of the Kuala Lumpur International Airport (KLIA). 

Figure 9.52: Planning Areas in Multimedia Super Corridor (MSC)


9.29 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC – 

PUTRAJAYA 



Volume 

Volume Two - Putrajaya 


Review 

Adoption 

Background 

No 

Multimedia Super Corridor 


Planning 

Contents 1.0 Introduction 

2.0 Urban Design 

3.0 Housing 

3.1 Specific Guidelines 

3.2 Use Class Order 




4.3 Planning Standards 

5.0 Open Space and Recreation 



5.3 Specific Design Guidelines 




9-29-1


Putrajaya, in the Centre of MSC, is Malaysia's new electronic 

Government Administrative centre, which will be developed as an 

intelligent garden city. The major landuse zones will be: 

• Administrative zone 

• Commercial zone 

• Residential zone 

• Greenery and open space zone 

9.29.1 URBAN DESIGN 

Putrajaya will portray a 'garden city' image. Design and 

development of this new intelligent Federal Administration Capital city 

will be of high design standards and suitability without limiting 

architectural creativity or new ideas. The proposed urban design 

guidelines are: 

• Encourage environment design which suits the equatorial climate 

such as providing shelter from sun by using deeper eaves, louvered 

windows and veranda, air circulation between buildings and building 

interior, pitch roof to facilitate air circulation. 

• Encourage shelter from sun and create green atmosphere surrounding 

buildings with the introduction of landscaping inside and outside of 

buildings such as the provision of roof top garden, courtyards and 

plant boxes at various floors. 

• Make use of pedestrian mall, arcade or covered shopping area to link 

public or commercial buildings as one of the community facilities 

during sunny and rainy days. 

• There should be control on billboards, advertisement, lamps, etc. 

(including building renovations) to ensure good visual quality. 

• Encourage provision of courtyards as an internal community facility, 

natural lighting in the building and permit proper internal air 

circulation. 

9-29-2


• Consider orientation and design of building which optimises views, 

water bodies and parks, respect and consider privacy and design art of 

the adjacent buildings. 

• Maintain visual convenience through the use of suitable weather-proof 

materials, paint and external treatment. 

• Create suitable building design to maintain urban aesthetic. This 

includes covering pipes, conduits, drains, condenser, and other utilities 

as well as appropriate designs or integration of grills and other 

declarations. 

• Provide community facilities and building designs, which emphasis on 

the needs of the disabled and elderly groups. 

9.29.2 HOUSING 

• Neighbourhood design based on cluster development concept to 

encourage interaction between neighbours should be adopted. 

• Creation of active outdoor spaces and meeting area by providing 

adequate public amenities. 

• Promote healthy living and good quality of life through the 

introduction of an attractive pedestrian circulation and jogging 

system. 

• Housing layout shall be open and without defined fencing lines. 

• Open spaces shall be inward oriented where a few clusters may share 

the same public amenities such as children playground and 

community centres. 

• The residential development shall contain a mix of house types and 

styles of which a minimum of 20% is of low cost type, 10% of low 

medium cost and 10% of medium cost. 

• Water bodies should be taken advantage of by the provision of waterfront 

housing. 

• The intensity of housing development will be based on 15 units per 

hectare for low density, 30 units per hectare for medium density and 

9-29-3


37 to 100 units per hectare for high density. The density for homestead 

housing is two (2) units per hectare. 

Table 9.45: Use Class Order for Residential 

Major 

Landuse 

Permitted Use 

Non Permitted 

Use 

Conditional 

Use 

Residential 

Housing type: 

• Bungalow 

• Semi detached 

• Multiple storey 

housing (low 

density) 

• Cluster 

• Town house 

• Homestead 

9.29.3 COMMERCIAL 

• Commercial facilities shall be developed within the precincts (Core 

Area) and the Neighbourhood Centre with distinctive identity and 

taking full advantage of the water bodies and natural features. 

• The Core Area shall be the core commercial activities and each 

precinct shall showcase different types of commercial activities to 

accommodate the needs of the residents, workers and visitors. 

• The Neighbourhood Centre shall provide low order goods and services 

to cater for the needs of the local residents and shall be within 

walking distance from all residential units. 

• The commercial activities within the Core Area in particular shall 

create a lively environment not only during the day but also during the 

night. 

• Public transport modes including LRT and tram shall make shopping 

within the Core Area an enjoyable and delightful experience. 

9-29-4


Table 9.46: Use Class Order for Commercial 

Major 

Landuse 

Government 

precinct 

Commercial 

precinct 

Mixed 

development 

precinct 

Sports and 

recreational 

precinct 

Permitted Use 

• Government office complex 

• Hotel 

• VIP rest house 

• Shopping outlets 

• Restaurant 

• Food court 

• Recreational club 

Ancillary use: 

• Community facilities 

• Government office complex 

• Shopping centre 

• Shopping outlets 

• Bank 

• Financial institution / credit / 

insurance 



• Condotel 

• Service apartment 

• Amusement centre 

• Recreational club 

• Medical centre 

• Clinic 

• Pharmacy 

• Boutique 

• Hair and beauty salon 

Ancillary uses: 

• Civic/cultural centre 

• Community facilities 

• Hotel 

• Shopping plaza 

• Shopping bazaar 

• Convention centre 



• Shop office 

• Shop house 

• Amusement centre 

• Convenient store (24 hours) 

• Hotel 

• Condotel 

• Service apartment 

Non Permitted 

Use 

• Corporate 

office 

• Shop office 


• Food stalls 

• Other than 

permitted uses. 


permitted uses 





9-29-5


• Club house 

• Marina 

• Chalet 

• Exhibition centre 

Neighbourhood 

centre 

• Supermarket, Mini market 

• Convenient store (24 hours) 

• Professional office 

• Restaurant / café 

• Clinic, Pharmacy 


• Tailor 

• Hair and beauty salon 

• Photo studio 

• Bakery 

• Florist 

• Pet shop 

• Laundry shop 

• Nursery 

• Ancillary uses: Community 

facilities 



Table 9.47: Planning Standards 

Plot ratio 

(maximum) 

Plinth area 

(maximum) 

Building 

setback 

(minimum) 

Site area 

(minimum) 

Pedestrian 

malls 

(minimum) 

• Government precinct 1:2.0 

• Commercial precinct 1:6.0 

• Mixed development precinct 1:6.0 

• Sports and recreational precinct 1:4.0 

• Free standing buildings - 60% 

• Terrace / link buildings - 100% 

• Free standing buildings, front - 12m, side - 6m, 

back - 6m. 

• Terrace / link buildings setback not required, only 

2m veranda required. 

• Core area - 1 hectare 

• Neighbourhood centre - 0.2 hectare 

• 9m wide 

9-29-6


9.29.4 OPEN SPACES AND RECREATION 

• Conserve and well balanced reserve of "green lungs" as sources of 

pollution filters and buffers for the sustenance of the overall 

development and environment. 

• Design appropriate open spaces, meeting places, eating areas or place 

settings such as plazas, squares, promenades, boulevards and open 

theatres. 

• Design to encourage participative, healthy, socio-cultural activities. 

• Encourage local arts and culture in the open space activities by way of 

promotion, appropriation of adequate development funds. 

• Design for the disabled with the provision of appropriate public 

amenities such as ramps, public toilets, security, guard rails, safety 

shelters and areas. 

• Provide accessible public parks amenities and recreational facilities 

for the general public, especially the under privileged. 

• Creating wilderness parks, providing pedestrians tracks for outdoor 

and wilderness activities to promote a healthier lifestyle of living with 

nature and instilling a communal eco-cultural sensitivity. 

• Integrating and linking hill spurs and natural hillocks as part of the 

wildlife sanctuary and open space network to allow the distribution of 

"green lungs" throughout the residential neighbourhoods outside the 

core areas. 

• Design and provide for designated diplomatic route(s) and access to 

the Government Precinct and various dignitary destinations. 

• Selection of appropriate garden design and place settings such as 

courtyards, formation of village cluster layouts in the definition of 

space and ceremonial rituals, etc. 

• Recreation of historical events, cultural shows, place setting with or 

without the assistance of multi-media technology to enhance the 

landscaped park, outdoor museums and displays as part of the 

educational and tourism programme. 

9-29-7


• An integrated open space network should be provided as pedestrian 

linkages, visual and recreational relief to all precincts, residential 

neighbourhoods and parklands. 

• Design themes to be introduced for each planning zone to create a 

variety of recreational activities and place settings for all age groups 

and community interest. 

• Safe and convenient pedestrian access ways and linkways to and from 

work places, residential areas, shopping, public amenities and parks. 

• Provide appropriate and attractive tourist facilities and amenities. 

• Ensure the comprehensive management of non-polluting waterfront 

activities, landuses, landmarks and water features and other scenic 

attractions. 

Table 9.48: Use Class Order for Open Spaces and Recreation 

Major 

Landuse 

Permitted Use 

Non Permitted 

Use 

Nature zone • Parks 

• Dataran putra 

Promenades • covered walkway / pergolas 

• shelter 

• terraces 

• viewing terrace 

• balustrade / railing 

• sculptures 

• water feature 

• plaza 

• other than 

permitted use 

Concourses • landing plaza 

• water features 

• plaza 

Taman 

wawasan 

Plaza 

kebudayaan 

• formal central plaza and 

concourses 

• water fountain 

• open space 

• informal foot path 

• water body 

• artwork forms 

• furniture 

9-29-8


Botanical 

garden 

• lake 

• main conservatory 

• formal garden 

• interpretative centres 

• rare species area 

• fragrant species area 

• bamboo species area 

• pine species area 

• wetland area 

• cascading waterfall 

• scenic viewpoint 

Ancillary Uses 

• administration building 

• souvenir centre 

• parking 

• staff quarters 

• transit terminal 

• food kiosk 

• open fields 

• play area 

Taman warisan 

pertanian 

• warisan getah 

• sub areas will have 

interpretative centre 

• administration building 

• souvenir shop 

• museum taman warisan 

Ancillary uses 

• rest room 

• signages 

Golf course • 18 hole golf course 

• tennis court 

• swimming pool 

• equestrian park 

• clubhouse 

• buggy track 

• lakes 

Foreshore 

areas 

• River walk 

• Community park 

• Filtration devices 

9-29-9


Taman rimba 

alam 

• nature trails / hiking 

• bicycle track 

• waterfall/cascade 

• picnic area 

• lake and pool 

• elevated walls / suspension 

• rain shelters 

• boardwalk 

• desks 

• oil palm remnants 

• parking 

• food kiosks / stops 

Taman putra 

perdana 

• Densely forested periphery to 

hinder undesirable public 

penetration 

• foot paths for public use at the 

periphery to link with Jaluran 

Hijau. 

• Rain shelter 

• Guard house 

• Entry way 

• Retreat 

• Trails 

• Entry point 

Marine park • Chalets 

• Campsites with facilities 

• Mobile home / cabins site 

• Picnic sites 

• Fishing facilities 

• Recreational sport shoppe 

• Ration square / souvenir 

• Food and drink kiosk 

• Scenic look out points 

• Butterfly park 

• Bird park 

• Group gathering area 

Ancillary uses 

• Parking 

• Pedestrian passageway to upper 

dam 

• Site park amenities 

Local parks 

and playing 

fields 

• Children's playground 

• Sport facilities (tennis, 

badminton, squash, community 

9-29-10


centre). 

• Jogging path 

• Handicapped accessible play 

areas 

• Provision of areas / seats for 

adult to supervise. 

Ancillary uses: 

• Site amenities 

• Seating and lighting 

• Drinking fountains 

9.29.5 COMMUNITY FACILITIES 

• Intelligent mosque will be located within the area and shall be the 

main central focus of community and religious activity e.g. Rakan 

Muda activities. 

• Other social facilities such as libraries, shall be integrated within the 

development of the intelligent mosque and within accessible distance. 

• Development area within the mosque should be equipped with 

electricity and telecommunication facilities for a ready link up to IT 

facilities. 

• Smart schools will be the main education system with IT 

infrastructure to enhance IT literacy. 

• 100% uninterrupted electricity and communication facilities to be 

provided within schools for ready link up to IT facilities. 

• High-tech facilities be made available to all police station and one out 

of every four police beats. 

• Modernised civil service through electronic government and IT 

infrastructure and electronic data such as tele-medicine services. 

• To provide adequate community facilities in accordance to planning 

standards and compliance to the requirements of the local planning 

authority. 

9-29-11


9.30 Physical Planning Guidelines for The Multimedia Super 


Physical Planning Guidelines for The Multimedia Super Corridor 

(MSC) 

Volume 

Volume Three - Airport City 


Review 

Adoption 

Background 

No 



Planning 



2.1 Commercial Area and Town Centre 

2.2 Industrial Areas 


2.4 Road and Pedestrian Space Network 

2.5 Infrastructure and Utility 




4.0 Housing 














9-30-1


9.30 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC - 

AIRPORT CITY 

Airport City incorporating Salak Tinggi New Town (Selangor) and 

Nilai New Town (Negeri Sembilan) will be built as a service centre to 

support the KLIA development. It will portray the image of Sepang 

District Administrative Centre and Aeronautical Service Centre for the 

national and international level. The major landuse zones will be: 

- Airport Administration Centre 

- Aeronautical based industrial zone 

- Research and Development and Institution zone 

- Residential zone 

- Greenery and open space zone 


The proposed urban design guidelines with respect to major land 

uses are: 

1. Create an image/identity of smart homes, smart school and smart 

neighbourhood planning and urban design approach. 

2. Provide harmonised, attractive and healthy residential environment, 

3. Provide facilities for pedestrians, cyclist, elderly and disabled persons 

in the neighbourhoods. 

4. Provide ecology-friendly residential areas by taking into consideration 

the provision of network of parks, green areas and water bodies. 

5. Types and design of housing should take into consideration the 

demography, affordability, socio-cultural and physical characteristics 

of the area. 

9-30-2


6. Height of the buildings should be in proportion to human scale and in 

harmony with surrounding buildings. 

7. Orientation of buildings should not obstruct good views or vistas and 

accessibility to water bodies such as lakes, rivers and parks. 

8. Layouts of houses fronting major transport routes or heavy traffic 

should be avoided. 

9. Each neighbourhood should project its own unique design and 

environmental image in order to promote 'sense of place', 'sense of 

belonging' and 'spirit of unity' 

10. Areas of high intensity use are limited to selected locations as defined 

in the policies and to density limitations. 

COMMERCIAL AREA AND TOWN CENTRE 

1. Commercial buildings/complexes should be low rise (with the exception 

of 'landmark' buildings subject to the plot ratio and other development 

controls). 

2. Building design should emphasize quality finishes and quality 

landscaping 

3. Building design should have a strong sense of character and identity 

4. 'Box-like or slab- shaped 'building design should be avoided 

5. Promote and encourage innovative building design which consist of 

unique and attractive urban design elements such as internal 

courtyard/garden, arches, pergolas, squares, modern sculptures, etc. 

6. Where a large building type needs to be provided, suitable site and 

location should be selected by considering the following factors: 

- The proposed buildings will not obstruct views of the adjacent 

properties. 

- Slab-shaped building forms should be avoided. 

- Thin or narrow tall buildings with adequate space for views are 

strongly recommended to minimize visual impact of large/bulky 

buildings. 

9-30-3


- Buildings or groups of buildings having unique and attractive 

designs should be located in major development areas. They could 

be arranged to give a special image for a city, by forming a 

landmark. 

7. Long views and vistas should be considered during the preparation of 

detail proposal. A sensitively landscaped proposal is to be incorporated 

to enhance spaces between buildings and the urban edge. 

8. Central open areas are to be provided with adequate shading, 

including areas adjacent to it. Junctions and crossings should be 

provided with shaded squares and courtyards. 

9. Central open areas are to be provided with adequate shading, 


provided with shaded squares and courtyards. 

10. Major pedestrian concentration areas such as transport terminals and 

shopping centres should be provided with pedestrian shelters in the 

form of building or canopies to provide protection against heavy rain, 

hot sun and high humidity. 

11. To project the standard of development and in keeping with other 

high-tech industrial development internationally, proper sign posting 

throughout the Airport City especially in enterprise, commercial and 

government use areas are required. 

12. Signages and billboards should not obstruct views of the surrounding 

buildings or areas with outstanding beauty and should cultivate 

positive and good values. 

13. City Centre arrangement should avoid the conflicts between 

pedestrian and vehicular movements especially at busy areas of the 

city centre. 

14. A proper arranged linkage should be provided between the Public 

Transport Terminal and key development spots where the public 

frequent. Linkages should be evenly distributed throughout the area 

with good network of roads. 

9-30-4


15. Informal sectors and retailing such as hawkers centre will be provided 

in strategic locations with proper design and adequate facilities such 

as car parks, public toilets, telephone booths with quality landscaping, 

garden furniture, etc. 

INDUSTRIAL AREAS 

1. Image of industrial areas should be clean and compatible in scale and 

traffic generation with residential uses (in case of neighbourhood 

Industrial Park). 

2. Industrial Estate will be designed to accommodate airport-related 

industries with various sizes of industrial lots to cater for varying 

demands. 

3. Industrial Enterprise Office Park will have a modern environment 

reflective of the Airport City concept, with low site coverage, quality 

landscaping, height and mass limitations, set back and fencing line 

restrictions. 

4. Adequate, comfortable, accessible and safe parking facilities for the 

employees and visitors will be provided according to planning 

standards. 

5. 'Box-like' or 'slab-shaped' building designs should be avoided. 

COMMUNITIES FACILITIES 

1. Provide not only adequate community facilities to meet Malaysian 

Planning Standards but also some value-added functions and services 

by taking advantage of the advanced international infrastructure of 

Airport City. 

2. Provide community facilities that can further enhance interaction and 

communication among people with different socio-cultural background. 

(International 'Smart' school, public libraries, mosques, residents 

association centre, neighbourhood park, etc). 

9-30-5


3. Preserve large areas of open space sufficient to meet the long-range 

needs of Airport City 

4. Develop and maintain a balanced citywide system of high quality 

public open spaces. 

5. Provide continuous public open space within walking distance in each 

neighbourhood unit. It should be properly landscaped, maintained and 

equipped with green garden furniture, playing equipment and safe 

from vandalism. 

6. Salak Tinggi New Town will be an administrative centre for Sepang 

District. District Land Office and Council Office should be the key 

landmark institutional buildings in the Airport City. 

7. Town square enclosed by uniquely designed landmark buildings 

should be provided to enhance image of the city centre. 

ROAD AND PEDESTRIAN SPACE NETWORK 

1. Differentiate roads with their uses and provide road system according 

to these uses. 

2. Provide adequate, accessible, safe and attractive (in terms of layout) 

car parking spaces. There should be proper and adequate parking 

space for heavy vehicles especially tour buses, trucks and lorries. 

3. Provide adequate traffic information within in Airport City 

4. There should be fewer segregation of space by road. 

5. Design urban space in a way that considers views from the road or 

highway. Good view points or vistas of the city centre or a particular 

building/landmark should be considered. 

6. Provide comfortable walking and cycling environment that can 

enhance more human-scale communication and interaction. 

7. The use of natural resources in designing pedestrian and cycling space 

to create and better micro-climate and articulating 'sense of place' and 

'sense of belonging'. 

9-30-6


8. Provide road environment where people and motorised vehicles can coexist. 

9. Pedestrian and cycling spaces should be properly landscaped with 

shady trees and equipped with garden furniture such as benches or 

resting places, dustbins, telephone booth, etc. 

INFRASTRUCTURE AND UTILITY 

1. Infrastructure facilities such as drains and man-holes in the city 

centre need to be covered to promote and image of healthy, tidy and 

attractive urban environment. 

9.30.2 ENTERPRISE 

1. All industrial activities will be located in the industrial estates, 

industrial park and industrial enterprise office park. 

2. The industrial estate is designed to accommodate air port and aircraft 

related activities. The industrial park is meant to cater for 

neighbourhood industry (SMI within residential district) with the 

main objective to spread employment opportunities within residential 

district. Whilst industrial enterprise office park is intended to be an 

extension of the business district. 

3. Small and medium enterprise or industrial establishment planned 

within the industrial park should be clean and compatible in scale and 

traffic generation with residential uses. 

4. A maximum of 10 hectares to be allocated for small and medium type 

neighbourhood industries in each residential district. 

5. The small and medium scale neighbourhood industries are permitted 

in link and semi-detached factory buildings. 

6. The minimum lot size for each establishment within the industrial 

estate is 2 hectares. A suitable large area of land is needed for each 

establishment to allow meaningful landscaping in creating a park-like 

9-30-7


environment. This will ensure a high environmental quality is 

maintained. 

7. Only low intensity development is permitted for industrial estate with 

an individual permitted gross plot ratios of 0.6 with plinth area of 

35%. 

8. Maximum number of storeys permissible is 4 storeys for industrial 

estate. 

9. A minimum of 30% of the individual lot size area should be landscaped 

and 10% of the overall industrial estate be set aside as green area. 

10. Informal sector facilities be provided on the basis of 1 stall per 500 

workers. 

11. Building setback is to be provided between buildings and road besides 

providing a green buffer and landscaping for each lot. The setback for 

each individual lot should be at least 12m. 

12. For industrial enterprise office park the maximum site plot ratio 

permitted is 0.7, maximum plinth area of 35% and minimum 

landscape area per site of 30%. 

Table 9.49: Use Class Order 

Major 

landuse 

Permitted use 

Non 

permitted 

use 

Conditional 

use 

Industrial 

estates 

• Research and 

development related 

to aerospace industry 

• Incubator 

Airport and aircraft 

related industries in such 

activities as below: 

• Manufacturing 

• Warehousing 

• Production 

• Assembly 

• Services 

• Storage 

• Packaging 

• Commercial 

• Housing 

Ancillary 

uses: 

• Hostel 

• Canteen / 

cafeteria 

• Surau 

• Library 

• Child 

care 

centre 

9-30-8


Neighbourhood 

industry 

• Corporate office 

• Footloose industries 

• Small and medium 

scale industries 

• Service industries 

• Heavy 

industries 

• Polluted 

industries 

• Resource 

based 

industries 

• Flatted 

factory 

As above 

Industrial 

office park 

• Research centre 

• IT incubator 

• IT high technology 

industries 

• Software development 

institute 

• IT development 

consultancy 

• Resource centre 

• Enterprise office 

• Techno-centre 

As above 

As above 


1. The housing development will be based on a neighbourhood principle. 

2. Each residential district will be self-sufficient in terms of provision of 

amenities, open spaces and retail activities. 

3. Each residential district should contain a mix of house types of which 

a minimum of 20% is for low cost, 10% low medium cost and 10% 

medium cost. 

4. The low cost housing will comprise of a variety of types ranging from 

detached, terrace, town house, cluster landed units to walk up flats. 

5. High rise low cost accommodation is not desirable. 

6. Areas of higher intensity of development will be limited to locations 

which meet the following criteria: 

- within 250m of employment centres 

- 250m of a district or local shopping centre 

9-30-9


- not more than 100m from a district park 

- not more than 100m from a community centre 

- apartment buildings or flats above 3 storey should not constitute 

more than 20% of the stock of units in any district. 

- all high rise buildings must be below 10 storeys. Setback from all 

boundaries for high rise residential tower building should be half 

the height of the building. 

7. The intensity of housing development will be based on 15 units per 


37 to 100 units per hectare for high density. The density for low cost 

house is 150 units per hectare. 

8. Multiple storey housing is permissible in high density housing zone 

and the minimum site area is 0.8 hectare. 


Major 

landuse 

Permitted use 

Non permitted 

use 

Conditional 

use 

Residential • Detached 

• Semi-detached 

• Cluster 


• Walk up flats 

• Multiple storey 

housing (low 

density) 

9-30-10



CYBERJAYA 



Volume 

Volume Four - Cyberjaya 


Review 

Adoption 

Background 

No 



Planning 



2.1 Neighborhood and Residential Area 

2.2 Enterprise Area 

2.3 Commercial Area 

2.4 Open Space 

2.5 Pedestrian Space 

2.6 Road and Highway 





4.0 Housing 














9-31-1


Cyberjaya will become a leading-edge multimedia development 

centre that will attract world-class multimedia/IT companies, 

professionals and students. It will project an image of high quality 

business facilities, multimedia infrastructure, superb living environment 

and convenient transportation network. The development of Cyberjaya 

will be initiated by the Flagship Zone. 

Cyberjaya will consist of the following major landuse, zones: 

• Housing zone 

• Enterprise zone 

• Open space, greenery and Institution zone 

• Commerce and business zone 


Neighbourhood or Residential Area 

• Provide harmonised, attractive, safe and healthy residential 

environment. 

• Provide facilities for pedestrian, cyclists, disabled and elderly persons 


• Provide ecology-friendly residential areas by taking into consideration 


• Types and design of housing should take into consideration the 


of the area. 

• Height of buildings should be in proportion to human scale, 

considering fire control and in harmony with surrounding buildings. 

• Orientation of buildings should not obstruct good views or vistas and 

accessibility to water bodies or open spaces. It should also consider 

sunlight, wind and aesthetics. 

• Buildings should be planned to face major water bodies such as lakes, 

river and parks. 

9-31-2


• Layout of houses fronting major transport routes or heavy traffic 


• 'Barrack type' housing layouts should be avoided. 

• Each neighbourhood should project its own unique design and 

environmental image in order to promote 'sense of place', 'sense of 

belonging' and 'spirit of unity'. 

Enterprise Area 

• The Enterprise Zone will be designed on the concept of a technology 

park with emphasis on innovative building design, quality 

environment and attractive landscape. 

• Where a large building type needs to be provided, suitable site and 

location should be selected by considering the following factors : 

o The proposed buildings will not obstruct views of adjacent 

properties. 

o 'Slab-shaped' building forms should be avoided. 

o Thin or narrow tall buildings with adequate space for views 

are strongly recommended, to reduce. impact of large 

building scale. 

o Buildings or groups of buildings having unique and 

attractive designs should be located in major development 

areas. They could be arranged to give a special image for a 

city, by forming a landmark. 

• Create world-class science park to attract high technology 

informational companies from countries world wide. 

• Provide supporting facilities and services for business in Enterprise 

Area. 

• Provide reliable infrastructure and public services. 

• Provide good access to regional transportation system. 

• Create environmentally conscious area for business and research. 

9-31-3


Commercial Area 

• The main street in the city centre is the symbol of Cyberjaya. It is also 

a place with creative and innovative design opportunities and 

commercial potential. 

• Commercial space in neighbourhood units should function not only as 

a place to shop and dine but also as a semi-public space such as 

pedestrian malls, squares, nodes, etc. 

• The design of street and garden furniture such as water fountains, 

planter boxes, 'sculptures billboards', etc. should promote sense of 

beauty, creativity and respect for Islam, the official religion of the 

country. 

• Provide adequate facilities for the disabled and elderly. 

• Provide residential facilities in the city centre to make it lively, safe 

and economically feasible (in term of optimising the use of commercial 

space). 

• Central open areas are to be provided with adequate shading, 


provided with shade squares and courts. 

• Adequate, comfortable, accessible and safe car parking facilities for 

residents and visitors should be provided according to planning 

standards. 

• Commercial buildings/complexes should be low rise (with exception of 

'landmark' buildings subject to the plot ratio, and other site 

development control). 

• Building designs should emphasize on quality finishes and quality 

landscaping. 

• Building designs should have a strong sense of character and identity. 

• 'Box-like or slab-shaped' building design should be avoided. 

• Promote and encourage innovative building designs which consist of 



• Major pedestrian concentration areas such as transport terminal and 

shopping centre should be provided with pedestrian shelters in the 

9-31-4


form of building or canopies as protection against heavy rain, hot sun 

and high humidity. 

• To project the standard of development and in pace with other High- 

Tech industrial development internationally, proper sign posting 

throughout Cyberjaya especially in enterprise, commercial and 

government use areas are required. 

• Standard for the signages should reflect the image of Cyberjaya. 

• Signages and billboards should harmoniously blend with the 

environment and should not obstruct views of the surrounding 

buildings or areas with outstanding beauty. 

• Signages and billboards should cultivate positive and good values. 

• City Centre arrangement should avoid the conflicts between 

pedestrian and vehicular movements especially at busy areas of the 

city centre. 

• A properly arranged linkage should be provided between the Public 

Transport Terminal and key development spots where the public 

frequent. Linkages should be evenly distributed throughout the area 

with good network of roads. 

• Innovative designs of shopping areas in the city centre should take 

into account of accessibility of invalids and the disabled users. 

Location of lifts and ramps should be mandatory in building plans. 

Open Space 

• Preserve large areas of open space sufficient to meet long-range needs 

of Cyberjaya. 

• Develop and maintain a balanced city-wide system of high quality 

public open spaces. 

• Provide public open spaces within walking distance in each 

neighbourhood unit. It should be properly landscaped, maintained and 

equipped with green garden furnitures, playing equipment and safe 

from vandalism. 

• Provide a continuous natural open space network within Cyberjaya 

and the surrounding region. The open space network would connect 

9-31-5


indigenous natural environment on the west, the city centre of 

Cyberjaya and the hilly areas on the west side of Putrajaya. 

• Long views and vistas should be considered during the preparation of 

detail proposals. A sensitively landscaped proposal is to be 

incorporated to enhance spaces between buildings and the urban edge. 

Pedestrian Space 

• Provide comfortable walking and cycling environment that can 

enhance more human-scale communication and interaction. 

• The use of natural resources in designing pedestrian and cycling space 

to create a better micro-climate and articulating 'sense of place' and 

'sense of belonging'. 

• Provide road environment where people and motorised vehicles can coexist. 

• Provide bicycle networks within Cyberjaya especially for streets with 

heavy traffic. 

9.31.2 ENTREPRISE 

• Designated for enterprises and business that engage in high 

technology, research and development, high value added and 

knowledge and technology intensive activities particularly related to 

Information Technology. These applications specific enterprises among 

others will pursue in activities such as: 

- Development and Manufacturing of Multipurpose cards 

- Smart Schools Application 

- Research and Development activities as a test-bed for innovation 

and magnet for R&D activities. 

- Electronic Government 

- Worldwide Manufacturing Web 

- Borderless Marketing 

- Telemedicine 

9-31-6


• Enterprises should be developers or heavy users of multimedia / 

information technology products and services and employ substantial 

number of knowledge workers. As such these establishments are 

either provider of multimedia services or products and/or provider of 

its support services or products. 

• A suitably large area of land is needed for each establishment. This 

will ensure a high environmental quality is maintained. The average 

lot size for each establishment within the enterprise area is 0.5 

hectare. 

• Preserving and promoting a park-like environment and as such 

reserved for development of low intensity with the maximum gross 

plot ratio permitted for each enterprise lot is 1: 0.5 and maximum net 

plot ratio of 1A. 

• Maximum building height permitted is 4 storeys only. This height 

control is to ensure a park-like environment be maintained. 

• Plinth area or site average for each enterprise lot is 60%. A minimum 

of 30% of the lot site area should be landscaped and be set aside as 

green area inclusive of setbacks. 

• The purpose of building setback is to provide space between buildings 

and road besides providing a green buffer, landscaping and to ensure 

privacy for each lot. Building setback will also provide safety distance 

between building against fire hazard. To attain this objective, the front 

setback for each individual lot should be at least 9m while a minimum 

of 6m for all side setbacks. 

• All enterprise development within Cyberjaya should conform to the 

overall development plan of Cyberjaya. 

9-31-7



Major 

Landuse 

Permitted Use 

Non 

permitted 

use 

Conditional Use 

Enterprise 

• Industrial 

enterprises/ 

businesses 

producing high 

technology IT / 

multimedia products 

and services. 

• Test laboratories 

• Research and 

development 

• Product design and 

development & 

prototype 

production. 

• Computer software 

development 

• Industrial skill 

training centre 

• Computer and data 

processing centre 

• Multimedia studio 

for motion pictures 

post production, 

animation & visual 

simulation. 

• Broadcasting centre 

• Warehouse 

• Assembly 

plant 

• Retail 

business 

• Test 

laboratory 

for food and 

animal 

feed, food 

additives, 

bio-tech, 

pharmaceutical, 

textile 

• Aerospace 

industry 

• Does not use or store 

significant qualities 

of chemicals 

• Does not use 

machinery & 

processes which 

require pollution 

control equipment to 

abate pollution 

• Does not use solid or 

liquid fuel burning 

equipment 

• Any one or more of 

the main activities 

within the permitted 

uses must be the 

dominant use and 

should occupy at 

least 60% of the 

gross floor area. 

• Ancillary use: 

corporate office, 

recreational 

facilities, cafeteria, 

security facilities, 

surau, library, clinic, 

child care centre, 

family club. 

Incubator 

Training 

centre 

• Incubator related to 

IT industry 

• Incubator catering 

for SMI, software 

development, 

multimedia 

industries, high-tech 

industries. 

• Laboratory 

• Skill training centre 

• Vocational centre 

• As above 

As above 

• As above 

• Ancillary use: IT 

office, Enterprise 

office, Cafeteria / 

canteen, Surau, 

Service shop, Child 

care centre, 

exhibition hall, 

recreational club, 

conference hall 

• As above. 

• Ancillary use: hostel, 

9-31-8


• College 

• Junior college 

• Business college 

• Skill institute 

• Industrial college 

enterprise office, 

service shop, 

cafeteria, surau, 

library, recreational 

club, incubator. 


• Housing design should promote a high level of privacy whilst 

conveying a strong sense of community and integration with the 

overall development (Figure 9.53). 

• Residential neighbourhoods shall be based on a residential park 

concept with the provision of at least 30 percent open space (Figure 

9.54). 

• Residential development shall be designed based on the cluster design 

to allow for utilisation of the best building sites while preserving 

environmentally sensitive areas. Monotonous barrack-like layout is 

not desirable. (Figure 9.55 and 9.56). 

• Residential development shall be in harmony with site conditions, 

conforming to the natural contours of land and adapted to the 

surrounding terrain. 

• Housing development shall be designed to accommodate disabled 

residents, particularly incorporating facilities and features suited to 

their needs. 

• Residential streets should be designed to eliminate through traffic and 

to create a safe and comprehensive pedestrian and cycle path network. 

• Enterprise residential shall provide a variety of up-market housing 

types such as waterfront housing, homestead housing and enterprise 

housing equipped with eco-friendly features. 

• Residential environment will be developed to meet high-class 

international standards, catering for the needs of top management and 

executives. 

9-31-9


• Designs must be based on smart home features which are 

environment- friendly. 

• To build intellectual housing area by creating a local centre of learning 

consisting of a mosque or other religious centre, library and residential 

dormitories for students to encourage and nurture the culture of 

thinking, love of knowledge and sharing of ideas for the community. 

• Each residential development shall be self-sufficient in terms of 

provision of amenities, open spaces and major activities. 

• The intensity of housing development will be based on 15 units per 


37 to 100 units per hectare for high density. The density for homestead 

housing is 2 units per hectare. 

• Encourage the university and institutions to build apartments to meet 

the student population. 

• Multiple storey housing is permissible in high density housing zone 

and the minimum lot size is 0.8 hectare. 

Figure 9.53: 

Pedestrian circulation between parking areas and housing clusters 

is arranged to maximise opportunities for casual contact among 

residents. 

9-31-10


Vehicular Entrance 

Public Street 

Vehicular Entrance 

Figure 9.54: The 'U' shaped arrangement of dwelling pattern and 

enclosed green space. 

Figure 9.55: 

Bungalow development of cluster type. 

9-31-11


Figure 9.56: 

Multiple storey housing development of cluster type. 


Major 

Landuse 

Neighbourhood 

residential 

Enterprise 

residential 

Permitted use 

Housing type: 

• Bungalow 


• Cluster 

• Neighbourhood centre (commercial 

uses) 

Housing type: 

• Bungalow 


• Multiple storey (low density) 

• Cluster 

• Homestead 


• Neighbourhood centre (commercial 

uses) 

• Public facilities 

Non permitted 

use 

Other than 

permitted use 

Other than 

permitted use 

9-31-12



• Commercial activities within the centre of Cyberjaya (Flagship 

Zone) shall realise their full potential as the economic hub and 

shall be accessible from all directions. These activities include the 

Business Office, Shopping Street, Business Residential, Hotel and 

Convention, Financial Centre, Multimedia Business Centre and 

Shopping Complex. 

• Public transport modes such as LRT and Tram shall pass through 

the commercial centre with limited access by private vehicles. 

• Pedestrian walkways shall be given emphasis within the centre 

and pedestrian shopping malls shall be an important feature of the 

Shopping Street. 

• Only free standing buildings with limited underground car park 

shall be allowed within the centre. 

• All commercial building within the centre shall be of low rise and 

shall be designed on a theme of elegance and distinction and with 

interesting landscape features. However, landmark buildings shall 

be allowed to be high rise to create an interesting urban image and 

to create an environment according to human scale. Nevertheless, 

any proposal for high rise buildings needs to be justified in terms of 

their functions and practicality to ensure that such proposal is in 

line with the overall MSC's development strategies. 

• The Community Centre and the Neighbourhood Centre shall 

provide high and low order goods respective with easy access for 

the local residents and supported by other community facilities. 

9-31-13



• The development elements of Cyberjaya are interconnected by the 

overall green network, such as the Regional Park which should act as 

the green synergy that should provide the base for the overall green 

network. 

• Continuos natural open space network should be provided within 

Cyberjaya and the surrounding region. These network would connect 

indigenous natural environment on the west, the city centre of 

Cyberjaya and the hilly areas on the west side of Cyberjaya. 

• Develop and maintain a balanced city-wide system of high quality 

public open space. 

• Gazetted protected areas such as remaining forest reserves, 

designated water courses, water bodies and parklands are essential 

'green lungs' or eco-systems against incompatible activities or future 

development. 

• Wilderness parks should be created, where pedestrian tracks for 

outdoor and wilderness activities be treated as part of a programme to 

promote a healthier lifestyle of living with nature and instilling a 

communal eco-cultural sensitivity. 

• Appropriate open spaces shall be designed such as meeting places, 

plaza squares, promenade, boulevards, open theatres and the like to 

cater for day to day activities or for festive events cultural procession 

or activities. 

• Open space to be well-lit to discourage unhealthy activities such as 

mugging and vandalism. 

• Guidelines for wetlands are as follows. 

• Location of wetlands need to be identified for suitability, control points 

need to be established to control water level (Weir); different habitual 

requirements need to be satisfied. 

• Adequate signage required. 

• Safety features required such as emergency phones. 

9-31-14



CYBER VILLAGE 


(MSC) 

Volume 

Volume Five - Cyber Village 


Review 

Adoption 

Background 

No 



Planning 



2.1 Enterprise And Enterprise/Residential 

Area 

2.2 Neighbourhood And Residential Area 

2.3 Commercial And Town Centre 


2.5 Infrastructure And Utility 




4.0 Housing 







6.0 Open Space And Recreation 







9-32-1


CyberVillage is planned as the development nucleus for local small 

and medium scale enterprises, operating in the form of cluster. The 

development of Cyber Village will be according to the following major 

landuse zones: 

• Town Centre 

• Small and medium scale enterprise, Research and Development zone 

and Residential zone 



Enterprise and Enterprise/Residential Area 

• Overall development should reflect an image of local centre for Small 

and Medium Scale Enterprises (SME). 

• The Enterprise area will be designed on the concept of a technology 

park with emphasis on innovative building design, quality environment 

and attractive landscape. 

• Where a large building type needs to be provided, suitable site and 

location should be selected by considering the following factors: 

I. The proposed buildings will not obstruct views of the 

adjacent properties. 

II. 'Slab-shaped or box-like' building forms should be avoided. 

III. Buildings or groups of buildings having unique and 

attractive designs should be located in major development 

area. They could be arranged to give a special image to the 

city, by forming a landmark. 

• Long views and vistas should be considered during the preparation of 

detail proposal. A sensitively landscaped proposal is to be incorporated 

to enhance spaces between buildings and the urban edge. 

• Overall development should be 'low density' with low building height, 

network of green areas, water bodies, pedestrian and cycle paths. 

9-32-2


Neighbourhood and Residential Area 


environment. 

• Existing Malay Traditional Villages should be conserved and their 

infrastructure and community facilities improved by taking advantage 

of the advanced infrastructure of the MSC. 

• Provide facilities for pedestrian, cyclist, disabled and elderly in the 

neighbourhoods. 




demography, affordability, socio-cultural and physical characteristics of 

the area. 

• Height of buildings should be in proportion to human scale and in 

harmony with surrounding buildings. It is recommended that the 

building height should not exceed 10 storeys. 


accessibility to water bodies or open spaces. 

• Buildings should be planned to face major water bodies such as lakes, 

rivers and parks. 

• Houses fronting major transport routes or heavy traffic should be 

avoided. 

• 'Barrack type' housing layouts should be avoided. 


environmental image in order to promote sense of place 'sense of 

belonging', and 'spirit of unity'. 

Commercial and Town Centre 

• Commercial spaces in neighbourhood units should function not only as 

places to shop and dine but also as semi-public spaces with pedestrian 

malls, squares, courtyards, etc. 

9-32-3


• The design of street and garden furnitures such as water fountains, 

planter boxes, sculptures, billboards, etc. should promote sense of 

beauty creativity and respect for the noble and positive values as spelt 

out in the Total Planning Doctrine. 

• Provide adequate facilities for the disabled and elderly. 

• Provide residential facilities in the city centre in order to make it lively, 

safe and economically feasible (in terms of optimising the use of 

commercial space). 

• Central open areas are to be provided with adequate shading. 

Junctions and crossings should be provided with shaded squares and 

courts. 


residents and visitors should be provided according to planning 

standards. 




• Building designs should emphasise on quality finishes and quality 

landscaping. 

• Building designs emanate a strong sense of character and identity 

• 'Box-like or slab-shaped' building designs should be avoided. 

• Historical, cultural and unique architectural buildings (if any) should 

be conserved. 

• Hawker centres should be properly planned, designed and equipped 

with adequate facilities such as car parking, seating, landscaping, 

garden furniture, etc. 

• Every shopping or commercial complex should provide a proper food 

court or hawkers centre. 



courtyard/garden, arches, pergolas, squares, modern sculptures, 

abstract monuments, etc. 

9-32-4


• Major pedestrian concentration areas such as transport terminals and 

shopping centres should be provided with pedestrian shelters in the 

form of buildings or canopies for protection against heavy rainfall, hot 

sun and high humidity. 

• Signages and billboards need to be controlled to harmoniously blend 

with the surrounding environment. 

Community Facilities 

• Mosque and its related buildings/activities should be strategically and 

conveniently located and properly designed as a landmark and focal 

point in the town centre and neighbourhood centres. 

• Provide community facilities that can further enhance interaction and 

communication among people with different socio-cultural background. 

(such as international 'smart' schools, public libraries, mosques, 

residents association centres, theme parks, square, etc.) 

• Provide community facilities and building designs that emphasise on 

the needs of the disabled and elderly groups. 

• Create suitable and innovative building designs that maintain urban 

aesthetics. This includes covering pipes, conduits, drains, condenser 

and other utilities as well as appropriate designs or integration of grills 

and other decorations. 

Infrastructure Facilities 

• Create suitable and innovative building designs that maintain urban 

aesthetics. This includes covering pipes, conduits, drains, condenser 

and other utilities as well as appropriate designs or integration of grills 

and other decorations. 

9-32-5



• Cyber Villages is planned as the development nucleus for local small 

and medium scale enterprises (SMEs) which will gain from technology 

transfer and development of applications by the larger enterprises 

within Cyberjaya. 

• Enterprises planned within the Cyber Village should be clustered as an 

enterprise village. By operating in clusters, SMEs can draw on a 

common information network and knowledge workers pool as well form 

strategic alliances which serve to diffuse new knowledge and skills 

rapidly through the cluster. 

• Each enterprise village will be designed on the concept of a technology 

park comprising of R&D centres, small and medium enterprise 

establishments and incubators. 

• Sites areas should be allocated for small and medium type 

neighbourhood industries in each residential neighbourhood. These 

neighbourhood enterprises should be provided with the main objective 

to providing and spreading employment opportunities within 

residential areas. 

• Minimum lot size for small and medium scale enterprise: Detached 

SMEs= 1000 sq metres; Semi-detached SME= 560 sq metres 

• Only low and medium intensity development with an overall gross plot 

ratios (GPR) permitted as below: 

- Low Intensity area with maximum GPR of 1:0.8 

- Medium intensity area with maximum GPR of 1:1 

• Maximum number of storey permissible is 4 storeys for low intensity 

area and five (5) storeys for medium intensity area. 

• Building setback is to be provided between buildings and roads to 

provide a green buffer and landscaping within each lot. The front 

setback for each individual lot should be at least nine (9) meters while 

a minimum of 6m for all side setback. 

• A minimum of 30% of the individual development lot should be 

landscaped and be set aside as green area. 

9-32-6




setback for each individual lot should be at least nine (9) meters while 

a minimum of 6m for all side setback. 


• Residential development shall take advantage of and be harmonious 

with the existing village community and the existing housing areas. 

• Each residential area shall contain a mix of house types and density of 

which a minimum of 20% is for low cost, 10% for low medium cost, and 

10% medium cost. 

• High rise low cost accommodation is not desirable. 

• The residential development shall be self-sufficient in terms of 

provision of community facilities, retail and open spaces. 

• The housing development shall create a living environment close to an 

ecological lifestyle and adaptable to the surrounding terrain. 

• Residential streets shall be designed to eliminate through traffic and to 

create safe pedestrian and cycling system. 

• The housing layout shall promote an adequate degree of individuality, 

privacy and a strong sense of community and integration with the 

overall development. 

• The development of orchard, green park and traditional villages should 

be encouraged to promote village environment. 

• The housing design should be mixed, well integrated and harmonies 

with the surrounding. 

• The intensity of housing shall be based on 15 units per hectare for low 

density, 30 units per hectare for medium density and 37 to 100 units 

per hectare for high density. The density of low cost housing is 150 

units per hectare. 

9-32-7



• Commercial activities shall be developed in a two tier hierarchy - 

District Shopping Centre (DSC) and Local Shopping Centre (LSC). 

• The DSC shall accommodate the needs for low and high order goods 

and services and shall be the main area for commercial activities. 

• The LSC shall provide low order goods and services to cater for the 

needs of local residents and shall be within walking distance from all 

residential units. 

• The central area shall also be developed as a Business Service Centre 

and the building shall from one of the landmarks for the area. 

• Public transport shall be the main mode of transport within the central 

area and pedestrian malls shall be an important feature. 


• The open spaces in neighbourhood and recreational areas shall have 

play areas, games courts and playing fields. 

• Accessibility to the play areas from the neighbourhood shall not cross 

any major roads. 

• Each neighbourhood shall be provided with its own facilities to provide 

fitness activities as a lifestyle and also to include play fields including 

football fields. 



main centre/focus of community and religious activity, example Rakan 




9-32-8


• The development area within the mosque should be equipped with 


facilities. 

• Smart schools will be the main education system with IT infrastructure 

to enhance IT literacy. 

• 100% electricity and telecommunication facilities be provided within 

schools for ready link up to IT facilities. 

• High Tech facilities be made available to all police stations and one out 




• To provide adequate community facilities in accordance with planning 

standards and compliance to the requirements of the Local Planning 

Authorities. 

9-32-9



TELE-SUBURB 


(MSC) 

Volume 

Volume Six - Tele-Suburb 


Review 

Adoption 

Background 

No 



Planning 



2.1 Residential 





4.0 Housing 












9-33-1


The development of Tele-Suburbs will consist of the following major 

landuse zones: 

• Town centre zone 

• Institution zone 

• Research and Development zone 

• Residential zone 



Tele-Suburb which are predominantly residential zones should 

comprise of smart homes, smart schools and smart neighbourhood local 

centres. Homes and school will be linked to a high-speed data network 

which will permit worldwide data exchange, electronic mail, on-line chat, 

home shopping, home entertainment, tele-medicine, banking, etc 

Residential 

• Create an image and identity of smart homes, smart schools and smart 

neighbourhood local centres through dynamic and innovative 



environment. 

• Provide facilities for pedestrian, cyclist and disabled persons in the 



the provision of networks of parks, green areas and water bodies. 



the area. 

• Heights of buildings should be proportionate to the human scale and in 


9-33-2




• Buildings should be planned to face major water bodies such as lakes 

and rivers. 

• Layout of houses fronting the major transport routes or heavy traffic 


• 'Barrack type' housing layout should be avoided 


environmental image in order to promote 'sense of place' and 'sense of 

belonging'. 

Commercial 




• Building designs should emphasize quality finishes and quality 

landscaping. 

• 'Box-like or slab-shaped' building designs should be avoided. 





• Enterprises or industrial establishments planned within the telesuburb 

zone should be clustered as an enterprise or industrial village 

• Each enterprise area will comprise of R&D centres, small and medium 

industrial establishment and incubators. 

• Site areas should be allocated for small and medium type enterprises in 

tele-suburb residential neighbourhood. These SMEs should be provided 

to increase employment opportunities within residential districts. 

9-33-3


• Small and medium scale enterprises will be allowed to operate within 

the industrial village cluster with flexible and varied lot sizes. The 

minimum lot size for small and medium scale industries vary with the 

type of buildings as below: 

- Semi-detached SME : 560 sq metres 

- Semi-detached SMME: 560 sq metres 

• Only low and medium intensity development with an overall gross plot 

ratios (GPR) are permitted as below : 

- Low intensity area with maximum GPR of 1 : 0.5 

- Medium intensity area with maximum GPR of 1 : 1 

• Maximum number of storeys permissible is 4 storeys for low intensity 

area and 5 storeys for the medium intensity area. 

• A minimum of 30% of the individual development lot should be 

landscaped and be set aside as green area. 



setback for each individual lot should be at least gm while a minimum 

of 6m for all side setback. 


• Residential development shall be based on future smart which will be 

linked to a high speed telecommunication network. 

• Housing layouts shall be of cluster type to reduce the total length of 

roads and the extend of corresponding infrastructure. 

• Each residential development shall be self sufficient in terms of 


• The residential development shall be in harmony with the site 

conditions and adapted to the surrounding terrain. 

• Residential streets should be designed to eliminate through traffic and 

to create a safe and comprehensive pedestrian and cycling system. 

9-33-4


• The residential development shall contain a mix of house types of 

which a minimum of 20% is for low cost types, 1 0% of low medium cost 

types and of 10% medium cost types 


density, 30 units per hectare for medium density and 37 to 1 00 units 

per hectare for high density. The density of low cost housing is 150 

units per hectare. 


Commercial activities shall be developed in a three-tier hierarchy - 

Central Business District (CBD), District Shopping Centre (DSC) and 

Local Shopping Centre (LSC). 

• The CBD shall be the core commercial activities with retail activities, 

offices, hotels and service apartments, banking, finance and insurance 

activities, institutional uses and civic and culture centres. 

• The DSC shall provide low and high order goods and services to cater 

for the needs of the local residents, workers and visitors. 

• The LSC shall provide low order goods and services to accommodate 

the needs of the local residents and shall be within walking distance 

from all residential units. 

• Home-shopping and home -banking and investing facilities shall be 

made available to all the local residents as an alternative to 

conventional shopping. 

• New town development shall be emulated based on a concept of Bio- 

Techno-City and which shall aid the setting up of a Bumiputera 

Entrepreneurial Centre. 

• Tele-Suburbs shall also be the Business Informative Centres and shall 

provide the latest update or information on commercial activities with 

state- of-the-art communication system. 

9-33-5


9.33.5 OPEN SPACE AND RECREATION 

• Active outdoor spaces, meeting areas and providing adequate public 

amenities. 

• Healthy living should be promoted through the introduction of covered 

walkway pedestrian system to encourage walking. 

• Central green space for the surrounding community should include 

• Children's playground and tot's lots with integrated play structures 

such as swings and slides. 

• Neighbourhood community centre for social activities 

• Exercise station and pedestrian track. This multi-use track can be 

turned into jogging track. 

• Besides the Neighbourhood Park small pockets of children's play areas 

should be provided in all over residential areas. The objective is to treat 

the whole residential zone as recreational and play areas. 









facilities. 

• Smart school will be the main education system with IT infrastructure 


• 100% electricity and communication facilities be provided within 

schools for ready link up to IT facilities. 

• High tech facilities to be made available to all police stations and one 

out of every four for police beats. 

9-33-6






authorities. 

9-33-7


9.34 PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC - R & 

D CENTRE 

PHYSICAL PLANNING GUIDELINES FOR THE MSC 

Volume 

Volume Seven - R & D Centre 


Review 

Adoption 

Background 

No 



Planning 



2.1 Institution Zone 


2.3 Residential 




4.0 Housing 













7.2 Planning Standard 

9-34-1


The development of the R&D Centre will consist of the following 

major landuse zones : 

• Institution Zone 

• Research and Development Zone 


The R&D Centre will be a collaborative cluster of academic 

institutions which offer courses on IT and corporate R&D Centres which 

would create a dynamic IT research society. Therefore, the R&D Centre 

should project an appropriate design and environment image for IT-based 

R&D activities. 

Institution Zone 

• The built-up areas of Universiti Putra Malaysia (UPM) and its related 

agricultural research and training uses will be retained. 

• The existing lush green environment and its natural features should 

be maintained and conserved. 

• Uniquely designed street and garden furniture along the major 

motorised and pedestrian routes should be provided. 

• Design of development should create a living environment which is 

conducive for IT-based R&D, residential and business activities. 

• Design of development should portray image and identity of IT-based 

R&D where building designs and forms are able to project certain 

prestige or corporate status with strategic and prominent location as 

well quality landscaping. 

• Attractive interior and exterior environment should be provided. 


employees and visitors should be provided according to planning 

standards. 

9-34-2


• Site and building layouts and design should be flexible to the present 

and future needs of R&D, residential and business activities. 

• Low density development with low building height, network of green 

areas, water bodies, pedestrian and cycle paths should be taken into 

consideration. 

Community Facilities 

• Design of development should take into consideration for the provision 

of mosques, smart schools, post offices, health clinics, sports and 

recreation centres, libraries, etc. These facilities could function as 

nodes for promoting interaction and communication among the 

residents. 

Residential 

• Create an image/identity of smart homes, smart schools and smart 

neighbourhood/local centres through dynamic and innovative 



environment. 

• Provide facilities for pedestrian, cyclist, elderly and disabled persons 






of the area. 

• Height of buildings should be in proportion to human scale and in 




9-34-3



and rivers. 



• 'Barrack type' housing layout should be avoided. 



belonging'. 


• The Research and Development Zone will be a collaborative cluster of 

research and development oriented enterprises and academic and 

research institutions. 

• Enterprises or industrial establishment planned within the R&D 

should be clustered as an enterprise village. 

• Each enterprise village will comprise of R&D centres, enterprise 

establishments and incubators with a ratio of 1:1:3. 

• The minimum lot size for each establishment within the R&D area is 

0.5 hectare. A suitably large area of land is needed for each 

establishment to allow meaningful landscaping in creating a park-like 

environment. This will ensure a high environmental quality is 

maintained. 

• Preserving and promoting a park like environment and as such 

reserved for development of low intensity with the maximum overall 

gross plot ratio is 0.5 and maximum net plot ratio of 1.1. 

• To ensure a park-like environment is maintained, the maximum 

number of storeys permissible is 4 storeys. 

• A minimum of 30% of the individual lot site area should be landscaped 

and be set aside as green area. 

• Building setback is to be provided between buildings and road besides 

providing a green buffer and landscaping for each lot. The front 

9-34-4


setback for each individual lot should be at least 9m while a minimum 

of 6m for all side setbacks. 


• Each residential development shall contain a mix of house types of 

which a minimum of 20% is for low cost, 10% low medium cost and 

10% medium cost. 

• Building an intellectual housing area to encourage and nurture the 

culture of thinking, love of knowledge and the sharing of ideas for the 

well being of the people. 

• To sustain a good quality of life and comfort by establishing an 

attractive pedestrian circulation system. 

• Each residential development shall be self sufficient in terms of 


• Encourage the provision of university apartments to meet the student 

population. 



per hectare for high density. 


• Commercial activities shall be developed in a two tier hierarchy - 

District Shopping Centre (DSC) and Local Shopping Centre (LSC). 

• The DSC shall be the centre for major commercial activities including 

retail activities, offices, hotel, banking and finance. 

• The LSC shall provide low order goods and services and shall be 

within walking distance from surrounding residential units. 

• Commercial development shall generally be low rise except for main 

commercial buildings such as hotels and office buildings. 

9-34-5



National Park 

• Parkland to incorporate both conservation and biological as well as 

recreational functions. Plants of botanical and landscape significant 

and collection of interesting bird life species are among the attraction 

being planned for the park. 

• Parkland to act as major green area that can serve as an ecological 

showcase of the natural environment. 

• Parkland to provide both passive and active activities within a natural 

setting. 

• Parkland to provide educational knowledge on ecology, botany, 

wildlife, and natural vegetation to all park users and visitors. 

• Administration buildings and parking areas will also accommodate 

other facilities like refreshment kiosk, information centre and 

camping centre store to provide rentals of camping equipment. 

• Circulation include hiking trail, jogging and bicycle track. Bicycle 

track should be looping on the more gentle slope areas to enable 

cyclists to visit various site of the national park. 

• Jogging track should loop through and slope gradient of not more than 

10%. It will also link through the major sites of the park. 






development of the intelligent mosque. 


electricity and telecommunication facilities for a ready, link up to IT 

facilities. 

9-34-6


• Smart school will be the main education system with IT infrastructure 


• 100% uninterrupted electricity and communication facilities be 

provided within schools for ready link up to IT facilities. 

• High tech facilities be made available to all police stations and one out 






authorities. 

9-34-7


9.35 Physical Planning Guidelines for The MSC - HIGH-TECH 

PARK 


(MSC) 

Volume 

Volume Eight - High-Teck Park 


Review 

Adoption 

Background 

No 



Planning 



2.1 High-Tech Industry 

2.2 Neigbourhood/Residential Area 

2.3 Commercial/Local Centre 




4.0 Housing 














9-35-1


The development of the High-Tech Park will consist of the following 

major landuse zones : 

• High-tech industry zone 

• Institution zone 

• Research and development zone 



High-Tech Industry 

• Image of development should be 'high technology' where every building 

will be able to project a certain prestige or corporate status with 

strategic and prominent location as well as quality landscaping. 

• Attractive interior and exterior environment should be created to 

attract middle management group and highly skilled and knowledge 

workers. 

• Flexible space layout should be provided. 

• Provision of large column-free space exceeding 3,000 square metres 

should be given priority. 

• Space for future expansion of high-tech industrial activities should be 

considered. 

• Adequate, comfortable, accessible and safe parking facilities for the 

employees and visitors should be provided according to planning 

standards. 

Neighbourhood/Residential Area 

9-35-2



environment, 

• Provide facilities for pedestrian, cyclist and disabled persons in the 




• Types and design of building should take into consideration the 


the area. 


• Accessibility to water bodies or open spaces. 


and rivers. 



belonging'. 



Commercial/Local Centre 

• Commercial buildings/complexes should not exceed 5 storeys (with the 

exception of 'landmark' buildings, subject to the plot ratio and other 

site development control). 

• Building designs should emphasize quality finishes and quality 

landscaping. 

• Building design should have a strong sense of character and identity. 

• 'Box-like' or 'slab shaped' building designs should be avoided. 

• Promote and encourage innovative building designs which consists of 

unique and attractive urban designs elements such as internal 


9-35-3



• The Minimum Area to be considered for planning approval within the 

high technology park area (conversion, sub-division or layout approval) 

is 20 hectares. 

• Enterprises or industries planned within the high technology park 

should be clustered as an enterprise village. Each enterprise village 

will comprise of at least 40 establishments. 

• The minimum lot size for each establishment within the high 

technology area is 0.5 hectare. A suitably large area of land is needed 

for each establishment to allow meaningful landscaping in creating a 

park-like environment. This will ensure a high environmental quality 

is maintained. 

• 3 intensity types in terms of overall gross plot ratios (GPR): Low 

intensity area with maximum GPR of 0.5; Medium intensity area with 

maximum GPR of 0.8; High intensity area with maximum GPR of 1.5. 

• Maximum number of storeys permissible is 4 storeys for low intensity 

area, and 5 storeys for medium and high intensity area. 

• A minimum of 30% of the individual lot site area should be landscaped 

and be set aside as green area. 

• Building setback is to be provided between buildings and road besides 

providing a green buffer and landscaping for each lot. The front setback 

for each individual lot should be at least 9m while a minimum of 6m for 

all side setbacks. 


9-35-4


• Each residential development shall contain a mix of house types of 

which a minimum of 20% is for low cost, 10% low medium cost and 10% 

medium cost. 

• The residential development will be developed to cater the needs of top 

management and workers. 

• To sustain a good quality of life and comfort by establishing an 

attractive pedestrian circulation system. 

• Each residential development shall be self-sufficient in terms of 


• The intensity of housing will be based on 15 units per hectare for low 


per hectare for high density. 

• Multiple storey housing is permissible in high density housing zone 

and the minimum site area is 0.8 hectare. 


• District Shopping Centre (DSC) and Local Shopping Centre (LSC) shall 

be the commercial centres for the High-Tech Park. 

• The main commercial centre shall be the DSC which shall provide low 

and high order goods and services. The DSC shall be supported by the 

LSC which shall provide low order goods and services for the local 

residents. The LSC shall be within walking distance from all 

residential units and shall be supported by lower order community 

facilities. 

• Commercial buildings within the centre shall be of modern and 

futuristic design to reflect the area's image of High-Tech Park. 

• All buildings shall be low rise and attractively landscaped to reflect the 

area's park-like environment. 

• The centre shall also be developed as a Business Industrial Centre and 

supported by an Exhibition Centre and a Wholesale Centre. Corporate 

9-35-5


Offices shall be allowed in the centre which shall serve all the business 

industrial needs within the area. 

9.35.5 OPEN SPACE AND RECREATION 

• Open space area at the highest spot, constitute natural environment 

within forest area and natural slope. This area can be utilised as 

outdoor open space for picnicking and camping. 

• The central park should be designed with urban plaza and water 

features with seating areas and flower gardens, can be utilized as 

community spots for relaxation in urban setting. 

• Industrial zones should be planted with rows of screen shade trees to 

provide separation between industrial zones and other neighbouring 

landuse activities. The buffer area should be designed with mounds 

and interplay between plants and landform. 



main centre/focus of community and religious activity e.g. Rakan 





electricity and telecommunication facilities for a ready, link up to IT 

facilities. 

• Smart schools will be the main education system with IT infrastructure 


9-35-6


• 100% uninterrupted electricity and communication facilities be 

provided within the school for ready link up to IT facilities. 

• High-tech facilities be made available to all police stations and one out 


• Modernised civil services through electronic government and IT 


• To provide adequate community facilities in accordance with planning 


authorities. 

9-35-7

BAB 9 - JPBD

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?