Kulit dan Pembahagi - JPBD

Laporan AkhirCENTRAL FOREST SPINEPELAN INDUK RANGKAIAN EKOLOGI

KANDUNGAN1.0 Pengenalan1.1 Latar Belakang 1-11.2 Objektif Pelan Induk CFS 1-31.3 Kawasan Pelan Induk CFS 1-31.4 Visi untuk Pelan Induk CFS 1-52.0 Kepentingan Rangkaian Ekologi2.1 Fragmentasi Habitat Semulajadi 2-12.2 Fragmentasi Hutan Semenanjung Malaysia 2-62.3 Kepentingan Pergerakan Jarak Jauh Babi Berjanggut dalam kawasan 2-7Pelan Induk CFS2.4 Rangkaian Ekologi – Penyelesaian untuk Fragmentasi Habitat 2-82.5 Contoh dari Negara-negara Lain 2-103.0 Rangkaian Ekologi CFS3.1 Rangkaian Ekologi CFS1 3-13.1.1 Rangkaian Utama (PL) 3-83.1.2 Rangkaian Sekunder (SL) 3-443.1.3 Rangkaian Rentas Sempadan (Trans-Boundary) 3-863.1.4 Cadangan 3-883.2 Rangkaian Ekologi CFS2 3-893.2.1 Rangkaian Utama (PL) 3-893.2.2 Rangkaian Sekunder (SL) 3-1283.3 Kajian Kes 3-1643.3.1 Kajian Kes CFS1 3-1641. CFS1 - PL1: HS Tanum (Greater Taman Negara) – HS Sg. Yu 3-164(Main Range)2. CFS1 - PL2: HS Temenggor (Main Range) – Taman Negeri 3-211Royal Belum (Banjaran Utama)3. CFS1 - SL2: Rezab Hidupan Liar Krau– HS Bencah – HS Som 3-265– HS Yong3.3.2 Kajian Kes CFS2 3-3141. CFS2 - PL1: HS Labis Timur– HS Mersing – HS Lenggor 3-3142. CFS2 - PL2: HS Lesong – HS Resak 3-3553. CFS2 – PL4: HS Bukit Ibam – HS Sg. Marong - HS Lesong 3-4004.0 Garis Panduan Umum untuk Rangkaian Ekologi4.1 Aplikasi Garis Panduan untuk Rangkaian Utama dan Sekunder 4-14.2 Lintasan Hidupan Liar 4-14.2.1 Latarbelakang 4-1

4.2.2 Aplikasi Garis Panduan 4-24.2.3 Rujukan Lain 4-24.2.4 Lintasan Sedia Ada dalam Semenanjung Malaysia 4-34.2.5 Merancang Lintasan Hidupan Liar 4-34.2.6 Pertimbangan Berfungsi dalam Lintasan Hidupan Liar 4-74.2.7 Lokasi Lintasan 4-84.2.8 Jenis Lintasan Hidupan Liar 4-84.2.9 Pemilihan Jenis Lintasan Hidupan Liar 4-134.2.10 Pembinaan 4-134.2.11 Selepas Pembinaan/Penyelenggaraan 4-144.3 Garis Panduan untuk Aktiviti Eko-pelancongan dalam Rangkaian Ekologi 4-154.3.1 Latarbelakang 4-154.3.2 Kawasan Zon Pelancongan dalam Rangkaian Ekologi 4-154.3.3 Garis Panduan Ekopelancongan berdasarkan Kategori Tarikan 4-164.3.4 Garis Panduan Bagi tahap Tampungan dan Had Perubahan 4-20Yang Boleh Diterima4.3.5 Garis Panduan untuk Penyertaan Komuniti Tempatan 4-214.4 Garis Panduan untuk Amalan Pengurusan Pertanian Mampan dalam 4-23Sektor Perladangan4.4.1 Objektif Garis Panduan 4-244.4.2 Prinsip Pengurusan 4-244.5 Garis Panduan untuk Pembangunan Pertanian Mampan Mengelilingi 4-30Kawsasan 'Wetland'4.5.1 Tujuan Garis Panduan 4-304.5.2 Prinsip Umum 4-304.5.3 Garis Panduan 4-304.6 Garis Panduan untuk pembangunan Tanah Gambut untuk Pertanian 4-334.6.1 Tujuan Garis Panduan 4-334.6.2 Prinsip Umum 4-334.6.3 Garis Panduan 4-334.6.4 Garis Panduan bagi Pemuliharaan 4-364.7 Garis Panduan Bagi Perhutanan dan Penghutanan Semula 4-374.7.1 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis A 4-384.7.2 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis B 4-384.7.3 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis C 4-384.7.4 Garis Panduan Perhutanan Bagi Kawasan Lain Dalam Rangkaian Kritikal 4-394.7.5 Cadangan Spesis untuk Penghutanan Semula 4-404.8 Garis Panduan bagi Tanah Sepanjang Rizab Sungai dan Koridor 4-41Riparian dalam Koridor Ekologi4.8.1 Objektif 4-414.8.2 Definisi 4-414.8.3 Pertimbangan bagi Pembangunan Sepanjang Rizab Sungai dan Pengwujudan 4-42Koridor Riparian4.9 Penempatan dan Perkampungan 4-444.9.1 Penempatan dalam Rangkaian Utama (PL) 4-444.9.2 Penempatan Berdekatan dengan Koridor Hidupan Liar dalam 4-44Rangkaian Utama, Hutan Simpan dan/atau dalam RangkaianSekunder (SL)

4.10 Garis Panduan Bagi Mengurangkan Konflik Hidupan Liar-Manusia 4-454.10.1 Objektif 4-454.10.2 Latihan Pengurusan Terbaik Bagi Konflik Gajah-Manusia 4-464.10.3 Amalan Pengurusan Terbaik Untuk Konflik Harimau-Manusia 4-474.10.4 Amalan Pengurusan Terbaik Bagi Konflik Manusia-Hidupan Liar (Umum) 4-484.11 Garis Panduan Bagi Anti-Pemburuan Untuk Rangkaian CFS 4-484.11.1 Objektif 4-494.11.2 Garis Panduan 4-495.0 Pelan Pelaksanaan5.1 Rangka Kerja Institusi secara Keseluruhan 5-15.1.1 Aspek Dasar 5-15.1.2 Pembentukan Program dan Perancangan 5-45.1.3 Pelaksanaan Pelan dan Program 5-45.1.4 Pemantauan 5-65.2 Strategi Pelaksanaan Rangkaian Ekologi dan Tanggungjawab 5-95.2.1 Prinsip Perlaksanaan 5-95.2.2 Tanggungjawab untuk Pelaksanaan 5-105.3 Tempoh Pelaksanaan 5-625.4 Cadangan Model Kewangan untuk Rangkaian Ekologi 5-875.4.1 Pembiayaan Persekutuan sebagai Sumber Utama Kewangan 5-895.4.2 Geran Khas Persekutuan untuk Negeri 5-915.4.3 Inisiatif Swasta dan Derma 5-915.4.4 Cadangan Dana Amanah Kebangsaan untuk Biodiversiti 5-925.5 Kos dan Mekanisma Pembiayaan untuk Pelaksanaan 5-965.5.1 Anggaran Kos, Mekanisma Pembiayaan dan Sumber Pembiayaan 5-965.5.2 Analisis Ekonomi Pelaksanaan Rangkaian Ekologi 5-122

Senarai JadualJadual 1.1: Daerah dalam Kawasan CFS 1-4Jadual 3.3.1: KPI bagi Mencapai ‘Functional Linkages’ 3-165Jadual 3.3.2: Kawasan dan Peratusan Bentuk Muka Bumi di PL1:Tanum- Sungai Yu 3-167Jadual 3.3.3: Kawasan dan Peratusan Cerun di PL1:Tanum- Sungai Yu 3-168Jadual 3.3.4: Kelas Kesesuaian Tanah Rangkaian Ekologi PL1 3-170Jadual 3.3.5: Gunatanah Semasa Rangkaian Ekologi PL1 3-172Jadual 3.3.6: Penerapan ESA untuk PL1 3-178Jadual 3.3.7: Kuantiti Trafik dan Komposisi di Sepanjang Jalan Persekutuan 08 3-194Jadual 3.3.8: Anggaran Kos Bagi Tahap 1 3-198Jadual 3.3.9: Anggaran Kos Bagi Tahap 2 3-198Jadual 3.3.10: Jumlah Kos PL1 3-203Jadual 3.3.11: Peranan-peranan Institusi Berkaitan Dengan Rangkaian Ekologi PL1 3-205Jadual 3.3.12: Implikasi Perundangan Berkaitan Dengan Rangkaian Ekologi PL1 3-207Jadual 3.3.13: KPI untuk Mencapai Fungsian Rangkaian 3-213Jadual 3.3.14: Keluasan dan Peratus Bentuk Muka Bumi PL2 3-215Jadual 3.3.15: Keluasan dan Peratus Kecerunan PL2 3-215Jadual 3.3.16: Keluasan Kelas Kesesuain Tanah di Koridor PL2 3-217Jadual 3.3.17: Guna Tanah Semasa, 2006 Bagi Koridor PL2 3-219Jadual 3.3.18: Aplikasi KSAS untuk Rangkaian Utama (PL2) 3-226Jadual 3.3.19: Unjuran Penduduk 2002-2015 3-230Jadual 3.3.20: Cadangan Pembangunan di dalam Koridor PL2 3-232Jadual 3.3.21: Isipadu dan Komposisi Lalulintas di Hulu Perak 3-246Jadual 3.3.22: Anggaran Kos Untuk Tahap I 3-251Jadual 3.3.23: Anggaran Kos Untuk Tahap 2 3-251Jadual 3.3.24: Kos Keseluruhan PL2 3-256Jadual 3.3.25: Pengurusan Institusi di Dalam Koridor Ekologi PL2 3-259Jadual 3.3.26: Strategi Utama 3-260Jadual 3.3.27: KPI bagi Mencapai ‘Functional Linkages’ 3-267Jadual 3.3.28: Kawasan dan Peratusan ‘Terrain’ 3-269Jadual 3.3.29: Kawasan dan Peratusan Kecerunan SL2 3-270Jadual 3.3.30: Kelas Kesesuaian Tanah Rangkaian Ekologi SL2 3-271Jadual 3.3.31: Gunatanah Semasa, 2006 Rangkaian Ekologi SL2 3-273Jadual 3.3.32: Penggunaan KSAS untuk SL2 3-280Jadual 3.3.33: Bilangan Peladang di SL2 3-286Jadual 3.3.34: Status Kerja Menaiktaraf Jalan Persekutuan 64, Benta-Jerantut 3-299Jadual 3.3.35: Kos Keseluruhan SL2 3-306Jadual 3.3.36: Peranan Institusi Berkaitan Dengan Rangkaian Ekologi SL1 3-308Jadual 3.3.37: Strategi Utama 3-309Jadual 3.3.38: Profil Penduduk dan Sosioekonomi 3-324Jadual 3.3.39: Ladang di Dalam dan Sekeliling PL1 3-325Jadual 3.3.40: Pengagihan Hutan Perlindungan dalam Lingkungan CFS2 3-326Jadual 3.3.41: Permohonan Bagi KSAS untuk PL1 3-327Jadual 3.3.42: Kriteria dan Cadangan Penyelesaian Untuk PL1 3-344Jadual 3.3.43: Kriteria dan Cadangan Penyelesaian Untuk Kawasan Berhampiran PL1 3-345Jadual 3.3.44: Anggaran Kos Untuk Peringkat 1 3-350

Senarai JadualJadual 4.17: Garis Panduan Pembangunan Sepanjang Rizab Sungai dan 4-42Pengwujudan Koridor RiparianJadual 5.1: Fungsi Tanggungjawab Utama untuk Rangkaian Ekologi 5-8Jadual 5.2: Strategi Pelaksanaan untuk Rangkaian Utama dan Sekunder CFS1 5-11Jadual 5.3: Pelaksanaan Strategi untuk Rangkaian Utama dan Sekunder CFS2 5-36Jadual 5.4: Jangka Masa Pelaksanaan Bagi Rangkaian Ekologi CFS 1 5-64Jadual 5.5: Jangka Masa Pelaksanaan Bagi Rangkaian Ekologi CFS 2 5-79Jadual 5.6: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan 5-96Jadual 5.7: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan oleh Jenis Rangkaian 5-96Jadual 5.8: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan Rangkaian Prioriti dan 5-97Bukan-PrioritiJadual 5.9: Anggaran Kos Rangkaian Ekologi CFS 1 5-98Jadual 5.10: Kos Anggaran Rangkaian Ekologi CFS2 5-121Jadual 5.11: Anggaran Kos dan Faedah Pendapatan daripada Karbon CFS1 5-125Jadual 5.12: Anggaran Kos dan Keuntungan Pendapatan daripada Karbon CFS2 5-126Jadual 5.13: Analisis Ekonomi Rangkaian Ekologi 5-132Jadual 5.14: Analisa Sensitiviti 5-133

Senarai RajahRajah 3.1.26: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL9: HS Jeli – HS Sg. Sator 3-74– HS SokortakuRajah 3.1.27: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL10: HS Chabang Tongkat 3-77– HS Ulu Sat – HS TemanganRajah 3.1.28: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 11: HS Bukit Kinta 3-80– HS Bujang MelakaRajah 3.1.29: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 12: HS Bubu – Hutan Paya 3-83Bakau MatangRajah 3.1.30: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 13: HS Gunung Bongsu 3-85– HS Gunung InasRajah 3.1.31: Rangkaian Rentas Sempadan 3-88Rajah 3.2.1: Guna Tanah CFS2- PL1: HS Labis Timur– HS Mersing – HS Lenggor 3-95Rajah 3.2.2: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - PL1: HS Labis Timur – HS Mersing 3- 96– HS LenggorRajah 3.2.3: Guna Tanah CFS2 - PL2: HS Lesong – HS Resak 3- 102Rajah 3.2.4: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL2: HS Lesong – HS Resak 3-103Rajah 3.2.5: Guna Tanah CFS2 - PL3: HS Panti – HS Ulu Sedili 3-108Rajah 3.2.6: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL: 3 HS Panti – HS Ulu Sedili 3-109Rajah 3.2.7: Guna Tanah CFS2 – PL4: HS Bukit Ibam – HS Sg. Marong - HS Lesong 3-114Rajah 3.2.8: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 PL4: HS Bukit Ibam – HS Sg. Marong 3- 115- HS LesongRajah 3.2.9: Guna Tanah CFS2 – PL5: HS Kedondong – HS Pekan - HS Nenasi 3-120Rajah 3.2.10: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL5: HS Kedondong – HS Pekan 3- 121& HS NenasiRajah 3.2.11: Guna Tanah CFS2 – PL6: Rizab Ramsar Bera 3-126Rajah 3.2.12: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL6: Rizab Ramsar Bera 3-127Rajah 3.2.13: Guna Tanah CFS2 – SL1: HS Lepar – HS Bekelah 3-132Rajah 3.2.14: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – SL1: HS Lepar – HS Bekelah 3-133Rajah 3.2.15: Guna Tanah CFS2 - SL2: HS Chini – HS Lepar Rajah 3-137Rajah 3.2.16: Pelan Pelaksanaan Strategi CFS2 - SL2: HS Chini – HS Lepar 3-138Rajah 3.2.17: Guna Tanah CFS2 - SL3: HS Raja Musa – HS Bukit Tarek 3-143– HS Bukit GadingRajah 3.2.18: Pelan Strategi Pelaksanaan - SL3: HS Raja Musa – HS Bukit Tarek 3-144– HS Bukit GadingRajah 3.2.19: Guna Tanah CFS2 - SL4: HS Mersing – HS Jemaluang 3-148Rajah 3.2.20: Pelan Strategi Pelaksanaan - SL4: HS Mersing – HS Jemaluang 3-149Rajah 3.2.21: Guna Tanah CFS2 - SL5: HS Panti – HS Kuala Sedili 3-153Rajah 3.2.22: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL5: HS Panti – HS Kuala Sedili 3-154Rajah 3.2.23: Guna Tanah CFS2 - SL6: HS Setul – HS Triang 3-158Rajah 3.2.24: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL6: HS Setul – HS Triang 3-159Rajah 3.2.25: Guna Tanah CFS2 - SL7: HS Angsi – HS Berembun 3-162Rajah 3.2.26: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL7: HS Angsi – HS Berembun 3-163Rajah 3.3.1: Kawasan Sediada di CFS1-PL1 3-166Rajah 3.3.2: Pelan Lokasi 3-168Rajah 3.3.3: Kecerunan 3-169

Senarai RajahRajah 3.3.4: Tanah 3-171Rajah 3.3.5: Hidrologi 3-173Rajah 3.3.6: Gunatanah PL1 3-174Rajah 3.3.7: Hutan Semasa PL1 3-176Rajah 3.3.8: Habitat Hidupan Liar 3-177Rajah 3.3.9: Status Hidupan Liar PL1 3-177Rajah 3.3.10: Kawasan Sensitif Alam Sekitar Di Negeri Pahang 3-179Rajah 3.3.11: Pelan Alam Sekitar PL1 3-180Rajah 3.3.12: Status Tanah PL1 3-183Rajah 3.3.13: Pertanian 3-184Rajah 3.3.14: Pelancongan 3-187Rajah 3.3.15: Kadar Peningkatan Trafik Tahunan 3-195Rajah 3.3.16: Jalan Raya dalam Kawasan PL 1 3-195Rajah 3.3.17: Jalan Raya dalam Kawasan PL 1 3-195Rajah 3.3.18: Cadangan Lokasi Hidupan Liar di PL1 3-197Rajah 3.3.19: Cadangan Jalan Atas di PL1 3-197Rajah 3.3.20: Pelan Pembangunan Koridor Bagi PL1 3-202Rajah 3.3.21: Litupan Kawasan Sediada 3-212Rajah 3.3.22: Pelan Lokasi PL2 3-216Rajah 3.3.23: Bentuk Muka Bumi PL2 3-216Rajah 3.3.24: Kelas Tanah 3-218Rajah 3.3.25: Hidrologi 3-220Rajah 3.3.26: Gunatanah PL2 3-221Rajah 3.3.27: Hutan 3-223Rajah 3.3.28: Habitat Hidupan Liar 3-224Rajah 3.3.29: Binatang Yang Ditemui di Hutan Simpan Berdekatan Koridor PL2 3-224Rajah 3.3.30: Pengurusan Alam Sekitar Negeri Perak 3-228Rajah 3.3.31: KSAS 3-229Rajah 3.3.32: Penduduk Grik, Banding dan Royal Belum dari 2002-2015 3-230Rajah 3.3.33: Status Tanah PL2 3-233Rajah 3.3.34: Perancangan Pembangunan Pertanian Sepanjang Lebuhraya Grik-Jeli 3-234Rajah 3.3.35: Pertanian 3-236Rajah 3.3.36: Pelancongan 3-239Rajah 3.3.37: Pertumbuhan Lalu-Lintas Tahunan 3-246Rajah 3.3.38: Cadangan Lintasan Hidupan Liar PL2 – Kawasan A 3-248Rajah 3.3.39: Cadangan Lintasan Hidupan Liar PL2 – Kawasan B 3-249Rajah 3.3.40: Cadangan Lintasan Hidupan Liar PL2 – Kawasan C 3-249Rajah 3.3.41: Lintasan Hidupan Liar Jenis ‘Underpass Viaduct’ di PL2 3-250Rajah 3.3.42: Keseluruhan Pembangunan Koridor Untuk PL2 3-255Rajah 3.3.43: Litupan Tanah Sedia Ada di SL2 3-266Rajah 3.3.44: Pelan Lokasi 3-269Rajah 3.3.45: Kecerunan 3-270Rajah 3.3.46: Tanah 3-272Rajah 3.3.47: Hidrologi 3-274Rajah 3.3.48: Guna Tanah SL2 3-275

Senarai RajahRajah 3.3.49: Hutan 3-278Rajah 3.3.50: Habitat Hidupan Liar 3-279Rajah 3.3.51: KSAS 3-282Rajah 3.3.52: Status Tanah 3-284Rajah 3.3.52: Jenis Tanah di SL2 3-285Rajah 3.3.53: Gunatanah Pertanian Bagi SL2 3-286Rajah 3.3.54: Pertanian 3-288Rajah 3.3.55: Pelancongan 3-292Rajah 3.3.56: Strategi Pengurusan Untuk SL2 3-298Rajah 3.3.57: Kerja Menaiktaraf Untuk Jalan Persekutuan 3-300Rajah 3.3.58: Rekabentuk dan Pembinaan Jalan 3-301Rajah 3.3.59: Rekabentuk terowong 3-302Rajah 3.3.60: Pelan Induk Pembangunan Keseluruhan Koridor SL2 3-305Rajah 3.3.61: Rangkaian Ekologi dalam CFS2-PL1 3-315Rajah 3.3.62: Guna Tanah Sedia Ada di CFS2-PL1 3-317Rajah 3.3.64: Cadangan Laluan Atas Sepanjang RF50 Jalan FELDA Nitar 3-352Rajah 3.3.65: Cadangan Laluan Bawah Sepanjang RF50 Timur Persimpangan 3-353FELDA NitarRajah 3.3.66: Guna Tanah Sedia Ada CFS2-PL2 3-358Rajah 3.3.67: Pemuliharaan Hutan Dalam Rancangan Struktur Negeri Pahang 3-362Rajah 3.3.68: Cadangan Tindakan Pelaksanaan Bagi PL2 3-370Rajah 3.3.69: Keadaan Semasa Jalan FR63 3-384Rajah 3.3.70: Cadangan Laluan Bawah Sepanjang Jalan FR63 3-385Rajah 3.3.71: Rangkaian Ekologi di CFS2-PL4 3-401Rajah 3.3.72: Kegunaan Tanah 3-403Rajah 3.3.73: Guna Tanah Sedia Ada di CFS2-PL4 3-404Rajah 3.3.74: Cadangan Pembangunan Dalam Rancangan Tempatan Daerah Rompin 3-408Rajah 3.3.75: Cadangan Tindakan Pelaksanaan Bagi CFS2-PL4 3-410Rajah 4.1: Carta Alir Keputusan 4-5Rajah 4.2: Pendekatan Landskap Pada Perlindungan Biodiversiti 4-39Rajah 4.3: Rajah Koridor Riparian 4-42Rajah 5.1: Rangka kerja Institusi Keseluruhan untuk Koridor Ekologi 5-3Rajah 5.2: Mekanisma Perlaksanaan di antara Majlis, Agensi Utama 5-5dan Agensi SokonganRajah 5.3: Cadangan Model Kewangan untuk Rangkaian Ekologi 5-88Rajah 5.4: Model Indikatif untuk Cadangan Dana Amanah Kebangsaan 5-94pada Biodiversiti

pengenalan

1.0 PengenalanPelan Induk Rangkaian Ekologi ini bertujuan untuk membina semula, mengekalkan danmeningkatkan hubungan di antara baki kawasan hutan utama di Semenanjung Malaysia,yang membolehkan wujudnya satu rangkaian hutan secara fizikal dan bersambung disepanjang kawasan Central Forest Spine (CFS) Semenanjung Malaysia. Pelan Induk ini akanmenjadi rujukan awal kepada pemuliharaan biodiversiti di peringkat asas dan juga sebagairujukan utama melibatkan mana-mana perancangan masa hadapan terhadap penggunaantanah di kawasan CFS.1.1 Latar BelakangSebahagian besar bahagian tengah Semenanjung Malaysia merupakan kawasanhutan tropika yang kompleks terdiri daripada hutan pedalaman, hutan paya gambutdan hutan paya bakau. Hutan-hutan ini bukan sahaja penting dan kaya dari aspekbiologi, tetapi lebih kepada fungsi lain-lain ekologi seperti kawasan tadahan air.Pada masa ini, habitat hutan semakin terancam kerana kebanyakan kawasan hutantelah diterokai untuk guna tanah lain dan secara tidak langsung kawasan hutan yangselebihnya bakal terdedah kepada ancaman dan tekanan pembangunan yang lebihpesat.Rancangan Fizikal Negara (RFN) telah mengenalpasti bahawa fragmentasi hutanmewakili salah satu dari ancaman utama kepada pemuliharaan biodiversiti danekosistem yang baik. Oleh itu, Rancangan Fizikal Negara (RFN) menggariskanmelalui Polisi 19, perlunya kawasan CFS sebagai tulang belakang kepada KawasanSensitif Alam Sekitar (KSAS) ataupun Environmentally Sensitive Area (ESA) diSemenanjung Malaysia.Rancangan Fizikal Negara mengenalpasti bahawa pemuliharaan hutan penting dalampengurusan tanah negara yang optimum dan juga kepelbagaian penggunaankawasan hutan akan lebih dipertingkatkan melalui kawasan CFS yang telahdikenalpasti beserta strategi dalam mewujudkan jaringan dan koridor ke kawasanhutan simpan yang lebih terpencil. Maka, penyatuan kawasan hutan yang telahterpecah ini sangat penting dalam mewujudkan keseimbangan di antara aruspembangunan dan aktiviti pemuliharaan (Rancangan Fizikal Negara, 2005).Walaupun Rancangan Fizikal Negara merupakan dokumen polisi di peringkatnasional tetapi ia tidak memperincikan sempadan spatial dan pengurusan sertafungsi kawasan kajian CFS, namun jelas sekali bahawa kawasan CFS ini adalah`green heart’ yang teramat penting di Semenanjung Malaysia yang merangkumirangkaian kawasan hutan utama yang terbesar dan juga habitat kritikal bagitumbuh-tumbuhan dan haiwan. Kawasan tumpuan bagi `green heart’ diSemenanjung Malaysia adalah merupakan empat kompleks hutan seperti yang telahdikenalpasti di dalam Rancangan Fizikal Negara (Rujuk Rajah 1.1).1-1

Rajah 1.1: KompleksHutan CFS SemenanjungMalaysia1. Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan2. Taman Negara-BanjaranTimur3. Pahang Tenggara, Chinidan Bera Wetland4. Taman Endau Rompin –Rizab Hidupan LiarKluangFakta 1.1:Polisi Rancangan Fizikal Negara dan Langkah dalam mewujudkan Rangkaian EkologiRancangan Fizikal Negara 19: CFS perlu diwujudkan sebagai tulang belakang kepadaKawasan Sensitif Alam Sekitar.Langkah:• Kajian perlu dilakukan untuk menentukan kemungkinan mewujudkan semula integritidan sambungan hutan dan paya melalui perlaksanaan rangkaian di antara empatkompleks hutan utama berikut:a. Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan,b. Taman Negara-Banjaran Timur,c. Pahang Tenggara, Chini dan Bera Wetland,d. Taman Endau Rompin - Rizab Hidupan Liar Kluang• Sungai boleh digunakan sebagai koridor penghubung untuk mengekalkan integriti dansambungan ekosistem hutan. Rancangan Struktur dan Rancangan Tempatan perlumenerapkan konsep penggunaan sungai dan hutan sebagai tunjang dalam memajukanrangkaian kawasan rekreasi berjajar bagi mengekalkan keseimbangan ekologi.Sumber: Rancangan Fizikal Negara, 20051-2

1.2 Objektif Pelan Induk CFSPelan Induk ini menitikberatkan objektif jangkapanjang dalam membina semula, mengekalkan danmeningkatkan hubungan di antara baki kawasan hutanutama di Semenanjung Malaysia. Setelah dibentuk,kawasan CFS bakal mewujudkan satu rangkaian hutansecara fizikal dan bersambung dari Johor sehingga kekawasan perhutanan di negeri-negeri di sebelah utaraSemenanjung Malaysia.ObjektifMembina semula,mengekalkan danmeningkatkan hubungandi antara kawasan liputanhutan CFS diSemenanjung MalaysiaManfaat utama Pelan Induk ini adalah bagi mengurangkan kesan negatiffragmentasi hutan terhadap aspek biodiversiti yang akan dapat memastikankeseluruhan spesis yang terdapat di dalam hutan akan terpelihara sertamengekalkan kawasan di mana berlangsungnya proses ekologi tersebut. Manfaatsampingan pula adalah sebagai ‘stepping stone’ bagi meningkatkan kesinambunganuntuk sebahagian habitat.Kawasan sekitar CFS juga turut sensitif terhadap persekitarannya kerana terletakberhampiran dengan kawasan perlindungan, kawasan tadahan air dan/atau mukabumi yang berbatu-batan. Rancangan Fizikal Negara mengesyorkan pemuliharaankawasan persekitaran sensitif ini dan menyatakan bahawa Kawasan Sensitif AlamSekitar(KSAS) perlu diintegrasikan di dalam perancangan dan pengurusanpenggunaan tanah dan sumber alam semulajadi dalam memastikan pembangunganmampan 1 . Oleh itu, CFS dapat didefinisikan sebagai mega-KSAS; yang terdiridaripada hutan tropika dan kawasan bukan hutan.Maka, Pelan Induk akan menyediakan rangka kerja untuk;1. Strategi rangkaian dalam menghubungkaitkan pusat perhutanan yang utamaatau kepulauan hutan; di mana rangkaian utama dan sekunder akandikenalpasti.2. Cadangan bagi pencegahan, inisiatif dan tindakan yang diperlukan dalamstrategi rangkaian yang telah dicadangkan, dan3. Dana dan mekanisma pelaksanaan untuk menggalak kesinambungan koridortersebut.1.3 Kawasan Pelan Induk CFSPelan Induk ini meliputi kawasan di selatan Johor sehingga ke kawasan perhutanandi negeri-negeri di sebelah utara Semenanjung Malaysia melibatkan lapan (8) negeriiaitu Johor, Negeri Sembilan, Selangor, Kedah, Perak, Kelantan, Terengganu danPahang (Rujuk Rajah 1.2). Daerah yang terlibat dalam kawasan Pelan Induk iniseperti yang disenaraikan dalam Jadual 1.1.1 Rancangan Fizikal Negara, 2005-2020, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia1-3

Rajah 1.2: KawasanPelan Induk CFSKawasan CFS1Sempadan CFS2Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran NakawanTaman Negara-BanjaranTimurPahang Tenggara, Chinidan Bera ‘Wetland’Taman Endau Rompin –Rezab Hidupan LiarKluangJadual 1.1: Daerah dalam Kawasan CFSKedah Perak Kelantan Terengganu1.2.3.4.5.6.Kubang PasuPadang TerapSikPendangBalingKulim1.2.3.4.5.6.Hulu PerakSelamaLarut dan MatangKuala KangsarKintaBatang Padang1.2.3.4.5.6.JeliPasir PutihMachangTanah MerahKuala KraiGua Musang1.2.3.4.5.BesutSetiuHulu TerengganuDungunKemamanJohor Pahang Selangor Negeri Sembilan1.2.3.4.KluangKota TinggiMersingSegamat1.2.3.GombakHulu LangatHulu Selangor1.2.3.4.5.6.7.8.9.10.11.MaranBentongKuantanRaubTemerlohBeraPekanRompinLipisCameron HighlandsJerantut1.2.3.4.5.6.JelebuJempolKuala PilahRembauSerembanTampin1-4

Kawasan CFS (seperti yang didefinisikan dalam Rancangan Fizikal Negara) bagiPelan Induk ini, lebih tertumpu kepada utara dan selatan rangkaian kompleks hutanBanjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan, Taman Negara (Pahang),Pahang Tenggara-Chini-Bera Wetland dan Endau Rompin-Rezab Hidupan Liar Kluang.Empat kompleks hutan dalam Pelan Induk CFS ini melibatkan kawasan seluas 5.3hektar.1.4 Visi untuk Pelan Induk CFSVisi Pelan Induk CFS ini adalah supaya pada penghujung jangka masa rancanganperlaksanaan, kesemua empat kompleks hutan yang penting dalam Pelan Induk ini(iaitu Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan, Taman Negara(Pahang), Pahang Tenggara-Chini-Bera Wetland dan Rizab Hidupan Liar EndauRompin-Kluang) diharapkan akan menjadi jaringan hutan yang bersambung; terdiridaripada kawasan hutan yang dilindungi dan dituruti dengan habitat kawasan bukanhutan yang diurus secara mampan.Kajian ini sebagai `pembuka mata’ bagi menunjukkan kepentingan untukmemelihara dan memulihara koridor ekologi. Pemeliharaan dan Pemuliharankoridor ekologi amat penting untuk melindungi dan mengekalkan biodiversiti dalampembangunan mampan. Ia juga secara tidak langsung membantu agensi-agensipelaksana demi kepentingan biodiversiti secara mampan.Pelan Induk ini juga akan menyumbang kepada keseluruhan visi ke arah pewujudankesinambungan atau kawasan pemuliharaan/konservasi yang bersambung meliputikawasan hutan dan bukan hutan yang akan dikekalkan sebagai `green heart’ dalamKawasan Sensitif Alam Sekitar di Semenanjung Malaysia.Ini hanya akan dapat dicapai melalui kewujudan rangkaian ekologi yang akanmembolehkan pergerakan haiwan secara bebas dalam habitat masing-masing, selainmenyediakan eko-habitat semulajadi flora dan fauna yang akhirnya dapat menjaminpemuliharaan sumber biologi dan alam sekitar. Pada masa yang sama, aktivitimanusia yang terkawal di sekeliling kawasan kompleks hutan dan rangkaian ekologiini akan dapat mengekalkan nilai biodiversiti dan fungsi kompleks hutan,mengurangkan kesan aktiviti manusia tersebut ke atas alam semulajadi danmenghalang konflik manusia dan haiwan baik di hutan mahupun di kawasan lain.Kesan jangka panjang akan menunjukkan bahawa dengan wujudnya rangkaianekologi serta pengurusan tanah yang terkawal di sekitarnya, ianya mampumenyumbang kepada integriti hutan dan ekosistemnya.Bagi mencapai visi ini, pendekatan yang holistik dalam perancangan dan pengurusankompleks hutan dan rangkaian ekologi serta kawasan sekitarnya sangat penting danPelan Induk bagi Rangkaian Ekologi ini akan menyediakan rangka kerja bagimembolehkan wujudnya rangkaian yang bersambung, melalui pengenalpastiancadangan koridor yang bakal dilaksanakan dan juga membentuk strategiperlaksanaan, mekanisma pembiayaan serta garis panduan bagi kawasan rangkaianekologi dan kawasan di sekelilingnya.1-5

kepentinganrangkaian ekologi

2.0 Kepentingan Rangkaian EkologiRangkaian ekologi merupakan elemen penting dalam Pelan Induk CFS. Ia dikenalpasti sebagaikawasan di mana penglibatan yang aktif diperlukan untuk mewujudkan semula kesinambungan(connectivity) di dalam kawasan CFS.2.1 Fragmentasi Habitat SemulajadiFragmentasi habitat adalah pecahan habitat semulajadi kepada kelompok-kelompokyang terpisah. Ia berlaku secara semulajadi melalui proses iklim dan geologi yang bolehmengubah lanskap, seperti kenaikan paras laut apabila sungai bertukar laluan atautanah runtuh yang boleh membentuk halangan. Walau bagaimanapun, kejadian alamtersebut berlaku dalam jangka masa yang panjang di mana kebanyakan bentukkehidupan mampu mengadaptasinya.Fragmentasi habitat terjadi disebabkan aktiviti manusia, pada masa yang sama, ia jugadisebabkan oleh aktiviti seperti pembersihan kawasan tanaman asli untuk tujuan gunatanah selain perhutanan, selalunya melibatkan kawasan yang besar dan berlaku dalamjangka masa yang singkat.Fragmentasi hutan dan kesan dari penebangan hutan telah dikenalpasti sebagai prosesyang mampu merebak dengan cepat dan mendatangkan kesan yang palingmemudaratkan terhadap kawasan tropika sekarang 1 . Kesannya terhadap biodiversitiamat dramatik, seperti dalam kes berikut (rujuk Rajah 2.1: Kesan Penebangan Hutan diSingapura).Fragmentasi habitat memberi kesan berikut:• Pengurangan kadar keseluruhan habitat disebabkan oleh aktiviti pembersihan hutandi kawasan asal;• Pengurangan saiz purata setiap kelompok habitat dari saiz asalnya, dari kelompokyang besar kepada kelompok yang lebih kecil disebabkan proses fragmentasitersebut;• Habitat asal mempunyai pelbagai kelompok dengan fungsi yang berasingan;disebabkan oleh ketidakupayaan spesis asli yang asal (bukan semua spesis) untukbergerak/berpindah di antara kelompok habitat.• Penambahan jumlah „edge habitat‟ berbanding baki kawasan disebabkan nisbahsempadan/kawasan meningkat apabila saiz kelompok asal berkurang (rujuk Fakta2.1) dan,• Penurunan mutlak dalam habitat dalaman (rujuk Fakta 2.2).1 C.Gascon, B.G Williamson and G.A.B da Fonseca (2000), Receding Forest Edges and Vanishing Reserves, Science 288, pp.1356-13582-1

Rajah 2.1:Kesan Penebangan Hutan – Contoh SingapuraSingapura 1819 Singapura 1990Hutan Hujan PrimerHutan hujan primerHutan paya Paya ` air Freshwater’ tawarPaya Bakau bakauHutan sekunder SekunderKawasan Kawasan bandar tanaman dan pertanian & bandarKepupusan di Singapura:MamaliaBurungReptiliaAmfibiaIkanRama-ramaSerangga daun & batang*Decapod CrustaceansTumbuhanNota:Hijau adalah kepupusan(direkodkan) & biruadalah kepupusan(dibuat kesimpulan) diSingapuraDiolah dari buku“Southeast AsianBiodiversity: AnImpending Disaster”;Navjot S. Sodhi et al.,“TRENDS in Ecology andEvolution”, Vol. 19,No.12, Dec. 2004, pp.654-660.% kepupusan spesis2-2

Fakta 2.1:Pendebungaan dan Penyuraian Biji BenihPendebungaan dan penyuraian biji benih adalah dua proses penting dalam memastikantumbuhan dapat terus hidup dan bertahan lebih lama. Begitu juga bagi haiwan danhutan secara keseluruhannya kerana tumbuhan adalah sumber utama dalam rantaimakanan, serta penting dalam membentuk struktur asas habitat hutan hujan tropika.Dalam hutan hujan tropika yang tebal di mana tiupan angin adalah terhad,kebanyakkan tumbuhan bergantung kepada haiwan bagi tujuan pendebungaan danpenyuraian biji benih. Serangga, burung dan kelawar membantu dalam prosespendebungaan dengan cara memindahkan debunga dari bunga ke bunga semasamencari makanan (nektar dan/atau debunga); manakala haiwan pemakan buah(frugivor) pula menyuraikan biji benih ke keseluruhan kawasan hutan melaluinajisnya.Dalam memastikan kesinambungan kitaran hutan, adalah penting bagi haiwan inibergerak secara bebas dan selamat di dalam hutan, serta di antara kelompok hutanyang berbeza. Lebih membimbangkan, kebanyakkan haiwan ini adalah berkeupayaaniaitu mereka hanya bertindak sebagai agen pendebungaan untuk spesis tertentu.Perhatian juga perlu diberikan terhadap spesis tertentu sebegini untukmembolehkannya bergerak merentasi hutan.Antara kumpulan haiwan yang bertindak sebagai agen pendebungaan adalah:• Serangga – termasuklah lebah, rama-rama, kupu-kupu, kumbang• Kelawar – terutamanya kelawar buah• Burung – termasuklah burung kelicap, burung sepah puteri dan burung kelicapjantungAntara kumpulan haiwan yang bertindak sebagai agen penyuraian biji benih adalah:• Kelawar – terutamanya kelawar buah• „Primates‟ – termasuklah lotong, beruk dan ungka• „Rodensia‟ – termasuklah tikus, tupai dan tupai terbang, landak• Beruang• Musang• „Ungulates‟ – termasuklah kebanyakkan spesis rusa dan babi hutan• Burung – termasuklah burung enggang2-3

Fakta 2.2:„Edge Effect‟Fragmentasi hutan mengakibatkan bertambahnya kawasan baki hutan yang terletakberhampiran dengan kawasan tepian hutan. Bahaya „edge effect‟ ini adalah keranakawasan tersebut kini terdedah kepada angin, cahaya matahari dan peningkatansuhu yang boleh menjangkau sehingga ke kawasan pedalaman hutan dari zontransisi. Kesan negatifnya terhadap ekosistem meliputi perubahan komposisikomuniti haiwan dan tumbuhan serta kepelbagaiannya, peningkatan serbuanpemangsa dan pesaing, meningkatnya perpindahan pasif spesis utama dari habitatutamanya, meningkatnya kadar kematian pokok, senang terbakar, perubahan iklimmikro, peningkatan pelepasan karbon terutamanya kerana peningkatan kadarkematian pokok besar.Majoriti kesan ini mungkin menjangkau tidak lebih daripada 1 km, namunsesetengahnya mungkin menjangkau sejauh 5–10 km ke kawasan hutan yang belumterjejas.Perluasan„edgeeffect‟Andaian pergerakan haiwanKompleks Hutan BesarFragmentasi HutanMaka, tidak dapat dinafikan bahawa fragmentasi habitat juga bermaksud pemusnahanhabitat: iaitu ia mengurangkan jumlah baki habitat tumbuhan dan haiwan. Tumbuhandan sebahagian haiwan akan turut terhapus. Spesis yang terhad dari segi taburansetempat atau jarang ditemui terdedah kepada kepupusan setempat sekiranya habitattersebut musnah. Jika ianya tidak hidup di kawasan lain, ini boleh menyumbang kepadakepupusan global. Contohnya, spesis tertentu tumbuhan dan siput yang diketahui hanyawujud di satu atau dua kawasan batu kapur di Malaysia. Pembersihan tumbuhan danpembakaran hutan di kawasan batu kapur ini lazimnya menjadi penyebab utamaberkurangnya peratusan haiwan dan tumbuhan di kawasan tersebut.2-4

Haiwan yang mudah bergerak (terutamanya burung dan mamalia) berkemungkinanbergerak ke kawasan sisa kelompok habitat, yang kebiasaannya sudah melebihi kapasitidari segi sumber makanan, ruang dan perlindungan. Ini menyebabkan berlakunyapersaingan yang lebih sengit yang akhirnya menjurus kepada penghuni asal habitat itudisingkirkan bagi membolehkan populasi habitat itu kembali kepada kapasiti asalnya.Bilangan spesis dalam fragmen habitat dan saiz populasi selalunya berkurang secarakeseluruhannya, atas beberapa sebab:• Bagi kebanyakkan spesis, baki fragmen habitat terlalu kecil bagi menyediakansumber yang cukup (seperti makanan, ruang dan „salt licks‟). Spesis yang mudahbergerak di antara fragmen akan mampu bertahan, manakala spesis yang sebaliknyaakan mati.• Habitat adalah tidak seragam dan kebanyakkan kemusnahan habitat adalah untukpertanian yang memerlukan tanah subur untuk penanaman. Baki fragmen habitattersebut tidak mewakili keseluruhan alam sekitar. Contohnya, tanah rendah yangsubur akan digunapakai, yang tinggal hanyalah habitat di tanah curam/kurangsubur.• Terdapat kesan asas ke atas kehadiran spesis apabila fragmen terhasil:kebarangkaliannya ialah lebih kecil fragmen itu, maka lebih kurang spesis yangwujud. Lagipun, spesis yang diwakili oleh individu yang terhad mungkin akanterhapus.• Kelompok kecil habitat hanya mampu menampung populasi kecil haiwan dantumbuhan, serta lebih terdedah kepada kepupusan. Perubahan kecil dalamsumbernya, iklim dan faktor lain amat dirasai dan mampu diperbetulkan dalampopulasi besar tetapi ia adalah musibah buat populasi kecil yang terasing.Sebilangan aspek penting populasi (kecergasan dan produktiviti individu) akanberkurang apabila saiz populasi berkurang. Dalam konteks fragmen habitat kecilyang terasing, faktor penyumbang pengurangan tersebut boleh dikaitkan dengankesukaran mencari pasangan (terutamanya bagi mamalia besar yang jarang ditemuiseperti harimau dan ‘Sumatran Rhino‟), kurangnya kebolehan kumpulan haiwantersebut mempertahankan diri daripada pemangsa serta kebolehan kumpulanhaiwan dalam mencari makanan (seperti anjing liar), runtuhnya integrasi sosial dikalangan haiwan yang hidup berkumpulan (seperti „primates‟) dan nisbah jantinayang tidak seimbang berbanding populasi besar yang tinggal dalam rangkaian hutan.Kesan ini lebih ketara dalam fragmen hutan yang tidak mampu diselamatkanmelalui perpindahan ke habitat yang hampir sama berhampirannya. Kes ini pernahberlaku dalam skala kecil (seperti katak untuk beberapa ratus meter) dan jugajarak jauh (seperti pemangsa besar).• Fragmentasi hutan memberi lebih jalan masuk terhadap gangguan manusia, sepertipemburuan, penuaian hasil hutan dan sebagainya yang mampu memberi kesanterhadap haiwan dan tumbuhan.2-5

• Malah, spesis yang mudah bergerak dari satu fragmen ke fragmen lain mungkinturut terjejas sekiranya kawasan lintasan tersebut didapati membahayakan. Kes inimungkin terjadi apabila haiwan perlu merentasi jalanraya, jalan keretapi, ladangdan sebagainya.• Dalam populasi kecil, pembiakan dalaman (in-breeding) boleh menyebabkanperubahan genetik (perubahan „gene‟ dalam populasi frekuensi disebabkan kejadiansecara kebetulan berbanding adaptasi). Sekiranya berlaku, variasi genetik populasiitu akan berkurangan dan potensi bagi adaptasi yang berfaedah yang sepatutnyaboleh dikekalkan melalui proses pemilihan semulajadi di dalam populasi besar akanhilang. Tambahan pula, „gene‟ yang merbahaya senang kekal dalam populasi, danmampu menjejaskan ketahanan.Kesimpulannya, saiz kelompok hutan adalah kritikal kepada pertumbuhan biodiversitisemulajadi (semua peringkat genetik, spesis dan kepelbagaian ekosistem)2.2 Fragmentasi Hutan Semenanjung MalaysiaSejarah lampau Semenanjung Malaysia menunjukkan ianya diliputi pelbagai jenis hutansemulajadi, setiapnya mempunyai spesis tersendiri serta pergerakan semulajadi haiwandan tumbuhan (melalui debunga dan biji benih). Walaupun hutan asal tidak sejenis,hutan campuran dipterokap meliputi 90% kawasan ini, merentangi panjang dan lebarkawasan semenanjung.Fragmentasi Kawasan Liputan Hutan Semulajadi di Semenanjung Malaysia (1954-2000)1954196919721990Sumber:1954, 9.5m ha 1969 & 1972 – Jomo 8.0m ha et al. (2004) after 7.4m ha Aitken et al. (1982: 6.2m ha 161);1990 – Jomo et al. (2004) after Anon (1992);2000 – Stibig et al. (2002: 11).20006.0m ha2-6

Dengan pembangunan kawasan pertanian, jalan dan petempatan terutamanya sejak 50tahun yang lalu, kawasan liputan hutan semakin berkurang dan bakinya terdedahkepada fragmentasi hutan. Tren ini ketara di hutan campuran dipterokap tanah rendahsepanjang pesisiran pantai (terutamanya di bahagian dataran pantai di barat danselatan) serta sungai dan jalan utama.2.3 Kepentingan Pergerakan Jarak Jauh Babi Berjanggut dalam kawasan Pelan Induk CFSSpesis terancam babi berjanggut(Sus barbatus) yang mempunyai taburanterhad di kawasan dipterokap dan hutanpaya gambut di Johor dan selatanPahang memainkan peranan ekologi yangpenting ke atas famili pokok dipterokapdari segi ekonomi, termasuklah spesiskayu balak berharga di Semenanjung danjuga untuk harimau.Famili dipterokap kebiasaannya lebihdominan di tanah rendah dan hutanbukit di Semenanjung Malaysia, dan dikenali melalui pengeluaran bunga dan buahbermusim yang dikaitkan dengan bermulanya El Nino Southern Oscillation (ENSO), yangberlaku sekali dalam masa empat tahun. Dipterokap adalah sumber kritikal babiberjanggut dan mereka berpindah dari kawasan paya ke kawasan tanah rendah untukmencari makanan daripada buah dipterokap. Babi berjanggut ini adalah agenpenyuraian biji benih utama bagi famili dipterokap, memandangkan merekamenunjukkan corak migrasi besar-besaran yang tidak seragam dan selalunya seiringdengan musim pembuahan dipterokap di mana kelibat mereka akan kelihatan denganbanyaknya di sesuatu tempat, tetapi mungkin tidak pada tahun-tahun berikutnya.Selain dipterokap, babi berjanggut juga dikatakan memainkan peranan bagi pokokRafflesia dengan cara memindahkan benih pokok yang terlekat di tapak kakinya semasadalam proses mencari makanan. Begitu juga bagi biji benih durian, iaitu denganmemakan buah yang gugur dan membuang biji yang tidak dapat dihadamkan kebahagian lain hutan melalui najisnya.Memandangkan haiwan ini adalah agen penyuraian biji benih utama bagi banyak spesispokok, perpindahan jarak jauhnya memainkan peranan yang penting terhadap dinamikdan kestabilan ekosistem hutan dan hutan dipterokap pula banyak bergantung terhadapbabi berjanggut ini.2-7

Kesan musim bunga dan buah dipterokap ke atas populasi babi berjanggut juga turutmendatangkan manfaat ke atas manusia dan sektor pertanian di mana populasi babiberjanggut akan berkurang di luar musim dan juga dapat menyediakan sumbermakanan alternatif selain daripada kawasan pertanian semasa musimnya. Walaubagaimanapun, degradasi dan fragmentasi hutan ini mampu mengubah laluan migrasitersebut dan seterusnya menyebabkan kumpulan babi berjanggut yang besar ini akanberalih ke kawasan hutan yang dilindungi dan menjejaskan sumber sedia ada yang agakterhad; ataupun beralih ke kawasan tanah pertanian yang berhampiran. Maka,pengekalan laluan migrasi asal ini adalah lebih mudah dan menjimatkan berbandingmencegah konflik manusia-babi.Gerakan migrasi yang berulang ini berkait rapat dengan hadirnya kawasan yang dapatmenyediakan sumber makanan; di mana spesis ini akan berkumpul dan membiaksecara berkala mengikut musim bunga dan buah dipterokap. Babi hutan adalah mangsabagi harimau. Di timur Johor, spesis babi berjanggut lebih banyak berbanding babihutan yang biasa dan juga spesis ungulates. Maka, babi berjanggut ini bakal menjadimangsa utama bagi harimau dan pemangsa bersaiz sederhana yang lain (sepertiharimau bintang dan harimau dahan). Penjagaan habitat dan habitat khusus sertalaluan migrasi spesis babi berjanggut ini dengan cara mengekalkan lanskap hutan danmengecualikan kawasan yang tidak serasi (seperti ladang dan penternakan tenusu) akandapat menyediakan sumber spesis mangsa yang stabil bagi populasi harimau. Dengancara itu, ia bukan sahaja dapat memulihara spesis babi berjanggut yang banyakmencirikan negara ini, malah dapat mengurangkan konflik yang tidak diingini terhadapladang dan komuniti pedalaman.2.4 Rangkaian Ekologi – Penyelesaian untuk Fragmentasi HabitatLangkah yang boleh diambil bagi mengurangkan kesan negatif fragmentasi adalahdengan cara menghubungkan kawasan fragmen hutan utama dengan mewujudkanrangkaian ekologi. Manfaat yang bakal diperolehi adalah:• Kenaikan kadar migrasi bagi populasi antara fragmen hutan, maka saiz populasipraktikal akan meningkat;• Lebih kawasan untuk mencari makanan bagi kebanyakkan spesis;• Peningkatan bilangan mangsa yang terselamat daripada banjir, kebakaran danpemangsa dan,• Mengekalkan proses ekologi di peringkat asas secara umumnya.Rangkaian ekologi akan bertindak sebagai koridor bagi hidupan liar, dalam pelbagaibentuk seperti hutan tanam semula tiruan, kawasan tebing sepanjang sumber air,susunan campuran kawasan tanah tradisional kampung dan dusun, kawasan rezabjalanraya dan jalan keretapi, dan hutan yang tumbuh semula di tanah terbiar.Keberkesanan rangkaian itu banyak bergantung terhadap spesis hidupan liar yangterlibat. Contohnya, haiwan bersaiz kecil mungkin bergerak sepanjang kawasan rezabjalan raya dan tidak sesuai untuk haiwan bersaiz besar.2-8

Kesimpulannya, koridor perlu menyediakan teduhan, makanan, air, perlindungan daribahaya dan gangguan minimum bagi spesis yang bakal mengunakannya. Rekabentukkoridor perlu sesuai dengan spesis yang menggunakannya. Contohnya, ungka tidak bolehmengunakan terowong atau lintasan bawah tanah, manakala gajah pula tidak bolehmemanjat lintasan atas berdawai.Fakta 2.3:Berapa Lebar Yang Diperlukan?“Selebar manakah rangkaian yang diperlukan?” Jawapan umum bagi persoalan lazimini adalah, “lagi lebar, lagi bagus!” Kelebaran rangkaian adalah isu yang pentingkerana peranannya berkaitrapat dengan keberkesanan hubungan sesuatu rangkaian.Khususnya, kerana sebab berikut: mengurangkan kawasan “Edge Effect” (rujuk Kotak 2.2) meningkatkan potensi diversiti habitat, dan diversiti hidupan liar dalamrangkaian meningkatkan kebarangkalian spesis muka bumi (seperti gajah dan harimau)yang memerlukan ruang yang besar untuk menggunakan rangkaian tersebut.Soalan susulan yang lazim “Jadi, seberapa lebar adalah mencukupi?” Jawapanringkasnya adalah rangkaian dengan lebar yang cukup bagi mencapai tahaphubungan spesifik yang dimahukan (bagi harimau, atau burung, atau proses ekologidll.). Namun, penentuan lebar ini adalah tugas yang sukar, terutamanya dalamsituasi di mana pengetahuan tentang fauna dan ekosistem tempatan sangat terhad,dan saingan bagi permintaan penggunaan tanah yang lain.Walaupun lebar optima (dan susun atur) hanya boleh ditentukan melalui maklumatyang boleh diperolehi melalui kajian kes jangka panjang terhadap ekologi hidupanliar dalam sesuatu rangkaian tersebut, namun Harris dan Scheck (1991) telahmencadangkan panduan asas berikut :“Bila pergerakan keseluruhan himpunan sudah dipertimbangkan,dan/atau tidak banyak yang diketahui tentang biologi spesis yangterlibat, dan/atau koridor bakal digunakan bagi dekad yangberikutnya, maka ukuran lebarnya hendaklah dalam unit kilometer”.Ini adalah cara yang sesuai bagi menangani isu dari aspek biodiversiti dan perludimodifikasi dalam mempertimbangkan faktor penggunaan tanah yang lain. Dalamkonteks ini, adalah tidak munasabah bagi hubungan yang sebegitu lebar sepanjangrangkaian yang dicadangkan. Maka, lebar maksimum yang praktikal akandicadangkan dalam setiap kes.2-9

2.5 Contoh dari Negara-negara LainBanyak contoh koridor dan lintasan hidupan liar yang telah berjaya dilaksanakan diseluruh dunia. Inisiatif awal banyak tertumpu di Eropah dan Amerika, namunbilangannya semakin meningkat di Asia. Dua kajian kes disertakan seperti Fakta 2.4 dan2.5.Paling berkait dengan CFS, iaitu World Conservation Society (WCS) dan PantheraFoundation (UK) telah mengumumkan cadangan pembinaan koridor yang membolehkanharimau bergerak bebas di Asia. Koridor tersebut (lebih kurang 8,000 km) akanmerentasi Bhutan melalui Timur Laut India, Myanmar, Thailand, Malaysia, Laos,Cambodia dan Vietnam. Ia membolehkan harimau bergerak dari satu kawasan kekawasan yang lain dan memudahkan pertukaran genetik di antaranya. Jika tidak, iamampu menjurus ke arah pengasingan populasi melalui pembiakan dalaman.Fakta 2.4:Rekabentuk Rangkaian Gila Bend – Sierra EstrellaPendekatan saintifik digunakan dalammerekabentuk koridor yangmembolehkan pergerakan hidupanliar yang lebih baik antara tiga bloktaman hidupan liar yang besar di EkorantauPadang Pasir Sonoran diArizona, iaitu Pergunungan Gila Bend,Monumen Nasional Padang PasirSonoran dan Pergunungan SierraEstrella. Laluan 85, Jalan NegeriArizona dan laluan trafik yangberkaitan serta pembangunan bandarmenghalang pergerakan haiwan diantara tiga blok tersebut.Pada April 2004, satu bengkel peringkat negeri yang menghimpunkan 100 pegawaitanah dan ahli biologi daripada agensi negeri dan persekutuan, institusi akademikdan NGO bagi mengenalpasti rangkaian habitat yang kritikal dalam mengekalkanbiodiversiti negeri. Bengkel tersebut merumuskan bahawa rangkaian yangmempunyai kepentingan biologi dan berdepan ancaman kepupusan adalahdiutamakan. Lapan rekabentuk rangkaian telah dihasilkan. Dalam tahun 2006-07,lapan rangkaian tambahan dalam lingkungan 5 batu dari bandar telah dipilih untukperancangan rekabentuk rangkaian. Rangkaian Gila Bend – Sierra Estrella adalahsalah satu rangkaian (rangkaian bandar ini).2-10

opuRekabentuk rangkaian dihasilkan dengan cara menghubungkan koridor biologi yangl terbaik bagi setiap spesis utama, dan modifikasi dibuat terhadap kawasan tersebutabagi mengurangkan laluan berlebihan, mengelak kawasan bandar, termasuklah untukskawasan pemuliharaan dan mengurangkan “Edge Effect”. 24 spesis utama (1 amfibia,i 14 reptilia, 3 burung, 1 tumbuhan dan 5 mamalia) telah dikenalpasti. Bakal laluanbagi pergerakan setiap spesis utama antara blok dikenalpasti menggunakan GIS.mTujuh model spesis utama direkodkan menggunakan GIS. Saiz dan konfigurasiekelompok habitat yang sesuai dianalisa bagi memastikan rekabentuk akhir rangkaianl akan dapat menyediakan habitat sebagai tempat tinggal atau lintasan bagi setiapaspesis utama.luDua rangkaian telah dibina, pertamanya antara pergunungan Gila Bend dani Monumen Nasional Padang Pasir Sonoran, di mana dua kawasan terusan pertanian,SR-85 dan aktiviti tanah pertanian mengancam pergerakan hidupan liar. Rangkaianpkedua menghubungkan Monumen Nasional Padang Pasir Sonoran dan Sierra Estrella,edi mana cadangan pembangunan bandar mampu menjejaskan rangkaian.mbRekabentuk rangkaian memberi peluang dalam melindungi tahap hubungani mukabumi yang praktikal. Ia adalah titik tolak ke arah langkah pemuliharaan. Pelanaini diharapkan akan digunakan sebagai rujukan bagi pengawas tanah wilayah tersebutkdalam memahami fungsi kritikal mereka terhadap pengekalan proses biodiversiti danaekosistem yang berterusan. Hasilnya, pelan ini dapat membantu dalam pembinaannlintasan hidupan liar, perancangan sumber air, titik tolak perancangan ke arahmembaikpulih habitat, pemuliharaan, pengezonan dan pengambilan balik tanah.2-11

Fakta 2.5:Edayargalli-Doddasampige (E-D) koridor di IndiaIndia mempunyai lebih kurang 25,000gajah liar. Dengan adanya pembangunanpesat dan penerokaan tanah baru, konflikmanusia-gajah adalah perkara biasa disesetengah tempat. Langkah utama telahdiambil bagi melindungi pergerakan gajahdi kawasan matriks tanah yang telahdigunakan. Sebanyak 88 koridor gajahtelah dikenalpasti bagi tujuan ini.Koridor gajah yang dapat melindungilaluan bagi gajah liar ini menghubungkandua kawasan rezab hutan di Karnataka,Selatan India. Dinamakan sebagai KoridorEdayargalli-Doddasampige (E-D) di bawah pengurusan Jabatan Perhutanan, E-D adalah tanahyang sempit (selebar 0.5km dan sepangjang 2km) yang penting terhadap populasi gajah,kerana ia menghubungkan dua kawasan hutan yang terpisah akibat pembasmian hutan dantanah pertanian. Sebuah lebuhraya merentasi koridor tersebut yang menghubungkanpetempatan manusia di selatan dan utara, yang bakal mengancam pergerakan gajah di antaratempat mereka mencari makanan dan membiak.Pada 2005, Dana Antarabangsa bagi Kebajikan Haiwan (IFAW) telah membeli kawasan tersebutsecara swasta di mana koridor itu berada (25.5 ekar) bagi memastikan habitat itu tidakdiancam oleh pembangunan masa hadapan. Tanah itu diserahkan oleh IFAW dan AmanahHidupan Liar India (WTI) kepada pegawai hutan di Bangalore. Ini adalah satu pembaharuan dimana organisasi hidupan liar tidak berkepentingan membeli tanah bagi melindungi spesis gajahAsia yang terancam sebelum menyerahkannya kepada kerajaan India. MOU rasmi telahditandatangani antara kerajaan Karnataka. Tanah tersebut yang dikenali pengurusan E-D telahdiletakkan di bawah Jabatan Perhutanan. Tugasnya adalah menyelenggara dan memantaukoridor tersebut sebagai satu laluan yang selamat untuk digunakan oleh gajah sebagai gantiterhadap hak ke atas tanah tersebut. Perjanjian tersebut secara rasminya meletakkan koridortersebut di bawah Kawasan Perlindungan Hidupan Liar Kuil Biligiri Rangaswamy (BRT).Pekerja lapangan WTI memantau penggunaan koridor oleh hidupan liar dan memastikanpergerakan gajah tidak terhalang. Koridor E-D di Karnataka juga merupakan rumah bagihidupan liar lain termasuklah harimau dan harimau bintang yang juga mendapat manfaat darikoridor tersebut.2-12

angkaian ekologi CFS

3.0 Rangkaian Ekologi CFSCentral Forest Spine (CFS) digambarkan sebagai bentuk landskap hutan yang berhubungandalam bentuk fizikal dan mempunyai fungsi tertentu merentangi lapan kompleks hutan diSemenanjung Malaysia, daripada Johor sehingga sempadan Thai (dan melangkaui sempadansehingga sebahagian kawasan dilindungi di Selatan Thailand). Setelah diwujudkan, CFS akanberfungsi sebagai tulang belakang kepada rangkaian Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS)yang memperkuatkan rangkaian kawasan dilindungi dan membantu memelihara kesihatanekosistem (termasuk populasi hidupan liar) dengan mengurangkan kesan kerosakanfragmentasi. Strategi pelaksanaan telah dicadangkan untuk setiap rangkaian ekologi inisecara umumnya. Cadangan strategi pelaksanaan rangkaian ekologi yang dicadangkan iniadalah yang paling ideal dan perlu disesuaikan dengan lokasi dan isu yang dihadapimemandangkan setiapnya adalah berbeza-beza. Rundingan yang berterusan di antarapelbagai agensi adalah sangat penting dan pelan tindakan terperinci perlu disediakan untuksetiap rangkaian ekologi bagi mencapai matlamat pewujudan Central Forest Spine ini.i. Konsep Rangkaian Ekologi dalam Pelan Induk CFS“Rangkaian ekologi” merupakan kawasan yang telah dikenalpasti sebagai penting untukdihubungkan dalam usaha untuk membentuk CFS. Terdapat dua jenis rangkaian ekologiyang berbeza, iaitu rangkaian utama dan sekunder.a. Rangkaian utamaRangkaian-rangkaian utama dikenalpasti sebagai kawasan yang sangat penting untukmenwujudkan semula penghubung hutan dalam usaha untuk mencapai pertalian utamaCFS. Kawasan-kawasan ini terletak diantara blok-blok penting hutan dan kebiasannyaguna tanah bukan hutan mempunyai saiz keluasan yang terhad serta terletak diantarablok-blok tersebut dan ia merupakan gabungan daripada Hutan Negeri (kawasankawasanini terletak diantara blok-blok penting hutan; kebiasaannya, di bahagian yangsempit di mana penggunaan tanah bukan hutan). Kawasan ini juga merupakan koridorpenting bagi pergerakanmamalia yang besar menggunakan kawasan ini untuk bergerakdaripada satu hutan ke hutan yang lain (Rujuk Rajah 3.1a).Rajah 3.1a: Rangkaian UtamaKepulauanHutan AKepulauanHutan BRangkaian-rangkaian utama adalah berbentuk koridor yang berjajar, iaitu kawasanhabitat hutan yang tidak terpisah, serta kepulauan hutannya saling bersambung. Dalamkebanyakan kes, penglibatan aktif atau tindakan khas (dengan kos yang tinggi)diperlukan seperti pengambil-alihan pemilikan hutan persendirian, mengadakan aktivitiperhutanan semula dan pembinaan jejambat sepanjang jalanraya untuk membangunkankoridor-koridor tersebut.3-1

. Rangkaian SekunderRangkaian sekunder adalah pelengkap kepada rangkaian utama. Rangkaian sekunderdikenalpasti sebagai kawasan-kawasan yang tidak dapat dilaksanakan ciri rangkaianutama (cth. disebabkan oleh kawasan bukan hutan yang luas atau jarak yang jauh diantara hutan-hutan atau populasi manusia yang tinggi), tetapi ia masih lagi pentinguntuk mengekalkan kesinambungan (sekalipun lebih lemah) diantara hutan-hutan.Rangkaian ini tidak melibatkan pergerakan mamalia yang besar, tetapi digunakan olehhaiwan yang kecil seperti burung dan serangga. Ianya juga akan memberi manfaatkepada tanaman-tanaman melalui pendebungaan dan penyebaran biji benih (RujukRajah 3.1b).Rajah 3.1b: Rangkaian SekunderKepulauanHutan AKepulauanHutan BRangkaian sekunder mengaplikasikan konsep stepping stones, iaitu gabungan beberapakumpulan bahagian habitat yang sesuai dan biasanya direka mengikut koridor sungai.Secara umumnya, ia melibatkan kos yang murah untuk diselenggarakan, tetapi mungkinmemerlukan kerjasama penuh pemilik tanah dan pengurus di kawasan itu bagimelaksanakan amalan pengurusan guna tanah yang bersesuaian untuk rangkaiansekunder.ii. Cadangan Rangkaian Utama dan Sekundera. CFS 1Secara keseluruhannya 26 rangkaian telah dikenalpasti dalam CFS1, iaitu tiga belas (13)rangkaian utama dan tiga belas (13) rangkaian sekunder (Rajah 3.1). Kombinasikesemua rangkaian ini akan dapat mewujudkan CFS yang berkesinambungan sepertidinyatakan dalam Rancangan Fizikal Negara. Tiga belas (13) Rangkaian Utama yangdikenalpasti dalam CFS1 adalah:CFS1-PL1 : HS Tanum (Greater Taman Negara) – HS Sg Yu (Main Range)CFS1-PL2 : HS Temengor (Main Range) – Royal Belum State Park (MainRange)CFS1-PL3 : HS Lojing (Main Range) – HS Sg Brok (Main Range)CFS1-PL4 : HS Padang Chong (Bintang Hijau) – HS Sg Kuak (Main Range)CFS1-PL5 : HS Ulu Muda (Ulu Muda) – HS Gunung Inas (Bintang Hijau)CFS1-PL6 : HS Ulu Jelai (Main Range) – HS Hulu Lemoi (Main Range)CFS1-PL7 : Taman Negara – HS Tembat (Greater Taman Negara)CFS1-PL8 : HS Kenderong (Bintang Hijau) – HS Bintang Hijau (Hulu Perak)(Bintang Hijau)3-2

CFS1-PL9 : HS Bintang Hijau Larut Matang – HS Bintang Hijau Kuala KangsarCFS1-PL10 :CFS1-PL11 :HS Bukit Larut – HS BubuHS Jerangau – HS JerangauNota:Diandaikan bahawa hutan sedia ada di kesemua seksyen kawasan utama rantaian CFS(di antara dan dalam lingkungan kompleks hutan) mungkin menghadapi bahayafragmentasi pada masa depan (contohnya pembangunan jalan raya baru dan perluasankawasan pertanian). Walaupun ianya mustahil untuk mengenalpasti kawasan-kawasantersebut sebagai perincian utama dalam kajian ini, penekanan yang sama sepertidinyatakan diperlukan untuk memelihara hubungan hutan di kawasan-kawasan ini.Tiga Belas (13) Rangkaian Sekunder telah dikenalpasti dalam CFS1:CFS1-SL1 : HS Lebir–HS Relai – HS Ulu Temiang – HS Jentiang – HS SerasaTaman Negeri Gunung StongCFS1-SL2 : Rezab Hidupan Liar Krau – HS Bencah – HS Som – HS YongCFS1-SL3 : HS Bintang Hijau (Hulu Perak) – HS Papulut– HS PiahCFS1-SL4 : Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu CoastCFS1-SL5 : Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu Coast 2CFS1-SL6 : Taman Negara – HS ChikuCFS1-SL7 : HS Ulu Muda – HS Pedu – HS ChebarCFS1-SL8 : HS Ulu Muda – HS Rimba TeluiCFS1-SL9 : HS Jeli – HS Sg. Sator – HS SokortakuCFS1-SL10 : HS Chabang Tongkat – HS Ulu Sat – HS TemanganCFS1-SL11 : HS Bukit Kinta – HS Bujang MelakaCFS1-SL12 : HS Bubu – Hutan Paya Bakau MatangCFS1-SL13 : HS Gunung Bongsu – HS Gunung Inasb. CFS2Keadaan landskap CFS2 telah melalui banyak perubahan guna tanah, dengan kawasantanah rendah di bahagian tengah, selatan dan barat yang telah ditukar kepadapertanian. Empat kompleks hutan telah dikenalpasti dalam CFS2. Huraian umumdiberikan seperti di bawah:Endau-Rompin – Kompleks hutan SediliKompleks hutan Endau-Rompin – Sedili merupakan kawasan habitat paling sesuai bagimamalia yang besar mengekalkan kehidupannya di CFS2. Ada beberapa kawasandiduduki dalam lingkungan kompleks, termasuk Rizab Hidupan Liar Taman NegaraEndau-Rompin, Rizab Hidupan Liar Endau - Kota Tinggi (Timur dan Barat) dan juga RizabHidupan Liar Endau – Segamat. Rizab Hutan Panti iaitu kompleks hutan di bahagianSelatan merupakan kawasan penting bagi burung dan telah dicadangkan sebagai RizabHidupan Liar.3-3

Walau bagaimanapun, terdapat tekanan pembangunan yang tinggi lebih-lebih lagi dibahagian barat kompleks hutan. Kompleks ini dibahagikan kepada dua oleh Jalan Kluang– Jemaluang, kawasan pertanian dan perkampungan yang terdapat di sepanjang jalan.Kompleks Hutan Chini – BeraKompleks hutan ini termasuklah daripada jenis tanah kering dan tanah lembap danekosistem yang saling berhubungan di sekeliling dua tasik terbesar di SemenanjungMalaysia iaitu Tasik Chini dan Tasik Bera. yang Komuniti Orang Asli turut tinggal disekitar kedua-dua tasik tersebut. Kompleks ini di kelilingi oleh ladang kelapa sawit dibahagian barat, selatan dan timur Sungai Pahang.Kompleks Hutan Paya Gambut Pahang Tenggara (SEPPSF)Kompleks hutan Paya Gambut Pahang Tenggara merupakan blok paya gambut terbesardan utuh yang masih tinggal di Asia. Terhasil daripada empat rizab hutan, iamengandungi banyak jenis habitat, dan kaya dengan hidupan liar terutamanya burungdan ikan. Kompleks ini juga memainkan peranan yang penting dalam kawalan banjir danrizab `karbon‟. Perkampungan Orang Asli dan ladang kelapa sawit mengelilingikompleks tersebut, terutamanya di sepanjang bahagian barat dan timur.Kompleks hutan Banjaran UtamaBanjaran Gunung Granit (juga dipanggil Banjaran Titiwangsa) secara umumnyamemanjang ke arah utara-selatan lalu membentuk pembahagi semulajadi antara pantaitimur dan barat Semenanjung Malaysia. Bahagian selatan Banjaran Utama meliputikawasan CFS2 di Selangor dan Negeri Sembilan.Secara keseluruhannya 13 rangkaian telah dikenalpasti dalam CFS2, dimana enam (6)Rangkaian Utama dan tujuh (7) Rangkaian Sekunder (Rajah 3.1.1). Kombinasi kesemuarangkaian ini akan mewujudkan CFS yang berkesinambungan dan berhubung sepertidinyatakan dalam Rancangan Fizikal Negara.Enam (6) Rangkaian Utama telah dikenalpasti dalam CFS2 adalah:CFS2-PL1 : HS Labis Timur – HS Mersing dan HS LenggorCFS2-PL2 : HS Resak – HS LesongCFS2-PL3 : HS Panti – HS Ulu Sedili SelatanCFS2-PL4 : HS Ibam – HS Sg Marong dan LesongCFS2-PL5 : HS Ibam – HS Kedondong, HS Pekan dan HS NenasiCFS2-PL6 : Rizab Ramsar Bera – HS IbamPembangunan kesemua Rangkaian Utama akan dapat mewujudkan formasi kawasanCFS.3-4

Nota:Diandaikan bahawa hutan sedia ada di kesemua seksyen kawasan utama rantaian CFS(di antara dan dalam lingkungan kompleks hutan) mungkin menghadapi bahayafragmentasi pada masa depan (contohnya pembangunan jalanraya baru dan perluasankawasan pertanian). Walaupun ianya mustahil untuk mengenalpasti kawasan-kawasantersebut sebagai perincian utama dalam kajian ini, penekanan yang sama sepertidinyatakan diperlukan untuk memelihara hubungan hutan di kawasan-kawasan ini.Tujuh (7) Rangkaian Sekunder telah dikenalpasti dalam CFS2:CFS2-SL1 : S HLepar – HS BerkelahCFS2-SL2 : HS Chini (Rompin) – HS LeparCFS2-SL3 : HS Raja Musa – HS Bukit Tarek – HS Bukit GadingCFS2-SL4 : HS Mersing – HS JemaluangCFS2-SL5 : HS Panti – HS Kuala SediliCFS2-SL6 : HS Setul – HS TriangCFS2-SL7 : HS Angsi – HS Berembun3-5

Rajah 3.1.1 : Rangkaian Utama dan Sekunder Central Forest SpineLEGENDPERLISKangarAlor Setar2GeorgeTownPULAUPINANGKEDAHSL8PL51SL7PL8SL13SL12PL93PERAPL10 K1. KEDAH SINGGORA FOREST COMPLEX2. BINTANG HIJAU FOREST COMPLEX3. MAIN RANGE FOREST COMPLEX4. GREATER TAMAN NEGARA FOREST COMPLEX5. BENOM FOREST COMPLEX6. CINI-BERA FOREST COMPLEX7. SOUTH EAST PAHANG FOREST COMPLEX8. ENDAU ROMPIN – SEDILI FOREST COMPLEXTHAILANDPL4SL3IpohSL11PL2SL3PL3SELANGORSL9PL6SL1KELANTAN5PL1Kuala LumpurShah Alam SL6SL6Kota BharuSL2NEGERISL7 SEMBILANSerembanMELAKASL106Bandar MelakaTERENGGANUPL7 PL11PAHANGSL5PL6PL4SL14Kuala TerengganuSL4SL2PL5PL2JOHORKuantanPL1PL3CFS 1CFS 278SL4SL5Rangkaian Utama (PL)Rangkaian Sekunder (SL)Forest ComplexForest CoverState capitalJohor BahruSINGAPORE3-6

Rajah 3.1.2 : Rangkaian Utama dan Sekunder dalam CFS3-7

3.1 Rangkaian Ekologi CFS13.1.1 Rangkaian UtamaPL1 : HS Tanum (Greater Taman Negara) – HS Sg Yu (Banjaran Utama)LokasiNegeri PahangDaerah LipisMukim Batu YonKeluasan 4,382 haPELANKUNCIJustifikasi Utama- UntukmenghubungkanLandskap TamanNegara dan komplekshutan BanjaranUtama.- Dikenalpasti sebagaikoridor penting bagiharimau di dalamPelan TindakanHarimau Kebangsaan2008-2020(PERHILITAN).PETUNJUKHuraian Sg. Yu terletak di sebelah barat Taman Negara. Bandar terdekat adalahMerapoh di utara dan Lipis di selatan. Kawasan ini terletak di jalan yangmenghubungkan Pahang dan Kelantan di sebelah barat Taman Negara danmengambil masa sekitar 45 minit dengan kenderaan dari Bandar Lipis.Sepanjang jalan ini, terdapat beberapa ladang kelapa sawit dan getah.Terdapat rel kereta api sejajar dengan jalan ini dimana ia beroperasi duakali sehari untuk penumpang dari Jerantut ke Gua Musang dan Jeli. Terdapat2 hutan simpan bersebelahan kawasan kajian. Terdapat dua batang sungaiyang merintangi kawasan ini iaitu Sungai Yu dan Sg Tanum.• Rizab Hutan Tanum (di dalam Taman Negara) dipisahkan melalui Rizab HutanUlu Jelai dan Rizab Hutan Sungai Yu (bahagian Banjaran Utama) oleh jalanKuala Lipis – Gua Musang dan rel kereta api. Rizab hutan dipisahkan kira-kira400 meter dari hutan tanah negeri, semak dan padang rumput.3-8

Bahagian yang paling kurang dibangunkan adalah di bahagian yang palingsempit (bahagian utara dan selatan jambatan Sg. Yu), di mana hutan hanyadipisahkan oleh jalan dan rel kereta api.Rangkaian ini terletak dalam jarak 10 kilometer dari destinasi Taman Negaraiaitu destinasi pelancongan utama, yang merupakan jalan masuk utama diMerapoh.Ancaman/HalanganTaman Negara hampir terpisah dari landskap hutan di sebelah barat dansemakin menjadi pulau habitat. Pembersihan hutan dibahagian utara danbarat Taman Negara selama 15 tahun telah menjadi pemisah dan menghalangpergerakan hidupan liar, terutama pemangsa dan mangsa antara TamanNegara dan Banjaran Utama.Strategi Pelaksanaan1) Mengazetkan Rizab Hutan (Dilindungi) dan Pengambilan Balik Tanahi) Pembekuan segera ke atas pemberian tanah persendirian danpembangunan di dalam koridor dan tidak dibenarkan pembaharuan bagitanah TOL.ii) Rizab Hutan Tanum didalam Kawasan Utama hendaklah digazetkansebagai kawasan hutan yang dilindungi seperti yang terkandung di bawahSeksyen 10(f) Akta Perhutanan Negara 1984 (sanctuari hidupan liar)iii) Semua hutan negeri/tanah „scrub land‟ yang terletak di dalam KawasanUtama hendaklah digazetkan seperti yang terkandung di bawah Seksyen10(f) Akta Perhutanan Negara 1984.iv) Gazet Hutan Negeri dalam kawasan penampan (buffer zone) sebagaiRezab Hutan di bawah Akta Perhutanan Negara, 1984.v) Strategi Jangka Panjang : Meluaskan sempadan Taman Negara Pahangsupaya meliputi kawasan Utama.2) Memperkukuhkan Laluan Hidupan LiarKomponen Peringkat 1• Tambahan papan tanda (jenis gantry) dan „advisory signs‟.• Had Kelajuan tidak melebihi 60km/jam sepanjang 5 km.• Program Pemantauan Hidupan Liar.Komponen Peringkat 2• Mengesahkan lintasan hidupan liar hasil dari program pemantauan.• Laluan bawah (viaduct) pada 3.5 km ke selatan Jambatan Sg. Yu.• Laluan atas (vehicular box culvert) pada 1.5 km ke selatan Jambatan Sg.Yu.• Menukar had laju 60km/jam kepada yang asal iaitu 90km/jam setelahkerja-kerja struktur telah siap.• Menyediakan pagar dan „escape structure‟ untuk lintasan hidupan liarsekiranya perlu.3) Mewujudkan Koridor Ripariani) Mewujudkan koridor riparian untuk menggalakkan gajah terus melalui3-9

ladang kelapa sawit (FELCRA Sungai Temau)di sepanjang Sg. Tanum.ii) Bagi sungai-sungai yang terletak dalam kawasan utama, rizab ripariantidak diperlukan (Sg. Yu dan Sg. Jeleteh).iii) Bagi sungai-sungai yang terletak di dalam kawasan penampan, rizabriparian perlu disediakan. (Sg. Temau dan Sg. Tanum).iv) Rizab Riparian merupakan tambahan 50 m dari rizab sungai.4) Kawalan Pengurusan Guna Tanahi) Menjalankan program pemantauan.ii) FELCRA Sg Temau (942 hektar), FELDA Chegar Perah 1(655 hektar getah)and FELDA Chegar Perah 1 (2,631 hektar kelapa sawit) menggalakkanuntuk menggunakan pendekatan pengurusan ladang mampan seperti yangdirangka dalam Garis Panduan Pertanian Mampan dan Garis PanduanRSPO.iii) Sebarang pembangunan baru bagi aktiviti pertanian tidak dibenarkan didalam kawasan utama ekologi koridor.iv)Koridor hidupan liar harus dipromosikan sebagai sebahagian daripadadestinasi pelancongan ekologi Taman Negara.Faedah Dijangkakan Menghubungkan Taman Negara iaitu kawasan perlindungan terbesar dansebuah kawasan penting yang mengandungi spesies terancam diSemenanjung Malaysia, dengan keluasan kawasan hutan bermula dariBanjaran Utama, hingga ke Royal Belum di utara. Meningkatkan kelangsungan hidup jangka panjang hidupan liar (khususunyaharimau dan gajah) di Semenanjung. Meningkatkan kesedaran eko-pelancongan di kalangan para pelancong disepanjang jalan Persekutuan 3 dan pengguna kereta api di wilayah timur.3-10

Rajah 3.1.3: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL1: HS Tanum (Greater Taman Negara) - HS Sg Yu (Banjaran Utama)Pelebaran Jalan di dalamKoridor (rujuk Garis PanduanLintasan Binatang).Tanah negeri digazet sebagaiHutan Simpan.Strategi Segera: MemasukkanKawasan Hutan SimpanTanum Ke dalam KawasanUtama. Wartakan TanahNegeri & Hutan Simpansebagai hutan dilindungi dibawah Seksyen 10 AktaPerhutanan Negara (PusatPemeliharaan Hidupan Liar).Perladangan Kelapa SawitMenggunapakai GarisPanduan Tanaman Mampan(RSPO).Ladang Getah menggunapakaiGarispanduan TanamanMampan.Hutan Negeri diwartakansebagai Hutan Simpan.Memasang papan tandahidupan liar dan had laju.Petempatan manusia : Tidakdigalakkan perluasan kaasanpetempatan.Mengubahsuai TamanRekreasi Sg. Yu sebagai pusatpenyelidikan dan maklumat /eko-pelancongan.Memperluaskan TamanNegara untuk dimasukkan kedalam kawasan utama.Fasa 2 : Laluan AtasMenara PandangFasa 2 : Laluan BawahMemasang papan tandahidupan liar dan had laju.Mewujudkan KoridorRiparian3-11

PL2 : CFS1-PL2 : HS Temengor (Main Range) – Taman Negeri Royal Belum (Banjaran Utama)LokasiNegeri PerakDaerah Hulu PerakMukim TemengorKawasan 27,891 hektarPELANKUNCIJustifikasi Utama- Mengekalkankesinambungan diantara Taman NegeriRoyal Belum dengansebahagian banjaranUtama- Kekerapan gajahmelintas adalah tinggi.- Dikenalpasti sebagaikoridor utama bagiharimau dalam PelanTindakan HarimauKebangsaan 2008-2020(DWNP). Kawasan KSAS1 potensi untukmelihat kawanan besarburung enggang yangterbang di atas jalan.PETUNJUK PL 2 terletak di Jalan Persekutuan 4 yang menghubungkan dari Bandar Gerik keJeli di Kelantan. Sepanjang jalan ini, terdapat satu destinasi eko-pelanconganterkenal (Pulau banding), beberapa penempatan orang asli dan ladang kelapasawit.Huraian Royal Belum dan Hutan Simpan Temenggor terdiri daripada sebuah hutanbersepadu, yang kaya dengan biologi yang melintasi sempadan Thailand. Ianyadikenali sebagai kawasan mamalia besar dan burung. Kawasan ini unik denganjenis hutan campuran Thailand-Burma dan jenis hutan Malaysia yang tidakdijumpai di bahagian selatan Semenanjung Malaysia. Kawasan Belum diiktiraf diperingkat antarabangsa sebagai Kawasan Burung Terpenting. Sebahagian dari hutan simpan dan hutan negeri telah dan sedang dibalak. Selainitu, pembangunan tersebar di sepanjang koridor Lebuhraya Timur-Barat. KawasanBelum juga telah diiktiraf sebagai destinasi eko- pelancongan utama Negara.3-12

Keseluruhan kawasan yang mengunjur dari Lebuhraya Timur Barat di Perak telahdikategorikan sebagai hutan (Hutan Darat) di bawah Rancangan Tempatan HuluPerak (KSAS Tahap 1 di dalam Rancangan Fizikal Negara) dengan pengecualianuntuk cadangan Herb Garden (Tanaman herba) dan Pulau Banding, yang dizonkansebagai kawasan untuk pelancongan. Pada tahun 2007, EXCO Perak telah meluluskan pelan untuk perkebunan kelapasawit di kedua-dua sisi jalan raya, iaitu 962 hektar di bawah SADC dan 1,000 ekardi bawah RPS Banun. Selanjutnya, pertanian dataran tinggi telah dicadangkanoleh Jabatan Pertanian berhampiran Herb Garden dilantik di Puncak Baring (800ha). Perkembangan ini akan berada dalam kawasan yang dilantik sebagai HutanDarat dalam Rancangan Tempatan.Isu Selain itu, terdapat banyak pembangunan telah dicadangkan di sepanjang jalanini, seperti kereta api laju antara Penang dan Kota Bahru, laluan paip transsemenanjungdari Bachok ke Yan, dan penanaman hutan Acacia mangium. Secara keseluruhan, rancangan ini tidak sesuai dan akan ia akan memberi kesanyang sangat buruk pada pemuliharaan alam semulajadi dan pelancongan. Dalam bentuk yang sekarang, jalan raya bukanlah penghalang utama bagi haiwanbesar (contohnya gajah yang sering menyeberangi jalanraya tersebut). Namun,pembangunan lebih banyak akan membuat penghalang lebih ketara dan padamasa kini haiwan liar (khususnya gajah) amat merbahaya kepada penggunajalanraya. Namun demikian, kehadiran haiwan liar merupakan sumber yangpenting bagi pelancongan. Kajian bersama oleh Pihak Berkuasa Thailand dan Malaysia menjumpai tandatandayang menunjukkan berlakunya perburuan mamalia besar dan dipasarkan disempadan kedua-dua Negara.Strategi PelaksanaanPengwartaan Hutan Simpan dan Pengambilan Balik Tanah1. Pembangunan dan pemilikan tanah persendirian di dalam koridor dibekukan dengankadar segera (dengan pengecualian pembangunan pelancongan di Pulau Banding)serta pengambilan balik tanah di dalam kawasan utama mengikut keperluan danfasa.2. Meluaskan Taman Negeri Royal Belum ke selatan di seberang jalan raya hingga kesempadan Hutan Simpan Temengor (perluasan ini mengunjur di bahagian timurTasik Temengor hingga ke sempadan Kelantan). (Rujuk Rajah di dalam kajian kes).3. Demikian juga di bahagian Hutan Simpan Grik utara dan selatan lebuhraya jugaperlu disambung semula melalui pengwartaan perluasan hutan simpan (termasuktanah hutan di sepanjang lebuhraya dari Gerik ke bahagian barat Tasik Temengor).4. Termasuk tanah negeri di sepanjang laluan Lebuhraya Timur-Barat dalam kawasanutama (antara Taman Negeri Royal Belum dan Hutan Simpan Temengor) sebagaisebahagian daripada Taman Negeri Royal Belum .5. Mengazet kawasan Hutan Simpan Grik sebagai hutan yang dilindungi di bawah S10(f) Akta Perhutanan Negara (iaitu sebagai tempat perlindungan liar).3-13

Membangunkan Laluan Hidupan Liar1. Membangunkan Laluan Hidupan Liar di kawasan ini termasuk pembinaan „viaduct‟untuk membolehkan laluan binatang liar dan untuk meminimumkan bahaya kepadapemandu kenderaan.2. Mewujudkan papan tanda dan had laju bagi memastikan pemandu kenderaanmenyedari bahawa mereka melalui koridor hidupan liar.Kawalan Pengurusan Guna Tanah1. Kelulusan bagi pembangunan Taman Herba dan pertanian Tanah Tinggi perlu dibatalkan kerana pembangunan tersebut tidak mampan disebabkan cerun yangcuram dan mempunyai potensi konflik dengan hidupan liar. Walaubagaimanapun,sekiranya kerajaan membuat keputusan untuk meneruskan pembangunan ini iahendaklah mematuhi garis panduan yang digariskan dalam Garis PanduanPengurusan Pertanian Mampan untuk peladangan terutama kaitannya denganpembangunan tanah curam.2. Perluasan kawasan pertanian di sepanjang lebuhraya adalah dilarang bertujuanuntuk mengekal dan memulihara eko-pelancongan. Mewujudkan pos-pospemeriksaan di pelbagai bahagian lebuhraya bagi mencegah aktiviti perburuan.3. Pemantauan jangka panjang untuk mengenal pasti kawasan laluan gajah yangkritikal.4. Membina menara pandang hidupan liar di dalam kawasan utama dan digabungkandengan kemudahan pelancongan di lokasi yang sesuai.5. Mempromosikan Eko Pelancongan Negara kawasan "Jumbo Trail".Faedah Dijangkakan• Mengekalkan populasi mamalia besar seperti Gajah Asia, Badak Sumatera, HarimauMalaya, Seladang, Harimau Bintang dan Tapir Asia, di samping pelbagai jenis haiwanlain termasuk (spectacular of hornbills)• Eko-pelancongan mampan dan yang menguntungkan.• Mengekalkan kawasan tadahan Temenggor.• Keselamatan Jalanraya.• Strategi guna tanah yang jelas bagi kawasan ini tanpa adanya cadangan yang konflik.• Meningkatkan penguatkuasaan terhadap perburuan dan perdagangan hidupan liar3-14

Rajah 3.1.4:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL2: HS Temenggor (Main Range) – Taman Negeri Royal Belum (Banjaran Utama)Papan tanda dan kawalanhad lajuCreate Underpass ViaductKawalan Lalu-lintasPembangunan ekopelancongandan pusatterjemahanPusat PemeliharaanHidupan Liar bagi programkesedaran Hidupan LiarTiada perluasan bagipenempatan manusiadalam kawasan koridorKawalan lalu-lintas danpemantauanTasik TemenggorCadanganCawanganKampus UUMCadanganKampus UPMBio DResearchRoyal Belum State ParkPuncak BaringCadanganTaman HerbaCABCadanganTKPMTiada perluasan bagipenempatan manusiadalam kawasan koridorKawasan Penampan:Penempatan orang AsliPapan tanda dan kawalanhad lajuProgram Homestay– MenaraPandang dan kemudahanyang bersesuaianKawalan lalu-lintas &pemantauanMempraktikkanamalanpertanian mampanKawasan utama diwartakansebagai hutan yangdilindungi di bawah seksyen10, Akta Perhutanan NegaraMenara PandangTemenggor ForestReserveStrategi jangka panjang:Memperluaskan Taman NegeriRoyal Belum untuk dimasukkandalam kawasan utamaTanah Negeri diwartakansebagai hutan simpan3-15

PL3 : HS Lojing (Banjaran Utama) – HS Sg Brok (Banjaran Utama)LokasiNegeriDaerahMukimKeluasanKelantanGua MusangBertam6,780haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Mengekalkanhubungan di dalamBanjaran UtamaPETUNJUK- Habitat yang baikuntuk hidupan liarterutama„ungulates‟..Huraian• Jalan baru dari Simpang Pulai - -Cameron Highlands-Gua Musang amat berkesandimana ia telah membahagikan Banjaran Utama kepada 2 bahagian dan secaratidak langsung membuka kawasan pembangunan yang lebih luas. Namun, masihterdapat kesinambungan struktur yang baik di bahagian-bahagian tertentulebuhraya dimana „viaduct‟ yang tinggi telah dibina di atas lembah-lembah sungaiyang curam.• Kawasan ini, terutama kaki bukit di sebelah timur (termasuk Hutan Simpan SgBetis, Hutan Simpan Perias, Hutan Simpan Batu Papan dll) yang dahulunya dikenalisebagai habitat yang baik bagi hidupan liar terutama „ungulates‟, keranakehadiran „salt licks‟ di sepanjang sungai.• Pada masa ini, rangkaian ini menunjukkan tiada lagi aktiviti pembangunanpertanian. Jenis tanah di kawasan ini (Durian-Munchong-Bungur Seri) sesuai untuktanaman kekal seperti kelapa sawit, getah dan pokok buah-buahan. Tetapidisebabkan kawasan ini terletak di zon yang curam, ia tidak sesuai dibangunkanuntuk pembangunan pertanian.3-16

Ancaman/HalanganPelaksanaan Strategi• Hutan telah dibuka untuk tujuan pertanian dalam skala yang besar di sekitarkawasanLojing.Terdapat kemungkinan di sekitar Sg. Brok akan dibangunkan bandar baru(township) dibawah Pelan Induk Koridor Ekonomi wilayah Timur (ECER).• Kawasan ini mungkin juga disasarkan untuk tujuan penanaman kelapa sawit danhutan pada masa hadapan. Oleh itu adalah amat penting untuk melindungi koridorini daripada pembangunan seumpama itu pada masa hadapan. Sebahagiandaripada Bertam Mukim disebelah timur telah dikenal pasti untuk tanaman sawit.Pengwartaan Hutan Simpan1. Mengwartakan hutan negeri di dalam koridor sebagai Hutan Simpan di sepanjanglebuhraya.2. Mengwartakan kawasan belukar (scrub) di koridor sebagai Hutan Simpan danmelaksanakan pemulihan hutan.Membina Laluan Hidupan Liar1. Memasang papan tanda jalan dan menguatkuasakan had laju jalan dalamkoridor.Mewujudkan Koridor Riparian1. Memastikan „viaduct „ sedia ada yang merentangi lembah sungai masih sesuaiuntuk pergerakan hidupan liar.2. Memastikan tiada pembangunan di sepanjang sungai dan mewartakan koridorsungai.Kawalan Pengurusan Guna Tanah1. Dipromosikan sebagai sebahagian daripada tarikan eko-pelancongan Lojing ,dimana termasuk Petempatan Orang Asli, Kawasan Air Panas Bera dan JeramGajah.Faedah Dijangkakan• Rangkaian ini penting untuk memastikan sambungan antara Taman Negara danBelum (Mengikut PL1).• Jalan Simpang Pulai - Cameron Highland - Gua Musang semakin popular sebagailaluan utama bagi pelancong yang melintasi Semenanjung dari timur ke baratdan sebaliknya, melalui Lojing. Pembentukan rangkaian seperti ini secara tidaklangsung dapat meningkatkan kesedaran di kalangan pelancong tentang usahapemuliharaan dan kepentingan biodiversiti di Banjaran Utama dan kawasanhutan simpan sekitarnya.3-17

Rajah 3.1.5:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL3: HS Lojing (Banjaran Utama) – HS Sg Brok (Banjaran Utama)Pembangunan sepanjangsungai dan pengwartaankoridor sungai, (rujuk GarisPanduan Rezab Sungai).Mewartakan Hutan TanahNegeri dengan koridorRizab Hutan sepanjanglebuhraya.Mempromosikansebahagian kawasan diLojing sebagai tarikanekopelancongan yangmeliputi penempatanOrang Asli, Hot Spring danJeram Gajah.Pembinaan infrastruktur:meletakkan tanda arahjalan dan kawalan hadkelajuan di antara koridor.Mewartakan `shrub land’dalam koridor sebagaihutan simpan.3-18

PL4: HS Padang Chong (Bintang Hijau) – HS Sg Kuak (Banjaran Utama)LokasiNegeri PerakDaerah Hulu PerakMukim Pengkalan HuluKeluasan 7,600haJustifikasi Utama- Memperkukuhkanrangkaian antarakompleks hutanBintang Hijau danBanjaran Utama.PELAN KUNCIPETUNJUK- Habitat terpentingbagi mamalia besar(gajah Asia, tapirMalaya, HarimauMalaya), kucing liardan pelbagai spesismusang.HuraianAncaman/Halangan- Hampir keseluruhan Kompleks Hutan Bintang Hijau adalah terpisah dari BanjaranUtama oleh Jalan Kuala Kangsar - Gerik , dan tanah pertanian (sebahagian besarnyaadalah tanaman getah) dan kawasan penempatan yang berselerak, termasuk Gerikdan Pekan Lenggong di sepanjang jalan, kecuali di utara kompleks. Bandar yangpaling hampir dengan PL4 adalah Kelian Intan dan Pengkalan Hulu. Selain ituterdapat semak/belukar, kawasan yang telah dibersihkan dan kawasan kebun getah didalam koridor ini.- Di sepanjang kawasan yang sempit yang mengunjur dari jalan ke Gerik - PengkalanHulu (terutama di sekitar Kelian Intan), HS Padang Chong (Banjaran Bintang Hijau)meluas hingga ke jalan. Di sebelah timur jalan, masih terdapat (bekas kawasan balak)lebihan hutan negeri antara jalan dan HS Sungai Kuak di Banjaran Utama.- Sebahagian besar kawasan ini adalah curam dan tidak sesuai untuk pertanian. Namunbegitu ia mungkin sesuai untuk tanaman getah secara bertingkat (teres).- Kompleks Bintang Hijau merupakan habitat penting bagi mamalia besar termasukgajah Asia, Tapir Malaya, Harimau Malaya, serta semua spesis Kucing Liar dan Musang.Hal ini diketahui sebagai habitat yang sesuai untuk kucing Marbled yang paling sukardijumpai di antara kucing kecil di Semenanjung dan jenis tempatan iaitu tikus berduriMalayan Mountaini (Maxomys Inas).• Perluasan kawasan pertanian / penempatan di sepanjang hutan negeri iaitu HutanSimpan Sungai Kuak dan Chong Padang.3-19

• Sebahagian dari rangkaian (linkage) tersebut telah pun ditanam dengan tanamangetah.• Kawasan ini telah dicadangkan dalam Rancangan Struktur Negeri untuk pembangunanLadang Mesra Rakyat Perak (LMRP) iaitu merangkumi Lepang, Nenering, TanjungKala, Ulu Kenderong, Bersia Lama, Temenggor, Sumpitan dan Temelong untukpenanaman getah.Cadangan Pengwartaan Hutan dan Penanaman Semula Hutan1. Meluaskan Hutan Simpan Sg. Kuak ke timur laut hingga ke jalan Grik- PengkalanHulu. Adalah penting untuk mewujudkan rangkaian sekunder ke arah selatan. LihatRangkaian Sekunder 3 (SL3).2. Pengwartaan hutan negeri di dalam koridor sebagai hutan simpan.3. Penanaman semula hutan dikawasan yang telah dibersihkan di dalam koridor.Pelaksanaan StrategiFaedah DijangkakanMewujudkan Koridor Riparian1. Mewujudkan koriodor riparian bagi memudahkan binatang untuk membolehkanhaiwan terus menyeberang dari satu tempat ke tempat lain.Memperkukuhkan Laluan Hidupan Liar1. Mewujudkan papan tanda dan had laju bagi memastikan pengguna jalanrayamemandu dengan berhati-hati semasa melalui koridor hidupan liar.Kawalan Pengurusan Guna Tanah1. Perlu melindungi kawasan ini dari pembangunan pertanian pada masa depan.2. Jika cadangan pembangunan Ladang Mesra Rakyat dilaksanakan, makapelaksanaannya hendaklah mengikut garispanduan yang digariskan di dalam “GarisPanduan Pengurusan Pertanian Mampan Untuk Peladangan”.3. Penempatan Manusia: Tidak digalakkan perluasan penempatan manusia dalamkoridor yang telah dikenalpasti.• Memperkukuhkan rangkaian untuk membolehkan pergerakan mamalia yang besar diantara kompleks hutan dan Banjaran Utama/Belum.3-20

Rajah 3.1.6:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL4: HS Padang Chong (Bintang Hijau) – HS Sg Kuak (Banjaran Utama)Meletakkan papan tandakawalan had kelajuan.Penempatan manusia ”Tidak digalakkanperluasan petempatanmanusia di dalam koridor.Meluaskan Hutan SimpanSg. Kuak sehingga ke timurlaut Grik – Jalan PengkalanHulu. Ianya penting bagimewujudkan tambahan`secondary linkages’ keselatan.Mewartakan Hutan TanahNegeri di dalam koridorsebagai hutan simpan.Mengawal/ melindungikawasan ini daripadapembangunan pertanianakan datang.Penaman semula hutan didalam kawasan koridor.Mewujudkan KoridorRiparian3-21

PL5 : HS Ulu Muda (Ulu Muda) – HS Gunung Inas (Bintang Hijau)!!LokasiNegeriDaerahMukimKawasanJustifikasi Utama- Membolehkansambungan antarakompleks Hutan UluMuda dan BintangHijau.- Kawasan Tadahanair untuk EmpanganMuda, Pedu and!Ahning.- Habitat pentingbagi mamalia besar(Gajah Asia,Harimau Malaya,Seladang, TapirMalaya)KeteranganKedahBalingBaling4,635haTo Kuala KetilRimba TeluiForest Reserve!To Sik/Pedu ResortKg. Padi Besat!Kg. Terabak!Pulai!Kg. Dusun RajaKEDAHSg. Muda!!Kg. MasjidBaling!Kg. Baru Simpang EmpatGunung InasForest ReserveUlu MudaForest ReserveGunung LangForest ReserveBelukar SemangForest Reserve!!Simpang BetongTasek Kompleks Hutan Ulu Muda disambungkan ke Banjaran Bintang oleh kawasan yangsangat sempit iaitu kurang dari 100m luas, yang terletak di sepanjang jalan yangmenghubungkan R5/U5 Baling di Kedah dengan Pengkalan Hulu di Perak. Kawasanhutan ini hampir seluruhnya terletak di negeri Kedah iaitu bersempadan denganHutan Simpan Ulu Muda Hutan hingga ke sebelah utara Hutan Simpan Gunung InasHutan hingga ke selatan. PL5 terletak di sebelah barat PL4 dan utara PL8. Terdapat kawasan padi, kelapasawit dan ladang getah di sekitar koridor ini.!Kg. Kuak TengahPengkalan Hulu!Padang ChongForest ReservePERAK!Kg. Bt. JeraiKelian Intan!To GerikSg. KuakThailandSungai KuakForest ReserveSg. RuiForest Reserve!TasokPELANKUNCI!PETUNJUK!! Enam spesies primat termasuk dua jenis monyet - (white – handed gibbon) dan(agile gibbon) boleh didapati di sini. Terdapat pelbagai jenis burung dimana ia hanya boleh ditemui di sebelah utaraSemenanjung. Ulu Muda adalah lokasi kedua di Malaysia di mana (Plain-pouchedHornbill) (disenaraikan sebagai „Vulnerable‟ by IUCN) telah dijumpai. Dilaporkanbahawa populasi ini merupakan yang terawal dijumpai di Malaysia.3-22

Ancaman/Halangan Lokasi penyambungan kedua-dua kawasan hutan hanyalah berkelebaran 100m danbertentangan dengan jalan Baling-Pengkalan Hulu. Kawasan hutan di bahagian inidilihat telah diganggu oleh aktiviti-aktiviti dan pembersihan tanah di sepanjang rizabjalan. Tambahan lagi, terdapat beberapa bahagian Hutan Simpan Gunung Inas yangjuga sangat sempit (

Rajah 3.1.7:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL5 : HS Ulu Muda (Ulu Muda) – HS Gunung Inas (Bintang Hijau)Memasukkan ciri-ciri mesrahidupan liar disepanjangpenghubung jalan bagimemastikan kedua-duahutan bersebelahan dapatdikekalkan.Meluaskan pewartaan keselatan HS Ulu Muda bagimenutupi ruang di antara hutan.Perlu memantapkanrangkaian sekunder melaluipendekatan `stepping stone’yang melibatkan ladanggetah berhampiran denganpengurusan RSPO bagikelapa sawit dan ladanggetah.Meluaskan pewartaan HSGunung Inas sebagai HutanSimpan.3-24

PL6 : HS Ulu Jelai (Banjaran Utama) – HS Hulu Lemoi (Banjaran Utama)LokasiNegeriDaerahMukimLuasPahangLipisHulu Jelai52,774 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- memeliharakesinambunganantara hutan simpanutamaPETUNJUKHuraianAncaman / Halangan Jalan Tapah – Ringlet, (dan dalam pembinaan) - jalan Kuala Lipis merupakanhalangan utama antara bahagian ini dan „main range‟. Kawasan ini merupakan kawasan tanah tinggi di Cameron Hinghland. Kawasan hutan ini merupakan kawasan yang pernah dibalak. Kesan pembalakanmenyebabkan terdapat banyak semak/belukar dan pokok hutan yang masih kecil. Tiada aktiviti pertanian di kawasan ini kerana ketiadaan aksesibiliti ke kawasanini. Homestay Sg. Medang, antara destinasi „homestay‟ yang popular terletak didalam kawasan ini. Sg. Telom yang mengalir daripada Cameron Hinghland hinggaKuala Lumpur terkenal dengan kederasan arus sungainya yang sesuai untukaktiviti „water rafting‟. Terdapat banyak petempatan orang asli di sepanjangsungai ini. Pembangunan pertanian di sepanjang koridor. Terdapat aktiviti penangkapan ikan secara haram di hutan simpan.• Ancaman terhadap kualiti air Sungai Telom yang merupakan sumber ekopelancongan Daerah Kuala Lipis.• Pembinaan jalan baru yang menghubungkan Cameron Highlanddengan Sg. Koyan di Kuala Lipis memberi kesan kepadapembangunan pertanian pada masa hadapan.3-25

Hutan Simpan Dan Perhutanan Semula Yang Digazetkan1.Perlu meluaskan lagi kawasan hutan simpan bagi menghalang aktivitipembangunan masa hadapan di kawasan tersebut.2.Perhutanan semula di sepanjang koridor.3.Menggazetkan hutan negeri sebagai hutan simpan.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar1.Penggunaan tanah di sepanjang jalan perlu di kawal. Kawalan yang ketat jugaperlu di lakukan bagi menghalang aktiviti penangkapan ikan secara haram.Strategi Pelaksanaan2. Membuat papan tanda dan had laju bagi memastikan pemandu memandu secaraberhati-hati apabila melalui kawasan hidupan liar.Mewujudkan Koridor ‘riparian’1.Mewujudkan koridor „riparian‟ di sepanjang sungai kawasan hutan.Kawalan Pengurusan Guna Tanah1.Kawasan pertanian : ladang getah perlu mematuhi garis panduan dan piawaianpertanian mampan2.Mengawal pertukaran gunatanah di sepanjang koridor ini.Faedah DijangkaMewujudkan kemudahan laluan hidupan liar.Menaiktaraf kawalan biodiversiti.Dapat memelihara tanah.Menaiktaraf tarikan eko pelancongan yang terdapat di Daerah Kuala Lipis.3-26

Rajah 3.1.8:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL6: HS Ulu Jelai (Banjaran Utama) – HS Hulu Lemoi (Banjaran Utama)Mewujudkan tanda jalandan kawal kelajuankenderaan supayapemandu tahu yangmereka sedang melaluikawasan koridor hidupanliar.Perlu wujud KoridorRiparian’ disepanjangsungai dalam koridor.Tanah pertanian ladanggetah perlu mengikut garispanduan dan amalanpertanian mampan.Kawalan pertukarangunatanah disepanjangjalan ini.Perlu besarkan rezab hutanuntuk elakkan pembangunanakan datang.Penanaman semula hutan keatas tanah-tanah yang telahditerang dalam koridor.Warta Hutan Tanah Negerisebagai rezab hutan.Perlu kawal gunatanahsepanjang jalan ini.Pertingkatkanpenguatkuasaan sekitar`viaduct’ untuk elakpemburuan.3-27

PL7 : Taman Negara – HS Tembat (Greater Taman Negara)LokasiNegeri Terengganu /KelantanDaerah Hulu Terengganu /Gua MusangMukim Hulu Terengganu /ChikuLuas 29,411haPELAN KUNCIJustifikasi UtamaPETUNJUK- Memelihara rangkaiandi antara TamanNegara dan HutanSimpan Tembat.Huraian• Taman Negara – Hutan Simpan Tembat merupakan rangkaian yang pentingkerana ia mewakili habitat yang besar di bahagian utara Taman Negara.Lebuhraya Timur-Barat telah membahagikan lanskap Taman Negara yangmemisahkannya dari hutan di sepanjang sempadan Terengganu-Kelantan.• Oleh kerana kedudukannya jauh, tiada aktiviti pertanian dikesan di bahagianTerengganu. Walaubagaimanapun di bahagian Kelantan, terdapat ladangkelapa sawit yang terletak di sepanjang Lebuhraya Gua Musang-Kuala Berang.• Terletak berhampiran dengan Taman Negara Kuala Noh dan Tasik Kenyir.• Pusat Pemeliharaan Gajah Sg. Ketiar telah dibangunkan sebagai destinasipelancongan.• Sebahagian besar kawasan Rangkaian Utama (PL) dalam Terengganu telahdicadangkan sebagai kawasan rizab hidupan liar. (Rujuk Rajah 3.2.1)Ancaman/Halangan Besar kemungkinan integriti Hutan Tembat akan dikacauganggu pada masadepan, kerana ada cadangan empangan hidroelektrik di Hutan Simpan Tembatdan sumber bekalan air di cadangkan di Hutan Simpan Lebir dibawah PelanSumber Bekalan Air Kebangsaan 2000-2050. Hutan Simpan Lebir di bahagiansempadan Kelantan telah dibersihkan tanpa sebab yang diketahui.3-28

• Lebih banyak pembangunan ladang kelapa sawit dijangkakan di bahagianTerengganu dan Kelantan.Penggazetan dan Pemeliharaan Hutan Simpan1. Adalah penting untuk memelihara Hutan Simpan Lebir dan sebarang aktivitipembangunan serta ladang kelapa sawit tidak dibenarkan untuk dijalankan.2. Menggazetkan tanah kerajaan negeri yang terletak berhampiran dengan HutanSimpan Lebir sebagai hutan simpan.Strategi PelaksanaanMewujudkan Laluan Hidupan Liar3. Menyediakan papan tanda dan menetapkan had laju untuk memastikanpemandu berwaspada apabila melalui kawasan laluan hidupan liar.Kawalan Pengurusan Guna Tanah4. Tiada aktiviti pembangunan patut dijalankan di sepanjang tanah hutan iaituantara gigi air Tasik Kenyir dan sempadan Kelantan.5. Mempromosikan koridor sebagai salah satu destinasi eko perlancongan TamanNegara Kuala Koh dan Tasik Kenyir.6. Mengikut amalan pertanian yang mampan RSPO bagi estet kelapa sawit dangetah.Faedah Dijangka• Meningkatkan rangkaian antara Taman Negara dan Hutan Simpan Tembat yangdapat memudahkan pergerakan gajah dan hidupan lain.• Meningkatkan tarikan destinasi pelancongan di Tasik Kenyir dan Taman NegaraKuala Koh melalui penyediaan kemudahan pelancongan dan meningkatkankesedaran tentang pemeliharaan biodiversiti di kawasan tersebut.3-29

Rajah 3.1.9:Rezab Hidupan Liar Terengganu3-30

Rajah 3.1.10: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL7: Taman Negara – HS Tembat (Greater Taman Negara)Memasang papan tandahidupan liar dan had laju.Akan dipromosi sebagaisebahagian Destinasi EkoPelancongan TamanNegara Kuala Koh danTasik Kenyir.Perladangan secara kecilkecilanmenggunapakaiGaris PanduanKemampanan (RSPO).Amat penting HutanSimpan Lebir di peliharadan tidak diteroka untukpenanaman kelapa sawitatau pembangunan lain.Hutan Tanah Negeriberhampiran HutanSimpan Lebir diwartakansebagai hutan simpan.Tidak digalakkansebarang aktivitipembangunan sepanjanghutan kering (dry land)antara pinggir Tasik Kenyirdan di sepanjangsempadan Kelantan.3-31

PL8 : HS Kenderong (Bintang Hijau) – HS Bintang Hijau (Hulu Perak) (Bintang Hijau)LokasiNegeri PerakDaerah Hulu PerakMukim Kenering / Gerik /Kerunai / BerlukarSemangLuas 15,307haPELANKUNCIJustifikasi Utama- MeningkatkanrangkaiankompleksBintang HijauantaraHutanPETUNJUKHuraian• Di bahagian utara Bintang Hijau telah terpisah daripada kawasan asal olehlebuh raya baru yang menghubungkan Gerik ke Titi Karangan. Limajejambat (viaduct) telah dibina semasa pembinaan lebuhraya untukmemudahkan laluan hidupan liar di kawasan ini.• Kesinambungan hutan telah terputus di bahagian Larut-Matang (banjaranutama) berikutan pencerobohan kawasan lembah sungai sepanjang jalandi dalam kawasan hutan simpan.Hutan di Hulu Perak adalah berhubungdengan baik.• Pada masa kini, tidak banyak aktiviti pertanian kecuali di bahagian utaradimana terdapat tanaman getah.• Rangkaian perhubungan dipisahkan oleh jalan baru yang menghubungkanGerik Kuala Pegang, Kedah.3-32

Ancaman / HalanganStrategi Pelaksanaan• Pemilihan tanah persendirian di kawasan hutan simpan untuk pertanian.• Terdapat beberapa kawasan yang telah dicadangkan untuk pembangunansepanjang lebuhraya yang menghubungkan Gerik dengan Kuala Pegang,Kedah iaitu di antara Hutan Simpan Kenderong dan Hutan Simpan BelukarSemang. Ini termasuklah:i) SADC: 1,500 ekar untuk tanaman getah atau kelapa sawitii) FELCRA: 1,500 ekar untuk tanaman getah atau kelapa sawitiii) Universiti Utara Malaysia (UUM): 1,000 ekar untuk Stesen InkubatorPertanianiv) Projek Perladangan Berkumpulanv) Skim pertanian untuk Orang Asli.Penggazetan dan Pemeliharaan Hutan Simpan1. Menggazetkan kawasan sepanjang jalan dan jejambat sebagai hutan simpandibawah Akta Perhutanan Negara 1984.2. Menggazatkan jurang antara kawasan diberikan kepada SADC dan UUMsebagai hutan Simpan dibawah Akta Perhutanan Negara 1984.3. Menyimpan hutan sedia ada dan melaksanakan perhutanan semula.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar4. Meningkatkan kawalan di kawasan jejambat bagi mengelakkanpenangkapan ikan secara haram.5. Menggalakkan penggunaan jejambat (viaduct) dengan meletakkan (saltlucus) dan pokok-pokok tertentu sebagai sumber mineral hidupan liar.6. Menyediakan papan tanda dan menetapkan had laju untuk memastikanpemandu berwaspada apabila melalui koridor laluan hidupan liar.Mewujudkan Koridor Riparian7. Membuat dan menggunakan rizab riparian sepanjang Sg. Rui.Kawalan Pengurusan Guna Tanah8. Perluasan petempatan manusia tidak dibenarkan di sepanjang koridor.Faedah Dijangka1. Membolehkan rangkaian antara Hutan Simpan Kenderong dan Hutan SimpanBelukar Semang dengan KompleksHutan Bintang Hijau.2. Meningkatkan biodiversity.3-33

Rajah 3.1.11: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL8: HS Kenderong (Bintang Hijau) – HS Bintang Hijau (Hulu Perak) (Bintang Hijau)Menggalakkanpenggunaan laluanbawah tanah denganmeletakkan ’salt licks’buatan dan menanamtumbuh-tumbuhansebagai sumbermakanan dan tempatperlindungan.Memasang papantanda hidupan liar danhad laju.Mewujudkan koridorriparian’ sepanjangSg. Rui.Meningkatkan sistempengurusan taman.Kawasan disepanjangjalan dan jejambat(viaducts) diwartakansebagai hutan simpan.Mewartakan ruangdiantara SADC danUUM sebagai hutansimpan di bawah AktaPerhutanan Negara.Mengekalkan hutan danmembuat penghutanansemula di sekitar`viaduct’.Menambah rondaandan penguatkuasaan disekitar ’viaducts’ untukmenghalang aktivitiperburuan.3-34

PL9 : HS Bintang Hijau Larut Matang – HS Bintang Hijau Kuala KangsarLokasiNegeriDaerahMukimLuasPerakHulu PerakLenggong3,684 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Memelihararangkaianperhubungan antaraKompleks HutanBintang Hijau.PETUNJUKHuraian• Bahagian tengah Banjaran Bintang Hijau dipisahkan oleh jalan dari Selama keLenggong. Masih terdapat kawasan hutan yang baik dan rangkaian perhubunganantara Sg. Temelong dan Sg. Ijok. Gunatanah utama di kawasan ini hanyalahladang ternakan rusa n oleh Jabatan Haiwan Negeri Perak yang terletakberdekatan dengan Sungai Temelong.• Jalan sediada hanya mempunyai dua lorong, dengan pokok-pokok yangmempunyai fungsi kanopi di kedua belah jalan. Kabel telefon yang merentangikawasan ini juga boleh dijadikan sebagai laluan haiwan yang lebih kecil.• Kawasan ini merupakan kawasan tanah tinggi yang tidak mempunyaipembangunan pertanian. PL9 terletak antara 50km dari Tasik Chenderoh iaitukawasan tarikan pelancongan bagi Negeri Perak.Ancaman/Halangan• Perluasan pembangunan pertanian (getah dan kelapa sawit) dari Hutan SimpanPondok Tanjong dan kehadapan.3-35

Penggazetan dan Pemeliharaan Hutan Simpan1. Perhutanan semula bagi kawasan yang telah ditebang.2. Menggazetkan Hutan Negeri sebagai hutan simpan di bawah Akta PerhutananNegara 1984.3. Melindungi kawasan yang terlibat daripada pembangunan pertanian masahadapan dengan memelihara hutan simpan yang terletak antara SungaiTemelong dan Sungai Ijok.Strategi PelaksanaanMewujudkan Koridor Riparian4. Mewujudkan rizab riparian sepanjang Sg. Ijok untuk rangkaian ekologi.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar5. Menyediakan papan tanda dan menetapkan had laju untuk memastikan pemanduberwaspada apabila melalui kawasan laluan hidupan liar.Kawalan Pengurusan Guna Tanah6. Perletakan semula ladang ternakan rusa milik Jabatan Haiwan Negeri Perak.Faedah Dijangka• Memelihara rangkaian ekologi antara Kompleks Hutan Bintang Hijau.• Meningkatkan biodiversiti.• Meningkatkan tarikan Tasik Chenderoh sebagai wilayah pelancongantermasuklah cadangan Pusat Sukan Air Tasik Chenderoh oleh Kerajaan NegeriPerak.3-36

Rajah 3.1.12: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL9: HS Bintang Hijau Larut Matang – HS Bintang Hijau Kuala KangsarMewujudkan koridorriparian disepanjang Sg.Ijok.Mewujudkan papan tandahidupan liar dan hadkelajuan.Penghutanan semula di ataskawasan hutan yang telahdibersihkan.Hutan Tanah Negeridisepanjang jalan diwartakansebagai hutan simpan.Meningkatkan sistempengurusan taman.Menempatkan semulatempat ternakan rusa yangdilaksanakan oleh JabatanPerkhidmatan Veterinar.Melindungi kawasanrangkaian daripadapembangunan pertanianakan datang denganmengekalkan hutan simpandi kedua-dua bahagian jalandi antara Sg. Temelong danSg. Ijok.3-37

PL10 : HS Bukit Larut – HS BubuLokasiNegeriDaerahMukimLuasPerakLarut MatangBukit Gantang202 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Untukmeningkatkankestabilanekologi danintegritikompleks HutanBintang Hijaudan Hutan Bubu.PETUNJUKHuraianBanjaran Bubu merupakan kompleks hutan yang kecil di Perak dan terletak diselatan Banjaran Bintang dan Bukit Larut. Ia hampir terpisah, kecuali terdapatrangkaian perhubungan yang lemah antara lembah sempit di mana HutanSimpan Bubu bertemu dengan Hutan Simpan Bukit Larut.Rangkaian perhubungan ini merupakan laluan sempit yang berkelebaran 2.5kmdimana Lebuhraya Utara-Selatan merentasi di tengahnya iaitu antara ChangkatJering dan Padang Rengas.Ancaman/HalanganPerluasan kawasan pertanian merupakan suatu isu. Tidak banyak aktivitipertanian di sini kerana terdapat cerun yang curam disini.3-38

PL10 : HS Bukit Larut – HS BubuPenggazetan dan Pemeliharaan Hutan Simpan1. Hutan simpan dan hutan negeri yang sedia ada tidak sepatutnya diubah kepadaguna tanah yang lain.2. Hutan Simpan Bukit Payung dan Hutan Simpan Bubu perlu dilebarkan di keduaduabelah bahagian Lebuhraya Utara-Selatan.Strategi PelaksanaanMewujudkan Laluan Hidupan Liar3. Menjalankan kajiselidik hidupan liar di Banjaran Bubu bagi mengenalpasti samadaperlu ada laluan bagi mamalia besar.4. Apabila menaiktaraf Lebuhraya Utara-Selatan, jejambat (viaduct) perlu dibinasebagai laluan hidupan liar di sepanjang 2.5km. Sekiranya kajiselidikmenunjukkan bahawa koridor ini tidak penting kepada gajah, maka struktur untuklaluan hidupan liar ini dibuat dalam bentuk jambatan atau lain-lain. Initermasuklah di Sg. Larah, Sg. Kg. Patut, Sg. Betong dan Sg. Keledang.Faedah DijangkaMembolehkan pergerakan mamalia besar seperti gajah dan tapir di habitatberkenaan.Meningkatkan kestabilan ekologi dan integriti kompleks Hutan Bintang Hijau danHutan Bubu.3-39

Rajah 3.1.13: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL 10: HS Bukit Larut – HS Bubu3-40

PL11 : HS Jerangau – HS JerangauLokasiNegeriDaerahMukimLuasTerengganuDungun, HuluTerengganuPenghulu Diman,Hulu Berang,Jerangau1,250 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Untuk memeliharaintegriti ekologi HutanSimpan Jerangau.PETUNJUKHuraianDi bahagian utara Hutan Simpan Jerangau telah ditebang dan ini termasukjuga kawasan Taman Negara.Mengikut keadaan semasa, jarak yang paling dekat antara kawasan terpencildengan hutan simpan hanyalah setengah kilometre.Ia adalah sesuai untuk dijadikan sebagai rangkaian perhubungan kerana jarakyang tidak begitu jauh dan oleh kerana Jerangau juga dikenali sebagaihabitat harimau.Ancaman/HalanganPertambahan ladang kelapa sawit.Tentangan daripada penduduk tempatan kerana konflik manusia dan harimaudi kawasan tersebut.3-41

Penggazetan Hutan Simpan dan Perhutanan Semula1. Menggazetkan koridor sebagai hutan simpan.Strategi Pelaksanaan2. Menambah hutan sedia ada dan menjalankan perhutanan semula di kawasankoridor.Kawalan Pengurusan Guna Tanah3. Tidak dibenarkan perluasan petempatan atau ladang kelapa sawit di kawasankoridor.Faedah DijangkaMemelihara saiz kompleks Hutan Taman Negara.Memelihara integriti ekologi Hutan Simpan Jerangau.Memelihara Hutan Simpan Jerangau sebagai habitat harimau.3-42

Rajah 3.1.14: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL 11: HS Jerangau – HS Jerangau3-43

3.1.2 Rangkaian Sekunder (SL)SL-1: HS Lebir – HS Relai – HS Ulu Temiang – HS Jentiang – HS Serasa – Gunung Stong State ParkLokasiNegeriDaerahMukimLuasKelantanKuala Krai / GuaMusangDabong / OlakJeram / BatuMengkebang /Chiku103,527 haPELAN KUNCIJustifikasi UtamaPETUNJUK- Koridor EkologiSekunder- Membolehkankesinambungan keGunung Stongdengan HutanSimpan Lebir,Relai, UluTemiang,Jentiang, Serasa .Huraian• Kawasan hutan di bahagian tengah Kelantan telah dijadikan sebagai ladanggetah dan kelapa sawit. Akibatnya kawasan hutan menjadi sempit danterpinggir dari kompleks hutan simpan yang berhampiran dengannya.• Rangkaian ini terletak kurang dari 10 km dari kawasan tarikan utama iaituTaman Negeri Gunung Stong, Kelantan dengan Bukit Stong, Air Terjun Stong danGua Ikan.• 2 pekan yang terletak di dalam koridor adalah Pekan Kuala Krai dan Dabong.Kawasan petmpatan adalah terletak di Jalan Persekutuan 8 dan 66. Kebanyakanpetempatan merupakan kawasan kampung. Terdapat laluan keretapi yangmerentasi kawasan ini dari Kg. Limau Kasturi- Dabong-Manek Urai- Kuala Krai.• Gunatanah bukan hutan di koridor ini adalah kebanyakannya pertanian.Terdapat juga hutan negeri dan belukar.• Mengikut Jabatan PERHILITAN, koridor ini merupakan satu daripada zon konflikmanusia-hidupan liar di Kelantan dan laluan hidupan liar perlu diwujudkan bagimengatasi masalah ini.•3-44

Ancaman/Halangan• Kawasan hutan sedia ada mungkin tidak lagi sesuai sebagai habitat untuk spesisyang memerlukan kawasan yang luas terutama dalam jangkamasa yangpanjang. Ini kerana ia telah berkurangan dan telah terpisah dari Taman Negaradan kompleks hutan simpan.• Terdapat juga Projek Klon Getah Balak (TLC) di Mukim Telekong/Enggong diMengkebang dan Kuala Krai.Penggazetan dan Pemeliharaan Hutan Simpan1. Menambah kawasan hutan dimana ia boleh memelihara proses ekologi danmemberi habitat yang sesuai untuk burung dan mamalia kecil. Antara kawasanhutan yang perlu diperbesarkan adalah di Ulu Temiang FR, Jentiang FR, dibahagian selatan jalan Chiku – Dabong, daripada Relai FR ke Serasa FR danakhirnya merentasi Sg. Pergau keTaman Negeri Gunung Stong.2. Menggazetkan keseluruhan kawasan termasuklah Gua Dabong dan Gua Ikan.3. Menggazetkan hutan negeri di dalam kawasan koridor sebagai hutan simpan.4. Menggazetkan kawasan semak/belukar di dalam koridor sebagai sebahagiandaripada Rezab Hutan.Strategi PelaksanaanMewujudkan Laluan Hidupan Liar5. Memasang papan tanda dan menetapkan had laju di jalan di dalam koridor.Mewujudkan Koridor Riparian6. Membuat koridor riparian di sepanjang sungai kawasan koridor.Faedah Yang DijangkaKawalan Pengurusan Guna Tanah7. Pengurus estet harus mempraktikkan pengurusan pertanian mampan sepertiyang telah digariskan dalam Garispanduan Pertanian Mampan.8. Koridor yang dicadangkan perlu dizonkan sebagai kawasan penampan TamanNegeri Gunung Stong dan dipromosikan sebagai salah satu destinasi ekopelancongan di Kelantan dan Gua Dabong berpotensi sebagai destinasi ekopelancongn.9. Mengaplikasikan pendekatan perancangan lanskap dimana matrix hutan dangunatanah pertanian digunakan untuk memelihar lanskap.10. Tidak dibenarkan perluasan petempatan manusia di dalam koridor.• Memastikan integriti Taman Negeri Gunung Stong dan rangkaian ekologidipelihara.• Meningkatkan tarikan eko pelancongan antara kawasan Dabong dan penyertaankalangan penduduk tempatan.• Mengurangkan konflik manusia-hidupan liar di kawasan koridor.3-45

Rajah 3.1.15: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL1: HS Lebir – HS Relai – HS Ulu Temiang – HS Jentiang – HS Serasa – Gunung Stong!!!!!To GerikSg. Pergau! !To Tanah MerahKg. Pasir Dusun!!Kg. Lubok Bongor!Kg.Lubok Bungor!Kg. Pasir Kelang!Sg. KelantanKg. Telkong Baharu!Kg. SeladangKg. Keroh !!3. Mengekalkan kelompok hutandan secara langsung dapatmengekalkan proses ekologikal6. Mengezonkan koridor yangdicadangkan sebagai zonpenampan untuk Gunung stongdan Gua Ikan sertadipromosikan sebagai salahsatu tempat ekopelancongan dikelantan7. Penempatan manusia : tiadaperluasan di penempatan sediadalam koridorKg. Kubor Datu!Kg.Kubor Batu!Kg. JerimbanKg.Kuala Balah !!Kg. Tunku Abdul Rahman!Kg. Bunga Raya!Sg. GalasKg. Durian Badak!!Kg. K. TekuKg. K. Geris!Kuala Geris!Dabong!KELANTANKemubu!Kg. Tunggal!Kg. Bt. JambuKuala Krai !!Kg. Bekok!Pahi!Kg. Bahagia!Kg. Pichong!Manek Urai!K.Manjur!Kg.Karangan !!Kg.Lalok!Sg. Lebir!Kg. Lalok!TERENGGANU4. Menwartakan kawasan batukapur dan gua ikan sertasebahagian kawasan sekitarHutan Serasa.3. Menwartakan kawasan batukapur dan gua ikan sertasebahagian kawasan sekitarHutan Serasa.2. Meletakkan papan tanda arahjalan dan kawalan had kelajuanBertam Bahru!Kg. Bertam Bharu!5. Menwartakan kawasan hutannegeri dalam koridor sebagaisebahagian hutan simpanKg SesikKg Perak " Kg. Perak"!Kg. Lepar!"Kg WiasKg. Wias" !Kg Pulat"Kg Pasir Mayat Kg. Pulau Setulu!"Kg Tebing Tinggi"!Limau KasturiKg. Kaseng!1. Mewujudkan koridor riparianTo Gua Musang""""""""""""3-46"""""""

SL2: Rezab Hidupan Liar Krau – HS Bencah – HS Som – HS YongLokasiPELAN KUNCIJustifikasi Utama- MenghubungkanKrau WildlifeReserve denganGreater TamanNegara ForestComplex.- Mewujudkanrangkaianperhubunganantara HutanSimpan dalamkoridor (Yong YongFR, Som FR,Kerambi FR danBukit Taching FR).PETUNJUKHuraian• Terdapat 2 pekan utama di kawasan koridor iaitu Kuala Lipis dan Jerantut . Jerantutmerupakan jalan masuk ke Taman Negara manakala Kuala Lipis merupakan bandarwarisan Pahang. Landasan keretapi melalui koridor ini sepanjang Jerantut-Kg. Mala-Kg.Kerambit-Lipis. Terdapat 2 jalan yang menghubungkan Kuala Lipis dan Jerantut iaituJerantut- Kg. Mamak- Kg. Jeransang- Lipis dan Jerantut- K. Tembeling- Kg. Mala- Kg.Kerambit- Lipis. Kawasan petempatan adalah terletak di sepanjang jalan ini manakalaSg. Jelai, Sg. Ceka, Sg. Som dan Sg. Kerambit merupakan sungai yang berada dalamkawasan koridor. Hutan Rekreasi Kenong terletak 10km daripada pekan Kuala Lipis.• Rezab Hidupan Liar Krau merupakan salah satu kawasan pemeliharaan yang penting dikawasan tanah rendah di Semenanjung. Banyak kajian saintifik telah dijalankan sejak50 tahun dahulu. Pusat Biodiversiti Kebangsaan terletak di Bukit Lanchang.• Hutan Simpan Gunung Benom, yang termasuk dalam kompleks Krau, mempunyaihabitat tanah tinggi dan rendah. Ia juga telah terpisah dari hutan-hutan lain oleh3-47

pertanian, penanaman, petempatan dan infrastruktur.• Gunatanah utama kawasan ini adalah getah, kelapa sawit dan tanaman sara diri. Jenistanah di kawasan tersebut juga sesuai untuk pertanian.Ancaman/Halangan• Tekanan pembangunan yang tinggi daripada populasi manusia yang besar di kawasanpersekitaran dan adanya kebun sayuran. Ia juga terpisah daripada kawasan TamanNegara dan kompleks hutan utama oleh petempatan, pembangunan pertanian, rel danjalan raya.• Kompleks ini tidak lagi menjadi habitat mamalia besar seperti Gajah Asia dan BadakSumatera yang telah pupus. Hanya 2-3 ekor harimau sahaja yang dianggarkan tinggaldi kompleks ini.Walau bagaimanapun, terdapat populasi lain yang lebih kecil seperti burung, mamaliakecil, reptilia dan lain-lain yang boleh memanfaatkan Kompleks Hutan Taman Negara ini.Oleh kerana petempatan manusia dan faktor-faktor lain semakin menekan dalamkawasan ini, maka pendekatan tertentu perlu diambil bagi menggalakkan pergerakanburung dan mamalia-mamalia kecil yang lain di Krau dan Taman Negara. Antaralangkahnya adalah seperti berikut:Strategi PelaksanaanPenggazetan Hutan Simpan1. Menggazetkan tanah negeri dalam koridor yang dikenalpasti sebagai hutan simpan.2. Mengazetkan kawasan semak/belukar di dalam koridor sebagai sebahagian RizabHutan.3. Mewujudkan rangkaian perhubungan ke Rezab Hidupan Liar Krau.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar1. Mewujudkan laluan hidupan liar dalam kawasan koridor.• Memelihara jalan sedia ada dalam kawasan tersebut.• Memasang papan tanda dan menetapkan had laju di jalan tersebut.2. Walaupun kehadiran gajah dikesan di rangkaian sekunder ini, sasaran utama adalahlebih kepada mamalia kecil.3. Jalan dan rel sedia ada tidak menghalang laluan hidupan liar.4. Jalan 64 sedang dalam proses naiktaraf jalan dan mungkin perlu untuk mengadakanelemen laluan hidupan liar disitu.5. Bagi mamalia kecil dan reptilia, laluan yang sesuai adalah penting. Selain dijadikanlaluan, ia juga boleh dijadikan sebagai struktur pengairan.Mewujudkan Koridor Riparian1. Sungai memainkan peranan yang penting bagi mewujudkan sambungan rangkaiankoridor dimana ia boleh dijadikan rangkaian kepada hutan-hutan kecil yang terpisah.2. Membuat pengambilan tanah untuk dijadikan sebagai rizab riparian.3. Menggazetkan rizab riparian sebagai koridor hidupan liar (berkelebaran 50m) bagimenghubungkan Kompleks Krau dengan Sg. Jelai.3-48

4. Membekukan semua projek pembangunan di rizab riparian.5. Dalam SL2, Sg, Ceka, Sg. Som dan Sg. Sepan telah dikenalpasti sebagai rizab ripariansupaya menjadi koridor semulajadi hidupan liar.6. Menanam spesis pokok yang tertentu yang dapat menarik minat haiwan dan burung.Pengurusan Hutan1. Menjalankan penghutanan semula di rizab riparian.2. Memelihara Hutan Simpan Som, Hulu Mas, Bukit Taching, Jerantut Tambahan, Krau,Kerambit menggunakan 3 prinsip (mengekalkan habitat) dan 4 (mengekalkan landskapsediada), menguruskan boidiversiti di dalam landskap pada „buffer zone‟ pada masahadapan.3. Hutan Negeri yang tidak dikawal perlu dipantau dengan lebih kerap.Pengurusan Kawalan Gunatanah1. Mempraktikkan pertanian mampan seperti yang telah digariskan dalam GarispanduanPertanian Mampan dan RSPO.2. Mempromosikan rangkaian hidupan liar sebagai destinasi pelancongan di TamanNegara (Jerantut) dan destinasi eko-pelancongan Pahang di Taman Rimba Kenong.3. Mewujudkan zon pengurusan khas bagi mengurangkan konflik hidupan liar-manusia.Tiada sebarang pelebaran petempatan manusia dibenarkan seperti di Kg. Baharu danKg. Batu Balai.4. Mempromosikan koridor hidupan liar sebagai destinasi pelancongan.Faedah Yang Dijangka• Pemeliharaan biodiversiti Hutan Krau.• Strategi gunatanah yang jelas tanpa cadangan guna tanah yang konflik.• Memelihara kualiti air sungai.• Meningkatkan kesedaran di kalangan pelancong domestik dari segi tarikan pelancongandi Jerantut dan Kuala Lipis.• Oleh kerana ia berhampiran dengan perkampungan tradisional, penglibatan komunitiluar bandar dalam pembangunan koridor hidupan liar ini adalah sangat digalakkan.• Pembangunan dan promosi koridor hidupan liar sebagai pakej pelancongan di TamanRimba Kenong adalah digalakkan.• Mengurangkan konflik manusia-hidupan liar.3-49

Rajah 3.1.16: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL2: Rezab Hidupan Liar Krau – HS Bencah – HS Som – HS YongKiosk Maklumat CFSPapan Tanda dan Kawal Had KelajuanWarta Tanah Negeri sebagai HutanSimpanZon Pengurusan KhasMengekalkan Hutan Simpan DalamKoridorLadang Getah menggunakan GarisPanduan Pertanian MampanPerladangan kelapa sawitmenggunapakai Garis PanduanKemampanan (RSPO)Memasang papan tanda hidupan liardan had laju.Mengekalkan HutanSimpan Dalam KoridorWarta Hutan Tanah NegeriSebagai Hutan SimpanMewujudkan Laluan seperti ’BoxCulverts’ atau ’Circular Culverts’ dijalan tertentu.Mengekalkan jalan sedia ada sepertikeadaan sedia adaMemasang papan tanda hidupan liardan had laju.Mewujudkan ’Corridor Riparian’.Mengekalkan Hutan Simpan DalamKoridor.Koridor Hidupan Liar dipromosikansebagai ’Ecotourism’.Zon Pengurusan KhasKios Maklumat CFSMemasang papan tanda hidupan liardan had laju.Ladang Getah menggunakan GarisPanduan Pertanian3-50

SL3 : HS Bintang Hijau (Hulu Perak) – HS Papulut – HS PiahLokasiPELANKUNCIJustifikasi Utama- Koridor Ekologi Sekunder- Menghubungkan HutanBintang Hijau denganBanjaran UtamaPETUNJUKHuraian• Untuk memenuhi CFS1-PL4, rangkaian sekunder diwujudkan antara hsBintang Hijau (Hulu Perak) dan HS Papulut di Banjaran Utama.• Gunatanah pertanian utama adalah getah dan kelapa sawit.• Keadaan siri tanah iaitu Rengam-Bukit Temiang dan Chenian adalah sesuaiuntuk pertanian.• Tarikan eko-pelancongan telah dipromosikan di kawasan tersebut yangmenawarkan aktiviti-aktiviti perlancongan.• Terletak di dalam kawasan eko pelancongan Raban-Chenderoh, Perak.• Terdapat Bt. Ulu Labu di bahagian tengah Hutan Simpan Bintang Hijau danHutan Simpan Papulut, Jalan Persekutuan 76 yang menghubungkan KualaKangsar - Gerik merentasi koridor ini. Kg. Air Bah adalah satu-satunyakampung orang asli di dalam koridor ini manakala kampung lain adalahKg.Balam Baharu dan Ayer Mata.3-51

Ancaman/HalanganStrategi PelaksanaanFaedah Yang Dijangka• Hutan kecil yang terpisah di dalam kawasan hutan simpan Bintang Hijaudan Papulut berkemungkinan besar akan diubah kepada guna tanah bukanhutan.• Terdapat pembangunan ladang getah dan petempatan di sepanjangLebuhraya K. Kangsar-Grik berdekatan Lenggong/Lawin.Penggazetan dan Pemeliharaan Hutan Simpan1. Rizab hutan yang terletak di dalam ladang getah antara hutan BintangHijau dan Papulut berfungsi sebagai tarikan kepada burung dan mamaliakecil.2. Menggazetkan hutan negeri dalam koridor sebagai hutan simpan di bawahAkta Perhutanan Negara 1984.3. Ia penting untuk mewujudkan dan memelihara rangkaian perhubunganhutan antara Bintang Hijau dan Papulut. Hutan Bintang Hijau merupakanhabitat yang penting kepada mamalia besar dan Tasik Chenderohbertindak sebagai titik pertemuan.Mewujudkan Koridor Riparian4. Mewujudkan rizab riparian di sepanjang sungai dan tasik. Rangkaianperhubungan juga boleh dicadangkan ke Hutan Simpan Piah yang terletakdi bahagian selatan Hutan Simpan Papulut.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar5. Meletakkan papan tanda dan menetapkan had laju di kawasan tersebut.Pengurusan Hutan6. Memerlukan pendekatan perancangan lanskap bagi memeliharakeseimbangan lanskap bagi hidupan liar dan bio-diversiti.Pengurusan Kawalan Gunatanah7. Mempraktikkan pertanian mampan seperti yang terdapat dalamGarispanduan Pertanian Mampam8. Tidak memperluaskan aktiviti pertanian.9. Tidak memperluaskan petempatan manusia di koridor tersebut.• Kesinambungan ekologi antara kompleks hutan Bintang Hijau dan BanjaranUtama.• Meningkatkan tarikan wilayah pelancongan Chenderoh – Raban danmencadangkan Pusat Sukan Air Tasik Cenderoh.3-52

Rajah 3.1.17: Status Tanah dan Guna Tanah di SL33-53

Rajah 3.1.18: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL3: HS Bintang Hijau (Hulu Perak) – HS Papulut – HS PiahKeperluan pendekatan perancanganlandskap dimana metrik hutan dangunatanah pertanian yang sedia adadilaksanakan untuk mengekalkanlandskap ‘heterogeneity’ sebagai‘stepping stone’ untuk binatang liardan bio-diversiti.Mewartakan sebahagian hutan antaraladang getah Bintang Hijau dan HutanPapulut sebagai sebagai ‘steppingstone’ untuk burung dan binatangkecil.Mewartakan Hutan Tanah Negeri didalam koridor sebagai hutan simpan.Mempraktikkan pertanianmampan.Tidak digalakkan perluasan aktivitipertanian.Tidak digalakkan perluasanpenempatan di dalam koridor.Mewujudkan rizab riparian sepanjangsungai dan tasik di dalam koridor.Kemungkinan rangkaian ripariandapat diwujudkan ke rizab HutanSimpan Piah yang menyeberangsempadan Tasik Chenderoh.Meletakkan papan tanda hidupan liardan had laju.3-54

SL4 : Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu CoastLokasiNegeri TerengganuDaerah DungunMukim Jengai / Besul /Rasau / KualaPekaLuas 32,161 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Koridor Ekologi SekunderPETUNJUK- Untuk menghubungkankompleks hutan TamanNegara dengan pesisirpantai Terengganu.• Koridor ini terletak di tengah Bukit Besi, Al-Muktafi Billah Shah, Paka danDungun. Sg. Paka, Sg. Besul pula terletak di dalam koridor tersebut. Kebanyakangunatanah di situ merupakan pertanian seperti kelapa sawit dan getah. Terdapatjuga hutan paya bakau yang terletak di Sg. Paka. Jalan Persekutuan 14 melintasikoridor ini dan menghubungkan pekan Al-Muktafi Billah Shah ke pekan Bukit Besi.Huraian• Rangkaian perhubungan ini boleh dipelihara di Terengganu terutamanya, disepanjang koridor riparian. Masih terdapat hutan yang terpelihara di HS Bauk danHS Besul yang terletak di sepanjang sungai Dungun.• FELDA Jerangau Barat merupakan kawasan konflik manusia-harimau dimana telahterdapat serangan harimau di Hutan Simpan Jerangau.• „Setiu Wetlands‟ telah direka sebagai salah satu daripada 10 kawasan pelanconganoleh Pelan Ekopelancongan Kebangsaan dan ia juga telah dicadangkan sebagaiTaman Negeri.• Terletak kurang daripada 10km dari Merang iaitu, pintu masuk pelanconganantarabangsa (Taman Marin Terengganu) ke Redang dan Pulau Perhentian.3-55

SL4 : Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu CoastAncaman/HalanganStrategi PelaksanaanFaedah Yang Dijangka• Pembangunan ladang kelapa sawit oleh KETENGAH• Lebuhraya Pantai Timur yang dicadangkan (ECE II) akan melintasi kawasan koridor.Penggazetan Hutan Simpan1. Menghubungkan hutan-hutan di sepanjang sungai Dungun ke Hutan Simpan Jerangaudan Hutan Simpan Pasir Raja Barat melalui pendekatan „stepping stnone‟ yangakan mengambilkira pergerakan mamalia kecil dan burung, di samping memeliharaalam semulajadi kawasan tersebut.2. Menggazetkan hutan negeri dalam kawasan koridor dibawah Akta PerhutananNegara 1984.Mewujudkan Koridor Riparian3. Mewujudkan rizab riparian sepanjang sungai dalam kawasan koridor.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar4. Memasang papan tanda dan menetapkan had laju.5. Mewujudkan laluan hidupan liar di ECE di dalam koridor.Pengurusan Hutan6. Memerlukan pendekatan perancangan lanskap bagi memelihara keseimbanganlanskap bagi hidupan liar dan bio-diversiti.7. Memelihara tanah paya di kawasan koridor.Pengurusan Kawalan Gunatanah8. Mempraktikkan pertanian mampan seperti yang digariskan dalam GarispanduanPertanian Mampan.9. Melaksanakan pertanian mampan bagi tanaman padi.10. Tidak dibenarkan perluasan aktiviti pertanian di kawasan koridor yang telahdikenalpasti.11. Tidak dibenarkan perluasan petempatan manusia di kawasan koridor yang telahdikenalpasti.• Pengurangan konflik antara manusia-hidupan liar.• Meningkatkan perlindungan tanah paya dan memperbaiki kualiti sungai.• Meningkatkan potensi eko-pelancongan di Dungun dan Bt Besi.• Memberikan koridor yang baik kepada hidupan liar untuk bergerak dalam habitathutan.3-56

Rajah 3.1.19:Pembangunan Lebuhraya di SL43-57

Rajah 3.1.20: Pelan Strategi Pelaksanaan - CFS1-SL4 : Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu Coast6. Penanaman padi mengikutamalan pertanian mampan.7. Tanaman dipraktikkan mengikutGaris Panduan PengurusanTanaman mampan.8. Tiada Perluasan aktiviti pertaniandalam koridor.9. Tiada perluasan penempatandalam koridor.1. Menghubungkan hutansepanjang Sg. Dungun ke HutanSimpan Jerangau dan HutanSimpan Pasir Raja Barat bagimewujudkan laluan binatangkecil dan burung-burung sertamengekalkan alam semulajadi.2. Mewartakan tanah negeri dalamkoridor sebagai hutan simpan.3. Mewujudkan rizab ripariansepanjang sungai.4. Memelihara kawasan wetland didalam koridor.5. Meletakkan papan tanda dankawalan had kelajuan.3-58

SL5 : Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu Coast 2LokasiNo. Ruj.NegeriDaerahMukimLuasSL-5TerengganuSetiuHulu Setiu / Tasik18,214 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Koridor EkologiSekunderPETUNJUK- Menghubungkankompleks hutanTaman pesisir pantaiNegara denganTerengganuHuraianAncaman/HalanganStrategi Pelaksanaan• Rangkaian perhubungan kedua boleh diwujudkan di Setiu. Jalan Persekutuandari Kuala Terengganu ke Bandar Permaisuri memisahkan Hutan Simpan HuluSetiu, yang bercantum dengan Hutan Simpan Lebir dan terus ke Taman Negara.• Terletak di kaki Bukit Rabong, yang merupakan tarikan eko-pelancongan di GuaMusang.• Pembangunan tanaman kelapa sawit.• Pembangunan Zon Industri Akuakultur di Setiu.• Cadangan Lebuhraya Pantai Timur melalui kawasan koridor.• Cadangan Kolej Universiti dan Kolej Kejururawatan.Penggazetan Hutan Simpan1. Mewartakan hutan negeri dalam kawasan koridor yang dikenalpasti sebagai RizabHutan dibawah Akta Perhutanan Negara 1984.3-59

2. Menggazetkan belukar/semak sebagai sebahagian hutan simpan di bawah AktaPerhutanan Negara 1984Pengurusan Hutan3. Memerlukan pendekatan perancangan lanskap bagi memelihara keseimbanganlanskap bagi hidupan liar dan bio-diversiti.4. Rangkaiannya akan menghubungkan Hutan Simpan Hulu Setiu ke Hutan SimpanPak Kancil dan terus ke „Setiu Lagoon‟.Pengurusan Kawalan Gunatanah5. Mengikut praktis pertanian mampan bagi kelapa sawit dan getah.6. Tidak dibenarkan perluasan aktiviti pertanian di kawasan koridor yang telahdikenalpasti.7. Memelihara kawasan tanah paya.8. Cadangan Kolej Universiti dan Kolej Kejururawatan dicadangkan di luarkawasan koridor.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar9. Memasang papan tanda dan menetapkan had laju.10. Mewujudkan laluan hidupan liar di Lebuhraya Pantai Timur antara koridor.Faedah Yang Dijangka• Meningkatkan potensi eko-pelancongan di Setiu.• Meningkatkan perlindungan tanah paya dan memperbaiki kualiti sungai.• Mewujudkan koridor untuk hidupan liar bergerak antara habitat hutan yangberbeza (dari hutan tanah tinggi ke hutan paya).• Berkemungkinan untuk mewujudkan rangkaian ekologi dari hutan bukit ketanah paya Setiu.• Merang – Kg Penarik Coastal Beachfront telah dikenalpasti sebagai kawasanpelancongan di bawah ECER. Ia akan menambah peluang bagi meningkatkanproduk pelancongan di kawasan ini.• Mewujudkan kesedaran tentang pemeliharaan hidupan liar dan pendapatandaripada aktiviti pelancongan.3-60

Rajah 3.1.21: Pembangunan Komited di SL53-61

Rajah 3.1.22: Pelan Strategi Perlaksanaan CFS1 - SL5: Kompleks Hutan Taman Negara– Terengganu Coast 24. Memelihara semua kawasanwetland.1. Mewartakan tanah negeri dalamkoridor sebagai hutan simpan.5. Pekebun kecil kelapa sawit dangetah menggunapakai GarisPanduan Tanaman Mampan.2. Belukar/semak di dalam koridordiwartakan sebagai hutansimpan.6. Tiada perluasan aktivitipertanian di dalam koridor.3. Rangkaian adalah melibatkanHutan Simpan Ulu Setiusehingga Hutan Simpan PakKancil dan sebahagian LagunSetiu.3-62

SL6: Taman Negara – HS ChikuLokasiNegeriDaerahMukimLuasKelantanGua MusangBertam / Galas20,491 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Koridor EkologiSekunderPETUNJUK- MenghubungkanTaman Negaradengan HutanSimpan ChikuHuraian• Terletak di bahagian timur Pekan Gua Musang.• Gunatanah terdiri daripada kawasan perhutanan semula dan ladang kelapasawit.• Walaupun tanaman kelapa sawit meliputi di bahagian utara Taman NegaraKelantan, masih ada potensi mewujudkan rangkaian ke Hutan Simpan Chiku.Ancaman/HalanganStrategi Pelaksanaan• Telah dikenalpasti bahawa kawasan ini telah diceroboh oleh perluasan pertanianyang tinggi dan ini menjadikan kurang sesuai lagi menjadi habitat hidupan liar.• Pembangunan kelapa sawit di bawah Projek Agropolitan Kelantan Selatanberhampiran dengan Renok Baru di bawah KESEDAR.Penggazetan Hutan Simpan1. Mewartakan hutan negeri dalam kawasan koridor dibawah Akta PerhutananNegara 1984.2. Menggazetkan belukar/semak sebagai sebahagian hutan simpan di bawah AktaPerhutanan Negara 19843-63

Mewujudkan Koridor Riparian3. Mewujudkan rizab riparian sepanjang sungai di koridor.Pembangunan Infrastruktur4. Memasang papan tanda dan menetapkan had laju.Pengurusan Hutan5. Memerlukan pendekatan perancangan lanskap bagi memelihara keseimbanganlanskap bagi hidupan liar dan bio-diversiti.Pengurusan Kawalan Guna Tanah6. Mempraktikkan pertanian mampan seperti yang digariskan dalam GarispanduanPertanian Mampan.7. Tidak dibenarkan perluasan aktiviti pertanian di kawasan koridor yang telahdikenalpasti.8. Tiada perluasan petempatan manusia dibenarkan.Faedah Yang Dijangka• Menyediakan kawasan sesuai untuk pergerakan mamalia kecil dan burung.• Menyediakan lanskap yang sesuai sepanjang Lebuhraya Gua Musang – KualaBerang.• Meningkatkan biodiversiti di selatan Kelantan yang telah banyak dijadikansebagai ladang kelapa sawit.• Meningkatkan potensi eko-pelancongan di pekan Gua Musang.3-64

Rajah 3.1.23:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL6: Taman Negara – HS Chiku4. Mempraktikkan pertanianmampan yang diperkenalkan dalam garispanduan ‘Garis PanduanKemampanan’ bagipengurusan ladang.5. Tiada perluasan aktivitipertanian dalam koridoryang telah dikenalpasti .1. Mewartakan hutan negeriyang telah dikenalpastisebagai hutan simpan.2. Mewartakan kawasan hutanyang terletak dalam koridorhutan simpan.8. Tiada perluasanpenempatan manusia.3. Meletakkan papan tandakawalan had kelajuan.7. Mewujudkan koridor ripariansepanjang sungai yangterletak dalam koridor.3-65

SL7 : HS Ulu Muda – HS Pedu – HS ChebarLokasiNegeriDaerahMukimLuasKedahSikSik4,398 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Koridor EkologiSekunder- Menghubungkanhutan simpanUlu Muda, Peduand Chebar.- Kawasantakungan airuntuk EmpanganMuda, Pedu danAhningPETUNJUKHuraian• Hutan Simpan Ulu Muda dibahagian timur telah dipisahkan daripada Hutan Simpan Peduoleh hutan negeri manakala Hutan Simpan Chebar dan Hutan Simpan Bukit Kemuntingtelah dipisahkan daripada kompleks hutan pulau oleh jalan negeri.• Terletak di wilayah eko-pelancongan Tasik Pedu di Kedah.Ancaman/Halangan• Cadangan pembalakan di Hutan Simpan Ulu Muda.3-66

Strategi PerlaksanaanPenggazetan Hutan Simpan1. Menggazetkan hutan negeri antara Hutan Simpan Pedu dan Ulu Muda sebagai hutansimpan di bawah Akta Perhutanan Negara 1984.2. Menggazetkan belukar/semak dalam koridor sebagai sebahagian hutan simpan di bawahAkta Perhutanan Negara 1984.Mewujudkan Koridor Riparian3. Mewujudkan rizab riparian sepanjang sungai dan tasik.Pembangunan Infrastruktur4. Meletakkan papan tanda dan menetapkan had laju.Pengurusan Hutan5. Mengelakkan pembalakan di Hutan Simpan Ulu Muda.6. Menggazetkan semua hutan yang terletak di dalam kawasan takungan air dalamkawasan Empangan Pedu, Muda dan Ahning sebagai hutan Perlindungan dibawahSeksyen 10, Akta Perhutanan Negara 1984Pengurusan Kawalan Gunatanah7. Melindungi rangkaian daripada pembangunan pertanian. Aktiviti pertanian adalahdilarang sama sekali.8. Mempromosikan aktiviti pelancongan.9. Melindungi kawasan takungan air.FaedahDijangkaYang• Meningkatkan peranan Tasik Pedu sebagai destinasi pelancongan.• Menyediakan ruang dan laluan bagi hidupan untuk bergerak.• Meningkatkan fungsi kawasan takungan air di Hutan Simpan Ulu Muda sebagai kawasanyang penting bagi memastikan bekalan air yang mencukupi bagi Kedah dan Pulau Pinangdan kawasan pertanian padi.3-67

Rajah 3.1.24:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL7: HS Ulu Muda – HS Pedu – HS Chebar!Padang TerapForest ReservePeduForest ReserveThailandPerlu melindungi kawasanrangkaian daripada aktivitipertanian.Sg. PeduPedu LakePedu Resort!1. Mewartakan Hutan TanahNegeri sebagai HutanSimpan di antara Pedu danHS Ulu Muda.Sg. TeliangMenggalakkan aktiviti ekopelancongan.To Kuala Nerang!PeduForest ReserveUlu MudaForest ReserveMewujudkan rizab ripariandi sepanjang sungai dantepi tasik.Sg. ChebarKawasan lembangan sungaiakan dilindungi.Kg. Che Song!ChebarForest ReserveMuda LakeAktiviti Pembalakan tidakdigalakkan di HutanSimpan Ulu Muda.Ulu MudaForest ReserveBukit kemuntingForest ReserveSg. MudaTasik Muda!Kg. Tekia!Kg. ChebarUlu MudaForest ReserveTo Sik!3-68

SL8 : HS Ulu Muda – HS Rimba TeluiLokasiNegeriDaerahMukimLuasKedahSikSik1,125 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Koridor EkologiSekunder- BolehmenghubungkanHutan Simpan UluMuda, Pedu danRimba Telui.PETUNJUK- Kawasan tadahanair untukEmpangan Muda,Pedu dan Ahning.Huraian• Hutan Simpan Rimba Telui di bahagian selatan telah terpisah daripada HutanSimpan Ulu Muda oleh jalan negeri (Sik-Baling). Terdapat kawasan pertanian getahsepanjang 1km dijalan ini.• Terletak di wilayah eko pelancongan Tasik Pedu di Kedah.Ancaman/HalanganStrategi Perlaksanaan• Perluasan kawasan getah antara Sik dan Kg Tanjong PariPenggazetan Hutan Simpan1. Terdapat kawasan hutan negeri yang tersepit antara tanaman getah sepanjangjalan ini dimana rangkaian perhubungan sejajar boleh diwujudkan.2. Menggazetkan hutan negeri di dalam kawasan koridor sebagai hutan simpan.3-69

Pembangunan Infrastruktur3. Meletakkan papan tanda dan menetapkan had laju.Pengurusan Kawalan Gunatanah4. Mengelakkan perluasan kawasan tanaman getah di kawasan koridor.5. Tidak dibenarkan sebarang aktiviti pertanian di kawasan koridor.6. Mempraktikkan pertanian mampan bagi kelapa sawit dan getah.Faedah Yang Dijangka• Meningkatkan tarikan eko pelancongan di Tasik Pedu.• Memberi peluang untuk membangunkan Sik sebagai pintu gerbang eko pelancongan.• Meningkatkan kesedaran di kalangan penduduk tempatan terhadap kepentinganpemeliharaan hidupan liar.3-70

Rajah 3.1.25:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL8: HS Ulu Muda – HS Rimba TeluiTo Padang Kg. S. Batang Terap!Sg. MudaTidak digalakkan perluasankawasan getah di dalamkoridor.To SikUlu MudaForest ReserveTerdapat jalur kecil HutanNegeri diapit diantaraladang getah sepanjangjalan yang bolehmewujudkan rangkaianlinear.Tiada digalakkan perluasanaktiviti-aktiviti pertaniandalam koridor.!Kg. Tg. PariMeletakkan papan tandadan had laju.!Penanaman kelapa sawit danTo Sikkebun kecil getah mengikutamalan pertanian mampan.!Kg. KubangRimba TeluiForest Reserve!Kg. Wang!Kg. SurauMewartakan Hutan TanahNegeri yang dikenalpastioleh koridor sebagai hutansimpan.!Kg Charok Tok Pong"To Baling!3-71"!

SL9: HS Jeli – HS Sg. Sator – HS SokortakuLokasiNegeriDaerahMukimLuasKelantanJeliJeli31,011 haJustifikasi Utama- KoridorEkologiSekunderBolehmenghubungkan HutanSimpan Jeli-Sg. Sator danSokortak.PELAN KUNCIPETUNJUKHuraianAncaman/Halangan• Kawasan ini mempunyai hutan kecil yang terpisah seperti Hutan Simpan Jeli,Hutan Simpan Sg Sator dan Hutan Simpan Sokortaku. Beberapa kejadiankonflik manusia-hidupan liar telah dilaporkan di kawasan ini. Ada jugainisiatif daripada seperti Jabatan PERHILITAN dan WWF untuk mengurangkankonflik melalui strategi yang dibuat.• Kawasan hutan yang besar telah dibuka untuk tanaman kelapa sawit dangetah.• Pembangunan Bandar di Pekan Jeli.• Laluan baru ke Thailand di Bukit Bunga akan menyebabkan pembangunanpesat aktiviti komersil dan dagangan di kawasan tersebut.• Aktiviti penangkapan ikan secara haram dan dagangan haram hidupan liar.3-72

StrategiPelaksanaanFaedahDijangkaYangPenggazetan Hutan Simpan1. Menggazetkan hutan negeri dalam kawasan koridor yang dikenalpasti sebagaihutan simpan di bawah Akta Perhutanan Negara 1984.2. Menggazetkan belukar/semak dalam kawasan koridor sebagai hutan simpandi bawah Akta Perhutanan Negara 1984.Mewujudkan Rizab Riparian3. Mewujudkan rizab riparian di sepanjang sungai.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar4. Meletakkan papan tanda dan menetapkan had laju.Pengurusan Kawalan Gunatanah5. Mengikut piawaian pertanian mampan untuk tanaman getah.6. Tiada perluasan petempatan manusia dibenarkan.• Menyediakan ruang dan laluan untuk hidupan bergerak di dalam hutan.• Meningkatkan potensi eko-pelancongan di Jeli.• Menyediakan peluang untuk lebih kajian tentang konflik manusia-hidupanliar.• Meningkatkan kesedaran di kalangan komuniti tentang kepentinganpemeliharaan hidupan liar.• Menyediakan kawasan yang selamat untuk hidupan dengan pemantauan dikawasan koridor.• Meningkatkan boidiversiti di kawasan hutan.3-73

Rajah 3.1.26: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL9: HS Jeli – HS Sg. Sator – HS Sokortaku6. Mengekalkan rezab ripariansungai sepanjang sungai.1. Mewartakan hutan negeri dalamkoridor sebagai hutan simpan.4. Pembangunan infrastruktur :Perletakkan papan tanda dankawalan kelajuan jalan.2. Mewartakan ’scrub land’ dalamkoridor sebagai sebahagiandaripada kawasan yangdilindungi.5. Penempatan manusia : tiadaperluasan penempatan.3. Pertanian : Ladang getahmengikut amalan pertanianmampan.3-74

SL10: HS Chabang Tongkat – HS Ulu Sat – HS TemanganLokasiNo. Ruj.NegeriDaerahMukimLuasSL-10KelantanTanah MerahTanah Merah16,414 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Koridor EkologiSekunderPETUNJUK- BolehmenghubungkanHutan SimpanChabang Tongkat- Ulu Sat -Temangan.Huraian• Rangkaian perhubungan sekunder ini akan menyediakan koridor ekologi antarahutan di Kelantan dan Terengganu. Hutan simpan yang penting seperti HutanSimpan Temangan yang terletak di utara Kuala Krai, Hutan Simpan Ulu Sat danChabang Tongkat akan dihubungkan dengan pendekatan ‟stepping stone‟.Ancaman/Halangan• Pembangunan tanah baru untuk pertanian dan petempatan.• Terletak bersebelahan dengan koridor pertumbuhan Gua Musang- Kuala Krai –Tanah Merah.Penggazetan Hutan Simpan1. Menggazetkan hutan negeri dalam kawasan koridor yang dikenalpasti sebagaihutan simpan di bawah Akta Perhutanan Negara 1984.Strategi PelaksanaanPembangunan Infrastruktur2. Meletakkan papan tanda dan menetapkan had laju.Pengurusan Kawalan Gunatanah3. Mempraktikkan pertanian mampan bagi tanaman getah dan padi.3-75

Faedah Yang Dijangka• Menyediakan ruang dan laluan untuk pergerakan hidupan liar.• Meningkatkan potensi ekopelancongan di Kuala Krai.• Meningkatkan kesedaran di kalangan komuniti tentang kepentinganpemeliharaan hidupan liar.• Meningkatkan bio-diversiti kawasan dengan memelihara kawasan hutan yangada.3-76

Rajah 3.1.27: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL10: HS Chabang Tongkat – HS Ulu Sat – HS Temangan4. Pertanian : ladang Getahdan padi mengikut amalanpertanian mampan.1. Wartakan hutan negeri didalam koridor sebagaihutan simpan.3. Penempatan manusia :tiada perluasanpenempatan2. Perletakkan papan tandadan kawalan hadkelajuan.3-77

SL-11: HS Bukit Kinta – HS Bujang MelakaLokasiNegeriDaerahMukimLuasPerakKinta, BatangPadangKampar, Chedering297 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Meningkatkankestabilan ekologidan integritiBujang Melakasebagai habitathidupan liar.PETUNJUKHuraianHutan Simpan Bujang Melaka merupakan hutan yang besar (sekitar 70km²) dan terletakdi kaki bukit Banjaran Utama iaitu selatan Gua Tempurung.Ia telah terpisah dari kompleks hutan utama oleh Lebuhraya Utara-Selatan dan jugaladang getah (purata keluasan 2kn).Hutan Simpan Bujang Melaka mempunyai nilai botani yang tinggi kerana terdapatbanyak spesis tanaman baru yang dijumpai disini.Oleh pemeliharaan harus diambil untuk memastikan ia tidak terus terpisah daripadaBanjaran Utama.Ancaman/Halangan• Pertukaran gunatanah ke pertanian.• Aktiviti kuari.3-78

Mewujudkan Kawalan Gunatanah1. Tidak menarik balik penggazetan terhadap Hutan Simpan Bujang Melaka.Strategi Perlaksanaan2. Tidak membenarkan perluasan petempatan manusia atau pertanian di dalam koridor.Mewujudkan Laluan Hidupan Liar3. Menjalankan kajiselidik Hidupan Liar di Hutan Simpan Bujang Melaka bagi mengenalpastijenis laluan hidupan liar yang diperlukan.Faedah DijangkaMeningkatkan kesendirian tanaman dan populasi hidupan liar di Bujang Melaka.Meningkatkan kestabilan ekoologi dan integriti Bujang Melaka sebagai habitat hidupanliar.3-79

Rajah 3.1.28: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 11: HS Bukit Kinta – HS Bujang Melaka3-80

SL-12: HS Bubu – Hutan Paya Bakau MatangLokasiNegeriDaerahMukimLuasPerakLarut MatangTerong, BukitGantang387 haPELAN KUNCIJustifikasi Utama- Membangunkankawasan hutanbahagian baratpesisir pantaiSemenanjungMalaysia.PETUNJUKHuraianAncaman/HalanganKawasan ini merupakan kawasan yang berpotensi tinggi untuk dibangunkan ke pesisirpantai bahagian barat untuk menghubungkan tanah tinggi di Semenanjung Malaysia.Berbanding dengan kebanyakan sungai yang mengalir ke Selat Melaka, Sg. Terungmerupakan yang terbaik. Walaupun ada tanaman dan petempatan di kawasan ini, iatetap mampu menjadi hutan riparian.Pemeliharaan koridor ekologi terutama di zon riparian akan membantu untukmemelihara kesihatan dan produktiviti ekosistem marin dan hidupan akuatiktermasuklah di hutan paya bakau Matang (diiktiraf sebagai hutan paya bakau terurusdi dunia).Perluasan ladang kelapa sawit ke zon riparian.Perluasan petempatan ke zon riparian.3-81

Penggazetan Rizab Sungai dan Penghutanan Semula1. Menggazetkan rizab sungai di sepanjang Sg. Terung selebar 100m di kedua-dua belahsungai.Strategi Pelaksanaan2. Mewujudkan semula tumbuhan riparian yang semulajadi di zon riparian.Kawalan Pengurusan Gunatanah3. Tiada perluasan petempatan manusia atau pertanian di kawasan rizab sungaidibenarkan.4. Ladang kelapa sawit sedia ada diwujudkan sempadan riparian di sepanjang sungai.Faedah DijangkaMembolehkan pergerakan spesis akuatik di sepanjang zon riparian.Memelihara rangkaian ekologi antara hutan paya bakau Matang dengan hutan diBanjaran Utama.3-82

Rajah 3.1.29: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 12: HS Bubu – Hutan Paya Bakau Matang3-83

SL-13 : HS Gunung Bongsu – HS Gunung InasLokasiNegeriDaerahMukimLuasKedahKulimKarangan1632 haPELANKUNCIJustifikasi Utama- Meningkatkan integritiekologi Hutan SimpanGunung Bongsu.PETUNJUKHuraianHutan simpan Gunung Bongsu merupakan hutan yang luas tetapi terpisahdaripada kepulauan hutan.Jarak terdekat antara kepulauan hutan dan Banjaran Bintang ialah lebih kurang5km.Oleh itu, faedah untuk mewujudkan rangkaian utama disini adalah tidak dapatdipastikan. Rangkaian sekunder dicadangkan terlebih dahulu sehinggalahrangkaian utama dapat dipastikan faedahnya.Hutan Simpan Gunung Bongsu perlu dipelihara sebagai kawasan hijau untukKulimAncaman/Halangan Perluasan aktiviti pertanian.Kawalan Pengurusan GunatanahStrategi Pelaksanaan 1. Pengurus dan pemilik getah di kawasan koridor adalah digalakkan untukmempraktikkan pertanian mampan seperti yang terdapat dalam GarispanduanPertanian Mampan bagi memastikan kawasan ini mempunyai susunatur lanskapFaedah Dijangka bagiMeningkatkanhidupan liar.kestabilan ekologi dan integriti Hutan Simpan Gunung Bongsu.3-84

Rajah 3.1.30: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1: SL 13 – HS Gunung Bongsu – HS Gunung Inas3-85

3.1.3 Rangkaian Rentas Sempadan (Trans-Boundary)i. Sepintas LaluSebahagian hutan-hutan di utara Semenanjung Malaysia berada di sepanjang sempadanThailand dimana ia menjadi habitat yang baik untuk mamalia besar dan burung.Walaubagaimanapun, kawasan ini semakin hilang di telan pembangunan dan eksploitasi.Jelas kelihatan bahawa aktiviti-aktiviti di sepanjang sempadan akan memberi kesanterhadap negara berjiran.Isu pemeliharaan rentas sempadan merupakan suatu perkara baru dalam perancanganwilayah biodiversiti. Tren yang baru dan positif ini adalah untuk mengambilkirakawasan perlindungan rentas sempadan sebagai sebahagian kompleks hutan yang perludiuruskan sebagai sebahagian unit daripada ia diuruskan sebagai entiti yang berasinganuntuk pemeliharaan hidupan liar. Mamalia besar seperti harimau, badak dan gajahmerupakan spesis yang semakin berkurangan dan memerlukan kawasan yang luas bagimemastikan populasi yang berterusan. Sekiranya spesis-spesis ini dapat dipelihara didalam hutan rentas sempadan ini, ia mungkin dapat dijadikan sebagai „payung‟ ekologibagi pemeliharaan elemen-elemen biodiversiti yang lain.Sebarang penyelesaian yang realistik memerlukan penglibatan strategi multi-nasional dipelbagai peringkat. Strategi tersebut perlu terdiri daripada input ahli politik dan sosioekonomi.Enam kawasan perlindungan di Selatan Thailand adalah berdekatan dengan hutanSemenanjung Malaysia (Rajah 3.4.1). Kepentingan setiap kawasan ini dijelaskan sepertidi bawah. Amnya, rangkaian perhubungan antara Thailand dan Malaysia telah diwujudkan dengan sempurna. Hidupan dapat bergerak secara bebas dari satu kawasan kekawasan lain kerana tiada penghalang seperti pagar yang diletakkan di sepanjangsempadan.ii. Taman Negeri Royal Belum – Pusat Pemeliharaan Kehidupan Liar Hala BalaMelintasi sempadan antarabangsa dari hutan Royal Belum ke Hala iaitu sebahagianPusat Pemeliharaan Hidupan Liar Hala Bala, yang mana telah diisytiharkan sebagaipusat pemeliharaan hidupan liar pada tahun 1996. Ia merupakan kawasan hutan hujandi Semenanjung Thailand dengan keluasan seluas 434 km persegi yang melitupi kawasanSangalakiri Range di Narathiwat. Walaupun ia merupakan kawasan simpanan yang sama,Hutan Hala terletak di Amphoe Betong di Yala dan Amphoe Chanae di Narathiwat.Manakala Hutan Bala pula terletak di Amphoe Waeng dan Amphoe Su Khirin diNarathiwat. Hutan yang luas dan subur ini menyokong densiti pokok-pokok yang besardan merupakan habitat asal spesis burung Enggang yang boleh ditemui di Thailand. Initermasuklah Wrinkled Hornbill, Helmeted Hornbill, Oriental Pied Hornbill, Great PiedHornbill, White-Crowned Hornbill, Bushy-Crested Hornbill, Malayan RhinocerosHornbill, Black Hornbill dan Wreathed Hornbill.3-86

Kebanyakan hidupan yang ditemui disini merupakan hidupan yang tersenarai sebagaihidupan yang hampir pupus di Thailand. Ini termasuklah siamang yang bersaiz lebihbesar daripada gibbons. Terdapat juga agile gobbon yang boleh dijumpai di Sumatra,Borneo dan hutan di utara Malaysia dan selatan Thailand. Kajiselidik telahmengenalpasti 4 jenis mamalia terkawal iaitu Sumatra serow, tapir, marbled cat danAsian two-horned rhinoceros, yang ada di kawasan ini.iii. Taman Negara Royal Belum – Taman Negara Bang LangDi bahagian barat Pusat Pemeliharaan Hala-Bala adalah Taman Negara Bang Lang yangterletak di Yala. Ia mempunyai hutan dara, air tejun dan gua. Gunungnya yang tinggidipenuhi dengan bukit-bukau dan tumbuhan. Banyak jeram terdapat disini dan apabilajeram-jeram ini bercantum, ia akan membentuk sungai-sungai yang penting seperti Sg.Patani, Sg. Sai Buri, terusan To Mo, terusan Klong Bala dan terusan Klong Ban-jed.Hidupan liar yang boleh ditemui di bahagian ini adalah rusa, babi hutan, monyet, orangutan, tapir guar, badak Sumatra, banteng dan sebagainya. Banyak jenis burung jugaboleh ditemui disini seperti White-rumped Shama, Red-whiskered Bulbul dan lain-lain.iv. HS Ulu Muda/HS Padang Terap - Taman Negara San Kala KhiriMelintasi sempadan Ulu Muda di Kedah adalah Taman Negara San Kala Kiri yang terletakdi daerah Sabayoy dalam wilayah Song Khla. Taman ini mempunyai Hutan SimpanGunung Toa Thep, Hutan Simpan Khao Tan, Hutan Kwan Chedi, Huta Praya Mai, HutanKwan Kham Pang, Hutan Simpan Kwan Rasor, Hutan Kwan Nam Ron, Hutan Kwan SorRor, Hutan Bang Pla dan Hutan Toa Thep.hidupan liar yang boleh dijumpai di kawasanini adalah seladang, gajah, roulroul, wreathed hornbill, Oriental pied hornbill,Malayan rhinoceros hornbill, great pied hornbill dan great Indian hornbill.v. HS Bukit Berangin- Taman Negara Khao Nam KhangJuga melintasi sempadan Thai-Kedah adalah Taman Negara Khao Nam Khang. Taman inimempunyai kawasan gunung yang bersambung hingga Hutan Simpan Bukit Berangin diMalaysia. Ia merupakan kawasan yang penting yang menjadi punca air kebanyakanjeram (Contoh Terusan Na Twee, Terusan Prik, Terusan Tub Chang, Terusan Klong SaiKaow). Hidupan liar yang ada di dalam taman juga adalah seperti babi hutan, beruang,rusa, monyet, orang utan, kancil, tapir, penyu, pelbagai spesis burung termasuklahburung enggang, great agus pheasants, red jungle fowls, tree partridges, greenpeafowls, white-rumped shamas, hill mynas dan lain-lain.3.1.4 CadanganAdalah penting untuk memelihara rangkaian perhubungan sempadan antara Malaysiadan Thailand. Nilai kawasan yang dilindungi ini dijangka akan meningkat dengankawalan habitat.3-87

Dalam mengkoordinasikan pengurusan kawasan yang dilindungi ini, adalah dicadangkansupaya ia dilakukan dibawah pelbagai mekanisma dibawah ASEAN. Sebagai tambahan,cadangan ini boleh dipanjangkan ke Malaysia-Thailand Joint Commission.Dari pihak Thailand pula, beberapa cadangan telah dikemukakan dan diluluskan olehdelegasi pada Bengkel Bangkok dalam tahun 1995. Dua cadangan yang ditekankan di siniadalah seperti:i) 19. memaklumkan kepada jawatankuasa sempadan di bawah pelbagaiKementerian Luar bagi Negara-negara Indo-Malayan yang terlibat dengan aktivitipemeliharaan tersebut. Ini memerlukan kebenaran kerajaan bagi sesetengahaktiviti sempadan dan membantu untuk meletakkan isu pemeliharaan ini dalamagenda jawatankuasa.ii) 20. Merangka perjanjian wilayah untuk pemeliharaan biodiversity di sempadanbagi ditandatangani oleh kerajaan wilayah Indo-Malayan termasuklah: Cambodia,China, Lao P.D.R., Malaysia, Myanmar, Thailand dan Vietnam. Perjanjian sepertiini akan mempromosikan peningkatan kesedaran tentang kepentinganpemeliharaan biodiversiti sempadan di peringkat tertinggi kerajaan.Dalam Malaysia, dimana tanah merupakan hak negeri, penting untuk KerajaanPersekutuan bagi merancang keperluan ini dengan Kerajaan Negeri. Ini akanmembolehkan Kerajaan Negeri menilai faedah daripada kawasan yang di lindungi dandalam masa yang sama menentukan mekanisma yang diperlukan bagi menguruskankawasan yang di lindungi ini secara mampan dan bijak.Rajah 3.1.31:Rangkaian Rentas SempadanChalerm Prakiat SomdejPrathep Ratsude(Wildlife Sanctuary)Thaleban(National Park)Khao Nam Khang(National Park)Sun Gala Khiri(National Park)3-88

3.2 Rangkaian Ekologi CFS 23.2.1 Rangkaian Utama (PL)PL1HS Labis Timur – HSMersing & HS LenggorObjektif RangkaianUntuk memelihara hubungan hutan dalam lingkungan kompleks hutanEndau-SediliLokasiNegeri JohorDaerah Mersing, KluangMukim Lenggor, Mersing& KahangJustifikasi Prioriti1. Menghubungkan hutan antara Rizab Hidupan Liar Endau-Kota Tinggidan Taman Negara Endau-Rompin (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Hubungkan hutan yang kaya secara biologi, khususnya Taman Negara3. Endau-Rompin dan HS Panti melalui Rizab Hidupan Liar Endau-KotaTinggi.4. Koridor penting untuk spesis harimau yang dilindungi dan spesisspesismangsa dan juga gajah-gajah yang dilindungi dalam CFS2.5. Membenarkan populasi tunggal babi berjanggut (Sus barbatus)Semenanjung Malaysia yang dilindungi bermigrasi secara berterusan,3-89

menjadi spesis mangsa utama harimau dan agen utama dalamkawasan penyebaran biji benih pokok hutan.6. Memastikan keupayaan untuk hidup bagi populasi spesis hidupan liardi dua kawasan perlindungan.7. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti dua kawasanperlindungan.HuraianPapan tanda gajahsepanjang Jalan Kahang-JemaluangPerhutanan dan BiodiversitiPembinaan laluan diantara rizab hutan Labis Timur, Mersing dan Lenggorsangat penting untuk memelihara hubungan dalam lingkungan Endau -Rompin – kompleks hutan Sedili;paling penting dalam CFS2. Ketikabahagian utara kompleks ini terdiri daripada Taman Negara Endau-Rompin, bahagian Selatan (selatan Kluang – Jalan Persekutuan FT50Jemaluang) melalui rizab hutan Lenggor, Ulu Sedili dan Panti yangsecara khusus penting sebagai habitat harimau, oleh kerana ia diramaluntuk memelihara populasi harimau dengan kepadatan 3-4 harimau/100km². Ia sangat penting untuk memastikan seluruh kawasan ituterpelihara sebagai habitat harimau.Laluan ini juga menyediakan koridor yang penting untuk gajah. Padamasa ini, gajah bergerak melalui ladang pertanian yang luas di kawasanitu, juga disepanjang Jalan Kahang – Jemaluang. Papan tanda gajahmelintas juga telah diletakkan dibahagian barat jalan menuju Kahang,dan pagar elektrik didirikan sepanjang perimeter keseluruhan ladangkelapa sawit. Kawasan ini diketahui sebagai titik panas kerana konflikmanusia-gajah, khususnya dalam dan sekeliling ladang seperti FeldaAping, Felcra Dusun Panti dan Ladang Bukit Payung.Najis gajah sepanjangJalan Kahang-JemaluangPentingnya kawasan ini untuk hidupan liar ditunjukkan denganpengisytiharan tanah rizab untuk dua hidupan liar terbesar disini dalamera awal 1900-an, iaitu Endau Kluang WR dan Endau Kota Tinggi WestWR. Spesis haiwan mamalia besar yang dijumpai dalam kawasan ini ialahmuntjac, babi `Jakut‟ atau berjanggut, babi liar biasa, tapir dan rusasambar (WCS, 2008). Bagaimanapun, sebahagian daripada kedua-duarizab ini sudah dicerobohi oleh pembangunan pertanian.3-90

Karakter Fizikal, Kegunaan Tanah dan PerkampunganKawasan diantara Labis FR, Mersing FR dan Lenggor Tengah FR adalahterdiri dari hutan, pertanian dan perkampungan.Laluan terletak dalam lembangan sungai terbentuk oleh Sg. Sembrong,Sg. Endau, Sg. Lenga, Sg. Tambang, Sg. Emas, Sg. Kahang, Sg. Lenggordan Sg. Kemendong yang berasal daripada Banjaran Gunung Tahan.Perkampungan Orang Aslidi CFS2-PL1Sg. EndauLadang MADOPerkampungan Orang Asli di kawasan Sg. Endau termasuk Tanjung Tuan,Tanah Abang, Punan dan Peta. Kg. Peta merupakan pintu masuk utamake Taman Negara Endau-Rompin. Di selatan Rizab hidupan Rizab Labisadalah perkampungan Orang Asli Kg. Terowoh, Kg. Puchor dan Kg. Sg.Peroh, yang kesemua terletak sepanjang Sg. Sembrong.Perkampungan Orang Asli juga terletak di sepanjang Jalan Kluang-Jemaluang, bernama Kg. Puciut, Kg. Kenangan, Kg. Pengkalan Bukitdan Kg. Sg. Tuba. Majoriti Orang Asli di sini bekerja dalam sektorpertanian seperti kelapa sawit dan getah, sama ada sebagai pekebunkecil atau buruh di ladang. Tiada diantara mereka ini terlibat dalameko-pelancongan.Perkampungan Orang Asli dalam lingkungan dan sekitar PL1Kg. PunanKg. Tanjung TuanKg. TewowohKg. Tanah AbangKg. Pengkalan BukitKg. PetaKg. Sg. TubaKg. PuchorKg. Sg. PerohKg. PuciutKg. KenanganKg. BerasauDalam lingkungan koridor, Kg. Punan dan Kg. Terowoh terletak secaralangsung dalam laluan gajah. Terdapat laporan berkaitan konflikmanusia-gajah dalam dua perkampungan ini. Terdapat skim hutanpembangunan FELDA (FELDA Nitar 1 dan Nitar 2) di utara Mersing FR.Tanah & Kegunaan Tanah PertanianRizab Hutan Labis Timur dan Rizab Hutan Mersing terdiri daripadakawasan berpaya. Sebahagian daripada kawasan berpaya di selatanRizab Hutan Labis Timur telah dibangunkan untuk kelapa sawit.Dikelilingi juga oleh jajaran hutan, Mersing FR dan Lenggor Tengah FRdibuka untuk ladang kelapa sawit bernama Ladang MADO‟S. DiantaraLabis FR dan Mersing FR, ada bidang tanah yang ditanam tanamanjangka pendek hasil bumi seperti timun, limau, buah naga dan pisang.‘Rumah Rakit’ di Kg.Tanah Abang mempunyaipotensi yang baik untukdibangunkan sebagaipelabuhan ikanTanah-tanah di kawasan ini secara umumnya subur dan berasal daripadaigneus, batu metamorfik berkeladak (siri Rengam-Jerangau, Gajah Mati-Munchong-Melaka dan Harimau Tampoi), sungai lanar (siri TelemongAkob), dan gambut. Lebih kurang 10% kawasan di selatan ini terdiridaripada tanah curam. Tanahnya secara umum adalah baik (tanah kelas2&3) dan sesuai untuk kelapa sawit.3-91

Kegunaan utama tanah pertanian di dalam dan sekeliling koridor adalahkelapa sawit. Keadaan tanah yang baik dan kadar hujan yang tinggi,hasil minyak sawit adalah tinggi, secara purata 20 tan metric `Freshfruit bunch‟ (FFB) sehektar. Pemegang saham terbesar dalam sektorperladangan adalah FELDA, Johor Corp dan ladang milik persendirian.Warga tempatan danpelawat sangat sedarmengenai nilai kelebihanpersekitaran merekadaripada program ekopelanconganAncaman / HalanganPerluasan aktiviti pertanianseperti buah nagamembahayakan rangkaian diantara hutan-hutanPelanconganPembinaan laluan antara Labis Timur, Mersing dan rizab hidupanLenggor adalah sangat penting untuk memelihara hubungan dalamlingkungan penting kompleks hutan Endau-Rompin-Sedili terutamanyadari prospek eko-pelancongan dalam lingkungan sekitar Taman NegaraEndau-Rompin.Pada masa ini, tiada destinasi eko-pelancongan yang dibina dalamlingkungan kawasan PL1. Lokasi terdekat adalah Taman Negara Endau-Rompin, terletak di utara kawasan PL1 dan Taman Negara keduaterbesar di Semenanjung Malaysia selepas Taman Negara.1. Hubungan hutan diantara Endau-Rompin dan seluruh kompleks hutanEndau-Rompin-Sedili hampir kesemua musnah disebabkan perluasanpertanian yang cepat, khususnya diantara FT50 dan Sg. Emas.Kebanyakan daripada kawasan itu sudah diubah kepada pertanian,termasuk kelapa sawit, buah naga dan ladang pisang. Terdapat jugaura-ura perubahan selanjutnya di selatan Sg. Emas.2. Sebahagian hubungan hutan diantara Mersing FR (ke arah utara) danLenggor Timur FR (ke arah selatan) berjumlah 3,000ha berpihakkepada ladang kelapa sawit MADO‟S yang terletak di tengahrangkaian. Perluasan ladang ini selanjutnya bakal membahayakanrangkaian diantara dua rizab hidupan itu. Terdapat juga kawasanyang telah dibuka untuk ladang sayur dan lombong pasir menghalake arah utara jalan diantara Labis Timur FR dan Mersing FR. Tanahhutan negeri sepanjang Sg. Kemendong, berdekatan KangkarLenggor, telah diasingkan untuk penternakan lembu danpembangunan pertanian.Bahagian timur jalan telah dibuka untuk aktiviti penternakan lembu3. Perkampungan Orang Asli yang sedia ada dalam lingkungan koridortelah meningkatkan bahaya perluasan fizikal kampung tersebut danburuan oleh Orang Asli.3-92

4. Jika terdapat kurang pengawasan dan penguatkuasaan, koridor(menjadi “bottleneck” di mana haiwan-haiwan melintas) bakalmenyediakan kawasan yang selesa untuk pemburu hidupan liar.5. Pelebaran Jalan Kluang-Jemaluang akan menyukarkan pergerakanhidupan liar.Strategi dan InisiatifRangkaian6. Eko-pelancongan yang berpotensi di PL1 dalam bahaya disebabkangangguan pembangunan pertanian ke dalam kawasan perhutananLabis Timur FR, Mersing FR dan Lenggor FR.Oleh kerana ini merupakan rangkaian penting dalam CFS2, strategikeseluruhan adalah untuk membangun semula lanskap hutan melaluirangkaian keseluruhan. Campurtangan dan inisiatif yang diperlukanadalah seperti berikut (Lihat Rajah 3.3):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara kawasan sediada di Labis Timur FR, Mersing FR danLenggor FR, tanpa pencerobohan seterusnya.2. Inisiatif Polisia. Memelihara kesemua rizab hutan di Koridor Ekologi.b. Memaparkan Koridor Ekologi sebagai Kawasan Sensitif AlamSekitar dalam Rancangan Tempatan.c. Polisi berkaitan Koridor Ekologi dimasukkan dalam RancanganStruktur Negeri (dikaji semula).d. Strategi Jangka Panjang – Meluaskan sempadan Taman NegaraEndau Rompin dengan memasukkan Mersing FR (sehingga JalanKluang – Jemaluang).3. Rizab hidupan dan Pengambilan balik tanaha. Pengambilan balik tanah persendirian:-• Di kawasan antara Endau Kluang WR dan Mersing FR.• Di kawasan antara Lenggor Timur FR dan Ulu Sedili Timur FRb. Mewarta sebagai Hutan Terlindung (dibawah seksyen 10 NFA,Perlindungan Hutan untuk Hidupan Liar):-• baki kawasan Rizab Hidupan Liar Endau-Kluang• tanah negeri diantara Lenggor Timur FR dan Ulu Sedili TimurFR• Pengambilan balik tanah persendirian (seperti di atas)4. Inisiatif Infrastruktura. Pasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar dan kawalankelajuan di Jalan Kluang-Jemaluang.b. Bina modifikasi struktur (pagar dsb) untuk memudahkan haiwanmelintas.c. Bina umpan tiruan hidupan liar – artificial salt licksd. Bina jambatan culvert baru sepanjang Jalan Kluang – Jemaluanguntuk hidupan liar.e. Pelihara Jalan Kluang-Jemaluang dan jalan akses ke FELDA Nitardalam keadaan sediada.3-93

• Pelihara Jalan Kluang – Jemaluang (sekurang-kurangnyasepanjang sisi menghala ke arah perimeter Rizab HutanMersing), dan akses jalan utara ke FELDA Nitar dalamkeadaan sediada (i.e tiada lagi 2 lorong, tiada pelebaranjalan, tiada lebuhraya). Dalam keadaan semasa, jalanadalah kondusif untuk pergerakan hidupan liar oleh keranasempit, dan tidak mempunyai trafik kenderaan berat.Walau bagaimanapun, jalan yang akan dinaiktaraf padamasa depan perlu disertakan kajian hidupan liar.• Pelihara kesemua jalan ladang lain termasuk jalanrayayang sedia ada dalam kawasan dengan keadaan semasa.(iaitu tiada lagi dua lorong, tiada lagi pelabaran jalan, dantiada lebuhraya).5. Pengurusan Kegunaan Tanaha. Moratorium pembangunan termasuk pembukaan hutan.b. Ladang kelapa sawit dalam dan sekeliling PL1 perlumengadaptasi amalan dan garis panduan pertanian mampan diladang kelapa sawit PL1 dan kawasan sekitarnya.c. Menerimapakai RSPO dan mendapatkan sijil.d. Perhutanan semula kawasan degradasi yang telah dibuka.e. Menentukan kawasan dan perbatasan kampung untukmengelakkan gangguan ke atas laluan haiwan.• Kg. Punan, Kg. Tewowoh, Kg. Pengkalan Bukit dan Kg. Sg.Tuba.• Mendidik komuniti Orang Asli berkaitan kepentinganbiodiversiti dan bagaimana untuk memastikan impakminimal terhadap biodiversiti. Menyediakan pilihanpendapatan alternatif (cth. eko-pelancongan, pengawalhutan) untuk mereka yang terlibat dalam aktiviti yangtidak sesuai dengan rangkaian tersebut (cth. pemburuan).f. Lindungi daripada berburu dan perdagangan hidupan liar.3-94

Rajah 3.2.1: Guna Tanah CFS2 - PL1: HS Labis Timur – HS Mersing & HS LenggorLabis TimurForest ReserveLabisForest Reserve(extension)PunanEndau KluangWildlife ReserveTo To To To To To To To To Mersing Mersing Mersing Mersing Mersing Mersing Mersing Mersing MersingKg. TewowohFELDA Nita 1FELDA Nita 2SembrongForest Reserve(Extension)Sg. TubaSg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo LenggoPuchorPengkalan BukitMersing Forest ReservePELAN KEY KUNCI PLANSg. PerohKg. PinggirFELCRA Kahang Dalam DuaKg. Sri LukutLadangMADOSKangkar LenggarTo JamaluangKg. TemigolKg. KenanganPAHANGPucjutKg. Baru Kahang 24Lenggor TengahForest ReserveJOHORKahangLenggor TimurForest ReserveTo KluangEndau Kota TinggiWest Wildlife ReserveBerasauLEGEND PETUNJUKFIGURE 3.4Built-up-Area PaddyWater BodiesRoadLandGUNAUseTANAHDistributionSEMASAin PL 1Forest ReserveOther AgricultureRiverWildlife ReserveState Land ForestScrubTown / KampungCFS2-PL1FINAL REPORTOil PalmCleared LandIndigenous SettlementCENTRAL FOREST SPINERubberWetlandsCorridor(CFS 2)3-95

Rajah 3.2.2:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - PL1: HS Labis Timur – HS Mersing & HS LenggorLabis TimurForest ReserveLabisForest Reserve(extension)PunanPengambilan balik tanahpersendirian:-Endau KluangWildlife Reserveto Mersing Di sekitar kawasan Rezab HidupanLiar Endau Kluang dan HutanSimpan Mersing. Di sekitar kawasan Hutan SimpanLenggor Timur dan Ulu Sedili. Mewartakan baki kawasan rezabhidupan liar Endau-Kluang sebagaihutan yang dilindungi (di bawahSeksyen 10, Akta perhutananNegara). Pengambilan balik tanahpersendirian di dalam kawasanantara Hutan Rezab Hidupan LiarEndau-Kluang dan Hutan SimpanMersing.Sg. PerohKahangSembrongForest Reserve(Extension)Kg. Baru Kahang 24PuchorFELCRA Kahang Dalam DuaKg. PinggirKg. Sri LukutKg. TemigolKg. KenanganPucjutKg. TewowohLenggor TengahForest ReservePengkalan BukitSg. TubaFELDA Nita 1Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo LenggoLadangMADOSLenggor TimurForest ReserveFELDA Nita 2Sg. LenggoSTRATEGI DAN PERLAKSANAANMengekalkan kawasan-kawasanhutan simpan di dalam kawasanMersing Forest Reservekoridor ekologi.Strategi Jangka Panjang –Perluasan kawasan taman NegaraEndau Rompin termasuk Mersing FR(hingga ke laluan Kluang –Jemaluang).Kangkar Lenggarke Mersingto KluangEndau Kota TinggiWest Wildlife ReserveBuilt-up-AreaForest ReserveState Land ForestOil PalmRubberPaddyOther AgricultureScrubCleared LandWetlandsBerasauLEGENDWater BodiesRiverTown / KampungIndigenous SettlementCorridorRoadWildlife ReserveFIGURE 3.5ImplementationInitiatives For PL1FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-90

PL2HS Resak – HS LesongObjektif RangkaianUntuk memelihara hubungan hutan diantara SEPPSF dan komplekshutan Endau Rompin – SediliLokasiNegeri PahangDaerah Rompin , PekanMukim Keratong(Rompin)- LesongFR, Bebar(Pekan)-Resak FR6 7Bera ChiniPekanPL6PL4PL5Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePanti BirdSanctuaryPL28PL1PL3Justikasi Prioriti1. Memelihara hubungan hutan antara Pekan Peat Swamp dan TamanNegara Endau-Rompin (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Memelihara hubungan ekologi antara paya gambut dan hutan tanahkering.3. Membenarkan populasi tunggal babi berjanggut (Sus barbatus)Semenanjung Malaysia yang dilindungi bermigrasi secaraberterusan, menjadi spesis mangsa utama harimau dan agen utamadalam kawasan penyebaran biji benih pokok hutan.4. Memastikan perlindungan Kompleks Hutan Paya Gambut PahangTenggara, menjadi habitat utama untuk `Flat-headed cat’ yangsangat yang dilindungi (Prionailurus planiceps).3-97

5. Rangkaian yang penting ini telah ditekankan dua kali sebelum ini,dalam Pelan Tindakan Harimau Kebangsaan 2008-2010 (DWNP), dandalam Bengkel Pengenalan dalam mencipta dan membina semulaKoridor Ekologi dalam lingkungan CFS (JPBD/WWF – MALAYSIA,2008).6. Memastikan populasi kemampuan hidup spesis hidupan liar di duakawasan hutan.7. Memastikan kestabilan dan integriti di dua kawasan hutan.HuraianPerhutanan dan BiodiversitiKompleks Hutan Paya Gambut Pahang Tenggara (SEPPSF) terpisahdaripada kompleks hutan Endau Rompin pada masa ini dengan jarak 12-15 km sepanjang jajaran hutan diantara HS Resak (ke arah utara) danHS Lesong (ke arah selatan).Walaupun kedua-dua kompleks hutan terdiri daripada jenis hutan yangberlainan (paya gambut dan hutan tanah kering), ia adalah pentinguntuk hubungan ekologi diantara mereka dipelihara, dalam usahamemastikan keberlangsungan aliran genetik diantara mereka. Ini akanmemastikan kestabilan ekologi dan integriti kedua-dua hutan tersebutselain memastikan kemampuan hidup populasi hidupan liar dalam duakompleks hutan tersebut.Secara khususnya, migrasi babi berjanggut yang berterusan adalahpenting, menjadi spesis mangsa harimau dan agen utama dalampenyebaran biji benih pokok hutan di kawasan tersebut.Pemandangan sepanjang jajaran hutan dariJalan Muadzam Shah-Rompin berdekatan Kg. PetohKarakter Fizikal, Kegunaan Tanah dan PerkampunganGuna tanah di koridor ini kebanyakkannya di penuhi hutan sekunder,diikuti perkampungan (Lihat Rajah 3.6)Sg. Rompin bertindaksebagai sempadanLesong FRSg. Rompin membentuk sempadan semulajadi diantara Lesong danSEPPSF, manakala Jalan Muadzam Shah – Rompin memecah kedua-duahutan tersebut. Perkampungan Orang Asli terdapat di sepanjang JalanMuadzam Shah-Rompin dan sebahagian lagi di sepanjang Sg. Rompin.Perkampungan ini lebih moden dan dilengkapi infrastruktur sokongandan kemudahan awam. Aktiviti ekonomi utama komuniti asli ini adalahpertanian khusus dalam sektor kelapa sawit samada sebagai pekebunkecil atau buruh di estet perladangan.3-98

Kebanyakan perkampungan Orang Asli terletak dalam lingkungan koridortermasuk Kg. Petoh, Kg. Sg. Petoh dan Kg. Sg. Tanam manakala Kg.Binjai terletak di bahagian timur koridor.Perkampungan Orang Asli di PL2Tanah & Kegunaan Tanah PertanianKoridor ini terletak di hujung Selatan SEPPSF dan bercampur diantaraHS Resak di utara dan HS Lesong di selatan. Sungai Rompin melaluikoridor ini.Tanah di kawasan ini secara amnya subur. Ia berasal daripada batumetamorfik yang berkeladak (Serdang-Bungur-Munchong dan Durian-Munchong-Bungur series), sungai lanar (Sogomana-Sitiawan-ManikSeries) baja tanah liat dan gambut. Lebih kurang 30% kawasan di utarabercantum bersama HS Resak yang terdiri daripada gambut dalam.Tanah di selatan secara amnya subur (kelas 2&3) dan sesuai untukpenanaman kelapa sawit. Di utara, gambut dalam hanya secaramarginal sesuai untuk kelapa sawit jika ia bertali air.HS Lesong dan HS Resak dikelilingi oleh ladang kelapa sawit di kawasanbarat di mana ia dibangunkan semasa implementasi skim DARA.Pemegang saham terbesar dalam sektor perladangan terdiri daripadaFELDA, FELCRA, RISDA dan ladang milik persendirian.Di utara jalan, terdapat beberapa bahagian hutan yang telah dibukauntuk pertanian dan kebun kecil oleh penduduk Orang Asli. Di selatanjalan, hutan yang memanjang sehingga ke Sg. Rompin adalahmerupakan campuran gambut dan hutan tanah kering.Hutan yang dibuka untuk aktiviti pertaniandan kebun kecil oleh Orang Asli3-99

PelanconganPada masa ini, terdapat tapak eko-pelancongan dalam lingkungankoridor.Ancaman / Halangan 1. Koridor ini terletak di bahagian selatan paya gambut PahangTenggara yang telah diwartakan sebagai Rizab Hutan Tetap (PFR)untuk diuruskan secara mampan. Dalam tahun-tahun yang lepas,kebanyakan tanah negeri yang dikelilingi PFR telah ditukar kepadaladang kelapa sawit dibawah DARA. Ada kemungkinan besar bahawaperubahan guna tanah selanjutnya untuk tujuan pertanian akanberlaku.2. Dibawah bahagian Koridor Ekonomi Timur, terdapat cadangan untukmenggunakan kawasan bagi Tanaman Kekal Pengeluaran Makanan(TKPM) untuk ladang nenas dan juga penternakan lembu tenusu diselatan jajaran hutan Resak. Ada juga cadangan untuk eksaisjajaran hutan untuk pembangunan ladang kelapa sawit olehkerajaan negeri. Projek ini akan menjadi halangan signifikankepada hidupan liar.ResakForestReserveLesongForestReserveKawasan tapak untuk Tanaman Kekal Pengeluaran Makanan (TKPM)3. Perluasan perkampungan Orang Asli/pertukaran aktiviti pertanian.4. Pelebaran Jalan Muadzam Shah – Rompin.3-100

Strategi Rangkaian danInisiatifStrategi keseluruhan adalah untuk menyediakan perlindungan luas,koridor perhutanan daripada HS Resak hingga Sg. Rompin.Campurtangan dan inisiatif yang diperlukan adalah (Lihat Rajah 3.7):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara rizab hidupan Resak, Nenasi dan Lesong.b. Polisi berkaitan Koridor Ekologi dalam Rancangan StrukturNegeri (kajian semula).2. Rizab hidupan dan Pengambilan tanaha. Memanjangkan Lesong FR ke utara sehingga Jalan MuadzamShah-Rompin.b. Mewartakan bahagian (tanah negeri) sebagai Hutan Terlindung(bawah seksyen 10 NFA, Perlindungan Hutan untuk HidupanLiar).c. Kawasan yang bakal dijadikan projek Tanaman KekalPengeluaran Makanan (TKPM) perlu sediakan 100m sebagaikoridor ekologi.3. Infrastruktur Inisiatifa. Pembinaan pagar sempadan dikedua-dua belah koridor ekologi100m.b. Mendirikan umpan tiruan hidupan liar – artificial salt licks.c. Memasang papan tanda dan kawalan laju di Jalan MuadzamShah-Rompin.d. Mendirikan lintasan hidupan liar.4. Pengurusan Penggunaan Tanaha. Perhutanan semula koridor 100m.b. Projek Tanaman Kekal Pengeluaran Makanan (TKPM) akanmengimplementasikan amalan dan panduan pertanian mampan.c. Tiada aktiviti pertanian di tanah lembap dalam lingkungantanah dikurniakan untuk TKPM.d. Dalam ladang kelapa sawit dan berjiranan PL2 perlu mengawalamalan dan panduan pertanian mampan.e. Penentuan sempadan kampung untuk mengelakkanpencerobohan ke dalam laluan haiwan.f. Menggalakkan dan mendidik komuniti Orang Asli untukmemastikan impak minimal kepada biodiversiti hutan.g. Menerimapakai RSPO dan mendapatkan sijil.h. Pengawalan daripada pemburuan dan perdagangan hidupan liar.3-101

Rajah 3.2.3:Guna Tanah CFS2 - PL 2: HS Lesong – HS ResakTo Muadzam ShahResakForest ReserveKg. Api Larat0 1 2Kilometresto Kuala RompinKg. KedaikKg. S. JemeriKg. JemeriKg. KedaikKg. ManisKg. PetuhKg MerlakKg. S. TanamKELANTANKEY PELAN PLAN KUNCITERENGGANUKg. KacahPAHANGLesongForest ReserveSELANGORNEGERISEMBILANJOHORLEGEND PETUNJUKFIGURE 3.6Built-up-Area PaddyWater BodiesRoadLand Use Distribution in PL 2Forest ReserveOther AgricultureForest Reserve BoundaryGUNATANAHState Land ForestScrubOil PalmRubberCleared LandWetlandsTown / KampungIndigenous SettlementCorridorSEMASA CFS2-PL2FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-102

Rajah 3.2.4:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL2: HS Lesong – HS ResakTo Muadzam ShahResakForest ReserveKg. Api Larat0STRATEGI DANPELAKSANAANMemelihara HutanSimpan Resak, Nenasidan Lesong.Binaan (kawasan) yangmengandungi garammineral untuk HidupanLiar.Memperluaskan HutanSimpan Lesong kelaluan Muadzam Shah– Rompin.Menggazetkanbahagian (tanahnegeri) sebagai HutanDilindungi (di bawahAkta Seksyen 10, AktaPerhutanan Negara).KEY PLANMembuat sempadanberpagar di koridor.Kg. KedaikKg. KacahKg. KedaikKg. PetuhKg. S. TanamKg. S. JemeriKg. JemeriTo Kuala RompinKg. ManisKg MerlakMembuat papan tandakelajuan di laluanMuadzam Rompin.Membina lintasanhidupan liar.Perhutanan semula dikoridor (100m).Mengaplikasikan RSPOdan memperolehipersijilan.PAHANGSELANGORNEGERISEMBILANLesongForest ReserveMELAKAJOHORLEGENDFIGURE 3.6Built-up-Area Other AgricultureForest Reserve BoundaryLand Use Distribution in PL 2Forest ReserveScrubState Land ForestOil PalmPaddyCleared LandWetlandsWater BodiesTown / KampungIndigenous SettlementCorridorRoadFINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-103

PL3HS Panti –HS Ulu Sedili SelatanObjektif RangkaianUntuk memelihara kesinambungan hutan dalam lingkungan komplekshutan Endau Rompin – SediliLokasiNegeri JohorDaerah Kota TinggiMukim (Panti FR) UluSg. Sedili Besar,(Ulu Sedili FR)Ulu Sg. Johor6 7Bera ChiniPekanPL6PL4PL5Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePanti BirdSanctuaryPL28PL1PL3Justifikasi Utama1. Memelihara kesinambungan hutan di antara Rizab Hidupan LiarEndau-Kota Tinggi dan Hutan Panti (Rujuk Rajah Rancangan Induk).2. Menghubungkan kekayaan hutan secara biologi, khususnya TamanNegara Endau-Rompin dan Hutan Panti melalui Rizab Hidupan LiarEndau-Kota Tinggi.3. Koridor ini sangat penting untuk spesis harimau yang dilindungi danspesis mangsa dan gajah yang dilindungi dalam CFS2.4. Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan terlindung seperti Gajah Asian, Harimau, Malayan Sun Beardan „primates’.5. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti dua kawasan lindungankhususnya Gunung Panti, sebagai sebuah daripada 30 pusat tanamanyang Malaysia.3-104

HuraianLaluan akses menujuhutanPerhutanan dan BiodiversitiHutan Rizab Panti dan Ulu Sedili mengandungi sebahagian daripadatanah rendah dan hutan bukit dipteroka terakhir di SemenanjungMalaysia, dan menyokong banyak mamalia besar dan kecil seperti GajahAsian, Harimau, Malayan Sun Bear dan „primates’. HS Ulu Sedili Selatanbertindih dengan Rizab Hidupan Liar Endau-Kota Tinggi Barat.Sebahagian daripada HS Panti telah direkabentuk sebagai TempatPerlindungan Burung Gunung Panti (1,200ha), merupakan tempatperlindungan hutan pedalaman kering pertama negara. Sebelum inidikenali sebagai „Bunker Trail’, kawasan ini dianggap oleh komunitiperlindungan burung antarabangsa sebagai destinasi perlindunganburung utama, mempunyai sekurang-kurangnya 230 spesis, termasuktujuh dan 62 berada dalam bahaya secara global dan burung yangmenghampiri bahaya antaranya Storm’s Stork, Lesser Adjutant,Wallaces’s Hawk-eagle, Crestless Fireback, Short-toed Coucal, StrawheadedBulbul dan Brown-chested Jungle Flycatcher.Rana hosii - Poisonousrock frogWallaces’s Hawk-eagleStraw-headed BulbulSumber:http://images.google.com.myJalan akses ke Tempat Perlindungan Brung PantiGunung Panti dikenali sebagai salah satu daripada 30 pusat tumbuhanyang pelbagai. Flora di permatang batu pasir Gunung Panti adalah jelasdaripada Hutan Dipterokap atas cerun granit, terdiri daripada campuranmontane, tanah rendah dan hutan paya air tawar.Karakter Fizikal, Kegunaan Tanah dan PerkampunganKarakter hutan ini kebanyaknya terdiri dari tanah hutan dan belukar,rangkaian perhubungannya diceroboh dengan cepat oleh pertanian,terutamanya ladang kelapa sawit dan perkebunan (Lihat Rajah 3.8).Hutan telah ditebanguntuk membolehkanaktiviti pembalakanPetempatan utama termasuk perkampungan tradisional yang terletak diSelatan HS Panti (luar koridor) seperti Kg. Lukut, Kg. Temumin Baharu,Kg. Batu Empat, Kg. Assam dan Kg. Semanggar. Perkampungan FELDAterletak di bahagian barat koridor iaitu Felda Linggiu, Felda Sg. Sayungdan Felda Batu Besar. Pekan Kota Tinggi di bahagian selatan koridorberfungsi sebagai daerah utama dan pusat perkhidmatan utama untukDaerah Kota Tinggi.3-105

Tanah & Guna Tanah PertanianTanah di kawasan ini secara amnya subur, terbentuk daripada igneus,batu sedimen metamorfik (Serdang-Bungur-Munchong dan Durian-Munchong-Bungur series), alluvium sungai (Sogomana-Sitiawan-Manikseries) dan tanah liat organik dan gambut. Tanah ini secara amnya subur(kelas 2&3) dan sesuai untuk kelapa sawit.Sg. BerasauSg. MerantiSumber:http://images.google.com.myAncaman/HalanganPelanconganSebahagian daripada HS Panti diwujudkan sebagai Tempat PerlindunganBurung Gunung Panti dan kawasan ini dianggap oleh komunitiperlindungan burung antarabangsa sebagai destinasi perlindunganburung utama.Kebanyakan penduduk tempatan di koridor ini terlibat dalam pertaniankhususnya sebagai pekebun kecil kelapa sawit dan getah. Selainnyaterlibat dengan perkhidmatan awam dan pelancongan yang berkaitan.1. HS Panti berada dalam bahaya kemusnahan bermula daripada HSUlu Sedili. Pada masa ini, terdapat pengecilan jajaran hutan diantara dua rizab, dengan kedua-dua belah hutan telah diterokauntuk pertanian terutama untuk penanaman hortikultur campuran.2. Potensi eko-pelancongan dalam PL3 berada dalam bahayadisebabkan pencerobohan pertanian dan perluasan perkampunganke dalam Rizab Hutan Panti dan Ulu Sedili.Pembukaan hutan untuk membolehkan aktiviti hortikultur campuranStrategi dan InisiatifRangkaianStrategi keseluruhan adalah untuk menghubungkan semula sempadanRizab Hutan Panti dengan Rizab Hutan Ulu Sedili. Campurtangan daninisiatif yang diperlukan adalah seperti berikut (Lihat Rajah 3.9):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara kedua-dua Rizab Hutan Panti dan Ulu Sedili Selatan.b. Membentuk Koridor Ekologi sebagai Kawasan Sensitif AlamSekitar dalam Rancangan Tempatan (penggubahan).c. Dasar berkaitan Koridor Ekologi dalam Rancangan StrukturNegeri (kajian semula).3-106

2. Rizab hutan dan Pengambilan Tanaha. Mewartakan hutan simpan negeri sebagai Hutan Terlindung(bawah seksyen 10 NFA, Perlindungan Hutan untuk HidupanLiar).b. Pengambilan balik tanah milik persendirian dan mewartakansebagai Hutan Terlindung (bawah seksyen 10 NFA, PerlindunganHutan untuk Hidupan Liar).3. Pengurusan Guna Tanaha. Moratorium pembangunan termasuk pembukaan hutan.b. Menerimapakai amalan dan garis panduan pertanian mampanbagi ladang kelapa sawit di FELCRA Lingui dan lading-ladanglain di barat koridor.c. Menerimapakai RSPO dan mendapatkan sijil.d. Perhutanan semula.e. Pengawalan daripada pemburuan dan perdagangan hidupan liar.3-107

Rajah 3.2.5:Guna Tanah CFS2 - PL3: HS Panti – HS Ulu SediliEndau KotaTinggi WestWildlife ReserveUlu SediliSelatan ForestReserveTo Mersing0 1 2KilometresSg. Sedili BesarLinggiuDamKg. DoholSg. DoholJOHORKEY PELAN PLAN KUNCIPahangPanti ForestReserveTo Kota TinggiJohorFELCRA LinggiuBandar Petri JayaSg.SepangLombongKg. Rantau PanjangKg. LukutPETUNJUK LEGENDFIGURE 3.8Built-up-Area Other AgricultureForest Reserve BoundaryWildlife ReserveLand Use Distribution in PL 3Forest ReserveGUNATANAHState Land ForestOil PalmRubberScrubCleared LandWetlandsWater BodiesTown / KampungCorridorRoadRiverSEMASA CFS2-PL3FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-108

Rajah 3.2.6:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - PL 3: HS Panti – HS Ulu SediliTo MersingEndau KotaTinggi WestWildlife ReserveUlu SediliSelatan ForestReserveSg. Sedili BesarSTRATEGI DAN PELAKSANAANMemelihara dan mengekalkan HutanSimpan Panti dan Ulu Sedili Selatan.LinggiuDamMewartakan Hutan Tanah Negerisebagai kawasan hutan yangdilindungi (di bawah Seksyen 10 AktaPerhutanan Negara.JOHORSg. DoholKg. DoholPengambilan balik tanah persendiriandan mewartakan sebagai kawasanhutan yang dilindungi (di bawahSeksyen 10, Akta Perhutanan Negara).To Kota TinggiMengawal aktiviti pemburuan danjualbeli secara haram hidupan liar.Panti ForestReserveFELCRA LinggiuBandar Petri JayaSg.SepangLombongKg. Rantau PanjangKg. LukutLEGENDFIGURE 3.9Built-up-AreaForest ReserveState Land ForestOil PalmRubberOther AgricultureScrubCleared LandWetlandsWater BodiesForest Reserve BoundaryTown / KampungCorridorRoadWildlife ReserveImplementationInitiatives for PL 3FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-109

PL4HS Bukit Ibam -HS Sg. Marong & HSLesongObjektif RangkaianUntuk memelihara kesinambungan hutan diantara kompleks hutanRompin – Sedili dan kompleks hutan Cini-IbamLokasiNegeri PahangDaerah RompinMukim Keratong6 7Bera ChiniPekanPL6PL4PL5Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePanti BirdSanctuaryPL28PL1PL3Justifikasi UtamaHuraian1. Mengekalkan kesinambungan hutan di antara Taman Negara Endau-Rompin dan kompleks Tasik Chini-Tasik Bera (Rujuk Rajah PelanInduk).2. Memastikan kemampuan hidup bagi populasi spesis hidupan liar didua kawasan perhutanan ini.3. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutan.Perhutanan dan BiodiversitiSebahagian besar lanskap di antara kepulauan hutan Endau-Rompin danChini-Bera telah diubah menjadi kelapa sawit. Bagi hutan yang masihwujud telah menghubungkan kedua-dua kelompok hutan tersebut yangterletak di sepanjang Sg. Rompin.Terdapat kewujudan gajah di kawasan ini dan gajah tersebut dilaporkantelah menceroboh tanaman di sekeliling Kampung Aur.3-110

Jambatan dibina untukmembolehkanpergerakan haiwanJalan Utama MuadzamShah memisahkan koridortersebutHutan yang tinggal di sepanjang Sg. RompinKarakter Fizikal, Guna Tanah dan PerkampunganHutan (rizab hutan dan hutan negeri) merupakan guna tanah utama,diikuti oleh petempatan orang asli, sumber air dan sebahagian pertaniandi utara koridor (Lihat Rajah 3.10).Perkampungan Melayu Asli terletak didalam koridor ini adalah KampungJemekat, Kampung Batu Berguling, Kampung Aur dan Kampung Rembia.Perkampungan Orang Asli pula terletak di sepanjang jalan utamaMuadzam Shah (Kampung Gadar dan Kampung Pelam) dan juga didalambahagian dalam koridor (Kampung Mikang, Kampung Buloh Nipis danKampung Tenggalong).Terdapat ladang getah RRI di utara koridor.Rangkaian ini terletak di alur sungai yang terbentuk daripada Sg. Aur,Sg. Jeram dan Sg. Rompin.Perkampungan Asli dalamPL4Dua jalan persekutuan yang melalui rangkaian ini adalah: FT63 (

Ancaman / Halangan1. Jumlah populasi yang meningkat dengan cepat dan pembangunanpertanian yang berlaku didalam wilayah ini, menyebabkan kadarperbandaran yang berlaku di Muadzam Shah dan Bandar Tun Razakmember tekanan pembangunan ke atas hutan di wilayah tersebut.2. Aktiviti pemburuan khususnya oleh Orang Asli menyebabkankehilangan biodiversiti.3. Potensi dan peluang eko-pelancongan di PL 4 banyak bergantungkepada penyambungan hutan HS Ibam dan HS Sungai Marong iaituhutan yang bersambungan dengan koridor riparian disepanjangSungai Rompin.Strategi dan InisaitifRangkaianSejak Sg. Rompin membentuk koridor riparian yang berterusan di rizabriparian, strategi keseluruhan adalah untuk memelihara koridorperhutanan riparian yang berterusan sepanjang Sg. Rompin,memanjang daripada HS Sg Marong sehingga ke HS Ibam. Koridortersebut akan membolehkan pergerakan bukan sahaja burung danmamalia kecil di antara kompleks hutan, tetapi juga mamalia besar.Campurtangan dan inisiatif yang diperlukan adalah (Lihat Rajah 3.11):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara rizab hutan yang ada iaitu HS Ibam, HS SungaiMarong dan HS Lesong.b. Membentuk Koridor Ekologi sebagai Kawasan Sensitif AlamSekitar dalam Rancangan Tempatan.c. Dasar berkaitan Koridor Ekologi dalam Rancangan StrukturNegeri (Kajian semula).2. Rizab Hutan dan Pengambilan Balik Tanaha. Mewartakan tanah hutan negeri sebagai Hutan Simpan (bawahseksyen 10 NFA, Perlindungan Hutan untuk Hidupan Liar).b. Pengambilan balik tanah persendirian dan mewartakan sebagaiHutan Simpan (bawah seksyen 10 NFA, Perlindungan Hutanuntuk Hidupan Liar).c. Mewartakan rizab sungai di sepanjang Sg. Rompin di dalamlingkungan di bawah Kanun Tanah Negara.3. Inisiatif Infrastruktura. Bina `culvert‟/jambatan baru untuk hidupan liar merentasi SgAur (Jalan Muadzam Shah – Ibam).b. Pasang papan tanda dan kawal kelajuan kenderaan di:-• Jalan Muadzam Shah-Ibam, Jalan Muadzam Shah-Segamat.4. Pengurusan Penggunaan Tanaha. „Moratorium‟ pada pembangunan termasuk pembukaan hutandan pembangunan pertanian.b. Penanaman kelapa sawit bawah jejambat perlu dihapuskan.c. Hadkan perluasan perkampungan yang ada dalam lingkungankoridor.d. Membina koridor riparian/habitat dalam lingkungan estet ladang3-112

Rizab riparian sepanjangSg. Rompinpersendirian.e. Menerimapakai amalan dan garis panduan pertanian mampanbagi kawasan:• Estet kelapa sawit di ladang IOI barat HS Sg Marong(Bahagian Selatan PL4).• Kelapa sawit dan ladang getah selatan HS Ibam (Bahagianpantai Timur PL4).f. Menerimapakai RSPO dan mendapatkan sijil.g. Perhutanan semula.h. Pengawalan daripada pencerobohan dan perdagangan hidupanliar.Jambatan atas Sg.Rompin(di Jalan Muadzam Shah-Segamat)3-113

Rajah 3.2.7:Guna Tanah CFS2 – PL4: HS Bukit Ibam – HS Sg. Marong - HS LesongKg. MercungBt. IbamForest ReserveTo KuantanKg. Buluh NipisKg. Air MolekKg. Buluh NipisKg. MikangKg. AurKg. Batu BergulingKg. Paya KeledanBandar Muadzam ShahKg. SemupukKg, Sawah BatuKg. PelamKg. GadarSg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo LenggoKg. TenggalongKg. Kepasing Belukar BarutKg. KerpalPAHANGTerbang LayangKg. KempasKemaiKg. Bt. SerukPELAN KUNCIKEY PLANBandar Tun RazakPahangKg. KenanganKg. GuriKg. SemupukKg. KedaikKg. KedaikTo Kuala RompinNegeriSembilanKg. GambirLesongForest ReserveKg. KacahMelakaJohorke KluangTo SegamatPETUNJUK LEGENDFIGURE 3.10Built-up-Area Other AgricultureRiverLand Use Distribution in PL 4Forest ReserveGUNATANAHState Land ForestOil PalmRubberScrubCleared LandWetlandsWater BodiesTown / KampungIndigenous SettlementCorridorRoadSEMASA CFS2-FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINEPL4(CFS 2)3-114

Rajah 3.2.8:Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - PL4: HS Bukit Ibam – HS Sg. Marong - HS LesongSTRATEGI DANPELAKSANAANMemelihara hutan sediaada seperti Hutan SimpanIbam, Sg. Marong danLesong.Menggazetkan rezabsungai sepanjang SungaiRompin di bawah KanunTanah Negara.Pembinaan pembentungpembentungbaru /jambatan untuk hidupanliar dengan isyarat atauKg. Tenggalongpetunjuk seperti Sg. Aur(Muadzam Shah – JalanIbam dengan meletakkanPapan Tanda dan kawalhad laju di :- Jalan Muadzam Shah –Kg. Bt. SerukIbamKEY PLANPahang- Jalan Muadzam Shah -SegamatTidak digalakkan aktivitiNegeripembangunanSembilantermasukpembersihan hutan danMelakapembangunan untukkawasan pertanian.Built-up-AreaForest ReserveState Land ForestOil PalmRubberJohorKg. Kepasing Belukar BarutTerbang Layangke KluangKg. GambirKg. MercungKg. Buluh NipisKg. Buluh NipisKg. KempasBandar Tun RazakOther AgricultureScrubCleared LandWetlandsWater BodiesTo SegamatKg. KenanganLEGENDKg. MikangBt. IbamForest ReserveKg. PelamRiverKg. Air MolekKg. AurKg. Batu BergulingKg. Paya KeledanKg. GadarTown / KampungIndigenous SettlementCorridorRoadKg. KerpalTo KuantanBandar Muadzam ShahKg. SemupukSg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Sg. Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo Lenggo LenggoPAHANGKemaiKg. SemupukKg. GuriLesongForest ReserveWildlife ReserveKg. KedaikFIGURE 3.10Kg, Sawah BatuTo Kuala RompinKg. KacahLand Use Distribution in PL 4FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)Kg. KedaikTidak digalakkanperluasan kawasanpetempatan sedia adadalam koridor.Mewujudkan koridorriparian / habitat dalamtanah ladang persendirian.Mengamalkan aktivitipertanian secara mampandan menggunapakaigarispanduan di kawasan:- Ladang Kelapa Sawit diladang IOI Barat sg.Marong FR (SelatanPL4).- Ladang Kelapa Sawitdan Ladang Getah diSelatan Ibam FR (timurutara PL4).Perhutanan semula.3-115

PL5HS Ibam (Rompin) –HSKedondong, HS Pekan &HS NenasiObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan di antara kompleks hutan SEPPSFdan kompleks hutan Cini-IbamLokasiNegeri PahangDaerah Rompin, PekanMukim Keratong(Rompin)-IbamFR, Bebar(Pekan)-Kedondong FR6 7Bera ChiniPekanPL6PL4PL5Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePanti BirdSanctuaryPL28PL1PL3\Justifikasi Utama1. Memelihara kesinambungan hutan di antara hutan Tasik Chini danHutan Pekan Paya Gambut (Rujuk Rajah Pelan Induk).2. Memelihara kesinambungan ekologi di antara paya gambut danhutan darat.3. Memelihara kesinambungan sistem tebing sungai di sepanjangSungai Serai.4. Membenarkan pergerakan gajah yang dilindungi di antara duakawasan hutan secara berterusan.5. Membolehkan pergerakan spesis riparian.6. Pemuliharaan biodiversiti, khususnya spesis riparian.7. Memastikan kemampuan hidup bagi populasi spesis hidupan liar didua kawasan perhutanan.8. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutan.3-116

HuraianPerhutanan dan BiodiversitiKawasan yang sesuai bagi diwujudkan rangkaian utama adalah kawasanSg. Serai (dan Kg. Runchang), dimana pada ketika ini ianya terdiridaripada (mozek degradasi hutan tebing sungai), belukar dan badan airterbuka. Hutan riparian yang ada adalah penting untuk dilindungi bagimembolehkan pergerakan spesis riparian di sepanjang Sg. Serai dan Sg.Bebar.Koridor Riparian yang ada perlu dilindungi dan dibina dalammembolehkan pergerakan spesis riparianKarakter Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanKoridor ini dipenuhi secara keseluruhannya dengan hutan, petempatan,belukar, sumber air dan infrastruktur (Lihat Rajah 3.12).Kompleks hutan Paya Gambut Tenggara Pahang (SEPPSF) di sebelahbarat adalah terpisah daripada hutan tanah darat didalam lingkunganHS Bukit Ibam oleh ladang kelapa sawit dan getah yang luas, belukardan petemapatan Orang Asli serta Jalan Gambang – Muadzam Shah,laluan utama antara Segamat dan Kuantan.Tanah & Guna Tanah PertanianTanah di kawasan ini secara amnya terdiri dari tanah mineral galian(Durian – Munchung – Bungur series). Jenis tanah yang beradaberdekatan dengan paya gambut adalah jenis tanah daripada bajalempung organik. Tanah ini secara amnya sesuai untuk kelapa sawit.Kebanyakan persekitaran tanah negeri di pinggir barat Hutan PayaGambut Pahang Tenggara (SEPPSF) telah ditukar kepada kelapa sawit dibawah DARA. Ladang-ladang milik syarikat awam (FELDA, FELCRA,RISDA, LKPP) dan pihak swasta melibatkan 50 ladang berada berdekatandengan koridor yang dicadangkan.3-117

Ancaman / Halangan 1. Dengan mengambil kira perubahan guna tanah kawasan sekitar yangtelah berubah kepada pertanian, ini memungkinkan akanberlakunya perubahan pada masa akan dating terhadap hutanriparian yang masih ada.2. Perluasan Kampung Runchang Orang Asli ke arah tepi Sungai Serai.Kebanyakan kawasantelah diubah menjadiladang kelapa sawit3. Perlebaran Jalan Gambang – Muadzam akan meningkatkankesukaran pergerakan haiwan.Strategi dan InisiatifRangkaianDengan wujudnya Sg. Serai, strategi keseluruhan adalah untukmenyediakan koridor yang luas, melindungi koridor riparian untukhidupan liar sepanjang Sg. Serai dan Sg. Bebar bagi menghubungkanTenggara Pahang Hutan Paya Gambut sehingga HS Ibam.Pengambilalihan dan inisiatif yang diperlukan adalah (Lihat Rajah3.13):-1. Inisiatif Polisia. Mengekalkan hutan yang ada iaitu Rizab hidupan Bukit Ibam,Kedondong, Pekan dan Nenasi.b. Membentuk Koridor Ekologi sebagai Kawasan Sensitif AlamSekitar dalam Rancangan Tempatan.c. Dasar berkaitan Koridor Ekologi dalam Rancangan StrukturNegeri (Kajian semula).2. Rizab Hutan dan Pengambilan Balik Tanaha. Meluaskan sempadan Pekan dan HS Pekan Tambahan sehinggaHS Kedondong.b. Mewartakan kawasan yang dutambah sebagai Hutan Terlindung(bawah seksyen 10 NFA Perlindungan Hutan untuk HidupanLiar).c. Pengambilan balik tanah persendirian dalam lingkungan koridor.d. Mewartakan tanah yang diambil balik sebagai Hutan Terlindung(bawah seksyen 10 NFA, Perlindungan Hutan untuk HidupanLiar).Kekalkan jalan sedia adadalam keadaan asal3. Inisiatif Infrastruktura. Pasang papan tanda pemberitahuan haiwan liar dan mengawalkelajuan kenderaan di Jalan Muadzam Shah-Gambang.b. Mengubahsuaian struktur (seperti pagar dan sebagainya) untukmemudahkan haiwan melintas.c. Bina umpan tiruan hidupan liar-„artificial salt licks’.d. Bina `culvert‟/jejambat baru sepanjang Jalan Muadzam Shah-Gambang untuk hidupan liar.3-118

4. Pengurusan Penggunaan Tanaha. Moratarium pembangunan.b. Hadkan perluasan perkampungan yang ada dalam lingkungankoridor.c. Perhutanan semula kawasan kelapa sawit.d. Menerimapakai amalan dan garis panduan pertanian mampanbagi kawasan ladang-ladang bersebelahan dengan koridor danrizab hutan.e. Menerimapakai RSPO dan mendapatkan sijil.f. Pengawalan daripada aktiviti berburu dan perdagangan hidupanliar.3-119

Sg. AurRajah 3.2.9:Guna Tanah CFS2 – PL5: HS Kedondong – HS Pekan & HS NenasiTo KuantanPekan (Tambahan)ForestReserveKg. MerantiKg. P. TelunjukKg. KujungPAHANGKg. DulangPekanForestReserveSg. SeratProposed PekanForest Reserve(Extension 2)Kg.BangkungKg. LobokKg.CawaiKg. SimpaiKg. KedondongKg. SangkaProposed NenasiForest ReserveKg. Pati(Extension 1)Kg. CamauKg.KebakKg. CamungPulau KecilBt. IbamForest ReservedKota PerdanaPELAN KEY KUNCI PLANKELANTANTERENGGANUNenasiForestReservePERAKSELANGORPAHANGNenasiForest Reserve(Extension 2)NEGERISEMBILANTo Muadzam ShahJOHORPETUNJUK LEGENDFIGURE 3.12Built-up-Area Other AgricultureTown / KampungLand Use Distribution in PL 5Forest ReserveScrubIndigenous SettlementGUNATANAHState Land ForestWetlandsCorridorOil PalmSEMASARiverFINAL REPORT CFS2-PL5RoadRubberCENTRAL FOREST SPINEForest Reserve Boundary(CFS 2)3-120

Sg. AurRajah 3.2.10: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL5: HS Kedondong – HS Pekan - HS NenasiTo KuantanSTRATEGI DANPELAKSANAANKg. P. TelunjukPekan (Tambahan)Kg. MerantiForestReserveMengekalkan hutan simpansedia ada seperti HutanSimpan Ibam, Kedondong,Pekan dan Nenasi.Warta perluasan kawasansebagai Hutan dilindungi (dibawah Seksyen 10 NFA, PusatPemeliharaan hidupan liar)Kg.BangkungKg. KujungSg. SeratPAHANGProposed PekanForest Reserve(Extension 2)Kg. DulangPekanForestReserveMembina pembentung /jambatan baru sepanjang jalanMuadzam Shah – JalanGambang untuk hidupan liar.Tidak digalakkan perluasankawasan petempatan sedia adadalam koridor.Warta kawasan pengambilantanah sebagai Hutan dilindungi(di bawah Seksyen 10 NFA,Hutan Pemeliharaan HidupanLiar)Memasang papan tandahidupan liar dan had laju diJalan Muadzam Shah – JalanGambangBt. IbamForest ReservedKg.CawaiKg.KebakKota PerdanaKg. SimpaiKg. CamauKg. LobokKg. CamungKg. KedondongKg. SangkaPulau KecilProposed NenasiKg. PatiForest Reserve(Extension 1)Perhutanan semula di kawasankelapa sawit.Mengamalkan praktis pertanianmampan dan garis panduanuntuk perladangan di sekitarkoridor dan hutan simpan.PaddyCleared LandMembina struktur (sepertipagar) untuk memudahkanlintasan binatang.NenasiForest Reserve(Extension 2)NenasiForestReserveTo Muadzam ShahBuilt-up-AreaForest ReserveState Land ForestOil PalmRubberLEGENDOther AgricultureScrubWetlandsRiverForest Reserve BoundaryTown / KampungIndigenous SettlementCorridorRoadFIGURE 3.12 3.13ImplementationInitiatives For PL5FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-121

PL6Rizab Ramsar BeraObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan dalam lingkungan kompleks hutanChini-BeraLokasiPahang PahangDaerah Rompin, BeraMukim Keratong (IbamFR), Triang (BeraFR)6 7Bera ChiniPekanPL6PL4PL5Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePanti BirdSanctuaryPL28PL1PL3Justifikasi Utama1. Memelihara kesinambungan hutan di antara dua sistem tasik (freshwater) semulajadi di Semenanjung Malaysia – Tasik Bera dan TasikChini (Rujuk Rajah Induk).2. Memelihara sistem hidrologi sistem tasik.3. Memelihara kesinambungan sistem tepian sungai di antara TasikBera dan Sungai Pahang.4. Memastikan kemampuan populasi spesis hidupan liar di dua kawasantanah lembap.5. Memastikan kestabilan ekologi dan hubungan dua kawasan tanahlembap yang memainkan peranan penting dalam kawalan banjir,arah laluan air dan penulenan air serta menyediakan banyak sumbersemulajadi untuk penduduk.3-122

HuraianPerhutanan dan BiodiversitiTasik Bera merupakan tapak pertama di Malaysia yang disenaraikandibawah konvensyen RAMSAR. Ia merupakan tasik semulajadi terbesar diMalaysia (anggaran 6,150 ha) cetek, bermusim, tasik yang mengalir kedalam Sungai Pahang, yang (kompleks berekosistem) sungai, hutandarat, hutan paya air tawar dan paya gambut.Tasik ini merupakan habitat tanah lembap yang penting, menjadi rumahkepada lebih kurang 94 spesis ikan, 200 spesis burung, spesis reptiliaterancam seperti Malayan False Gharial, Striped Giant Soft-ShelledTurtle dan Malayan Giant Turtle dan mamalia besar termasuk gajah,harimau dan clouded leopards.Pemandangan di TasikBeraPerkampungan Orang AsliSumber:http://images.google.com.myTasik Bera memainkan peranan penting dalam kawalan banjir, arahaliran air dan penulenan air dan juga menyediakan banyak sumbersemulajadi kepada masyarakat Orang Asli Semelai.Karakter Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanTasik Bera dikelilingi ladang kelapa sawit di kesemua bahagian, kecuali3km keluasan hutan yang kecil menghubungkannya kepada HS BukitIbam, seberang jalan yang menghubungkan FT12 di Kg. Kerayong Baharukepada FT10 di Kg. Perantau Damai (Lihat Rajah 3.14). Komplekspengurusan Perhilitan terletak dalam lingkungan 3km kawasan ini.Petempatan di PL6 termasuk kampung Melayu tradisional terletak dibahagian tengah Rizab Hutan Bera yang bernama Kampung Terentang,Kampung Gendent, Kampung Lengut, Kampung Datuk, Kampung Putatdan Kampung Gau.Petempatan Orang Asli terdapat di bahagian timur koridor (KampungTenggalong) dan bahagian utara koridor (Kampung Chuat). Kebanyakanpenduduk tempatan terlibat dalam sektor pertanian, terutamanyakelapa sawit dan getah. Sebahagiannya juga terlibat dalam penuaianproduk hutan, khususnya rotan dan tumbuhan herba sebagaipendapatan sampingan.Tanah & Guna Tanah PertanianPada masa ini, dianggarkan lebih kurang 39,000 hektar tanah yangmengelilingi Tasik Bera adalah dibawah FELDA Plantations iaitu FELDABera Selatan 1-7, FELDA Tembangau 1-9, FELDA Triang 1-4, FELDATriang Selatan 1&2 dan FELDA TSB 1&2.Aktiviti Perikanan diTasik BeraPelanconganLaluan perhubungan sedia ada diantara Rizab hidupan Ibam dan Rizabhidupan Bera adalah penting untuk memelihara hubungan ekologi dalamlingkungan koridor terutama dalam meningkatkan potensi ekopelancongandi Tasik Bera dan kawasan persekitarannya.3-123

Kemudahan pelancongandiTasik BeraDestinasi eko-pelancongan utama dalam lingkungan kawasan sekitar PL6 adalah Tasik Bera, tasik semulajadi terbesar di Malaysia. Tasik iniadalah tempat tinggal habitat tanah lembab yang penting buat ikanikan,burung-burung, reptilia, kura-kura dan mamalia besar.Bagaimanapun, tasik tersebut menghadkan pekerjaan dan peluangperniagaan kepada penduduk tempatan kerana tidak dieksploitasisepenuhnya untuk pembangunan eko-pelancongan. Penyediaaninfrastruktur dan kemudahan sokongan adalah sangat minimum.Sumber:http://images.google.com.myTasik Bera bertindak sebagai destinasi eko-pelancongan utama dalamCFS2-PL6Ancaman / Halangan1. Pembangunan ladang kelapa sawit di sekeliling Tasik Bera telahmemberi kesan kepada paras hidrologi dan ekosistem dalam dansekeliling „wetland’. Ia bakal memberi impak kepada kitaranhidupan flora dan fauna dan seterusnya hidupan liar dan biodiversitidalam lingkungan mereka. Impak utama pertanian di wetlandadalah (i) pencemaran laluan air (ii) gangguan keseimbangan dansaliran air dan (iii) perubahan dan gangguan habitat semulajadi.2. Tasik Bera mengalami krisis air, dan berkemungkinan akan keringpada masa depan kerana perubahan hutan kepada ladang kelapasawit dan mendapan berlebihan serta hakisan tanah kesanpembalakan tidak terkawal dan perubahan hutan.3. Potensi eko-pelancongan dalam CFS2-PL 6 mungkin dalam bahayadisebabkan oleh pencerobohan pembangunan pertanian ke dalamkawasan perhutanan Ibam dan Bera.Strategi dan InisiatifRangkaianDisenaraikan di bawah konvensyen RAMSAR dan tasik terbesar diMalaysia, strategi keseluruhan adalah untuk memelihara danmeningkatkan rangkaian yang sedia ada antara Tasik Bera dan RizabHutan Chini. Campurtangan dan inisiatif yang diperlukan adalah (LihatRajah 3.15):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara Rizab hutan sedia ada iaitu Rizab Hutan Ibam danChini.3-124

2. Rizab Hutan dan Pengambilan tanaha. Mewartakan jajaran hutan sebagai Hutan Terlindung (bawahseksyen 10 NFA, Perlindungan Hutan untuk Hidupan Liar). Iniakan meluaskan sempadan Ibam FR sehingga ke sempadan RizabBera Ramsar.3. Inisiatif Infrastruktura. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmengawal kelajuan di Jalan Sebertak-Bera Selatan.b. Membina umpan tiruan hidupan liar – artificial salt licks danpokok buah-buahan.c. Pembinaan semula `culvert‟/jejambat baru di Sg. Tekai yangmenghubungkan Sg. Bera di sepanjang Jalan Sebertak-BeraSelatan.4. Pengurusan Penggunaan Tanaha. Moratorium ke atas pembangunan.b. Menerimapakai amalan dan garis panduan pertanian mampanbagi kawasan ladang-ladang bersebelahan dengan koridor danRizab hutan.c. Menerimapakai RSPO dan mendapatkan sijil.d. Mengawal daripada perburuan dan perdagangan hidupan liar.3-125

Sg. SertingTun RazakRajah 3.2.11: Guna Tanah CFS2 – PL6: Rizab Ramsar BeraIbam (Rompin)Forest ReserveKerayongKg. Lobok TembangarIbam (Temerloh)Forest ReserveSg. BeraChini (Termerloh)Forest ReservePAHANGKg. TerentangKg. TeluakSg. KepasingFELDATembangauKg.GenderitSg. Teris BesarKg. DatukKg.GauPELAN KEY KUNCI PLANKELANTANTERENGGANUKg.JelawatKg. TenggalongNEGERI SEMBILANFELDATembangau 6Bera RamsarReserveTo Bahau- BandarPERAKSELANGORPAHANGKg. Kepasing BNEGERISEMBILANMELAKAJOHORPETUNJUK LEGENDFIGURE 3.14Built-up-Area Other AgricultureTown / KampungLand Use Distribution in PL 6Forest ReserveScrubIndigenous SettlementGUNATANAHState Land ForestWater BodiesCorridorSEMASA FINAL REPORT CFS2-PL6Oil PalmRiverRoadCENTRAL FOREST SPINERubberForest Reserve BoundaryBera Ramsar Site(CFS 2)3-126

Rajah 3.2.12: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – PL6: Rizab Ramsar BeraKg. Bongkok / ChandunIbam (Rompin)Forest ReserveKerayongSTRATEGI DANPELAKSANAANKg. Lobok TembangarIbam (Temerloh)Forest ReserveMengekalkan hutan simpansedia ada seperti HutanSimpan Ibam dan Chini.Warta Hutan Tanah Negerisebagai Hutan dilindungi (dibawah Seksyen 10 NFA,Pusat Pemeliharaan untukhidupan liar). Ini akanmelibatkan perluasansempadan Hutan SimpanIbam sehingga sempadanRezab Bera Ramsar.Memasang papan tandahidupan liar dan had laju dijalan Sebertak – BeraSelatan.PAHANGSg. BeraKg. TerentangKg. TeluakChini (Termerloh)Forest ReserveMemperbaiki pembentung /jambatan sedia ada yangmenghubungkan Sg. Tekaihingga Sg. Bera.Mengamalkan praktispertanian mampan dan garispanduan untuk perladangandi sekitar koridor dan hutansimpan.Mengaplikasikan RSPO danmemperolehi pensijilan.Sg. KepasingNenasiForestReserveFELDATembangauKg.GenderitSg. Teris BesarKg. DatukKg.GauKEY PLANKg.JelawatKELANTANTERENGGANUKg. Tenggalong3-127NEGERI SEMBILANFELDATembangau 6Bera RamsarReserveTo Bahau- BandarPERAKSELANGORPAHANGKg. Kepasing Belukar Barut

3.2.2 Rangkaian Sekunder (SL)SL1HS Lepar –HS BekelahObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan antara kompleks hutan TamanNegara dan kompleks hutan Chini-BeraLokasiNegeri PahangDaerah Pekan, KuantanMukim Lepar, KualaKuantanPL6Ringlet5BerkelahPeatorestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4PL3JamaluangPanti BirdSanctuarySL5KualaSediliJustifikasi Utama• Mengekalkan fungsi kesinambungn ekologi antara kompleks hutanTaman Negara dan kompleks hutan Sungai Pahang Selatan (rujukRajah Pelan Induk).• Menggalakkan pergerakan burung-burung dan haiwan kecil.• Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan hutan.• Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutan.• Aktiviti eko-pelancongan berpotensi adalah difokuskan di kawasanbadan air terutama Tasik Paya Bungor dan sebahagian flora danfauna di HS Berkelah dan HS Lepar.3-128

Air terjun di HS BerkelahHuraianPerhutanan dan BiodiversitiKepentingan kawasan ini merujuk kepada fakta bahawa kawasan iniadalah lokasi yang paling sesuai di mana rangkaian hubungan hutanantara kompleks hutan Taman Negara boleh dipelihara dengan adanyaSungai Pahang dan seterusnya memberi kesan kepada kompleks hutan dibahagian selatan sungai Pahang.Kawasan ini terletak di sekitar Paya Bungor, dan terdiri daripadacampuran habitat kawasan badan air, hutan paya gambut dan hutanriparian. Sungai Lepar mengalir ke selatan daripada tepi Rizab HutanBerkelah. Di Paya Bungor, terdapat satu jajaran hutan negeri yangmemanjang di timur Lebuhraya Karak ke arah Lepar FR.Keadaan Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanKoridor ini terdiri dari tanah hutan, diikuti dengan kawasan badan airdan pertanian (getah dan ladang kelapa sawit) (Lihat Rajah 3.2.13).HS Berkelah (dalam lingkungan kompleks hutan Taman Negara) adalahterpisah dari Sungai Pahang dan juga kompleks hutan Chini-Bera olehLebuhraya Karak, lebuhraya baru, dan juga beberapa projek pertanianserta petempatan di sepanjang Karak.Air terjun di Berkelah FRyang popular dikalanganwarga tempatan danwarga SingapuraSebuah jejambat (viaduct) telah dibina di sepanjang Lebuhraya Karakmenyeberangi Sungai Lepar. Rekabentuk jejambat (viaduct) ini adalahkondusif bagi pergerakan mamalia besar kerana ketinggiannya dankeluasan kawasan di bawahnya untuk hidupan liar melaluinya. Duajejambat (viaduct) yang sama telah dibina menyeberangi SungaiBerkelah dan Sungai Kebantan ke arah timur Sungai Lepar.Terdapat juga jambatan pendek menyeberangi kawasan badan air dilaluan lama Lebuhraya Karak yang melalui Paya Bungor. Jambatan inimembolehkan hubungan habitat akuatik (di antara kawasan badan air),tetapi rekabentuknya perlu diperbaiki lagi untuk membolehkanhubungan habitat daratan.Tanah dan Guna Tanah PertanianRizab Hutan Lepar dan Bungor terhad terpisah daripada HS Berkelaholeh ladang kelapa sawit, padi dan kawasan kebun kecil getah.3-129

PetempatanKampung Km 56 Paya Bungor (perkampungan orang asli) terletaksepanjang Sungai Leper dan Kampung Gedong Siam yang berada dalamlingkungan HS Lepar. Perkampungan Melayu tradisional pula terletaksepanjang Jalan Kuantan-Maran iaitu Kampung Rohai, Kampung Semugi,Kampung Berkelah, Kampung Belugur, Kampung Paya Merbau, KampungPaya Bungor, Kampung Seri Jaya dan Kampung New Zealand.Petempatan dalam lingkungan dan mengelilingi SL1Kg. RohaiKg. SemugiKg. BelugurKg. BerkelahKg. Paya MerbauKg. Paya BungorKg. Seri JayaKg. New ZealandPelanconganPada masa ini, destinasi pelancongan yang terdapat dalam lingkunganSL 2 adalah Tasik Paya Bungor dan kawasan badan air terbuka yang laindi sepanjang Sungai Lepar. Hanya sedikit penduduk tempatan yangterlibat dalam sektor eko-pelancongan.Ancaman / HalanganStrategi dan InisiatifRangkaian1. Pertukaran guna tanah hutan negeri di sekeliling kawasan PayaBungor.2. Penggunaan sumber air untuk pertanian.3. Pembangunan pertanian di dalam kawasan itu memberi kesankepada kualiti air disebabkan pencemaran dan pemendapan akibatamalan pembangunan pertanian tidak mampan.4. Eko-pelancongan berpotensi dalam SL1 diancam oleh pencerobohanuntuk pembangunan pertanian dalam kawasan perhutanan PayaBungor.Strategi keseluruhan adalah untuk menghubungkan HS Berkelah dan HSLepar melalui kepulauan hutan terpisah (Kepulauan Hutan Bungor) bagimemudahkan pergerakan hidupan liar. Campurtangan dan inisiatif yangdiperlukan adalah (Lihat Rajah 3.2.14):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara Rizab hutan sedia ada iaitu:-• HS Lepar• HS Berkelah• HS Bungorb. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS)2. Pewartaan sebagai Hutan Perlindungana. Mewartakan hutan negeri dalam SL1 sebagai Hutan Simpan.b. Mewartakan rezab sungai di sepanjang Sg. Lepar dalam kawasanrangkaian di bawah Kanun Tanah Negara.3-130

3. Inisiatif Infrastruktura. Pembinaan semula jambatan sedia ada di jalan lama Karak yangmerentasi Tasik Bungor untuk memudahkan pergerakan haiwankecil.b. Membina umpan tiruan hidupan liar – artificial salt licks danpokok buah-buahan.4. Pengurusan Guna Tanaha. Mewujudkan koridor/habitat riparian disekeliling Tasik Bungordan di sepanjang Sg. Lepar.b. Pembangunan pertanian di dalam dan di sekeliling SL1menerimapakai amalan dan garis panduan pertanian mampanc. Mendapatkan persijilan RSPO.d. Tiada perluasan dan pencerobohan kawasan petempatan danpembangunan pertanian ke dalam Rizab Hutan.e. Pengawasan aktiviti pemburuan dan perdagangan hidupan liar.3-131

Rajah 3.2.13: Guna Tanah CFS2 – SL1: HS Lepar – HS BekelahBerkelah (Kuantan)Forest ReserveKg. Km 56 Paya BungorPAHANGKg. Paya RambutanKg. Paya MerbauToKuantan/BandarCukai CukaiKg. SemugiKg. PohaiKg. Paya BungurKg. Paya MerbauKg. BelugurTo KuantanUlu LuitForestReserveKg. Seri JayaBungurForest ReserveSri JayaKg. MegatFELDA LeparHilir DuaSri JayaKg. New ZealandKg. Gedong SiamFELDA LeparHilir TigaKEY PELAN PLAN KUNCIKELANTANTERENGGANUTo To To To To Kuala Kuala Kuala Kuala Kuala Kuala Kuala Kuala Kuala Lumpur Lumpur Lumpur Lumpur Lumpur Lumpur Lumpur Lumpur LumpurLeparForest ReservePAHANGTo To To To To Temerloh Temerloh Temerloh Temerloh Temerloh Temerloh Temerloh Temerloh TemerlohKertamForest ReservePETUNJUK LEGENDNEGERISEMBILANJOHORFIGURE 3.16Built-up-Area Other AgricultureRiverHighwayLand Use Distribution in SL 1Forest ReservePaddyGUNATANAHRoadState Land ForestOil PalmRubberScrubWater BodiesCleared LandTown / KampungIndigenous SettlementForest Reserve BoundaryCorridorSEMASA CFS2-SL1FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-132

Rajah 3.2.14: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 – SL1: HS Lepar – HS BekelahMengekalkan hutan simpansedia ada seperti HutanSimpan Lepar, Berkelahdan Bungor FR.Menjadikan sebagaiKawasan Sensitif AlamSekitar (KSAS)Warta Hutan Tanah Negeridi SL 1 sebagai hutansimpan.Warta rezab sungaisepanjang Sg. Lepar dalamkoridor di bawah KanunTanah Negara.Memperbaiki jambatansedia ada di jalan lamaKarak melalui Tasik Bungoruntuk menggalakkanpergerakan binatang kecil.Binaan (kawasan) yangmengandungi garammineral untuk Hidupan Liar.Mewujudkan koridor’riparian; / habitat disekeliling Tasik Bungor dansepanjang Sg. Lepar.Pembangunan pertanian didalam dan sekitar SL 1mengamalkan praktispertanian mampan.Memperolehi persijilanRSPO.3-133

SL2HS Chini –HS LeparObjektif RangkaianUntuk memelihara kesinambungan hutan antara kompleks hutanTaman Negara dengan kompleks hutan Selatan Sungai PahangLokasiNegeri PahangDaerah Pekan, RompinMukim Lepar, KeratongPL6Ringlet5BerkelahPeatrestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4PL3JamaluangPanti BirdSanctuarySL5KualaSediliJustifikasi Utama1. Memelihara fungsi hubungan ekologi antara kompleks Tasik Chini-Tasik Bera dan Hutan Berkelah (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Memelihara kesinambungan diantara hutan di utara dan selatanSungai Pahang.3. Menggalakkan pergerakan burung-burung dan haiwan kecil disepanjang dan menyeberangi Sungai Pahang.4. Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan hutan.5. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutan.6. Menyediakan peluang untuk mewujudkan aktiviti eko-pelancongankerana kedudukannya yang berhampiran dengan cadangan TamanNegeri Chini.3-134

Tasik ChiniHuraianPerhutanan dan BiodiversitiWalaupun Sungai Pahang secara relatifnya adalah luas di kawasanrangkaian, banyak spesis haiwan termasuk burung-burung dan mamaliamasih lagi boleh berenang/terbang merentasinya. Oleh itu banyakmanfaat yang diperolehi dengan memelihara kesinambungan hutan diutara dan selatan sungai ini.Keindahan semulajadi Tasik ChiniKeadaan Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanGuna tanah di koridor ini terdiri daripada hutan dan pertanian (getahdan kelapa sawit) serta petempatan (Lihat Rajah 3.2.15).Guna tanah tidak secara intensif dan hutan/belukar masih bolehdidapati hingga ke tepi Sungai Pahang di beberapa lokasi, terutamanyasepanjang Sungai Cini, Sungai Pelak, Sungai Lepar dan Sungai Rasak. Diselatan Sungai Pahang, terdapat jejambat (viaduct) sedia ada dalamlingkungan 6km daripada Kg. Sepagar yang membolehkan pergerakanmamalia besar daripada Hutan Simpan ke sungai.Perkampungan Orang Asli adalah termasuk Kampung Merbau, KampungTanah Merah, Kampung Sungai Gumum dan Kampung Tasik Mentiga.Perkampungan Melayu pula terletak di sepanjang Sungai Pahang iaituKampung Sijar, Kampung Ubah, Kampung Baharu, Kampung Sepagar,Kampung Sinawah, Kampung Melayu, Kampung Belimbing, KampungSungai Air, Kampung Lunang dan Kampung Rambai Sebunga.Tanah dan Guna Tanah PertanianDidominasi oleh kelapa sawit dan ladang getah serta kebun-kebun kecil,terutama disekeliling HS Chini.3-135

PelanconganPengwujudan hubungan di antara HS Lepar (utara Sg. Pahang) dan HSChini (selatan Sg. Pahang) adalah kritikal dalam memelihara hubunganekologi dan habitat akuatik (kawasan badan air terbuka) dalam kawasankoridor dan sekitarnya terutama dalam meningkatkan potensi ekopelanconganseiring dengan cadangan Taman Negeri Chini.Ancaman / Halangan1. Perluasan pertanian ke dalam kawasan perhutanan.2. Perluasan kampung dan perkampungan Orang Asli.Strategi dan InisiatifRangkaianTerdiri daripada kepulauan hutan yang terpisah di mana strategikeseluruhan adalah untuk memelihara koridor perhutanan sebanyakmungkin daripada hutan simpan ke tepi Sungai Pahang serta memliharakelompok tumbuhan riparian semulajadi. Campurtangan dan inisiatifdiperlukan adalah (Lihat Rajah 3.2.16):-1. Inisiatif Polisia. Memelihara rizab hutan sedia ada.c. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS).2. Warta sebagai Rizab Perlindungana. Mewartakan hutan negeri di antara sempadan utara HS Chini,selatan HS Lepar, HS Temiang dan timur laut HS Papai.b. Mewartakan rizab sungai di sepanjang Sg. Pahang dalamkawasan rangkaian di bawah Kanun Tanah Negara.3. Inisiatif Infrastruktura. Mengekalkan jejambat (viaduct) lama di bahagian selatanSungai Pahang.b. Mengekalkan keadaan Jalan Balik Batu seperti sedia ada.c. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmenghadkan kelajuan.d. Membina umpan tiruan hidupan liar-„artificial salt licks’ danpokok buah-buahan.4. Pengurusan Guna Tanaha. Membekukan pemberimilikan hutan negri kepada hak milikpersendirian yang melibatkan kawasan hutan antara HS Chinidan HS Lepar dan juga kepulauan hutan terpisah (HS Temiang,HS Papai dan HS Gayung.b. Pembangunan pertanian dalam dan di sekeliling SL2 perlumenerimapakai amalan pertanian mampan.c. Mendapatkan persijilan RSPO.d. Memastikan tiada pencerobohan petempatan manusia danaktiviti pertanian dalam rizab hutan.e. Pengawasan daripada aktiviti pemburuan dan perdaganganhidupan liar.3-136

Rajah 3.2.15: Guna Tanah CFS2 - SL2: HS Chini – HS LeparSg. LuittanKuan Kuan Kuan Kuan Kuan Kuan Kuan KuanToKuan- - - - - - Kuantan Kuantan Kuantan Kuantan Kuantan Kuantan Kuantan Kuantan KuantanTo Kuala LumpurMaranPAHANGTo TemerlohLeparForest ReserveKg. SenggoraKg. MerbauKg. Batu AmparBukit GebokForestReserveKg. MenagisKg. PejingKg. TemiangKg. Lubuk PakuKg. SerengkamKg. K. LuitKg. SinawahTemiangForestReserveKg. K. WauBungurForestReserveKg. DunKg. Rambai SebungaKg. MelayuKg. K. CiniTo GamKg. SepagarKg. Tasik MentigabangTo Gam Gambangbang- MuhaShahzam Muhazambang- - MuhaShahKg. SekepuhShahzam ShahKg. Paya BesarKg. Tanah MerahKg. Sg. GumumKg. BalakKg. EmbusPELAN KEY PLAN KUNCIKELANTANTERENGGANUPurunForest ReserveChini (Kuantan)ForestReservePERAKPAHANGKg. Bt. GongSELANGORChini (Rompin)ForestReservePETUNJUK LEGENDTo Muhazam Muhazam Muhazam Muhazam Muhazam Muhazam Muhazam Muhazam Muhazam ShahNEGERISEMBILANKg. DusunMELAKAFIGURE 3.18JOHORBuilt-up-AreaForest ReserveState Land ForestOil PalmRubberOther AgriculturePaddyScrubWater BodiesCleared LandRiverTown / KampungIndigenous SettlementForest Reserve BoundaryCorridorHighwayRoadLand Use Distribution in SL2GUNATANAHSEMASA CFS2-SL2FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-137

Rajah 3.2.16: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL2: HS Chini – HS LeparMengekalkan hutan simpan sedia adasebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar(KSAS)Warta Hutan Tanah Negeri di antarabahagian sempadan utara HutanSimpan Chini, Selatan Hutan SimpanLepar, Hutan SimpanTemiang danutara Hutan Simpan PapaiWarta rezab sungai sepanjang SungaiPahang di dalam koridor di bawahKanun Tanah Negara.Mengekalkan „viaduct‟ lama dibahagian selatan Sungai Pahang.Mengekalkan jalan Balik Batu sepertisedia ada.Memasang papan tanda hidupan liardan had laju.Binaan (kawasan) yangmengandungi garam mineraluntuk Hidupan LiarMembekukan pemilikan tanahpersendirian di atas HutanTanah Negeri di antara HutanSimpan Chini dan Lepar danjuga kawasan kepulauan hutanyang terasing (Hutan SimpanTemiang, Papai dan Gayung).Pembangunan pertanian didalam dan sekitar SL 2mengamalkan praktis pertanianmampan.Memperolehi persijilan RSPOTidak digalakkan perluasankawasan petempatan manusiadan pembangunan pertanian kedalam hutan simpan.Kawalan terhadap pemburuandan perdagangan hidupan liar.3-138

SL3HS Raja Musa – HS BukitTarek – HS Bukit GadingObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan antara Paya Gambut UtaraSelangor dan Banjaran UtamaLokasiNegeri SelangorDaerah Kuala Selangor(HS Raja Musa),Hulu Selangor(HS Bukit Tarek& HS BukitGading)Mukim Tanjung Karang(HS Raja Musa),Sg. Tinggi (HSBukit Tarek),Kerling,Kalumpang, HuluBernam (HSBukit Gading)PL6Ringlet5BerkelahRaja Musa PeatSwamp ForestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4PL3JamaluangPanti BirdSanctuarySL5KualaSedili3-139

Justifikasi Utama1. Memelihara kesinambungan fungsi ekologi di antara Hutan PayaGambut Selangor Utara (Raja Musa) dan Banjaran Utama (RizabHidupan Liar Bukit Kutu) (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Memelihara hubungan ekologi diantara hutan paya gambut danhutan darat.3. Memelihara kesinambungan sistem sungai di sepanjang Sg. Selangor.4. Memudahkan pergerakan burung-burung dan haiwan kecil.5. Pemuliharaaan biodiversiti, terutamanya spesis riparian.6. Memastikan kemampuan hidup spesis hidupan liar di dua kawasanhutan.7. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutankhususnya Hutan Paya Gambut Selangor Utara, yang memberikanperkhidmatan ekologi yang kritikal khususnya dalam memberibekalan air untuk sawah padi di Sekinchan, tebatan banjir dansimpann karbon (carbon storage).HuraianPerhutanan dan BiodiversitiHutan Paya Gambut Selangor Utara adalah satu habitat wetland yangbesar dan penting, dalam memberi perkhidmatan-perkhidmatan ekologiterutama dalam mengatur bekalan air untuk padi di kawasan Sekinchan,tebatan banjir dan simpanan karbon. Walaupun rangkaian ini dipisahkandengan Banjaran Utama oleh Lebuh Raya Utara-Selatan, jalan utamaKL-Ipoh, landasan kereta api KL-Butterworth, serta pertanian (kelapasawit dan getah) dan petempatan, ia sangat berfaedah untukmewujudkan satu hubungan dari segi ekologi dan hidrologi.Terdapat tiga kawasan umum di imana koridor perlu dibina i.e:i. Di antara HS Bukit Tunggal dan Bukit Belata (pada masa ini terpisaholeh ladang kelapa sawit, petempatan dan jalan negeri B33).ii. Di antara HS Bukit Belata dan HS Rantau Panjang.iii. Di antara HS Rantau Panjang dan Rizab Hidupan Liar Bukit Kutu diBanjaran Utama.Keadaan Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanHutan ini sudah terpisah oleh aktiviti pertanian dan perkampungan(Lihat Rajah 3.2.17). Terdapat berberapa kes berkaitan pencerobohanharam ke atas Rizab hutan.Tanah & Guna Tanah PertanianSL 3 didominasi oleh tanaman getah dan ladang kelapa sawit.3-140

Ancaman / Halangan1. Ancaman-ancaman utama Hutan Paya Gambut Selangor Utaratermasuklah: Penanaman haram kelapa sawit yang mengakibatkanmasalah-masalah hidrologi (air bawah tanah) yang tidak dapatdipulihkan semula, pemadatan tanah dan kebakaran hutan yangdiakibatkan oleh ketidakselarasan guna tanah semasa.2. Kebakaran tanah gambut adalah cara mudah untuk menyuburkantanah yang berasid sebelum penanaman dimulakan. Bagaimanapunamalan seperti ini dilarang dan merbahaya kepada persekitaran dankesihatan awam.Pembakaran di Hutan Paya Gambut Raja MusaSumber: http://images.google.com.my3. Perluasan pertanian di sepanjang cadangan koridor riparian.4. Perluasan petempatan ke arah pinggir sungai.Strategi dan InisiatifRangkaianStrategi keseluruhan adalah untuk mewujudkan hubungan hutandiantara HS Bukit Tunggal dan HS Bukit Belata dan seterusnya membinakoridor riparian ke Banjaran Utama melalui Sg. Selangor. Campur tangandan inisiatif yang diperlukan adalah (Lihat Rajah 3.2.18):-1. Inisiatif Polisia. Mengekalkan rizab hutan sedia ada.b. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS).2. Mewartakan sebagai Rizab Perlindungana. Mewartakan hutan negeri diantara sempadan HS Bukit Tarek danHS Bukit Tarek (Tambahan).b. Mewartakan rizab sungai sepanjang Sg. Tinggi dan Sg. Selangordalam kawasan rangkaian dibawah Kanun Tanah Negara. Inibakal menghubungkan HS Rantau Panjang kepada HS Bukit TarekFR dan Rizab Hidupan Liar Bukit Kutu.3. Inisiatif Infrastruktura. Membina semula jambatan/`culvert‟ sepanjang Lebuh RayaUtara-Selatan untuk membolehkan pergerakan haiwan.3-141

. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmenghadkan kelajuan.c. Membina umpan tiruan hidupan liar – artificial salt licks danpokok buah-buahan.4. Pengurusan Guna Tanaha. Membekukan pemberimilikan tanah persendirian yangmelibatkan kawasan hutan negeri antara HS Bukit Tunggal – HSBukit Belata – HS Bukit Tarek dan HS Bukit Kutu.b. Pembangunan pertanian dalam lingkungan dan di sekeliling SL3perlu menerimapakai amalan pertanian mampan.c. Mendapatkan persijilan RSPO.d. Memastikan tiada pencerobohan petempatan manusia danaktiviti pertanian dalam rizab hutan.e. Perhutanan semula kawasan yang telah diteroka diantara HSBukit Tarek dan HS Bukit Tarek (Tambahan).f. Pengawasan daripada aktiviti pemburuan dan perdaganganhidupan liar.3-142

To To To To ToTo To ToRajah 3.2.17: Guna Tanah CFS2 - SL3: HS Raja Musa – HS Bukit Tarek – HS Bukit GadingTo To To To To To To To ToTg. Tg. Tg. Tg. Tg. Tg. Tg. Tg. Tg. Malim Malim Malim Malim Malim Malim Malim Malim MalimKelumpangSg. InkiSg. DusunWildlifeReserveBukit BelataForestReserveSg. BulohSejantongKg. Ayer PanasGadingForestReserveHulu SelangorForestReserveBukit TunggalForestReserveBukit TarekForestReserveKg. NyorKerlingKg. Paya DalamAmpang PechanForest ReserveToKg. Ampang PechahRaubSELANGORK. Kubu BaharuAsam KumbangBukit KutuWildlifeReserveRaja MusaForestReserveSg. KerlingBukit Tarik(Tambahan)ForestReserveKg. RenungRasaBukit KutuForestReserveKg. K. KerlingBatang KaliKEY PELAN PLAN KUNCIPERAKKg. S. BuayaPAHANGS. TinggiRantau PanjangForestReserveTo KualaTo RawRaw Raw Raw Raw Raw Raw Raw RawUlu Yam LamaHulu Yam BaharuSELANGORKg. Hulu KalongNEGERISEMBILANPETUNJUK LEGENDala LumpurLumpur Lumpur LumpurLumpur LumpurLumpur Lumpur LumpurangUlu Yam BharuFIGURE 3.20MELAKAGUNATANAHBuilt-up-Area Other AgricultureWater BodiesHighwayLand Use Distribution in SL 3Forest ReservePaddyForest Reserve BoundaryRoadState Land ForestScrubTown / KampungSEMASAOil PalmFINAL REPORTCFS2-WetlandsIndigenous SettlementRubberCENTRAL FOREST SPINECleared LandCorridor(CFSSL32)3-143

Rajah 3.2.18: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL3: HS Raja Musa – HS Bukit Tarek – HS Bukit GadingMengekalkan rizab hutansediada.Diperuntukkan sebagaikawasan sensitif alam sekitar.Mengekalkan rizab hutansediada.Diperuntukkan sebagaikawasan sensitif alam sekitar.Mewartakan Hutan TanahNegeri antara sempadan HutanSimpan Bukit Tarek dan HutanSimpan Bukit Tarek(Tambahan).Mewartakan rizab sungai disepanjang Sg Tinggi dan SgSelangor di bawah KanunTanah Negara . Ia bakalmenghubungkan Hutan SimpanRantau Panjang dan Bukit TarikFR dan Rizab Hidupan LiarBukitMenstrukturKutu.semula jambatansediada ’culvert’ di sepanjangLebuhraya Utara Selatan bagimemudahkan pergerakanhaiwan.Tidak digalakkan perluasankawasan petempatanmanusia dan aktivitipertanian di dalam hutansimpan.Mendapatkan pensijilanRSPO.Pembangunan pertanian didalam dan kawasan sekitarSL3 dengan mempraktikanpertanian mampan.Pengurniaan tanah negeritidak digalakkan di antaraHutan Simpan Bukit Tunggal- Hutan Simpan Bukit Belata–Hutan Simpan Bukit Tarekdan Hutan Simpan BukitKutu.Meletakkan papan tandahidupan liar dan kawalanhad kelajuan.3-144

SL4HS Mersing –HS JemaluangObjektif RangkaianUntuk memelihara kesinambungan hutan antara kompleks hutanEndau Rompin – Ulu Sedili dengan kompleks hutan JemaluangLokasiNegeri JohorDaerah MersingMukim Mersing,JemaluangPL6Ringlet5BerkelaheatrestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4PL3JamaluangPanti BirdSanctuarySL5KualaSediliJustifikasi Utama• Memelihara kesinambungan fungsi ekologi antara Hutan Jemaluangdan Rizab Hidupan Liar Endau-Kota Tinggi (Timur) (rujuk Rajah PelanInduk).• Mewujudkan pergerakan burung-burung dan haiwan-haiwan kecil.• Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan hutan.• Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutan.• Memastikan kesesuaian jangka panjang bagi Endau – Kota Tinggi(Timur) Rizab Hidupan Liar sebagai habitat utama untuk pelbagaihaiwan (termasuk harimau) dan spesis tumbuhan yang sedia ada dandilindungi.3-145

HuraianPerhutanan dan BiodiversitiKepulauan hutan Jemaluang, termasuk HS Jemaluang dan RizabHidupan Liar Endau-Kota Tinggi (Timur), adalah habitat penting untuktumbuhan dan haiwan. Terdapat bahagian kecil di mana penggunaantanah adalah minima dan hutan negeri masih kekal di bahagian baratjalan.Keadaan Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanJalan Persekutuan Jemaluang FT50 telah memisahkan HS Jemaluangdaripada HS Mersing. (Lihat Rajah 3.2.19). Guna tanah terdiri daripadakebun kecil pertanian, termasuk getah, kelapa sawit dan padi. Terdapatjuga sekelompok tanah belukar (kemungkinan sawah padi terbengkalai).Selain Mersing, pekan kecil yang lain termasuk Jemaluang danJemaluang Kecil, dihubungkan oleh Jalan Mersing-Jemaluang-KotaTinggi. Terdapat beberapa perkampungan Melayu tradisional terletak disini iaitu Kampung Seri Pantai, Kampung Paya, Kampung Ayer Puteri,Kampung Pengkalan Batu, Kampung Ayer Merah dan Kampung MersingKanan.Tanah & Guna Tanah PertanianKoridor ini terdiri daripada hutan negeri tanah belukar dan hortikulturcampuran. Aliran Sg. Jemaluang mengalir ke arah bahagian timurkoridor.Ancaman / HalanganStrategi dan InisiatifRangkaianPelanconganPekan Mersing yang terletak di utara koridor, merupakan antara pintumasuk ke Pulau Tioman.1. Perluasan kawasan pertanianStrategi keseluruhan adalah untuk mewujudkan rangkaian sekunderdengan memelihara jajaran 5km hutan negeri yang terletak kira-kira3km ke selatan Kg. Wak Salam. Campurtangan dan inisiatif yangdiperlukan adalah (Lihat Rajah 3.2.30):-1. Inisiatif Polisia. Mengekalkan rizab hutan sedia ada.b. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS).2. Mewartakan sebagai Rizab Perlindungana. Mewartakan hutan negeri diantara sempadan HS Mersing dan HSJemaluang.b. Mewartakan rizab sungai sepanjang Sg. Jemaluang dibawahKanun Tanah Negara.3. Inisiatif Infrastruktura. Membina semula jambatan/`culvert‟ disepanjang JalanJemaluang-Mersing untuk membolehkan pergerakan haiwankecil.3-146

. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmenghadkan kelajuan.c. Membina umpan tiruan hidupan liar – „artificial salt licks’ danpokok buah-buahan.4. Pengurusan Guna Tanaha. Membekukan pemberimilikan tanah persendirian yangmelibatkan kawasan hutan negri antara HS Mersing – HSJemaluang.b. Pembangunan pertanian dalam rangkaian dan di sekeliling SL4perlu menerimapakai amalan pertanian mampan.c. Mendapatkan persijilan RSPO.d. Memastikan tiada pencerobohan petempatan manusia danaktiviti pertanian dalam rizab hutan.e. Pengawasan daripada aktiviti pemburuan dan perdaganganhidupan liar.3-147

To To To To To To To To ToRajah 3.2.19: Guna Tanah CFS2 - SL4: HS Mersing – HS JemaluangMersingMersingToKg. Wak SalamBt. TujuhMersingForestReserveJemaluangForestReserveSg. LombongJOHORSg. JemaluangSg. MersingLenggor TimurForestReserveJemaluangNEGERISEMBILANPELAN KEY PLAN KUNCIPAHANGMELAKAJOHORTo To To To To To To To ToKlu Klu Klu Klu Klu Klu Klu KluKluangJohor Johor Johor Johor Johor Johor Johor Johor Johorang ang ang ang ang ang ang angBahru Bahru Bahru Bahru Bahru Bahru Bahru Bahru BahruLEGEND PETUNJUKFIGURE 3.22Built-up-Area Other AgricultureRiverForest Reserve Boundary Land Use Distribution in SL 4Forest ReserveScrubTown / KampungGUNATANAHState Land ForestOil PalmRubberWater BodiesCleared LandWetlandsIndigenous SettlementCorridorRoadSEMASACFS2-SL4FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-148

Rajah 3.2.20: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL4: HS Mersing – HS JemaluangMengekalkan hutansimpan sediadaMewartakan Hutan TanahNegeri di antarasempadan rezab sungaiyang Hutan SimpanMersing dan JemaluangFR sepanjang Sg Mersingdan Sg Jemaluang dibawah Kanun TanahNegara.Membaik pulih jambatan disepanjang laluanJemaluang-Mersing untukmemudahkan pergerakanhidupan liar kecil.Memasang papan tandahidupan liar dan had laju.Membina/menyediakangaram tiruan dan pokokbuah-buahan bagi menarikperhatian hidupan liarPengurniaan tanah negeritidak digalakkan di antarakawasan Mersing FR –Jemaluang FRMembangunkan pertaniandi kawasan SL4 untukmempraktikkan pertanianmampanMemperolehi sijil RSPOTidak digalakkanpencerobohan di dalamhutan simpan untukkawasan petempatan danaktiviti pertanian3-149

SL5HS Panti –HS Kuala SediliObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan diantara kompleks hutan Endau-Rompin - Panti dan Hutan Paya Air Tawar sepanjang Sg. Sedili BesarLokasi 4.Negeri JohorDaerah Kota TinggiMukim Sedili Besar(Kuala Sedili FR),Ulu Sg. SediliBesar (Panti FR)PL6Ringlet5BerkelaheatrestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4JamaluangPL3Panti BirdSanctuarySL5KualaSediliJustifikasi Utama1. Memelihara kesinambungan fungsi ekologi diantara Hutan Panti danHutan Kuala Sedili (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Memelihara Hutan Paya Air Tawar di sekeliling Sungai Sedili Besar.3. Menyediakan peluang untuk mewujudkan habitat hutan daripadakawasan pedalaman ke laut.4. Memudahkan pergerakan burung-burung dan haiwan kecil.5. Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan hutan.6. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti di dua kawasan hutan.7. Menyediakan peluang pembangunan aktiviti eko-pelancongan dikawasan tersebut.3-150

HuraianPerhutanan dan BiodiversitiKebanyakan Hutan Paya air tawar yang unik di Sungai Sedili Besar telahdiubah kepada pertanian dan petempatan. Oleh itu adalah hampirmustahil untuk mewujudkan hubungan berterusan ke HS Panti dibahagian barat. Bagaimanapun, beberapa kelompok hutan masih kekal,khususnya dalam kawasan sekitar Sungai Sedili Besar.Terdapat banyak hidupan liar menyeberang di sepanjang jalan utamaJemaluang – Kota Tinggi ini khususnya kumpulan babi berekor (pigtailed)dan „macaques berekor panjang‟ yang didapati berkumpul disepanjang bahagian jalan. Pagar elektrik yang dipasang di sepanjangsempadan ladang kelapa sawit di sini menunjukkan terdapatnya gajah dikawasan ini.HS Panti mempunyai hutan tanah rendah yang bagusKeadaan Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanPerkampungan Melayu tradisional mendominasi lanskap di koridor ini. Iatermasuk Kampung Padang, Kampung Telok Baharu, Kampung Teluk danKampung Dohol (Lihat Rajah 3.2.21). Perkampungan yang terletakberdekatan pantai adalah Kampung Sedili Besar, Kampung Semboyang,Kampung Kuala Sedili dan Kampung Ayer Gemuroh.Disekeliling perkampungan tersebut telah ditanam dengan tanamanpadi. Terdapat sejumlah kelompok besar hutan negeri terletak dalamkoridor. Petempatan terbesar adalah pekan Kota Tinggi di bahagianselatan koridor yang bertindak sebagai daerah utama & pusatperkhidmatan utama untuk Daerah Kota Tinggi. Mawai dan KampungHaji Mohd Jambi adalah petempatan terdekat yang terletak didalamrangkaian yang dicadangkan.Di samping itu, skim pepetempatan Felda Tenggaroh pula terletak dibahagian utara koridor.Beberapa jaringan Sungai Sedili Besar mengalir daripada hutan dibahagian barat, termasuk Sungai Dohol dan Sungai Pak Kenik.Tanah & Guna Tanah PertanianGuna tanah terbesar dalam dan sekitar koridor adalah ladang kelapasawit, getah, padi dan hortikultur campuran.3-151

Ancaman / Halangan1. Koridor ini berkemungkinan mengalami perluasan pertanian yanglebih tinggi ke arah tepian sungai.2. Perluasan petempatan akan mengganggu koridor riparian sertapergerakan mamalia.3. Eko-pelancongan yang berpotensi dalam SL5 berkemungkinandiancam oleh pencerobohan pembangunan pertanian ke dalamkawasan perhutanan HS Kuala Sedili dan HS Panti.Strategi dan InisiatifRangkaianStrategi keseluruhan adalah menggunakan pendekatan batu loncatanuntuk mewujudkan kelompok hutan yang berhubungan dengan hutanhutanriparian di sepanjang Sg. Sedili Besar dan anak-anak Sg. Dohol,Sg. Ulu Sedili dan Sg. Pak Kenik. Campurtangan dan inisiatif yangdiperlukan adalah (Lihat Rajah 3.2.22):-1. Inisiatif Polisia. Mengekalkan Rizab hutan sedia ada.b. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS).2. Mewartakan sebagai Rizab Perlindungana. Mewartakan hutan negari diantara sempadan HS Panti dan HSKuala Sedili.b. Mewartakan rizab sungai dalam kawasan rangkaian sepanjangSg. Sedili Besar, Sg. Dohol, Sg. Ulu Sedili dan Sg. Pak Kenik dibawah Kanun Tanah Negara.3. Inisiatif Infrastruktura. Membina semula jambatan/`culvert‟ sepanjang jalanJemaluang-Kota Tinggi bagi membolehkan pergerakan haiwankecil.b. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmenghadkan kelajuan.c. Membina umpan tiruan hidupan liar – „artificial salt licks’ danpokok buah-buahan.4. Pengurusan Guna Tanaha. Membekukan pemberimilikan tanah persendirian yangmelibatkan kawasan hutan negeri diantara HS Panti – HS KualaSedili.f. Pembangunan pertanian didalam dan di sekeliling SL5 perlumenggunapakai amalan pertanian mampan.b. Mendapatkan persijilan RSPO.c. Memastikan tiada pencerobohan petempatan manusia danaktiviti pertanian dalam rizab hutan.d. Perhutanan semula dalam kawasan yang telah diganggu/dibukadalam kawasan hutan negeri.e. Pengawasan daripada aktiviti pemburuan dan perdaganganhidupan liar.3-152

Rajah 3.2.21: Guna Tanah CFS2 - SL5: HS Panti – HS Kuala SediliDesa Bt. KelompokKangkar KambauKg. PerepatSg. Sedili BesarKg. SembawangKg. SimpangTo To To To To To To ToTo MerMer Mer Mer Mer Mer Mer Mer MerKg. TelukKg. Sedili Besarsingsing sing sing sing sing sing singsingKg. Telok BaharuKg. PadangKg. SingapuraK. SediliKg. S. GadingJOHORKg. GembutKg. DoholKg. SayangKangkar LamaMawaiPELAN KEY PLAN KUNCIKg. Orang Asli SelangiKg. Bt. TigaPAHANGKg. Mawai BaharuPantiForestReserveKg. Haji Mohd. JambiFELDA Aping TimurJOHORKg. Sedili KechilTo Kota TinggiFELDA Aping BaratLEGEND PETUNJUKSg. GambutFIGURE 3.24Built-up-Area Other AgricultureRiverHighwayLand Use Distribution in SL 5Forest ReserveScrubTown / KampungRoadGUNATANAHState Land ForestWater BodiesIndigenous SettlementOil PalmSEMASA FINAL REPORT CFS2-SL5Cleared LandForest Reserve BoundaryRubberCENTRAL FOREST SPINEWetlandsCorridor(CFS 2)3-153

Rajah 3.2.22: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL5: HS Panti – HS Kuala SediliMewartakan Hutan TanahNegeri di antara sempadanHutan Simpan Panti FR danKuala Mewartakan Sedili FR. dan mewujudkanrezab sungai diantara’linkages’ di sepanjang Sg.Sedili Besar, Sg. Dohol, Sg.Ulu Sedili dan Sg. Pak KenikMembaik pulih jambatan didi Bawah Kanun Tanahsepanjang laluan JemaluangNegara.Kota Tinggi bagimemudahkan laluanpergerakan haiwan kecil.Memperoleh sijil RSPO.Tidak digalakkanpencerobohan di dalam hutansimpan untuk kawasanpetempatan Penghutanan dan semula aktiviti bagipertanian. kawasan hutan yang telahdikacauganggu.Pengurnian tanah negeri tidakdigalakkan di antara Panti FR– Kuala Sedili FR.3-154

SL6HS Setul –HS TriangObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan merentasi bahagian selatankompleks hutan Banjaran UtamaLokasiNegeri Negeri SembilanDaerah Jelebu, JempolMukim Pertang (HSTriang), SertingUlu (HS Serting)PL6Ringlet5BerkelahRaja Musa PeatSwamp ForestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4JamaluangPL3Panti BirdSanctuarySL5KualaSediliJustifikasi Utama1. Mengekalkan fungsi kesinambungan ekologi diantara Hutan GunungAngsi dan Hutan Lentang (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Mewujudkan pergerakan burung-burung dan haiwan kecil.3. Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan hutan.4. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti dua kawasan hutan.5. Menyediakan peluang untuk pengwujudan aktiviti eko-pelancongandi sekeliling dua rizab hutan tersebut.3-155

HuraianPerhutanan dan BiodiversitiKelompok yang besar telah wujud di Banjaran Utama iaitu di timurSeremban disebabkan pertukaran guna tanah hutan kepada kebun kecilpertanian dan petempatan. Adalah penting untuk kawasan ini tidakdiluaskan ke arah barat atau timur, kerana akan mengasingkan bahagianini iaitu paling selatan Banjaran Utama (main range) yang palingselatan.Keadaan Fizikal, Guna Tanah Hutan dan PetempatanGuna tanah dalam SL6 adalah terdiri daripada Rizab hutan di barat,kelompok petempatan dan pertanian di timur (Lihat Rajah 3.2.23).Hubungan hutan di timur kelompok ini (diantara HS Sentul dan HSTriang) adalah lemah (kira-kira setengah kilometer sahaja hutanbersambung) dan terdapat sejumlah petempatan di sana.Kebanyakan petempatan bertumpu di sepanjang Jalan Pertang-KualaKlawang, iaitu Kampung Sungai Pergal, Kampung Jelatang, KampungPetaseh, Kampung Petaseh Tengah, Kampung Petaseh Hulu, KampungBaharu Peradong, Kampung Relai dan Kampung Chenor.Pusat perkhidmatan utama ialah di Pekan Kuala Klawang yang berfungsisebagai daerah dan pusat pentadbiran utama. Manakala terdapat skimpetempatan Felda Pasoh yang terletak di Timur Laut pekan Pertang dantimur pekan Simpang Pertang.Majoriti warga tempatan dalam koridor terlibat dalam sektor pertanianterutamanya di dalam sektor kelapa sawit dan getah sebagai pekebunkecil. Aktiviti ekonomi yang lain termasuklah aktiviti menangkap ikan,memburu dan mencari produk hutan terutama rotan, buluh dan spesisherba.Tanah & Guna Tanah PertanianKawasan yang dilitupi cadangan koridor adalah kawasan berbukitdengan penggunaan tanah pertanian utama adalah getah dan hortikulturcampuran.Ancaman / HalanganPelanconganDestinasi eko-pelancongan utama dalam kawasan adalah TamanRekreasi Jeram Toi (HS Gapau) terletak kira-kira 12km daripada PekanKuala Klawang (Jalan Kuala Klawang-Seremban) dan Taman RekreasiJeram Tengkek (HS Serting) yang terletak kira-kira 15km daripada pusatBatu Kikir.1. Perluasan perkampungan2. Perluasan pertanianStrategi dan InisiatifRangkaianStrategi keseluruhan adalah untuk menguruskan rangkaian sekunder ini,disamping memelihara hutan sedia ada dan berhubungan dengan3-156

ahagian timur Kg. Sg. Pergal. Campurtangan dan inisiatif yangdiperlukan adalah (Lihat Rajah 3.2.24):-1. Inisiatif Polisia. Mengekalkan rizab hutan sedia ada.b. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS).2. Inisiatif Infrastruktura. Mengekalkan Jalan Kuala Kelawang-Pertang dalam keadaansedia ada.b. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmenghadkan kelajuan kenderaan.3. Pengurusan Penggunaan Tanaha. Pembangunan pertanian dalam lingkungan dan di sekeliling SL6perlu menerimapakai amalan pertanian mampan.b. Memastikan tiada pencerobohan terhadap petempatan manusiadan aktiviti pertanian di dalam Rizab hutan.c. Pengawasan daripada aktiviti pemburuan dan perdaganganhidupan liar.3-157

Rajah 3.2.23: Guna Tanah CFS2 - SL6: HS Setul – HS TriangSetulForest ReserveBandar Jelebu Utama (Sg. Mutoh)Kg. Ayer BeningKg. PetasehKg. PutraSg. MuntahTitiKg. Petaseh TengahKg. JelatangKg. KerangaiKg. TemoiNEGERI SEMBILANKg. Petaseh UluLadang JelebuKg. RelaiKg. Baru PeradangKg. S. PergaiPertangKg. ChenorTriang Forest ReserveKg. GeylangKEY PELAN PLAN KUNCIKg. MerbauKg. P. GongPAHANGPantiForestReserveKg. Durian TawarSELANGORKg. KemalauNEGERI SEMBILANKg. Geylang HuluMELAKAJOHORPETUNJUK LEGENDFIGURE 3.26Built-up-AreaForest ReserveState Land ForestOil PalmRubberOther AgricultureScrubWater BodiesCleared LandRiverForest Reserve BoundaryTown / KampungIndigenous SettlementCorridorRoadLand Use Distribution SL6GUNATANAHSEMASA CFS2-SL6FINAL REPORTCENTRAL FOREST SPINE(CFS 2)3-158

Rajah 3.2.24: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL6: HS Setul – HS Triang1. Aktiviti pertanian di dalam dansekitar SL6 perlu mengamalkanpraktis pertanian mampan2. Memastikan tiada pencerobohanpetempatan manusia dan aktivitipertanian dalam hutan simpan3. Menghadkan perluasanpetempatan manusia3-159

SL7HS Angsi –HS BerembunObjektif RangkaianMemelihara kesinambungan hutan merentasi bahagian selatankompleks hutan Banjaran UtamaLokasiNegeri Negeri SembilanDaerah Rembau, KualaPilahMukim Pedas (HS Angsi)- Rembau,Terachi (HSBeremban) –Kuala PilahPL6Ringlet5BerkelahRaja Musa PeatSwamp ForestSL3BukitKutuLentangSL6G. AngsiSL7KrauSL16 SL27Bera ChiniPL6 PL5PekanPL2PL48Endau-RompinNational ParkEndau-Kota TinggiWildlife ReservePL1SL4JamaluangPL3Panti BirdSanctuarySL5KualaSediliJustifikasi Utama1. Memelihara kesinambungan fungsi ekologi diantara hutan GunungAngsi dan Hutan Lentang (rujuk Rajah Pelan Induk).2. Mewujudkan pergerakan burung-burung dan haiwan kecil.3. Memastikan kemampuan hidup populasi spesis hidupan liar di duakawasan hutan.4. Memastikan kestabilan ekologi dan integriti dua kawasan hutan.5. Menyediakan peluang untuk mewujudkan aktiviti eko-pelancongandisekeliling dua rizab hutan tersebut.3-160

HuraianPerhutanan dan BiodiversitiKelompok besar telah wujud di Banjaran Utama bahagian timurSeremban disebabkan pertukaran guna tanah hutan kepada pertanianiaitu kebun-kebun kecil dan petempatan. Adalah penting bagi kawasanini tidak diperluaskan ke barat atau timur, kerana ini akan memencilkanbahagian paling selatan di Banjaran Utama.Di bahagian barat, terdapat laluan sepanjang 2km berdekatan TamanRekreasi Hulu Bendul dan Kg. Hulu Bendul di mana sempadan FR (Angsidan Berembun) bertemu.Taman Rekreasi UluBendulAncaman / HalanganStrategi dan InisiatifRangkaianKeadaan Fizikal, Guna Tanah dan PetempatanDua jalan, iaitu jalan lama dan jalan baru Seremban-Kuala Pilahmerupakan satu-satunya infrastruktur yang memisahkan hutan-hutandisini (Lihat Rajah 3.2.25). Kampung Hulu Bendul terletak di timurkoridor.PelanconganDestinasi utama eko-pelancongan dalam kawasan koridor termasuklahTaman Rekreasi Hulu Bendol dan Gunong Angsi (Rizab Hutan Angsi),kedua-duanya merupakan kawasan popular untuk pelancong tempatanmenjalankan aktiviti pengembaraan yang mencabar & aktiviti rekreasi.1. Pelebaran jalan akan membahayakan pergerakan haiwan.2. Perluasan petempatan.3. Perluasan pertanian.Strategi keseluruhan adalah untuk menghubungkan HS Angsi kepada HSBerembun untuk memastikan perhubungan kedua-dua hutan.Campurtangan dan inisiatif yang diperlukan (Lihat Rajah 3.2.26):-1. Inisiatif Polisia. Mengekalkan rizab hutan sedia ada.b. Dijadikan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS).2. Inisiatif Infrastruktura. Mengekalkan Jalan Kuala Pilah-Seremban sedia ada.b. Memasang papan tanda pemberitahuan hidupan liar danmenghadkan kelajuan kenderaan.3. Tanah dan Pengurusan Guna Tanaha. Pembangunan pertanian di dalam dan di sekeliling SL7 perlumenggunapakai amalan pertanian mampan.b. Memastikan tiada pencerobohan ke atas petempatan manusia danaktiviti pertanian dalam rizab hutan.c. Pengawasan daripada aktiviti pemburuan dan perdagangan hidupanliar.3-161

Rajah 3.2.25: Guna Tanah CFS2 - SL7: HS Angsi – HS BerembunTerip DamSg. JeralangBerembunForestReserveSikamatKg. BendolKg. Hulu BendolKg. LimauKg. Sawah LiatKg. Solok PakTo Kuala PilahPanchorKg. Baharu ParoiTo SerembanNEGERI SEMBILANAngsiForestReserveKEY PLANPAHANGSELANGORPantiForestReserveNEGERISEMBILANMELAKAJOHORLEGEND PETUNJUKFIGURE 3.28Built-up-Area Other AgricultureForest Reserve BoundaryLand Use Distribution in SL 7Forest ReserveScrubTown / KampungGUNATANAHState Land ForestWater BodiesIndigenous SettlementFINAL REPORTOil PalmCleared LandCorridorSEMASA CFS2-SL7CENTRAL FOREST SPINERubberWetlandsRoad(CFS 2)3-162

Rajah 3.2.26: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL7: HS Angsi – HS BerembunMengekalkan hutan simpansedia ada.Diperuntukkan sebagaiKawasan Sensitif Alam Sekitar.Mengekalkan Jalan Kuala Pilah– Seremban dalam keadaansedia ada.Memasang papan tandahidupan liar dan kawalan hadkelajuanPembangunan pertanian didalam dan kawasan sekitar SL7dengan mempraktikkanpertanian mampan.Tidak digalakkan pencerobohanpetempatan manusia danaktiviti pertanian di kawasanhutan simpan.3-163

garis panduan

4.0 Garis Panduan Umum untuk Rangkaian EkologiGaris panduan dalam seksyen ini menyediakan rangka kerja umum untuk perlaksanaan inisiatifrangkaian ekologi dalam CFS, dan perancangan untuk pembangunan dalam dan berhampiranrangkaian ekologi yang dikenalpasti.Senarai garis panduan di bawah adalah garis panduan yang telah digunakan oleh agensi-agensiberkaitan. Walau bagaimanapun berdasarkan kajian ini garis panduan ini telah ditambahbaik(value add) daripada garis panduan sediada berdasarkan garispanduan luar negara danpengalaman.4.1 Aplikasi Garis Panduan untuk Rangkaian Utama dan SekunderGaris panduan berikut biasanya sesuai untuk semua rangkaian yang dikenalpasti dalamrangkaian ekologi CFS. Garis panduan tersebut adalah:-GL1 : Lintasan Hidupan LiarGL2 : Garis Panduan untuk Aktiviti Eko-pelancongan dalam Rangkaian EkologiGL3 : Garis Panduan untuk Amalan Pengurusan Pertanian Mampan dalam LadangGL4 : Garis Panduan untuk Pembangunan Pertanian Mampan Mengelilingi TanahLembapGL5 : Garis Panduan untuk Pembangunan Tanah Gambut untuk PertanianGL6 : Garis Panduan untuk Perhutanan dan Perhutanan semulaGL7 : Garis Panduan untuk Tanah sepanjang Rezab Sungai dan Koridor RiparianGL8 : Garis Panduan untuk Penempatan Manusia dan Perkampungan dalam KoridorEkologiGL9 : Garis Panduan untuk Mengurangkan Konflik Manusia-Hidupan LiarGL10 : Garis Panduan Anti-berburu untuk Rangkaian CFS4.2 Lintasan Hidupan Liar4.2.1 LatarbelakangSemua bentuk infrastruktur linear, seperti jalanraya, lebuhraya, landasan kereta apidan saluran paip membentuk halangan atau serpihan yang mengasingkan habitat, danmenyekat pergerakan haiwan, dan seterusnya fungsian semulajadi yang besar terhadapproses ekologi pada peringkat asas. Halangan linear menjejaskan haiwan besar, yangmempunyai satu kawasan kediaman luas seperti gajah dan harimau.Di jalanraya dan lebuhraya, haiwan yang melintas jalan membahayakan keselamatanpengguna jalanraya serta haiwan. Contohnya di Eropah, dianggarkan sejumlah 500,000perlanggaran kenderaan dengan ungulates berlaku setiap tahun, dengan 300 orangterbunuh dan 30,000 cedera.4-1

Di Malaysia, walaupun kebanyakan kematian jalanraya melibatkan pelanggaran denganlembu, risiko kemalangan masih tinggi, terutama di kawasan di mana mamalia besarseperti gajah dan tapir sering menyeberang jalan di sepanjang Lebuhraya Timur Baratdi antara Gerik dan Jeli. Kemalangan maut yang melibatkan haiwan kecil adalah biasadi kebanyakkan kawasan yang melibatkan hidupan liar seperti macaques, musang,pangolins, ular dan cicak.4.2.2 Aplikasi Garis PanduanObjektif dokumen ini disediakan adalah untuk;Menyediakan kepada perancang dan pembuat keputusan.Satu proses rangka umum yang memerlukan perancangan dan rekaan lintasanhidupan liar untuk infrastruktur linear (dengan penekanan pada jalanraya danlebuhraya). Satu rangka kerja perancangan langkah demi langkah disediakan dalamteks, termasuk pendekatan umum dan isu kritikal dipertimbangkan dalammerancang dan rekabentuk.Contoh elemen dalam lintasan hidupan liar yang sesuai untuk lokasi tertentu disediakandalam lampiran.Garis panduan ini merangkumi aspek berikut:-1. Perancangan untuk lintasan hidupan liar2. Pertimbangan fungsian untuk lintasan hidupan liar3. Lokasi lintasan4. Jenis lintasan hidupan liar5. Pemilihan jenis lintasan hidupan liar4.2.3 Rujukan LainMaklumat tentang lintasan hidupan liar boleh didapati dengan meluas dari Eropah danAmerika Utara di mana beberapa kajian yang cukup banyak telah dibuat atas keperluanlintasan hidupan liar. Sebagai tambahan, data yang banyak telah dikumpulkan tentangtapak, kriteria rekabentuk, reka bentuk, perlaksanaan dan isu selepas pembinaanlintasan hidupan liar. Tahap kejayaan lintasan hidupan liar ini juga telahdidokumenkan.Dokumen berikut yang mudah didapati menyediakan maklumat yang amat berguna danmenjadi rujukan meluas ketika merangka garis panduan ini:• Wildlife Crossing Tool Kits (www.wildlifecrossings.info)• Massachusetts Highway Department of Transportation Design Guides• Guidelines For Culvert Construction to Accomnodate Fish and Wildlife movementpassage (Arizona Game and Fish Department Habitat Branch)4-2

4.2.4 Lintasan Sedia Ada dalam Semenanjung MalaysiaLintasan Hidupan Liar dalam Semenanjung Malaysia telah ditubuhkan di sebahagianlokasi. Terdapat dua jenis lintasan hidupan liar:• “Grade Crossing”• Lintasan Bawah (Underpass)„Grade Crossing‟ sedia ada termasukLebuhraya Timur Barat di Perak danjalan Kluang-Mersing di Johor. Lintasanini dipasang papan tanda isyarat trafikyang menunjukkan lintasan hidupanliar. JKR Arahan Teknik menyediakanpapan tanda piawai untuk lintasanhidupan liar. Dalam kes jalanraya baru,papan tanda isyarat trafik telahdiletakkan oleh pereka jalan di tempatyang sesuai. Contohnya di JalanCameron Highlands - Jalan Kuala Lipisyang baru, papan tanda pemberitahuanlalu lintas yang memaparkan rusa telahdipasang di lokasi strategik.Papan tanda pemberitahuan hidupan liardipasang di sepanjang Jalan Kluang-MersingLintasan bawah (underpass) sedia adaterletak di sepanjang Jalan KualaBerang-Gua Musang yang baru diTerengganu. Lintasan bawah berbentukjejambat dicipta untuk membolehkangajah menyeberang di bawah jalanrayatersebut.Jejambat sedia ada sepanjang Jalan GuaMusang – Kuala BerangTiga jejambat telah dibina. Menerusipemerhatian, didapati terdapat gajahgajahmenyeberang di bawah jejambatini. PERHILITAN bercadang membinapagar elektrik di sepanjang lebuhrayauntuk menjauhkan gajah-gajah danhidupan liar lain daripada melintas padagred. Haiwan akan bergerakmengunakan lintasan bawah yang barudibina.4.2.5 Merancang Lintasan Hidupan LiarPerancangan dan pembinaan projek infrastruktur utama baru di Malaysia memerlukansatu Penilaian Impak Alam Sekitar (EIA). EIA mengandungi maklumat berhargaberkaitan kemungkinan hidupan liar terjejas oleh projek itu. EIA boleh mengesyorkanlintasan hidupan liar dilaksanakan untuk projek itu.4-3

Jika EIA dijalankan, contohnya dalam projek naiktaraf jalanraya dan jalan-jalan kecilyang baru, terdapat satu keperluan untuk perancang atau pereka jalan mengambil satukeputusan rasional jika perlindungan hidupan liar perlu dipertimbangkan.Massachusetts Department Of Transportation (DOT) contohnya mempunyai satukeperluan senario untuk perlindungan hidupan liar. Satu cadangan carta alirankeputusan jalanraya (diubahsuai dari Massachusetts DOT GUIDELINES) ditunjukkandalam Rajah 4.1. Carta alir itu mengambilkira faktor seperti kehadiran/atau ketiadaanhidupan liar, jajaran jalan dan ciri-ciri jalan (jumlah, kelajuan rekabentuk dsb.) lalumembentuk satu senarai semakan asas untuk melihat sama ada lintasan hidupan liarperlu dipertimbangkan.Carta alir itu menggunakan kriteria berikut bagi menentukan sekiranya lintasan hidupanliar perlu dipertimbangkan (rujuk Jadual 4.1):-Jadual 4.1:Kriteria Untuk Pemilihan Kepada Keperluan Lintasan Hidupan Liar1. Kehadiran Hidupan - Jika terdapat kemungkinan di mana jalan itu mampu menjejaskanLiarhidupan liar, lintasan harus dipertimbangkan.2. Rekod kematian hidupan - Rekod perlanggaran kenderaan-hidupan liar di Malaysia sukarliar/ perlanggaran didapati, bagaimanapun ia penting untuk membuktikan bahawahidupan liar/ konflik terdapatnya hidupan liar yang menyeberangi jalan di kawasan itu.Maka, lintasan hidupan liar adalah perlu.3. Jumlah trafik - Jumlah trafik yang tinggi akan mewujudkan satu halangan untuklintasan hidupan liar menyeberang jalan dan insiden kemalanganmaut akan meningkat.4. Had laju - Had laju lebih tinggi akan meningkatkan kebarangkalianperlanggaran hidupan liar.5. Halangan fizikaluntuk melintas- Rekabentuk jalan mungkin menghalang lintasan hidupan liar.Contohnya potongan tinggi dan benteng penuh, parit dalam,dinding penahan adalah halangan yang menghadkan pergerakanhidupan liar.6. Jumlah lorong - Jumlah lorong adalah satu penunjuk kelebaran berturap sebenaryang terpaksa dilintas oleh hidupan liar. Lebih banyak lorongumumnya akan membawa kepada kebarangkalian lebih tinggipelanggaran hidupan liar.7. Cahaya - Cahaya lampu buatan di jalan akan menghalang pergerakanhidupan liar.4-4

Rajah 4.1:Carta Alir KeputusanAdakah terdapat perincian EIAuntuk projek ini?YaRujuk Perincian EIAuntuk syorTidakAdakah jalan itu di dalam atausekitar mana-mana KawasanPerhutanan, atau RangkaianUtama atau SekunderTidakTiada tindakanlanjutYa Adakah kemungkinan hidupanliar melintas jalan?a. Rancang Adakah pada rekod aras perlanggaran LanskapPertimbangkan 5Walaupun hidupan liar infrastruktur – kenderaan? linear mengambil peratusan kecil lanskap, adalah penting untuk Adakah melihat jumlah trafik gambaran tinggi?tahun programlebih besar apabila merancang lintasan hidupan liar. Ini mungkin Adakah melibatkan had kelajuanpemantauanpandangan di lembangan Tidak sungai, atau pada habitat hutankeseluruhan90km/jam ataubagilebih?hidupan liar untukkedua-dua bahagian infrastruktur linear. Adakah jalan lebih daripada 2memilih sama adalorong?lintasan hidupanb. Jenis Haiwan Terdapatkah halangan fizikalliar adalah perluMaklumat habitat semulajadi pada kedua-dua bahagian infrastruktur, dan haiwanuntuk hidupan liar melintas?yang didapati di tempat tersebut adalah penting untuk menentukan bentuk Adakah terdapat lampusambunganbuatan?yang diperlukan. Ini akan membolehkan perancang untuk mengetahuiapa jenis/spesis haiwan yang perlu ditangani iaitu yang perlu melintasa. Perancangan di Peringkat AsasWalaupun infrastruktur linear mengambil peratusan kawasan yang kecil, adalah Pencahayaan?mustahak untuk melihat kepada gambaran yang lebih luas apabila merancang Is there road lighting?lintasan hidupan liar. Ini memerlukan kepada lembangan sungaiatau keseluruhanhabitat hutan di kedua-dua bahagian infrastruktur PertimbangkanYa untuk semua di ataslintasab lintasan tersebut.hidupan liar4-5

a. Penerangan di Peringkat AsasWalapun infrastruktur linear mengambil peratusan ruangan yang kecil, adalahmustahil untuk melihat kepada gambaran yang lebih meluas apabila merancanglintasan hidupan liar. Ini memerlukan kepada lembangan sungai atau keseluruhanhabitat hutan di kedua-dua bahagian infrastruktur linear tersebut.b. Jenis Hidupan LiarPengetahuan mengenai habitat semulajadi di kedua-dua belah infrasturkturtersebut dan hidupan liar yang ada adalah mustahak untuk menentukan jenissumbangan yang diperlukan. Ini akan membolehkan perancang mengetahui apajenis spesis hidupan liar yang perlu diambilkira iaitu yang perlu melintasinfrastruktur berdasarkan kepada tingkahlaku ekologi spesis tersebut dan keperluanhabitat termasuk corak pergerakan.Senarai spesis mungkin boleh diperolehi dalam kawasan di mana Jabatan HidupanLiar dan Taman Negara, atau NGO seperti WWF-Malaysia dan Persatuan PemulihanHidupan Liar (WCS) menjalankan kajian lapangan. Jika senarai seumpamanya tiada,kajian lapangan tambahan hidupan liar mungkin diperlukan. Kehadiran spesis luarbiasa endemik atau spesis terancam turut meningkatkan kepentingan lintasan.c. Lokasi LintasanLokasi lintasan perlu mengambilkira pergerakan corak spesis sasaran sedia ada.Walaupun titik mutlak sukar untuk ditentukan, sejumlah ciri dalam lanskapmenunjukkan kemungkinan paling hampir dengan corak pergerakan semulajadihidupan liar. Landskap utama itu adalah sepanjang lembah sungai dan sepanjang„ridges‟.Data bilangan kematian di jalan akan menyediakan satu petunjuk di mana kawasanlintasan hidupan liar sepanjang jalanraya dan lebuhraya sedia ada. Data seumpamaitu mungkin boleh diperolehi dari PERHILITAN dan JKR. Bagaimanapun, dalamkebanyakan kes senarai seumpamanya tidaklah komprehensif mahupun terperinci.Para pengguna kerap jalanraya seperti pemandu lori, orang kampung yang tinggaldi sekitarnya mungkin sumber baik untuk maklumat.d. Jenis Infrastruktur dan Ciri-ciriJenis infrastruktur juga mempunyai pengaruh ke atas lintasan. Sebuah lebuhrayaakan menghalang penggunaan lintasan gred kerana jumlah trafik tinggi dankeperluan bagi mengekalkan kelajuan perjalanan. Serupa juga pembinaan laluanbawah ke atas 3 lorong di lebuhraya dua hala akan melibatkan kerja kejuruteraanyang banyak berbanding laluan bawah di jalan satu lorong. Selain jalan,infrastruktur linear yang lain juga memerlukan lintasan termasuk laluan keretapidan saluran paip.4-6

Pada jalan sedia ada, maklumat naik taraf jalan masa depan dan penjajaran semulajuga perlu. Ini membantu dalam meletakkan lokasi kemungkinan lintasan hidupanliar dengan betul. Tambahan, struktur lintasan hidupan liar mungkin diselaraskansebagai sebahagian daripada program naik taraf jalan/ peningkatan. Maklumatprogram naik taraf jalanraya boleh diperolehi daripada JKR dan Unit PerancanganLebuhraya Kementerian Kerja Raya.4.2.6 Pertimbangan Fungsi dalam Lintasan Hidupan LiarUntuk kejayaan rancangan, rekabentuk, pembinaan dan penyelenggaraan lintasanhidupan liar, tingkah laku hidupan liar adalah penting. Memandangkan sasaran hidupanliar pelbagai dan sasaran berubah bergantung kepada lokasi, input daripada pakarhidupan liar/ahli biologi adalah kritikal dalam pelaksanaan lintasan hidupan liar.Sokongan aspek kejuruteraan infrastruktur juga akan membantu perancang dalampenyelesaian yang pragmatik.Jadual 4.2Pertimbangan dalam Merancang, Rekabentuk dan Pembinaan Lintasan Hidupan Liar1. Jenis Spesis Dan Kekerapan Lintasan• Satu spesis melintas atau banyak spesis melintas• Saiz lintasan – sesetengah spesis suka lintasan lebih besar dari yang lain• Pendekatan lintasan – sesetengah spesis suka pendekatan yang terlitup• Cahaya dan lembapan - sesetengah spesis mungkin perlukan cahaya danlembapan dalam dan berdekatan „Culvert‟• Keterbukaan/pandangan – sesetengah spesis mungkin suka pandangan tidakterhalang• Kebisingan dan aktiviti manusia - kebanyakan hidupan liar suka berjauhandaripada aktiviti manusia2. Ciri-Ciri Jalan• Jumlah trafik - isi padu tinggi menghalang lintasan gred• Kelajuan trafik – kelajuan tinggi meningkatkan risiko perlanggaran kenderaan• Kelebaran jalan rizab – tentukan berapakah bahagian kawasan tepi jalanyang bebas dari tumbuhan• Kelebaran turapan dan jumlah lorong – menentukan panjang lintasan yangperlu dibina• Kelebaran bahu jalan/jenis (berturap/tidak diturap) – menentukan panjanglintasan• Jambatan, „culvert‟, terowong, jejambat - boleh digunakan sebagai lintasanhidupan liar serta tujuan kejuruteraan• Benteng yang dipotong/benteng yang ditambak - lereng curam mungkinmenghalang pergerakan hidupan liar• Parit tepi jalan - tepi curam/parit besar menghalang lintasan hidupan liar• Pagar jalan- menjadi halangan untuk lintasan hidupan liar• Lampu jalan - menghalang spesis yang sensitif terhadap cahaya lampubuatan4-7

4.2.7 Lokasi LintasanPendekatan untuk perletakan struktur lintasan sepatutnya berdasarkan kajianterperinci tingkahlaku hidupan liar. Ini merupakan pendekatan terbaik untukmemastikan kejayaan lintasan. Namun demikian, ia akan memerlukan pemerhatianterperinci spesis tersebut, dalam satu tempoh yang agak panjang. Lokasi bagi lintasankemudiannya dikenalpasti berdasarkan ciri-ciri hidupan liar. Input daripada ahli-ahlibiologi adalah benar-benar kritikal. Pendekatan ini adalah disyorkan.Terdapat contoh di mana adanya maklumat hidupan liar melintas jalan sedia ada tetapitiada kajian terperinci/rekod mengenainya. Dalam kes ini, disarankan kajian dijalankanterlebih dahulu ke atas tingkah laku hidupan liar. Jika ini tidak boleh dilaksanakandalam tempoh singkat, lintasan boleh dicadangkan berdasarkan saranan ahli biologibeserta input kejuruteraan tentang lokasi lintasan yang sesuai. Dalam senario ini,disyorkan hanya lintasan gred dan/atau lintasan bawah („culvert‟) dipertimbangkan.Struktur seperti terowong/jejambat adalah mahal, maka tahap kejayaannya perlulahtinggi sebelum ianya boleh dipertimbangkan untuk perlaksanaan.4.2.8 Jenis Lintasan Hidupan LiarSemua bentuk infrastruktur linear seperti jalanraya, lebuhraya, landasan keretapi dansaluran paip membentuk halangan yang memecah atau mengasingkan habitat, danmenyekat pergerakan haiwan, seterusnya fungsi semulajadi bagi proses ekologi.Halangan linear menjejaskan haiwan besar yang mempunyai pergerakan jajahan yangluas seperti gajah dan harimau.Terdapat banyak jenis lintasan hidupan liar yang boleh didapati. Bentuk, dimensi danbahan yang digunakan untuk setiap pembinaan bagi lintasan hidupan liar berbeza danbergantung kepada kesesuaian spesis sasaran. Lintasan hidupan liar boleh mengambilbentuk-bentuk berikut:• Lintasan pada gred – di mana hidupan liar melintas di permukaan jalan• Lintasan bawah (underpass) – di mana hidupan liar melintas di bawah jalan• Lintasan atas (overpass) – di mana hidupan liar melintas di atas paras jalana. Lintasan Hidupan Liar pada GredLintasan gred bermaksud hidupan liar akan melintas turapan jalan atau laluan keretapi.Bagi mengelakkan pelanggaran dengan hidupan liar, lalu lintas hendaklah dikawal.Lintasan pada gred bukanlah penyelesaian yang ideal untuk mengekalkan sambungan.Walau bagaimanapun, lintasan gred boleh digunakan sebagai langkah sementara dimana dana atau pengetahuan tingkah laku hidupan liar adalah terhad.Untuk mengelakkan perlanggaran, lintasan pada gred memerlukan:• Papan tanda jalan yang cukup/papan tanda amaran• Mengurangkan had laju4-8

Di Amerika Utara dan Eropah, langkah tambahan untuk mengelakkan perlanggaranhidupan liar telah digunakan seperti:• Pemantul cahaya• Pagar dan halangan• Pengesan haba dengan tanda amaranPengalaman di Eropah dan Amerika Utara menunjukkan bahawa kejayaan langkah initidak tetap. Pemandu biasanya mengabaikan tanda jalan dan tanda amaran perlahanuntuk hidupan liar.Dalam konteks Malaysia, hidupan liar tidak bergerak dalam kumpulan yang besar. Gajahberpindah dalam kumpulan kecil. Perlanggaran kenderaan-gajah adalah luar biasa.Bagaimanapun, walaupun hidupan liar dibenarkan melintas jalan itu, jalan itu masihmenjadi halangan kepada rangkaian. Kelebihan dan keburukan lintasan gredditunjukkan seperti dalam Jadual 4.3 dan Jadual 4.4.Jadual 4.3:Kelebihan/Keburukan Lintasan Hidupan Liar pada GredKelebihanKeburukan• Boleh dilaksanakan pada jalan • Tidak menggalakkan sambungansedia ada dengan mudah• Tidak mengurangkan risiko• Perlukan penyelenggaraan yang perlanggaran kenderaan-hidupan liarkecil• Kejayaan bergantung terhadap tingkah• Dapat diaplikasikan di sepanjang laku pemandujalan• Tidak sesuai untuk jalan yang• Boleh dinaiktaraf kepada lintasan mempunyai had laju tinggibawah/bertingkat pada masa • Tidak sesuai untuk jalan dengandepanjumlah trafik tinggi• Kos rendahCadangan elemen rekabentuk jalan dengan lintasan hidupan liar pada gred merangkumiperkara berikut:Jadual 4.4:Garis Panduan Rekabentuk Jalan dengan Lintasan Hidupan Liar (pada gred)Elemen Rekabentuk Jalan Cadangan dan Garis PanduanHad laju • Kurangkan had laju. Disarankan bahagianlintasan hidupan liar Had Laju Kebangsaan90km/jam dikurangkan ke 60 km/jam.Papan tanda pemberitahuanjalan• Pasang papan tanda pemberitahuan jalantambahan.• Memasang isyarat jalan jenis gantri di pintumasuk dan pintu lintasan hidupan liar.Cerun/dinding penahan • Cerun buatan harus dielakkan sebaik mungkin.Jika perlu cerun perlu selandai mungkin (2.5mtermasuk tunggul parit) bagi memudahkan4-9

Elemen Rekabentuk Jalan Cadangan dan Garis Panduanpergerakan hidupan liar. Dinding-dindingpenahan, cerun granit, cerun-cerun bumi dielaksebaik mungkin.Landskap • Melanskap disediakan sebaik mungkin untukmemudahkan pergerakan haiwan.Lebar rizab • Kelebaran rizab perlu minimum sepertidiperlukan untuk piawaian jalan.Lebar turapan dan jumlahlorongLaluan(Guardrails)penghadang• Lebar turapan perlu minimum sepertidiperlukan untuk keperluan piawaian jalan.• Laluan penghadang perlu minimum sepertidiperlukan atas sebab keselamatan. Halanganperlu juga dielakkan.Parit tepi jalan • Parit-parit tepi jalan perlu cetek dan luasberbanding dalam dan sisi curam dan tajam. Iniakan membolehkan hidupan liar untukmenyeberang.Pemagaran • Jalan harus tiada pemagaran jika perlu.Pencahayaan • Jalan harus tiada apa-apa bentuk pencahayaanbuatan.Infrastruktur tepi jalan • Infrastruktur tepi jalan yang boleh menghalangpergerakan hidupan liar (seperti paip-paip airatas tanah) harus dielakkan.Semua langkah di atas harus konsisten dengan amalan kejuruteraan terbaik untukrekabentuk jalan dan mematuhi piawaian keselamatan jalanraya. Beberapa langkah iniseperti ditunjukkan dalam Lampiran 1.b. Lintasan bawahLintasan bawah di mana haiwan melintas di bawah jalan/rel. Lintasan bawah adapelbagai bentuk. Sebahagiannya adalah:• Jejambat• Jambatan• „Culvert‟ & Paip pelbagai jenisLampiran 2 menunjukkan pelbagai bentuk lintasan bawah.Di Semenanjung Malaysia, jejambat telah digunakan untuk lintasan gajah sepanjangJalan Gua Musang-Kuala Berang. Diketahui sejak siapnya jejambat ini, gajah telahdiperhatikan mengunakan lintasan bawah tersebut. Pokok renek dan tumbuh-tumbuhantelah diperkenalkan bagi menggalakkan lintasan hidupan liar. Tambahan lagi,PERHILITAN bercadang memagarkan jalan berhampiran untuk memandu gajahmengunakan lintasan bawah itu daripada menyeberang jalan pada gred. Kelebihan dankekurangan lintasan bawah diringkaskan dalam Jadual 4.5.4-10

Jadual 4.5:Kelebihan/Kekurangan Laluan BawahKelebihan• Menggalakkan perhubungan• Tiada konflik kenderaan – hidupan liar• Tidak mengganggu trafik• Boleh dimasukkan dalam rekabentuk jalan• Pelbagai alternatif boleh dipilih bergantungkepada spesis yang dipertimbangkanKekurangan• Kos tinggi secara relatif jikadibina jejambat ataujambatan• Hidupan liar perlu dipanduarah untuk menggunakanlintasan yang dibinaCiri-ciri lintasan bawah yang akan memudahkan lintasan hidupan liar seperti dalamJadual 4.6:Jadual 4.6:Ciri-ciri Lintasan Bawah untuk Memudahkan Lintasan Hidupan LiarElemen-elemen Cadangan dan Garis PanduanDimensi • Secara umum, lebih besar laluan bawah adalah lebih baik.Untuk jejambat dan jambatan yang digunapakai oleh gajah,disarankan keluasan ruang atas dan jarak minimum antaratiang adalah 12m.• Untuk „culvert‟ bulat dan paip, disarankan saiz antara300mm sehingga 1500mm bergantung pada spesis yangdipertimbangkan. „Culvert‟ untuk penyaliran boleh jugadigunakan sebagai lintasan hidupan liar. Paip/„culvert‟ iniperlu memenuhi dua tujuan-saliran dan lintasan hidupan liar.Cerun-cerun • Untuk jambatan dan jejambat, benteng sepanjang penampanperlu agak landai sekiranya tiada laluan rata.• Untuk pembetung/paip, cerun dalam pembetung perlu samaseperti cerun sungai semulajadi bagi mengekalkan alirantetap sungai. Kecerunan mendadak perlu dielakkanLitupan • Kawasan di bawah jambatan dan jejambat perlu dilanskapuntuk melindungi hidupan liar.• Litupan untuk „culvert‟ dan paip perlu disesuaikan bagimemudahkan lintasan hidupan liar.Kebisingan • Perlu diminimumkan sebaik mungkin.Cahaya • Sesetengah spesis memerlukan pencahayaan semulajadidalam lintasan. Penggunaan parit atau jeriji di medianlintasan boleh menyediakan cahaya semulajadi.Penggunaanpenghadang danstruktur gerakan• Ini adalah pagar dan penghadang lain bagi memandu hidupanliar ke struktur lintasan. Struktur pembebasan „escape‟boleh juga dipertimbangkan. Rujuk Lampiran 5 dan Lampiran6 untuk contoh penghadang dan struktur „escape‟.4-11

Penggunaan„naturalsubstrat‟semulajadi• Dasar struktur lintasan mungkin „natural substrat‟. Sebagaicontoh, bahan tempatan dan tumbuhan boleh mengisi dasarlantai „culvert‟ kotak/paip untuk mewujudkan alam sekitarsemulajadi.c. Lintasan Atas/EcoductsLintasan atas („overpass‟) adalah di mana hidupan liar melintas atas infrastruktur.Lintasan laluan bertingkat boleh mengambil bentuk berikut (Rujuk Jadual 4.7).• Jambatan atas – jambatan khusus untuk hidupan liar untuk menyeberang jalan/rel.Jika besar, mereka juga dipanggil ecoducts.• Terowong – di mana jalan/rel di bawah gred manakala hidupan liar menyeberangjalan/rel.• Kabel lintasan – di mana kabel/wayar diikat merentasi jalan bagi memudahkanhaiwan kecil seperti tupai dan monyet menyeberang.Jadual 4.7:Ciri-ciri Jambatan Laluan AtasElemen Cadangan dan Garis PanduanLebar • Kajian di Eropah mencadangkan kelebarab ecoduct sekurangkurangnyaadalah 50m. Bagaimanapun ini berdasarkan kajianspesis di Eropah dan tiada kajian dilakukan di Malaysia.• Dengan menganggap spesis dalam pertimbangan adalah gajah,kelebaran 30m (100‟) dicadangkan, bergantung kepada kajianterperinci.Litupan/Melanskap• Di Eropah, ecoducts telah dipasang dengan penutup bumi dantanaman. Disarankan amalan ini diterima. Satu penutup buminominal 1.5m akan membolehkan pokok renek dan pokok kecilditanam di atas. Pilihan lanskap akan ditentukan oleh ahlibiologi.Litupan • Dalam kes terowong, litupan ke terowong tidak memerlukanpengubahsuaian. Untuk jambatan disarankan muka bumisemulajadi dikekalkan atau satu kecerunan landai (katakan 1nisbah 10) mungkin diperlukan.Bentuk am sebuah laluan atas ditunjukkan dalam Lampiran 3. Tiada contoh khas laluanatas/terowong yang dibina bagi lintasan hidupan liar di Semenanjung Malaysia.Terowong di Malaysia seperti terowong Genting Sempah sepanjang Lebuhraya Karakdan terowong Changkat Jering di utara Ipoh sepanjang Lebuhraya Utara Selatan adalahlebih daripada 1,000 m dan akan membolehkan hidupan liar untuk melintas di atas.Disarankan bila terowong adalah pilihan kejuruteraan bagi sesuatu jalan, terowongsebegini turut dipromosi sebagai eko-terowong juga.Dalam kes jambatan laluan atas, kajian terperinci tentang lokasi dan keperluannyaperlu dilakukan terlebih dahulu, sebelum ianya dilaksanakan. Kelebihan/kekuranganlintasan atas ditunjukkan seperti dalam Jadual 4.84-12

Jadual 4.8:Kelebihan/kekurangan Lintasan AtasKelebihanKekurangan• Membolehkan perhubungan • Kos tinggi (kecuali untuk lintasan kabel).• Tiada perlanggaran • Selenggaraan tinggi (kecuali untuk lintasankenderaan – hidupan liar kabel).• Tidak mengganggu trafik • Hidupan liar perlu galakan untuk menggunakanlaluan atas terutamanya dalam kes jambatan,mungkin memerlukan jalan dipagar.4.2.9 Pemilihan Jenis Lintasan Hidupan LiarBerdasarkan spesis yang dipertimbangkan, Jadual 4.9 di bawah menunjukkan ringkasanpilihan yang ada.Jadual 4.9:Ringkasan PilihanKategori LintasanKategori Jenis JalanLintasan AtasLintasan BawahPadaHaiwan‘Culverts’Gred Jambatan Terowong Kabel ‘Viaduct’& PaipLebuhraya,Besar jalan utamaX X XJalan kecil X XMamalia Lebuhraya,Kecil, jalan utamaX X X X Reptilia Jalan kecil X X X Lain-lain Lebuhraya,(Burung, jalan utamaN/A X X N/A X Ikan) Jalan kecil N/A X X N/A X Nota: - SesuaiX - Tidak sesuai kerana sama ada saiz hidupan liar, kebarangkalian tinggi perlanggaran kenderaanhidupanliar atau kos pembinaan lintasan yang tinggiGerakan/struktur pelarian/halangan mungkin perlu digabungkan bersama dengan lintasanLintasan itu dibina untuk mamalia lebih besar (cth. terowong) juga akan membolehkan mamalia lebihkecil dan reptilia menyeberang.4.2.10 PembinaanPemasangan lintasan hidupan liar pada jalan sedia ada perlu dijalankan dengan kesan minimumterhadap persekitaran. Penjagaan tertentu perlu diambil jika kerja-kerja pembinaan lintasandijalankan di sepanjang laluan hidupan liar yang diketahui. Penggunaan bahan-bahansemulajadi perlu digunakan di mana sesuai.4-13

4.2.11 Selepas Pembinaan/PenyelenggaraanSemua jalan, jambatan dan „culvert‟ di Malaysia diselenggara oleh pihak berkuasajalanraya atau pemegang konsesi. Penyelenggaraan berkala untuk lintasanatas danbawah diperlukan.a. Penyelenggaraan• Kekalkan struktur untuk memastikan bebas halangan• Kekalkan pagar untuk meminimumkan tempoh perlanggaran• Kekalkan cerun, tebing sungai untuk hakisanb. PemantauanUntuk semua lintasan hidupan liar yang dibina khusus, disarankan pihak berkuasa jalanatau PERHILITAN menjalankan pemantauan selepas pembinaan untuk mengukur darjahkejayaan (atau kegagalan) lintasan. Data boleh diperolehi seperti berikut :• Jenis spesis hidupan liar yang menggunakan lintasan• Bilangan hidupan liar• Kekerapan lintasan• Masa lintasan• Data yang dikumpul seterusnya boleh digunakan untuk memperbaiki lintasan danmembantu rekabentuk lintasan pada masa depan4-14

4.3 Garis Panduan untuk Aktiviti Eko-pelancongan dalam Rangkaian Ekologi4.3.1 LatarbelakangEko pelancongan didefinasikan sebagai kembara atau lawatan yang tidak mengganggupersekitaran, ke kawasan semulajadi yang secara relatifnya tidak terganggu, dengantujuan menikmati dan menghargai alam semulajadi (termasuk ciri-ciri kebudayaan,dahulu dan kini), yang memperkenalkan pemuliharaan, mempunyai kesan pelawat yangrendah, dan menyediakan sosio ekonomi aktif dan menguntungkan dengan adanyapenglibatan penduduk tempatan. Ekopelancongan mencegah sebarang kerosakan,membaikpulih sebarang kerosakan yang tidak dapat dielakkan, dan menekankanmanfaat segera kepada rakyat.4.3.2 Kawasan Zon Pelancongan dalam Rangkaian EkologiZon pelancongan dalam rangkaian ekologi perlu mengikut ciri semulajadi rangkaianekologi dan khususnya kerapuhan dan tahap tampungan. Pengurusan zon untukpembangunan pelancongan dalam rangkaian ekologi harus menunjukkan di manapembangunan fizikal boleh dan tidak boleh dijalankan dan tahap tampungan mestiditentukan dengan berhati-hati untuk setiap zon pelancongan. Umumnya, pengezonanzon-zon pelancongan dalam rangkaian ekologi boleh dikategorikan seperti berikut:-Jadual 4.10:Zon Pengurusan Pelancongan dalam Rangkaian EkologiZon PengurusanCiri-ciriPelanconganZon Kawalan dan Di mana pelancong tidak dibenarkanPerlindungan masukZon PenggunananTerlarang/ ZonHidupan LiarZon PenggunaanPelanconganSederhanaZon PembangunanDi mana pelancong dibenarkanmasuk tetapi hanya berjalan kaki Di mana pelawat boleh masuk danaktiviti pelancongan yang serasiboleh dijalankan Mempunyai had, servispelancongan terhad dan mesraalamDi mana kemudahan tertumpu,termasuklah penginapan, pejabatpengurusan, kawasan meletak keretadan kemudahan binaan lainAplikasi ke RangkaianEkologiTiadaRangkaian UtamaRangkaian UtamaRangkaian Sekunder.Pintu masuk pekanterpencil.4-15

4.3.3 Garis Panduan Ekopelancongan berdasarkan Kategori TarikanPembangunan ekopelancongan di Malaysia berpandukan garis panduan disediakan dibawah Pelan Ekopelancongan Negara di mana satu daripada objektifnya adalah untukmenyediakan panduan yang mencukupi untuk pembangunan pelancongan ekologi padamasa hadapan. Garis panduan itu boleh digunakan untuk ekopelancongan sedia ada dantempat-tempat berpotensi dalam CFS seperti berikut:-Jadual 4.11:Garis Panduan Ekopelancongan berdasarkan Kategori TarikanAktivitiAktivitiKategoriPelancongan Pelancongan yang Perancangan Tapak danTarikanyang Mungkin Tidak PatutPengurusanPelanconganDibenarkan Dibenarkan1. Sungai, air terjun & tasikPL 1• Sg. EndauPL 6• Sg. Bera• Tasek BeraSL 1• Tasik PayaBungorSL 2• Sg. Pahang• Tasik ChiniSL 5• Air TerjunKota TinggiPL1• Sg. Tanum• Sg. YuPL2• TasikTemenggor• Sg. PergauPL3• Sg. Berok• Rekreasimemancing• Kenu• Bot• Berenang• Melihatburung• Fotografi• Bot rumah• Aktiviti yangmencemarkanair• Memotongtumbuhansepanjanglaluan air1. Paras air semula jaditidak patut diubah.2. Tumbuhan asli tidakharus dibersihkan kecualiuntuk rancangan khususberdasarkan pelanpengurusan.3. Jet skiing & water skiingmungkin dibenarkan ditasik buatan dan zonyang bahaya kepadaoperator, orang awam &hidupan liar dapatdielakkan.4. Jarak „setback‟, rawatankumbahan, rekabentukbangunan & kemudahanlain patut ambil kriteriayang sama untukpelancongan pantai.5. Pembinaan buatan patutdiminimumkan.6. Pesisir tasik dan kawalantebing sungai patutdireka & dikuatkuasakan.7. Garis panduankeselamatan seharusnyadibangunkan untuk setiapkawasan, kehadirantunggul pokok mati perludihadkan untuk lokasisukan air & menyelam.4-16

KategoriTarikanPelanconganPL4• Sg. RuiPL6• Sg. JelaiPL7• Tasik KenyirPL8• Sg. RuiAktivitiPelanconganyang MungkinDibenarkanAktivitiPelancongan yangTidak PatutDibenarkanPerancangan Tapak danPengurusan8. Jarak antara tasik ataumargin sungai denganpembangunan seharusnyamengelak danmengurangkanpemendapan, eutrofikasiatau kemasukan bahankimia kepada badan airsemulajadi.PL9• Sg. IjokPL10• Sg. BukitGantangSL1• Sg. Galas• Sg. LebirSL2• Sg. Jelai• Sg.TembelingSL3• Sg. Kenering2. Rekreasi Hutan SimpanPL 1• HutanRekreasiGunongArongSL 5• HutanRekreasiGunongPanti• Berkelah• Perkhemahan• Berenang &mendayung• Melihatburung• Fotografi• Pendidikansemulajadi• Berjalan &mendaki• Menyalakanunggun apibesar• Tebang pokok &biji benih• Mencemarkanair1. Menyediakan & mengurusruang parking.2. Kawalan & pengurusansampah.3. Kawalan kerosakantumbuhan & biji benihdaripada memotong &terbakar.4-17

KategoriTarikanPelanconganSL 7• HutanRekreasi UluBendol• TamanRekreasiJeram Toi• HutanRekreasiLenggengAktivitiPelanconganyang MungkinDibenarkanAktivitiPelancongan yangTidak PatutDibenarkanPerancangan Tapak danPengurusan3. Taman Negara, Rizab & Hutan LainPL 1• TamanNegaraEndau-Rompin• RezabHidupan Liar• RezabHidupan LiarPL3/SL5• HutanSimpanPanti(Perlindungan Burung)SL 2• CadanganTamanNegeri ChiniSL7• CadanganTamanNegeriTampin• Melihatburung• Berenang• Fotografi• Melihathidupan liar• Pendidikanalamsemulajadi• Memanjat• Perkhemahan• Berkenu• Berakit• Koleksitumbuhan danhaiwan sebagaicenderahati• Potong kayuuntuk kem & api• Aktiviti yangmencemarkandasar & laluanair1. Setiap taman, rizab &kawasan lain pasti adapelan pembangunan danpengurusan.2. Taman negara, kawasanhutan terlindung lain danhutan digunakan untukpelancongan harusdizonkan mengikut jenisyang dibenarkan.3. Hotel, restoran dan kedaiseharusnya terletak diluar sempadan taman,untuk mengurangkankesan di atas kawasantersebut dan pelawatpatut masuk tamanmengikut kawasanpembangunan denganpihak berkuasapembangunan.4. Kemudahan pelancongsepatutnya diasingkandari pentadbiran dankawasan bengkel ibupejabat taman.5. Kaedah pembinaan danbahan harus direka untukmeminimakan kesan keatas persekitaran.6. Bangunan tidak harusmelebihi ketinggian4-18

KategoriTarikanPelanconganAktivitiPelanconganyang MungkinDibenarkanAktivitiPelancongan yangTidak PatutDibenarkanPerancangan Tapak danPengurusankanopi pokok & harusdibataskan ke satu ataudua tingkat.7. Tiada tumbuhan eksotikseharusnya ditanam didalam kawasan hutansemulajadi.4. Kawasan PergununganPL 1• GunongArongSL 5• GunongPantiSL 7• GunongAngsi• Mendakigunung• Trekking &perkhemahan• Fotografi• Melihatburung• Melihathidupan liar• Memburu• Kutip bunga &tumbuhan1. Pembangunan montanedijalankan hanya dalamkeseluruhan kontekswilayah atau kawasanpelan pembangunan.2. Pembersihan hutan tidaksepatutnya dibenarkandalam kawasan lebihbesar daripada 20 darjahcerun. Semua cerun bukitpatut diurus dengan baik.3. Lokasi tumbuhan danhaiwan luar biasa dilokasi-lokasi itu harusdikekalkan dalamkeadaan semasa dengandikelilingi habitat disekelilingnya untukketahanan dalam jangkamasa panjang.4. Pembinaan harusdiminimakan di atas dandalam kawasan.5. Jalan akses harusdiminimakan,diselenggara dengan baikdan piawaian pembinaanharus mengambilkiratanah runtuh semulajadi.6. Kemudahan tandas harusdirancang dengan betul.7. Laluan jalan kaki harusdireka bagi menghadpelawat, tidak4-19

KategoriTarikanPelanconganAktivitiPelanconganyang MungkinDibenarkanAktivitiPelancongan yangTidak PatutDibenarkanPerancangan Tapak danPengurusandigalakkan pergimeninggalkan laluandegan penggunaanbenteng, tangga danpanduan tali.8. Tenaga solar harusdiambil sebagai satusumber tenaga,mengurangkanpencemaran dankeperluan untuk bahanapi atau bekalan kuasaelektrik.Sumber: Pelan Ekopelancongan Negara, Kementerian Pelancongan Malaysia4.3.4 Garis Panduan Bagi tahap Tampungan dan Had Perubahan Yang Boleh DiterimaTahap Tampungan bermaksud tahap kegunaan pelawat yang boleh ditampung, sambilmemelihara kepuasan pelawat dan mengurangkan atau menghapuskan impak yangbahaya. Konsep Tahap Tampungan adalah cara menarik perhatian kepada keadaanfizikal/persekitaran, sosial dan pengurusan/kekangan ekonomi sesuatu kawasan. Faktorutama dalam menganggarkan tahap tampungan seperti yang ditunjukkan dalam jadual4.12:Jadual 4.12:Faktor Anggaran Tahap TampunganFaktorFizikal/Persekitaran1. Saiz kawasan danpenggunaan ruang didalamnya.2. Kerapuhanpersekitaran: tanahsangat rapuh, terdedahkepada pasir-gumukatau kawasan lain.3. Sumber hidupan liar4. Tingkahlaku sensitifsebahagian hidupanliar kepada manusia.5. Topografi & liputantumbuhan6. Faktor terhad:Faktor Sosial1. Pandangan penduduktempatan.2. Potensi impak sosialmasa hadapanterhadap komunititempatan.3. Corak tinjauan : ruang& masa.4. Tinjauan pelancong:pilihan untuk melihatcontoh berlainan.5. Pandangan pelawat:selesa atau tidak.6. Kemudahan yang ada:bil. katil, tapakFaktorPengurusan/Ekonomi1. Rekabentuk tempattinjauan, tarikan dansebagainya untukkumpulan penggunaberbeza & agihantekanan pelawat.2. Peruntukan maklumatmencukupi danperkhidmatan tafsiran.3. Ketahanan bahan yangdigunakan cth. untukpembinaan.4. Dasar dan kemudahanyang ada untukmeningkatkan pelawat4-20

FaktorFizikal/Persekitaranmembina ruang,sumber air, sampah &keupayaanpembuangankumbahan.Faktor Sosialkhemah dsb (faktorkawalan).Sumber : Pelan Ekopelancongan Negara, Kementerian Pelancongan MalaysiaFaktorPengurusan/Ekonomipada musim puncakdan bukan musimpuncak.Konsep Had Perubahan Yang Boleh Diterima digunakan ketika menghadapi kerumitandalam menentukan jumlah tahap tampungan. Ia satu kaedah mengendalikan pengurusanuntuk menghadapi had tampungan yang lebihan di sesuatu kawasan khusus. Penguruskawasan memutuskan berapakah perubahan memudaratkan dapat diterima danmengubahsuai amalan pengurusan apabila atau sebelum had dicapai.Setiap pelan pembangunan dan pelan pengurusan untuk satu kawasan hendaklahmengandungi bahagian Tahap Tampungan dan Had Perubahan yang boleh diterima(LAC) dan sepatutnya tepat dalam memberi anggaran kuantitatif tahap tampunganserta ramalan kesan daripada kapasiti melampau. Pelbagai pihak berkepentingantermasuk operator pelancong, komuniti tempatan dan kumpulan berkepentinganseharusnya terlibat dalam menentukan tahap tampungan.• Had jumlah pelawat harus mengambil satu pendekatan konservatif.• Had jumlah pelawat harus berdasarkan zon ditentukan oleh pelan pengurusan;dengan itensiti tinggi dan rendah & zon larangan yang betul.• Dalam sesuatu zon, jumlah pelawat harus dikawal untuk meminimakan konflikantara kumpulan pengguna.• Pembangunan harus direkabentuk jika ditunjukkan jumlah pelawat adalah terlalutinggi, terdapat kaedah bagi menarik balik/menurunkan jumlah pelawat dan bolehmeminimakan kerugian kewangan, penginapan terbiar, dsb.• Keperluan untuk pemulihan dan kerja pengubahsuaian dengan memantau hadperubahan yang boleh diterima.4.3.5 Garis Panduan untuk Penyertaan Komuniti TempatanPenglibatan masyarakat tempatan dan penjanaan faedah ekonomi dianggap pentinguntuk kejayaan jangkamasa panjang projek ekopelancongan. Antara sebab penyertaanmasyarakat tempatan adalah:• Ekuiti: pemuliharaan kawasan untuk eko pelancongan boleh mengurangkanpenggunaan sumber tradisional.• Apabila penduduk mendapat manfaat, kebiasaannya mereka akan menyokongprojek tersebut.• Pelancong eko sebagai pengguna, selalunya menyokong kepentingan pelanconganyang boleh menguntungkan penduduk tempatan (Rujuk jadual 4.13).4-21

Jadual 4.13:Garis panduan untuk Penyertaan Penduduk TempatanMekanisma Inisiatif untuk MeningkatkanKeuntungan Tempatan1. Pemilikan 1. Meningkat rangkaian dalamtempatan dan industri pelanconganpengurusanmelalui pekerjaan2. Menyewa 2. Meningkat rangkaian untukkepada individu industri pengangkutantempatantempatanberkaitan 3. Meningkat rangkaian3. Pemilikandengan pertanian danseparaperikanan dengan tujuan4. Persetujuan menggalakkan makananperkongsian tempatanuntung antara 4. Meningkat rangkaianindustridengan sektor pembinaan,pelancongan peralatandandan penduduk penyenggaraantempatan5. Bayaranlangsung bagikomunitidaripada hasilpelancongandanpekerjatempatandalampelancongan.5. Pembangunan kraftangantempatandancenderamata lain6. Latihan meningkatkanpekerja pelancongan bagimemastikan pelancongmendapat pengalamanyang berkualiti7. Meningkatkan keselamatanuntuk pelancong8. Meningkatkan prasarana,kemudahan pembuangansisa, sistem air danpembetungan9. Penawaran aktivitikebudayaan, jalan akses,rumah, perkhidmatanbekalan elektrik berterusan10. Memberi peringatan agarpenduduk memastikankomuniti sentiasa bersih11. Menyediakan bantuankewangan iaitu pinjamanfaedah rendah dsb.12. Memajukan lebih banyakkegiatan untuk pelancong Membina satu pusatmaklumat untukPekerjaan/Program KerjaGaris Panduan Menyediakan pekerjaantempatanyangkompetitif, dalamseluruh aspek operasiperniagaan.Objektif Menjadikanekopelanconganbermanfaat untukkomuniti tempatan. Menyediakan akses bagipenduduk tempatankepada kerja yang tidakmemusnahkanpersekitaran. Menyediakan penduduktempatan denganpelbagai peluangmelangkauiperkhidmatan pekerjaan.Teknik: Sewa perniagaan miliktempatan termasukpengangkutan,penginapan, restoran dangerai. Pembelian bekalantempatan dari makananhingga kraf. Sewa pejabat tempatandan staf lapangan,bayaran gaji kompetitifdan faedah bolehditerima. Upah pemandu pelanconguntuk mengetahui tempatyang dilawati danmeyediakan latihan. Menyokong peruntukan4-22

Mekanisma Inisiatif untuk MeningkatkanKeuntungan TempatanPekerjaan/Program Kerjapelancongdari fee kawasan Penguatkuasaanperlindungan kepadaperlindungan hidupan liar projek pembangunan Menyediakan bukukomuniti dalam zonpanduan, brosur, senarai perancangan dansemak, programtelevisyen, artikelsekitarnya. Menyumbang kepadamajalah, dsbperusahaan-perusahaan Membangunkan strategi masyarakat danpromosi/pemasaran menyokong hasil usahapembangunan pelbagaijenis penduduk-penduduktempatan, dengankepekaan khas untukkumpulan orang asli.Sumber : Pelan Ekopelancongan Negara, Kementerian Pelancongan Malaysia4.4 Garis Panduan untuk Amalan Pengurusan Pertanian Mampan dalam SektorPerladanganBeberapa garis panduan telah diwujudkan untuk memastikan amalan pengurusanpertanian mampan dalam bidang pertanian dan perladangan. Garis panduan berkaitanamalan pengurusan pertanian mampan dalam perladangan bertujuan untuk memenuhisyarat-syarat „Round Table of Sustainable Palm Oil‟ (RSPO) dan garis panduan JabatanPertanian bagi pembangunan ke atas tanah curam. Garis panduan umum ini bolehdigunakan bagi semua cadangan Rangkaian Utama (PL) dan Rangkaian Sekunder (SL).Perladangan kelapa sawit adalah gunatanah pertanian yang besar dalam CFS, selaingetah. Beberapa ladang ditanam atas ekosistem rapuh seperti tanah curam. RSPOmemerlukan pengeluaran dan penggunaan minyak sawit harus dilakukan dengan carayang mampan berdasarkan kesesuaian ekonomi, sosial dan alam sekitar. Walaupun garispanduan RSPO disasarkan untuk ladang sawit, ia juga boleh digunakan oleh ladang laincontohnya getah.RSPO adalah persatuan yang tidak mengaut keuntungan yang menggabungkan tujuhpemegang saham industri kelapa sawit – penanam atau pengeluar kelapa sawit;pemproses minyak sawit atau peniaga; pengeluar barang pengguna; peruncit; bank danpelabur; NGO pemuliharaan alam sekitar; dan NGO sosial atau pembangunan - bagimembangunkan dan mengekalkan piawaian global dan mampan bagi minyak sawit.Ladang dan syarikat yang mematuhi dengan syarat RSPO akan disahkan oleh organisasidan membolehkan produk mereka menembusi pasaran antarabangsa seperti EU dan AS(Rujuk Jadual 4.14).4-23

4.4.1 Objektif Garis Panduan1. Untuk menggalakkan penggunaan pengurusan pertanian global yang mampan olehladang kelapa sawit dan getah berdasarkan kesesuaian ekonomi, sosial dan alamsekitar.2. Garis panduan ini ditujukan kepada pengurus ladang getah dan kelapa sawit sertakilang, agensi kerajaan berkaitan dan badan korporat.3. Garis panduan dapat membantu mengurangkan impak negatif amalan pertaniandalam perladangan terhadap persekitaran khususnya ekosistem dan rangkaianekologi.4.4.2 Prinsip Pengurusan1. Penggunaan amalan bersesuaian dan pengurusan terbaik yang mampumengurangkan dan mengawal hakisan serta degradasi tanah oleh penanam kelapasawit dan getah.2. Penggunaan amalan bersesuaian yang dapat mengekalkan kualiti dan sumber airpermukaan dan air bawah tanah.3. Pengurusan efektif haiwan perosak, penyakit, rumpai dan spesis invasifmenggunakan teknik Integrasi Pengawalan Serangga (IPM).4. Penggunaan agrokimia yang tidak membahayakan kesihatan, persekitaran danhidupan liar.5. Bertanggungjawab ke atas alam sekitar dan pemuliharaan sumber semulajadi danbiodiversiti di kawasan perladangan.6. Mengekalkan status spesis luar biasa, terancam dan pupus serta habitat yangmempunyai nilai pemuliharaan yang tinggi.7. Pelupusan sisa secara selamat terhadap alam sekitar.8. Pembangunan kawasan perladangan baru secara berhemat.9. Meningkatkan biodiversiti dengan menyediakan habitat bagi flora dan fauna melaluikombinasi pemuliharaan hutan dan tebing sungai di dalam ladang.Jadual 4.14:Garis Panduan untuk Amalan Pengurusan Pertanian Mampan dalam LadangPrinsipGaris Panduan1. Penggunaanamalanbersesuaian danpengurusanterbaik yangmampumengurangkandan mengawal Cerun lebih daripada 30 darjah tidak sepatutnya ditanamdengan kelapa sawit atau getah tetapi dibiar untuktumbuhan semulajadi. Mengamalkan teknik pemuliharaan tanah di tanah curamiaitu kecerunan antara 6 ke 30 darjah melalui caraberikut:i. Memendekkan panjang cerun dengan membina teresii. Penggunaan teres bertingkat condong ke dalamhakisan serta iii. Pembinaan kontur dan parit keliling sepertidegradasi tanah ditunjukkan di bawah:oleh penanamkelapa sawit dangetah.4-24

PrinsipGaris PanduanSumber: Jabatan Pertanianiv. Penanaman tanaman tutup bumiv. Pembinaan parit bertingkat bagi mengurangkankesan aliran air semasa hujan lebatvi. Pembinaan saliran berjarivii. Pembinaan perangkap kelodak/lubangviii. Pembinaan benteng penampan atau memeliharasungai sebagai zon penampan seperti ditunjukkandi bawah:ix. Perapx. Pembersihan tanah berperingkat untukmengurangkan tanah terdedahxi. Pembersihan tanah semasa kemarau untukmencegah hakisan tanahxii. Pemagaran minimumxiii. Penanamanan berdasarkan konturxiv. Penggunaan jentera ringan dalam operasi lapangan2. Penggunaanamalanbersesuaian yangdapatmengekalkankualiti dan sumberair permukaandan air bawahtanah.Penanam dan pengilang harus arif tentang kesanpenggunaan air dan aktiviti mereka terhadap sumber airtempatan. Satu „Pelan Pengurusan Air' seharusnyadiwujudkan termasuklah:• Mengambilkira kecekapan penggunaan dan keupayaanmemperbaharui sumber tersebut.• Memastikan penggunaan air tidak mengakibatkan kesanburuk pada pengguna lain.• Mengelakkan pencemaran air permukaan dan bawah4-25

Prinsip3. Pengurusanefektif binatangperosak, penyakit,rumput dan spesisinvasifdiperkenalkanmenggunakanteknik IntegrasiPengawalanSerangga (IPM).4. Penggunaan bahanagrokimia yangtidakmembahayakankesihatan,persekitaran danhidupan liar.5. Tanggungjawabalam sekitar danpemuliharaansumbersemulajadi danbiodiversiti dikawasanperladangan.Garis Panduantanah, oleh tanah larian, nutrien atau bahan kimia, atauhasil pelupusan tidak sesuai termasuklah efluen kilangminyak sawit (POME).• Rawatan efluen kilang yang bersesuaian danpengawasan tetap kualiti pelepasan, yang seharusnyamematuhi peraturan kebangsaan.Penanam perlu mengamalkan teknik IPM yang betul,menggabungkan kaedah kebudayaan, biologi, mekanikalatau fizikal bagi meminimakan penggunaan bahan kimia.Spesis asli seharusnya digunakan dalam kawalan biologisebaik mungkin. Tiada penggunaan racun perosak profilaksis, kecualidalam situasi khusus seperti dalam garis panduan“Amalan Terbaik”. Penggunaan bahan kimia kategoriJenis 1A atau 1B oleh World Health Organisation, ataudisenaraikan oleh Persidangan Stockholm atauRotterdam, dan racun parakuat, dikurangkan dan/ataudihapuskan. Penanam harus mengenalpasti alternatif terbaik untukagrokimia ini. Penggunaan racun perosak terpilih khusus untuk perosaksasaran, atau rumpai penyakit dan mempunyai kesanminimum pada spesis bukan sasaran, apabila perlu.Penilaian Impak Alam Sekitar (EIA) patut dijalankan meliputiaktiviti berikut:•Pembinaan jalan, kilang pemprosesan atau infrastruktur.• Pembinaan saliran atau sistem pengairan.• Penanaman semula atau perluasan kawasan tanaman.• Pembuangan efluen kilang.• Pembersihan baki tumbuhan semulajadi kekal.Penilaian impak mungkin satu format tidak terbatas iaituISO 14001 EMS dan/atau laporan EIA menggabungkanelemen seperti yang dijelaskan dalam kriteria ini melaluiperundingan pemegang saham. Pelan tindakan atas isuberkaitan penilaian impak ini didokumenkan oleh pihakpengurusan dalam dan dipantau setiap tahun.Kesan alam sekitar boleh dikenalpasti pada tanah dansumber air, kualiti udara, biodiversiti dan ekosistem dankemudahan awam pada kedua-dua dalam dan luar tapak.4-26

PrinsipGaris PanduanIa penting di mana aktiviti, teknik atau operasi bertukardisebabkan masa, pengecaman impak, dan jika mitigasidiperlukan, ia perlu dikemaskinikan.Untuk skim pekebun kecil, pengurus skim bertanggungjawabmenjalankan penilaian impak dan merancang berdasarkankeputusan tersebut. Pekebun kecil individu tidak perlumenjalankan penilaian impak yang rasmi (melainkanterdapat syarat guaman) tetapi seharusnya faham tentangimpak negatif aktiviti mereka serta teknik kawalannya.6. Memelihara statusspesis luar biasa,terancam danpupus sertahabitat yangmempunyai nilaipemuliharaanyang tinggi.Tafsiran negara perlu mengambilkira sebarang kepentingannegara beserta isu lain yang tidak disyaratkan oleh undangundang.Status luar biasa, terancam dan pupus serta habitat yangmempunyai nilai pemuliharaan yang tinggi (jika ada) dalamperladangan yang sedia ada atau boleh terjejas olehperladangan atau pengurusan kilang perlu dikenalpasti danpemuliharaan mereka hendaklah diambilkira semasamerancang pengurusan dan operasi.Maklumat patut dikumpul dan disemak termasuklah dikawasan tanaman dan lanskap lebih luas (seperti koridorhidupan liar). Maklumat ini harus meliputi:• Kehadiran kawasan dilindungi yang boleh terjejas denganoleh penanam atau pengilang.• Status pemuliharaan (iaitu Status IUCN), perlindungansah, status penduduk dan syarat habitat luar biasa,terancam, pupus atau yang boleh terjejas dengan nyataoleh penanam atau pengilang.• Pengenalpastian habitat dengan nilai pemuliharaan yangtinggi, seperti ekosistem luar biasa dan terancam, yangboleh terjejas dengan nyata sekali oleh penanam ataupengilang.• Jika spesis luar biasa, terancam atau pupus, habitattinggi nilai pemuliharaan wujud, maka langkah sesuaiuntuk perancangan pengurusan dan operasi termasuk: Memastikan keperluan perundangan berkaitan untukperlindungan spesis atau habitat dipenuhi. Mengelakkan kerosakan habitat. Mengawal aktiviti haram melibatkan pemburuan,pengumpulan dan memancing; dan langkahmenyelesaikan konflik manusia-hidupan liar (sepertiserangan mendadak oleh gajah).4-27

PrinsipGaris PanduanPengumpulan maklumat harus meliputi pemeriksaan rekodbiologi dengan jabatan kerajaan berkaitan, institusipenyelidikan dan NGO. Bergantung kepada nilai biodiversitidengan maklumat yang ada, kajian lapangan tambahanmungkin diperlukan.7. Pelupusan sisasecara selamatterhadap alamsekitar.Untuk individu pekebun kecil, adanya maklumat asas spesisdan habitat, serta perlunya pemuliharaan, sudahmencukupi. Untuk tafsiran negara, sumber dan maklumatsesuai termasuk senarai spesis terancam oleh kerajaan danantarabangsa 'red data list', perundangan perlindunganhidupan liar kebangsaan, pihak berwajib melindungi habitatdan spesis, serta NGO yang berkaitan.Semua produk sisa dan punca pencemaran patutdidokumenkan. Ini termasuk bekas racun perosak. Setelahdikenalpasti, satu pengurusan sisa dan rancangan pelupusanmesti dibangunkan dan dilaksanakan, bagi mengelakkanatau mengurangkan pencemaran.Pengurusan sisa dan rancangan pelupusan sepatutnyamemasukkan langkah-langkah untuk:8. TanggungjawabPembangunanladang baru• Mengenal pasti dan sumber pengawasan sisa danpencemaran.• Meningkatkan kecekapan penggunaan sumber dan kitarsemula bahan buangan berpotensi sebagai nutrien ataumenukar mereka kepada produk tambahnilai (iaituprogram makanan haiwan).• Pelupusan bahan kimia berbahaya dan bekasnya. Bekaskimia lebihan seharusnya dihapuskan atau dibersihkansecara selamat (iaitu dikembalikan kepada vendor ataudibersihkan menggunakan kaedah bilasan tiga kali),supaya tiada risiko pencemaran sumber air ataukesihatan manusia. Arahan pelupusan label pengeluarseharusnya dipatuhi.Penilaian Impak Alam Sekitar oleh badan bebas yangkomprehensif perlu dibuat sebelum membuka ladang atauoperasi baru, serta membesarkan operasi. Keputusannyaperlu dipakai semasa merancang dan mengurus operasi.Potensi impak bagi cadangan aktiviti utama seharusnyadinilai sebelum dibangunkan. Penilaian harus meliputi:• Penilaian kesan utama terhadap aktiviti dirancang,termasuk menanam, operasi kilang, jalan daninfrastruktur lain.• Penilaian termasuklah perundingan pemegang saham,nilai pemuliharaan yang tinggi yang boleh terjejas.4-28

Prinsip9. Meningkatkanbiodiversitidenganmenyediakanhabitat bagi floradan faunamelaluikombinasipemuliharaanhutan dan tebingsungai di dalamladang.Garis Panduan• Penilaian kesan potensi terhadap ekosistem semulajadiberhampiran kawasan pembangunan, termasuklah jikaianya bakal meningkatkan tekanan pada ekosistemtersebut.• Pengenalpastian anak sungai dan taksiran kesan terhadaphidrologi oleh pembangunan. Langkah harus diambil bagimengekalkan kuantiti dan kualiti sumber air.• Kajian dasar tanah dan topografi, termasukpengenalpastian tanah marginal dan rapuh, kawasancenderung hakisan dan lereng yang kurang sesuai untuktanaman.• Analisis jenis tanah (hutan, hutan degradasi, tanahlapang).• Analisis pemilikan tanah dan hak pengguna.• Analisis penggunaan tanah semasa.• Penilaian impak sosial terhadap komuniti di sekitarnya,termasuk satu analisis kesan berbeza terhadap wanitadan lelaki, kaum etnik, pendatang dan penduduk tetap.Kawasan hutan semulajadi seharusnya dikekalkan dalamkawasan ladang yang tidak sesuai untuk penanaman.Biodiversiti dalam dan sekitar ladang;• Menukar kawasan tidak sesuai ditanam kelapa sawitkepada kawasan rezab hidupan liar.• Rezab riparian dan koridor hidupan liar meliputi hutansemulajadi perlu dikekalkan di dalam perladangan kelapasawit untuk menyediakan habitat semulajadi bagitumbuhan dan hidupan liar.• Meningkatkan persekitaran ladang untuk spesis penting,luar biasa atau terancam dengan menyediakan habitatdan amalan yang bersesuaian, termasuk mengelakkankerosakan racun perosak untuk manfaat flora dan fauna.• Menghubungkan rezab riparian dan kawasan rizab laindalam ladang dan sekitarnya yang mungkin bolehmembentuk koridor hidupan liar dan tempatperlindungan.• Menanam lebih pokok semula jadi di kawasan di manamereka tidak mengganggu operasi perladangan.Contohnya dalam kawasan perumahan dan rekreasi,sepanjang tepi jalan atau tanah kosong.Sumber:1. Prinsip-prinsip RSPO dan Kriteria untuk Pengeluaran Minyak Sawit Mampan, Oktober 20072. Jabatan Pertanian : Garis Panduan pada Pembangunan Tanah Tinggi4-29

4.5 Garis Panduan untuk Pembangunan Pertanian Mampan Mengelilingi Kawsasan'Wetland'4.5.1 Tujuan Garis PanduanPembangunan pertanian dalam dan sekitar „wetland‟ melibatkan proses ekosistem danboleh memberi kesan kepada kitaran hidup flora dan fauna seterusnya hidupan liar danbiodiversiti. Maka, langkah perlu diambil untuk meminimakan kesan pembangunanpertanian di kawasan tadahan ini melalui amalan pertanian mampan. Garis panduan iniditujukan kepada pengendali pertanian bagi mengurangkan kesan negatif pertanian dikawasan tadahan terhadap kawasan „wetland‟ berhampirannya (Rujuk Jadual 4.15).4.5.2 Prinsip UmumKesan utama penggunaan tanah pertanian di kawasan tadahan terhadap kawasan payaadalah seperti berikut:1. Pencemaran Laluan AirPencemaran merupakan satu ancaman yang serius memandangkan bahan pencemarsenang terkumpul dalam paya apabila ianya mencemari air larian. Pembukaan kawasanbaru untuk pertanian seperti sawit, getah dan sebagainya boleh mengakibatkanpemendapan sungai oleh sisa herbisid dan pestisid dan hakisan tanah akibat aktivitipertanian. Ini memberi kesan besar kepada hidupan liar dan biodiversiti.2. Pertukaran terhadap Hidrologi 'Wetland'Masalah hidrologi seperti kelajuan aliran air bertambah, pengurangan pengekalan airdalam tanah, banjir yang kerap dan pengurangan lembapan tanah hasil pembangunanpertanian boleh menjejaskan hidupan liar dan biodiversity dalam „wetland‟. Langkahperlu diambil bagi mengurangkan masalah hidrologi ini.3. Kehilangan BiodiversitiPenyingkiran hutan mengurangkan kepelbagaian biologi habitat. Sungai dan saluransungai boleh jadi rosak atau terpecah kerana pembangunan pertanian danmengakibatkan kemusnahan habitat semulajadi, kehilangan spesis dan gangguan rantaimakanan dan penyebaran biji benih.4.5.3 Garis PanduanJadual 4.15:Garis Panduan untuk Pembangunan Pertanian Mampan di sekeliling ‘Wetland’PrinsipGaris Panduan1. Mengurangkankesanpencemaranlaluan airi. Mengurangkan Pemendapan dalam Laluan Air Meminimumkan tanah terdedah dengan tanaman tutupbumi atau membiarkan tumbuhan asli hidup. Menanam tumbuhan riparian (jalur penampan riparian)bagi memerangkap kelodak yang telah terhakis.4-30

PrinsipGaris Panduanii. Penanaman Tumbuhan Riparian bagi memerangkapkelodak dan Sisa Pestisid Membina paya tiruan berdekatan sungai bagimenggalakkan mendapan. Melaksanakan langkah menghalang hakisan tanahseperti kawalan saliran, pengawalan hakisan tanah dankawalan pemendapan. Mengurangkan hakisan tanahdengan:• Mengamalkan pemuliharaan tanah dengan terestanah curam dan menanam tumbuhan melata yangmenutup bumi.• Penyebaran susunan pelepah sepanjang kontur,juga pada tanah landai. Tandan buah kosong (EFB)boleh diguna bagi mengurangkan hakisan dikawasan mudah terjejas.• Semasa penanaman semula lereng, susun batangpokok lama sepanjang kontur.• Tidak menggunakan jentera berat di mana hakisantanah mungkin disebabkan penggunaannya.• Mengiktiraf hakisan berubah melalui iklim dan polahujan, jenis tanah, cerun (panjang dan kecerunan),penutup bumi (oleh tanaman dan tumbuhan),saliran, reka bentuk jalan dan pengurusantanaman. Nasihat pakar tentang langkah fizikalyang diperlukan untuk mengurangkan cerun bukitdan risiko hakisan lereng lebih daripada 10 darjahatau kurang jika tanah berpasir.• Penggunaan kerang sebagai perap untuk semaian.• Semasa hujan lebat, lubang mendakan danpenyerap bahu jalan membendung larian tanah danair. Melaksanakan penanaman semula dengan kesan minimake atas hakisan tanah iaitu pembersihan tanah semasakemarau dan penanaman semula berfasa. Pagar di kawasan perangkap lumpur untuk mencegahbinatang daripada meragut.4-31

PrinsipGaris Panduaniii. Mengurangkan kesan Penggunaan Pestisid Tanam tumbuhan riparian bagi memerangkap sisa racunperosak. Tanaman tumbuhan pada benteng basah bagimemerangkap sisa racun perosak. Kawal perosak melalui kawalan biologi (IntegrasiPengawalan Serangga). Mengunakan lembu di ladang bagi mengurangkanpenggunaan racun rumpai. Pelupusan bahan kimia berbahaya dan bekasnya.2. Kurangkanperubahan keatas hidrologipaya3. KehilanganBiodiversiti Memaksimumkan penggunaan tanaman penutup bumi untukmengurangkan larian permukaan. Menyimpan kawasan riparian sebagai tanah pokok renekatau rezab padang ragut. Menanam tumbuhan riparian penampan bagi memerangkapair. Pembangunan tanah berteraskan kontur mengurangkankelajuan larian dan hakisan tanah.Perancangan saliran untuk memastikan kawasan itu tidakdigali berlebihan melalui pembinaan struktur berkaitanseperti kawalan pintu air.Mempromosi Biodiversiti dalam dan Sekeliling kawasanPertanianKawasan hutan semulajadi seharusnya dikekalkan bagi tanahyang tidak sesuai untuk penanaman: Menukar kawasan yang tidak sesuai untuk penanaman dankepada kawasan rezab hidupan liar. Koridor riparian dan hidupan liar dengan hutan semulajadiseharusnya dikekalkan di ladang untuk menyediakanhabitat semulajadi untuk tumbuhan dan hidupan liar. Meningkatkan persekitaran ladang untuk spesis penting,luar biasa atau terancam dengan menyediakan habitatsesuai dan melalui amalan bersesuaian, termasuk mengelakkerosakan racun perosak untuk manfaat flora dan fauna.• Menghubungkan riparian dan kawasan rizab lain dalamladang dan sekitarnya yang mungkin boleh membentukkoridor hidupan liar dan tempat perlindungan. Menanam lebih pokok semula jadi di kawasan di manamereka tidak mengganggu operasi pertanian.4-32

4.6 Garis Panduan untuk pembangunan Tanah Gambut untuk Pertanian4.6.1 Tujuan Garis PanduanPembangunan paya gambut untuk tujuan pertanian seperti ladang kelapa sawit telahterbukti memberi kesan buruk kepada paya gambut. Kehilangan paya gambutmengakibatkan hilangnya keupayaan simpanan air dan merendahkan paras air.Perubahan ekosistem yang amat rapuh dalam paya gambut mampu mengubah komposisibiodiversiti. Oleh itu langkah perlu diambil untuk mengurangkan kesan pembangunanpertanian terhadap tanah gambut melalui amalan pertanian mampan.Tujuan garis panduan ini adalah mencadangkan amalan pertanian sesuai yang dapatmengekalkan keseimbangan hidrologi dan integriti ekologi tanah paya gambut dikawasan ini.4.6.2 Prinsip Umum• Saliran minimum, untuk mengurangkan tanah tenggelam dan pengoksidaan.Amalan semasa yang mengganggu sistem perparitan, menyebabkan kurangnya airlarian bawah tanah, serta pengeringan substrat paya gambut. Ini bolehmengakibatkan kekurangan dan kehilangan substrat, tanah terdedah menjadiberasid dan bahaya kebakaran melampau. Saliran pertanian mungkin menjejaskantanah lapang serta kawasan hutan berdekatan.• Pendedahan terus kepada cahaya matahari untuk mengelakkan pengoksidaan (olehitu, tanaman saka adalah lebih baik).• Kawasan pertanian bersebelahan dengan kawasan guna tanah lain dan kawasanpemuliharaan perlu mengambilkira zon penampan hidrologi. Ini boleh dilakukandengan adanya zon penampan khas tanaman saka.• Penggunaan pembakaran untuk membersihkan tanah dalam atau berhampirankawasan gambut sepatutnya dilarang. Satu zon penampan perlu diwujudkan bagimengelakkan api merebak.• Polisi perlu ada ke atas kesesuaian pembangunan tentang teknik guna tanah dalamkawasan tanah gambut, yang mengambilkira kos dan kaedah (Rujuk Jadual 4.16).4.6.3 Garis PanduanJadual 4.16:Garis Panduan untuk Pembangunan Tanah Gambut untuk PertanianPrinsipGaris Panduan1. Saliran minimum Perancangan saliran untuk memastikan kawasan itu tidakuntukdigali berlebihan melalui pembinaan struktur berkaitanmengurangkan seperti kawalan pintu air.tanah tenggelamdan pengoksidaan i. Pembangunan Paya Gambut4-33

PrinsipGaris PanduanSumber: UNDP Malaysia (2006)Rekabentuk saliran untuk mengekalkan imbangan hidrologidan integriti ekologi kawasan gambutSumber: Jabatan Saliran2. Pendedahanminima tanahsecara langsungterhadap cahayamatahari bagimencegahpengoksidaan(maka, tanamansaka adalah lebihbaik) Bagi mengelakkan lebihan saliran, parit luas dan cetekdiutamakan berbanding parit dalam; dengan kawalansaliran. Kawalan saliran harus dilaksanakan pada peringkatladang. Pembinaan parit utama dan sekunder sepatutnyadijalankan berperingkat. Parit utama dibina terdahulubagi membolehkan tanah gambut asal mendak. Semua struktur dalam paya gambut seharusnya bersifat„sementara'. Asas bagi lintasan bawah „culvert‟seharusnya dihindari kecuali penenggelaman payagambut dapat ditangani. Data untuk saliran optimum untuk pelbagai tanamanperlu diwujudkan. Memaksimumkan penggunaan tanaman tutup bumi bagimengurangkan air larian permukaan. Merezab kawasan riparian sebagai tanah pokok renekatau rezab padang ragut. Sediakan tumbuhan riparian vegetation/penampan bagimemerangkap air. Pembangunan tanah berteraskan kontur untukmengurangkan kelajuan larian air dan hakisan tanah.4-34

Prinsip3. Pertanianbersebelahan payagambut dankawasanpemuliharaan perludipertimbangkanuntuk keperluanzon penampanhidrologi. Ini bolehdiperkukuhkan olehpenubuhan zonpenampan khastanaman-tanaman.4. Penggunaankebakaran untukpembersihan tanahdalam atauberhampirankawasan-kawasantanah gambutsepatutnyadilarang.Garis Panduan Zon penampan mencukupi mesti dibuat di pinggirkawasan paya gambut semulajadi bagi mengelakkanpenyaliran dan perubahan-perubahan dalam payagambut. Pertanian dalam kawasan-kawasan zon penampan harusmengamalkan pembangunan pertanian mampan untukmengekalkan integriti hidrologi paya gambut, bagimengekalkan fungsi-fungsi fizikal hutan paya gambut danbagi memelihara biodiversiti. Tanah pertanian tidak seharusnya dipertimbangkandalam kawasan di mana tahap paya gambut adalah dibawah tahap saliran graviti. Tanah pertanian tidak seharusnya dipertimbangkandalam kawasan di mana tahap tanah mineral adalah dibawah paras sungai. Satu zon penampan amat perlu kerana kebakaran bolehmerebak dengan cepat. Penggunaan kebakaran untuk pembersihan tanah danpengurusan pertanian sepatutnya diharamkan.Kebakaran Hutandalam kawasanPaya Gambut Inisiatif komuniti setempat untuk pencegahan kebakaranpatut digalakkan.4-35

Prinsip5. Polisi perlu ada keatas kesesuaianpembangunantentang teknikpenggunaan tanahdalam kawasantanah gambut,yangmengambilkira kosdan kaedahgunapakaiGaris Panduan Menurut garis panduan tanaman, gambut dengankedalaman lebih 76 cm (2.5 kaki) adalah dianggapsebagai tidak sesuai untuk tanaman tahunan. Gambut dengan kedalaman sehingga dua meter adalahdianggap sesuai untuk tanaman saka (iaitu kelapa,sawit). Di bawah Rancangan Fizikal Negara, kebanyakan tanahgambut di bawah kategori kawasan sensitif keranadidapati tanah gambut dalam melebihi 3 meter. Pembangunan tanah dalam kawasan gambut harusmenggunakan pendekatan perancangan untuk ekosistembagi memastikan keseluruhan ekosistem paya gambut dantanah gambut dan tanah gambut dimasukkan secaraoptima. Jika terdapat pembangunan komersial tanah gambut,projek perlu menjalankan satu kajian terperinci danmenyediakan laporan perparitan jangka masa panjang.Rancangan saliran perlu disokong oleh Pengarah JabatanPengairan dan Saliran. Penilaian Impak Alam Sekitar bagi pembangunan sekitarhutan gambut perlu dikhususkan serta langkah-langkahmengatasinya. Interaksi berkesan dengan syarikat pembalakan danperladangan supaya mereka peka kepada kepentinganlangkah mengurangkan kesan pemendapan tanah, danmasalah hidrologi serta pencemaran racun perosak. Semua pembangunan tanah gambut mesti mengekalkanimbangan hidrologi dan integriti ekologi paya gambut.4.6.4 Garis Panduan bagi Pemuliharaana. Perlindungan sempadan kawasan pemuliharaan Pengubahsuaian amalan aktiviti haram dalam pemuliharaan (serta yang lain)kawasan hutan paya gambut: satu hujah biasa yang membenarkan pembalakanharam dan amalan komuniti tempatan akibat kurangnya alternatif untukmenjana pendapatan bagi orang miskin. Alasan ini mungkin boleh diterima satumasa dahulu, namun pertimbangan semula perlu dibuat memandangkandegradasi alam sekitar telah mengurangkan peluang perkembangan jangka masasederhana dan panjang serta banyak menjejaskan ekonomi dan memberi kesanbesar terhadap kesihatan manusia, malah turut memburukkan lagi kadarkemiskinan.Peruntukan sempadan haruslah menurut sempadan semulajadi seperti sungai,dan pinggiran pantai, permatang pantai atau ciri landskap lain yang jelas.4-36

Pengurusan kawasan pemuliharaan harus mengurangkan potensi impak ke ataskeadaan sosioekonomi setempat. Pendekatan ekosistem: memastikan pembangunan tanah dalam kawasangambut harus menggunakan pendekatan perancangan untuk ekosistem bagimemastikan keseluruhan ekosistem paya gambut dan tanah gambut dan tanahgambut dimasukkan secara optima.b. Kriteria Pemilihan Tapak dan Perlindungan Alam SekitarBagi meminimumkan atau mencegah impak negatif pada persekitaran, kriteriauntuk pemilihan tapak adalah seperti berikut;Tiada pencerobohan pada hutan, PFEs, habitat hidupan liar penting dan tapakpembiakan organisma air;Mengekalkan zon penampan antara sungai dan persisiran pantai dengan tapak;Perisytiharan satu kawasan rangkaian hutan paya gambut yang besar (Maludam)sebagai satu kawasan larangan.Kawasan di mana tahap paya gambut adalah di bawah tahap saliran graviti tidakakan dipertimbangkan untuk pembangunan pertanian; penggunaan alternatifyang dicadangkan adalah hutan simpan dan tempat perlindungan hidupan liar;Kawasan di mana tahap tanah mineral di bawah paya gambut adalah di bawahtahap paras sungai tidak akan dipertimbangkan untuk pembangunan pertanian;selepas penenggelaman paya gambut dan pengoksidaan, saliran graviti tanahseumpamanya adalah mustahil;Ketebalan lapisan paya gambut di kawasan pembangunan pertanian perlulahcetek (kurang daripada 1.5m, kawasan lebih kecil sehingga 2.5m ketebalan),dengan saliran baik;Peruntukan saliran khas dan zon penampan bagi tapak yang terpilihberhampiran kawasan paya gambut, bagi mengurangkan pengeringan danperubahan dalam kawasan paya gambut semulajadi berhampiran.4.7 Garis Panduan Bagi Perhutanan dan Penghutanan SemulaGaris panduan bagi perhutanan dan penghutanan semula dalam CFS bergantung kepadajenis hutan. Tiga kelas-hutan telah dikenalpasti. Tiga jenis hutan telah diklasifikasikansebagai:1. Jenis A (Taman Negara & Rezab Hidupan Liar);2. Jenis B (Rezab Hutan); dan3. Jenis C (hutan tanah negeri dan hutan di atas tanah kurnia).Sebaiknya, keseluruhan kawasan yang dikenalpasti sebagai rangkaian kritikal dalam CFSperlu dilindungi. Dalam kawasan teras rangkaian, semua hutan sepatutnya dilindungiuntuk memastikan bahawa sambungan dipelihara atau ditingkatkan. Dalam situasiseumpama ini, Hutan jenis C seharusnya ditukarkan kepada Hutan Jenis A atau B.4-37

4.7.1 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis APengurusan bagi hutan Jenis A (Taman Negara & Rezab Hidupan Liar) sering dianggapbahawa kawasan sebenar telah diliputi pokok yang mencukupi untuk sambungan.Bagaimanapun, sejumlah kawasan Hutan Jenis A memerlukan penghutanan semula danperlindungan.Bagaimanapun, teras utama pengurusan dalam Hutan Jenis A adalah bagi mengekalkanlitupan hutan dan (di mana sesuai) mengembangkan perlindungan untuk merangkumikawasan pada masa ini di bawah hutan Jenis B atau C. Ia seharusnya dijalankan tanpamengatakan bahawa hutan Jenis A tidak sepatutnya dipotong untuk tujuan bukanhutan. Tambahan pula, pembinaan infrastruktur seperti ibu pejabat taman atau jalanperlu memberi perhatian khusus untuk kesan ke atas sambungan dalam kawasanlarangan.4.7.2 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis BGaris panduan lengkap bagi pengurusan Hutan Jenis B (Hutan Simpan) sudah punwujud. Dalam konteks Malaysia garis panduan ini telah dipakai dalam pelbagai piawaianseperti “Malaysian Criteria and Indicators” (MC&I) yang dibangunkan oleh JabatanPerhutanan dan Majlis Pensijilan Pembalakan Malaysia (MTCC). Prinsip 9 daripada MC&I(yang mana diasaskan pada piawai Majlis Perlaksanaan Hutan, Forest StewardshipCouncil (FSC)) menerangkan kepentingan memelihara peringkat hutan landskap yangbesar.Hubungan kritikal yang dikenalpasti bagi semua kompleks hutan besar harusmengekalkan koridor hidupan liar sekurang-kurangnya 500 m lebar dengan litupanhutan semulajadi (dilindungi sebagai hutan perlindungan di bawah Seksyen 10, AktaPerhutanan Nasional, 1984). Mana-mana pembangunan linear (seperti jalan, landasankereta api atau saluran paip) harus mengambilkira lintasan hidupan liar yang sesuai danlangkah pengawalan yang bersesuaian.Hutan Jenis B dalam rangkaian kritikal tidak sepatutnya dipotong untuk tujuan bukanhutanmelainkan langkah telah diambil bagi memastikan tahap landskap sambungandipelihara. Sebaliknya, kawasan konflik perlu dijadikan kawasan tambahan sebagaihutan simpan dan kawasan dilindungi.4.7.3 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis CTambahan kepada piawaian dan garis panduan yang tersebut di atas, beberapa prinsiptelah diwujudkan untuk penyenggaraan hutan selain hutan Jenis A dan B. Piawaian initidak hanya khas untuk hutan Jenis C (hutan tanah negeri dan hutan tanah kurnia)tetapi mereka sepatutnya digunakan sekiranya ia membentuk sebahagian hutan sepertisatu rangkaian kritikal CFS dan masih belum menjadi rezab sebagai hutan Jenis A atauB.4-38

Prinsip dan Kriteria FSC untuk Tanggungjawab Pengurusan Hutan digunakan untuksemua jenis hutan dan mengandungi peruntukan sama seperti Prinsip 9 MC&I untukhutan Jenis B. Tambahan pula, MC&I untuk Penanaman Hutan dan kriteria bagiRoundtable for Sustainable Palm Oil (RSPO) menyediakan panduan tambahan untukpengurusan bagi hutan Jenis C. Lebih butiran mengenai pemuliharaan dan pemulihanhutan semulajadi ladang pertanian diberi dalam seksyen pertanian.4.7.4 Garis Panduan Perhutanan Bagi Kawasan Lain Dalam Rangkaian KritikalKebanyakan daripada kawasan kritikal dikenal pasti dalam CFS termasuk di kawasanbukan-hutan di luar bagi hutan Jenis A atau Jenis B. Dalam contoh seumpamanya iasering diperlukan untuk penanaman semula bagi memastikan penghutanan semulakoridor hidupan liar.Terdapat sejumlah garis panduan bagi penghutanan semula wujud di SemenanjungMalaysia. Dalam soal penghutanan semula bagi memulihkan rangkaian CFS, duapertanyaan utama ialah di mana dan apa untuk ditanam.Isu lokasi penanaman dikemukakan dalam suatu perincian tentang seksyen hubungankritikal dalam kajian ini. Secara umum, ia mustahak untuk jarak antara pulau hutandirapatkan oleh penanaman atau pemulihan semulajadi koridor hutan. Koridor ini bolehmengikuti ciri alam semulajadi seperti sungai atau bahagian atas „rich top'; dalam kesseperti ini mungkin wujud rezab sungai atau rezab bukit yang boleh digunakan. Secaraalternatif koridor hutan boleh dijadikan laluan sepanjang rezab untuk infrastrukturlinear seperti jalan atau utiliti. Satu skema sistem diberi dalam Rajah 4.2 di bawah.Rajah 4.2: Pendekatan Landskap Pada Perlindungan Biodiversiti(Satu pendekatan landskap yang menganggap kawasan yang diketepikan untukperlindungan jangka panjang oleh pelbagai agensi di bawah Sistem Kawasan Terlindungberdasarkan Kategori Pengurusan Kawasan Terlindung).Sumber: Kementerian Sumber Asli dan Persekitaran (2008), Satu wawasan bersama Biodiversiti4-39

4.7.5 Cadangan Spesis untuk Penghutanan SemulaIsu pilihan spesis bergantung kepada keadaan tertentu bagi sesuatu tapak individu.Bagaimanapun sejumlah garis panduan umum boleh didapati. Khususnya, Tho et al. 1mencadangkan 74 spesis pokok peribumi yang sesuai untuk penanaman dalam keadaanyang tidak baik. Pemilihan ini dibuat berdasarkan kriteria berikut:• Kesesuaian penanaman di kawasan terbuka;• Limpahan pembekalan benih disebabkan musim berbunga dan berbuah;• kadar pertumbuhan; dan• ciri menarik seperti dedaun subur, berbunga dan bentuk pohon.Bagaimanapun, senarai ini tidak secara jelas menimbangkan daya tarikan spesis pokokuntuk hidupan liar. Sebaliknya, satu kajian oleh WWF-Malaysia mengemukakan satusenarai spesis pokok khas yang penting untuk burung 2 .Satu kajian baru-baru 3 ini diterbitkan oleh FRIM telah menentukan satu senarai spesisyang dianggap pilihan “cemerlang” untuk penghutanan semula tanah usang berdasarkannilai ekologi, kadar pertumbuhan serta kriteria relevan lain, spesis ini termasuk sepertiberikut:• Canarium littorale (Kedondong)• Dipterocarpus caudatus (Keruing Gasing)• Dyera costulata (Jelutong)• Hopea nutans (Giam)• Koompassia malaccensis (Kempas)• Parkia roxburghii (Kupang)• Parkia speciosa (Petai)• Sandoricum koetjape (Sentul)• Shorea acuminata (Meranti Rambai Daun)• Shorea leprosula (Meranti Tembaga)• Streblus elongatus (Tempinis)Seperkara lagi, pohon ara (Pokok Ara) kepunyaan jenis Ficus spp. (iaitu F benghalensis)adalah sangat sesuai untuk mempertingkatkan kehadiran hidupan liar.1 Tho, Y.P., K.M.Wong, S.K.Yap dan K.M.Kochummen, 1983. Towards an uniquely Malaysian Urban Landscape Through an Emphasis on theplanting of indigenous trees.pp.281-297. Dalam Rekreasi Luar di Malaysia (outdoor Recreation In Malaysia): Jalan Bicara SeminarKebangsaan Hutan, Taman Negara dan Taman Bnadaran Untuk Rekreasi, 26-28 September, 1983, Serdang, Selangor, Malaysia (WanSabri, W.M., M.Rusli, A.Kamis, H. Mohd Basri, dan J. Mohd Zain, ends). Fakluti Perhutanan Universiti Pertanian Malaysia.406 pp.2 Christopher J. Hails, Mikaail Kavanagh, Kanta Kumari dan Ishak Ariffin, 1990. Bring Back the Birds, WWF Malaysia, Kuala Lumpur.3 Shono, K, S.J. Davies & Y.K.Chua.2007 Performance of 45 Native Tree Species on Degraded Lands in Singapore. Journal of TropicalForest Science 19(1):25-344-40

4.8 Garis Panduan bagi Tanah Sepanjang Rizab Sungai dan Koridor Riparian dalamKoridor EkologiGaris panduan untuk koridor riparian ini digunakan kepada semua tanah sepanjangsungai dalam rangkaian ekologi yang dikenal pasti. Garis panduan ini adalah khususdigunakan pada Rangkaian Sekunder di mana koridor riparian sepanjang sungaiberfungsi sebagai penghubung koridor yang menghubungkan kelompok hutan atau hutanterpencil.Koridor Riparian dan ekosistemnya adalah bahagian kritikal bagi ekosistem lanskap danberfungsi seperti satu zon peralihan antara air dan persekitaran daratan. Seperkaralagi, koridor riparian mempunyai beberapa fungsi ekologi kritikal sebagaimana mereka:• menyediakan habitat• sebagai „conduits' hidupan liar• sebagai penapis dan halangan untuk gerakan spesis dan• sebagai „sink‟ dan sumber hidupan liar, nutrien dan tenaga.4.8.1 ObjektifObjektif panduan ini adalah bagi mewujudkan habitat riparian berterusan di sepanjangsungai menghubungkan dua atau lebih kelompok hutan dalam rangkaian ekologi CFS. Iamenyediakan panduan praktis terbaik untuk kawasan di sebelah rizab sungai dalammemelihara atau memperkenalkan semula sifat semulajadi kritikal untuk satu habitatriparian.4.8.2 DefinisiSungai dan landskap tebing sungai atau koridor sungai merujuk kepada zon pengaruhantara kawasan berair dan tanah tinggi termasuk saluran sungai, rizab sungai padasebelah kedua-dua saluran dan koridor riparian di sebelah rizab sungai (Rajah 4.3).Koridor Riparian adalah satu jalur tumbuhan yang menghubungkan dua atau lebihkelompok tumbuhan. Dalam kes CFS, hutan terlindung pulau/kelompok di manamamalia kecil, burung terutamanya, reptilia dan amfibia, invertebrata dan hidupanakuatik akan berkemungkinan berpindah mengikut masa. Tidak seperti Rizab sungaiyang diwartakan di bawah Seksyen 62, Kanun Tanah Negara, pemilikan sah kawasan itudijelaskan sebagai koridor sungai masih dalam entiti swasta. Dengan berpandukanterciptanya rangkaian ekologi untuk CFS, oleh itu koridor sungai berfungsi sebagai satupemuliharaan yang mengekalkan hak khusus dan/ciri atau dalam koridor. Dalam kes ini,objektif pemuliharaan untuk rangkaian ekologi CFS, tetapi lazimnya tidak melibatkanakses fizikal.Kawalan atau had, ada dalam bentuk pengezonan penggunaan tanah dan dilaksanakandalam bentuk inisiatif swasta atau tanggungjawab sosial korporat tuan tanah di manatanah mereka terjejas oleh keperluan untuk satu koridor riparian, khususnya dalamrangkaian sekunder.4-41

Rajah 4.3:Rajah Koridor Riparian4.8.3 Pertimbangan bagi Pembangunan Sepanjang Rizab Sungai dan Pengwujudan KoridorRiparianJadual 4.17:Garis Panduan Pembangunan Sepanjang Rizab Sungai dan Koridor RiparianAspek Pertimbangan TanggungjawabKawalanPenggunaanTanah1. Pencerobohan dihadkan kepadakedua-dua rizab sungai dan koridorriparian.2. Pembangunan dalam riparian koridorharus dihadkan hanya untukkemudahan struktur yang perlu untukkesihatan awam dan keselamatan.• Pihak BerkuasaTempatan• JPS• Jabatan Perhutanan4-42

Aspek Pertimbangan Tanggungjawab3. Rekreasi dalam koridor riparian harusdiseimbangkan dengan kesan yangmungkin ada ke atas ciri-ciri yangwujud.Sebagai contoh, pencerobohanfizikal satu koridor riparian mungkinterbatas apabila ia mengandungitumbuhan atau spesis haiwan ataulereng curam membimbangkan ataukesan ketara pemilik tanahberhampiran.Kelebaran1. Rizab Sungai - kelebaran bergantungpada kelebaran saluran sungai danmengikuti garis panduan oleh JPSseperti berikut:-Kelebaran Rizab SungaiSungai>40 m 50 m20 – 40 m 40 m10 – 20 m 20 m5 – 10 m 10 m< 5 m 5 m• JPS• Jabatan Perhutanan2. Koridor Riparian - 50m daripadarizab sungai.Tumbuhan 1. Penghutanan koridor ripariansepatutnya dikekalkan, danpenghutanan semula digalakkan dimana tiada zon penghutanan wujud.• JPS• Pemilik Tanah• Jabatan Perhutanan2. Tumbuhan digunakan dalam keduaduarizab sungai dan koridor riparianperlu mengandungi satu campuranpokok, pokok renek dan tumbuhtumbuhanherba.3. Untuk menentukan jenis tumbuhan,komposisi komuniti ripariansemulajadi dalam lokasi berhampiranboleh menjadi satu panduan yangbaik untuk sebarang programpemulihan tumbuhan.4-43

4.9 Penempatan dan Perkampungan4.9.1 Penempatan dalam Rangkaian Utama (PL)a. Peranan sebagai ESA• Semua penempatan dalam Rangkaian Sekunder (Primary Linkages - PLs) adalahdikategorikan sebagai ESA tahap rendah iaitu Tahap 3 - Pembangunan terkawaldi mana jenis dan intensiti pembangunan akan dikawal dengan ketat dandikenal pasti sebagai kawasan pengurusan khas dalam Rancangan Tempatandan/atau Rancangan Kawasan Khas.• Butiran pada jenis dan intensiti pembangunan dijelaskan oleh RancanganTempatan dan/atau Rancangan Kawasan Khas.b. Sempadan• Sempadan-sempadan bagi setiap penempatan/perkampungan akan ditentukandalam perincian Rancangan Tempatan dan/atau Rancangan Kawasan Khas untukmemastikan tiada lagi pencerobohan ke atas penempatan dalam hutan simpandan koridor-koridor hidupan liar.• Penentuan sempadan seharusnya mempertimbangkan profil demografimasyarakat dan keperluan ekonomi masa depan mereka dari segi keperluantambahan untuk tanah bagi penanaman untuk menyokong kehidupan.c. Aktiviti• Kediaman kepadatan rendah.• Kesan pertanian berskala kecil dan rendah. Amalan pertanian adalahberpandukan garis panduan pertanian mampan.• Untuk kawasan di mana konflik gajah-manusia wujud, komuniti boleh menggaliparit sekitar tanah mereka, atau menanam satu halangan tumbuh-tumbuhanberduri yang sukar ditembusi gajah, ataupun menanam tanaman yang mengusirgajah (lihat Seksyen 4.8 - Garis Panduan untuk Mengurangkan Konflik Manusia-Hidupan Liar).4.9.2 Penempatan Berdekatan dengan Koridor Hidupan Liar dalam Rangkaian Utama,Hutan Simpan dan/atau dalam Rangkaian Sekunder (Secondary Linkages - SL)a. Sempadan• Sempadan bagi setiap penempatan/perkampungan adalah ditentukan dalamRancangan Tempatan dan/atau Rancangan Kawasan Khas untuk memastikantiada lagi pencerobohan petempatan dalam rizab hutan simpan dan koridorhidupan liar.• Penentuan sempadan seharusnya mempertimbangkan profil demografimasyarakat dan keperluan ekonomi masa depan mereka dari segi keperluantambahan untuk tanah bagi penanaman untuk menyokong kehidupan.4-44

. Aktiviti• Kediaman kepadatan rendah.• Kesan pertanian berskala kecil dan rendah. Amalan pertanian adalahberpandukan garis panduan pada pertanian mampan.• Eko pelancongan digalakkan selaras dengan garis panduan eko pelancongan.c. ‘Vegetation Buffer'• Untuk kawasan tanah terletak bersebelahan dengan koridor hidupan liaryang dikenalpasti dan hutan simpan perlu menyediakan penampantumbuhan antara sempadan hutan dan,• Untuk kawasan di mana konflik gajah-manusia wujud, komuniti bolehmenggali parit sekitar tanah mereka, atau menanam satu halangan tumbuhtumbuhanberduri yang sukar ditembusi gajah, ataupun menanam tanamanyang mengusir gajah (lihat Seksyen 4.8 - Garis Panduan untuk MengurangkanKonflik Hidupan Liar-Manusia).4.10 Garis Panduan Bagi Mengurangkan Konflik Hidupan Liar-ManusiaPenempatan dan kawasan pertanian terletak di pinggir hutan (termasuk kawasanbersebelahan dengan rangkaian ekologi) adalah mudah terjejas untuk konflik HidupanLiar-Manusia (Human-Wildlife-HWC), yang selalu mengakibatkan kehilanganpendapatan, kerosakan terhadap harta dan kehilangan nyawa. Antara contoh bagi HWCtermasuk: Pemangsaan oleh harimau, harimau bintang dan harimau kumbang pada ternakandan manusia; Kerosakan tanaman dan kerosakan terhadap harta, terutamanya oleh gajah danbabi hutan; Spesis hidupan liar “mangsa jalan raya” yang banyak seperti musang, tenggiling,biawak dan ular; Gangguan, terutama dari “macaques”.Beberapa inisiatif telah dijalankan oleh kerajaan dan NGO bagi mengurangkan danmeminimumkan kejadian HWC. Sebagai contoh, PERHILITAN memindahkan „masalah'gajah untuk melindungi hutan dan menyediakan pampasan kewangan untuk manusiayang diserang oleh hidupan liar menurut tahap kecederaan atau kematian. WWF-Malaysia telah mengendalikan projek pengurangan konflik harimau-manusia (humantigerconflict-HTC) semenjak 1999 di Jerangau, Terengganu, dan kini di Jeli, Kelantan.Walaupun ia tidak mungkin boleh dicegah sepenuhnya oleh HWC, namun ia mungkinboleh mengurangkan kejadian sebegitu berlaku.4.10.1 ObjektifObjektif panduan ini adalah bagi menyediakan rangka (Best Management Practices(BMP), amalan pengurusan terbaik, untuk meminimakan/mengurangkan HWC diperingkat tempatan (ladang dan perkampungan).4-45

Panduan ini menumpukan kepada kebanyakan spesis yang membimbangkan, sepertigajah dan harimau (termasuk spesis kucing besar lain). Bagaimanapun, panduan inicuma boleh digunakan sebagai satu garis asas, oleh kerana isu-isu dan penyelesaianpenyelesaiankepada HWC adalah masalah setempat dan perlu ditangani.4.10.2 Latihan Pengurusan Terbaik Bagi Konflik Gajah-Manusia (Human-Elephant Conflict-HEC)1. „Repellents‟a. Bunyi bising adalah satu pengusir biasa digunakan terutamanya oleh pekerjaladang untuk mengingatkan kehadiran manusia dan menakutkan haiwan liar.Kaedah yang telah digunakan termasuk mercun, paip atau meriam ladum(dengan kebenaran oleh pihak berkuasa), hon udara, radio, hon kenderaan,jeritan, tembakan senapang dan „whip-cracking‟.b. Sebarang bentuk cahaya boleh juga digunakan sebagai pengusir (lampu minyak)ditempatkan di keliling kawasan perladangan.c. Api sebagai satu pengusir yang visual kerana asap daripada kebakaran mungkinmenghalang gajah daripada memasuki perladangan.2. Halangan Gajaha. Oleh kerana gajah dapat membuka pagar biasa dengan mudah, pagar elektrikbiasanya digunakan bagi menghalang gajah dari mencerobohi ladang. Pagar inimengandungi lebih atau satu (biasanya dua) gulung keluli galvani denganketinggian yang sesuai di atas tanah. Ia biasanya berjarak sehingga 20m darisatu ketegangan dawai 180kg.b. Walaupun agak baru di Malaysia dan masih dalam fasa percubaan, kaedah pagargris-cili telah dibuktikan berkesan di negara lain bagi memastikan gajah liarditahan. Ia berfungsi pada prinsip bahawa gajah itu tidak suka capsaicin – iaitubahan kimia yang membuat cili pedas. Di Afrika, tali yang memagari disaluticili-gris dan dilengkapi dengan „low bell‟. Seperkara lagi, briket cili-cili yanghancur dan tahi haiwan dibakar, mencipta satu asap beracun bagi mengusirgajah.c. Parit telah juga digunakan sebagai satu halangan. Sebatang parit perlu menjadisekurang-kurangnya 2m dalam, 2m merentasi di bahagian atas, dan 1.5mmerentasi di pangkal untuk mencegah gajah daripada melintas. Bagaimanapun,usaha tersebut gagal, terutama sekali dalam keadaan basah apabila tanahadalah tidak padat. Gajah menggali tanah dengan kaki hadapan mereka,sebahagiannya memenuhi parit bagi kemudahan menyeberang. FELDA telahberputus-asa menggunakan kaedah ini dalam ladangnya.3. Pengawasana. Skuad peronda mungkin ditubuhkan bagi menjalankan kegiatan pengawasanladang dan perkampungan harian/setiap malam. Unit Perlindungan Hidupan Liaryang berteraskan masyarakat beroperasi dalam subwilayah Lubok Bongor diJeli, sebagai contoh, telah membuktikan pengurangan signifikan pencerobohangajah di ladang hasil dari rondaaan pada setiap malam.4-46

. Satu menara pemerhati dibina atas pokok atau seperti satu struktur, bolehmenyokong peronda skuad dalam mengawasi pencerobohan gajah.Satu kombinasi skuad peronda dan bunyi bising adalah cara paling biasa danberkesan untuk menghalau gajah daripada menceroboh.4. Perlindungan Habitat dan Sumber-MakananSetiap dan mana-mana teknik di atas mestilah digunakan dan digabungkan untukperlindungan habitat gajah dan sumber makanan semula jadi. Haiwan tersebutmesti mempunyai alternatif untuk menyerbu ladang tersebut. Ia juga kritikalsupaya binatang tidak tertumpu kepada bahagian kecil hutan. Dengan kata lain,koridor hidupan liar antara kelompok habitat semulajadi adalah sebahagiankombinasi yang penting.4.10.3 Amalan Pengurusan Terbaik Untuk Konflik Harimau-Manusia (Human-Tiger Conflict-HTC)1. Pertanian ternakan yang lebih baika. Melaksanakan pengurusan ternakan yang sesuai, seperti menyimpan ternakandalam kepungan kandang semasa waktu harimau aktif.b. Penegakan pagar harimau di sekeliling kepungan kandang.c. Mengenalpasti kawasan yang sesuai/selamat untuk kandang ternakan dankawasan ternakan meragut rumput yang mana jauh dari kawasan harimauberlegar.d. BMP (Best Management Practices) untuk pertanian ternakan yang lebih baikboleh dijalankan berdasarkan pada kerja yang telah dilakukan oleh PERHILITANdan WWF.2. Mencipta satu persekitaran kerja lebih selamata. Mereka yang bekerja dalam kebun kelapa sawit, dusun dan ladang getah,berdekatan hutan yang terdedah dengan serangan harimau. Bagaimanapun,sejumlah langkah praktikal boleh diambil bagi mengurangkannya.b. Harimau pakar serang hendap dan cenderung bersikap menyerang jika potensimangsa melihat mereka dulu. Oleh itu, semak tebal dan semak dalam estetkelapa sawit, dusun dan ladang getah harus dihapuskan dengan tujuanmenghalang spesis harimau bersembunyi.c. Pekerja sepatutnya dilengkapi dengan bahan pengusir yang membuat bunyi kuatbila bekerja dalam kawasan ini, dengan tujuan harimau dan babi jantan liaruntuk menakutkan. Ini termasuk mercun, hon udara dan radio. Pekerja wajarmenggunakan bahan pengusir ini apabila mereka memasuki kawasan, sertasecara berkala (setiap 30 minit) untuk memastikan bahawa haiwan sedar akankehadiran manusia yang berterusan di kawasan tersebut.d. Buah kelapa sawit yang gugur ke tanah harus diminimumkan, kerana ini akanmenarik babi jantan liar dan sekaligus juga menarik perhatian harimau untukmasuk ke ladang.4-47

3. Untuk alasan serupa seperti dalam kes gajah, perlindungan habitat semulajadi dansumber makanan adalah penting, dan ini adalah akses mereka melalui koridorhidupan liar. Bagaimanapun, dalam kes pemangsa, ia juga penting untuk melindungispesis populasi mangsa daripada menyusut disebabkan faktor pemburuan. Bagimencukupkan keperluan makanan semulajadi harimau, populasi babi dan rusa mestidikekalkan pada tahap mencukupi untuk keperluan spesis ini. Ini bermaksudmembataskan, atau mungkin mengharamkan sekali, pemburuan babi, rusa dankijang.4. Satu lagi alasan biasa untuk pemangsaan harimau pada ternakan dan manusiaadalah kerana mereka telah dicederakan oleh perangkap atau peluru, dan tidak lagimemburu spesis mangsa alam semulajadi. Oleh itu, pencegahan pemburuan adalahsatu unsur penting dalam mengurangkan HTC.4.10.4 Amalan Pengurusan Terbaik Bagi Konflik Manusia-Hidupan Liar (Umum)1. Pendidikan dan kesedarana. Bahan bercetak, termasuk poster, risalah dan persembahan video adalahberguna untuk menyediakan maklumat untuk komuniti tempatan.b. Program kesedaran, termasuk dialog dengan komuniti tempatan dan aktivitisekolah dengan kerjasama NGOs (iaitu WWF-Malaysia) adalah berguna untukmenubuh dialog dengan komuniti tempatan, dan bagi membantu mereka bagimendapatkan satu pemahaman yang lebih baik tentang situasi dan isu.c. Latihan dan melaksanakan model projek adalah berguna untuk menyediakanpemahaman lebih baik tentang apa yang dikehendaki untuk pelaksanaan BMPs(Best Management Practices) untuk komuniti yang terjejas.2. Insentifa. Membentuk satu skim kewangan sesuai bagi membolehkan komuniti tempatanmelaksanakan pelbagai garis panduan di atas.b. Menguruskan pemuliharaan hidupan liar sebagai satu bahagian pembangunaneko-pelancongan untuk komuniti tempatan di mana manfaat kewangan ituadalah dari kawasan tarikan pelancong.4.11 Garis Panduan Bagi Anti-Pemburuan Untuk Rangkaian CFSObjektif Pelan Induk CFS adalah untuk dibina semula, dikekalkan dan meningkatkanrangkaian paling penting antara baki kawasan penting hutan semulajadi di SemenanjungMalaysia. Rangkaian ekologi - linear dan model „stepping stone‟ (merujuk Bab 2) danstruktur lintasan hidupan liar adalah disarankan di beberapa buah tempat. Koridorseumpama itu dan struktur rentas akan direkabentuk dan didirikan untuk menampungpergerakan hidupan liar merentasi landskap dan halangan buatan (jalan, landasankereta api dan sebagainya).4-48

Satu kebimbangan utama adalah kawasan ini mungkin menjadi tumpuan pergerakanhidupan liar itu. Maka, ia menjadi “tumpuan” untuk pemburuan hidupan liar.Perdagangan haram hidupan liar adalah satu perniagaan yang menguntungkan,terutamanya kerana terdapat permintaan dunia yang tinggi untuk bahagian-bahagianbinatang. Oleh itu, pencerobohan berleluasa di Semenanjung Malaysia; dan bukanhanya dijalankan oleh orang tempatan, malah juga rakyat asing. Jika langkahpencegahan tidak diambil bagi memastikan rangkaian ekologi dalam CFS tidakdigunakan oleh penceroboh, maka CFS akan gagal untuk berkhidmat bagi tujuanmengekalkan jumlah hidupan liar. Malahan, ia juga mungkin menjejaskan hidupan liar.4.11.1 ObjektifObjektif panduan ini menyenarai langkah utama yang perlu diambil bagi memastikanpemburuan haram dan perdagangan hidupan liar dikawal supaya aktiviti seumpamanyatidak menafikan tujuan dan keberkesanan struktur hubungan ekologi dan lintasanhidupan liar berkaitan. Garis panduan ini boleh digunapakai oleh pihak berkuasapengurusan yang berkuasa ke atas rangkaian.4.11.2 Garis Panduana. Peringkat Nasionali. Memastikan tahap kerjasama yang cukup di antara agensi kerajaan utama untukmengurangkan jenayah hidupan liar (termasuk semua aktiviti haram berkaitanpemburuan dan perdagangan dalam hidupan liar). Agensi itu termasuk JabatanPerhutanan Semenanjung Malaysia (Forestry Department of PeninsularMalaysia-FDPM), Jabatan Hidupan Liar dan Taman Negara (PERHILITAN), PihakPengurusan Berkuasa Taman Negeri, Polis Diraja Malaysia, Unit PencegahPenyeludup (UPP) dan Kastam Diraja Malaysia. Kawasan tertentu untukdifokuskan termasuklah perkongsian sumber dan penyelarasan mengenaipenguatkuasaan dan memantau serta memperkemas pangkalan data.ii. Membentuk satu rancangan induk peringkat nasional bagi mengurangkanjenayah hidupan liar. Rancangan ini hendaklah mengandungi sasaran, strategimenyeluruh dan mengenalpasti peranan serta tanggungjawab agensi-agensimasing-masing.iii. Memastikan undang-undang adalah mencukupi untuk mencegah, menghalang,atau dengan tegas mengawal perdagangan hidupan liar (termasukpengangkutannya dan jualan), serta mekanisma itu adalah mantap supayaundang-undang dapat dikuatkuasakan.iv. Memastikan undang-undang adalah mencukupi untuk mencegah, atau dengantegas mengawal, jualan teknologi pemburuan moden; terutama senapang,peluru dan perangkap dawai serta mekanisma itu adalah mantap supayaundang-undang dapat dikuatkuasakan. Khususnya:4-49

(a) Tiada pemberian lesen senapang patah yang baru.(b) Kawalan ketat membeli peluru senapang patah (Ini juga harusdikuatkuasakan untuk ahli-ahli RELA).v. Memastikan mekanisma pentadbiran dan individu terlatih adalah mencukupiuntuk undang-undang anti pemburuan dikuatkuasa secara berkesan.vi. Meminimumkan pembinaan jalan raya atau mana-mana struktur linear dikawasan rangkaian ekologi. Memastikan impak potensi bagi infrastruktur inipada hidupan liar (dan khususnya implikasi aktiviti pemburuan) adalahditaksirkan; dan langkah pengurangan dilaksanakan.vii. Memastikan pemantauan dan mekanisma maklum balas adalah siap diatursupaya strategi anti pemburuan setempat adalah sesuai, realistik dan diketahuimempunyai kesan mengurangkan tekanan pemburuan terhadap kawasanrangkaian.viii. Menggalakkan pendidikan dan program kesedaran pada pemuliharaan hidupanliar dan keperluan mengurangkan pemburuan di semua peringkat: pembuatkeputusan, orang awam, sekolah dan komuniti tempatan.ix. Langkah seharusnya digunakan ke atas meningkatkan tanggungjawab komunitiluar bandar untuk pengurusan hidupan liar.x. Kawasan larangan tambahan dan/pengembangan yang berhampiran dengankawasan larangan yang wujud harus dipertimbangkan supaya hidupan liar dikawasan sumber tertentu selamat („salt licks‟, kawasan makanan khas dansebagainya).xi. Satu kajian lapangan habitat besar-besaran dan tinjauan hidupan liar kawasanrangkaian ekologi diperlukan bagi mengenal pasti kemungkinan ancamanpemburuan, dan menyediakan pengoperasian untuk pemantauan danpenguatkuasaan.xii. Mewujudkan satu talian penting jenayah hidupan liar bagi menggalakkanlaporan orang awam yang munasabah bagi jenayah hidupan liar.b. Peringkat Tempatani. Pihak pengurusan haruslah bekerjasama dengan Jabatan Hidupan Liar danTaman Negara serta agensi lain yang berkaitan untuk membanteras pemburuan.ii. Pegawai harus dilantik dalam bidang kuasa pengurusan dengan tanggungjawabtertentu yang mana mengawasi peristiwa berkaitan pemburuan haram hidupanliar dan perdagangan dan akan mencadangkan tindakan yang sesuai.4-50

iii. Aktiviti pemburuan seharusnya diawasi melalui kajian berkala dan kajiansemula dagangan hidupan liar.iv. Mengawal akses untuk habitat hidupan liar utama (ini mungkin termasukjejambat, jalan pembalakan lama dan laluan lain termasuk ke dalam hutan)melalui pengawasan harian, menempatkan tempat pemeriksaan atau sekatanjalan pada tempat strategik sepanjang jalan raya.v. Di mana haiwan perlu diumpan untuk menggunakan lintasan melalui wujudnya„salt licks‟ tiruan, ini sepatutnya diberi perlindungan dan seboleh mungkin,dihapuskan apabila haiwan tersebut sudah biasa dengan laluan itu.vi. Menguatkuasakan undang-undang pemburuan dan penggunaan teknologipemburuan.vii. Memastikan mekanisma wujud supaya ahli komuniti terlibat dalam pengawasanaktiviti pemburuan.viii. Meningkatkan tanggung jawab komuniti luar bandar untuk pengurusan hidupanliar. Ini harus meliputi:(a) Pelantikan individu berbayar daripada komuniti tersebut, seperti pelantikan“Renjer Hidupan Liar Kehormat” oleh Jabatan Perhutanan Sarawak (1999)atau “Warden Hidupan Liar Kehormat” oleh Jabatan Hidupan Liar Sabah(2002) bagi membantu dalam memberi kesan kepada peruntukan bagihidupan liar masing-masing atau undang-undang pemeliharaan sebagai satutanda pengiktirafan perkhidmatan terhadap hidupan liar dan pemuliharaanhabitat hidupan liar dalam negeri;(b) Pewartaan hak pemburuan eksklusif untuk komuniti khusus dalam hutan diluar kawasan rangkaian ekologi.ix. Mengurangkan permintaan tempatan untuk daging binatang liar denganpenubuhan program untuk menyediakan haiwan tempatan (atau sumber proteinlain untuk keperluan pemakanan luar bandar).x. Menghad atau menghalang penukaran tanah di dalam kawasan rangkaian, dimana memelihara habitat penting untuk hidupan liar dan had akses untukpemburuan.xi. Mewujudkan pendaftaran oleh penduduk tempatan bagi membenarkan aktivitimemburu, dan mekanisma untuk memastikan bahawa orang luar tidak berdaftartidak boleh memburu di tempat tersebut.xii. Pendidikan dan program kesedaran mensasarkan masyarakat tempatan, supayamereka sedar akan masalah pemburuan, potensi penyelesaian dan faedahjangka panjang pemuliharaan hidupan liar.4-51

xiii. Meneroka peluang pelancongan yang berasaskan hidupan liar.xiv. Penguatkuasaan ke atas kesalahan biasa:• Dagangan (berjual beli) daging binatang liar dalam kawasan bandar• Daging binatang liar di restoran• Daging binatang liar di kawasan luar bandar• Dagangan bahagian binatang liar sebagai cenderamata• Dagangan binatang liar sebagai ubat-ubatan• Mempunyai mana-mana bahagian atau terbitan semua spesis dilindungi• Menyimpan haiwan liar (spesis dilindungi sepenuhnya, dilindungi dan tidakdilindungi) sebagai haiwan peliharaan• Memburu spesis haiwan terlindung sepenuhnya dan terlindung• Perdagangan haiwan liar untuk pasaran gelap antarabangsa• Koleksi dan dagangan tumbuh-tumbuhan yang dilindungi• Operasi ladang hidupan liar secara komersil4-52

pelan pelaksanaan

5.0 Pelan PelaksanaanBab ini menyediakan rangka kerja keseluruhan untuk semua aspek pelaksanaan bagirangkaian ekologi yang telah dicadangkan dalam Pelan Induk ini di mana perincian aspekberkaitan penentuan institusi yang diperlukan untuk melaksanakan Pelan Induk,tanggungjawab pelaksanaan pihak berkepentingan yang terlibat, anggaran kos, sumberpembiayaan untuk melaksanakan rangkaian yang dicadangkan dan potensi faedahpendapatan daripada perdagangan karbon dibincangkan.5.1 Rangka Kerja Institusi secara KeseluruhanPelaksanaan rangkaian ekologi memerlukan satu rangka kerja institusi yangmenyeluruh untuk menangani isu-isu berkaitan dasar, pembentukan pelan-pelan,program, peraturan, melaksanakan inisiatif-inisiatif yang telah dikenalpasti,memantau dan mengawasi seperti mentauliahkan penyelidikan, pendidikan,komunikasi dan publisiti termasuk meningkatkan kesedaran. Ini melibatkan pihakberkepentingan di pelbagai peringkat iaitu nasional, negeri dan yang lebih pentingadalah komuniti tempatan.Rangka kerja institusi keseluruhan yang dicadangkan untuk CFS melibatkantanggungjawab di empat peringkat aktiviti terdiri daripada:-i. Aspek dasar,ii. Perancangan,iii. Pelaksanaan daniv. Pemantauan, seperti di Rajah 5.1.5.1.1 Aspek DasarTanggungjawab utama untuk penubuhan rangkaMPFN dan MBN adalah majlismajlisutama dalam menyeliakerja dasar berkaitan rangkaian ekologiseharusnya melibatkan tanggungjawab dua majlisutama secara bersama, iaitu Majlis Perancangan perlaksanaan rangkaianFizikal Negara (MPFN) dan Majlis Biodiversiti ekologi kerana kedua-duanyaNegara (MBN) kerana perkara-perkara berkaitan berurusan secara terus dalamrangkaian ekologi melibatkan kedua-duanya iaitu aktiviti-aktiviti perancanganperancangan spatial dan biodiversiti. Dua majlisberkaitan koridor-koridor yanglain yang dikenalpasti yang boleh membantu dandicadangkanmenyokong majlis utama dalam hal-hal berkaitantanah dan kepentingan Negara adalah Majlis Perhutanan Negara dan Majlis TanahNegara. Institusi seterusnya yang diperlukan ialah apabila pelan yang dicadangkanmemerlukan sokongan perlembagaan untuk pengesahan. Perkara-perkara berkaitanhutan boleh dibangkitkan kepada institusi majlis utama (sekiranya perlu), danperkara ini akan diambilkira oleh pihak kerajaan negeri.5-1

MPFN merumus dan mengkoordinasi aspek fizikal bagi perancangan tanah merentasinegeri-negeri di Semenanjung Malaysia. Berhubung penyimpanan dan pengurusanbiodiversiti dan persekitarannya, MPFN menguruskan pelaksanaan RancanganFizikal Negara (RFN) mengikut cara berikut: 1• Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) diintegrasi dalam perancangan danpengurusan guna tanah dan sumber asli untuk memastikan pembangunanmampan.• `Central Forest Spine‟ (CFS) diwujudkan untuk membentuk tulang belakangkepada jaringan kawasan sensitif alam sekitar (KSAS).• Ekosistem pantai yang sensitif harus dilindungi dan digunakan dengan caramampan.• Pembangunan tanah di kawasan tanah tinggi perlu dikawal ketat dalam usahapenjagaan keselamatan manusia dan kualiti persekitaran.• Semua permukaan dan sumber air bawah tanah yang perlu dijaga dandigunakan secara optimal.MBN pula mengambil langkah secara lebih terperinci berkenaan aspek biodiversitirangkaian ekologi dan akan bertanggungjawab dalam memastikan rangkaiantersebut dilaksanakan sepanjang masa. Di dalam melaksanakan rangkaian di bawahPelan Induk CFS, laporan ini perlu diterima dan diluluskan oleh MPFN melalui JPBD.Dijangkakan suatu arahan dasar dibuat bagi membolehkan MBN untuk mengambilalihtugas rangkaian yang dicadangkan dalam laporan ini. Seterusnya MBN akanberbincang untuk mempertimbangkan cadangan-cadangan dan menentukan pelantindakan serta agensi pelaksana dengan kelulusan ahli-ahli Majlis, khususnya daripihak kerajaan negeri.Oleh yang demikian, penyelarasan kerja dan kerjasama antara kedua-dua agensiharus diwujudkan bagi memastikan kecekapan dan kesinambungan dalam membuatkeputusan di peringkat MPFN akan diambil kira oleh MBN. Untuk itu, adalah pentingbagi JPBD yang juga sekretariat bagi MPFN diberikan tempat sebagai anggota tetapMBN, seperti mana NRE menjadi sekretariat bagi MBN yang diberikan tempatsebagai anggota tetap MPFN.1 Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar (2004), Notes on stakeholders workshop on National BiodiversityPolicy, 7 Mac5-2

Rajah 5.1:Rangka kerja Institusi Keseluruhan untuk Koridor Ekologi5-3

5.1.2 Pembentukan Program dan PerancanganPembentukan pelan dan program akan dilaksana dalam dua peringkat, iaitu PelanInduk Koridor Ekologi keseluruhan dan pelan pelaksanaan terperinci untuk setiaprangkaian ekologi yang telah dikenalpasti dalam Pelan Induk keseluruhan.Tanggungjawab penting untuk penyediaan Pelan Induk secara keseluruhan adalah dibawah JPBD iaitu sebagai agensi perancang yang menjadi secretariat kepada MPFNmanakala pembentukan program perlaksanaan untuk rangkaian ekologi yangdikenalpasti oleh Pelan Induk, termasuk peruntukan akan dikendalikan oleh NRE.Bagi setiap rangkaian yang telah dikenalpasti oleh Pelan Induk, program tindakanyang terperinci perlu disediakan dan ianya harus membentuk satu kerjasama diantara agensi-agensi utama seperti JPBD, Jabatan Perhutanan dan PERHILITAN.5.1.3 Pelaksanaan Pelan dan Programa. Agensi Utama PelaksanaNRE adalah agensi paling sesuai dalam melaksanakan dasar-dasar berkaitanrangkaian ekologi kerana ia terdiri daripada sejumlah majlis-majlis lain sertaagensi-agensi penting yang berkaitan seperti Jabatan Perparitan dan Saliran (JPS),Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia (FD), Jabatan Hidupan Liar dan TamanNegara (PERHILITAN), dan lain-lain agensi. Jabatan Pemuliharaan dan Persekitarandi bawah Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar (NRE) merupakan sekretariatuntuk MBN akan mengetuai jawatankuasa pelaksana dalam jangka masa pendek.Kebanyakan daripada usaha akan melibatkan keperluan untuk mewartakanrangkaian yang dikenalpasti sebagai rezab hidupan liar jenis tertentu, termasuktempat perlindungan hidupan liar. Bagaimanapun, pewartaan rangkaian sepertiyang dinyatakan memerlukan agensi kerajaan negeri seperti Jabatan Perhutanandan Pejabat Tanah dan Galian dan agensi Negeri-Persekutuan iaitu JPBD untukmenjalankan inisiatif sebegitu sebelum peningkatan kemajuan aktiviti dapatdilaksanakan. Bagaimanapun, difahamkan ia adalah sesuatu kebiasaan untukPERHILITAN meningkatkan inisiatif secara langsung dengan kerajaan negeri, jabatanperhutanan negeri, menjadi ahli bagi jawatankuasa negeri berkaitan, menasihatikerajaan negeri berkaitan pelan rancangan tersebut. Inisiatif-inisiatif itu bolehdilaksanakan sama ada oleh agensi negeri mengambil tindakan proaktifnya atauoleh melalui struktur persekutuan yang memulakan usaha melalui majlis-majlisdisebutkan di atas, dan seterusnya NRE mengetuai inisiatif dalam mendapatkanagensi negeri untuk bekerjasama. Hubungan dalaman di antara majlis dan agensipada perlaksanaan berlainan peringkat adalah seperti di Rajah 5.2.5-4

Rajah 5.2:Mekanisma Perlaksanaan di antara Majlis, Agensi Utama dan AgensiSokonganMajlis PerancangFizikal NegaraSecretariat: JPBDAras1Laporan KemajuanMenyampaian KeputusanMajlisBiodiversitiNegara(MBN)Aras 2Aras 3Agensi Bersekutu: NGO-NGO Badan Antarabangsa Institusi Penyelidikan PhilanthropistsSecretariat:Laksana & Pengawasan NREMelaksanaAgensi Utama:NREAgensi-agensisokongan:• JPS• PERHILITAN• Jabatan Perhutanan,JKR• Pejabat Tamah• JPBD• Jabatan Pertanian• Taman NegeriMaklumbalas PelaporanFakta 5.1: NRE sebagai Agensi UtamaNRE akan menjadi agensi utama dalam melaksanakan rangkaian ekologi yang dicadangkan.Peranan Kementerian ini berkait rapat dengan tujuan dan objektif projek ini. Oleh itu,sokongan dan pengesahan Kementerian ini adalah penting untuk kejayaan perlaksanaanprojek. Beberapa majlis-majlis utama berkaitan pemuliharaan sumber semula jadi sepertiMajlis Tanah Negara, Majlis Perhutanan Negara, NBC dan Majlis Mineral Negara termasuk didalam skop Kementerian. Untuk tujuan melaksana rangkaian yang dikenalpasti di bawahCFS, adalah dicadangkan satu bahagian baru ditubuhkan dengan kakitangan utama danmemilih tenaga kerja dari seluruh bahagian/jabatan dalam NRE untuk bekerjasama danberkolaborasi. Bahagian baru ini perlu mantap dari segi pengaruhnya untuk membolehkanpelaksanaannya berjaya dan untuk meyakinkan kerajaan negeri. Bahagian baru tersebutmesti diletakkan di bawah ketua setiausaha Kementerian untuk lebih berkesan.5-5

. Agensi SokonganTerdapat beberapa agensi utama yang akan memberi sokongan dan melaksanakanrangkaian ekologi. Peranan mereka akan ditentukan oleh rangkaian yangdicadangkan berasaskan kes. Agensi-agensi itu adalah:• Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia• Jabatan Hidupan Liar dan Taman Negara (PERHILITAN)• Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS)• Kementerian Kerja Raya melalui Jabatan Kerja Raya (JKR)• Pejabat Tanah dan Galian• Jabatan Perancangan Bandar dan Desa (JPBD)• Jabatan Pertanianc. PerkongsianPerkongsian pintar dengan pihak agensi luar kerajaan perlu ditubuhkan terutamaantara agensi utama dan pertubuhan bukan kerajaan, badan antarabangsa, institusipenyelidikan dan penaung („philanthropist‟). Kepelbagaian penglibatan pihak-pihakyang disenaraikan di atas boleh mewujudkan perkara-perkara seperti berikut:• Bantuan teknikal dan geran khusus untuk pemuliharaan biodiversiti• Memulakan kesedaran dan program pendidikan• Meneraju perlindungan hidupan liar• Kemungkinan menjadi ahli aktif dalam dana amanah (authonomous) yangdicadang untuk ditubuhkan di bawah Pelan Induk CFS, yang akan menekankankepada perkongsian amanah awam-swasta• Menaiktaraf sebahagian koridor di bawah pelan induk CFS untuk pemantauandan penyelidikan.5.1.4 PemantauanPemantauan dan pengawasan koridor adalah penting untuk mencegah aktivitipemburuan haram, hidupan liar dan pencerobohan. Agensi pengawalan untukkoridor tersebut sepatutnya bertanggungjawab ke atas hal tersebut. Ianyamembabitkan penglibatan PERHILITAN, atau Jabatan Perhutanan atau PerbadananTaman-taman Negeri. Pendidikan, penyelidikan dan publisiti adalah sama pentingdalam meraih sokongan orang ramai untuk program-program yang dianjurkan.Agensi-agensi utama yang berkaitan termasuklah NRE, JPBD, PERHILITAN,Perbadanan Taman-taman Negeri dan NGO dan bajet tahunan perlu diperuntukkanberasaskan program yang berterusan dan bukan bajet untuk satu programperlaksanaan sahaja. Kejayaan projek ini adalah dalam menyambung rangkaianpulau-pulau hutan yang dikenalpasti di semenanjung, dan memastikan pergerakanspesis dalam taburan agihan serta berkemungkinan mengurangkan kepupusanspesis. Siri pelaksanaan dan mekanisme pembiayaan kewangan secara terperinciseperti di atas akan memerlukan satu penetapan tindakan bukan sahaja bagiperlaksanaannya tetapi juga untuk menguatkuasakan dan mengukuhkan hutanhutanterlindung terutama terhadap aktiviti pemburuan, menangkap hidupan liar5-6

dan aktiviti-aktiviti pencerobohan kediaman dan pembangunan pertanian dalamkawasan hutan yang telah dikenalpasti.Penguatkuatkuasaan pelaksanaan pelan-pelan itu akan memerlukan satu usahabersepadu NRE sebagai perlaksana utama yang akan bertindak seperti satu badanperundingan untuk menjana, data holistik berkaitan isu-isu biodiversiti danperkara-perkara yang penting. Peranannya sebagai sekretariat MBN akan menjadisangat penting untuk memastikan MBN dapat mendorong dan merancangpelaksanaan, terutama apabila terdapat tarikan dalam rancangan itu yangmemerlukan penglibatan semua pihak, terutama dengan kerajaan negeri dan agensiperlaksana sokongan yang lain. Pewartaan akan menjadi langkah utama dalammemastikan kejayaan pelaksanaan dasar berkaitan rangkaian. Pewartaan danrundingan aktiviti dalam melaksanakan proses dengan semua agensi terlibat mestidijalankan secara berterusan. Satu bentuk sistem maklum balas mesti diadakansupaya kesemua agensi-agensi perlaksana melaporkan kemajuan mereka kepadaNRE. Sepatutnya, jika sistem maklum balas dan rundingan gagal, adakan satukeperluan untuk memanggil mesyuarat MBN sekurang-kurangnya dua atau tiga kalisetahun berbanding sekali setahun seperti yang dipraktikkan ketika ini. Terdapatsatu keperluan juga untuk membentuk Technical Working Committees dengan NREselaku pengerusi dan dianggotai agensi-agensi lain serta JPBD dan JKR, termasukagensi negeri untuk tujuan memudahkan perlaksanaan program. Jawatankuasa iniwajar kerap berjumpa berulang kali, berbanding perjumpaan MBN.Aktiviti-aktiviti penguatkuasaan harus ditumpukan kepada perkara utama iaitumemastikan bahawa kedua-dua tumbuhan hijau dalam rangkaian yang dicadangkanserta pergerakan habitat berkembang tanpa sebarang halangan. Dalammenguatkuasakan perkara ini, kedua-dua Jabatan Perhutanan Negeri danPersekutuan serta PERHILITAN perlu bekerjasama antara satu sama lain dalammelindungi dan mempertingkatkan pergerakan hidupan liar merentasi rangkaianitu, sekali lagi NRE menjadi agensi penyelaras. PERHILITAN perlu memberiperhatian lebih besar bagi memastikan pergerakan hidupan liar sekitar rangkaianitu tidak menjadi mangsa ketamakan manusia, terutama sekali dalam kawasan dimana rangkaian itu amat menarik perhatian pemburu-pemburu dan penceroboh.Penguatkuasaan tegas undang-undang sedia ada adalah penting dalam memastikanhabitat hidupan liar dan pergerakan mereka adalah dilindungi. Jabatan mungkinperlu memeriksa keperluan untuk meningkatkan tenaga kerjanya untuk tujuan ini.Adalah perlu bagi PERHILITAN dalam menyediakan personel penguatkuasaan didalam taman hutan yang berada di bawah naungan kerajaan negeri. Inimemerlukan sama ada agensi kerajaan itu melaksanakan Akta PerhutananPersekutuan dalam mewartakan taman mereka sebagai Taman Negara, namunberkemungkinan langkah drastik ini menerima bantahan daripada agensi kerajaan.Alternatifnya, kerajaan pusat mungkin mahu perlaksanaan penguatkuasaandipanjangkan kepada pegawai PERHILITAN untuk melindungi hidupan liar dalamtaman negeri. Ini akan memerlukan satu pemahaman jelas berkaitan peranan danbidang kuasa kedua-dua pihak bagi mengelakkan pergeseran, syak wasangka dansalah faham bahawa kerajaan pusat cuba menghakis peranan agensi negeri danmengambil alih tanggungjawab kerajaan negeri.5-7

Langkah utama penguatkuasaan adalah bagi memastikan keputusan CFS samaseperti MBN dan MPFN dilaksanakan dalam kedua-dua Rancangan Struktur danancangan Tempatan bagi menggambarkan KSAS. Peranan RFN dan MPFN adalahamat penting untuk menterjemah perkara ini dalam bentuk pelaksanaan. Dalammemastikan keputusan diterjemah kepada tindakan dalam rancangan struktur danrancangan tempatan, JPBD berperanan penting dalam menjana, mengemaskini danmengurus data penggunaan tanah merentasi rangkaian ekologi. Terdapat satukeperluan untuk memastikan bahawa JPBD diwakili dalam MBN dan cekap dalamperlaksanaan keputusan.Penguatkuasaan juga boleh diamalkan dengan cara mendidik orang awam,terutama penduduk dan orang ramai untuk menggunakan lintasan jalan yangdigunakan oleh hidupan liar. Pendidikan dijangka dapat mengurangkan keperluanuntuk menghukum pesalah yang lalai. Terdapat banyak cara melakukannya. Initermasuk (i) ceramah awam di perkampungan sepanjang atau sekitar rangkaian, (ii)publisiti melalui media cetak dan elektronik, (iii) menyediakan papan tanda danmaklumat sepanjang laluan kawasan hidupan liar bagi mengurangkan ataumengelak kemalangan maut hidupan liar pada jalan dan (iv) mendapatkanpertubuhan bukan kerajaan untuk menganjurkan inisiatif bersama agensi danpenduduk sepanjang rangkaian tersebut.Jadual 5.1 meringkaskan tanggungjawab dan fungsi utama dari aspek polisi,menjurus kepada penyelidikan dan kempen publisiti untuk koridor ekologi.Jadual 5.1:Fungsi Tanggungjawab Utama untuk Rangkaian EkologiTanggungjawabAgensiMembina Dasar Rangka kerjaKeseluruhan untuk Rangkaian EkologiPersiapan Pelan dan Program1. Rumusan Program dan Garis PanduanDasar2. Penyediaan Pelan Induk keseluruhan3. Penyediaan Pelan Pengurusan untukRangkaian Ekologi1. Majlis Bioteknologi Negara (MBN)2. Majlis Perancangan Fizikal Negara(MPFN)1. NRE2. JPBD dengan kerjasama agensiutama pemuliharaan seperti JabatanPerhutanan, PERHILITAN dan NGO3. PERHILITAN, Jabatan Perhutanan,JPBD dan NGOsAgensi Perlaksanaan Rangkaian Ekologi 1. Jabatan Perhutanan, PERHILITAN,Perbadanan Taman Negeri, JKR, JPSRumusan PeraturanPemantauan dan PengawasanPendidikan, Penyelidikan dan Publisiti1. PERHILITAN2. Jabatan Perhutanan3. Perbadanan Taman Negara1. PERHILITAN2. Jabatan Perhutanan3. Perbadanan Taman Negara1. NRE, JPBD, PERHILITAN, PerbadananTaman Negara, NGO5-8

5.2 Strategi Pelaksanaan Rangkaian Ekologi dan Tanggungjawab5.2.1 Prinsip PerlaksanaanMengikut objektif Rancangan Fizikal Negara untuk CFS Semenanjung Malaysia,rangkaian dalam CFS dikategori berdasarkan rangkaian utama dan sekunder yangmewakili kedudukan kepentingan perlaksanaan rangkaian tertentu.Bagi memudahkan kewajaran perlaksanaan program, prinsip-prinsip berikutmenjadi panduan membentuk latar belakang dalam menentukan pelaksanaanmekanisma untuk rangkaian ekologi CFS:-Prinsip 1 : Melindungi hutan dan hidupan liar sedia ada.Prinsip 2 : Memudahkan pergerakan hidupan liar.Prinsip 3 : Memperkaya dan memantau pemuliharaan hutan dan hidupan liar.Prinsip 4 : Pembiayaan mampan dan berterusan untuk memudahkan CFS.Strategi pelaksanaan bagaimanapun berbeza di antara rangkaian utama danrangkaian sekunder. Untuk rangkaian utama, di mana ia penting untuk menubuhdan/atau mengekalkan sambungan melalui penubuhan koridor linear, pelaksanaanmengikut prinsip dalam mendapatkan rangkaian mematuhi:i. Penubuhan koridor sebagai hutan terlindung dengan mewartakan tanah sebagaiRezab hidupan liar Kekal (di bawah seksyen 10 Akta Perhutanan Negara sebagaiHutan Perlindungan untuk Hidupan Liar);ii. Pengambilan tanah persendirian oleh kerajaan negeri dan menyimpannyasebagai Hutan Perlindungan untuk Hidupan Liar; daniii. Mengintegrasi jalan (dan laluan keretapi) dalam koridor dengan menyediakaninfrastruktur untuk membolehkan lintasan hidupan liar seperti jejambat,lintasan bawah, terowong dan sebagainya.Untuk rangkaian sekunder, di mana ia kurang penting atau boleh laksana untukmenubuh dan/atau mengekalkan sambungan, prinsip-prinsip pelaksanaan adalah:-i. Melindungi pulau hutan terpencil (hutan tanah negeri) dengan mewartakansebagai Rezab Hidupan Liar Kekal di bawah Akta Hutan Negara;ii. Menubuhkan rangkaian ekologi di sepanjang sungai termasuk:-• mewartakan sungai di bawah Kanun Tanah Negara• menggalakkan pemilik swasta untuk memperuntukkan koridorriparian/habitat selepas rizab sungai melalui tanggungjawab sosialkorporat; daniii. Mengintegrasi jalan dan laluan keretapi dalam koridor dengan menyediakaninfrastruktur yang perlu untuk membolehkan lintasan hidupan liar sepertijejambat, lintasan bawah, terowong, dan sebagainya.5-9

5.2.2 Tanggungjawab untuk PelaksanaanMengikut rangka kerja institusi keseluruhan (Rajah 5.1), tanggungjawabpelaksanaan teras rangkaian ekologi yang dikenalpasti terletak pada NRE sebagaiagensi utama keseluruhan, kedua-dua pada peringkat perancangan dan peringkatpelaksanaan sebenar. Agensi-agensi lain akan bertanggungjawab bergantungkepada pelaksanaan inisiatif-inisiatif untuk rangkaian khusus di mana ia akanmendahului peringkat ketiga (selepas Majlis di peringkat pertama dan NRE diperingkat kedua).Dalam peringkat ketiga pelaksanaan, agensi-agensi utama adalah kerajaan negeri(terutama sekali dalam kes yang melibatkan perwartaan dan pemeliharaan hutanhutankepunyaan negeri-negeri, pengambilan balik tanah); JKR (contohnyamelibatkan infrastruktur awam seperti jalan dan lebuhraya); JPS (dalam semuakawasan riparian); PERHILITAN (dalam aspek melibatkan hidupan liar danpenguatkuasaannya); dan Jabatan Perhutanan (dalam penghutanan semula). Diperingkat ketiga, sesuatu agensi boleh mengambil peranan utama, agensi lain bolehmemainkan peranan sekunder dan tidak perlu persaingan antara agensi ini.Strategi pelaksanaan terperinci untuk rangkaian utama dan sekunder yangdikenalpasti diterangkan dalam Jadual 5.2. Bagaimanapun, untuk memulakanprogram pelaksanaan rangkaian yang dicadangkan, adalah penting bagi perkaraberikut dilaksana sementara pelaksanaan sebenar setiap rangkaian itudikenalpasti:-i. MPFN dan MBN menerima Pelan Induk CFS;ii. Semua rezab hidupan yang dikenalpasti membentuk kompleks hutankeseluruhan di mana rangkaian dicadangkan untuk dikekalkan;iii. MPFN memperkenalkan dasar menyeluruh untuk mengarahkan kerajaan negerimemberhentikan pertukaran kesemua tanah hutan negeri kepada penggunaantanah yang lain) (walaupun keberkesanan dasar ini belum lagi diuji); daniv. NRE memulakan tindakan selanjutnya termasuk rundingan dan perbincanganbersama Kerajaan Negeri.5-10

Strategi Pelaksanaan untuk Rangkaian Utama dan Sekunder Bagi CFS1 dan CFS2Jadual 5.2: Strategi Pelaksanaan untuk Rangkaian Utama dan Sekunder CFS1BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMAPL1MENGHUBUNG HS SUNGAI YU-HS TANUM-TAMAN NEGARA1. Warta HS Tanum dalam kawasan`core‟ sebagai hutan perlindungan dibawah Seksyen 10 Akta PerhutananKebangsaan (NFA).2. Mewartakan semua hutan negeridalam kawasan „core‟ sebagai hutanperlindungan di bawah Seksyen 10NFA dan hutan tanah negeri dalamkawasan `buffer‟ sebagai hutansimpan di bawah NFA.3. Mewartakan tanah hutan negeridalam kawasan `core‟ sebagai hutanperlindungan di bawah Seksyen 10NFA dan tanah penampan sebagaihutan simpan di bawah NFA.4. Strategi jangka panjang: Melebarkansempadan Taman Negara Pahanguntuk memasukkan kawasan `core‟.i) MMKN i) JabatanPerhutananNegerii) MMKN i) JabatanPerhutananNegerii) MMKN i) JabatanPerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNi) Sedia kertasMMKNi) MMKN i) PERHILITAN i) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasaniii) Pinda EnakmenTaman Negara(Pahang)i) Kehilangan sumberkewangan melaluipembalakani) Kehilangan sumberkewangan daripemberian tanahuntuk tujuanpertaniani) Kehilangan sumberkewangan daripemberian tanahuntuk tujuanpertaniani) Kehilangan sumberkewangan tanahkepada negeri5-11

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAAN5. Mewujudkan 50 meter rizab `riparian‟di sepanjang Sg. Temau, Sg. Tanumdan Sg. Yu.6. Membina laluan binatang di km 1.3(laluan atas) dan di km 3 (viaduct)dari jambatan Sg. Yu. Elakkanpembesaran jalan dalam kawasanrangkaian.7. Pembangunan infrastruktur: meletaktanda jalan dan kawalan had laju dijalan raya.Mengawal pelebaran jalan dalamkawasan koridor8. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Syarikat perladangan dalamkawasan rangkaian mempraktisamalan pertanian mampan(RSPO) dan perlu mendapatpersijilan dan mengadakankoridor hidupan liar.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANi) PTG i) JPSii) PERHILITANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Ukur kawasanterlibati) PERHILITAN i) JKR i) Sedia pelanterperinci(kejuruteraan,landskap danperhutanan)i) JKR i) PERHILITANii) Pihak BerkuasaTempatani) JKR i) Pihak BerkuasaTempatani) Felda ChegarPerahii) FELCRA Sg.TanumFAKTOR RISIKO UTAMAi) Kos tinggiii) Spesis tertentuseperti harimau dangajah mungkin tidakmenggunakannyai) Sedia tender i) Masa perjalananlebih panjangi) Kaji semulapelebaran jalandan programnaik taraflebuhrayai) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Perkhidmatan jalanlebih rendahi) Langkah masakinitidak bolehdikuatkuasakan5-12

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMAMemantau program laluanhidupan liar.Pembekuan segera ke ataspemberian tanah danpembangunan dalam kawasanrangkaian dan lesen mendudukisementara (TOL) tidakdiperbaharui.i) PERHILITAN i) WWF/MNS i) Buatpenyelidikandan dapatkandata tentanghabitat hidupanliari) MMKN i) PTG i) Sedia kertasMMKNi) Hidupan liar tidakguna koridori) Kehilangan sumbertanahii) Bantahan penduduktempatanKoridor hidupan liar dipromosisebagai destinasi ekopelancongan di Taman Negara.i) PERHILITAN i) Pelancongannegerii) Sedia bahanpublisiti danpromosiii) Bina kemudahanekopelancongani) Hidupan liar sensitifkepada persekitaranmanusiaPL2MENGHUBUNGKAN HS BELUM-HS ROYAL BELUM-HS TEMENGGOR1. Melebar HS Belum untuk memasukkanHS Royal Belum dan warta sebagaihutan perlindungan.i) MMKN i). PerbadananTaman NegeriRoyal Belumi) Sedia kertasMMKNi) Kehilangan sumberpembalakan2. Melebar HS Gerik dan warta hutannegeri dan `scrub‟ sebagai hutanperlindungan.i) MMKN i) JabatanPerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNi) Kehilangan sumberpembalakan5-13

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAAN3. Membina laluan hidupan liar`viaduct‟ atau `overpass‟.4. Pembangunan infrastruktur: letakpapan tanda dan kawalan had laju.5. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Elakkan meluaskan lagi kawasanpertanian di sepanjang lebuhrayasupaya faedah eko-pelancongandan konservasi.Wujudkan `checkpoints‟ dibeberapa tempat di lebuhrayauntuk mengelakan pemburuan.Pemantauan jangka panjanguntuk kenalpasti laluan gajah.Wujudkan kawasan tinjauhidupan liar dan kemudahanpelancongan di tempat yangsesuai.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) PERHILITAN i) JKR i) Sedia pelanterperinci(Kejuruteraan,Landskap danPerhutanan)FAKTOR RISIKO UTAMAi) Kos tinggiii) Spesis tertentuseperti harimau dangajah mungkin tidakmenggunakannyai) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamai) MMKN i) PTG i) Sedia kertasMMKNi) PERHILITAN i) JabatanPengangkutanJalani) PERHILITANberkerjasamadengan JPJi) PERHILITAN i) WWF i) Wujud programpemantauan danbajetii) `Partnership‟dengan agensikorporati) PERHILITAN i) WWF/Korporati) Sedia pelanterperincii) Bantahan daripenduduk tempatandan agensi negeriii) Kehilangan sumbertanahi) Kosii) Pemburu elak`checkpoints‟i) Bukan keutamaandengan agensi pusat(EPU,Perbendaharaan)i) Hidupan liar tidakada di tempat tinjau5-14

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPPL3STRATEGI PELAKSANAANMempromosi rangkaian inisebagai `Jumbo Trail‟ selarasdengan Pelan Induk Nasional EkoPelancongan.MENGHUBUNGKAN HS LOJING-HS SG. BROK1. Mewartakan hutan tanah negerisebagai hutan simpan.2. Warta tanah kerajaan di bawahgunatanah `scrub‟ sebagai hutansimpan.3. Pembangunan infrastruktur:meletakan tanda jalan dan kawalanhad laju.4. Mewujudkan rizab riparian disepanjang sungai dalam koridor.5. Kawalan pengurusan gunatanah:Rangkaian ekologi dipromosi sebagaieko-pelancongan untuk Lojing.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANi) PERHILITAN i) PelanconganMalaysiai) MMKN i) PerhutananNegerii) MMKN i) PerhutananNegeriTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Sedia publisitidan bahanpromosiii) Bina kemudahanekopelancongani) Sedia kertasMMKNii) Ukur tanahkawasan terlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Hidupan liar sensitifdengan persekitaranmanusiai) Kehilangan sumberpembalakani) Kehilangan sumberpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamai) PTG i) PERHILITANii) JPSi) PERHILITAN i) PelanconganNegeriii) PelanconganMalaysiai) Ukur kawasanterlibati) Sedia bahanpublisiti danpromosiii) Bina kemudahanekopelancongani) Bantahan daripenduduk tempatani) Hidupan sensitifdengan persekitaranmanusia5-15

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMAPL4MENGHUBUNGKAN HS PADANG CHONG-SG. KUAK-HS BELUKAR SEMANG1. Mewartakan hutan tanah negerisebagai hutan simpan.2. Mewujudkan rizab riparian disepanjang sungai dalam koridor.3. Menjalankan menghutankan semula. i) PerhutananNegeri4. Pembangunan infrastruktur:meletakan papan tanda jalan dankawalan had laju.5. Kawalan Pengurusan Tanah:Petempatan manusia: tidak adapeluasan petempatan dalamkawasan koridorTanah pertanian: ladang getahmengikut amalan pertanianmampan (SAP).Tidak ada perluasan aktivitipertanian.i) MMKN i) PerhutananNegerii) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Kem.Perladangandan Komonitii) JKR i) PERHILITANNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Ukur kawasanterlibati) Sedia pelanperhutanani) PBT i) JPBD i) Pinda RancanganTempatani) Kem.Perladangandan Komonitii) PTG i) JabatanPertaniani) RISDA i) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Kehilangan sumberpembalakani) Bantahan penduduktempatani) Pilihan spesis pokoki) Sedia tender i) Masa perjalananlamai) Kaji semulapemberian tanahpertanian dikawasan inii) Bantahan penduduktempatani) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan penduduktempatan5-16

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMAPL5PL6MENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HS GUNUNG INAS (BINTANG HIJAU)1. Meluaskan HS Ulu Muda danmewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan.2. Meluaskan HS Gunung Inas danmewartakan hutan negeri sebagaihutan perlindungan.3. Pembangunan infrastruktur:meletakan papan tanda jalan dankawalan had laju.4. Kawalan Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian mengamal amalanpertanian mampan ladang getahmengikut garis panduan SAP.i) MMKN i) PerhutananNegerii) MMKN i) PerhutananNegerii) JKR i) PERHILITANNegerii) KementerianPerladanganMENGHUBUNGKAN HS ULU JELAI-HS HULU LEMOI-HS BUKIT BUJANG-HS BUKIT JERUT1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan.2. Penghutanan semula kawasan yangtelah lapang.i) MMKN i) PerhutananNegerii) PerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNi) Sedia kertasMMKNi) Bantahan penduduktempatani) Kehilangan sumberpembalakani) Sedia tender i) Lama masaperjalanani) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) FRIM i) Sedia pelanperhutanani) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Kehilangan sumberpembalakani) Spesis pokok pilihan3. Wujud rizab riparian di sepanjangsungai dalam koridor.i) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Ukur kawasanterlibati) Bantahan penduduktempatan5-17

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPPL7STRATEGI PELAKSANAAN4. Pembangunan infrastruktur:meletakan papan tanda jalan dankawalan had laju.5. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Mengawal tukar syarat tanahsepanjang jalan dalam rangkaianekologi.6. Meningkatkan kawalan danpenguatkuasaan di sekitar viaductbagi mengelakkan pemburuan.7. Tanah pertanian: ladang getahmengikut garis panduan pertanianmampan (SAP).AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMAi) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamai) PTG i) PBT i) PindaRancanganTempatani) PERHILITAN i) PBTii) NGOi) Kem.PerladanganMENGHUBUNGKAN TAMAN NEGARA-HS LEBIR-HS TEMBAT (GREATER TAMAN NEGARA)1. Mewartakan HS Lebir sebagai hutanperlindungan.2. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan.3. Pembangunan infrastruktur: meletakpapan tanda jalan dan kawalan hadlaju di jalan raya.i) PerhutananNegerii) MMKN i) PerhutananNegerii) Sedia bajetmencukupii) Kempen publisitii) Inisiatif CSRi) PERHILITAN i) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Kehilangan sumbertanahi) Hidupan liar sensitifkepada persekitaranmanusiaii) Langkah sedia adatidak boleh kuatkuasai) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lama5-18

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPPL8STRATEGI PELAKSANAAN4. Aktiviti pembangunan perlu dielakkandi sepanjang hutan `dry land‟ diantara persisiran Tasik Kenyir dan disepanjang sempadan negeriKelantan.5. Ladang kelapa sawit dan getah perlumengikuti garis panduan amalanpertanian mampan (SAP).6. Mempromosi kawasan Taman NegaraKuala Koh dan Tasik Kenyir sebagaidestinasi eko-pelancongan.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANi) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) Kem.Perladangani) PERHILITAN i) PelanconganNegeriTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Sedia kertasMMKNi) NRE i) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Sedia bahanpublisiti danpromosiii) Sediakemudahan ekopelanconganMENGHUBUNG HS KENDERONG (BINTANG HIJAU)-HS BINTANG HIJAU (HULU PERAK)-HS BELUKAR SEMANG1. Mewartakan hutan negeri sepanjangjalan dan `viaduct‟ sebagai hutansimpan.2. Menghutankan kawasan sekeliling`viaduct‟.3. Wujud rizab `riparian‟ di sepanjangSg. Rui.i) MMKN i) PerhutananNegerii) Perhutanan i) NGONegeri ii) KorporatMalaysiai) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia pelanperhutanani) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Kehilangan hasiltanahi) Lengkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Hidupan liar sensitifkepada persekitaranmanusiai) Kehilangan hasilpembalakani) Spesis pokok terpilihi) Bantahan penduduktempatan5-19

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPPL9STRATEGI PELAKSANAAN4. Kawalan Pengurusan Guna Tanah:Memantau dan penguatkuasaansekitar kawasan `viaduct‟.5. Wujud `artificial salt licks‟ tiruandan menghutankan kawasansekitarnya.6. Pembangunan infrastruktur:meletakkan tanda jalan dan kawalanhad laju.7. Sistem pengurusan taman diperbaikimelalui pembangunan sumbermanusia.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAi) PERHILITAN i) NGOii) PBTAGENSI/JABATANSOKONGANi) PERHILITAN i) PerhutananNegeriii) NGOTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Programpublisitii) Sedia bajet yangmencukupiFAKTOR RISIKO UTAMAi) Hidupan liar sensitifpada persekitaranmanusiai) Terdedah kepadapemburuani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamai) JabatanPerhutananNegerii) NGO i) Sedia programpembangunansumber manusiaMENGHUBUNGKAN HS BINTANG HIJAU LARUT MATANG-HS BINTANG HIJAU KUALA KANGSAR1. Penghutanan semula tanah lapang i) PerhutananNegeri2. Mewartakan rangkaian ekologisebagai hutan simpan.3. Mewartakan hutan tanah negeri disepanjang jalan sebagai hutansimpan.4. Pembangunan infrastruktur:meletakkan papan tanda jalan dankawalan had laju.i) Penduduktempatani) MMKN i) PerhutananNegerii) MMKN i) PerhutananNegerii) Sedia pelanperhutananii) Sedia kertasMMKNi) Sedia kertasMMKNi) Ukur kawasanterlibati) Kos operasibertambahi) Spesis pokokterpilihi) Kehilangan hasilpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lama5-20

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPPL 10STRATEGI PELAKSANAAN5. Mewujudkan rizab `riparian‟ disepanjang sungai dalam koridor.6. Kawalan Pengurusan Gunatanah:memindahkan ladang rusa.MENGHUBUNGKAN HS BUKIT LARUT – HS BUBU1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewujudkan rizab riparian disepanjang sungai3. Pembangunan infrastruktur:meletakkan tanda jalan dan kawalanhad laju.4. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah:Tanah Pertanian perlu mengikutGaris Panduan Pertanian MampanTidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanianAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANi) PTG i) PERHILITANii) JPSi) JabatanPerkhidmatanVerterinari) MMKN i) PerhutananNegerii) PTG i) PERHILITANii) JPSTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Ukur kawasanterlibati) PTG i) Sedia pelanperpindahani) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Bantahan daripenduduk tempatani) Kos bertambahi) Kehilangan hasilpembalakani) Bantahan penduduktempatani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamai) KementerianPerladangani) PTG i) JabatanPertaniani) Kempen publisitiii) Inisiatifi) Kaji semulapemberian tanahpertanian dikawasan inii) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan penduduktempatan5-21

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMAPL 11MENGHUBUNGKAN HS JERANGAU – HS JERANGAU1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mengekalkan hutan simpan sediadadan menjalankan penanaman semulahutan3. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah:Tidak dibenarkan perluasanpertanianTidak dibenarkan peluasanpetempatan manusiai) MMKN i) PerhutananNegerii) PerhutananNegerii) Penduduktempatani) PTG i) JabatanPertaniani) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasani) Sedia pelanperhutanani) Kaji semulapemberian tanahpertanian dikawasan inii) PBT i) JPBD i) PindaRancanganTempatani) Kehilangan hasilpembalakani) Spesis pokok terpilihi) Bantahan penduduktempatani) Bantahan penduduktempatan5-22

2) Rangkaian Sekunder (SL)BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMASL1MENGHUBUNG HS LEBIR-HS RELAI-HS ULU TEMIANG-HS SERASA-HS JENTIANG-HS GUNUNG STONG1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah „scrub‟ sebagaihutan simpan dalam koridori) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakan3. Mewartakan Gua Ikan (batu kapur)sebagai sebahagian dari HS Serasa.4. Mewujudkan rizab riparian disepanjang sungai dalam koridor5. Pembangunan Infrastruktur denganmenyediakan papan tanda jalan danperangkap had laju6. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah: Tanah Pertanian: Ladang getahperlu mengikut Garis PanduanPertanian Mampani) MMKN i) PerhutananNegerii) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Ukur kawasanterlibati) Ukur kawasanterlibati) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamai) Kem.Perladangani) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasa5-23

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMA Penempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasansedia ada di sepanjang koridori) PTG i) JPBDii) PBTi) PindaRancanganTempatani) Bantahan daripenduduk tempatan7. Membangunkan Gua Ikan sebagaitarikan eko-pelancongan.i) PERHILITAN i) PelanconganNegerii) Sedia bahanpromosi danpublisitii) Hidupan liar sensitifpada persekitaranmanusiaSL2MENGHUBUNG HS KRAU-HS SOM-HS YONG-HS BENCHAH-HS KERAMBIT-HS GUNUNG BENON1. Mewartakan hutan negeri sebgaihutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah „scrub‟ sebagaisebahagian hutan simpan dalamkoridor3. Mewartakan koridor yang dikenalpastisebagai sebahagian Rezab HidupanLiar Krau4. Mewujudkan rezab riparian disepanjang Sg. Som; Sg. Kenong, Sg.Darah, Sg. Ceka (Kuala Som ke KualaRengat). Rezab riparian perlumempunyai kelebaran minima 50m dikedua-dua belah sungaii) MMKN i) PerhutananNegerii) MMKN i) PerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) MMKN i) PERHILITAN i) Sedia kertaskerja untukmenterii) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Ukur kawasanterlibati) Kehilangan sumberpembalakani) Kehilangan sumberpembalakani) Kerajaan negeri tidakbersetuju dengancadangani) Bantahan dari pemiliktanah5-24

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMA5. Pembangunan Infrastruktur: Membina laluan untuk binatangkecil di sepanjang jalan Tidak membenarkan pelebaranjalan dalam koridori) JKR i) PERHILITAN i) Sedia pelanterperinci(kejuruteraan,landskap,perhutanan)i) JKR i) PBT i) Kaji semulacadanganpelebaran jalani) Vandalismi) Perkhidmatan jalanyang lebih rendah Meletakkan papan tanda jalan danperangkap lajui) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalanan lebihlama6. Pengurusan Hutan: Penanaman semula danmemperbanyakkan pokok di atasrezab riparian. Tidak dibenarkan nyahwarta keatas HS Som, HS Hulu Mas, HSBukit Taching, HS JerantutTambahan, HS Kerambit, dan HSKrau.i) FRIM i) PERHILITANii) KorporatMalaysiaiii) NGOi) MMKN i) PerhutananNegerii) Sedia bajetmencukupii) Elakpembangunanterlalu dekatdengan hutani) Spesis pokok terpilih7. Pengurusan Guna Tanah :5-25

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSL3STRATEGI PELAKSANAAN Tanah Pertanian: Ladang getahperlu mengikut garis panduanpertanian mampan Petempatan Manusia:Memperkenalkan pengurusan zonkhas untuk mengurangkan konflikmanusia – hidupan liar Eko-pelancongan: Mempromosikankoridor hidupan liar sebagaitarikan kepada Taman Negara(Jerantut) dan Taman KenongRimba (Taman Negeri Pahang).Bina menara tinjau.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) MP&C i) RISDA i) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) PBT i) PERHILITANii) NGOi) PERHILITAN i) PBTii) PelanconganNegeriMENGHUBUNGKAN HS BINTANG HIJAU (HULU PERAK)-HS PAPULUT-HS PIAH1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dan tasik di dalamkoridor3. Pembangunan Infrastruktur :Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju4. Pengurusan Guna Tanah :i) MMKN i) PerhutananNegerii) Sedia pelanterperincii) Sedia bahanpromosi danpublisitiii) Bina kemudahanpelancongani) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) PTG i) PERHILITAN i) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Hidupan liar sensitifpada persekitaranmanusiai) Kehilangan sumberpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalanan lebihlama5-26

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSL4STRATEGI PELAKSANAAN Ladang getah mengikut garispanduan pertanian mampan Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian di dalam kawasankoridor Petempatan manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan di dalam kawasankoridorAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANi) MP&C i) RISDAii) Ladang getahi) MP&C i) RISDAii) Ladang getahi) PTG i) JabatanPertanianTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Pinda RancanganTempatanMENGHUBUNGKAN HS JERANGAU-HS PASIR RAJA BARAT-HS BESUL TAMBAHAN-HS BESUL-HS BUKIT BAUK1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dalam koridor3. Pengurusan Hutan: Memulihara„wetlands‟4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju5. Pengurusan Guna Tanah:i) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) PTG i) PERHILITAN i) Ukur kawasanterlibati) PTG i) JPBDii) PBTi) Sedia pelanterperinciFAKTOR RISIKO UTAMAi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatani) Kehilangan hasilpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamaTanah Pertanian:5-27

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSL5STRATEGI PELAKSANAANi. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanii. Penanaman padi perlumengamalkan garis panduanpertanian mampaniii. Tidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanian dalam koridorPetempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan di dalam kawasankoridorAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAi) Kem.Perladangandan Komonitii) JabatanPertanianMENGHUBUNGKAN HS PAK KANCIL-HS HULU SETIU1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah „scrub‟ sebagaisebahagian dari hutan simpan dalamkoridor3. Pengurusan Guna Tanah:AGENSI/JABATANSOKONGANi) RSPOii) RISDAiii) Ladangi) PTG i) JabatanPertaniani) PTG i) JPBDii) PBTi) MMKN i) PTGii) JabatanPerhutanani) MMKN i) PTGii) JabatanPerhutananTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Pejabat Tanah i) Sedia garispanduani) PindaRancanganTempatani) PindaRancanganTempatani) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatani) Bantahan daripenduduk tempatani) Bantahan daripenduduk tempatani) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakanTanah pertanian:5-28

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSL6STRATEGI PELAKSANAANi. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanii. Tidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanian di dalamkawasan koridoriii. Pemeliharaan semua kawasanwetlands.AGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAi) KementerianPerladangani) PTGii) PBTAGENSI/JABATANSOKONGANi) Perladanganii) RSPOi) RISDAi) JabatanPertaniani) PTG i) JPBDii) PBTiii) WetlandsMalaysiaMENGHUBUNGKAN HS GUNUNG NABONG-HS CHIKU-HS RELAI-TAMAN NEGARA1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah „scrub‟ sebagaisebahagian dari hutan simpan dalamkoridor3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dalam koridor4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju5. Pengurusan Guna Tanah:i) MMKN i) PTGii) JabatanPerhutananNegerii) MMKN i) PTGii) JabatanPerhutananNegeriTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Pinda RancanganTempatani) Sedia pelanterperincii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) PTG i) PERHILITAN i) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Langkah sedia adatidak dikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatani) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lama5-29

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSL7STRATEGI PELAKSANAANi. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanii. Tidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanian di dalamkawasan koridoriii. Tidak dibenarkan perluasanpetempatan manusiaAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAi) Kem.Perladangandan KomonitiMENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HS PEDU-HS CHEBAR1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah „scrub‟ sebagaisebahagian dari hutan simpan dalamkoridor.3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dan tasik dalamkoridor4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap laju5. Pengurusan Hutan: Mencegahpembalakkan di HS Ulu Muda.AGENSI/JABATANSOKONGANi) Perladanganii) RISDAii) RSPOi) PTG i) JabatanPertaniani) PTG i) JPBDii) PBTi) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) PTG i) PERHILITANii) JPSTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) PindaRancanganTempatani) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Ukur kawasanterlibatFAKTOR RISIKO UTAMAi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatani) Bantahan daripenduduk tempatani) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakani) JKR i) Sedia tender i) Masa perjalanan lebihlamai) PerhutananNegerii) PERHILITANii) NGOi) Sedia pelanpengurusan hutani) Bantahan dari syarikatbalak5-30

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMASL86. Pengurusan Guna Tanah: Mengawasi aktiviti pertanian i) PTG i) JabatanPertanianMempromosi aktiviti ekopelanconganMengawal pengurusan kawasantadahan airMENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HS RIMBA TELUI1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridori) PERHILITAN i) PBTii) PelanconganNegerii) PTG i) JPSii) SPANi) Pinda RancanganTempatani) Sedia bahanpublisiti danpromosii) Sedia pelanterperincii) MMKN i) PTG i) Sedia kertasMMKNi) Bantahan daripenduduk tempatani) Hidupan liar sensitifkepada persekitaranmanusiai) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakan2. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju.i) JKR i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lama3. Pengurusan Guna Tanah:Tanah Pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanii. Tiada dibenarkan perluasanaktiviti pertaniani) Kem.Perladangandan Komonitii) Perladanganii) RISDAiii) RSPOi) PTG i) JabatanPertaniani) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) PindaRancanganTempatani) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatan5-31

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMASL9MENGHUBUNGKAN HS JELI-HS SUNGAI SATOR-HS JEDOK-HS SOKORTAKU1. Mewartakan hutan tanah negerisebagai hutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah „scrub‟ sebahagiansebahagian daripada hutanperlindungan dalam koridor3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungaii) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasani) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Ukur kawasanterlibati) Kehilangan hasilpembalakani) Kehilangan hasilpembalakan4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju.i) JKR i) Sedia tender i) Masa perjalanan lebihlama5. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian: Pemilik ladanggetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampani) Kem.Perladangandan Komonitii) Perladanganii) RISDAiii) RSPOi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasaPetempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatani) PTG i) JPBDii) PBTi) PindaRancanganTempatani) Bantahan daripenduduk tempatan5-32

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMASL10MENGHUBUNGKAN HS TEMANGAN-HS CHABANG TONGKAT-HS ULU SAT1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap lajui) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Kehilangan hasilpembalakani) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lama3. Pengurusan Guna Tanah: Tanahpertanian Pemilik ladang getah danpadi perlu mengikut garis panduanpertanian mampani) Kem.Perladangandan Komonitii) Perladanganii) RISDAiii) RSPOi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasaSL 11MENGHUBUNGKAN HS BUKIT KINTA – HS BUJANG MELAKA1. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had lajui) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lama2. Pengurusan Guna Tanah: Tanahpertanian Pemilik ladang perlumengikut garis panduan pertanianmampani) Kem.Perladangandan Komonitii) Perladanganii) RISDAiii) RSPOi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasa5-33

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMASL 12MENGHUBUNGKAN HS BUBU – MATANG MANGROVES1. Menjalankan penghutanan semulabagi kawasan yang telah lapang2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai3. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju4. Pengurusan Guna Tanah:i) FRIM i) PERHILITANii) KorporatMalaysiaiii) NGOi) PTG i) PERHILITANii) JPSi) Sedia bajetmencukupii) Ukur kawasanterlibati) Spesis pokok terpilihi) JKR i) PERHILITAN i) Sedia tender i) Masa perjalananlebih lamaTanah pertanian: Pemilik ladangperlu mengikut garis panduanpertanian mampanPetempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatani) Kem.Perladangandan Komonitii) Perladanganii) RISDAiii) RSPOi) PTG i) JPBDii) PBTi) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Pinda RancanganTempatani) Langkah sedia adatidak bolehdikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatanSL13MENGHUBUNGKAN HS GUNUNG BONGSU – HS GUNUNG INAS1. Mewartakan hutan tanah negerisebagai hutan simpan dalam koridori) MMKN i) PTGii) PerhutananNegerii) Sedia kertasMMKNii) Ukur kawasanterlibati) Kehilangan hasilpembalakan5-34

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANAGENSI PELAKSANAANAGENSI UTAMAAGENSI/JABATANSOKONGANTINDAKAN/TUGASSELANJUTNYAFAKTOR RISIKO UTAMA2. Menjalankan penghutanan semulabagi kawasan yang telah lapang3. Pengurusan Guna Tanah:i) FRIM i) PERHILITANii) KorporatMalaysiaiii) NGOi) Sedia bajetmencukupii) Spesis pokok terpilihTanah pertanian: Pemilik ladangperlu mengikut garis panduanpertanian mampanTidak dibenarkan perluasankawasan pertaniani) Kem.Perladangandan Komonitii) PTGi) Perladanganii) RISDAiii) RSPOi) JabatanPertaniani) Kempen publisitiii) Inisiatif CSRi) Pinda RancanganTempatani) Langkah sedia adatidak boleh dikuatkuasai) Bantahan daripenduduk tempatanNota : (1) SAP: Sustainable Agricultural Practices; CSR: Corporate Social Responsibility(2) Nilai tanah hutan dikira dari purata harga pasaran tanah pertanian. Nilai anggaran adalah bersamaan dengan 25% daripada purataharga pasaran.(3) Tanah yang telah diterangkan merupakan tanah yang akan diberimilik. Di rangkaian utama, ianya adalah tanah yang diterangkanuntuk pengambilan dan tidak berhutan lagi.(4) Kos infrastruktur adalah untuk rangkaian utama seperti PL1, PL 2 dan SL2. Lain-lain rangkaian, kos infratruktur dianggarkanberdasarkan panjang jalan, bilangan minima papan tanda jalan. Pembangunan infrastruktur untuk lain-lain rangkaian tidak dibuatanggaran.(5) Peruntukan/kos preliminary untuk kempen kesedaran telah diambilkira.(6) Hanya ditunjukkan anggaran kos .(7) Jumlah anggaran kos untuk kesemua rangkaian tidak termasuk kerugian pulangan tahunan dari hutan negeri.5-35

Jadual 5.3 : Pelaksanaan Strategi untuk Rangkaian Utama dan Sekunder CFS2REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaPL1Untuk menghubungkan HS Labis Timur ke HS Mersing dan HS Lenggor1. INISIATIF DASARi. Kekalkan rezabhidupan dalamrangkaian ekologiKerajaannegeriJabatanPerhutanan• Tiadapembatalanrezab hutanii. Mengiktirafrangkaian ekologisebagai KSAS dalamRancangan TempatanJPBDPihakBerkuasaTempatan• MaklumkanJPBD NegeriJohor untukmemasukandalamRancanganTempatanDaerah Kluangbagi pewartaan• MemastikanmemasukandalamRancanganTempatanDaerah Mersingyang sedangdisiapkaniii. Dasar RangkaianEkologi dalamRancangan StrukturNegeri (kajiansemula)JPBDJabatanPerhutanan MemastikanmemasukandalamRancanganStruktur Negeridan dikajisemulaiv. Strategi JangkaPanjang –Membesarkansempadan TamanNegara EndauRompin untukmemasukkan HSMersing (sehinggajalan Kluang -Jemaluang)PerbadananTamanNegeriJohorJabatanPerhutanan Pembiayaan,meningkatkanpenguatkuasaan5-36

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokongan2. REZAB HUTAN DAN PENGAMBILAN BALIK TANAHi. Pengambilan baliktanah persendirian:-• Dalam kawasanantara RizabHidupan Liar EndauKluang dan HSMersing.• Dalam kawasanantara HS LenggorTimur dan HS UluSedili Timur.ii. Mewartakan sebagaiHutan Perlindungan(di bawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar):-• Baki kawasanRezab Hidupan LiarEndau-Kluang• Tanah negeri diantara HS LenggorTimur dan HS UluSedili Timur• Pengambilan tanahpersendirian(seperti di atas)3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Memasang papantanda pemberitahuanhidupan liar dankawalan had lajuJalan Kluang-Jemaluangii. Membina strukturubahsuai (pagar, dsb)untuk kemudahanhaiwan melintasiii. Membina umpanhidupan liar„artificial salt licks‟KerajaannegeriJabatanPerhutananLangkah UtamaSeterusnya• Sediakan kertasuntukmewartakanrangkaianekologi sebagaiHutanPelindungan.• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaanKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanrayaKKR/JKRPERHILITANPERHILITAN • Memulakantinjauanhidupan liar danmemantaulintasan haiwanserta membuatpemantauan5-37

REStrategi Pelaksanaaniv. Membina „culvertbaru/jambatan barusepanjang JalanKluang-JemaluangAgensi PerlaksanaAgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Moratoriumberkaitanpembangunantermasuk pembukaanhutanMPFNAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaKKR/JKR PERHILITAN • Mengekalkanjalan Kluang-Jemaluang danjalan akses keFelda Nitarseperti sediada• Memasukkankajian hidupanliar semasamenaiktarafjalan pada masahadapanKerajaanNegeri• Persetujuanoleh MPFN.Lain-lain KTN.ii. Ladang kelapa sawitdalam dan sekelilingPL1 perlumengambilkiraamalan dan garispanduan pertanianmampaniii. Mengambil RSPO danmendapatkan sijil• MPOB• MADO‟S• Felda•Syarikatperladangpersendirian• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat.iv. Penghutanansemula/ kawasanyang telah lapangdan degradasiJabatanPerhutanan• Sediakan pelanpenghutanansemulav. Kawalan daripadamemburu danmemperdagangkanhidupan liarPERHILITAN• Penguatkuasaanundang-undangke ataspemburuan &perdaganganhidupan liar5-38

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaPL2Untuk Menghubungkan HS Resak – HS Lesong1. INISIATIF DASARi. Kekalkan rezabhutan Resak, Nenasidan Lesongii. MengiktirafRangkaian Ekologisebagai KSAS dalamRancanganTempataniii. Dasar RangkaianEkologi dalamRancangan StrukturNegeri (kajiansemula)JabatanPerhutananJPBDJPBDKerajaanNegeriMajlisDaerahRompinJabatanPerhutanan2. REZAB HUTAN DAN PENGAMBILAN BALIK TANAHi. Meluaskan utara HSLesong sehingga keJalan MuadzamShah-Rompin.ii. Mewartakan kawasanyang diperbesarkan(tanah negeri)sebagai HutanPerlindungan (dibawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar)iii. Kawasan yang telahditentukan untukprojek TanamanMakanan Kekal (TKM)sejauh 100m darirangkaian ekologiJabatanPerhutananJabatanPertanianKerajaanNegeriPTG• Tiadapembatalanrezab hutan• UbahsuaiRancanganTempatanDaerah Rompin• Tidak memberihakmilik tanah• sediakan kertasuntukmewartakanrangkaiansebagai HutanPelindungan• Kelulusan MMKNnegeri untukpewartaan• menandakanrangkaianekologi di dalampelan kelulusanprojek TKM.3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Bina pagar sempadandi kedua-dua belah100m rangkaianekologiJabatanPerhutanan5-39

REStrategi Pelaksanaanii. Membina umpanhidupan liar„artificial salt licks‟iii. Memasang papantandapemberitahuan dankawalan had laju diJalan MuadzamShah-Rompin.iv. Membina lintasanhidupan liarAgensi PerlaksanaAgensiUtamaPERHILITANKKR/JKR4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Penghutanan semula100m koridorii. Projek TKMmelaksanakanamalan dan garispanduan pertanianmampaniii. Tiada aktivitipertanian atas„wetlands‟ dalamtanah pemberianuntuk TKMiv. Ladang kelapa sawitdalam danbersebelahan PL2mengambilkiraamalan dan garispanduan pertanianmampanv. Amalkan ` RSPO‟yang disahkan dsnmendapatkan sijilvi. Kawalan daripadamemburu danmemperdagangkanhidupan liar.AgensiSokonganPERHILITANLangkah UtamaSeterusnya• Memulakantinjauanhidupan liar danmemantaulintasan hidupanliarKKR/JKR PERHILITAN • Memasukkankajian hidupanliar untukmenaiktarafjalanBahagianPerhutananJabatanPertanianMPOBPERHILITANSyarikatperladanganpersendirian• Sediakan pelanperhutanansemula• Kempenpublisiti• Tanggungjawabsosial korporat.• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan danperdaganganhidupan liar5-40

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaPL3Untuk Menghubungkan HS Panti – HS Ulu Sedili Selatan1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan keduaduaHS Panti danRezab Hidupan LiarUlu Sedili Selatanii. MengiktirafRangkaian Ekologisebagai KSAS dalamRancangan Tempataniii. Dasar RangkaianEkologi dalamRancangan StrukturNegeri (kajiansemula)JabatanPerhutananJPBDJPBDKerajaannegeriMajlisDaerah KotaTinggiJabatanPerhutanan2. REZAB HUTAN DAN PENGAMBILAN BALIK TANAHi. Mewartakan hutantanah negeri sebagaiHutan Perlindungan(di bawah seksyen 10NFA untuk HidupanLiar)ii. Membuatpengambilan tanahpersendirian sebagaiHutan PerlindunganJabatanPerhutananJabatanPerhutanan3. PENGURUSAAN PENGGUNAAN TANAHi. Moratoriumpembangunantermasuk pembukaanhutanMPFN• Ladang kelapa sawit MPOBdi FELCRA Lingui danperladangan lain dibarat koridormengambilkiraamalan dan garispanduan pertanianmampanKerajaannegeriKerajaannegeriKerajaannegeri• FELCRA• Ladangmilikpersendirian• Tiadapembatalanrezab hutan Memastikandimasukandalam kajiansemulaRancanganStruktur Negerii. Tiadapemberiantanahii. Sediakan kertasuntuk wartarangkaiansebagai HutanPerlindunganiii. Kelulusan EXCOuntukpewartaan• Persetujuanoleh MPFN LainlainKTN.i. Kempenpublisitiii. TanggungjawabSosial Korporat.5-41

REStrategi Pelaksanaan AgensiUtama• Mengambil RSPO danmendapatkanpensijilan• Perhutanan semula JabatanPerhutanan• Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliarAgensi PerlaksanaPERHILITANAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnya•• Sediakan pelanpenghutanansemula• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan &PerdaganganHidupan LiarPL4Untuk Menghubungkan HS Ibam – HS Sg Marong & HS Lesong1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhidupan sedia ada HSIbam, HS Sg. Marongdan HS Lesongii. Mengiktirafrangkaian ekologisebagai KSAS dalamRancangan Tempataniii. Dasar RangkaianEkologi dalamRancangan StrukturNegeri (kajiansemula)JabatanPerhutananJPBDJPBDKerajaannegeriMajlisDaerahRompinJabatanPerhutanan2. REZAB HUTAN DAN PENGAMBILAN BALIK TANAHi. Mewartakan hutantanah negeri sebagaiHutan Terlindung (dibawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar)JabatanPerhutananKerajaannegeri• Tiadapembatalanrezab hutan• UbahsuaiRancanganTempatanDaerah Rompin• Memastikandimasukandalam kajiansemulaRancanganStruktur Negeri• Tiadapemberiantanah.• Sediakan kertasuntuk wartarangkaiansebagai HutanPerlindungan• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaan5-42

REStrategi Pelaksanaanii. Pengambilan baliktanah persendiriandan diwartakansebagai HutanPerlindungan (dibawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar)iii. Mewartakan rezabsungai sepanjangSungai Rompin dalamrangkaian di bawahKanun Tanah NegaraAgensi PerlaksanaAgensiUtamaJabatanPerhutananJPS3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Membina culvert/jambatan baru untukhidupan liar atas Sg.Aur (Jalan MuadzamShah – Ibam)KKR/JKRii. Memasang papantandapemberitahuan dankawalan kelajuandi:-a. Jalan MuadzamShah-Ibamb. Jalan MuadzamShah-Segamat4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Moratoriumpembangunantermasukpembersihan hutandan pembagunanpertanianNPPCii. Kelapa sawit di PERHILITANbawah viaductdihapuskaniii. Hadkan perluasanperkampungan sediaada dalam rangkaianekologi.AgensiSokonganKerajaannegeriPejabatTanahPERHILITANLangkah UtamaSeterusnya• Memulakankerja tinjauanKKR/JKR PERHILITAN • Memulakantinjauanhidupan liar danmemantaulintasan hidupanliarPihakBerkuasaTempatanKerajaannegeriPejabatTanah JPBD• Persetujuanoleh MPFN.Lain-lain KTN Kekalkan laluanbebas halangan• SediakanRancanganKawasan Khas dibawah Akta 1725-43

REStrategi Pelaksanaaniv. Penubuhan rizabriparian/habitatdalam ladangpersendirianv. Mengambilkiraamalan dan garispanduan pertanianmampan untukkawasan dalam:a. Ladang kelapasawit di IOIplantation baratHS Sg Marong(bahagianselatan PL4)b. Kelapa sawit danladang getahselatanHS Ibam(bahagian timurlaut PL4)vi. Mengambil RSPO danmendapat pensijilanvii. Penghutanan semulaviii. Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliar.Agensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaJPS IOI Plantation • KempenPublisiti• TanggungjawabSosial KorporatMPOBJabatanPerhutananPERHILITAN• IOIPlantation• Ladangkelapasawit dangetah yanglainPerbadananTamanNegeri• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat• Menyediakanpelanperhutanansemula• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan &PerdaganganHidupan LiarPL5Untuk Menghubungkan HS Ibam – HS Kedondong, HS Pekan dan HS Nenasi1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhidupan sedia ada ieIbam, Kedondong,Pekan dan rezabhutan NenasiJabatanPerhutananKerajaanNegeri• Tiadapembatalanrezab hutanii. MengiktirafRangkaian Ekologisebagai KSAS dalamRancangan TempatanJPBDMajlisDaerahRompin• UbahsuaiRancanganTempatanDaerah Rompindan Pekan5-44

REStrategi Pelaksanaaniii. Dasar RangkaianEkologi dalamRancangan StrukturNegeri (kajiansemula)AgensiUtamaJPBDAgensi PerlaksanaAgensiSokonganJabatanPerhutanan2. REZAB HUTAN DAN PENGAMBILAN BALIK TANAHi. Memperluaskansempadan HS Pekandan HS PekanTambahan untuksampai ke HSKedondong.ii. Mewartakanperluasan kawasansebagai HutanPerlindungan (dibawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar)iii. Pengambilan baliktanah persendiriandalam rangkaianekologi.iv. Mewartakan kawasanpemilikan sebagaiHutan Perlindungan(di bawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar)JabatanPerhutananJabatanPerhutananKerjaanNegeriKerajaanNegeriLangkah UtamaSeterusnya• Memastikandimasukandalam kajiansemulaRancanganStruktur Negeri• Tiadapemberianpemilikan tanah• Menyediakankertas untukmewartakanrangkaianekologi sebagaiHutanPerlindungan• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaan• Kajian Lapangan3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Memasang papantanda pemberitahuanhidupan liar dankawalan kelajuan diJalan Muadzam Shah-GambangKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanraya5-45

REStrategi Pelaksanaanii. Membina strukturubahsuai (pagar, dsb)untuk memudahkanlintasan haiwaniii. Membina umpanhidupan liar„artificial salt licks‟iv. Membinaculvert/jambatanbaru sepanjang JalanMuadzam Shah-Gambang untukhidupan liarAgensi PerlaksanaAgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. MoratoriumpembangunanMPFNii. Hadkan perluasanperkampungan sediaada dalam rangkaianekologiiii. Perhutanan semulakawasan kelapasawitiv. Mengambilkiraamalan dan garispanduan pertanianmampan untukladang bersebelahanrangkaian dan rezabhutanv. Ambil RSPO danmendapatkanpensijilanAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaKKR/JKRPERHILITANPERHILITAN • Memulakantinjauanhidupan liar danmemantaulintasan hidupanliarKKR/JKR PERHILITAN • Sepanjang jalanini dikekalkandengankelebaransediada• Masukkan kajianhidupan liaruntukmenaiktarafjalan pada masahadapanPihakBerkuasaTempatanJabatanPerhutananMPOBKerajaannegeriPejabatTanah JPBDPemilikladang• Persetujuanoleh MPFN LainlainKTN• SediakanRancanganKawasan Khas dibawahperuntukan Akta172• Menyediakanpelanperhutanansemula• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat5-46

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyavi. Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliar.PERHILITAN• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan danperdaganganhidupan liarPL6Untuk Menghubungkan Rizab Ramsar Bera – HS Ibam (Temerloh)1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaiaitu Ibam dan rezabhutan ChiniJabatanPerhutananKerajaannegeri2. REZAB HUTAN DAN PENGAMBILAN BALIK TANAHi. Mewartakan hutantanah negeri (dibawah seksyen 10NFA, PerlindunganHutan untuk HidupanLiar). Ini akanmeluaskan sempadanHS Ibam sehinggasampai ke sempadanRezab Bera RamsarJabatanPerhutananKerajaannegeri• Tiadapembatalanrezab hutan• Tiadapemberiantanah• Sediakan kertaskerja untukwarta rangkaiansebagai HutanPerlindungan• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaan3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Memasang papantanda pemberitahuanhidupan liar dankawalan kelajuan diJalan Sebertak-BeraSelatanii. Membina umpanhidupan liar„artificial salt licks‟dan pokok buahbuahan.KKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanrayaPERHILITAN• Memulakantinjauanhidupan liar danmemantaulintasan hidupanliar5-47

REStrategi Pelaksanaaniii. Pembinaan semulajambatan/ „culvert‟sediada atas Sg.Tekai menyambungke Sg. Berasepanjang jalanSebertak-BeraSelatanAgensi PerlaksanaAgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. MoratoriumMPFNpembangunanii. Mengambilkiraamalan dan garispanduan pertanianmampan untukladang bersebelahanrangkaian dan rezabhutaniii. Ambil RSPO dandapatkan pensijilaniv. Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliar.AgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaKKR/JKR PERHILITAN • Sepanjang jalanini dikekalkandengankelebaransediada• Masukkan kajianhidupan liaruntukmenaiktarafjalan pada masahadapanMPOBPERHILITANKerajaanNegeriPemilikladang• Persetujuanoleh MPFN LainlainKTN.• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan &perdaganganhidupan liarSL1Untuk Menghubungkan HS Lepar – HS Berkelah1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia ada ie:-a. HS Leparb. HS Berkelahc. HS BungorJabatanPerhutananKerajaanNegeri• Tiadapembatalanrezab hutan5-48

REStrategi Pelaksanaanii. Diiktiraf sebagaiKSASAgensiUtamaJPBDAgensi Perlaksana2. WARTA SEBAGAI HUTAN PERLINDUNGANi. Mewartakan hutantanah negeri dalamSL1 sebagai rezabhutanJabatanPerhutananii. Mewartakan rizabsungai simpansepanjang Sg. Lepardalam rangkaian dibawah Kanun TanahNegaraJPS3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Pembinaan semula KKR/JKRjambatan sedia adadi jalan utama Karaklama untukmembolehkanpergerakan haiwankecilii. Bina umpan hidupan PERHILITANliar –„artificial saltlicks‟ dan pokokbuah-buahanAgensiSokonganPihakBerkuasaTempatanKerajaanNegeriPejabatTanahPERHILITANLangkah UtamaSeterusnya• UbahsuaiRancanganTempatanDaerah Pekan• DimasukkandalamRancanganTempatanDaerah Kuantan• Tiadapemberiantanah• Sediakan kertasuntukmewartakanpulau hutanyangdikenalpastisebagai rezabhutan• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaan• Memulakankajian lapangan5-49

REStrategi Pelaksanaan AgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Menubuhkan rizab JPSriparian/habitat disekeliling TasikBungor dansepanjang Sg LeparAgensi PerlaksanaAgensiSokonganPemiliktanah/syarikatladangLangkah UtamaSeterusnya• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporatii.Pembangunanpertanian dalam dansekeliling SL1mengambilkira danmelaksana pertanianmampanMPOBPemiliktanah/syarikatladangiii. Dapatkan pensijilanRSPOiv. Tiada perluasan danpencerobohanperkampunganmanusia danpembangunanpertanian ke dalamrezab hutan.Pejabattanah• JPBD• PihakBerkuasaTempatn• Jab.Perhutanan• MemastikankonsistensiRancanganTempatanDaerah• Publisiti dankempenkesedaranv. Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliar.PERHILITAN• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan danperdaganganhidupan liarSL2Untuk Menghubungkan HS Chini – HS Lepar1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaJabatanPerhutananKerajaannegeri• Tiadapembatalanrezab hutanii.Mengiktiraf sebagaiKSASJPBDPihakBerkuasaTempatan• UbahsuaiRancanganTempatanDaerah Rompin5-50

REStrategi Pelaksanaan AgensiUtama2. WARTA SEBAGAI REZAB HUTANi. Mewartakan jajaranhutan di antarasempadan utara HSChini, selatan HSLepar dan HSTemiang dan TimurLaut HS Papai.Agensi PerlaksanaJabatanPerhutananAgensiSokonganKerajaanNegeriLangkah UtamaSeterusnya• Tiadapemberiantanah• Menyediakankertas untukmewartakanpulau hutanyangdikenalpastisebagai rezabhidupan• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaanii. Mewartakan rizabsungai sepanjangSungai Pahang dalamrangkaian di bawahKanun Tanah NegaraJPS3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Mengekalkan viaduct KKR/JKRlama di bawah jalandi selatan tebing SgPahang.ii. Mengekalkan Jalan KKR/JKRBalik Batu dalamkeadaan sediadaiii. Memasang papantandapemberitahuan dankawalan hadkelajuaniv. Membina umpanhidupan liar„artificial salt licks‟dan pokok buahbuahanPejabatTanah• Mulakan kajianlapangan• Pastikan tiadapelebaran jalanKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanrayaPERHILITAN5-51

REStrategi Pelaksanaan AgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Pembekuanpemberian tanahhutan negeri diantara HS Chini danHS Lepar dan jugapulau hutan terpencil(HS Temiang, HSPapai dan HSGayung).ii. Pembangunanpertanian dalam dansekeliling SL2 ambildan amalkanpertanian mampaniii. Dapatkan pensijilanRSPOiv. Memastikan tiadapencerobohanperkampunganmanusia dan aktivitipertanian dalamrezab hutanvi. Mengawal daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliar.KerajaannegeriJabatanPertanianMPOBAgensi PerlaksanaPejabatTanahPERHILITANAgensiSokonganPejabatTanahMPOB• FELDA• Pemilikladang• PihakBerkuasaTempatan• JabatanPerhutananLangkah UtamaSeterusnya• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat• MemastikanpenyelarasandalamRancanganTempatanDaerah.• Publisiti dankempenkesedaranawam.• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan danperdaganganhidupan liarSL3Untuk Menghubungkan HS Raja Musa – HS Bukit Tarek – HS Bukit Gading1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaJabatanPerhutananKerajaannegeri• Tiadapembatalanselanjutnyapada HS Raja,HS Musa ,HSBukit Tarek danHS Bukit Gading5-52

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaii.Diiktiraf sebagaiKSASJPBDPihakBerkuasaTempatan• UbahsuaiRancanganTempatanDaerah KualaSelangor• MemastikandimasukandalamRancanganTempatanDaerah HuluSelangor2. WARTA SEBAGAI REZAB HUTAN PERLINDUNGANi. Mewartakan hutantanah negeri diantara sempadan HSBukit Tarek dan HSBukit Tarek(Tambahan)JabatanPerhutananKerajaannegeri• Tiadapemberiantanah• Menyediakankertas kerjauntukmewartakanpulau hutanyang dikenalpastisebagai rezabhidupan liar• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaanii. Mewartakan sungairizab sungaisepanjang Sg. Tinggidan Sg. Selangordalam rangkaian dibawah Kanun TanahNegara. Ini akanmenghubungkan HSRantau Panjang keHS Bukit Tarik danBukit KutuJPSPejabatTanah• MemulakanKajian Lapangan5-53

REAgensi PerlaksanaStrategi Pelaksanaan Agensi AgensiUtama Sokongan3. INISIATIF INFRASTRUKTUR1. Membina semula KKR/JKRjambatan/ „culvert‟sepanjang lebuhrayaUtara-Selatan untukmembenarkanpergerakan hidupanliar2. Memasang papantandapemberitahuanhidupan liar dankawalan kelajuan3. Membina umpantiruan „artificial saltlicks‟ dan pokokbuah-buahan4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Pembekuanpemberian tanah dihutan tanah negeri diantara HS BukitTunggal - HS BukitBelata - HS BukitTarek dan HS BukitKutu secepatmungkinLangkah UtamaSeterusnya• Mengekalkanjalan sedia adadalamkelebaransediada• Kesemuapelebaran jalandi masa akandatangmemasukkanlintasan hidupanliarKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpenggunajalanrayaPERHILITANKerajaannegeriPejabatTanahii.PembangunanPertanian dalam dansekeliling SL3mengambil kira danmengamalkanpertanian mampanJabatanPertanianMPOB• KempenPublisiti• TanggungjawabSosial Korporatiii. Dapatkan pensijilanRSPOMPOBPemilikladang5-54

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaiv. Memastikan tiadapencerobohanperkampunganmanusia dan aktivitipertanian dalamrezab hutanPejabatTanah• PihakBerkuasaTempatan• JabatanPerhutanan• Memastikankonsistensidalam RancanganTempatanDaerah• Publisiti dankempenkesedaranv. Perhutanan semulakawasan yang telahdiganggu di antara HSBukit Tarek dan HSBukit Tarek(Tambahan)JabatanPerhutananvi. Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliarPERHILITAN• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan danperdaganganhidupan liarSL4Untuk Menghubungkan HS Mersing – HS Jemaluang1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaJabatanPerhutananKerajaannegeri• Tiadapembatalanselanjutnyapada HSJemaluang danHS Mersingii. Diiktiraf sebagaiKSASJPBDPihakBerkuasaTempatan• MemastikandimasukkandalamRancanganTempatanDaerah Mersingyang sedangdisediakan5-55

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokongan2. WARTA SEBAGAI REZAB HUTAN PERLINDUNGANi. Mewartakan hutantanah negeri diantara sempadan HSMersing dan HSJemaluangJabatanPerhutananii. Mewartakan sungai JPSrizab sungaisepanjang Sg.Mersing dan Sg.Jemaluang di bawahKanun Tanah Negara.3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Pembinaan semula KKR/JKRjambatan/ „culvert‟sedia ada disepanjang JalanJemaluang-Mersinguntuk membenarkanpergerakan binatangkecilii. Memasang papantanda hidupan liardan kawalankelajuaniii. Membina umpantiruan „artificial saltlicks‟ & pokok buahbuahanKerajaanNegeriPejabatTanahLangkah UtamaSeterusnya• Tiadapemberiantanah• Menyediakankertas kerjauntukmewartakanpulau hutanyangdikenalpastisebagai rezabhutan• Kelulusan EXCOnegeri untukpewartaan• MemulakanKajian Lapangan• Kekalkan jalandalamkelebaransediada• Kesemuapelebaran jalanpada masahadapanmengambilkiralintasan hidupanliarKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanrayaPERHILITAN5-56

REStrategi Pelaksanaan AgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Pembekuanpemberian tanah dihutan tanah negeri diantara HS Mersing –HS Jemaluangdengan segeraKerajaannegeriAgensi PerlaksanaAgensiSokonganPejabatTanahLangkah UtamaSeterusnyaii. Pembangunanpertanian di dalamdan sekeliling SL4mengambilkira danmengamalkanpertanian mampanJabatanPertanianMPOB• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporatiii. Mendapatkanpensijilan RSPOMPOBPemilikladangiv. Memastikan tiadapencerobohanperkampunganmanusia dan aktivitipertanian dalamrezab hutanPejabatTanah• PihakBerkuasaTempatan• JabatanPerhutanan• MemastikankonsistensidalamRancanganTempatanDaerah• Publisiti dankempenkesedaranv. Pengawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliarPERHILITAN• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan danperdaganganhidupan liarSL5Untuk Menghubungkan HS Panti – HS Kuala Sedili1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaJabatanPerhutananKerajaanNegeri• Tiadapembatalanselanjutnyapada HS Pantidan HS KualaSedili5-57

REStrategi Pelaksanaanii. Diiktiraf sebagaiKSASAgensiUtamaJPBDAgensi PerlaksanaAgensiSokonganPihakBerkuasaTempatan2. WARTA SEBAGAI REZAB HUTAN PERLINDUNGANi. Mewartakan hutantanah negeri diantara sempadan HSPanti dan HS KualaSedili.JabatanPerhutananii. Mewarta dan JPSmewujudkan rizabsungai sepanjang Sg.Sedili Besar, Sg.Dohol, Sg. Ulu Sedilidan Sg. Pak Kenik dibawah KTN.3. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Pembinaan semula KKR/JKRjambatan/ „culvert‟sedia ada disepanjang JalanJemaluang-KotaTinggi untukmembenarkanpergerakan binatangkecilKerajaanNegeriPejabatTanahLangkah UtamaSeterusnya• MemastikandimasukkandalamRancanganTempatanDaerah KotaTinggi• Tiadapemberiantanah milik• Menyediakankertas kerjauntukmewartakanhutan pulauyangdikenalpastisebagai rezabhutan• Kelulusan EXCOuntukpewartaan• Memulakankajian lapangan• mengekalkanjalan dalamkelebaransediada• Kesemuapelebaran jalanpada masahadapanmengambilkiralintasan hidupanliar5-58

REStrategi Pelaksanaanii. Memasang papantanda hidupan liardan kawalan hadkelajuaniii. Membina umpantiruan „artificial saltlicks‟ dan pokokbuah-buahanAgensi PerlaksanaAgensiUtama4. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Pembekuanpemberian milikhutan tanah NEGERIdi antara HS Panti -HS Kuala Sedilisecepat mungkinii. Ladang di dalam dandi sekeliling SL5mengamalkanpertanian mampaniii. Dapatkan pensijilanRSPOiv. Memastikan tiadapencerobohanperkampunganmanusia dan aktivitipertanian dalamrezab hutanv. Perhutanan semulakawasan yang telahdiganggu/dibukadalam hutan tanahnegerivi. Kawalan daripadaaktiviti pemburuandan perdaganganhidupan liarAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanrayaPERHILITANKerajaanNegeriMPOBMPOBPejabatTanahJabatanPerhutananPERHILITANPejabatTanahPemilikladang feldaPemilikladangFELDA• PihakBerkuasaTempatan• JabatanPerhutanan• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat• MemastikankonsistensidalamRancanganTempatanDaerah• Publisiti dankempenkesedaran• Menyediakanpelanperhutanansemula• Penguatkuasaanundang-undangke ataspemburuan danperdaganganhidupan liar5-59

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaSL6Untuk Menghubungkan HS Setul – HS Triang1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaii. Diiktiraf sebagaiKSASJabatanPerhutananJPBD2. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Mengekalkan JalanKuala Kelawang-Pertang dalamkeadaan asalKKR/JKRii. Memasang papantandapemberitahuanhidupan liar dankawalan kelajuan3. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Pembangunanpertanian dalam dansekeliling SL6mengambil danmengamalkanpertanian mampanMPOBii. Memastikan tiadapencerobohanperkampunganmanusia dan aktivitipertanian dalamrezab hutanKerajaanNegeriPihakBerkuasaTempatan• Tiadapemberian miliktanahselanjutnya diHS Setul dan HSTriang.• Memastikantermasuk dalamRancanganTempatanDaerah Jempoldan Jelebu• Pelebaran jalanpada masahadapanmengambilkiralintasan hidupanliarKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpengguna jalanrayaPejabatTanahPemilikladang Felda• PihakBerkuasaTempatan• Jab.Perhutanan• KempenPublisiti• TanggungjawabSosial Korporat• MemastikankonsistensidalamRancanganTempatanDaerah• Publisiti dankempenkesedaran5-60

REStrategi PelaksanaanAgensi PerlaksanaAgensiUtamaAgensiSokonganLangkah UtamaSeterusnyaiii. Kawalan daripadaaktiviti berburu danperdagangan hidupanliarPERHILITAN• Penguatkuasaanundang-undangke ataspemburuan danperdaganganhidupan liarSL7Untuk Menghubungkan HS Angsi – HS Berembun1. INISIATIF DASARi. Mengekalkan rezabhutan sedia adaii. Diiktiraf sebagaiKSASJabatanPerhutananJPBD2. INISIATIF INFRASTRUKTURi. Mengekalkan JalanKuala Pilah-Serembandalam keadaan asalKKR/JKRii. Memasang papantanda pemberitahuanhidupan liar dankawalan kelajuan3. PENGURUSAN PENGGUNAAN TANAHi. Pembangunanpertanian dalam dansekeliling SL7mengambil danmengamalkanpertanian mampanMPOBKerajaanNegeriPerancanganPihakBerkuasaTempatan• Tiadapemberian milikselanjutnyapada HS Angsidan HSBeremban• MemastikandimasukkandalamRancanganTempatanDaerah KualaPilah danRembau yangsedangdisediakan.• Kesemuapelebaran jalanmengambilkiralintasan hidupanliarKKR/JKR PERHILITAN • Menyemaikesedaran dikalanganpenggunajalanrayaPemilikLadang Felda• Kempenpublisiti• TanggungjawabSosial Korporat5-61

REStrategi PelaksanaanAgensiUtamaPejabatTanahAgensi PerlaksanaAgensiSokongan• PihakBerkuasaTempatan• Jab.PerhutananLangkah UtamaSeterusnyaii. Memastikan tiadapencerobohan danaktiviti pertaniandalam rezab hutan• MemastikankonsistensidalamRancanganTempatanDaerah• Publisiti dankempenkesedaran• Penguatkuasaanundang-undangpemburuan &perdaganganhidupan liariii. Kawalan daripadaaktiviti pemburuandan perdaganganhidupan liarPERHILITAN5.3 Tempoh PelaksanaanJadual pelaksanaan untuk rangkaian ekologi ini adalah berasaskan tiga prinsip panduanuntuk memudahkan proses. Ia akan menyediakan kajian kemungkinan ke atas rangkaianyang dikenalpasti, yang mana tidak dikategorikan sebagai rangkaian prioriti dalamkajian ini dan memerlukan kajian lanjut.Prinsip panduan utama dalam jangka masa adalah seperti berikut:• Rangkaian Prioriti yang akan dilaksanakan di bawah Rancangan Malaysia ke-10, dandisasarkan bermula paling lambat daripada separuh penggal Rancangan Malaysia ke-10;• Rangkaian Utama Bukan-Prioriti akan dilaksanakan di bawah Rancangan Malaysia ke-11; dan• Rangkaian Sekunder Bukan-Prioriti akan dilaksanakan di bawah Rancangan Malaysiake-12.Bagaimanapun, beberapa rangkaian yang tidak memerlukan pembiayaan bolehdilaksanakan lebih awal daripada had masa yang tercatat dalam panduan di atas.Secara idealnya, pewartaan tanah hutan negeri boleh dilaksanakan dengan cepat tetapioleh kerana tanah adalah hal berkaitan negeri, proses mungkin berpanjangan kerana iamelibatkan perbincangan antara Persekutuan dan Negeri untuk mencapai satu kataputus terutama pada aspek kewangan dan implikasi-implikasi mengubah tanah sebegitukepada rezab hutan dari segi kewangan negeri.5-62

Untuk tidak bercanggah dengan prinsip-prinsip panduan utama di atas, serta dengantujuan memudahkan pelaksanaan semua rangkaian ekologi itu, adalah disyorkanpembekuan mengenai pembangunan dan pemberian hakmilik tanah dalam koridordijalankan dengan kadar segera.Program yang dicadangkan untuk pelaksanaan rangkaian seperti ditunjukkan dalamJadual 5.3. Bagaimanapun, ia harus dicatat bahawa hanya aktiviti-aktiviti pembangunanfizikal sahaja ditunjukkan. Program-program dan aktiviti-aktiviti yang merentasi jangkamasa tidak dimasukkan dan tidak ditekankan dalam rajah. Untuk perkara ini, jika ianyadipandang berkaitan, program-program selanjutnya adalah seperti:• Inisiatif Dasar:- Tiada pembatalan rezab hutan• Inisiatif Infrastruktur:- Tiada pelebaran jalan dan naik taraf jalan berkaitan• Inisiatif pengurusan penggunaan tanah- Tiada pemberian hak milik tanah untuk pembangunan• Penguatkuasaan undang-undang pemburuan dan perdagangan Hidupan Liar5-63

Jadual 5.4 : Jangka Masa Pelaksanaan Bagi Rangkaian Ekologi CFS 1PL1STRATEGI PELAKSANAANMENGHUBUNGKAN HS SUNGAI YU-HSTANUM-TAMAN NEGARA1. Warta HS Tanum dalam kawasan`core‟ sebagai hutan perlindungan dibawah Seksyen 10 Akta PerhutananKebangsaan (NFA).2. Mewartakan semua hutan negeridalam kawasan „core‟ sebagai hutanperlindungan di bawah Seksyen 10 NFAdan hutan tanah negeri dalamkawasan `buffer‟ sebagai hutansimpan di bawah NFA.3. Mewartakan tanah hutan negeri dalamkawasan `core‟ sebagai hutanperlindungan di bawah Seksyen 10 NFAdan tanah penampan sebagai hutansimpan di bawah NFA.4. Strategi jangka panjang: Melebarkansempadan Taman Negara Pahanguntuk memasukkan kawasan `core‟.5. Mewujudkan 50 meter rizab `riparian‟di sepanjang Sg. Temau, Sg. Tanumdan Sg. Yu.6. Membina laluan binatang di km 1.3(laluan atas) dan di km 3 (viaduct)dari jambatan Sg. Yu. Elakkanpembesaran jalan dalam kawasanrangkaian.7. Pembangunan infrastruktur: meletaktanda jalan dan kawalan had laju dijalan raya.8. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Syarikat perladangan dalamkawasan rangkaian mempraktisamalan pertanian mampan (RSPO)dan perlu mendapat persijilandan mengadakan koridor hidupanliar.FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-64

PL2STRATEGI PELAKSANAANMemantau program laluanhidupan liar.Pembekuan segera ke ataspemberian tanah danpembangunan dalam kawasanrangkaian dan Lesen MedudukiSementara (TOL) tidakdiperbaharui.Koridor hidupan liar dipromosisebagai destinasi ekopelancongandi Taman Negara.Wujud tempat tinjauan.9. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS BELUM-HS ROYALBELUM-HS TEMENGGOR1. Melebar HS Belum untuk memasukkanHS Royal Belum dan warta sebagaihutan perlindungan.2. Melebar HS Gerik dan warta hutannegeri dan `scrub‟ sebagai hutanperlindungan.3. Bina laluan hidupan liar `viaduct‟atau `overpass‟.4. Pembangunan infrastruktur: letakpapan tanda dan kawalan had laju.5. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Elakkan meluaskan lagi kawasanpertanian di sepanjang lebuhrayasupaya faedah eko-lancong dankonservasi.Pengambilan balik tanah yangtelah lapang dan diperhutankan.6. Wujudkan `checkpoints‟ di beberapatempat di lebuhraya untuk elakperburuan.7. Pemantauan jangka panjang:kenalpasti tempat gajah melintas.FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-65

PL3PL4STRATEGI PELAKSANAAN8. Wujudkan kawasan tinjau hidupan liardan kemudahan pelancongan ditempat yang sesuai.9. Mempromosi rangkaian ekologi inisebagai `Jumbo Trail‟ selaras denganPelan Induk Nasional EkoPelancongan.10. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS LOJING-HS SG.BROK6. Warta hutan negeri sebagai hutansimpan.7. Warta tanah kerajaan di bawahgunatanah `scrub‟ sebagai hutansimpan.8. Pembangunan infrastruktur: letaktanda jalan dan kawal had laju.9. Wujud rizab riparian di sepanjangsungai.10. Kawalan pengurusan gunatanah:Rangkaian di promosi sebagai ekopelanconganuntuk Lojing.11. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS PADANG CHONG-SG. KUAK-HS BELUKAR SEMANG6. Warta hutan negeri sebagai hutansimpan.7. Wujud rizab riparian di sepanjangsungai.8. Pengambilan balik dan menghutankantapak lapang.9. Pembangunan infrastruktur: letakpapan tanda jalan dan kawal hadlaju.10. Kawalan Pengurusan Tanah:FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-66

PL5PL6STRATEGI PELAKSANAANPetempatan manusia: tidak adapeluasan petempatan dalamkawasan rangkaian ekologi.Tanah pertanian: ladang getahmengikut amalan pertanianmampan (SAP).Tidak ada peluasan aktivitipertanian.11. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HSGUNUNG INAS (BINTANG HIJAU)5. Luaskan HS Ulu Muda dan warta hutannegeri sebagai hutan simpan.6. Luaskan HS Gunung Inas dan wartahutan negeri sebagai hutanperlindungan.7. Pembangunan infrastruktur: letaktanda jalan dan kawal had laju.8. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Tanah pertanian mengamal amalanpertanian mampan ladang getahmengikut garispanduan SAP.9. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS ULU JELAI-HSHULU LEMOI-HS BUKIT BUJANG-HS BUKITJERUT8. Warta hutan negeri dan tanah `scrub‟sebagai hutan simpan.9. Pengambilan balik tanah danmenghutankan kawasan yang telahlapang.10. Wujud rizab riparian di sepanjangsungai.11. Pembangunan infrastruktur: letaktanda jalan dan kawal had laju.12. Kawalan Pengurusan Gunatanah:FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-67

PL7PL8STRATEGI PELAKSANAANKawal tukar syarat tanahsepanjang jalan dalam rangkaian.Tanah pertanian: ladang getahikut garis panduan pertanianmampan (SAP).Memantau dan kuatkuasaberhampiran`viaduct‟ bagimengelakkan pemburuan.13. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN TAMAN NEGARA-HSLEBIR-HS TEMBAT (TAMAN NEGARA)7. Warta HS Lebir sebagai hutanperlindungan.8. Warta hutan negeri sebagai hutansimpan.9. Pembangunan infrastruktur: letakpapan tanda dan kawal had laju.10. Kawal Pengurusan Gunatanah: Aktiviti pembangunan perludielakkan sepanjang hutan `dryland‟ di antara persisiran TasikKenyir dan di sepanjang sempadannegeri Kelantan. Ladang kelapa sawit dan getahperlu mengikuti garis panduanamalan pertanian mampan (SAP). Mempromosi kawasan TamanNegara Kuala Koh dan Tasik Kenyirsebagai destinasi ekopelancongan.11. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS KENDERONG(BINTANG HIJAU)-HS BINTANG HIJAU(HULU PERAK)-HS BELUKAR SEMANG1. Warta hutan negeri sepanjang jalandan `viaduct‟ sebagai hutan simpan.FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-68

PL9PL 10STRATEGI PELAKSANAAN2. Menghutankan kawasan sekeliling`viaduct‟.3. Wujud rizab `riparian‟ di sepanjangSg. Rui.4. Kawalan Pengurusan Gunatanah: Memantau dan penguatkuasaansekitar kawasan `viaduct‟. Wujud `salt licks‟ tiruan danhutankan kawasan sekitarnya.5. Pembangunan infrastruktur: letaktanda jalan dan kawal had laju.6. Sistem pengurusan taman diperbaikimelalui pembangunan sumbermanusia.7. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS BINTANG HIJAULARUT MATANG-HS BINTANG HIJAUKUALA KANGSAR1. Warta hutan negeri sebagai hutansimpan.2. Warta hutan negeri sepanjang jalansebagai hutan simpan.3. Pengambilan balik tanah yang telahlapang dan membuat penghutanansemula.4. Pembangunan infrastruktur: letaktanda jalan dan kawal had laju.5. Wujud rizab `riparian‟6. Kawalan Pengurusan Gunatanah:memindahkan ladang rusa.7. Kempen kesedaran awam.MENGHUBUNGKAN HS BUKIT LARUT – HSBUBU1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpanFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-69

PL11SL1STRATEGI PELAKSANAAN2. Mewujudkan rizab riparian disepanjang sungai3. Pembangunan infrastruktur:meletakkan tanda jalan dan kawalanhad laju.4. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah:Tanah Pertanian perlu mengikutGaris Panduan Pertanian MampanTidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanian5. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS JERANGAU – HSJERANGAU1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mengekalkan hutan simpan sediadadan menjalankan penanaman semulahutan3. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah:Tidak dibenarkan perluasanpertanianTidak dibenarkan peluasanpetempatan manusia4. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS LEBIR-HS RELAI-HSULU TEMIANG-HS SERASA-HS JENTIANG-HS GUNUNG STONG1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewartakan tanah scrub sebagai hutansimpan3. Mewartakan Gua Ikan (batu kapur)sebagai sebahagian dari HS Serasa.4. Mewujudkan rizab riparian disepanjang sungaiFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-70

SL2STRATEGI PELAKSANAAN5. Pembangunan Infrastruktur denganmenyediakan papan tanda jalan danperangkap had laju6. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah: Tanah Pertanian: Ladang getahperlu mengikut Garis PanduanPertanian Mampan Penempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasansedia ada di sepanjang koridor7. Membangunkan Gua Ikan sebagaitarikan eko-pelancongan8. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS KRAU-HS SOM-HSYONG-HS BENCHAH-HS KERAMBIT-HSGUNUNG BENON1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewartakan tanah scrub sebagaisebahagian hutan simpan3. Mewartakan koridor yang dikenalpastisebagai sebahagian Rezab HidupanLiar Krau4. Mewujudkan rezab riparian disepanjang Sg. Som; Sg. Kenong, Sg.Darah, Sg. Ceka (Kuala Som ke KualaRengat). Rezab riparian berkelebaranminima 50m di kedua belah sungai5. Pembangunan Infrastruktur: Membina laluan untuk binatangkecil di sepanjang jalan Tidak membenarkan pelebaranjalan di antara koridor yang telahdikenalpasti Meletakkan papan tanda jalan danperangkap lajuFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-71

SL3STRATEGI PELAKSANAAN6. Pengurusan Hutan: Penanaman semula danmemperbanyakkan pokok di atasrezab riparian yang telahdiwartakan dan di tanah yang telahdilapangkan. Tidak dibenarkan nyahwarta ke atasHS Som, HS Hulu Mas, HS BukitTaching, HS Jerantut Tambahan, HSKerambit, dan HS Krau.7. Pengurusan Guna Tanah: Tanah Pertanian: Ladang getahperlu mengikut garis panduanpertanian mampan Penempatan Manusia:Memperkenalkan pengurusan zonkhas untuk mengurangkan konflikmanusia - haiwan Eko-pelancongan: Mempromosikankoridor hidupan liar sebagai tarikankepada Taman Negara (Jerantut)dan Taman Kenong Rimba (TamanNegeri Pahang). Bina menara tinjau8. Kempen kesedaran.MENGHUBUNGKAN HS BINTANG HIJAU(HULU PERAK)-HS PAPULUT-HS PIAH1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dan tasik di dalamkoridor3. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju4. Pengurusan Guna Tanah:FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-72

SL4SL5STRATEGI PELAKSANAAN Ladang getah mengikut garispanduan pertanian mampan Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian di dalam kawasan koridor Petempatan manusia: Tidakdibenarkan perluasan petempatandi dalam kawasan koridor5. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS JERANGAU-HSPASIR RAJA BARAT-HS BESUL TAMBAHAN-HS BESUL-HS BUKIT BAUK1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai3. Pengurusan Hutan: Memuliharakawasan „wetlands‟.4. Pembangunan Infrastruktur: Meletakanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap had laju5. Pengurusan Guna Tanah:Tanah Pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garis panduanpertanian mampanii. Penanaman padi mengamalkan garispanduan pertanian mampaniii. Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanianPetempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan di dalam kawasankoridor6. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS PAK KANCIL-HSHULU SETIUFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-73

SL6STRATEGI PELAKSANAAN1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewartakan tanah scrub sebagaisebahagian dari hutan simpan3. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju4. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanii. Tidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanian di dalamkawasan koridoriii. Petempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan di dalam kawasankoridor5. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS GUNUNG NABONG-HS CHIKU-HS RELAI-TAMAN NEGARA1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewartakan tanah scrub sebagaisebahagian dari hutan simpan3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju5. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-74

SL7SL8STRATEGI PELAKSANAANii. Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian di dalam koridoriii. Petempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan di dalam kawasankoridor4. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HSPEDU-HS CHEBAR1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewartakan tanah scrub sebagaisebahagian dari hutan simpan.3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dan tasik.4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju5. Pengurusan Hutan: Mencegahpembalakkan di HS Ulu Muda6. Pengurusan Guna Tanah:Mengawasi aktiviti pertanianMempromosi aktiviti ekopelancongan.Mengawal pengurusan kawasantadahan air7. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HSRIMBA TELUI1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju.3. Pengurusan Guna Tanah:FASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-75

SL9SL10STRATEGI PELAKSANAANTanah pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawitdan getah perlu mengikut garispanduan pertanian mampanii.Tidak dibenarkan perluasanaktiviti pertanian di dalamkawasan koridor4. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS JELI-HS SUNGAISATOR-HS JEDOK-HS SOKORTAKU1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Mewartakan tanah scrub sebagaisebahagian daripada hutan simpan3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai4. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju.5. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian: Pemilik ladanggetah perlu mengikut garis panduanpertanian mampanPetempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan6. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS TEMANGAN-HSCHABANG TONGKAT-HS ULU SAT1. Mewartakan hutan negeri sebagaihutan simpan2. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had lajuFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-76

SL 11SL 12SL 13STRATEGI PELAKSANAAN3. Pengurusan Guna Tanah: Pemilikladang getah dan padi perlu mengikutgaris panduan pertanian mampan4. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS BUKIT KINTA – HSBUJANG MELAKA1. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju2. Pengurusan Guna Tanah: Tanahpertanian Pemilik ladang perlumengikut garis panduan pertanianmampan3. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN HS BUBU – HUTANPAYA BAKAU MATANG1. Menjalankan penghutanan semula bagikawasan yang telah lapang2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai3. Pembangunan Infrastruktur:Meletakkan papan tanda jalan danmelaksanakan perangkap had laju4. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian: Pemilik ladangperlu mengikut garis panduanpertanian mampanPetempatan Manusia: Tidakdibenarkan perluasan kawasanpetempatan5. Kempen kesedaranMENGHUBUNGKAN GUNUNG BONGSU – HSGUNUNG INAS1. Mewartakan hutan tanah negerisebagai hutan simpan dalam koridor2. Menjalankan penghutanan semula bagikawasan yang telah lapangFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-77

STRATEGI PELAKSANAAN3. Pengurusan Guna Tanah:4. Tanah pertanian: Pemilik ladang perlumengikut garis panduan pertanianmampan5. Tidak dibenarkan perluasan kawasanpertanian6. Kempen kesedaranFASARMK 10 RMK 11 RMK 122011-2015 2016-2020 2021-20251 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-78

Jadual 5.5 : Jangka Masa Pelaksanaan Bagi Rangkaian Ekologi CFS 2REPL1RANGKAIANUntuk Menghubungkan HS Labis Timur – HSMersing – HS Lenggor1. Inisiatif Dasari. Mengiktiraf koridor ekologi sebagaikawasan KSAS dalam RancanganTempatanii. Dasar koridor ekologi dalam RancanganStruktur Negeri (kajian semula)iii. Perluasan sempadan Taman NegaraEndau-Rompin untuk memasukkan HSMersing (sehingga ke Jalan Kluang –Jemaluang)2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Pengambilan balik tanah dalamkawasan antara Rizab Hidupan LiarEndau Kluang dan HS Mersingii. Pengambilan balik tanah dalamkawasan antara HS Lenggor Timur danHS Ulu Sediliiii. Warta hutan tanah negeriiv. Warta scrub dan padang rumput3. Inisiatif Infrastrukturi. Bina „culvert‟/jambatan barusepanjang Jalan Kluang-Jemaluanguntuk hidupan liarii. Pasang papan tanda dan kawalankelajuan di Jalan Kluang-Jemaluangiii. Bina struktur ubahsuai (pagar, dll)untuk memudahkan lintasan hidupanliariv. Bina umpan tiruan hidupan liar –„artificial salt licks‟.4. inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Moratorium pembangunan termasukpembukaan hutan5. Pengambilan balik tanah & PerhutananSemulai. Perhutanan semula kawasan degradasidan kawasan lapangFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-79

REPL2RANGKAIANii. Pengambilan balik ladang kelapa sawitdiakhir kitaran tanaman & perhutanansemula6. Penguatkuasaan undang-undang ke ataspemburuan & Perdagangan Hidupan LiarUntuk Menghubungkan HS Resak– HS Lesong1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatanii. Dasar koridor ekologi dalam RancanganStruktur Negeri (kajian semula)2. Warta sebagai Hutan PerlindunganFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5i. Perluasan HS Lesong arah utara keJalan Muadzam Shah-Rompinii. Kawasan yang telah ditanda untukprojek Tanaman Makanan Kekal (TKM)diasingkan 100m dari koridor ekologiiii. Warta hutan tanah negeriiv. Warta scrubv. Warta rezab riparian3. Inisiatif Infrastrukturi. Bina „culvert‟/jambatan barusepanjang Jalan Muadzam Shah-Rompinuntuk hidupan liarii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan di Jalan Muadzam Shah-Rompiniii. Bina struktur ubahsuai (pagar, dll)untuk memudahkan lintasan hidupanliariv. Bina umpan tiruan hidupan liar -artificial salt licks4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Perhutanan semula 100m koridorii. Projek TKM dan kelapa sawitmengambilkira amalan dan garispanduan pertanian mampan. AmbilRSPO dan dapatkan pensijilan.5. Penguatkuasaan undang-undangPemburuan & Perdagangan Hidupan Liar5-80

REPL3PL4RANGKAIANUntuk Menghubungkan HS Panti – HS UluSedili Selatan1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai KSASdalam Rancangan Tempatanii. Dasar koridor ekologi dalam RancanganStruktur Negeri (kajian semula)2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Pengambilan balik tanah persendirianii. Warta hutan tanah negeri3. Inisiatif Infrastruktur4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Moratorium pembangunan termasukpembukaan hutanii. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampan,pensijilan RSPOiii. Perhutanan semula5. Penguatkuasaan undang-undangPemburuan & Perdagangan Hidupan LiarUntuk Menghubungkan HS Ibam - HS SgMarong & HS Lesong1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai KSASdalam Rancangan Tempatanii. Dasar koridor ekologi dalam RancanganStruktur Negeri (kajian semula)2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Pengambilan balik tanah persendiriani. Warta hutan tanah negeriii. Warta rezab riparian Sg. Marong danSg. Aur3. Inisiatif Infrastrukturi. Bina „culvert‟/jambatan baru untukhidupan liar atas Sg. Aur (JalanMuadzam Shah-Ibam dan jambatan atasSg. Marong (Jalan Muadzam Shah-Segamat)FASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5ii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan5-81

REPL5RANGKAIAN4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Moratorium pembangunanii. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampan,pensijilan RSPOiii. Perhutanan semulaiv. Kelapa sawit di bawah viaduct akandihapuskan dan perhutanan semuladilakukanUntuk Menhubungkan HS Ibam - HSKedondong, HS Pekan dan HS Nenasi1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai KSASdalam Rancangan Tempatanii. Dasar koridor ekologi dalam RancanganStruktur Negeri (kajian semula)iii. Perluasan sempadan HS Pekan – HSPekan tambahan ke HS Kedondong2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta rezab riparian3. Inisiatif Infrastrukturi. Bina „culvert‟/jambatan barusepanjang Jalan Muadzam Shah-Gambang untuk hidupan liarii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan di Jalan Muadzam Shah-Gambangiii. Bina struktur ubahsuai (pagar, dll)untuk memudahkan lintasan hidupanliariv. Bina umpan tiruan hidupan liar -artificial salt licks4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanah:i. Moratorium pembangunan termasukpembukaan hutanii. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampan5. Pengambilan Tanah & Perhutanan Semulai. Pengambilan balik tanah persendirianFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-82

REPL6SL1RANGKAIANii. Untuk mengambil balik ladang getahpada akhir kitaran tanaman &perhutanan semulaiii. Perhutanan semula6. Penguatkuasaan Undang-undangPemburuan & Perdagangan Hidupan LiarUntuk Menghubungkan HS Bera Ramsar - HSIbam (Temerloh)1. Inisiatif Dasar2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta rezab riparian sepanjang Sg.Bera3. Inisiatif Infrastrukturi. Pembinaan semula jambatan/‟culvert‟atas Sg. Tekai sepanjang JalanSebertak-Bera Selatanii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuaniii. Bina umpan tiruan hidupan liar -artificial salt licks4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Moratorium pembangunanii. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampan,pensijilan RSPO5. Pengambilan Balik Tanah & PerhutananSemulai. Untuk Mengambil balik tanah ladanggetah di akhir kitaran tanaman danmenjalankan perhutanan semulasemulajadi6. Penguatkuasaan undang-undangPemburuan dan Perdagangan Hidupan LiarUntuk Menghubungkan HS Lepar – HSBerkelah1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta rezab riparianFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-83

RESL2SL3RANGKAIAN3. Inisiatif Infrastrukturi. Kejuruteraaan semula jambatan sediaada di jalan utama Karak lama melaluiTasik Bungor untuk membolehkanpergerakan binatang kecilii. Bina umpan tiruan hidupan liar –„artificial salt licks‟4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampandan pensijilan RSPO5. Penguatkuasaan Undang-undangPemburuan & Perdagangan Hidupan LiarUntuk Menghubungkan HS Chini – HS Lepar1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta rezab riparian3. Inisiatif Infrastrukturi. Kekalkan viaduct di bawah jalan atastebing Sg. Pahangii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuaniii. Bina umpan tiruan hidupan liar -artificial salt licks4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampandan pensijilan RSPOUntuk Menghubungkan HS Raja Musa – HSBukit Tarik – HS Bukit Gading1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta scrubiii. Warta rezab riparian sepanjang Sg.Tinggi & Sg. Selangor3. Inisiatif InfrastrukturFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-84

RERANGKAIANi. Pembinaan semula „culvert‟/jambatanuntuk pergerakan hidupan liarii. Pasang papan tanda pemberitahuanhidupan liar dan kawalan kelajuanFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5SL4SL5iii. Bina umpan tiruan hidupan liar –„artificial salt licks‟ dan pokok buahbuahan4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampan,dapatkan pensijilan RSPOii. Perhutanan semula kawasan terganggu5. Penguatkuasaan Undang-undangPemburuan & Perdagangan Hidupan LiarUntuk Menghubungkan HS Mersing – HSJemaluang1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta scrubiii. Warta rezab riparian3. Inisiatif Infrastrukturi. Pembinaan semula jambatan sedia adasepanjang Jalan Jemaluang-Mersinguntuk lintasan binatang kecilii. Bina „culvert‟/jambatan baru untukhidupan liariii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampanii. Membolehkan generasi semula hutansecara semulajadiUntuk Menghubungkan HS Panti –HS KualaSedili1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan5-85

RESL6SL7RANGKAIAN2. Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeriii. Warta scrubiii. Warta rezab riparian sepanjang Sg.Sedili Besar, Sg. Dohol, Sg. Ulu Sedilidan Sg. Pak Kenik3. Inisiatif Infrastrukturi. Pembinaan semula jambatan/ „culvert‟sedia ada sepanjang Jalan Jemaluang-Kota Tinggi untuk lintasan binatangkecilii. Bina „culvert‟/jambatan baru untukhidupan liariii. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan4. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampandan pensijilan RSPOii. Perhutanan semulaUntuk Menghubungkan HS Setul – HS Triang1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan2. Inisiatif Infrastrukturi. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan3. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampanUntuk Menghubungkan HS Angsi – HSBerembun1. Inisiatif Dasari. Iktiraf koridor ekologi sebagai kawasanKSAS dalam Rancangan Tempatan2. Inisiatif Infrastrukturi. Pasang papan tanda jalan dan kawalankelajuan3. Inisiatif Pengurusan Penggunaan Tanahi. Aktiviti pertanian mengikuti amalandan garis panduan pertanian mampanFASA2011-2015 2016-2020 2021-202510 TH MP 11 TH MP 12 TH MP1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 55-86

5.4 Cadangan Model Kewangan untuk Rangkaian EkologiCadangan model kewangan bergantung terutamanya pada pembiayaan kerajaanpersekutuan (Rajah 5.3) sebagai sumber utama pembiayaan. Inisiatif utama adalahmembolehkan inisiatif penubuhan program rangkaian ekologi sebagai skimpembangunan di bawah rancangan 5 tahun dan 5 tahun negara seterusnya meliputi duapuluh (20) rangkaian utama dan tujuh belas (17) rangkaian sekunder. Program ini akandiletakkan di bawah NRE.Sumber pembiayaan lain yang berpotensi termasuk:-i. Geran khas persekutuan kepada kerajaan-kerajaan negeriii. Inisiatif dan derma persendirianiii. Dana Tabung Kebangsaan untuk Biodiversiti5-87

Perbelanjaan Berulang pada RangkaianEkologiPenciptaan Rangkaian EkologiRajah 5.3:Cadangan Model Kewangan untuk Rangkaian EkologiHasil PersekutuanTabung Pembangunan PersekutuanPersekutuanPembiayaanLuarGeran Persekutuanberkaitan Rangkaian EkologiProgram Nasionalberkaitan RangkaianEkologiProgram Pembangunan Negeriberkaitan Rangkaian EkologiTabung Pembangunan NegeriMekanisma PembiayaanPelan Pembangunan 5-tahunMekansima Pembiayaan Baru• Geran tahunan• Geran pembangunan• Geran Khas untukPerkhidmatan Ekologi• Pekongsian PendapatanDiterima daripada PerdaganganKarbon.Inisiatif sektor swasta &Pembiayaan PersendirianPembiayaan Philanthropic &Derma IndividuCadangan Tabung KebangsaanSumber Pendapatan BerpotensiHasil PersekutuanGeran Persekutuanuntuk RangkaianEkolog /]=-iHasil NegeriMekanisma PembiayaanBajet Tahunan daripada Akaun Hasil Bersepadu• % Levi tetap CukaiPetroleum• % Levi Cukai PendapatanKorporat atau CukaiKorporat• Sumbangan(Korporat &Individu)• Pembiayaan Luar(multilateral, dsb)• Pendapatan PerdaganganKarbon (Pasaran KarbonSukarela)• Yuran & Denda daripadahutan• Yuran PerkhidmatanBiodiversiti• Bon karbon5-88

5.4.1 Pembiayaan Persekutuan sebagai Sumber Utama KewanganSumber dana utama adalah pendapatan persekutuan dari sumber sedia ada. Iamelibatkan satu peruntukan umum dana persekutuan dalaman, biasanya bagimembiayai belanjawan pembangunan persekutuan. Bagi sesetengah langkahpembangunan khusus, ia berkemungkinan mengakses pelbagai akaun amanah awamdalam NRE. Bagaimanapun, akaun amanah itu mempunyai peruntukan kecil (lihat Fakta5.2).Kerajaan Persekutuan boleh menimbang pilihan penciptaan sumber khusus untukpembiayaan projek pemuliharaan biodiversiti kebangsaan. Satu pendekatan ialahdengan bergantung pada sumber pendapatan sedia ada tetapi untuk mengambil sesuatulangkah yang berani, langkah inovatif memperuntukkan satu peratusan kecilpendapatan daripada satu atau beberapa sumber sedia ada boleh dipertimbang demiuntuk usaha pemuliharaan negara.Sebahagian kecil pendapatan boleh dipertimbang untuk diperolehi melalui sumberberikut:-• Cukai 2 pendapatan korporat• Cukai pendapatan petroleum• Cukai Perkhidmatan di mana ia merupakan cukai secara tidak langsung dan hasilnyatidak banyak, tetapi sentiasa meningkat (lihat Fakta 5.3).Secara alternatif, kerajaan Persekutuan boleh menimbang memperkenalkan cukaiinovatif baru atau mekanisma levi untuk pemuliharaan biodiversiti, penekanan terhadapkebimbangan mendalam dan komitmen ke arah pemuliharaan biodiversiti negara.Beberapa mekanisma ini mungkin termasuk:-• Levi ke atas penglibatan korporat dalam Malaysia untuk menyokong pemuliharaanbiodiversiti;• Levi ke atas transaksi kewangan global yang dilakukan dalam Malaysia;• Levi ke atas kesemua transaksi kad kredit;• Kajian semula levi MAS ke atas transaksi penerbangan ke dalam levi mandatoriuntuk integrasi ke dalam usaha nasional keseluruhan;• Isu karbon untuk dijual dalam pasaran antarabangsa;• Bangunkan pinjaman karbon untuk perdagangan dalam pasaran antarabangsa;• Mewujudkan Dana Amanah Nasional atau Kebangsaan, khusus untuk biodiversiti.Cadangan tindakan di atas dalam gabungan yang pelbagai mungkin boleh digunakanuntuk menyediakan dana awal (`seed fund‟) untuk menyokong penubuhan dana amanahkebangsaan bagi pemuliharaan biodiversiti. Program rangkaian ekologi yangdicadangkan ini mungkin satu daripada kebanyakan program pemuliharaan yang bolehdisokong oleh cadangan dana amanah kebangsaan ini.2 Kementerian Kewangan Malaysia, Laporan Ekonomi, 2008-20095-89

Fakta 5.2:Contoh Wang Dibelanjakan Di bawah Akaun Amanah pada 20061. RM 2.6 juta di bawah Akaun Amanah Jabatan Hidupan Liar Pemuliharaan BiologiPelbagai;2. RM 304,700 di bawah Akaun Amanah Operasi Menyelamat Hidupan LiarTerperangkap;3. RM 1.4 juta di bawah Akaun Amanah Perlaksanaan Projek Protokol Montreal;4. RM 667,900 di bawah Akaun Amanah Pendidikan dan Kesedaran Persekitaran;dan5. RM 179,000 daripada Jabatan Perhutanan Kerajaan Malaysia dan PenajaanTabung Amanah ITTO(Sumber: Akaun Awam Persekutuan 2006, Kementerian Kewangan Malaysia)Fakta 5.3:Peruntukan berpotensi untuk Pemuliharaan Daripada Sumber Pendapatan Sediaada1. Cukai 1 pendapatan korporatJumlah keseluruhan untuk 2006 adalah RM 26.5 bilion; untuk 2007, ialah RM32.1 bilion; dan untuk 2008, ia adalah dianggarkan RM33.3 bilion. Jika satuperuntukan setengah peratus dibenarkan berdasarkan tahun 2007, ia bolehmeningkatkan RM 160.7 juta untuk pemuliharaan.2. Cukai pendapatan petroleumPendapatan yang dikutip pada 2006 adalah RM 20.7 bilion; pada 2007, iaberjumlah RM20.5 bilion, dan untuk 2008, ia berjumlah RM 24.5 bilion.Menggunakan andaian serupa seperti di atas, ini bermaksud RM 102.3 juta bolehdiperuntukkan bagi pemuliharaan.3. Cukai perkhidmatanUntuk tahun 2006, RM2.7 bilion telah dihasilkan; Tahun 2007, jumlah itu naikkepada RM 3.0 bilion, dan untuk tahun 2008, ia berjumlah RM3.4 bilion. Jikasatu andaian serupa dibuat, kenaikan hanya berjumlah RM 15.1 juta.5-90

5.4.2 Geran Khas Persekutuan untuk NegeriKejayaan program rangkaian ekologi bergantung juga pada sokongan dan penyertaankerajaan negeri termasuk kepada siapa yang bertanggungjawab kepada rangkaiantersebut. Dalam kebanyakan contoh, tindakan itu memerlukan penglibatan negeridalam mencipta rangkaian dan rangkaian daripada hutan negeri, dan mewartakanmereka untuk perlindungan jangka panjang. Dalam melakukannya, mereka mungkinperlu melepaskan kemungkinan pemberian selanjutnya hakmilik tanah mereka untukpenggunaan ekonomi alternatif, dan dalam sesetengah kes, ia mungkin perlumelepaskan peluang kerja hutan untuk pendapatan tambahan, dan oleh ituberkemungkinan untuk hilang pendapatan daripada segmen penjualan barangan danperkhidmatan, yang mana ianya ialah antara komponen penting pendapatan negeri.Hasil negeri amnya adalah pendapatan tak anjal dan tidak diperluaskan bersama denganpertumbuhan ekonomi, sebarang kehilangan peluang penjanaan pendapatan bolehmenjejaskan kedudukan fiskal negeri. Mereka akan memerlukan lebih bantuankewangan daripada kerajaan Persekutuan bagi mengurangkan ketidakseimbangan fiskal.Penciptaan satu geran khas untuk rangkaian ekologi bagi negeri-negeri akanmembolehkan persekitaran kewangan mereka berdaya saing. Penyertaan dalamprogram melalui penciptaan sub-program di peringkat negeri akan disokong oleh gerankhas negeri itu. Geran-geran itu digunakan bagi satu program pemantauan jangkapanjang bagi setiap negeri, dan secara tidak langsung untuk menggantikan kerugiandalam hasil dan pendapatan. Dalam keadaan begini, kerajaan negeri tidak perlumemperuntukkan pendapatan sedia ada mereka untuk rangkaian ekologi itu; merekaboleh bergantung pada kerajaan Persekutun, yang mempunyai keupayaan dankebolehan untuk menggunakan mekanisma dana alternatif untuk menghasilkanpendapatan khas untuk pemuliharaan pada peringkat nasional.5.4.3 Inisiatif Swasta dan DermaInisiatif swasta digalakkan pada setiap masa. Ini melibatkan NGO dan sektor swasta,terutama sekali dalam kawasan di mana rangkaian atau koridor termasuk ke dalamtanah persendirian atau bercantum dengan tanah persendirian. Sektor swastadigalakkan untuk mengambil mekanisma CSR dalam pembangunan rangkaian ekologitersebut. Mereka disokong oleh pelbagai langkah yang mungkin termasuk satu daripadaberikut atau campuran di antaranya:-i. Pinjaman untuk biaya inisiatif rangkaian hidupan liar dalam tanah mereka.ii. „Matching‟ geran untuk pembiayaan sebahagian rangkaian hidupan liar dalam tanahtanahmereka.iii. Kredit cukai untuk pelaburan dalam rangkaian hidupan liar dan kehilanganpendapatan daripada tapak yang diperuntukkan untuk rangkaian hidupan liar.iv. Geran dan cukai rebat untuk amalan persekitaran-mesra amalan penanaman atastanah mereka.5-91

Berkaitan sektor swasta, sebilangan mereka ini adalah tertakluk untuk :-i. Dikenakan penalti yang tinggi untuk pencemaran atas tanah bersempadan denganrangkaian yang dilindungi tersebut.ii. Penalti tinggi untuk pencerobohan ke dalam rangkaian terlindung.iii. Penalti tinggi untuk memburu dalam rangkaian terlindung.Derma daripada individu, badan swasta, dan badan dermawan memainkan satu peranansignifikan dalam penciptaan dan penjagaan rangkaian ekologi itu. Disebabkan rangkaianitu menghubungkan kawasan-kawasan berhutan, yang menempatkan biodiversiti pentingdan berfungsi sebagai penyerap karbon di peringkat kebangsaan dan global, penglibatankomuniti nasional mesti diwujudkan untuk kepentingan negara mereka. Kita pernahmelihat kemunculan kesedaran masyarakat dalam aktiviti-aktiviti kutipan derma WWFdan NGO yang lain. Satu usaha bersepadu yang membawa NGO dan kerajaanPersekutuan bersama mungkin membantu untuk memperhebat dan meningkatkankesedaran dan oleh itu, ia mendorong lebih banyak sokongan orang ramai dan dermakewangan untuk rangkaian ekologi.5.4.4 Cadangan Dana Amanah Kebangsaan untuk BiodiversitiModel pembiayaan melihat dana amanah kebangsaan sebagai satu mekanismapembiayaan jangka panjang sesuai untuk pemuliharaan biodiversiti. Cadangan danaamanah kebangsaan pada biodiversiti akan menekankan pendirian global Malaysiaterhadap pemuliharaan biodiversiti.Penubuhan rangkaian ekologi akan menjadi satu daripada aktiviti utama disokong olehcadangan dana amanah kebangsaan terhadap biodiversiti. Cadangan dana amanahdijangka untuk mengasingkan dana-dana ke arah rangkaian ekologi itu, dan komplekshutan serta kepulauan yang bersambungan. Mekanisma ini dijangka berfungsi denganmatlamat jangka panjang pada pemuliharaan biodiversiti dalam negara itu.Di dalam memastikan dana amanah menjadi satu mekanisma berkesan, terdapatpelbagai syarat perlu dicapai. Ia mesti mempunyai komitmen jangka panjang untukmatlamat pemuliharaan. Ia mesti mendapat sokongan kerajaan secara aktif walaupun iaadalah di luar kawalan kerajaan (ini merupakan mekanisma sektor awam-swasta). Iamesti mendapat sokongan sektor pelbagai masyarakat (NGO, sektor swasta, akademikdan agensi-agensi penderma), institusi perundangan dan kewangan, serta institusiinstitusisokongan yang lain. Dua elemen paling penting bagi keperluan dana amanahadalah (i) sokongan aktif kerajaan, dan (ii) sokongan dari masyarakat.Tanpa sokongan kerajaan, dana amanah mungkin tidak dapat akses (a) dana bankmultilateral, yang secara umumnya boleh didapati hanya kepada kerajaan atau projekprojeksektor swasta yang disokong oleh kerajaan, (b) dana GEF, yang memerlukansokongan kerajaan; dan (c) penderma dua hala bantuan teknikal atau dana, di manakesemuanya boleh dirunding berasaskan kerajaan kepada kerajaan.5-92

Penyediaan dana amanah di luar strukturkerajaan adalah penyediaan satu mekanismaalternatif berbanding prosedur birokrasi yangsering membuatkan jabatan kerajaan dan agensiterperangkap oleh perolehan kerajaan dansistem-sistem perakaunan yang melambatkandana daripada sampai ke tempat dan waktu yangsepatutnya. Dana bebas telah diketahui untukmembantu membina keupayaan dalam organisasirakan kongsi, mengukuhkan kemahiranpengurusan dalaman, dan memperluaskanpendidikan alam sekitar, menimbulkan kesedarandan menyediakan latihan untuk komunitikomunititempatan.Langkah seterusnya untukcadangan dana amanahkebangsaan pada biodiversitiadalah menjalankan satu kajiankemungkinan terperinci bagimenentukan struktur institusisesuai, rangka kerja menurutundang-undang, strukturoperasi, saiz dana sasaran, danmekanisma dana yang sesuaiCiri-ciri cadangan dana amanah kebangsaan pada biodiversiti termasuk perkaraberikut:-i. Berautonomi atau badan separa bebas ditubuhkan. Keperluan dana amanahmemerlukan sokongan kerajaanii. Diperbadankan sebagai satu syarikat dan berdaftar sebagai satu perbadananpemegang amanah di bawah Akta Syarikat-syarikat Amanah, 1949 (Akta 100).iii. Ahli-ahli lembaga adalah gabungan wakil-wakil awam dan bukan kerajaan sertasektor swasta.iv. Ahli-ahli lembaga mencerminkan perwakilan waris-waris dana, pendermapenderma,kerajaan, dan sektor swasta.v. Saiz lembaga bermula sekecil 9 dan sebesar 24 orang ahli.vi. Mestilah jawatankuasa pilihan untuk menyokong lembaga pemegang amanahdalam menguruskan wang amanah dengan cekap dan berkesan. Tiga jawatankuasautama dicadangkan, iaitu, jawatankuasa pentadbiran dana, jawatankuasapenasihat kewangan dan jawatankuasa Penasihat Teknikal.vii. Tabung amanah boleh diwujudkan seperti satu dana pembiayaan, dana pusinganatau dana terikat. Secara alternatif, biodiversiti negara dana amanah bolehdiwujudkan seperti satu dana pembiayaan, dan disokong oleh pelbagai sub-danaamanah, yang boleh menjadi pusingan, terikat, atau satu lagi pembiayaan.viii. Aspek utama dalam membentuk dana amanah adalah menentukan objektif danmatlamat yang disasarkan dicapai. Ini akan menentukan kerumitannya dankeupayaannya untuk menubuhkan amanah pelbagai anak syarikat untukmenyokong kepelbagaian objektif pada pemuliharaan biodiversiti (Rajah 5.4).ix. Prinsip-prinsip panduan cadangan dana amanah adalah ketelusan, konsistensi,kebolehpercayaan, dan akauntabiliti dengan tujuan untuk mendapat keyakinanpenderma-penderma antarabangsa dan kebangsaan, pertubuhan, syarikatsyarikat,NGO dan institusi kewangan.5-93

Rajah 5.4:Model Indikatif untuk Cadangan Dana Amanah Kebangsaan pada BiodiversitiPelaburanDana AmanahBiodiversitiKebangsaanDana PembiayaanSumber DanaPeruntukan AwalKerajaan PersekutuanGeran ‘External Matching’Dana anaksyarikat% peruntukanhasil yangditentukan olehPersekutuanBank PembagunanAsianGEFDermaPersendirian –Antarabangsa &DomestikASEANProgram Kebangsaanberkaitan BiodiversitiPendapatanPerdagangan KarbonUnit KewanganKarbon1. Program RangkaianEkologi KebangsaanDana PusinganMekanisma InovatifPersendirianDenda & YuranPasaran KarbonPersendirian2. Program 23. Program 3Dana TerikatDana PusinganPendapatandaripadapemegang konsesi(air, balak, hotel,hidro elektrik, dsb)4. Program 4 Dana PembiayaanDana itu juga mempunyai sumber-sumber pendapatan sendiri daripada potensi sumbersumberberikut:-i. Kerajaan Persekutuanii. Pengenalan Yuran Baru atau Caj bertema „Green Levy‟ oleh Kerajaan Persekutuanuntuk pemuliharaaniii. Perdagangan karboniv. Derma sektor swasta dan tanggungjawab sosial korporat5-94

Fakta 5.4:Sumber Pendapatan Berpotensi untuk Cadangan Dana Amanah Kebangsaan padaBiodiversiti1) Kerajaan Persekutuan• % Peruntukan cukai persekutuan ke atas cukai pendapatan korporat• % Peruntuan cukai petroleum• % Peruntukan cukai perkhidmatan• Dedikasi semua denda dan penalti kewangan pada pencemaran danperlanggaran persekitaran kepada dana tersebutSatu daripada di atas atau kombinasi sumber di atas boleh dipilih untukmembiayai cadangan dana amanah.2) Memperkenalkan Yuran Baru atau Caj bertema ‘Green Levy’ oleh kerajaanPersekutuan untuk pemuliharaan• % levi atas transaksi kewangan internet atau % levi atas transaksi kad kreditdilakukan di kawasan tempatan• Jumlah caj tetap (katakan 20 sen atau 50 sen) setiap pengguna air isi rumah• % levi atau jumlah caj tetap pada hotel setiap bilik/1 malam dalam hotelsurcaj• % levi atas pendapatan pemegang konsesi beroperasi dalam kawasanperhutanan (pembalakan, pengendali hidroelektrik, pengendali eko-lodge,pengendali lebuh raya bertol, dan sebagainya)3) Perdagangan KarbonPerdagangan karbon memfokuskan pasaran karbon sukarela pasaran dan manamanaoperatif berkuatkuasa (lebih daripada Protokol Kyoto) dimulakan olehUnit Kewangan Karbon Bank Dunia selepas 2012 (rangkaian ekologi itu bersamadengan kompleks hutan dan kepulauan hutan yang dihubungkan mungkin diurusmenjadi sumber berpotensi karbon sink.4) Sektor SwastaDerma daripada individu dan badan swasta menggunakan CSR. Syarikatkebangsaan dan antarabangsa adalah sumber dana berpotensi untukperlindungan alam sekitar. Sesetengah syarikat negara bermula denganmengutarakan falsafah CSR walaupun penekanan difokuskan kepada komunitimiskin. Satu anjakan penekanan merangkumi program kesedaran pemuliharaanalam sekitar boleh menambah nilai kepada mekanisma korporat CSR.5-95

5.5 Kos dan Mekanisma Pembiayaan untuk Pelaksanaan5.5.1 Anggaran Kos, Mekanisma Pembiayaan dan Sumber PembiayaanJumlah kos pembangunan dalam pelaksanaan cadangan rangkaian ekologi dianggarkanpada:-Jadual 5.6:Anggaran Jumlah Kos Pembangunan1. Kos „imputed‟ pengambilan balik tanah hutan negeri &scrub.RM juta1,949.22. Kos pengambilan balik tanah kawasan lapang 370.53. Kos penghutanan semula 40.64. Kos infrastruktur (tanda jalan, pembaikan jalan,145.4pemantauan peralatan, struktur)5. Kos kempen kesedaran & promosi 2.9Jumlah kos 2,508.6Andaian: Tanah hutan negeri diandaikan mempunyai nilai, dengan mengandaikan bahawamereka mempunyai pilihan menggunakan yang boleh member hasil pendapatan.Nota: Nilai tanah hutan negeri diletakkan pada 25% berdasarkan harga pasaran tanahpertanian. Harga pasaran purata harta pertanian, dibezakan oleh negara berkaitan,dianggar daripada Property Market Report 2007 dan 2006.Jumlah kos RM 2,508.6 juta diagihkan di antara rangkaian utama dan sekunder, dengan61.6 peratus jatuh kepada rangkaian utama dan bakinya kepada rangkaian sekunder(Jadual 5.6)Jadual 5.7: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan oleh Jenis RangkaianRM juta %Rangkaian Utama 1,545.4 61.6Rangkaian Sekunder 963.2 38.4Jumlah kos 2,508.6 100.0Dari segi kos prioriti dan rangkaian bukan prioriti, kos rangkaian prioriti adalah RM1,036.9 juta atau 41.3 peratus dari jumlah kos. Rangkaian utama bukan prioritimenelan belanja RM 508.5 juta (20.3%), dan rangkaian sekunder merangkumi 38.4peratus dari jumlah kos iaitu RM 963.2 juta (Jadual 5.7).5-96

Jadual 5.8: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan oleh Rangkaian Prioriti danBukan-PrioritiRangkaian Ekologi RM juta %Rangkaian Prioriti 1,036.9 41.3Rangkaian Utama Bukan Prioriti 508.5 20.3Rangkaian Sekunder Bukan963.2 38.4PrioritiJumlah Kos 2,508.6 100.0Jadual 5.8 menunjukkan anggaran kos rangkaian. Mekanisma pembiayaan utama adalahbelanjawan pembangunan persekutuan melalui pembangunan satu program nasionaluntuk rangkaian ekologi. Sumber pendapatan utama adalah hasil persekutuan. Kerajaannegeri yang ingin turut serta digalakkan untuk membangunkan program salingmelengkapi untuk rangkaian ekologi, serta bekerjasama dengan kerajaan Persekutuanberkaitan tindakan yang akan diambil. Tindakan utama adalah dengan mewartakanhutan tanah negeri kepada rezab hutan. Dari segi potensi kerugian hasil danpendapatan, satu program pembiayaan seharusnya diatur bagi menggalakkan danmembantu Kerajaan negeri untuk mengambil bahagian secara aktif dalam penubuhanrangkaian ekologi.Sumber kewangan terbesar untuk membiayai rangkaian ekologi diringkaskan sepertiberikut:-1. Belanjawan pembangunan persekutuan2. Peruntukan yang ditentukan oleh persekutuan3. Geran yang diperuntukkan khas bagi rangkaian ekologi untuk Kerajaan negeri4. Sediakan dana amanah kebangsaan untuk biodiversiti5. Mengadakan perkongsian dengan sektor swasta6. Dapatkan penaja dan penderma7. Menyertai perdagangan karbon sama ada dengan Unit Kewangan Karbon PerbadananKewangan Antarabangsa (post Kyoto Protocol 2012) atau sukarelawan persendirianpasaran karbon, atau mekanisme pembiayaan terbaru Asian Development Bankuntuk kredit karbon, atau Japan International Bank untuk perbadanan atausukarelawan persendirian dalam pasaran karbon.8. Menggalakkan dan menyokong inisiatif perkongsian sektor swasta seperti RSPO,menggunakan cadangan Dana Amanah Biodiversiti bagi membantu pekebun kecilyang berminat untuk mengamalkan pertanian mampan.5-97

Jadual 5.9: Anggaran Kos Rangkaian Ekologi CFS 11) Rangkaian Utama (PL)BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYAPL1MENGHUBUNGKAN HS SUNGAI YU-HS TANUM-TAMAN NEGARA1. Warta HS Tanum dalam kawasan `core‟ sebagaihutan perlindungan di bawah Seksyen 10 AktaPerhutanan Kebangsaan (NFA).2. Warta semua hutan negeri dalam kawasan„core‟ sebagai hutan perlindungan di bawahSeksyen 10 NFA dan hutan tanah negeri dalamkawasan `buffer‟ sebagai hutan simpan dibawah NFA.27,815.4 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasilPersekutuan/TabungAmanah/PerniagaanKarbonKajianterperinci/kos3. Warta tanah hutan negeri dalam kawasan`core‟ sebagai hutan perlindungan di bawahSeksyen 10 NFA dan tanah penampan sebagaihutan simpan di bawah NFA.13,687.2 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasilPersekutuan/TabungAmanah/PerniagaanKarbonKajianterperinci/kos4. Strategi jangka panjang: Melebarkansempadan Taman Negara Pahang untukmemasukkan kawasan `core‟.5. Mewujudkan 50 meter rizab `riparian‟ disepanjang Sg. Temau, Sg. Tanum dan Sg. Yu.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci/kos5-98

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA6. Membina laluan binatang di km 1.3 (laluanatas) dan di km 3 (viaduct) dari jambatan Sg.Yu. Elakkan pembesaran jalan dalam kawasanrangkaian.42,000.007. Pembangunan infrastruktur: meletak tandajalan dan kawalan had laju di jalan raya.8. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Syarikat perladangan dalam kawasanrangkaian mempraktis amalan pertanianmampan (RSPO) dan perlu mendapatpersijilan dan mengadakan koridor hidupanliar.Inisiatif syarikatswasta (CSR)/NGOSwastaWujud `grant‟program promosikempen kesedaranawam Memantau program laluan hidupan liar. 5,640.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanPembekuan segera ke atas pemberiantanah dan pembangunan dalam kawasanrangkaian dan Lesen Menduduki Sementara(TOL) tidak diperbaharui.Koridor hidupan liar dipromosi sebagaidestinasi eko pelancongan di TamanNegara.300.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos5-99

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA9. Kempen kesedaran 200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 89,642.6Hasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kosPL2MENGHUBUNGKAN HS BELUM-HS ROYAL BELUM-HS TEMENGGORMelebar HS Belum untuk memasukkan HS RoyalBelum dan warta sebagai hutan perlindungan.1. Melebar HS Gerik dan warta hutan negeri dan`scrub‟ sebagai hutan perlindungan.334,297.0 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dankos2. Bina laluan hidupan liar `viaduct‟ atau`overpass‟.3. Pembangunan infrastruktur: letak papan tandadan kawalan had laju.120,990.0BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos4. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Elakkan meluaskan lagi kawasan pertaniandi sepanjang lebuh raya supaya faedaheko-pelancongan dan konservasi.1,400.5 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankosPengambilan balik tanah yang telah lapangdan diperhutankan.5-100

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA5. Wujudkan `checkpoints‟ di beberapa tempatdi lebuhraya untuk elak perburuan.6. Pemantauan jangka panjang untuk kenalpastitempat gajah melintas14,160.0BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos7. Wujudkan kawasan tinjau hidupan liar dankemudahan pelancongan di tempat yangsesuai.300.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos8. Mempromosi rangkaian ini sebagai `JumboTrail‟ selaras dengan Pelan Induk Nasional EkoPelancongan.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanPenyediaan programterperinci dan kos9. Kempen kesedaran awam. 1,200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 472,347.5Hasil PersekutuanPenyediaan programterperinci dan kosPL3MENGHUBUNGKAN HS LOJING-HS SG. BROK1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan.2. Mewartakan tanah kerajaan di bawahgunatanah `scrub‟ sebagai hutan simpan.57,520.85,565.2BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dankos3. Pembangunan infrastruktur: letak tanda jalandan kawalan had laju.288.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabantukterperinci dan kos5-101

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA4. Wujud rizab riparian di sepanjang sungaidalam koridor.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabantukterperinci dan kos5. Kawalan pengurusan gunatanah: Rangkaiandipromosi sebagai eko-pelancongan untukLojing.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia programterperinci dan kos6. Kempen kesedaran awam. 200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 63,574.0Hasil PersekutuanSedia programterperinci dan kosPL4MENGHUBUNGKAN HS PADANG CHONG-SG. KUAK-HS BELUKAR SEMANG1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan.56,123.72. Mewujudkan rizab riparian di sepanjang sungaidalam koridor.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos3. Menjalankan penghutanan semula 4,955.74. Pembangunan infrastruktur: letak papan tandajalan dan kawalan had laju.264.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos5. Kawalan Pengurusan Guna Tanah:5-102

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYAPetempatan manusia: tidak ada peluasanpetempatan dalam kawasan koridorTanah pertanian: ladang getah mengikutamalan pertanian mampan (SAP).Tidak ada peluasan aktiviti pertanian.6. Kempen kesedaran awam. 200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 61,543.4Hasil PersekutuanSedia programterperinci dan kosPL5MENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HS GUNUNG INAS (BINTANG HIJAU)1. Meluaskan HS Ulu Muda dan warta hutan negerisebagai hutan simpan. 24,120.4 Bajet2. Meluaskan HS Gunung Inas dan warta hutannegeri sebagai hutan perlindungan.Persekutuan/Mekanisma baruHasil PersekutuanKajian terperinci dankos3. Pembangunan infrastruktur: letak papan tandajalan dan kawalan had laju.264.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos4. Kawalan Pengurusan Guna Tanah: Tanahpertanian mengamal amalan pertanianmampan ladang getah mengikut garis panduanSAP.n.a.Inisiatif swasta/NGOSwastaWujudkan program`grant‟ untukpromosi dan kempenkesedaran awam5-103

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA5. Kempen kesedaran awam. 200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 24,584.4Hasil PersekutuanSedia programterperinci dan kosPL6MENGHUBUNGKAN HS ULU JELAI-HS HULU LEMOI-HS BUKIT BUJANG-HS BUKIT JERUT1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan.177,635.5 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dankos2. Penghutanan semula kawasan yang telahlapang.1973.1 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos3. Wujud rizab riparian di sepanjang sungaidalam koridor.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos4. Pembangunan infrastruktur: letak papantanda jalan dan kawalan had laju.498.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos5. Kawalan Pengurusan Gunatanah:Mengawal tukar syarat tanah sepanjangjalan dalam rangkaian ekologi.5-104

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYATanah pertanian: ladang getah mengikutgaris panduan pertanian mampan (SAP).n.a.Inisiatif swasta/NGO (CSR)SwastaWujud program`grant‟ untukpromosi kempenkesedaran awamMemantau dan penguatkuasaan kawasanberhampiran `viaduct‟ bagi mengelakkanpemburuan.n.a.BujetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia programterperinci dan kos6. Kempen kesedaran awam. 200.0 BujetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 180,306.6Hasil PersekutuanSedia programterperinci dan kosPL7MENGHUBUNGKAN TAMAN NEGARA-HS LEBIR-HS TEMBAT (GREATER TAMAN NEGARA)1. Mewartakan HS Lebir sebagai hutanperlindungan.2. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan.24,058.3 BajetPersekutuan/Mekanisma baruBajet Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian fesibilititerperinci dan kos3. Pembangunan infrastruktur: letak papan tandadan kawalan had laju di jalan raya.384.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentukterperinci dan kos4. Kawal Pengurusan Gunatanah:5-105

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA Aktiviti pembangunan perlu dielakkansepanjang hutan `dry land‟ di antarapersisiran Tasik Kenyir dan di sepanjangsempadan negeri Kelantan. Ladang kelapa sawit dan getah perlumengikuti garis panduan amalan pertanianmampan (SAP).n.a.Inisiatif swasta/NGOSwastaWujud program`grant‟ untukpromosi dan kempenkesedaran awam Mempromosi kawasan Taman Negara KualaKoh dan Tasik Kenyir sebagai destinasi ekopelancongan.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia programterperinci dan kos5. Kempen kesedaran awam. 200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 24,642.3Hasil PersekutuanSedia programterperinci dan kosPL8MENGHUBUNGKAN HS KENDERONG (BINTANG HIJAU)-HS BINTANG HIJAU (HULU PERAK)-HS BELUKAR SEMANG1. Mewartakan hutan negeri di sepanjang jalandan `viaduct‟ sebagai hutan simpan.83,385.5 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dankos2. Menghutankan kawasan sekeliling `viaduct‟. 461.5 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos5-106

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA3. Wujud rizab `riparian‟ di sepanjang Sg. Rui. BajetPembangunanPersekutuan4. Kawalan Pengurusan Guna Tanah:Hasil PersekutuanKajian terperinci dankos Memantau dan penguatkuasaan sekitarkawasan `viaduct‟.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos Wujud `salt licks‟ tiruan dan hutankankawasan sekitarnya.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos5. Pembangunan infrastruktur: letak papan tandajalan dan kawalan had laju.348.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos6. Sistem pengurusan taman diperbaiki melaluipembangunan sumber manusia.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos7. Kempen kesedaran awam. 200.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankosJumlah kecil 84,395.05-107

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYAPL9MENGHUBUNGKAN HS BINTANG HIJAU LARUT MATANG-HS BINTANG HIJAU KUALA KANGSAR1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutan tanahnegeri sebagai hutan simpan.2,406.1 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dankos2. Mewartakan hutan tanah negeri di sepanjangjalan sebagai hutan simpan.3. Pengambilan balik tanah yang telah lapangdan membuat penghutanan semula.6,069.24. Pembangunan infrastruktur: letak papan tandajalan dan kawalan had laju.324.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos5. Mewujudkan rizab `riparian‟ di sepanjangsungai dalam koridor.n.a.BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanKajian terperinci dankos6. Kawalan Pengurusan Gunatanah:memindahkan ladang rusa.7. Kempen kesedaran awam. 200.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 8,999.0JUMLAH BESAR KOS PL 1,010,035.1Hasil PersekutuanSedia programterperinci dan kos5-108

2) Rangkaian Sekunder (SL)BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYASL1MENGHUBUNGKAN HS LEBIR-HS RELAI-HS ULU TEMIANG-HS SERASA-HS JENTIANG-HS GUNUNG STONG1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor2. Mewartakan tanah scrub sebagai hutansimpan dalam koridor267,793.6 BajetPersekutuan/Mekanisma baru42,807.9HasilPersekutuan/TabungAmanah/PerniagaanKarbonKajian terperinci dan kos3. Mewartakan Gua Ikan (batu kapur) sebagaisebahagian dari HS Serasa.4. Mewujudkan rizab riparian di sepanjangsungai dalam koridorn.aBajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5. Pembangunan Infrastruktur denganmenyediakan papan tanda jalan danperangkap had laju528.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos6. Pengawalan Pengurusan Guna Tanah: Tanah Pertanian: Ladang getah perlumengikut Garis Panduan PertanianMampann.a Swasta Swasta5-109

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA Petempatan Manusia: Tidak dibenarkanperluasan kawasan sedia ada di sepanjangkoridor7. Membangunkan Gua Ikan sebagai tarikaneko-pelancongan.n.aBajetPembangunanPersekutuan8. Kempen kesedaran 100.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah Kecil 311,229.5Hasil PersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kosProgram dan kosSL 2MENGHUBUNGKAN HS KRAU-HS SOM-HS YONG-HS BENCHAH-HS KERAMBIT-HS GUNUNG BENON1. Mewartakan hutan negeri sebgai hutansimpan dalam koridor197,543.5 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos2. Mewartakan tanah scrub sebagai sebahagianhutan simpan dalam koridor11,433.43. Mewartakan koridor yang dikenalpastisebagai sebahagian Rezab Hidupan Liar Krau4. Mewujudkan rezab riparian di sepanjang Sg.Som; Sg. Kenong, Sg. Darah, Sg. Ceka (KualaSom ke Kuala Rengat). Rezab riparian perlumempunyai kelebaran minima 50m di keduaduabelah sungain.aBajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5. Pembangunan Infrastruktur:5-110

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA Membina laluan untuk binatang kecil disepanjang jalann.a Tidak dibenarkan pelebaran jalan dalamkoridor Meletakkan papan tanda jalan danperangkap laju249.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos6. Pengurusan Hutan: Penanaman semula danmemperbanyakkan pokok di atas rezabriparian.15,584.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanPenyediaan programterperinci dan kos Tidak dibenarkan nyahwarta ke atas HSSom, HS Hulu Mas, HS Bukit Taching, HSJerantut Tambahan, HS Kerambit, dan HSKrau.7. Pengurusan Guna Tanah : Tanah Pertanian: Ladang getah perlumengikut garis panduan pertanianmampanInisiatif swasta/NGO (CSR)SwastaWujud program `grant‟untuk promosi dankempen kesedaran awam Petempatan Manusia: Memperkenalkanpengurusan zon khas untuk mengurangkankonflik manusia – hidupan liar5-111

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA Eko-pelancongan: Mempromosikan koridorhidupan liar sebagai tarikan kepadaTaman Negara (Jerantut) dan TamanKenong Rimba (Taman Negeri Pahang).Bina menara tinjau.300.00 BajetPembangunanPersekutuan8. Kempen kesedaran 100.00 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 225,209.9Hasil PersekutuanHasil PersekutuanPenyediaan programterperinci dan kosPenyediaan programterperinci dan kosSL 3MENGHUBUNGKAN HS BINTANG HIJAU (HULU PERAK)-HS PAPULAT-HS PIAH1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor9,499.0 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos2. Mewujudkan rezab riparian di sepanjangsungai dan tasik di dalam koridor3. Pembangunan Infrastruktur: Meletakkanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap had laju267.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabantuk terperincidan kos4. Pengurusan Guna Tanah : Ladang getah mengikut garis panduanpertanian mampanInisiatif swasta/NGO (CSR)SwastaWujud program `grant‟untuk promosi dankempen kesedaran awam Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian di dalam kawasan koridor5-112

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA Penempatan manusia: Tidak dibenarkanperluasan kawasan penempatan di dalamkawasan koridor5. Kempen kesedaran 100.00 BajetPembangunanPersekutuanJumlah Kecil 9,866.0Hasil PersekutuanProgram terperinci dankosSL 4MENGHUBUNGKAN HS JERANGAU-HS PASIR RAJA BARAT-HS BESUL TAMBAHAN-HS BESUL-HS BUKIT BAUK1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor2. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dalam koridor3. Pengurusan Hutan: Memulihara „wetlands‟129,232.9 BajetPersekutuan/Mekanisma baruBajetPembangunanPersekutuanHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonHasil PersekutuanKajian terperinci dan kosSedia program terperincidan kos4. Pembangunan Infrastruktur: Meletakan papantanda jalan dan melaksanakan perangkap hadlaju345.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5. Pengurusan Guna Tanah:Tanah Pertanian:5-113

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYAi. Pemilik ladang kelapa sawit dan getahperlu mengikut garis panduanpertanian mampanInisiatif swasta/NGOSwastaWujudkan program`grant‟ untuk promosidan kempen kesedaranawamii. Penanaman padi perlu mengamalkangaris panduan pertanian mampanInisiatif swasta/NGOSwastaWujudkan program`grant‟ untuk promosidan kempen kesedaranawamiii. Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian dalam koridorPetempatan Manusia: Tidak dibenarkanperluasan kawasan petempatan di dalamkawasan koridor6. Kempen kesedaran 100.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 129,677.9Hasil PersekutuanSedia program terperincidan kosSL 5MENGHUBUNGKAN HS PAK KANCIL-HS HULU SETIU1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor102,809.3 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil PersekutuanKajian terperinci dan kos2. Mewartakan tanah scrub sebagai sebahagiandari hutan simpan dalam koridor7,878.55-114

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA3. Pembangunan Infrastruktur: Meletakan papantanda jalan dan melaksanakan perangkap hadlaju.258.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos4. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawit dan getahperlu mengikut garis panduan pertanianmampanInisiatif swasta/NGOSwastaWujudkan program`grant‟ untuk promosidan kempen kesedaranawamii. Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian di dalam kawasan koridor5. Pemeliharaan semua kawasan „wetlands‟.6. Kempen kesedaran 100.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 111,045.8Hasil PersekutuanSedia program terperincidan kosSL6MENGHUBUNGKAN HS GUNUNG NABONG-HS CHIKU-HS RELAI-TAMAN NEGARA1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor111,382.2 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos2. Mewartakan tanah scrub sebagai sebahagiandari hutan simpan dalam koridor3,361.95-115

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai dalam koridorBajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia program terperincidan kos4. Pembangunan Infrastruktur: Meletakkanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap had laju312.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5. Pengurusan Guna Tanah:i. Pemilik ladang kelapa sawit dan getahperlu mengikut garis panduan pertanianmampanii. Tidak dibenarkan perluasan aktivitipertanian di dalam kawasan koridoriii. Tidak dibenarkan perluasan petempatanmanusiaInisiatif swasta/NGO (CSR)6. Kempen kesedaran 100.0 BujetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 115,156.1SwastaHasil PersekutuanWujud program `grant‟untuk promosi kempenkesedaran awamSedia program terperincidan kosSL 7MENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HS PEDU-HS CHEBAR1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor2. Mewartakan tanah scrub sebagai sebahagiandari hutan simpan dalam koridor.95,009.2 BajetPersekutuan/1,086.9 Mekanisma baruBajet Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos5-116

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA3. Mewujudkan rezab riparian di sepanjangsungai dan tasik dalam koridorBajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia program terperincidan kos4. Pembangunan Infrastruktur: Meletakkanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap laju240.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5. Pengurusan Hutan: Mencegah pembalakkandi HS Ulu Muda.6. Pengurusan Guna Tanah:Mengawasi aktiviti pertanian Mempromosi aktiviti eko-pelancongan BajetPembangunanPersekutuanMengawal pengurusan kawasan tadahanair7. Kempen kesedaran awam. 100.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah kecil 96,436.1Hasil PersekutuanHasil PersekutuanSedia program terperincidan kosSedia program terperincidan kosSL 8MENGHUBUNGKAN HS ULU MUDA-HS RIMBA TELUI1. Mewartakan hutan negeri sebagai hutansimpan dalam koridor6,449.9 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos5-117

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA2. Pembangunan Infrastruktur: Meletakkanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap had laju.291.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos3. Pengurusan Guna Tanah:Tanah Pertanian:i. Pemilik ladang kelapa sawit dangetah perlu mengikut garis panduanpertanian mampanInisiatif swasta/NGO (CSR)SwastaWujud program `grant‟untuk promosi kempenkesedaran awamii. Tiada dibenarkan perluasan aktivitipertanian4. Kempen kesedaran awam. 100.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia program terperincidan kosJumlah kecil 6,840.9SL 9MENGHUBUNGKAN HS JELI-HS SUNGAI SATOR-HS JEDOK-HS SOKORTAKU1. Mewartakan hutan tanah negeri sebagaihutan simpan dalam koridor2. Mewartakan tanah scrub sebahagiansebahagian daripada hutan perlindungandalam koridor3. Mewujudkan rezab riparian disepanjang sungai130,922.8 BajetPersekutuan/131,773.2 Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos5-118

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA4. Pembangunan Infrastruktur: Meletakkanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap had laju.372.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5. Pengurusan Guna Tanah:Tanah pertanian: Pemilik ladang getahperlu mengikut garis panduan pertanianmampanInisiatif swasta/NGO (CSR)SwastaWujud program `grant‟untuk promosi kempenkesedaran awamPenempatan Manusia: Tidak dibenarkanperluasan kawasan petempatan6. Kempen kesedaran awam. 100.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanSedia program terperincidan kosJumlah kecil 263,168.0SL 10MENGHUBUNGKAN HS TEMANGAN-HS CHABANG TONGKAT-HS ULU SAT1. Mewartakan hutan tanah negeri sebagaihutan simpan dalam koridor26,473.3 BajetPersekutuan/Mekanisma baruHasil Persekutuan/Tabung Amanah/Perniagaan KarbonKajian terperinci dan kos2. Pembangunan Infrastruktur: Meletakkanpapan tanda jalan dan melaksanakanperangkap had laju.276.0 BajetPembangunanPersekutuanHasil PersekutuanRekabentuk terperincidan kos5-119

BIL./NAMARANGKAIANMENGIKUTTAHAPSTRATEGI PELAKSANAANKOSRM ‘000MEKANISMAPEMBIAYAIANSUMBER PEMBIAYAIANTINDAKANSELANJUTNYA3. Pengurusan Guna Tanah: Tanah pertanian:Pemilik ladang getah dan padi perlu mengikutgaris panduan pertanian mampanInisiatif swasta/NGO (CSR)SwastaWujud program `grant‟untuk promosi kempenkesedaran awam4. Kempen kesedaran 100.0 BajetPembangunanPersekutuanJumlah Kecil 26,849.3JUMLAH BESAR KOS SL 1,295,479.5Hasil PersekutuanSedia program terperincidan kosJUMLAH KESELURUHAN KOS RANGKAIANEKOLOGI2,305,514.6Nota : (1) SAP: Sustainable Agricultural Practices; CSR: Corporate Social Responsibility(2) Nilai tanah hutan dikira dari purata harga pasaran tanah pertanian. Nilai anggaran adalah bersamaan dengan 25% daripada purataharga pasaran.(3) Tanah yang telah dilapangkan merupakan tanah yang akan diberimilik. Di rangkaian utama, ianya adalah tanah yang diterangkanuntuk pengambilan dan tidak berhutan lagi.(4) Kos infrastruktur adalah untuk rangkaian utama seperti PL1, PL 2 dan SL2. Lain-lain rangkaian, kos infratruktur dianggarkanberdasarkan panjang jalan, bilangan minima papan tanda jalan. Pembangunan infrastruktur untuk lain-lain rangkaian tidak dibuatanggaran.(5) Peruntukan/kos preliminary untuk kempen kesedaran telah diambilkira.(6) Hanya ditunjukkan anggaran kos.(7) Jumlah anggaran kos untuk kesemua rangkaian tidak termasuk kerugian pulangan tahunan dari hutan negeri.5-120

Jadual 5.10:PL1PL2PL4Kos Anggaran Rangkaian Ekologi CFS2RE Rangkaian Kos RM’000Untuk MenghubungkanHS Labis-Mersing & HSLenggor Tengah/ HSTimurUntuk MenghubungkanHS Resak – HS LesongUntuk MenghubungkanHS Bukit Ibam - HS Sg.Marong FR770,686.9103,937.9162,260.1Jumlah Kecil Rangkaian Prioriti 1,036,884.9PL3PL5PL6Untuk MenghubungkanHS Panti - HS Ulu SediliSelatanUntuk MenghubungkanHS Ibam - HSKedondongUntuk MenghubungkanRizab Ramsar Bera - HSIbamJumlah Kecil(Rangkaian Utama PL Bukan Prioriti)SL1Untuk MenghubungkanHS Lepar – HS BerkelahSL2Untuk MenghubungkanHS Chini - HS LeparSL3Untuk MenghubungkanHS Raja Musa - HSBukit Tarek - HS BukitGadingSL4Untuk MenghubungkanHS Mersing - HSJemaluangSL5Untuk MenghubungkanHS Panti - HS KualaSedili289,312.0194,725.624,459.7508,497.3MekanismaPembiayaanBajetPembangunanPersekutuanBajetPembangunanPersekutuan/MekanismaPembiayaanBaru11,909.9 BajetPersekutuan264,322.6 ditambah olehMekanisma305,088.3 PembiayaanBaru59,496.6318,513.2SumberPembiayaanHasilPersekutuanHasilPersekutuan &CadanganDana AmanahKebangsaan,menjalankanperdagangankarbon &menerimapendapatandaripadapelbagaisumber,swasta &awamHasilPersekutuan &CadanganDana AmanahKebangsaan,menjalankanperdagangankarbon &menerimapendapatandaripadapelbagaisumber,Swasta &awamLangkahKunciSeterusnyaKajianterperinci,rekabentukdan kosKajianKemungkinan,Rekabentuk &Perincian KosKajianKemungkinan,Rekabentuk &Perincian Kos5-121

RE Rangkaian Kos RM’000SL6Untuk Menghubungkan 1,933.8HS Setul - HS TriangSL7Untuk Menghubungkan 1,945.8HS Angsi - HSBerembunJumlah Kecil(Rangkaian Utama SL Bukan Prioriti) 963,210.2MekanismaPembiayaanSumberPembiayaanLangkahKunciSeterusnyaJUMLAH KOS 2,508.65.5.2 Analisis Ekonomi Pelaksanaan Rangkaian EkologiObjektif analisis ekonomi di sini adalah bagi menentukan sama ada keadaan ekonomimengizinkan kesemua rangkaian ekologi yang dikenalpasti dilaksanakan. Ia tidakmereplikakan atau menggantikan mana-mana analisa kos-faedah terperinci yangdijalankan untuk koridor prioriti yang terpilih. Penemuan itu akan menunjukkan samaada kebolehlaksanaan untuk memulakan pembangunan koridor ekologi itu, mengambilpertimbangan bahawa rangkaian seumpamanya dan kompleks hutan yang merekahubungkan adalah di kalangan sumber utama biodiversiti dunia. Andaian utama di siniadalah rangkaian ekologi ini akan mempertingkatkan kompleks hutan, dan oleh yangdemikian berpotensi menjana „carbon sink‟. Apabila disahkan, storan karbon bolehdipasarkan dan dijual, sama ada dalam pasaran swasta terbuka atau melalui unitkewangan karbon Bank Dunia. Perlu difahami bahawa penemuan yang dilaporkan dalamlaporan ini adalah pada peringkat awal, ianya memerlukan kajian selanjutnya untukdiboleh sahkan dan boleh dipasarkan.a. Andaian dalam Model EkonomiAndaian tersebut adalah:1. Kawasan bagi hutan negeri adalah dalam kiraan hektar, diperolehi dari peta.Kawasan berhutan dianggap boleh menyimpan karbon yang boleh disahkan untukperdagangan karbon. Kawasan berhutan itu termasuk tanah „scrub‟ dan padangrumput dalam rangkaian itu.2. Nilai hutan tanah negeri dianggap pada 25% nilai pasaran tanah pertanian negerimasing-masing. Harga pasaran purata setiap hektar tanah pertanian yangdianggarkan bagi setiap negeri adalah daripada Laporan Pasaran Hartanah (PropertyMarket Reports) 2007 dan 2006. (Pahang: RM75,400 setiap hektar; Johor: RM167,200setiap hektar; Negeri Sembilan: RM54,500 setiap hektar; Selangor: RM386,000setiap hektar). Semua harga adalah pada harga semasa.5-122

3. Kerugian tahunan dalam hasil hutan dianggarkan untuk setiap rangkaian berasaskanper hektar. Diandaikan dalam menentukan hutan tanah negeri untuk rangkaianekologi itu, negeri itu akan hilang peluang untuk menikmati hasil hutan daripadatanah seumpamanya. Kerugian itu terdiri daripada premium tanah, cukai danroyalti. Hasil hutan purata setiap hektar hutan yang dibuka adalah dianggarkandaripada Laporan Tahunan Jabatan Perhutanan (2006). Anggaran berasaskan setiaphektar adalah: Selangor (RM4,170), Johor (RM2,000), Negeri Sembilan (RM2,100),dan Pahang (RM3,200). Berdasarkan kawasan bagi hutan negeri dan „scrub‟ dalamrangkaian itu, kerugian pendapatan tahunan dianggarkan untuk setiap rangkaian.4. Tanah yang dibuka dalam rangkaian utama dianggap sudah dimililki atau telahdibuat aktiviti perhutanan semula. Perhutanan semula diandaikan berkos US$1,500setiap hektar (Lihat http://reforesthetropics.org). Berdasarkan satu kadarpertukaran RM3.543 kepada US1$ (Kadar Bank Negara @ 8 November, 2008), kosterlaras setiap hektar dalam Ringgit adalah RM5,314 setiap hektar.5. Elaun juga diberi untuk perhutanan semula tanah „scrub‟. Perhutanan semula,bagaimanapun, adalah diandaikan untuk melengahkan pendapatan yang dijanadaripada perdagangan karbon. Tempoh kelewatan adalah 10 tahun untukperhutanan semula kawasan untuk persediaan perdagangan karbon. Kelewatan inimengakibatkan aliran pendapatan tahunan lebih rendah daripada perdagangankarbon untuk koridor-koridor dalam CFS.6. Kos operasi dianggap 1% dari kos tanah. Diunjurkan akan naik pada 3% setiap tahun.Kos operasi meliputi pengurusan, undang-undang, pembiayaan, insurans,pembrokeran dan semua kos sampingan serta belanja-belanja berkaitan denganpensijilan dan perdagangan karbon. Kos sampingan untuk penyelenggaraan danpenjagaan kawasan-kawasan berhutan.7. Nilai tanah, di akhir tempoh 20 tahun, dianggap bersifat dua pertiga nilai tanah,dengan andaian hutan tanah negeri biasanya adalah terasing pada 60 tahunpajakan, dan pada akhir tempoh rancangan, tanah-tanah itu masih mempunyai nilaibersamaan satu pertiga nilai asal.8. Hutan negeri dalam rangkaian ekologi dianggap telah berupaya untuk meyimpanrezab karbon bersamaan 115tC setiap hektar. Nilai ini berada lebih rendah daripadayang digunakan untuk hutan kekal (lihat Brown dan Pearce, 1994). Brown danPearce menganggarkan storan karbon untuk hutan sekunder tertutup menjadi lebihtinggi, di antara 152-237tC.9. Harga global karbon dianggap berada pada US$50 setiap tan karbon (lihat Bentez,et Al, 2007). Membenarkan kemungkinan yang rangkaian itu mungkin dapatmengakses pasaran terbuka di mana harga adalah rendah, analisis ekonomimenganggap satu purata harga US$30 bagi setiap tan karbon dalam model asas.5-123

10. Tempoh storan karbon komited adalah naik hingga 20 tahun (melihat UnitKewangan Karbon Bank Dunia, “Pendekatan Penentuan Harga Karbon Bank Dunia”,yang berkaitan satu tempoh kredit yang lazimnya selama 7 tahun, pembaharuandua kali untuk satu tempoh berpotensi untuk naik sehingga 21 tahun atau tiadapembaharuan tempoh selama 10 tahun. Tempoh kredit ini adalah tempoh bebaskomitmen yang ditentukan di bawah Protokol Kyoto, yang berjalan daripada 2008-2012).11. Analisis sensitiviti dijalankan. Ia membolehkan (i) nilai-nilai pasaran lebih tinggihutan tanah negeri bersamaan 50% pasaran harga tanah pertanian (ii) satukejatuhan harga karbon US$20 setiap tan metrik, dan setiap US$15 tan metrik.b. Anggaran Kos Pembangunan dan Potensi Pendapatan Tahunan daripadaPerdagangan KarbonPerincian kos pembangunan dan potensi pendapatan tahunan daripada perdagangankarbon seperti diberi dalam Jadual 5.11. Storan karbon berdasarkan andaian-andaian diatas. Pendapatan karbon tahunan adalah dianggarkan untuk setiap koridor. Pendapatankarbon adalah anggaran awal dan akan memerlukan kajian kemungkinan yangterperinci.Jumlah kos pembangunan (tidak termasuk kehilangan daripada hasil hutan tahunan)untuk rangkaian adalah RM 2.5 bilion. Semua rangkaian dianggarkan mempunyaikapasiti menyimpan kira-kira 7.4 juta tan metrik karbon di mana, apabila berurus niagadalam pasaran terbuka pada satu harga pasaran bagi US$30 setiap tan metrik, mungkinmemperolehi satu pendapatan tahunan sebanyak RM783.3 juta.5-124

Jadual 5.11:Anggaran Kos dan Faedah Pendapatan daripada Karbon CFS1RE Rangkaian Kos RM’000AnggaranPendapatan KreditKarbon TahunanRM’000PL1 Menghubungkan HS Sungai Yu - HS Tanum -Taman NegaraPL2 Menghubungkan HS Belum - HS Royal Belum -HS TemenggorSL2 Menghubungkan Krau WR- HS Som – HS Yong –HS Benchah - HS Kerambit - HS GunungBenon87,703.8 25,660.5465,127.9 308,359.7220,647.9 141,006.6Jumlah Kos – Rangkaian Prioriti 773,479.5 475,086.8PL3 Menghubungkan HS Lojing - HS Sg Brok 65,974.0 79,344.8PL4PL5PL6PL7PL8PL9SL1SL3SL4Menghubungkan HS Padang Chong - HS Sg.Kuak - HS Belukar SemangMenghubungkan HS Ulu Muda (Ulu Muda)- HSGunung Inas (Bintang Hijau)Menghubungkan HS Ulu Jelai - HS HuluLemoi - HS Bukit Bujang - HS Bukit JerutMenghubungkan Taman Negara - HS Lebir -HS Tembat (Greater Taman Negara)Menghubungkan HS Kenderong (BintangHijau)- HS Bintang Hijau (Hulu Perak) - HSBelukar SemangMenghubungkan HS Bintang Hijau LarutMatang - HS Bintang Hijau Kuala KangsarJumlah Kos –Rangkaian Utama(Bukan Prioriti)Menghubungkan HS Lebir – HS Relai – HS UluTemiang – HS Serasa – HS Jentiang – HSGunung StongMenghubungkan HS Bintang Hijau (HuluPerak) - HS Papulut - HS PiahMenghubungkan HS Jerangau – HS Pasir RajaBarat - HS Besul Tambahan – HS Besul - HSBukit Bauk58,728.6 52,443.126,984.8 13,607.2180,733.5 115,212.736,670.1 30,263.187,818.1 79,672.05,330.1 2,258.8462,239.2 372,801.5295,960.2 368,427.96,014.9 3,049.0132,077.9 116,100.9SL5 Menghubungkan HS Pak Kancil - HS Hulu Setiu 128,903.9 113,327.6SL6Menghubungkan HS Gunong Nabong - HSChiku - HS Relai - Taman Negara129,414.5 159,231.05-125

RE Rangkaian Kos RM’000SL7SL8Menghubungkan HS Ulu Muda - HS Pedu - HSChebarMenghubungkan HS Ulu Muda - HS RimbaTeluaiSL9 Menghubungkan HS Jeli - HS Sungai Sator -HS Jedok - HS SokortakuSL10Menghubungkan HS Temangan - HS ChabangTongkat - HS Ulu SatJumlah Kos –Rangkaian Sekunder(Bukan Prioriti)AnggaranPendapatanKarbon TahunanRM’00095,394.6 53,758.09,240.9 3,638.590,424.3 110,697.728,534.3 32,957.8915,965.5 961,188.5Jumlah Kos 2,151,684.2 1,809,076.8Jadual 5.12:RangkaianPL1MenghubungkanHS Labis Timur -HS Mersing danHS LenggorPL2MenghubungkanHS Resak – HSLesongAnggaran Kos dan Keuntungan Pendapatan daripada Karbon CFS2AnggaranStrategiKosPembangunan(RM’000)RezabKarbonmtCPendapatanKarbonTahunan @US$30/mt(RM’000)Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 269,247.9ii. Warta „scrub‟, padang rumput & 11,115.0tanah yang dilapangkaniii. Warta „wetlands‟ 122,566.3Inisiatif Infrastrukturi. Struktur 40,850.0ii. Pasang papan tanda jalan 14.3iii. Pemantauan & Pengawasan 7,700.0iv. Landskap 375.0v. Kos Luar Jangka 9,787.9Pengambilan balik tanah 296,978.2Penghutanan Semula 10,852.3Kempen Kesedaran 1,200.0Jumlah kecil 770,686.9 1,312,750 139,532.2Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 9,750.3ii. Warta „scrub‟, padang rumput &tanah yang dilapangkan29,907.55-126

RangkaianPL3MenghubungkanHS Panti – HS UluSedili SelatanPL4MenghubungkanHS Ibam – HS SgMarong & HSLesongPL5MenghubungkanHS Ibam – HSStrategiKosPembangunan(RM’000)AnggaranRezabKarbonmtCPendapatanKarbonTahunan @US$30/mt(RM’000)Inisiatif Infrastrukturi. Struktur 51,000.0ii. Pasang papan tanda jalan 26.7iii. Pemantauan & Pengawasan 1,300.0iv. Landskap 500.0v. Kos Luar Jangka 10,565.3Penghutanan Semula 688.2Kempen Kesedaran 200.0Jumlah kecil 103,938.0 223,853 23,793.4Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 244,422.0ii. Warta „scrub‟, padang rumput & 34,657.6tanah yang dilapangkanInisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan -iii. Pemantauan, Pengawasan & Kos2,400.0Luar JangkaPengambilan balik tanah 3,126.8Penghutanan semula 4,505.6Kempen Kesedaran 200.0Jumlah kecil 289,312.0 769,925 113,579.6Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 137,701.4ii. Warta „scrub‟, padang rumput &6,752.8tanah yang dilapangkanInisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 230.7iii. Pemantauan, Pengawasan & Kos2,446.1Luar JangkaPengambilan balik tanah 12,167.1Penghutanan semula 2,762.0Kempen Kesedaran 200.0Jumlah kecil 162,260.1 1,068,582 113,579.6Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 19,786.65-127

RangkaianKedondong, HSPekan dan HSNenasi Pekan FR &Nenasi FRPL6MenghubungkanRizab RamsarBera – HS Ibam(Temerloh)StrategiKosPembangunan(RM’000)AnggaranRezabKarbonmtCPendapatanKarbonTahunan @US$30/mt(RM’000)ii. Warta „scrub‟, padang rumput, 101,976.6tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 206.9iii. Pemantauan, Pengawasan & Kos2,441.4Luar JangkaPengambilan balik tanah 58,189.4Penghutanan semula 11,924.7Kempen Kesedaran 200.0Jumlah kecil 194,725.6 831,772 88,409.0Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 21,367.2ii. Warta „scrub‟, padang rumput,171.5tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 227.2iii. Pemantauan, Pengawasan & Kos2,445.4Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan semula 48.4Kempen Kesedaran 200.0Jumlah kecil 24,459.7 131,430 13,696.7Jumlah Rangkaian Utama 1,545,382.3 4,338,313 461,119.3SL1MenghubungkanHS Lepar – HSBerkelahWarta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 9,085.7ii. Warta „scrub‟, padang rumput,695.4tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -5-128

RangkaianSL2MenghubungkanHS Chini – HSLeparSL3MenghubungkanHS Raja Musa – HSBukit Tarek – HSBukit GadingSL4MenghubungkanHS Mersing – HSJemaluangStrategiKosPembangunan(RM’000)AnggaranRezabKarbonmtCPendapatanKarbonTahunan @US$30/mt(RM’000)ii. Pasang papan tanda jalan 227.2iii. Pemantauan, Pengawasan & Kos1,605.4Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan Semula 196.1Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 11,909.9 59,685 6343.9Warta sebagai Hutan Terlindungi. Warta hutan tanah negeri 252,602.7ii. Warta „scrub‟, padang rumput,9,336.4tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 264.6iii. Pemantauan, Pengawasan dan1,612.9Kos Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan Semula 406.0Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 264,322.6 1,598,362 169,889.9Warta sebagai HutanPerlindungani. Warta hutan tanah negeri 94,799.1ii. Warta „scrub‟, padang rumput, 203,107.9tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrusturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 217.9iii. Pemantauan, Pengawasan dan1,603.6Kos Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan Semula 5,259.8Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 305,088.3 355,028 37,735.9Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 41,065.85-129

RangkaianSL5MenghubungkanHS Panti – HSKuala SediliSL6MenghubungkanHS Setul – HSTriangStrategiKosPembangunan(RM’000)AnggaranRezabKarbonmtCPendapatanKarbonTahunan @US$30/mt(RM’000)ii. Warta „scrub‟, padang rumput, 14,655.6tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 209.1iii. Pemantauan, Pengawasan dan1,602.0Kos Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan Semula 1,863.3Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 59,496.6 153,295 16,293.7Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri 5,791.7ii. Warta „scrub‟, padang rumput, 308,721.1tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 231.2iii. Pemantauan, Pengawasan dan1,606.2Kos Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan Semula 2152.9Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 318,513.1 436,041 318,949.2Warta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri -ii. Warta „scrub‟, padang rumput,-tanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -5-130

RangkaianStrategiKosPembangunan(RM’000)AnggaranRezabKarbonmtCPendapatanKarbonTahunan @US$30/mt(RM’000)ii. Pasang papan tanda jalan 228.2iii. Pemantauan, Pengawasan dan1,605.6Kos Luar JangkaPengambilan balik tanah -Penghutanan Semula -Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 1,933.8 - -SL7MenghubungkanWarta sebagai Hutan Perlindungani. Warta hutan tanah negeri -HS Angsi – HS ii. Warta „scrub‟, padang rumput,-Berembuntanah yang dilapangkan dan„wetlands‟Inisiatif Infrastrukturi. Struktur -ii. Pasang papan tanda jalan 238.2iii. Pemantauan, Pengawasan dan1,607.6Kos Luar JangkaPengambilan balik Tanah -Penghutanan Semula -Kempen Kesedaran 100.0Jumlah kecil 1,945.8 - -Jumlah Rangkaian Sekunder 963,210.1 3,031,377 322,205.1Semua Kos Semua 2,508.6 7,369,690 783,324.3c. Penemuan Analisis EkonomiSatu analisis ekonomi dijalankan untuk menandakan kebolehupayaan ekonomi koridorekologi. Keputusan bagi analisis ekonomi seperti ditunjukkan dalam Jadual 5.13.EIRR adalah 12%, yang menunjukkan satu usaha yang boleh dilaksana terutama apabilakadar pulangan dalaman ekonomi adalah lebih tinggi daripada kos peluang modalkerajaan, iaitu pada 4.3% menurut kadar faedah dapat bertahan atas dasar lima tahunsekuriti kerajaan pada Jun 2008 (Perbendaharaan, Laporan Ekonomi, 2008-2009).5-131

Jadual 5.13:Bil.TahunNilai‘Imputed’TanahHutanNegeri @25% NilaiPasaranAnalisis Ekonomi Rangkaian EkologiPerhutananSemulaTanah yangdilapangkanKos (RM’000)InfrastrukturKosOperasiKerugianTahunanHasilHutanJumlahKosKeuntunganDaripadaJualanKarbon @US$30/mt(US$1:RM3.543)KeuntunganEkonomiBersih(RM’000)1 2013 298,728.8 4,767.5 41,598.6 23,196.6 38,591.8 406,883.4 - (406,883.4)2 2014 298,728.8 4,767.5 41,598.6 23,892.5 38,591.8 407,579.3 - (407,579.3)3 2015 298,728.8 4,767.5 41,598.6 24,609.2 38,591.8 408,296.0 - (408,296.0)4 2016 96,739.5 3,295.7 1,544.2 25,347.5 63,773.0 190,700.0 226,093.5 33,393.55 2017 96,739.5 3,295.7 1,544.2 26,107.9 63,773.0 191,460.4 226,093.5 34,633.06 2018 96,739.5 3,295.7 1,544.2 26,891.2 63,773.0 192,243.7 226,093.5 33,849.87 2019 96,739.5 3,295.7 1,544.2 27,697.9 63,773.0 193,881.3 226,093.5 33,043.18 2020 96,739.5 3,295.7 1,544.2 28,528.8 63,773.0 193,881.3 226,093.5 32,212.19 2021 187,954.3 1,975.6 2,572.1 29,384.7 117,547.7 339,434.4 423,218.3 83,783.910 2022 187,954.3 1,975.6 2,572.1 30,266.2 117,547.7 340,316.0 423,218.3 82,902.311 2023 187,954.3 1,975.6 2,572.1 31,174.2 117,547.7 341,224.0 423,218.3 81,994.412 2024 187,954.3 1,975.6 2,572.1 32,109.5 117,547.7 342,159.2 423,218.3 81,059.113 2025 187,954.3 1,975.6 2,572.1 33,072.7 117,547.7 343,122.5 423,218.3 80,095.914 2026 - - - 34,064.9 117,547.7 151,612.6 723,060.4 571,447.815 2027 - - - 35,086.9 117,547.7 152,634.6 723,060.4 570,425.916 2028 - - - 36,139.5 117,547.7 153,687.2 723,060.4 569,373.317 2029 - - - 37,223.7 117,547.7 154,771.4 723,060.4 568,289.118 2030 - - - 38,340.4 117,547.7 155,888.1 723,060.4 567,172.419 2031 - - - 39,490.6 117,547.7 157,038.3 723,060.4 566,022.220 2032 - - - 40,675.3 117,547.7 158,223.0 723,060.4 2,111,274.7Nilai Tanah 1,546,437.2EIRR 12%Nota:(1) mt:tan metrik(2) Rezab hidupanan karbon (hutan terbuka) @ 115 tC/ha. (see Weiss J. (ed), The Economics ofProject Appraisal and Environment (1994), for Brown and Pearce, “The Economic Value ofNon-Market Benefits of Tropical Forests: Carbon Storage.”(3) US$: RM3.543 (Kadar Bank Negara @ November 8 2008. Malaysian Reserve)(4) Harga karbon dianggap pada kadar US$30 setiap metrik tan(5) Tempoh analsis adalah 20 tahunAnalisis sensitiviti dijalankan untuk menentukan samada projek itu adalah munasabahdari segi ekonomi di bawah keadaan tidak stabil dan penemuan tersebut diringkaskandalam Jadual 5.10. Senario pertama menganggap nilai bagi tanah hutan negeri adalahlebih tinggi pada 50% harga pasaran bagi tanah pertanian dalam negeri, dan bukan 25%.Ini akan meningkatkan kos tanah manakala harga karbon adalah tetap pada US$30setiap tan metrik. EIRR dikira jatuh ke 6%. Pada peringkat ini, ia masih lebih tinggidaripada pulangan daripada lima tahun bon kerajaan, menunjukkan ia munasabah darisegi ekonomi bagi membangunkan rangkaian ekologi. Tetapi terdapat risiko jika margintidak besar. Kos naik atau jatuh harga karbon akan membawa satu kadar pulangan lebihrendah.5-132

Senario-senario kedua dan ketiga menganggap yang dagangan adalah kemungkinanberada dalam pasaran terbuka di mana harga adalah turun naik dan mungkin jatuhbanyak pada tahap paling rendah sehingga US$20 atau US$15 setiap tan metrik. Analisisjuga menunjukkan bahawa jika harga karbon setiap tan metrik berpurata US$20(andaian nilai tanah pada 25% harga pasaran); EIRR jatuh ke 6% (US$20/mt), di manamasih lebih tinggi daripada kos sosial dana kerajaan.Oleh yang demikian, adalah masih berdaya maju dari segi ekonomi untuk meneruskanpembangunan koridor-koridor itu. Bagaimanapun, jika harga karbon jatuh kepadaUS$15/mt, EIRR adalah dianggarkan pada 2%. Ini merupakan di bawah kos peluangmodal kerajaan, menyebabkan projek membazir. Dalam kes ini, pilihan bagimeneruskan pembangunan koridor ekologi itu menjadi amat bergantung pada nilai-nilaitidak ketara, yang tidak boleh diukur dan tidak difaktorkan menjadi analisis ekonomi.Jadual 5.14:Analisa SensitivitiAsas Kes(Nilai tanah hutan negeri pada 25% harga pasaran tanah pertanian danharga karbon adalah pada US$30 setiap tan metrik)Senario 1(Nilai tanah hutan negeri pada 50% harga pasaran tanah pertanian danharga karbon adalah pada US$30 setiap tan metrik)Senario 2(Nilai tanah hutan negeri pada 25% harga pasaran tanah pertanian danharga karbon adalah pada US$20 setiap tan metrik)Senario 3(Nilai tanah hutan negeri pada 25% harga pasaran tanah pertanian danharga karbon adalah pada US$15 setiap tan metrik)EIRR %126625-133

GlosariBiodiversitiKepelbagaian organisma hidup dari pelbagai sumber termasuk antara „alia‟, „terrestrial‟,marin dan lain-lain ekosistem akuatik dan ekologi yang kompleks. Ini termasuklahkepelbagaian dalam spesis, antara spesis dan ekosistem (Definisi oleh CBD).KesinambunganSuatu rangkaian habitat, komuniti dan proses ekologi di pelbagai ruang dan skala. Terdapatdua komponen utama yang mempengaruhi potensi kesinambungan untuk spesis tertentu,komuniti atau proses ekologi iaitu komponen berstruktur dan komponen perilaku.Komponen berstruktur merujuk kepada penyediaan fizikal/ruang mengikut perbezaan jenishabitat di dalam lanskap sedia ada. Komponen perilaku pula berhubungkait dengantindakbalas perilaku individu dan spesis terhadap komponen berstrukur (spesis haiwan yangbertindak balas berlawanan dengan perilaku akan mengalami perbezaan tahapkesinambungan walaupun tinggal di dalam landskap yang sama).KoridorHabitat hutan yang berhubung atau yang membolehkan hidupan liar bergerak di antarakepulauan hutan. Koridor semulajadi sedia ada sangat penting dikekalkan dan dipeliharatermasuk laluan pergerakan hidupan liar seperti sungai, lembah dan tebing. Dua jenisrangkaian yang dikenalpasti adalah: „Linear Corridor‟ – Bersambungan, habitat hutan tidak terputus dan bersambungandengan kepulauan /kompleks hutan. „Stepping Stone‟ – Kecil, terpisah dari kelompok habitat (hutan dan bukan hutan) yangmenyediakan perlindungan sementara dan sumber makanan yang menyokong haiwan(burung pemangsa, serangga dan haiwan kecil) untuk bergerak melalui lanskap sediaada.Rangkaian EkologiKawasan yang penting untuk mewujudkan kesinambungan di antara kepulauan/ komplekhutan di dalam membentuk CFS. Dua jenis rangkaian ekologi sedia ada adalah: Rangkaian Utama – Kawasan yang telah dikenalpasti bermasalah untuk mewujudkankesinambungan bagi mencapai Pelan Induk CFS. Ini mengambilkira bentuk „linearcorridor‟ dan membantu pergerakan mamalia yang besar. Rangkaian Sekunder - Kawasan yang telah dikenalpasti sukar untuk mewujudkanRangkaian Utama tetapi tidak kurang pentingya untuk mengekalkan beberapa peringkatperhubungan (secara amnya melalui pendekatan „stepping stone‟), terutamanya untukmembantu pergerakan haiwan kecil, burung dan serangga.EkosistemMerupakan kompleks yang lengkap dengan tumbuh-tumbuhan, haiwan dan mikro-organismaserta persekitaran bukan hidup yang berinteraksi sebagai suatu fungsi unit yangmenyeluruh.

Kompleks HutanKumpulan hutan yang besar. Objektif RFN 19 ialah “untuk mewujudkan kesinambunganhutan di antara empat kompleks hutan yang akan membentuk tulang belakang rangkaianKawasan Sensitif Alam Sekitar di Semenanjung Malaysia”. Empat kompleks hutan telahdikenalpasti di dalam RFN 19, Rancangan Fizikal Negara: Titiwangsa-Bintang- Banjaran Nakawan Taman Negara- Banjaran Timur Tanah Lembap Tenggara Pahang – Tasik Chini – Tasik Bera Taman Negara Endau Rompin-Rizab Hidupan Liar KluangHutan Jenis A, B, CBagi tujuan analisis awalan, kawasan hutan di dalam CFS telah dibahagikan kepada tigakategori berdasarkan status perundangan:Jenis A:Kawasan hutan yang telah diwarta untuk perlindungan biodiversiti (setelah definisi IUCNtentang kawasan perlindungan). Merangkumi Taman Negara, Rizab Hidupan Liar dankawasan pemeliharaan.Jenis AO:Kawasan hutan yang telah dicadangkan untuk diwarta sebagai Jenis A di dalam pelbagaipelan dan kajian yang diiktiraf oleh kerajaan.Jenis B:Hutan Rizab Kekal diwartakan di bawah Akta Perhutanan Negara 1984. Mengandungi semuakategori rizab hutan termasuk taman negeri.Jenis C:Hutan negeri dan hutan di atas tanah persendirianKepulauan HutanSatu unit hutan semulajadi yang bersambungan dan telah terputus dari unit lain oleh matrikguna tanah bukan hutan dan/atau infrastruktur fizikal. Merupakan unit yang tidak seragamtetapi terdiri daripada jenis hutan, tahap pengekalan dan status perundangan yangberbeza.Hutan SemulajadiTidak termasuk perladangan hutan dan ladang pertanianKawasan PerlindunganSuatu kawasan tanah dan/atau laut terutamanya yang diwujudkan untuk tujuanperlindungan dan pemeliharaan bio-diversiti dan alam semulajadi serta diuruskan melaluiperundangan atau lain-lain perkara yang efektif (Definisi IUCN).Lintasan Hidupan LiarLaluan bawah atau atas infrastruktur linear atau lain-lain rekabentuk untuk menggalakkandan membantu pergerakan hidupan liar antara kepulauan hutan supaya lebih selamat. Perludiambil perhatian bahawa spesis burung, „arboreal‟, „terrestrial‟ dan akuatik mempunyaikeperluan yang berbeza.

BAHAGIAN PERANCANGAN WILAYAHJABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESASEMENANJUNG MALAYSIATINGKAT 22, WISMA TUN SAMBANTHANJALAN SULTAN SULAIMAN50000 KUALA LUMPURTEL: 03-22646000 FAX: 03-22646100www.townplan.gov.my