saerTaSoriso politikis leqsikon-cnobari

irakli manveliZesaerTaSoriso politikisleqsikon-cnobarigamomcemloba `,universali~Tbilisi 20123

leqsikon-cnobari dainteresebul pirebsdaexmareba saerTaSoriso politikasTan dakav-Sirebuli mniSvnelovani terminebis gagebasada aRqmaSi. igi karg samsaxurs gauwevsumaRlesi saswavleblis Sesabamisi profilisspecialobis studentebs.redaqtori:Nnatalia lazbaakademiuri doqtorirecenzentebi:ineza zoiZeasocirebuli profesorizaza burkaZeasistent profesorisaerTaSoriso politikis leqsikon-cnobari,baT., 2012© irakli manveliZe, 2012gamomcemloba `universali~, 2012Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 222 36 09, 8(99) 17 22 30E-mail: universal@internet.ge4

agresiasaxelmwifos mier SeiaraRebuli Zalebis gamoyeneba sxva qveynissuverenitetis, teritoriuli mTlianobis, an politikuridamoukideblobis winaaRmdeg, anda Zalis gamoyeneba sxva,gaeros wesdebis sawinaaRmdego saSualebiT.avtarkiaqveynis ekonomikuri izolacia, romelic mimarTuliaizolirebuli erovnuli meurneobis Seqmnisaken.aliansies aris formaluri SeTanxmeba or an met saxelmwifos Soris,romelic usafrTxoebis sferoSi saerTo interesebisSesrulebas isaxavs miznad. aliansebi SeiZleba iyossaidumlo an Ria, ormxrivi an mravalmxrivi. aliansebisSeqmnis mizezebia: 1) pasuxi gareSe safrTxeze; 2) ideologiurisolidaroba; 3) gareSe saxelmwifos daxmareba;4) ucxo saxelmwifos mier meore saxelmwifoSi „SeRweva“,anu mis saSinao politikur sistemaze zegavlenis mopoveba.msoflio istoriis ganmavlobaSi sxvadasxva saxelmwifoTamier maTi erovnuli usafrTxoebisa da saxelmwifoebrividamoukideblobis ganmtkicebis mizniT mravali aliansi Tukoalicia iqna Seqmnili. msgavsi tipis kavSirebi iqmnebodaim SemTxvevaSi, rodesac qveynebis interesebi erTmaneTsemTxveoda da roca maT winaSe saerTo safrTxe arsebobda.sxvadasxva aliansebisa Tu koaliciebis SeqmniT kavSirSiSemavali saxelmwifoebi erTad awonasworebdnen metoqisrealurad Tu subieqturad aRTqmul Zlierebas. kavSiriswevrebi miiCnevdnen, rom potenciuri agresori sakmaodZlieri kavSiris winaaRmdeg brZolas moerideboda.kacobriobis istoriaSi aseTi tipis kavSirebis mravalimagaliTi arsebobs. magaliTad antikur saberZneTSi ZveliwelTaRricxviT 280-146 wlebSi arsebobda „aqeelTakavSiri”, romelic Zveli berZnuli qalaq-saxelmwifoebis„antimakedoniur federacias” warmoadgenda da romlis5

mizansac Sesabamisad erT-erTi yvelaze Zlieri berZnulisaxelmwifos-makedoniis danarCen berZnul saxelmwifoebzeSesaZlo politikuri da samxedro gavlenis Sekavebasisaxavda miznad. aliansebisa da koaliciebis magaliTebiSua saukunis ganmavlobaSic mravlad moipoveba. aviRoTTundac me-17 saukuneSi, kerZod 1618-1648 wlebSi gamarTuliocdaaTwliani omis SemTxveva, rodesac im periodisevropaSi erT-erT uZlieresi saxelmwifos, safrangeTis,agreTve am ukanasknelis mokavSireebis mosalodnelisamxedro eqspansiis SeCerebis mizniT Camoyalibebul iqna“habsburgTa bloki”, romelSic Sediodnen espaneli daavstrieli habsburgebi, kaTolike germaneli mTavrebi,romlebsac mxars Tavis mxriv romis papi da reC pospolita(poloneTi) umagrebda. igive SeiZleba iTqvas 1701-1714wlebSi gamarTul omze „espaneTis memkvidreobisaTvis”,sadac frangul-espanuri koaliciis winaaRmdeg didi britaneTis,holandiis, avstriisa da prusiis kavSiri mogvevlina.aseve, kacobriobis istoriaSi cnobilia napoleonissafrangeTis winaaRmdeg mimarTuli koalicia avstriis,prusiisa da ruseTis SemadgenlobiT. uaxles istoriaSi raTqma unda cnobilia pirveli msoflio omis win germaniiswinaaRmdeg Seqmnili „antantis” ( Seiqmna 1904-1907 wlebSi,Sediodnen inglisi, safrangeTi da ruseTi) da „samTakavSiris” ( Seiqmna 1882 wels da masSi Sediodnen germania,avstria-ungreTi da italia) samxedro-politikuri blokebi.msoflio istoriaSi udidesi koalicia meore msoflioomis dros iqna dafuZnebuli, romelic hitleruligermaniis winaaRmdeg iqna Camoyalibebuli. meore msoflioomis ukanasknel stadiaze „antihitlerul koaliciaSi” 50saxelmwifoze meti iyo gawevrianebuli. Tumca, yvelazeufro Camoyalibebuli saxe kavSirebma ukve meore msoflioomis Semdeg miiRo, rodesac mosalodneli sabWoTaagresiisgan da evropaSi komunisturi ideologiis gavrcelebissafrTxisgan Tavis dasacavad Seiqmna CrdiloatlantikurixelSekrulebis organizacia - nato erTis6

mxriv, da meores mxriv komunisturi ideologebis mosazrebiT„dasavluri imperializmisagan” Tavdacvis mizniTsabWoTa blokSi Semavali saxelmwifoebis iniciativiT -varSavis xelSekrulebis organizacia dafuZnda. საერთ-აშორისო ურთიერთობებში, ანგლო-პორტუგალიური ალიანსი,romelic 1373 wels gaformda inglisis samefosada პორტუგალიას Soris, msoflioSi uZvelesi aliansia daigi dResac ZalaSia.amerikis saxelmwifoTa organizaciaregionaluri saerTaSoriso organizacia, romelic daarsda 1948wels. misi wevria 35 saxelmwifo. garda wevrebisa meTvalyurisstatusiT sargebloben avstria; belgia; germania;espaneTi; italia; kanada; niderlandi; safrangeTi;SvedeTi. organizaciis miznebia: kontinentze mSvidobisada uSiSroebis ganmtkiceba, sadavo sakiTxebis mSvidobianimogvareba da uTanxmoebis Tavidan acileba; agresiisSemTxvevaSi – erToblivi moqmedeba, amerikis qveynebispolitikur-ekonomikuri da samarTlebrivi problemebisgadawyvetisaTvis xelSewyoba, ZalTa gaerTianeba ekonomikuri,socialuri, samecniero-teqnikuri da kulturuliprogresisaTvis. aso-is wevrebi erTmaneTTan dakavSirebuliarian samxedro Tavdasxmis SemTxvevaSi urTierTdaxmarebisxelSekrulebiT, romelic 1947 wels rio-de-JaneiroSi iqna xelmowerili, agreTve sxva samxedroSeTanxmebebiT. organizaciaSi Sesvla SeuZlia dasavleTnaxevarsferos nebismier saxelmwifos, romelic mis wesdebasaRiarebs struqtura. organizaciis umaRlesi organoageneraluri asamblea, romelsac yovelwliuradiwveven. igi gansazRvravs organizaciis politikasa dasaqmianobas, misi organoebis struqturasa da funqciebs.yvela qveynisaTvis saintereso, saswrafo xasiaTisproblemebis gansaxilvelad iwveven sagareo saqmeTa ministrebissakonsultacio TaTbirs. samxedro TanamSro-7

mlobis sakiTxebze sakonsultacio TaTbirs. samxedroTanamSromlobis sakiTxebze sakonsultacio TaTbirisdasaxmareblad daarsebulia Tavdacvis sakonsultaciokomiteti aRmasrulebeli da administraciuli organoamudmivi sabWo, romelic organizaciis wevri qveynebiswarmomadgenlebisagan Sedgeba. sabWosTan Seqmniliamravali damxmare organo: panamerikuli samarTlebrivikomiteti (q. rio-de-Janeiro) konsultaciebs uwevs generalurasambleas. mis movaleobas Seadgens imsaerTaSorisosamarTlebrivi normebis SemuSaveba da kodifikacia,romlebic xels uwyoben amerikis saxelmwifoTaintegraciis processanakondas strategiaatlantizmis geopolitikuri xazi, romelic gulisxmobsevraziis maqsimalurad meti sanapiro teritoriis gakontrolebasmisi geopolitikuri eqspaniis SesaCereblad.me-19 saukunis dasasrulsa da me-20 saukunis dasawyisSiameriklma geopolitikosebma mehenma (aSS-s sazRvaoZalebis oficeri, mas ekuTvnis saintereso mosazreba, romvaWroba politikis mTavar instruments warmoadgens, rackargi gasaRebia Tavisufali vaWrobis momxre qveynebispolitikis sworad gasagebad) da makkinderma (ganaTlebiTgeografma) daamuSaves geopolitikuri Teoriebi, romlismixedviTac msoflioze batonobis mosapovebladaucilebelia evraziis kontinentis sanapiro zonebzekontrolis ganxorcieleba, raTa xeli SeeSalos ruseTisokeaneSi gasvlas da sazRvao sivrce mTlianad aSS-s dar-Ces. am gegmas ,,anakondas" saxeli ewoda, radaganacgulisxmobda ruseTis garSemo aSS-s mokavSire qveynebisrkalis Semortymas da TandaTan Seviwroebas. SemdegSi masSekavebis doqtrina (igulisxmeba ruseTis Sekaveba)daarqves.8

analizis doneebimeTodologiur problemasTan dakavSirebuli cneba saerTa-Soriso urTierTobis TeoriaSi. problemis arsi isaa, romsaerTaSoriso urTierTobebis kvlevisas saWiroa dadgenaimisa, Tu romel doneze unda moxdes sakvlevi fenomenisSeswavla. devid zingeri ganasxvavebs mikro da makro (anusaxelmwifo da saerTasoriso sistemur) doneebs, kentvolci - individualur, saxelmwifo da sistemur doneebs,bari buzani - sistemur, qvesistemur, saxelmwifo, biurokratiulda individualur doneebs. analizis doneebaddayofa gvexmareba Sesaswavli erTeulebis qcevis aRwerasi,prognozirebasa da axsnaSi, agreTve imis garkvevaSi,Tu romeli donidan ufro ukeTesad SegviZlia miviRoTpasuxi dasmul SekiTxvaze.anarqiacalkeuli subieqtebis mier xelisuflebisadmi daumorCileblobiTgamowveuli uwesrigoba da masobrivi areuloba.anarqiis wyaro qveyanaSi SeiZleba gaxdes revolucia ansaxelmwifo gadatrialeba. anarqia saerTaSoriso urTierTobebSiuniversaluri mTavrobis, centraluri xelisuflebisararsebobaa. anarqiis problema saerTaSorisourTierTobebSi mWidrod ukavSirdeba wesrigs, Tanam-Sromlobas, usafrTxoebis dilemas, koleqtiuri usafrTxoebissakiTxebs. anarqia saerTaSoriso urTierTobebiserT-erTi ZiriTadi cnebaa, romelic saerTaSorisosistemis socialur-politikur xasiaTze, mis zogad mdgomareobazemigvaniSnebs. anarqis logikis mixedviT, saxelmwifoebiracionaluri moqmedi pirebi arian, romlebicerovnuli interesebis mixedviT moqmedeben da maTiurTierTqmedebis mTavari gamovlinebebi TanamSromlobada konfliqtia.9

aneqsiasxva saxelmwifos teritoriis an misi nawilis miTviseba ZaliT anmisi gamoyenebis muqariT.arabulsaxelmwifoTa ligaregionaluri saerTaSoriso organizacia, romelic Seiqmna 1945kairos koncefciaze. 1950 wels ligis wevrebma wesdebisdamatebiT xeli moaweres Tavdacvisa da ekonomikuriTanamSromlobis erTobliv xelSekrulebas, xolo 1965wels – solidarobis paqts, romelic Tavisi formiTsaerTaSoriso xelSekrulebaa. organizaciis miznebia:ligis wevr saxelmwifoTa sagareo da saSinao politikiskoordinacia, suverenitetis dacva da teritoriulimTlianobis xelSeuxebloba, uTanxmoebaTa mSvidobianimogvareba, koloniuri damokidebulebisa da neokolonializmisaganarabeTis qveynebis sruli ganTavisuflebisaTviserToblivi brZola, mWidro TanamSromlobaekonomikis, mecnierebis, kulturis, janmrTelobisdacvisa da sxva dargebSi, ligis wevr saxelmwifoTa SorismWidro urTierTobis uzrunvelyofa da sxv. ligisumaRlesi organoa ligis sabWo, romelSic Sedian yvelawveri qveynis warmomadgenlebi. sabWos sesiebi tardebaweliwadSi orjer. sesiebs Soris ligis xelmZRvanelobasaxorcielebs generaluri samdevno, romelTanac arsebobspolitikuri, ekonomikuri, informaciis, palestinissaqmeebis, navTobis sakiTxebisa da sxva departamentebi.samdivnos saTaveSi udgas geenraluri mdivani, romelsac 5wlis vadiT irCeven. samdivnoSi finqcionirebs: a) ekonomikursakiTxTa sabWo; b) Tavdacvis gaerTianebuli sabWo;g) mudmivi samxedro komisia. ligis SemadgenlobaSi Sedis,agreTve, institutebi da specializirebuli organizaciebi( maT Soris: arabeTis Sromis organizacia, aarbeTisekonomikuri erTobis sabWo, arabeTis ekonomikuri dasocialuri ganviTarebis fondi, arabeTis savalurofondi), romlebsac igi finansur daxmarebas uwevs. ligis10

Stab–bina ganlagebulia q.kairoSi, oficialuri enaaarabuli.arakonvenciuri omiaseTi omis dros mowinaaRmdegis damarcxeba xdeba mowinaaRmdegisdaTanxmebiT dagmorCildes da gamoacxados kapitulacia,maSinac ki, roca mas Seswevs Zala winaaRmdegobisgawevis. aseTi omebis mTavari mizani aris moxdes mowiinaaRmdegismotivireba rom Sewyvitos omi, rac SesaZlebeliamoxdes samoqalaqo sazogadoebaze fsiqologiuri zemoqmedebiT.arakonvenciuri omis tipebi: პარტიზანულიომები; ფსიქოლოგიური ომები; ბიოლოგიური ომები; eleqtronuliomebi; kosmosuri omebi,ომები11kiber omebi, ბირთვულიarasamTavrobo saerTaSoriso organizaciaramdenime saxelmwifo sazogadoebrivi jgufis, kavSiris an ker-Zo pirTa mier Seqmnili gaerTianeba politikur,ekonomikur, kulturul, samecniero Tu sxva sferosisaerTaSoriso TanamSromlobis damyarebisa da gaRrmavebismizniT. imisaTvis, rom arasamTavrobo saerTaSorisoorganizacias saTanado statusi hqondes, igi unda kmayofilebdesgarkveul kriteriumebs; saqmianobas eweodes orzemet saxelmwifoSi, amasTan, Tavisi SemadgenlobiT, miznebiTada finansuri mxardaWeriT saerTaSoriso xasiaTisunda iyos.arbitraJi (saerTaSoriso)samediatoro sasamarTlo iseT davaTa gadasawyvetad, romlebSicmxareebad gvevlinebian saxelmwifoebi. is SesaZloaiyos mudmivmoqmedic da erTjeradic. umravles SemTxvevaSiigi konkretuli sadavo sakiTxis gadasawyvetadiqmneba. arbitraJis SemadgenlobaSi Sedian modave mxareebiswarmomadgenlebi da gansakuTrebuli SeTanxmebis

safuZvelze daniSnuli kidev erTi arbitri e. w. superarbitri.arbitrirebaes aris konfliqtSi Cabmuli mxareebis urTierTmorigebismeTodi, romlis drosac ar misdeven formalur procedurebsan wesebs. misi nakli is aris, rom arbitrireba ufromodave mxareebs Soris mSvidobis miRwevas emsaxureba, vidresamarTlianobis dacvas. arbitrirebas ZiriTadad savaWro–sameurneoda saerTaSoriso urTierTobebSi warmoSobilisadavo sakiTxebis mosagvareblad mimarTaven.arSemdgari saxelmwifomaT sxvagvarad kvazisaxelmwifoebsac uwodeben. es arisformalurad damoukidebeli saxelmwifo, romelicwesrigis, kanonierebisa da mosaxleobis ZiriTadi saWiroebebisuzrunvelyofis ararsebobiT xasiaTdeba. maTvisdamaxasiaTebelia socialuri konfliqti, ZalmomreobaeTnikuri nacionalizmi, militarizmi da regionulidapirispireba. termini erT–erTma pirvelma gamoiyenarobert kaplanma.asimetriuli omiomis saxeoba, rodesac, meomari mxareebis samxedro Zala erTmaneTisganmkveTrad gansxvavdeba an rodesac, maT miergamoyenebuli samxedro strategia da taqtika gansxvavdebamniSvnelovnad. asimetriuli omis sapirispiroa simetriuliomi, sadac meomar mxarebs aqvT SedarebiT msgavsisamxedro Zala da iyeneben samxedro strategias dataqtikas, romelic erTmaneTis msgavsia; gansxvavebaSeimCneva mxolod detalebSi da maTi Sesrulebis gzebSi.termini asimetriuli omi xSirad gamoiyeneba iseTisituaciebis aRsawerad, rogoricaa პარტიზანული ბრძოლა,terorizmi,amboxeba da zogadad iseTi SeiaraRebulikonfliqtebis dros, rodesac erTmaneTs upirispirdeba12

oficialuri, regularuli samxedro Zala, araregularul,cudad aRWurvil metoqes. droTa ganmavlobaSi, am terminssamxedro da akademiur sazogadoebaSi iyenebdnen partizanulibrZolebis, amboxebisa, terorizmis, kontr terorizmisaRsaniSnavad. am termins mieniWa damatebiTi mniSvnelobada iyenebdnen ara mxolod, samxedro Zalebs Sorisdidi gansxvavebis aRsaniSnavad, aramed mkveTrad gansxvavebulitaqtikis da strategiis gamoyenebis aRsaniSnavadac.TanamedroveobaSi, asimetriuli omi, sul ufro xSiradiTvleba მეოთხე თაობის ომის erT erT nawilad (konfliqtismaxasiaTeblebi, rodesac omsa da politikas, jariskacsada samoqalaqo pirs Soris sxvaoba sul ufroqreba). zogierTi Tvlis, rom Tu asimetriuli omi gascdaomis kanonebs, is gadadis terorizmSi. asimetriuli omebistaqtikuri warmateba damokidebulia ramodenime komponentze,maT Soris: teqnologiur upiratesobaze - Turomelime mxares eqneba teqnologiuri upiratesoba, amanSeuZlia gadawonos, mowinaaRmdegis ricxobriviupiratesoba.asimilaciaasimilaciis ramdenime saxes gamoyofen. maT Soris kulturulida socialuri. es aris ama Tu im socialuri jgufis warmomadgenlebisan TviT am socialuri jgufis mier sxvajgufis (an sazogadoebis) Tvisebebis TandaTanobiTiSeTvisebis process, rasac Sedegad moxdevs axal jgufTanSereva da Zveli socialur–kulturuli iersaxis dakargva.am procesis obieqturi safuZvelia sazogadoebis cxovrebisyvela mxaris integracia da internacionalizaciasxvadasxva masStabiT.afrikuli kavSiriregionaluri saerTaSoriso organizacia, romelic daarsda 1963wels da aerTianebs afrikis 49 saxelmwifos. organizaciismizania:zrunva afrikis saxelmwifoTa da solidarobis13

gantmicebisaTvis, maT Soris TanamSromlobis ganviTarebada koordinacia, RonisZiebaTa gaerTianeba afrikis xalxTasaarsebo pirobebis gaumjobesebisaTvis, saxelmwifoTateritoriuli mTlianobis xelSeuxeblobis, suverenitetis,damoukideblobis dacva, kolonializmisa da neokolonializmiswinaaRmdeg brZola, saerTaSoriso Tanam-Sromlobis ganviTareba gaeros wesdebisa da adamianisuflebaTa sayovelTao deklaraciis safuZvelze. organizaciismTavari organoa saxelmwifoTa da mTavrobaTameTaurebis asamblea, romelsac weliwadSi erTxel iwveven.asambleis gadawyvetilebaTa da rezoluciata Sesrulebissaqmes ganagebs organizaciis ministrta sabWo. igi Sedgebasagareo saqmeTa da sxva ministrebisagan, romlebicSesabamis saxelmwifoTa mTavrobebis mier uflebamosiliarian, monawileoba miiRon organizaciis saqmianobaSiafrikuli kavSiris organiebia agreTve: panafrikuli parlamenti,ekonomikur da socialur sakiTxTa komisia,teqnikuri komitetebi. yvela organos organizaciul–aRmasrulebeli saqmianobis momsaxureba akisriamidmivmoqmed generalur samdivnos. organizaciis farglebSimuSaobs Suamavlobisa da arbitraJis komisia. gardaamisa, arsebobs mravali specializirebuli organo – ekonomikurda socialur sakiTxTa komisia, ganaTlebisa dakulturis sakiTxTa komisia, Tavdacvis sakiTxTa komisiada sxv. Stab–bina ganlagebulia adis–abebaSia (eTiopia).samuSao enebia: arabuli, franguli, inglisuri.aqtories aris politikis subieqti. saerTaSoriso urTierTobebSiaqtorebs warmoadgenen saxelmwifoebi, saerTaSorisosamTavrobo da arasamTavrobo organizaciebi, erovnul–ganmaTavisuflebeli moZraobebi, transnacionaluri korporaciebi,saerTaSoriso terorizmi, narkobiznesTan dakavSireulida sxva kriminaluri dajgufebebi, religiuriorganizaciebi da individebic (mag., romis papi).14

axali msoflio wesrigiprezident jorj buSis (ufrosis) mier Camoyalibebuli saerTaSorisourTierTobaTa xedvis sistema, romelic moqmedebiskonkretul gegmas ar isaxavda da mxolod ritorikisdoneze darCa.bipolarulobaigive saerTaSoriso urTierTobebis bipolaruli sistema, romelicSeiqmna meore msoflio omis Semdeg. mas sxvagvaradialta-potsdamiis sistemasac uwodeben. bipolaruli sistemagulisxmobs ZalTa garkveul ganawilebas polusebsSoris, magram igi ar wermoadgens ZalTa wonasworobissistemas. am periodSi saerTaSoriso sistemis struqturaSiori aSkara polusi - amerikis SeerTebuli Statebi dasabWoTa kavSiri iyo gamokveTili. TiToeul maTgans hyavdamTeli jgufi sateliti saxelmwifoebisa, romlebic politikurad,ekonomikurad da ideologiurad am or zesaxelmwifozeiyvnen damokidebulni. aRniSnuli ori blokisurTierTdapirispireba gansazRvravda kidec sistemisxasiaTs.birTvuli zamTaribirTvuli omis SemTxvevaSi es aris mdgomareoba, romelicmosalodnelia dedamiwaze. atomuri afeTqebebis SedegadhaerSi gamotyorcnili narCenebi xels uSlis mzis sxivebsdedamiwamde moRwevas, rac Tavis mxriv ganapirobebstemperaturis mkveTr dacemas.birTvuli paritetis koncefcia1960 wlisTvis, sakontinentTaSoriso balistikuri raketebisraodenoba imdenad didi iyo, rom iTvleboda, rom a.S.S-s dasabWoTa kavSirs, orive mxaris mTeli populaciis dainfrastruqturis dangreva SeeZlo. amis SedegadCamoyalibda e.w birTvuli paritetis (Tanasworoba) kon-15

cefcia, romlis mixedviTac, or saxelmwifos Soris, farTomasStabianibirTvulis omis SemTxvevaSi, moxdeba orivemxaris sruli ganadgureba, Sesabamisad oms ar eyolebagamarjvebuli.birTvuli qolgasaerTaSoriso politikaSi es aris SemTxveva, roca birTvuliiaraRis mflobeli qveyana iRebs valdebulebas, daicvassxva qveynebi am iaraRisagan. amis erT-erTi magaliTianatos valdebulebebi, rc Tavis Tavze aiRo aSS-m.birTvuli Sekavebadoqtrina, romelic SemuSavda aSS-i da miznad isaxavda sabWoTakavSiris eqspansionizmis SeCerebas msoflioSi. realuradSekavebis politika gamoixata sabWoTa kavSiris garSemoantisabWouri samxedro-politikuri blokebis (nato,sento, seato) SeqmnaSi. misi mizani iyo is rom arsad arunda warmoqmniliyo axali socialisturi saxelmwifoebi.mogvianebiT es midgoma „birTvuli daSinebis“ politikamSecvala.blokadaomis an saerTaSoriso konfliqtis mimdinareobisas, raimemoTxovnis Sesrulebis iZulebisTvis gamiznuli gare samyarodanromelime saxelmwifos izolaciisken mimarTuliRonisZiebaTa (samxedro, ekonomikuri) sistema. igi SeiZlebamSvidobian drosac ganxorcieldes, magram am SemTxvevaSisaerTaSoriso samarTliT misi ganxorcieleba SesaZlebeliamxolod gaeros uSiSroebis sabWos gadawyvetilebiT.mSvidobian dros calke saxelmwifos individualurib-is ganxorcielebis ufleba ara aqvs.buferuli saxelmwifopatara an susti saxelmwifo, romelic didi an Zlieri saxelmwifoebismosazRvred mdebareobs da am ukanasknelTa16

Soris urTierTobebSi erTgvari Semakavebeli zonis, anu„baliSis“ funqcias asrulebs.gadadainebis efeqtiintegraciis Teoriis nawili, romlis mixedviTac integraciisprocesi garkveuli periodis Semdeg TviTganviTarebismuxts iZens. misi warmoSobis mizezi dargobriviintegraciis procesSi monawile saxelmwifoebis miersaerTo interesebis maqsimalizaciaa, rac SeTanxmebulmoqmedebas moiTxovs da, amrigad, integracias aRrmavebs.gaerogaerTianebuli erebis organizacia Seiqmna 1945 wels. wevriTiToeuli saxelmwifo, ganurCevlad sididisa, ekonomikuriTu samxedro Zlierebisa, erTi xmis mflobelia.gamonaklisia uSiSroebis sabWos xuTi mudmivi wevri: aSS-s,did britaneTs, safrangeTs, CineTsa da ruseTis federaciasmsoflio usafrTxoebasTan dakavSirebuli sakiTxebisganxilvisas SeuZliaT vetos uflebis gamoyeneba.gaeros wesdeba gansazRvravs organizaciis mandats, misiwevrebis uflebebsa da movaleobebs, organizaciisstruqturas da proceduras. wesdeba umniSvnelovanesisaerTaSoriso xelSekrulebaa, romelic axdens TanamedrovesaerTaSoriso urTierTobebis iseTi umniSvnelovanesiprincipebis kodifikacias, rogorebicaa erTa (ersaxelmwifoTa)Tanasworoba da saerTaSoriso sistemaSiSeiaraRebul ZalTa gamouyenebloba. wesdebis xelmoweriTsaxelmwifo aRiarebs sakuTar valdebulebebs da pasuxismgeblobasiRebs am aqtiT dakisrebuli uflebebis ganxorcielebaze.gaeros mizania: daicvas saerTaSorisomSvidoba da usafrTxoeba; xalxTa TviTgamorkvevisa daTanasworobis principis gaTvaliswinebiT ganaviTarosmegobruli urTierTobebi erTa Soris; gaaRrmaossaerTaSoriso TanamSromloba ekonomikuri, socialuri,kulturuli da humanitaruli saxis saerTaSoriso prob-17

lemebis gadasawyvetad, adamianis uflebaTa da ZiriTadTavisuflebaTa ganviTarebis mizniT; gaxdes saerTaSorisocentri am miznebis SesaTanxmeblad da gansaxorcieleblad.dasaxuliamocanebis ganxorcielebisas organizaciisada misi TiToeuli wevrisTvis ZiriTadia Semdegiprincipebi: organizaciis wevrTa suverenuli Tanasworoba;valdebulebebis keTilsindisieri Sesruleba; saer-TaSoriso mSvidobis, usafrTxoebisa da samarTlianobisdasacavad saerTaSoriso davebis mSvidobiani gziTmowesrigeba; saSinao saqmeebSi Caurevloba; saerTaSorisourTierTobebSi ZaliT muqarisgan Tavis Sekaveba; gaerosTviswesdebiT gaTvaliswinebuli miznebis ganxorcielebaSidaxmareba da Tavis Sekaveba im saxelmwifoTamxardaWerisgan, romelTa winaaRmdegac gaero, wesdebidanvegamomdinare, prevenciuli xasiaTis iZulebiT RonisZiebebsaxorcielebs. g. soficialuri enebia: inglisuri,franguli, rusuli, Cinuri da espanuri. mogvianebiT daemataarabuli ena, rogorc generaluri asambleis, uSiSroebissabWosa da ekonomikuri da socialuri sabWos oficialuriena. gaeros eqvsi ZiriTadi organosgan Sedgeba.amasTan, igi moicavs 15 specializebul saagentos, ramdenimeprogramasa da organizacias. misi ZiriTadi organoebia:generaluri asamblea, uSiSroebis sabWo, ekonomikurida socialuri sabWo, saerTaSoriso sasamarTlo, sameurveosabWo da samdivno, romelsac xelmZRvanelobs generalurimdivani. Stabbina mdebareobs aSS-Si, niuiorkSi.gavlenis sferoebigavlenis sferoebad dayofa saerTaSoriso politikis Cveulebrivipraqtika. es aris regionebi, romelzec sxva saxelmwifoskontrolis pretenzia aqvs. maTt xSirad kontrolisan pasuxismgeblobis sferosac uwodeben.18

gamalebuli SeiaraRebadapirispirebul aqtorebs Soris mimdinare Sejibri sakuTariSeiaraRebis gazrdis mizniT. gansakuTrebiT TvalSi sacemiiyo civi omis periodSi sabWoTa kavSirsa da aSS-s Sorismimdinare gamalebuli Seiararebis Sejibris procesi.ganiaraRebaes aris procesi romlis mizania sayovelTao da sruliganiaraReba, rac gulisxmobs msoflios yvela saxelmwifosSeiaraRebuli Zalebis daSlas, samxedro warmoebaTagauqmebas, yvela saxeobis iaraRis warmoebis Sewyvetasada arsebulis ganadgurebas. anu saxelmwioebis Zalisxmevagamalebuli SeiaraRebis SesaCereblad, sabrZolosaSualebaTa SezRudvisa da likvidaciis mizniT. procesismasStabebis mixedviT igi SeiZleba iyos regionuli daglobaluri, subieqtTa mixedviT - calmxrivi, ormxrivi anmravalmxrivi. is SeiZleba iyos nawilobrivi an sruli,exebodes iaraRis calkeul saxeobebs an mTel SeiaraRebasda a.S.geoekonomikageoekonomikis koncefciis avtori J.atali miiCnevs, rompostbipolarul periodSi geopolitika geoekonomikiTSeicvala da igi saerTaSoriso sistemis mTavari modelia.geoekonomika ganisazRvreba rogorc geopolitikis gansakuTrebuliversia, romelic prioritetulad miiCnevs arageografiul, kulturul, eTnikur da a.S. faqtorebs,aramed sivrcesTan dakavSirebul wminda ekonomikurrealobebs.geopolitikatermini „geopolitika“ pirvelad ixmara Svedma mecnierma rudolfCelenma XXs-is dasawyisSi. igi acxadebda, romgermaniisaTvis aucilebelia misi Sesaferisi sasicocxlosivrcis Seqmna, rac mezobeli patar-patara da susti19

erebis xarjze unda moxdes. geopolitika aris მეცნიერება,romelic Seiswavlis სახელმწიფოს საგარეო პოლიტიკაში -geografiuli faqtoris rols da mis gavlenas qveyniserovnuli interesebis Camoyalibebaze. geopolitikis,rogorc sagareo პოლიტიკური praqtikis, mTavari mizaniasaxelmwifos geografiuli mdgomareobis gaumjobeseba,e.i. geopolitikis mTavari mizani - es aris nebismieriქვეყნის geostrategiis SemuSaveba. geopolotikurimidgomis sinTezuri Seswavla gulisxmobs nebismieriqveynis an regionis geografiul, social-politikur, samxedro,demografiul, ekonomikur da qveynis sxva siZlierisganmsazRvrel faqtorTa kombinirebul Seswavlasda Sefasebas. qveynis geopolitikuri mdebareobis Sefasebisasudidesi yuradReba eqceva rogorc geografiulfaqtors, aseve ekonomikur da strategiul poziciebs,qveynis warsuls, mis mezobelTan am qveynis nebismierurTierTobas, mezobel qveynebsa da regionSi arsebulpolitikur Tu ekonomikur viTarebas. nebismieri qveynisgeopolitikuri simZlavreebis ZiriTadi kriteriumebia:teritoriis zedapiri, sazRvrebis buneba, zRvaze gasasvleli,mosaxleobis raodenoba, bunebrivi resursebi, finansurisiZliere, ekonomikisa da teqnikis ganviTarebis done,eTnikuri erTgvarovneba, socialuri integraciis done,politikuri stabiluroba, erovnuli suli.globalizaciasaxelmwifo sazRvrebis mniSvnelobis Semcirebis procesi, romelicmsoflio masStabiT mimdinareobs da sazogadoebebisada qveynebis urTierTdamokidebulebis zrdasgamoxatavs. globalizaciis Teoria amtikicebs, TanamedrovemsoflioSi saxelmwifoebis mniSvneloba saerTaSorisourTierTobebSi TandaTanobiT klebulobs sxvasaerTaSoriso aqtorebis sasargeblod. globalizaciaoTxi paraleluri procesisagan Sedgeba: internacion-20

alizacia (saxelmwifoebs Soris urTierTdamokidebulebiszrda), liberalizacia (saxelwmifos rolis Semcireba),vesternizacia (mTels msoflioSi dasavluri faseulobebisada kulturis gavrceleba da aRiareba) da deteritorializacia(saxelwmifo sazRvrebis mniSvnelobiskleba. globalizacia erToblivad mimdinareobs politikis,ekonomikis, socialur da kulturis sferoebSi.politikaSi globalizacia gamoixateba saerTaSorisoorganizaciebis rolis zrdiT, saerTaSoriso politikisaxali, globaluri problemebis gaCeniTa da maTi erToblivigadawyvetiT (garemos dacva, saerTaSoriso mSvidobada usafrTxoeba). ekonomikuri kuTxis globalizaciisyvelaze mniSvnelovani aspeqti saerTaSoriso finansebisganviTareba da TiToeuli qveynis moqalaqeebze saerTaSorisokerZo kapitalis gavlenis zrdaa. socialurikuTxiT, globalizacia did gavlenas axdens sazogadoebebis(gansakuTrebiT, tradiciuli sazogadoebebis)transformaciaze. kulturis TvalsazrisiT, globalizaciisTeoretikosebi aRniSnaven msoflioSi kulturulierTgvarobis zrdas, saerTo popularuli masobrivikulturis Casaxvasa da ganviTarebas.globalizmimsoflio politikis samecniero kvlevis erT-erTi paradigmulimidgoma, romelic gansakuTrebul mniSvnelobas saerTa-Soriso urTierTobebs globalur xasiaTs aniWebs. globalistebimiiCneven, rom saerTaSoriso politikis ukeTgagebisaTvis aucilebelia mTeli msoflios masStabiTmimdinare procesebis erTiani suraTis warmodgena. saerTaSorisosistemis ganmsazRvrel Tvisebad globalistebikapitalistur urTierTobebs asaxeleben. maTi azriT,msoflio kapitalisturi sistema saxelmwifoTa qmedebebismTavari ganmsazRvreli faqtoria, anu saxelmwifoebissaerTaSoriso politikaSi ara damoukidebel, arameddamokidebul cvladebs warmoadgenen. globalizmi yura-21

dRebas aqcevs dominirebis meqanizmebis Seswavlas daganviTarebul „CrdiloeTsa“ daganviTarebad „samxreTs“Soris daqvemdebareba-dominirebis urTierTobebis kvleviTaadakavebuli. globalizmi saerTaSoriso urTierTobebSiwamyvan adgils ekonomikur faqtorebs aniWebs.globalistebi socialuri da ekonomikuri urTierTobebismarqsistul xedvas aniWeben upiratesobas. globalizmirealisturi da pluraristuri (racionalisturi) midgomebisagangansxvavdeba. martin uaiti globalizmsrevolucionizmad moixseniebs.globaluri problemebiproblemebis is jgufi, romlebic saerToa kacobriobisaTvis damaTi gadaWra moiTxovs yvela saxelmwifos erTobliv Zalisxmevas.globaluri problemebis miekuTvneba birTvuliomis safrTxe, ganiaraRebis, sayovelTao mSvidobis uzrunvelyofa,socialuri, ekonomikuri, resusrebis, ekologiuri,demografiuli, saerTaSoriso terorizmis, narkobiznesisda a.S. problemebi.dabali politikais moicavs qveynis sagareo politikis im sakiTxebs, romlebicerovnuli interesebis mniSvnelovan problemas ar warmoadgensda romlis ganxorcieleba biurokratiis prerogativaa.dazvervaes termini ganimarteba, rogorc informaciis mopovebis daanalizis procesi. is warmoadgens saxelmwifos saqmianobiserT–erT sferos, romelic saerTaSoriso politikis sxvamoqmedi pirebis SesaZleblobebisa da ganzraxvebis Sesaxebinformaciis Segrovebas iTvaliswinebs. dazverva SeiZlebaiyos Ria (masmediisa da diplomatiuri wyaroebis gamoyenebiT)an faruli, strategiuli an arastrategiuli. dazve-22

vis mTavari mizania monacemebis Segroveba, gaanalizebada Sefaseba saxelmwifos organoebis mier gadawyvetilebebismiRebis gasaadvileblad. dazvervis ukavSirdebakontrdazverva (sxvaTa mier informaciis SegrovebisaTvisxelis SeSla), gacureba (dezinformaciis gavrceleba) dafaruli qmedebebi (ZirgamomTxreli saqmianoba). dazvervisSemadgeneli nawilebia teqnikuri dazverva da adamianuridazverva (jaSuSoba).damoukidebelsaxelmwifoTa TanamegobrobamTavrobaTaSorisi saerTaSoriso organizacia, romelic Seiqmna1991 ruseTis federaciis, belorusisa da ukrainis mier q.minskSi (belorusi) xelmowerili SeTanxmebis safuZvelze.imave wlis 21 dekembers alma-aTaSi xelmoweril iqna oqmi,romliTac somxeTi, yazaxeTi, moldova, tajikeTi, TurqmeneTida uzbekeTi SeuerTdnen beloveJis SeTanxmebas;miRebul iqna, agreTve, alma-aTis deklaracia, romelSicxazgasmulia, rom „dsT ar aris arc saxelmwifo, arc zesaxelmwifoebriviwarmonaqmni“ da rom igi eyrdnoba saer-TaSoriso samarTlis principebs; rom dsT arc saerTaSorisoorganizaciaa, igi suverenul saxelmwifoTa kavSiria,romlis organoebs makoordinirebeli funqciebi aqvT damaTi gadawyvetileba savaldebuloa mxolod immonawilisaTvis, romelic eTanxmeba mas. dsT-is mizania:politikis, ekonomikis, janmrTelobisa da garemos dacvis,mecnierebisa da ganaTlebis, kulturis, vaWrobisa da sxvadargebSi, saxelmwifoebsa da xalxTa Soris Tanaswori daurTierTsasargeblo TanamSromloba, informaciis urTierTgacvlisxelSewyoba, urTierTvaldebulebis keTilsindisierida ganuxrelad Sesruleba. organizaciis Ziri-Tadi organoebia: saxelmwifoTa meTaurebis sabWo, mTavrobaTameTaurebis sabWo, sagareo saqmeTa ministrebissabWo, saxelmwifoTaSorisi ekonomikuri komiteti, sasaz-Rvro jarebis sardlebis sabWo, aRmasrulebeli samdivno,23

ekonomikuri sasamarTlo, saparlamentTaSoriso asamblea.dsT-is saxelmwifoTaSorisi organoebis oficialuriadgilsamyofelia q. minski.dasavleT evropuli kavSiridek Seiqmna 1948 wels, Tumca xangrZlivi drois ganvalobaSi masar gaaCnda realuri uflebamosileba da saSualebebi uzrunveleyomisi wevrebis usafrTxoeba. mxolod 1984 wlisTebervalSi, safrangeTis iniciatviT ganixiles dek-is ganaxlebisSesaxeb memorandumi. mas mxari dauWira dek-isyvela wevrma saxelmwifom. 1984 wlis oqtomberSi romSiSedga dek-is wevri saxelmwifoebis sagareo saqmeTa daTavdacvis ministrebis Sexvedra. miRebul deklaraciaSisaxelmwifoebma gamoTqves mzadyofna dek-is reformirebisSesaxeb. aRniSnulma Sexvedram xeli Seuwyo dek-is samxedrosaqmianobis gaaqtiurebas 1987-1988 ww. iran-erayiskonfliqtis mowesrigebis da 1990-1991 ww. sparseTis yure-Si omis dros. Tumca, dasavleT evropuli samxedro-politikuriintegracia XX s-is 80-iani wlebis bolomde maincmimdinareobda natos evrojgufis ganmtkicebis mimarTulebiT.1992 wlis evrokavSiris maastrixtis samitze dekiswevrma saxelmwifoebma miiRes gadwyvetileba dek-is,rogorc evrokavSiris TavdacviT komitetad etapobrivgardaqmnaze da atlantikuri aliansis evropuli struqturebisganmtkicebis Sesaxeb. dek-is, rogorc evrokavSirisTavdacviT komponentad gardaqmnisaTvis ganisazRvraoperaciebis is sami tipi, romelic SeeZlo deks ganexorcielebina:humanitaruli operaciebi, mSvidobis mxardam-Weri operaciebi da samaSvelo-saevakuacio aqciebi. aseTioperaciebis Sesasruleblad aucilebeli iyo gaerosuSiSroebis sabWos da natos nebarTva. maSin, konceptualurad,dek-i natoze win idga, radgan nato im droisaTvismxolod Tavdacvis organizacia iyo da mis funqciebSi arSedioda samSvidobo da humanitaruli operaciebis Catareba.1996 wlis 21 marts, briuselSi dek-is generalurmamdivanma Joze kutileirom wamoayena winadadeba dek-isevrokavSirTan Serwymis procesis aqtivizaciis Sesaxeb.24

ori organizaciis integraciis pirveli etapi gulisxmobdadek-is faqtobriv damorCilebas evrokavSirisadmioficialuri procedurebis SemuSavebis gziT, romelicsaSualebas miscemda evrokavSirs mieca dek-sTvis Tavdacvisda usafrTxoebis sferoSi Seesrulebina garkveuliamocanebi. dek-is rogorc damoukidebli evropulistruqturis arsebobas faqtobrivad wertili dausva amsterdamisxelSekrulebam, sadac is gamocxada evrokavSirisganviTarebis ganuyofle nawilad. 2000 wlis 13 noembersmarselSi dek-is ministrebis sabWom miiRo gadawyvetilebaorganizaciis etapobrivi reformirebis Sesaxebda misi uflebamosilebis gadacemis Sesaxeb evrokavSirisSesabamisi struqturebisa da saagentoebisaTvis ssup-isda uTsp-is farglebSi. mag., 2002 wlis 1 ianvars dek-isusafrTxoebis kvlevis instituti da satelituri centriSevida evrokavSiris daqvemdebarebaSi da gaxda evrokavSirisusafrTxoebis kvlevebis instituti da evrokav-Siris satelituri centri. 2010 wlis martSi ukve gamocxaddadek-is gauqmebis gegmis Sesaxeb. man arseboba Sewyvitaimave wlis 2011 wlis 30 ivniss. dek-is gauqmeba logikuriSedegi iyo im procesis, romelic 1992 wlidan viTardebodaevrokavSiris-dekis da natos urTierTobebis Wril-Si. usafrTxoebis da Tavdacvis sferoSi dek-i Tavdapirveladganixileboda rogorc Sualeduri rgoli evrokav-Sirsa da natos Soris. erTis mxriv, es gamowveuli iyoimiT, rom evrokavSirs Camoyalibebis stadiaze ar hqondaSesabamisi struqturebi da resursebi damoukidebladuzrunveleyo sakuTari usafrTxoebis da Tavdacvis politikisganxorcieleba, sakuTriv arc dek-s hqonda imisresursebi, rom mas srulad aeRo pasuxusmgebloba evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis politikis realizaciaze.mas amisTvis natos resursebi sWirdeboda. meoresmxriv, evrokavSiris mier damoukidebeli usafrTxoebisda Tavdacvis politikis formirebam kidev ufro metad25

SeaSfoTa transatlantikuri urTierTobebis momxreebi,romlebic miiCnevdnen, rom26evrokavSiris aRniSnuli politikaam urTierTobebs didi dartymas miayenebda. aRniSnuliukmayofilebis Sesustebas isaxavda realuradmiznad is, rom dek-i gamocxadda rogorc natos Zalismierievropuli ganzomileba. savaraudoa, rom swored am koliziebisSedegi iyo 1992 wlidan 2011 wlamde evrokavSirsdeksda natos Soris partniorobis ganviTarebis, Tumcametoqeobis niSnebi am xnis ganvalobaSic SeiniSneboda.dek-is gauqmeba ukve sakuTriv evrokavSir-natos partniorobasayenebs dRis wesrigSi da masSi aucileblad gamoCndebametoqeobis aspeqtebic, rac damokidebuli iqnebaglobaluri politikis ganviTarebis tendenciebsa da evrokavSirisqveynebSi ekonomikuri krizisis daZlevisperspeqtivaze.daqvemdebarebatermini daqvemdebareba saerTaSoriso politikuri ekonomiiskvlevis sferos ganekuTvneba. is aris saerTaSoriso urTierTobebisTeoriis erT-erTi mimarTulebis -globalizmis nawili, romelic ganviTarebadi qveynebisCamorCenis mizezebs ganviTarebuli qveynebis mxridandominirebaSi eZiebs. am Teoriis kvlevis mTavar sagansmdidar CrdiloeTsa da SedarebiT CamorCenil samxreTsSoris Zalauflebis asimetria warmoadgens.daSinebasaerTaSoriso politikaSi samxedro Zalis erT–erTi funqcia,romelic mowinaaRmdegisaTvis samagieros gadaxdisa damisi dasjis muqaras gulisxmobs.daSoSminebasaerTaSoriso politikaSi aRniSnulma terminma didi qveynebismier patara qveynis suverenitetisa da damoukideblobis

msxverplad Sewirvis sinonimis mniSvneloba SeiZina.termini pirvelad gamoiyenes 1938 wlis miunxenis garigebisaRsaniSnavad, rac germaniisaTvis garkveuli uflebismicemas gulisxmobda aRmosavleT da centrauli evropisnawilis okupaciis sakiTxSi.de faqto de iuregviCvenebs politikuri subieqtis legalur an ara legalurmdgomareobas.dekolonizaciaprocesi gulisxmobs dasavleTis wamyvani saxelmwifoebis mierwarsulSi dapyrobili teritoriebisa da xalxebiskontrolis dasrulebas.demokratiuli mSvidobasaerTaSoriso politikaSi demokratiuli mSvidobis TeoriaTanamedrove liberaluri da neoliberaluri TeoriebiserT–erTi safuZvelia. am Teoriis mixedviT, demokratiulmSvidobas saxelmwifoebis instituciuri da normatiuliSezRudvebi ganapirobebs. demokratiul qveynebicdiloben Tavidan airidon SeiaraRebuli konfliqtebi,romelsac saxelmwifosaTvis ubedureba moaqvs. amave drosdemokratiuli qveynebis sagareo politikis normatiuliSezRudva sxva demokratiuli qveynebis mxridan analogiurqmedebas ganapirobebs.destabilizaciasaxelmwifos mier samxedro, diplomatiuri, ekonomikuri dasocialuri xerxebiT ganxorcielebuli sagareo politikurimoqmedeba sxva qveynis winaaRmdeg, romlis mizaniasamizne qveynis politikuri sistemis, ZiriTadad kisagareo politikis safuZvliani cvlileba.27

didi saxelmwifoebixSirad maT zesaxelmwifoebsac uwodeben, romelTa politikuri,ekonomikuri da samxedro potenciali sxva saxelmwifoebisanalogiur potencials bevrad aRemateba da didi damniSvnelovan zemoqmedebas axdenen msoflio politikaze.diplomatiamasSi xSirad moiazreben zogadad saerTaSnoriso urTierTobebsac.realurad ki es aris saxelmwifos sagareo politikiserT-erTi instrumenti, romelic saerTaSsorisoarenaze saxelmwifos miznebis Sesrulebas emsaxureba. misimTavari funqcia saxelmwifoebs Soris arsebuli winaaRmdegobriviinteresebis daaxloeba.dominos TeoriagansakuTrebiT aqtiurad gamoiyeneboda es termini civi omisperiodSi, roca socializmis gavrcelebis Sedegad bevrisaxelmwifo eqceoda sabWoTa kavSiris gavlenis qveS. esaris erTimeoris miyolebiT waqceuli dominos qvebisa dasaxelmwifoebis metaforuli analogia.doqtrinapolitikaSi es aris saxelmZRvanelo Teoriuli, samecniero,filosofiuri an politikuri principebis erToblioba,romelic gamoxatavs saxelmwifos oficialur xedvebs daasaxulia qveynis politikuri miznebi da amocanebi, mokavSireebida safrTxeebi, dasaxuli amocanebis gadawyvetisgzebi.evrokavSirisaxelmwifoTaSorisi gaerTianeba, romelic Seiqmna 1992 welsevropis Tanamegobrobis bazaze. evrokavSirSi Sedis 28wevri saxelmwifo; evrokavSiris miznebi da amocanebia:evropis xalxTa mWidro kavSiris Camoyalibeba, maTi ekon-28

omikuri da socialuri progresi da integracia; saer-TaSoriso urTierTobis sferoSi erTiani sagareo daTavdacviTi politikis ganxorcieleba; iusticiisa daSinagan saqmeTa sferoSi TanamSromlobis ganviTareba;saerTo monapovarTa SenarCuneba da gamravleba. evrokavSirisZiriTadi organoebia: evropis sabWo, evropisparlamenti, evropis kavSiris sabWo, evropis komisia,evropis sasamarTlo.evropocentrizmigulisxmobs, rom evropa Tavisi kulturiT, faseulobebiTa daRirebulebebiTi warmoadgens msoflios centrs.eTikapolitikaSi eTika aris politikur mecnierebaTa Semadgenelinawili, romelic cdilobs gansazRvros politikuriqcevis moraluri mxare. Sesabamisad politikurieTikisTvis ganmsazRvreli mniSvneloba eniWeba qcevisSedegebs.eTnikuri konfliqtidapirispireba saxelmwifos xelisuflebisa da mis teritoriazemcxovreb erovnul Tu eTnikur, enobriv jgufs Soris igixSirad provocirebulia jgufis saTaveSi mdgaripolitikuri elitis mier, romelsac moralur, politikurda samxedro daxmarebasac ki uweven mezobeli qveynebisoficialuri Tu araoficialuri Zalebi, rac miznadisaxavs saxelmwifos teritoriuli mTlianobisa dasuverenitetis xelyofas. aseTi saxis eTnikuri konfliqtsromelsac separatistebi naTlaven ufro mravalricxovaneTnikur erTobasa da patara eTnikur jgufs Sorisdapirispirebad, sinamdvileSi eTnopolitikur xasiaTsatarebs, radgan misi ZiriTadi mxareebia saxelmwifoscentraluri xelisufleba da separatistuli Zalebi.eTnikuri konfliqti xSirad gadaizrdeba arasaerTaSoriso29

SeiaraRebul konfliqtebSi, romlis dros eTnikuriwmenda aRiniSneba. eTnikuri konfliqti romelic warmoiSobasaxelmwifos agresiuli, Seuwynarebeli, diskriminaciulipolitikiT rac saxelmwifoTa saerTaSoriso Tanamegobrobismwvave raaqcias iwvevs. am tipis konfliqtebissimravliT xasiaTdeba afrikis regioni. eTnikuri konfliqtiwarmoiSoba mezoblad mcxovreb eTnikur jgufebs Soris,romlebic tradiciuli SeuwynareblobiT gamoirCevian dadaundobeli xocva-JletiT cdiloben problemis gadawyvetas,rasac milionobiT, aseulobiT adamiani emsxverpleba(mag., afrikis qveynebSi). eTnikuri konfliqti romelicwarmoiSoba or an ramdenime eTnikur jgufs Soris,yofiT niadagze warmoSobili dapirispireba (miwis nakve-Tebis gayofa, tyis gamoyeneba da a.S.). rogorc wesi, aseTieTnikuri konfliqti xangrZlivi ar aris da saxelmwifosmier miRebuli zomebis efeqturobazea damokidebuli.eTnikuri nacionalizminacionalizmis erT–erTi ZiriTadi saxeoba, romelic ZiriTadRirebulebad aRiarebs ers. am ukanasknels isgansazRvravs, rogorc saerTo winaprebisa da saerTowarmoSobis adamianTa erTobas. xSirad is Sovinizmisa danacizmis saxiT vlindeba.eTnikuri wmendasubieqt/eb/is qmedeba, romelic miznad isaxavs ama Tu imgeografiuli regionidan gandevnos sxva jgufebissamoqalaqo mosaxleoba Zaladobisa da teroris meTodebisgamoyenebiT. eTnikuri wmendis praqtika genocidis saxesiRebs.ekonomikaსოციალური მეცნიერებაა, romelic Seiswavlis საქონლისა damomsaxurebis წარმოებას, ganawilebas, gacvlasa da მოხ-30

მარებას. ekonomika zogadad moiazreba, rogorc: sazogadoebisekonomikuri bazisi, sawarmoo urTierTobaTaerToblioba; mocemuli qveynis an misi nawilis meurneoba,warmoebis dargebisa da saxeobebis CaTvliT; mecnierebisdargi, romelic Seiswavlis sawarmoo urTierTobebs damaT specifiur mxareebs sazogadoebrivi warmoebisa dagacvlis gansazRvrul sferoSi.ekonomikuri sanqciebisaerTaSoriso politikaSi saxelmwifoebis sagareo politikisekonomikuri saSualebebis (instrumentebis) erT–erTiZiriTadi forma, romelic miznad isaxavs saerTaSorisourTierTobebis aqtoris an aqtorTa jgufis mier sxvaaqtoris an aqtorebis dasjas maT xelT arsebuliekonomikuri SesaZleblobebis meSveobiT. ekonomikurisanqciebs miekuTvneba embargo, biokoti, blokada,kvotebi, tarifebi, Savi sia, winaswari Sesyidva da a.S.embargoekonomikuri sanqciis erT–erTi saxeoba, romelic gulisxmobskonkretuli saxelmwifos mimarT gatarebul sadamsjeloRonisZiebas, romlis mixedviTac ikrZaleba garkveulinawarmiT vaWroba.erTeuli vetos sistemam. kaplanis tipologiis mixedviT saerTaSoriso sistemis erT–erTi hipoTezuri tipi. sadac yvela saxelmwifo –absoluturad individualurad moqmedebs daTanabarZaliania.eriadamianTa istoriulad Camoyalibebuli, myari erTianobasaerTo teritoriiT, eniT, ekonomikuri TanacxovrebiTada kulturul-fsiqologiuri niSnebiT.31

eri-saxelmwifosaerTaSoriso urTierTobebis ZiriTadi aqtori. axal periodSieri-saxelmwifos Camoyalibeba SesaZlebeli gaxda, rocaeTnokulturuli erTobebi erebad Camoyalibdnen da erTianpolitikur erTobad yofnis aucilebloba gaacnobieres.eri-saxelmwifos mniSvnelobisaTvis ganmsazRvreliazri aqvs ori terminis, erisa da saxelmwifos SekavSirebasda saxelmwifos safuZvlad da SemakavSirebel erTobaderi warmoCinda.erovnul-ganmanTavisuflebeli brZoladapyrobili da koloniziebuli xalxebis brZola, romelicmiznad isaxavs uxcoeTis batonobis mospobas da erovnulidamoukideblobis mopovebas, koloniuri Cagvrisa daeqspluataciis likvidacias, xalxis mierTviTgamorkvevisa da damoukidebeli saxelmwifos Seqmnisuflebis ganxorcielebas.erovnul-ganmanTavisuflebeli moZraobadapyrobili da koloniziebuli xalxebis brZola, miaRwionerovnul-saxelmwifoebriv damoukideblobas dakulturul identifikacias.erovnul TviTgamorkvevaes aris xalxis ufleba, TviTon gansazRvros sakuTari bedi anuhqondes ufleba an miswrafeba, TviTon marTos sakuTariTavi da gansazRvros im teritoriis politikuri dasamarTlebrivi statusi, romelic ukavia.erovnul interesebisaxelmwifos sagareo politikis ZiriTadi ganmsazRvrelikoncefcia, romelsac safuZvlad erovnuliusafrTxoebisa da gadarCenis principebi udevs.32

erovnul usafrTxoeba]saxelmwifos damoukideblobis, suverenitetis, teritoriulimTlianobis, politikuri institutebisa da kulturuliTviTmyofadobis SenarCunebis uzrunvelyofa. erovnulusafrTxoeba moicavs: samxedro, politikur, ekonomikur,sazogadoebriv, informaciul, garemos dacvisa daarasamxedro komponentebs. erovnuli usafrTxoebagamoxatavs saxelmwifo politikis mniSvnelovan mimar-Tulebebs da principebs. igi aris mTavari safuZvelierovnuli uSiSroebis uzrunvelyofis sferoSi konkretuliprogramebis da saorganizacio dokumentebisSemuSavebisaTvis.erovnuliusafrTxoebisdoqtrinapolitikis ZiriTadi kanoni, romelic xazs usvams saxelmwifosteritoriul da politikur damoukideblobas. erovnulusafrTxoebas absoluturi prioriteti aqvs politikissxva sakiTxebTan SedarebiTerovnuliuSiSroebasaxelmwifos usafrTxoebis strategiis Sesaxeb oficialuradmiRebuli Sexedulebebis erToblioba im mizniT romarsebuli resusrebis da SesaZleblobis gaTvaliswinebiTuzrunvelyos pirovnebis, sazogadoebis dasaxelmwifos usafrTxoeba politikuri, ekonomikuri,socialuri, samxedro, teqnologiuri, ekologiuri, sainformacioda sxva saxis sagareo da saSinaosafrTxeebisagan.euToevropaSi uSiSroebisa da TanamSromlobis organizacia, ufroadre evropaSi uSiSroebisa da TanamSromlobis TaTbiri -usafrTxoebis regionaluri saerTaSoriso organizaciaSeiqmna gaeros wesdebis VIII Tavis Sesabamisad evropaSikonfliqtebis Tavidan acilebis, krizisis marTvisa da33

konfliqtis Semdgomi reabilitaciis mizniT iseT sferoebSi,rogorebicaa: SeiaraRebis kontroli, gaeros prevenciulidiplomatia, ndobisa da usafrTxoebis miRweviszomebi, adamianis uflebebi, arCevnebis monitoring, ekonomikurida garemos usafrTxoeba. helsinkis TaTbirisdaskvniT aqts 1975 wels xeli moawera 35-ma saxelmwifom.amJamad 55 saxelmwifoa masSi gaerTianebuli. euTosmiznebia: urTierTobebis gaumjobesebisaTvis xelSewyoba,agreTve xangrZlivi mSvidobis uzrunvelyofisaTvissaWiro pirobebis Seqmna; saerTaSoriso daZabulobisganmuxtvisaTvis zrunva; evropuli usafrTxoebisganuyoflobis aRiareba, aseve wevr-saxelmwifoebs SorisurTierTTanamSromlobis ganviTarebis stimulireba;mSvidobisa da usafrTxoebis mWidro urTierTkavSirisaRiareba rogorc evropis, ise msoflio masStabiT;sakuTari wvlilis Setana adamianis uflebaTa dacvaSi,ekonomikur da socialur progressa da yvela eriskeTildReobaSi; euTos mTavari organoa saxelmwifoTa damTavrobaTa meTaurebis saTaTbiro, romelic Tavissesiaze or weliwadSi erTxel ikribeba. saTaTbiro gansazRvravseuTos prioritetebsa da ZiriTad mimarTulebebs.politikuri konsultaciebisa da gadawyvetilebaTamimRebi mTavari organoa mudmivi sabWo. misi wevrebi arianeuTo-s wevr saxelmwifoTa mudmivi warmomadgenlebi(elCebi) venaSi, romlebic yovelkvireulad ikribebianeuTo-s kompetenciaSi Semavali yvela sakiTxis gansaxilveladda maT Sesaxeb gadawyvetilebaTa misaRebad.mTavar sabWos, romelsac euTo-s wevr saxelmwifoTapolitikuri xelmZRvanelebi an sxva maRali Tanamdebobispirebi eswrebian, iwveven perioduli politikuriTaTbirebisaTvis. mTavar sabWoSi weliwadSi erTxelikribeba q. praRaSi, rogorc ekonomikuri forumi. euTo-swevri qveynebis sagareo saqmeTa ministrebi weliwadgamoSvebiTmarTaven ,,ministerials,“ xolo ,,ministerialTa“Soris periodSi saxelmwifos an mTavrobis34

meTaurebi ramdenime weliwadSi erTxel ikribebian umaRlesidonis Sexvedraze, anu samitze. euTo-s moqmedTavmjdomares ekisreba pasuxismgebloba aRmasrulebelisaqmianobisaTis. Tavmjdomare 6 TveSi erTxel icvleba.euTo-s moqmed Tavmjdomares, Sesabamisi qveynis sagareosaqmeTa ministrs, saqmianobaSi daxmarebas uweven wina damomdevno Tavmjdomareebi da miT iqmneba e.w. ,,troika“.moqmed Tavmjdomares agreTve SeuZlia daniSnos piradiwarmomadgenlebi, romlebsac avalebs konkretul sakiTxebzean situaciebze muSaobas. euTo-s generaluri mdivani,romlis adgilsamyofelia q. vena (avstria), funqciebsaxorcielebs rogorc euTo-s miznebis ganxorcielebisaTvisiRebs. generaluri mdivnis kompetenciaSi SedisagreTve euTo-s struqturebisa da operaciebis warmarTva.samdivnoSi (misi adgilsamyofelia q. vena) Sedis: generalurimdivnis ofisi, konfliqtebis Tavidan acilebiscentri, administraciisa da garemos dacvis sferoSieuTo-s saqmianobis koordinatori. samdivnos praRisofisi axorcielebs dokumentebis usafrTxoebasa dasainformacio funqciebs. euTo-s saparlamento asamblea,romelic euTo-s yvela wevri saxelmwifos 300-ze metiparlamentarisagan Sedgeba, atarebs yovelwliur sesiasivlisSi, xolo mTeli wlis ganmavlobaSi awyobs agreTvesxvadasxva Sexvedrasa da iRebs rezoluciebsa da rekomendaciebseuTo-s saqmianobis Sesabamisad. igi mniSvnelovanrols asrulebs arCevnebis monitoringSic. asambleissamdivnos adgilsamyofelia kopenhageni (dania). organizaciasaqvs Serigebisa da arbitraJis sasamarTlo q.JenevaSi. euTo-s wevri saxelmwifoebia: avstria, azerbaijani,albaneTi, aSS, andora, belgia, belorusi, bosniahercegovina,bulgareTi gaerTianebuli samefo, germania,dania, espaneTi, estoneTi, TurqeTi, TurqmeneTi, irlandia,islandia, italia iugoslavia, kanada, kviprosi, latvia,litva, lixtenStaini, luqsemburgi, makedonia, malta,moldova, monako, nidrelandi, norvegia, poloneTi, port-35

ugalia, rumineTi, ruseTi, saberZneTi, san-marino, safrangeTi,saqarTvelo, slovakeTi, slovenia, somxeTi, tajikeTi,uzbekeTi, ukraina, ungreTi, fineTi, yazaxeTi,yirgizeTi, Sveicaria, SvedeTi, CexeTi, xorvatia davatikani.eqstremizmierTguleba ukidures Sexedulebebze da politikuri problemebisukiduresi gzebiTa da saSualebebiT gadaWrisakenmidrekileba. politikaSi is gulisxmobs dasaxulimiznebisa da amocanebis misaRwvead yvelaze radikalurisaSualebebis - Zaladobis, teroris gamoyenebas. eqstremizmisZiriTadi wyaroa politikuri da socialuri struqturebisdeformacia, araswori nacionaluri daekonomikuri politika.venis sistemaigive evropuli koncertis sistema. saerTaSoriso urTierTobebissistema, romelic evropaSi Camoyalibda napoleonisomebis dasrulebis Semdeg. venaSi Sekrebilmaevropulma saxelmwifoebam imsjeles omis Semdgomievropis mowyobis Sesaxeb da miiRes Sesabamisi gadawyvetilebebi,romelic venis kongresis gadawyvetilbebissaxelwodebiTaa cnobili.versal-vaSingtonis sistemasaerTaSoriso urTierTobebis sistema romelic moqmedebda me-20 s-is 20-30-ian wlebSi. mis Seqmnas safuZvlad daedoparizis da vaSingtonis konferenciebi, romlebmac gansazRvresomisSemdgomi situaciis mowesrigeba msoflioSi.vestfaliis sistemasaxelmwifoTaSorisi sistema, romelic Camoyalibda vestfaliis1648 wlis zavis Sedegad, romlis Sedegad evropaSi dasruldaocdaaTwliani omi da wertili dausva hasburgerebismier zeerovnuli imperiis Seqmnis ambicias. vest-36

faliis zaviT aRiarebul iqna saxelmwifoTa damoukideblobisada suverenitetis principebze damyarebulisaerTaSoriso sistema.vetoigive akrZalva. saerTaSoriso asparezze vetos ufleba aqvTgaeros uSiSroebis sabWos mudmiv wevrebs (aSS–s, ruseTs,did britaneTs, safrangeTsa da CineTs).vizitiama Tu im saxelmwifos meTauris, mTavrobis an diplomatiuriwarmomadgenlis stumroba meore qveynis oficialurpirTan, saxelmwifo, sazogadoebriv an saqmian wevrebTan.termini aseve gamoiyeneba erTi qveynis samxedro–sazRvaoeskadris meore qveynis portSi Sesvlis aRsaniSnavad,rodesac amgvari stumrobas or qveyanas Soris megorbuliurToerTobebis manifestacia udevs safuZvlad.zaviZaladobrivi konfliqtis droebiTi Sewyveta. is. SeiZlebaSeiZleba warmoadgendes ufro grZelvadiani samSvidoboSeTanxmebis wina etaps.Tavdausxmelobis paqtior an met saxelmwifos Soris SeTanxmeba, romelic garkveuliperiodis ganmavlobaSi erTimeoris winaaRmdeg mtrulsabrZolo moqmedebebze uaris Tqmas iTvaliswinebs.TavdacvasaerTaSoriso politikaSi samxedro Zalis erT-erTi funqcia,romelic Tavdasxmisgan Rirebulebebis dacvas iTvaliswinebs.Tavdacvis mTavar saSualebas samxedro Zala warmoadgens,romelsac saxelmwifo an aliansi ZaladobriviSetevis mosagerieblad iyenebs. Tavdacvis mTavari mizaniTavdamsxmelis danakargebis gazrdaa, raTa man sakuTari37

miznebis ganxorcieleba veRar SeZlos. im SemTxvevaSi,rodesac samxedro Zala mowinaaRmdegisTvis samagierosgadaxdisa da misi dasjis muqaras gulisxmobs, esaa samxedroZalis meore funqcia - daSineba.TviTgamorkvevasaerTaSoriso samarTlis erT-erTi sayovelTaod aRiarebuliprincipi, romelic yovel xalxs, eTnos aniWebs uflebasdamoukideblad da Tavisuflad gansazRvros Tavisi bedi,maT Soris Tavisi saxelmwifoebrivi arsebobis forma.imperiaსახელმწიფო, romlis xelisufleba vrceldeba mmarTveliZalisgan kulturulad an eTnikurad gansxvebul, rogorcwesi dapyrobil, teritoriebze da mosaxleobebze. sxva,ufro formaluri ganmartebiT imperia aris მონარქია,romlis მონარქი atarebsიმპერატორის ტიტულს.imperiisTvis, rogorc saxelmwifoebrivi formisaTvisdamaxasiaTebelia monarqis mmarTvelobis mbrZaneblurixasiaTi, metropoliis, centris, gabatonebuli eris privilegirebulimdgomareoba koloniebTan, provinciebTan,sxva erovnebis warmomadgenlebTan SedarebiT, romelTacxSirad uars ucxadeben TviTgamorkvevisa da TviTmmarTvelobisuflebaze; mkacri da ukiduresi centralizacia,mperiis ideologiis oficialuri qadageba,romelic Sovinizms, nacionalizmsa da sxv. emyareba.imperiis yvelaze ufro farTo gageba gamoiyenebodaromis, inglisis, safrangeTis, ruseTisa da sxv.kolonialuri saxelmwifoebis aRsaniSnavad.imperializmiსახელმწიფო პოლიტიკა, romelic mdgomareobs sxvasaxelmwifoebis da xalxebis dapyrobis, maTi sakuTarigavlenis qveS moTavsebis mcdelobaSi, sakuTari interesebisSesabamisad. imperialisturi politika SeiZleba38

xorcieldebodes pirdapir - Zalismieri meTodebis gamoyenebiT,an iribad - ekonomikuri da politikuri xerxebisgamoyenebiT es aris hegemonuri saxelmwifos daqvemdebarebulqveynebTan an xalxebTan urTierTobebissistema. imperialisturi politikis mizani hegemoni saxelmwifossazRvrebs miRma Zalauflebis gavrceleba damWidrod dakavSirebuli politikuri da administraciulierTeulis Seqmnaa.integraciasaxelmwifoTa gaerTianebis procesi politikuri TanamegobrobisSeqmnis mizniT. is nebayoflobiTi procesia dakonsesuss emyareba. mas axasiaTebs iseTi gadawyvetilebismimRebi struqturebisa da politikuri procesebisarseboba, romlebic TavianTi xasiaTiT ufro zeerovnulia,vidre saxelmwifoTaSoris. integraciis procesiswarmatebisaTvis aucilebelia usafrTxoebis, Tanamegobrobisada ekonomikuri urTierTdamokidebulebisarseboba. tradiciuli (evropuli) sqemiT integraciissafexurebia sabaJo kavSiris, saerTo bazris, saerTopolitikuri struqturebisa da identurobis Seqmna.integracia, rogorc wesi, regionalizmis safuZvelzeviTardeba. dRevandel msoflioSi regionuli integraciisyvelaze warmatebuli magaliTi evropis kavSiria.intervenciaerTi an ramdenime saxelmwifos Zaladobrivi Careva romelimeqveynis saSinao saqmeebSi (teritoriis dasapyrobad,reJimis Sesacvlelad, revoluciuri an erovnul-ganmaTavisuflebelimoZraobis CasaxSobad da sxv.). ganasxvavebenSeiaraRebul, ekonomikur, diplomatiur intervenciis,romelTagan yvelaze saSiSi formaa SeiaraRebuli, anusamxedro intervencia - igi agresiis aqts warmoadgens dasamxedro danaSaulad iTvleba.39

internacionalizmisaerTaSoriso politikaSi moicavs Sexedulebebis farTospeqtrs. mag., liberalizmi, romelic liberalur-demokratiuliideebis sayovelTao gavrcelebas gulisxmobs,marqsizm-leninizmi, romelic msoflio komunizmis ideasqadagebda da pacifizmi. maTi mizania, saxelmwifocentrulipolitika Seicvalos da wina planze wamovidesuniversaluri interesebi.kapitulaciaama Tu im saxelmwifos SeiaraRebuli Zalebis mier samxedromoqmedebebis Sewyveta, roca mTeli SeiaraReba da infrastruqturamowinaaRmdegis xelSi gadadis, xoloSeiaraRebuli Zalebis piradi Semadgenloba samxedrotyveebis statuss iRebs.koaliciasaerTo miznis misaRwevad Seqmnili (saxelmwifoebis,dajgufebebis, partiebisa da sxv.) gaerTianeba, kavSiri.saerTaSoriso urTierTobebSi aliansis saxesxvaobaa,romlis Seqmnis xelSekrulebas oTxi an meti saxelmwifoawers xels. koaliciebi didi krizisebis periodSi iqmnebada, rogorc wesi, krizisis dasrulebisTanave iSleba.koleqtiuri usafrTxoebaes aris saerTaSoriso usafrTxoebis universaluri sistemismodeli, romlis mixedviT saxelmwifoebs usafrTxoebisuzrunvelyofa da omis Tavidan acileba SeuZliaT araZalTa wonasworobis, aramed interesTa TaxvedriT,romelic miiRweva saerTaSoriso institutebis SeqmniT. aminstitutebis meSveobiT saxelmwifoebs SeuZliaTerTobliv qmedebebs mimarTon im qveynis winaaRmdeg,romlebic sxvebis damoukideblobasa da teritoriulmTlianobas emuqrebian.40

koloniasaerTaSoriso politikaSi es iyo teritoria sakuTari politikurida ekonomikuri xelisuflebis gareSe, romelicdapyrobilia imperialisturi saxelmwifos (მეტროპოლიის)mier. evropelebis mier dawyebulma koloniebis daarsebaaxal periodSi kolonializmis Camoyalibeba ganapiroba.kolonializmiimperializmis saxeoba, romelic gulisxmobs ucxo miwazedasaxlebasa da adgilobrivi mosaxleobisa da teritoriisdamorCilebas. damokidebuleba metropolias da koloniasSoris, rogorc wesi, eqspluatatorulia. kolonializmievropis saxelmwifoebis saxelTan aris dakavSirebuli damTeli danarCeni msoflio, aziis ramdenime da afrikis ori(eTiopia da liberia) qveynis garda, sxvadasxva drosevropis qveynebis kolonia iyo. mTavari koloniurisaxelmwifoebi iyvnen: portugalia, espaneTi, holandia,gansakuTrebiT ki didi britaneTi da safrangeTi,koloniebs flobdnen agreTve belgia, germania, italia,aSS da iaponia.kompleqsuri urTierTdamokidebulebis TeoriasaerTaSoriso urTierTobebis erT–erTi ZiriTadi Teoria. amTeoriis Tanaxmad Tanamedrove saerTaSorisourTierTobebSi saxelmwifos, rogorc saerTaSorisourTierTobaTa monawilis roli ganuxrelad mcirdeba;saxelmwifo ar aris arc unitaruli (erTgvarovani)erTeuli da arc ZiriTadi subieqti TanamedrovesaerTaSoriso sistemaSi; ufro mniSvnelovaniasaerTaSoriso organizaciebis, transnacionaluri korporaciebis,arasamTavrobo organizaciebis, sxvadasxvamoZraobaTa da pirovnebaTa roli; aseve samxedroZliereba aRar warmoadgens saerTaSoriso urTierTobaTagamsazRvrel faqtors da igi TandaTan icvlebaekonomikuri Zlierebis faqtoriT; saxelmwifos ZiriTadi41

mizani materialuri keTildReobaa, romelic ufromniSvnelovania, vidre erovnuli interesebi, kerZod,ekonomikuri keTildReobis mizniTsaxelmwifom SeiZlebaSezRudos sakuTari suvereniteti da daTmos zogierTiinteresi (amis magaliTia evrokavSiris qveynebi); racmTavaria, Tanamedrove saerTaSoriso urTierTobaTasubieqtebi ise arian erTmaneTze damokidebuli daerTmaneTTan dakavSirebuli, rom qmnian erT mTlianobas,romlis SenarCuneba yvela maTganis ZiriTadi interesia;swored amitom saxelmwifoTa urTierTdaaxloebaSeuqcevadi procesia, rac momavalSi sul ufro Seamcirebserovnuli saxelmwifos rols da gazrdis saerTaSorisosamTavrobo da arasamTavrobo organizaciebis rols,moxdeba, saerTaSoriso sazogadoebis Camoyalibeba dasrulyofa, xolo Zalisa da usafrTxoebis problemebipluralistur safuZvelze gadaiWreba.kompromisipolitikuri instrumenti, romlis meSveobiT mxareebiSeTanxmebas aRweven urTierTdaTmobis xarjze..konsensusigadawyvetilebebis an dokumentebis momzadebisa da miRebis saxe,romlis drosac gansaxilveli debuleba miiReba arakenWisyriT, aramed SeTanxmebiT.konfederaciaori an ramdenime სახელმწიფოს iseTi kavSiri, rodesac masSiSemavali saxelmwifoebi sruli saxiT inarCunebensakuTar სუვერენიტეტს daსაერთაშორისო სამართლის subieqtebadrCebian. konfederacia TviTonac monawileobsსაერთაშორისო ურთიერთობებში rogorc subieqti daaqvs saerTaSoriso samarTalsubieqtis niSnebi, magram Sez-Ruduli saxiT. konfederaciis Camoyalibeba formdeba42

saerTaSoriso xelSekrulebiT, romlis safuZvelzeckonfederacias gadaecema uflebamosileba garkveulsferoebSi. Cveulebriv, es sferoebia: omi da zavi, sagareopolitika, SeiaraRebuli Zalebi, SesaZloa maT ganekuTvnebodesagreTve safinanso politika da a.S.konfliqtiaris uTanxmoeba, ganxeTqileba,Sejaxeba dapirispirebul mxareebsSoris. konfliqti SeiZleba iyos Sinagani da garegani.Sinagania konfliqti, rodesac adamianSi ori sapirispiro -gancda an Sexeduleba ebrZvis erTmaneTs. garegani konfliqtiki is aris, rodesac ori pirovneba an pirovnebadapirovnebaTa jgufi upirispirdeba erTmaneTs. amasTanavekonfliqti SeiZleba iyos: droebiTi, xanmokle. is -gadaWrilad iTvleba, roca erT-erTi mxare imarjvebs anmarcxdeba.maradiuli, dausrulebeli. am dros erTerTimxare ima rjvebs an marcxdeba, magram konfliqti -gadauWreli rCeba.konfliqtologiasaerTaSoriso urTierTobebis, rogorc samecniero discipliniserT–erTi qvedargi, romelic saerTaSoriso daSidasaxelmwifoebrivi Zaladobrivi konfliqtebismimdinareobisa da maTi mogvarebis problemebs Seiswavlis.konfliqtologia saerTaSoriso urTierTobebispluralistur paradigmas eyrdnoba da saxelmwifoskonfliqtis umTavres moqmed pirad ar miiCnevs. aqedangamomdinare, konfliqtologis kvlevis obieqts arwarmoadgens mxolod da mxolod saxelmwifoTaSorisikonfliqtebi da omebi.koncertis sistemasaerTaSoriso urTierTobebis TanamSromlobiTi sistema,romelic evropaSi 1815 wels „evropis koncertis“ (Concertof Eorope) saxelwodebiT venis kongresis gadawyvetilebiT43

Camoyalibda da romelic istoriaSi winaswari ganzraxviTSeqmnil pirvel usafrTxoebis saerTaSoriso reJimswarmoadgenda. es sistema ar iyo formalurad institucionalizebuli,magram mas hqonda saerTaSorisourTierTobebis marTvis mizani da am miznis misaRwevisaSualebebi. koncertis sistemis mTavari mizani iyo ZalTawonasworobis marTva imgvarad, rom napoleonis Semdgomixanis evropaSi mSvidoba SenarCunebuliyo. evropiskoncerts ZalTa wonasworobis dacvis ori saSualebahqonda – saerTaSoriso konferenciebi da e.w. kompensaciisprincipi. kompensaciis principi gulisxmobda ZalTawonasworobis xelovnurad SenarCunebas, anu rodesacerT–erTi evropuli qveyana evropaSi an mis farglebsgareT teritorias (an kolonias) Caigdebda xelSi,kompensaciis principis mixedviT, am SenaZenis tolfasiteritoria sxebsac unda mieRoT. saerTaSoriso konferenciebievropis koncertis mier ZalTa wonasworobisSenarCunebis meore instrumenti iyo. saerTaSorisokonferenciebi drodadro evropis qveynebis Soris sadavosakiTxebis mosagvareblad imarTeboda.kordominiumikordominiumi politikuri da samarTlebrivi mmarTvelobisiSviaTi formaa da Cveulebriv, xangrZlivobiT argamoirCeva (mag., safrangeTisa da didi britaneTis k. axalihebridis kunZulebze, didi britaneTisa da egviptis k.sudanSi da a.S.). es aris garkveuli teritoriis erToblivimflobeloba ori an ramdenime saxelmwifos miersaerTaSoriso samarTlis safuZvelze. es teritoria amsaxelmwifoebis suverenuli sivrcis nawils Seadgens.kordominiumis monawile saxelmwifoTa suverenulimflobelobis urTierTSefardeba mocemul teritoriazegamijnulia maT Soris gaformebuli saerTaSorisoSeTanxmebiT.44

kosmopolitizmimsoflio moqalaqeobis ideologia, romelic uaryofs erovnulTviTmyofobas da erovnul suverenitets, qadagebssamSoblosadmi, erovnuli kulturisadmi gulgrilobas daayenebs „msoflio saxelmwifos“ Seqmnis, „msofliomoqalaqeobis“ dawesebis ideas.krizisiuecrad warmoSobili masobrivi problema, romlis gadawyvetaSeuZlebelia didi Zalisxmevis (siZneleebis gadalaxvis)garese. krizisi saerTaSoriso urTierTobebSi gulisxmobssaerTaSoriso urTierTobebis monawileTa SorisurTierTdamokidebulebis mokle periods, romelic masSiCabmuli da dainteresebuli qveynebis momavali urTierTobebisTvisgadamwyvet momentad aRiqmeba. saerTaSorisokrizisis analizisas ori midgoma gamoiyeneba.pirveli maTgani krizisis dros gadawyvetilebis mimRebicalkeuli pirebis mier viTarebis aRqmas, maT motivebsa daqcevas aqcevs yuradRebas. meore midgoma saerTaSorisokriziss struqturuli TvalsazrisiT ganixilavs dayuradRebas monawile mxareTa (ZiriTadad saxelmwifoebis)urTierTqmedebaze da am urTierTqmedebis Sedegebzeamaxvilebs. pirvel SemTxvevaSi gamoiyeneba biorakratiulipolitikis analizis, meore SemTxvevaSi formalurimodelirebis meTodebi.kritikuli TeoriasaerTaSoriso urTierTobebis tradiciuli TeoriebiswinaaRmdeg Seqmnili literatura, romelSic uaryofiliasaerTaSoriso urTierTobebis, rogorc mecnierebis calkedargis arseboba da miiCnevs, rom saerTaSoriso urTier-Tobebis analizi ufro farTo socialur, politikur,kulturul da filosofiur konteqstSi unda moxdes daara erTi disciplinis farglebSi.45

lavilirebarTul politikur viTarebaSi ostaturi manevrireba,winaaRmdegobis gadalaxvis unari. termini agreTve gulisxmobspolitikosis Tvisebas, Tavi aaridos sapirispiropolitikur ZalasTan Sejaxebebs, konfrontaciul moqmedebebs.marqsizmifilosofiur, ekonomikur da socialur – politikurSexedulebaTa sistema, romlis fuZemdeblebi arian k.marqsi da f. engelsi. moicavs filosofiur materializmsada dialeqtikas, istoriis materialistur gagebas(sazogadoebrivi formaciebis Teoria), kapitalisturisazogadoebis ganviTarebas, ekonomikuri kanonebisdafuZnebas (zedmeti Rirebulebis Teoria da a.S.),klasebisa da klasobrivi brZolis, proletarulirevoluciis, komunistur sazogadoebaze gadasvlisTeorias. marqsizmi cnobilia, rogorc sazogadoebisadmisistemuri midgomis erT–erTi mniSvnelovaniwarmomadgeneli. socialuri sistemis miseuli modeliganixileba rogorc socialur urTierTobaTa sistema,romlis safuZvelic ekonomikuri bazisia, xolo mTelipolitikuri da ideologiuri zednaSeni emyarebaZalauflebasa da Zaladobas. marqsi aseve gvevlinebasocialur ganviTarebaSi konfliqtologiuri paradigmiserT – erT pionerad. konfliqtis safuZvlad mas miaCniaantagonizmi. warmoebiT urTierTobebsa da sawarmooZalebs, warmoebis sazogadoebriv xasiaTsa da miTvisebiskerZo kapitalistur formebs Soris, romlis klasobrivigamoxatulebaa kapitalistebsa da proletarebs Sorisarsebuli antagonizmi, xolo misi gadawyveta unda moxdessocialisturi revoluciisa da proletariatisdiqtaturis damyarebis Sedegad. es ukve niSnavs proletariatisgadaqcevas ,,klasidan TavisTavad“ „klasadTavisTvis“. e.w. gardamavali periodis Semdeg ki navar-46

audevi iyo komunisturi sazogadoebis, rogorc axalisazogadoebriv –ekonomikuri formaciis damyareba.masobrivi ganadgurebis iaraRikrebsiTi termini, romelic gamoxatavs sami klasis iaraRTasistemas: atomurs (birTvuls), biologiursa da qimiurs.am iaraRis klasebis inglisuri dasaxelebisabreviaturidan gamomdinare, zogjer gamoiyeneba aRniSvnaABC. masobrivi ganadgurebis iaraRi gansxvavdebaCveulebrivi iaraRisagan rogorc Seudareblad metigamanadgurebeli ZaliT, ise im zianis masStabiT, rac maTigamoyenebis Tanamdev da Semdgom movlenebs moaqvs.maRali politikais moicavs qveynis sagareo politikis im sakiTxebs, romlebicerovnuli interesebis umniSvnelovanesi problemaa. issaxelmwifos gadarCenasa da grZelvadian erovnulinteresebs iTvaliswinebs.merkantelizmiXV s–dan evropaSi gavrcelebuli ekonomikuri Teoria, romelicsazogadoebis keTlidReobis safuZvlad Tvlida aramrewvelobis ganviTarebas, aramed sasaqonlo da fuladisaSualebebis brunvas. merkantilisturi doqtrinamiCnevda, rom sazogadoebrivi keTildReobisaTvis Zalzedidi mniSvneloba aqvs sagareo vaWrobis imgvarregulirebas, rodesac saqonlis gatana sWarbobs misSemotanas, xolo qveyanaSi Semotanili dovlaTi grovdebafuladi kapitalis saxiT.mesame samyarobolo ori saukunis ganmavlobaSi dekolonizebuli qveynebis,Cveulebriv, susti da ekonomikurad naklebadganviTarebulisaxelmwifoebis krebiTi saxelwodeba.termini moicavs centraluri da samxreT amerikis, axlo47

aRmosavleTis, aziisa da afrikis qveynebs. es cneba gaCndacivi omis periodSi, raTa zemoT naxsenebi qveynebi, erTimxriv, ganviTarebuli kapitalisturi saxelmwifoebisagan(„pirveli samyaro“), xolo meore mxriv, komunisturiblokisagan („meore samyaro“) ganesxvavebinaT. mesamesamyaros qveynebs axasiaTebs aramyari usafrTxoeba,eTnikuri siWrele, sasazRvro davebi, arastabiluripolitikuri sistemebi, patrimonialuri an neopatrimonialurimmarTveli reJimebi, koloniuri da eqsportzeorientirebuli ekonomikebi, romlebSic soflismeurneoba da mopovebiTi dargebi Warbobs. saerTaSorisourTierTobebSi mesame samyaros qveynebi TavianTi miznebismiRwevas tradiciulad zesaxelmwifoebTan aliansebis,saerTaSoriso kartelebis (mag., opeki), miumxroblobismoZraobisa da saerTaSoriso organizaciebis (upirvelesyovlisa, gaeros) gamoyenebiT cdilobdnen. civi omisdasrulebis Semdeg mesame samyaros cnebam zusti mniSvnelobadakarga, magram saerTaSoriso urTierTobebSikvlavac gamoiyeneba. sakuTriv mesame samyaro metadaraerTgvarovania, rac cnebis analitikur faseulobaseWvqveS ayenebs.mTavrobaxSirad mxolod aRmasrulebeli xelisuflebis sinonimadixmareba, gansxvavebiT „xelisuflebisagan“ roca gulisxmobenxelisuflebis samive Stos.militarizmipolitika, romelic moiTxovs saxelmwifos samxedro Zlierebismaqsimalur zrdas, gamalebul SeiaraRebas, ekonomikisa daideologiis daqvemdebarebas samxedro miznebisaTvis dasamoqalaqo cxovrebaze samxedro kontrols.48

miumxrobloba (neitralizmi)am termonSi igulisxmeba im saxelmwifoTa politika, romlebsacsxva saxelmwifoebTan urTierTobaSi ZiriTad principadneitraliteti gamoacxades. neitraluri saxelmwifosagangansxvavebiT, miumxrobeli qveynebi oms, rogorc politikursaSualebas (kerZod, antiimperialistur da erovnul-ganmaTavisuflebelomebs), ar uaryofdnen da SeiaraRebulkonfliqtebSi monawileobas dasaSvebadmiiCnevdnen. am qveynebis ZiriTad mizans Seadgenda CrdiloeT-samxreTisurTierTobaTa ganviTareba da rogorcssrk-isgan, ise aSS-isagan maqsimaluri daxmarebis miRebacivi omis damTavrebis Semdeg m-is moZraobis mizani dasaWiroeba sakmaod bundovania.msoflio omiomis gansakuTrebuli saxe, roca SeiaraRebul dapirispirebaSiCabmuli aRmoCndeba yvela didi saxelmwifo da maTisatelitebi msoflios yvela kontinentze. msoflio omisdawyebis mizezi, rogorc wesi, wamyvan saxelmwifoTa SoriswinaaRmdegobis gamwvavebaa, rac arsebul ZalTa wonasworobisdarRvevisa da msoflios xelaxaligadanawilebisken aris mimarTuli.msoflio politika//globaluri politikaes termini zogjer saerTaSoriso urTierTobebis an saerTaSorisopolitikis sinonimad gamoiyeneba. magram ufroxSirad gansxvavebuli mniSvneloba aqvs im TvalsazrisiT,rom saxelmwifoebsa da samTavrobo organizaciebs armiiCnevs dominantad da imave donis aqtorebad ganixilavstransnacionalur korporaciebs, arasamTavrobo organizaciebsada sxva arasaxelmwifo subieqtebs. bevri mkvlevrisazriT, globalizaciis epoqaSi, roca ganuxvreladmcirdeba saxelmwifos roli da izrdeba arasaxelmwifoebriviaqtorebis mniSvneloba, aSkaraa saer-49

TaSoriso urTierTobebis (politikis) msoflio politikadgardaqmnis procesi. amgvarad, msoflio politikasaerTaSoriso politikisagan gansxvavebiT, ar arissaxelmwifo centraluri midgoma. igi ufro farTo cnebaa,vidre saerTaSoriso urTierTobebi da ar daiyvanebasaxelmwifoTaSoris kavSirebze. aris sxva mosazrebebic(ZiriTadad ruseTSi), romlis mixedviTac, msoflio politikaaris saxelmwifoTa moRvaweoba da urTierTobasaerTaSoriso arenaze, xolo saerTaSoriso urTierTobebisaxelmwifoTa Soris arsebuli realuri kavSirebissistemaa, romelic, erTi mxriv, warmogvidgeba rogorc amurTierTqmedebis Sedegi, xolo, meore mxriv, is sivrce dagaremo, sadac xorcieldeba msoflio politika.msoflio sazogadoebaarsebuli saerTaSoriso sistemis alternatiuli xedva,romelic uaryofs Zalauflebas, rogorc saerTaSorisourTierTobebis warmmarTvel ideas. msoflio sazogadoebisTeoria aqcents akeTebs ara Zalauflebasa da konfliqtze,aramed TanamSromlobaze.msoflio sistemebisaerTaSoriso urTierTobebis globalisturi xedvis skola,romelic msoflioSi mimdinare procesebs kapitalisturiekonomikis WrilSi ganixilavs. msoflio sistemebisTeoretikosebi ara mxolod CrdiloeTsa da samxreTsSoris araTanabari ganviTarebis mizezebs Seiswavlian,aramed mTeli msoflios masStabiT uTanasworobis mizezebisdadgenas cdiloben. garda amisa, msofliosistemebis skola saerTaSoriso urTierTobebis gagebasada axsnas msoflio ekonomikis istoriuli ganviTarebisanalizis safuZvelze awarmoebs. am skolis TvasazrisiT,calkeul regionebSi Seqmnil viTarebaSi garkveva mTelimsoflios ganviTarebis istoriuli analizis gareSeSeuZlebelia. msoflio sistemebis Teoriis yvelaze50

cnobilma warmomadgenelma, imanuel valerstainmaglobaluri ganviTarebis istoriulad dasabuTebuliTeoria Seqmna, romelic aanalizebs periods evropaSikapitalizmis warmoSobidan dRemde. kapitalisturi msofliosistema moicavs birTvs (istoriulad msoflioSiekonomikurad yvelaze dawinaurebul nawilebs), naxevradperiferiasada periferias (nedleulis mwarmoebelistoriulad CamorCenil mxareebs). valerstainis azriT,Sromis arsebuli saerTaSoriso danawileba araTu aramcirebs am uTanasworobas, aramed, piriqiT, aRrmavebs mas.multilateralizmisami an meti saxelmwifos koordinirebuli urTierToba garkveuliprincipebis Sesabamisad. rogorc politika,multilateralizmi gulisxmobs saxelmwifos winaswargansazRvrulmoqmedebas sxva saxelmwifoebTan erTaddasaxuli miznis misaRwevad. xSirad multilateralizmiinstitucionalurad formdeba da regionuli ansaerTaSoriso organizaciis saxiT warmoCindeba, magramaseve bevri magaliTis moyvana SeiZleba, roca multilateralizmiinstitucionalur saxes ar iRebs.multipolarobasaerTaSoriso sistemis tipi, roca sistemaSi dominirebs sami dameti polusi. maTi gamoyofis safuZvelia aqtorebis anaqtorTa jgufis SesaZlebloba da potenciuri Zala,rogorc polusis ganmsazRvreli kriteriumi. multipolarurisistemebi iyo vestfaliis sistema. venis sistema,versal-vaSingtonis sistema.mundializacia(mundial — msoflio) aris msoflio moZraoba, romelicgamoricxavs liberalizacias. mundializacia moicavsspecifiuri teritoriis (mag. qalaqis, dabis, qveynis) —51

deklaracias msoflio teritoriad, romlis uflebamovaleobanicmsoflio masStabis iqneba.okupaciaromelime სახელმწიფოს SeiaraRebuli Zalebis mier sxva qveynisteritoriis droebiT dakaveba. okupacia unda gavmijnoTანექსიისაგან, romelic erTi saxelmwifos mier sxva qveynissrul an teritoriis nawilis ZaliT mierTebasgulisxmobs.omiomi aris organizebuli da xSirad xangrZlivi konfliqtisaxelmwifoebs an sxva mxareebs Soris, romelTa mizania ansaxelmwifos daarseba/SenarCuneba an sxva saxelmwifos anromelime teritoriis kontrolis qveS ayvana. omisTvisdamaxasiaTebelia ukiduresi agresiuloba, eknomikismoSla da adamianTa didi raodenobiT sikvdili. omi SesaZlebeliaganxilul iqnas, rogorc, winaswarganzraxulida farTomasStabiani SeiaraRebuli konfliqti, politikurerTobebs Soris, amitom, is xSirad ganimartebarogorc saxelmwifo Zaladoba. omis ar arseboba iwodebamSvidobad. omis wamowyebis mizezi SeiZleba gaxdes gadauWrelisakiTxebi ekonomikur, ideologiur, teritoriul,religiur da s xva sferoebSi. Tavisi masStabebiTomi SeiZleb a iyos lokaluri, regionuli, მსოფლიო.omis tipebia konvenciuri, arakonvenciuri, samoqalaqo,araasimetriuli.panacionalizminacionalizmis erT-erTi saxeoba, romelic sxva saxeobebisagangansxvavebiT Tavisi SinaarsiT transnacionaluria damiznad isaxavs eTnikurad, rasobrivad da religiuradmonaTesave xalxebis politikur gaerTainebas. panacionalizmisyvelaze gavrcelebuli magaliTebia paname-52

ikanizmi, panarabizmi, panafrikanizmi, panTurqizmi,panislamizmi, pangermanizmi, panslavizmi, da sxv.paradigmaideaTa da SexedulebaTa erToblioba. mis safuZvelzeganisazRvreba arsebuli codnis moculoba, sakvleviproblemis buneba, kvlevis Sesaferisi meTodebis arCeva,Sedegebis analizisa da interpretaciis gzebi.pacifizmiომის sawinaaRmdego moZraoba, romlis wevrebi gmoben yovelgvarZaladobas, uaryofen ra samarTliani ganmanTavisuflebelibrZolis gamarTlebulobas. maT samSvidobomolaparakebisa da მანიფესტაციების gziT omis aRkveTisswamT.periferiagamoxataven mesame samyaros anu ganviTarebad qveynebs,romlebic upirispirdebian „birTvs“ - ganviTarebulqveynebs. birTvi-periferiis winaaRmdegoba sxvagvaradCrdiloeT-samxreTis dapirispirebadac aRiqmeba. periferisqveynebs axasiaTebT ganviTarebis dabali done,umuSevroba, mcir anazRaureba, moZvelebuli teqnologia,politikuri arastabiluroba da a.S.pluralizmiPOL POcxovrebis ideuri da sazogadoebriv-politikuri mowyobisZiriTadi principi, romlis farglebSic daSvebuli,uzrunvelyofili da aRiarebulia sxvadasxva ideuri,socialuri da politikuri mimdinareobis mravlobiToba.pluralizmi saerTaSoriso urTierTobebis samecnierokvlevis erT-erTi paradigmuli midgomaa,romelic saerTaSorisopolitikis arsebiT moqmed pirebad saxelmwifosTanerTad saerTaSoriso organizaciebsa da53

transnacionalur korporaciebsac aRiarebs. isini amtkiceben,rom ekonomikuri urTerTdamokidebulebis gaRrmavebamsaerTaSoriso urTierTobebSi saxelmwifoebisroli Seamcira. pluralistebi yuradRebas amaxvilebensaerTaSoriso TanamSromlobis Seswavlaze, radgan miiCneven,rom ekonomikuri da sxva saxis urTierTdamokidebuleba,aseve globaluri problemebi da gamowvevebi,maT winaarmdeg moqmedeba moiTxovs da aCens saerTaSorisoTanamSromlobis SesaZleblobebas.poltikaსაზოგადოების da სახელმწიფოს marTvis ხელოვნება, sazogadoebriviideebis erToblioba da misgan gamomdinaremizanmimarTuli saqmianoba, romelic dakavSirebuliasaxelmwifoebs, xalxebs, erebs, socialur jgufebs Sorissasicocxlod mniSvnelovani urTierTobebis CamoyalibebasTan.Sesabamisad igi politikuri xelisuflebisganxorcielebasa da politikur ZalauflebasTan arisdakavSirebuli. SeiZleba gamoviyenoT misi SemadgeneliSemdegi struqturuli elementebi: a) politikuriinteresebi, miznebi da mizandasaxulebani; b) politikurikavSirebi, moqmedebebi da urTierTobebi; g) sazogadoebis,rogorc politikuri institutebis, organizaciebisa dagaerTianebebis politikuri organizacia; d) politikuricnobiereba, rogorc subieqtebis mier TavianTi politikuriinteresebis gaTviTcnobiereba; e) praqtikulipolitikuri moRvaweoba, romelic mimarTulia SemuSavebulipolitikuri xazis realizaciisa da garkveulipolitikuri miznebis misaRwevad. poltika Tavisimoqmedebis sferos mixedviT iyofa saSinao (saxelmwifoebriv)da sagareo (saxelmwifoTaSoris, saerTaSoriso,msoflio) poltikad.politikuri ekonomia54

aris ekonomikuri Teoriis erT-erTi saxelwodeba, romelicxmarebaSi Semoitana frangma ekonomistma a. monkretienma.Seiswavlis ekonomikuri movlenebis politikur safuZvlebsan meTodebs, romelTa meSveobiTac saxelmwifogavlenas axdens ekonomikaze, bazris funqcionirebaze. anupolitikuri ekonomia Seiswavlis politikuri movlenebisekonomikur safuZvlebs.politikuri idealizmisaerTaSoriso urTierTobaTa mecnierebaSi igi aris erT-erTiTeoria, romlis mixedviT, saerTaSoriso urTierTobebSiganmsazRvreli faqtorebia saerTaSoriso samarTali,saerTaSoriso morali, interesebis Tanxvedra, harmonizaciada a. S. aRniSnuli faqtorebi sagareo-politikurgadawyvetilebaTa miRebisas dominirebs iseT faqorebze,rogoricaa Zala, erovnuli interesebi, damoukidebelimoqmeeba da sxv. maT azriT srulyofili saerTaSorisosamarTlebrivi normebisa da Zlieri saerTaSoriso organizaciebispirobebSi sayovelTao mSvidoba daurTierTxelsayreli da megobruli saxelmwifoTaSorisiurTierTobebi garantirebulia. saerTaSoriso urTierTobaTaganviTarebis perspeqtiva msoflio mTavrobisSeqmnaa, rac TavisTavad yvela saerTaSoriso problemasgadaWris, radgan mTel msoflios erTi xelisuflebaeyoleba.politikuri realizmisaerTaSoriso urTierTobaTa mecnierebaSi erT-erTi yvelazegavrcelebuli Teoria, romlis mixedviT saerTaSorisourTierTobebSi ZiriTadi subieqti saxelmwifoa, ZiriTadimamoZravebeli idea-saxelmwifos erovnuli interesebi,ganmsazRvreli faqtori - Zala (samxedro, politikuri,ekonomikuri), xolo ZiriTadi regulatori - ZalTawonasworoba, rasac emorCileba saerTaSoriso samarTali55

da morali. klsikuri politikuri realizmis mixedviT,adamiani bunebiT agresiuli da konfliqturi arsebaa,romlis mizania sxvaze upiratesobis mopoveba da sakuTariZalauflebis ganmtkiceba. amitom omebi da daZabulobaCveulebrivi, savsebiT bunebrivi movlenaa saerTaSorisourTierTobebSi. nebismieri saxelmwifo cdilobs TavisiSesaZleblobis maqsimums miaRwios, rac sxva qveynebisxarjze SeiZleba moxdes da risi erTaderTi sSualebacZalaa. amitom saerTaSoriso sistemaSi nebismierisaxelmwifos roli da adgili am saxelmwifos siZlieresSeesabameba, xolo saerTSoriso urTierTobaTa erTaderTiregulatori da momwesrigebeli ZalTa is wonasworobaa,romelic damyarebulia msoflios uZlieressaxelmwifoTa Soris. saerTaSoriso morali mxolodasaxavs wamyvan saxelmwifoTa Soris CamoyalibebulurTierTobasa da ZalTa wonaswornobas.postkoloniuri saxelmwifosxvagvarad maT ganviTarebad qveynebsac uwodeben. es arisxelaxla Seqmnili erovnuli saxelmwifo, romelicmsoflio politikur rukaze meore msoflio omis Semdegdekolonizaciis Sedegad gaCnda. am qveynebis politikurmowyobaSi bevri iseTi niSan-Tviseba SeiniSneba, romelickoloniur qveynebs axasiaTebs.postmodernizmisaerTaSoriso politikis kvlevis erT-erTi mimarTulebaa. esTeoria eWvis qveS ayenebs saxelmwifoebis, rogorcaqtorebis cnebas. mati azriT saxelmwifoebs ar gaaCniaTmaterialuri realoba; aramed saxelmwifoebi “fantaziisnayofia” rasac moqalaqeebi da eqspertebi qmnian, raTagavigoT individualuri pirebis qmedebebi. saxelmwifoebisqmedebebisa da politikis Sesaxeb arsebuli istoria sxvaaraferia Tu ara adamianTa fantaziis “Sedevri”.postmodernistebi gamoyofen rTuli struqturis mqonerealobasa da gamocdilebebs rac realistebis mier56

,,SeTxzuli” obieqtebis (saxelmwifoebis) qveS imaleba.postmodernistebi, iseTi konstruqciebis rogoricaasaxelmwifoebi da saerTaSoriso sistema, agreTve,realistebis mier saerTaSoriso urTierTobebis SesaxebSeqmnili Teoriebisa da msjelobebis ( diskursebisa dawerilobiTi masalebis) ganxilviT cdiloben moaxdinonaRniSnuli kostruqciebis mravalferovnebis da maTSiarsebuli winaaRmdegobebis warmoCena. maTi mizaniadaangrion is modelebi romelnic saerTaSorisourTierTobebs martiv obieqtur kategoriad warmoaCenen.postmodernistebis mtkicebiT saerTaSoriso urTier-Tobebs qmnis gamocdilebaTa mravalferovneba rac arsaWiroebs gamartivebasa da kategorizacias.postsabWoTa sivrceaseve cnobilia rogorc yofili ssrk–is respublikebi, anudamoukidebeli qveynebia romlebmac datoves საბჭოთაკავშირი 1991wels misi დაშლის dros. postsabWoTa qveynebiSemdeg xuT jgufad iyofebian. isini ganekuTvnebianama Tu im jgufs geografiuli mdebareobis da kulturuliganviTarebis mixedviT. ბალტიისპირეთი: ესტ-ონეთი, ლიტვა, ლატვია. ცენტრალური აზია: ყაზახეთი, ყირ-გიზეთი, ტაჯიკეთი, უზბეკეთი, თურქმენეთი.კავკასია: საქართველო, სომხეთი, აზერბაიჯანი.ევროპა: უკრაინა, ბელარუსი, მოლდოვა, რუსეთი.57სამხრეთიაღმოსავლეთიpragmatizmiWeSmaritebad aRiarebs imas, rac praqtikulad sasargebloa daara obieqtur WeSmaritebas.prevenciuli diplomatiadiplomatiuri qmedeba, romelic winaswar xorcieldebamosalodneli krizisis Tavidan acilebis anda SezRudvismizniT. prevenciuli diplomatiis magaliTia koleqtiuriusafrTxoeba, samSvidobo operacia, humanitaruli

intervencia, konfliqturi situaciis ganmuxtva damSvidobisa da usafrTxoebis uzrunvelyofis sxvaRonisZiebebi.prevenciuli omisamxedro Zalis droebiTi upiratesobis warmatebiT gamoyenebismizniT ganzrax dawyebuli omi. prevenciuli omis dawyebismTavari motivia daswreba, raTa upiratesobamowinaaRmdegem ar Caigdos xelSi. is eyrdnoba varauds,rom omi gardauvalia.proteqcionizmisaxelmwifos mier Sida bazris importisagan dacvis poklitika,romelic am mizniT iyenebs tarifebs, kvotebs, subsideibsada sxva saSualebebs.regionaluri saerTaSoriso organizaciamTavrobaTaSorisi saerTaSoriso organizacia, romeliccalkeuli geografiuli regionebis saxelmwifoebs moicavs(evropis sabWo, amerikis saxelmwifoTa organizacia dasxv.). aucilebeli ar aris, rom rso moicavdes mTelkontinents an regions, is SeiZleba arsebobdes ramdenimekontinentze (nato, arabul saxelmwifoTa liga), ankontinentis nawilSi mdebare saxelmwifoebSi. gaeroswesdebis Tanaxmad, dasaSvebia „regionalur SeTanxmebaTaan organoebis Seqmna garkveul gaografiul raionSimSvidobisa da uSiSroebis dacvis mizniT.“ es organizaciebigaeros wesdebis Sesabamisad unda moqmedebdnen.maTi wevrebi unda cdilobdnen, rom TavianTi davebi regionaluriorganizaciebis meSveobiT gadawyviton damxolod yvela sxva saSualebis amowurvis Semdeg esa Tu isdava unda gadaeces gaeros uSiSroebis sabWos, Tu manamdeTviTon sabWom ar CaTvala saWirod konfliqtSi Careva (52-e mux.) regionalur organizacias ufleba ara aqvs,gamoiyenos SeiaraRebuli Zala, Tu amas uSiSroebis sabWo58

ar moiTxovs (53-e mux.). magram im SemTxvevaSi, Tuorganizaciis wevrebi sxva saxelmwifos SeiaraRebuliagresiis obieqtebi gaxdebian, maT ufleba aqvT,organizaciis mTeli Zalebi gamoiyenon agresorisukusagdebad, ris Sesaxebac atyobineben uSiSroebis sabWos(51-e, 53-e, 54-e muxlebi). aseT organizaciaTa ricxvsmiekuTvnebian nato, amerikis saxelmwifoTa organizacia,afrikuli kavSiri, arabul saxelmwifoTa liga, evropiskavSiri, evropis sabWo. mSvidobis, xalxTa uSiSroebisa daadmianis uflebebis dacvis organizaciebis garda,arsebobs ekonomikuri xasiaTis saerTaSorisoregionaluri organizaciebic (mag.: Savi zRvis qveynebisekonomikuri TamamSromlobis organizacia da sxv.)regionalizmiregionebis mimarT Sexedulebebisa da ideebis kompleqsi,romelic SeiZeba arsebobdes Sida saxelmwifoebriv ansaerTaSoriso doneze. regionalizmi, rogorc procesi,SeiZleba gulisxmobs araformaluri kavSirebisa daurTierTqmedebis gazrdas. igi upirvelesad ekonomikuriaqtiurobidan gamomdinareobs, magram aseve moicavssocialur da politikur urTierTkavSirs. regionalizmies aris saxelmwifos mier mxardaWerili regionuli ekonomikurida politikuri integracia. regionebi, ZiriTadad,geografiuli siaxlovisa da socialuri erTgvarobisprincipebiT ganisazRvreba. saerTaSoriso doneze igiekonomikuri efeqturobis zrdasTan da saerTo usafrTxoebismoTxovnilebebTan asocirdeba. regionalizmisinstituciuri ganxorcielebis magaliTebia aliansebi,saerTo bazrebi da Tavisufali vaWrobis zonebi.regionalizmis zrda msoflioSi, erTi mxriv, saxelmwifossuverenitetis Semcirebas iwvevs, meore mxriv kiusafrTxoebis, ekonomikis, garemos dacvisa da sxva dargebSiuniversaluri institutebis Camoyalibebas uSlisxels. regionuli blokebisa da dajgufebebis Camoyalibeba59

1945 wlis Semdeg swrafi tempebiT mimdinareobda. dResmsoflio politikaSi regionalizmis mravali nimuSiarsebobs, romelSic gaerTianebulni arian amerikis,samxreT-dasavl eTi aziis, afrikisa Tu evropis qveynebi.revanSizmies aris swrafva omSi damarcxebebis Sedegebis gadaxedvisken.sityva pirvelad gaCnda 1870-iani welbis safrangeTSi,sadac is aRniSnavda 1871 wels, germaniis sasargeboloddakarguli teritoriebis, ელზასის da ლოტარანგიის,dabrunebisken swrafvas. sabWoTa propagandis bolowlebSi revanSistebs ufro xSirad uwodebdnenZalebs დასავლეთ გერმანიაში, romlebic cdilobdnen მეორემსოფლიო ომის Sedegad dakarguli germaniis teritoriebisdabrunebassagareo politikaes aris qveynis miznebis erToblioba, romliTac is gansazRvravsmis urTierTobas msoflios sxva qveynebTan. sagareopolitikis mizani aseve qveynis erovnuli interesebis,erovnuli usafrTxoebis, ideologiuri miswrafebebis daekonomikuri ganviTarebis dacvaa. es aris saxelmwifosmxridan sxva saxelmwifoebTan qmedebebisa da ukuqmedebebiserToblioba, romelic Sida saxelmwifoebrivi dasaerTaSoriso procesebis gavleniT yalibdeba. sagareopolitikaze gavlenas axdens iseTi Sidasaxelmwifoebrivifaqtorebi, rogoricaa teritoriis sidide, resursebi,ekonomikis ganviTarebis baza, ekonomikis ganviTarebisdone, demografiuli viTareba, ideologia da sxva. sagareopolitikis miznebis Sesasruleblad saxelmwifosdiplomatiuri saSualebebis garda samxedro, ekonomikurida ideologiuri instrumentebic aqvs. saerTaSorisopolitikisagan gansxvavebiT, romelic moicavs yvelamonawilis urTierTqmedebis saerTo suraTs, sagareopolitika ganixileba rogorc erTi subieqti mier60

ganxorcielebuli qmedeba sxva subieqtis mimarT.nebismier qveyanas aqvs umTavresi sagareo-politikurimiznebi, romelTa dasacavad igi mzadaa miiRos ukiduresizomebi. sagareo-politikur sakiTxebze gadawyvetilebismiReba, wesisamebr, saxelmwifos meTauris doneze xdeba.sagareo politikis instrumentebies aris im xerxebisa da saSualebebis erToblioba, romelTameSveobiTac saxelmwifo axorcielebs Tavis sagareopolitikas. sagareo politikis instrumentebs miekuTvnebapropaganda, diplomatia, ekonomikuri sanqciebi, omi.sagareo politikuri miznebis misaRwevad da erovnuliinteresebis maqsimalurad dasakmayofilebladsaxelmwifom unda gamoiyenos yvela instrumenti. maTganukanaskneli - omi - mxolod ukidures SemTxvevaSi da isicTavdacvis mizniT unda gamoiyenebodes. ekonomikursanqciebsac qveyana gansakuTrebul SemTxvevaSi mimarTavs.sagareo politikis ZiriTad instrumentad mSvidobiandros diplomatia rCeba (ekonomikuric). saxelmwifosdadebiTi imijis Sesaqmnelad da gansamtkiceblad Zaliandidi roli eniWeba propagandasac.saerTaSoriso kavSirebialiansis erT-erTi saxeoba, romelic araa gamyarebulisamxedro-politikuri xelSekrulebiT, aramedwarmoadgens ormxrivi molodinebis nakrebs, rom ori anmeti saxelmwifo erTmaneTs daexmareba mesamesaxelmwifosTan davis an omis SemTxvevaSi. saerTaSorisokavSirebis Seqmnis mizezebia: 1. pasuxi sagareo safrTxeze;2. saxelmwifoTa ideologiuri solidaroba Tu siaxlove; 3.ucxo saxelmwifos daxmareba; 4. erTi saxelmwifos miermeoreSi „SeRweva” ( mis saSinao politikur sistemazezegavlena, misi manipulireba61

saerTaSoriso konferenciadroebiTi saerTaSoriso organo, romelic mowveuliagarkveuli sakiTxebis gansaxilvelad da SeTanxmebuligadawyvetilebis misaRebad. saerTaSorisokonferenciis aRsaniSnavad zogjer termini „saerTa-Soriso TaTbiric“ gamoiyeneba. saerTaSoriso konferenciaewodeba ori an ramdenime saxelmwifos oficialuriwarmomadgenlebis Sexvedras ama Tu impolitikuri, kulturuli, ekonomikuri, socialuri dasxva sakiTxebis ganxilvisaTvis da maT TaobazeSeTanxmebis miRwevisaTvis. saerTaSoriso konferenciaxSirad atarebs „kongresis“, „TaTbiris“ an sxvasaxelwodebas. amas iuridiuli mniSvneloba ara aqvs.kacobriobis ganviTarebis manZilze saxelmwifoebiikribebodnen da ikribebian konferenciebze ama Tu imsaWirboroto saerTaSoriso problemebisgadasawyvetad. saerTaSoriso konferenciebs pirobiTadyofen Semdeg ZiriTad jgufebad: 1. sazavokonferenciebi – Sexvedrebi, romelTa mizania omismdgomareobis Sewyvetis iuridiuli gaformeba sazavoxelSekrulebis dadebiT; 2. politikuri konferenciebi,romelTac iwveven mimdinare saWirborotosaerTSoriso problemebis ganxilvisa da gadawyvetisaTvis.3.ekonomikuri konferenciebi, romlebzecganixilaven saxelmwifoTa urTierTobebs vaWrobis,safinanso–sakredito da sxva sakiTxebze; 4. diplomatiurikonferenciebi, romlebic eZRvneba samarTliskodi fikaciis sakiTxebs specialuri saxisxelSekrulebaTa da konvenciebis SemuSavebisa damiRebisaTvis.saerTaSoriso konfliqtisaerTaSoriso urTierTobaTa gamwvavebis ukiduresi forma,rasac zogjer SeiaraRebuli Setakeba mohyveba.saerTaSoriso konfliqti SeiZleba moxdes ori an meti62

saxelmwifos SeiaraRebul Zalebs Soris an erovnulganmaTavisuflebelimoZraobisa da metropoliis Seiara-Rebul Zalebs Soris SetakebiT. saerTaSoriso konfliqtiswinapirobaa politikuri krizisi mxareebs Soris, racukiduresad Zabavs situacias da erTmaneTs upirispirebsrogorc politikur elitebs, ise masebs. konfliqtebisregulirebis tradiciuli formebia Sekaveba da ZalTawonasworoba. saerTaSoriso konfliqtebis ZiriTadisaxeebia teritoriuli, resursuli, eTnikuri, ekologiuri,ideologiuri konfliqtebi, romlebic umTavresSemTxvevaSi politikuri konfliqtis saxiT vlindeba,Tumca arc Tu iSviTia maTi gamovlena ekonomikuri dakulturuli konfliqtebis formebiTac.saerTaSoriso migraciamosaxleobis masobrivi gadaadgileba saxelmwifoebs Soris,romelic sagrZnoblad cvlis ganaxlebis saerTo suraTsada calkeuli qveynebis mosaxleobis demografiul,socialur da rasobriv-eTnikur struqturas.saerTaSoriso migracia Tanamedrove saerTaSorisourTierTobebis erT-erTi mniSvnelovani faqtoria.migraciis gamomwvevi mizezebi SeiZleba iyos rogorcpolitikuri (maT Soris eTnikuri wmenda da genocidi), iseekonomikuri (materialuri pirobebis gaumjobeseba),religiuri, socialur-kulturuli, bunebriv-ekologiurida sxva. ganxorcielebis formis mixedviT gamoyofennebayoflobiT da iZulebiT migraciebs, xolo droiTiganzomilebiT - mudmivsa da droebiTs.saerTaSoriso moralies aris saerTaSoriso politikaSi aqtorebis qcevis wesebiserToblioba, romlebic aRiarebulia saerTaSorisosazogadoebriobis mier, rogorc kacobriobis ganviTarebisganuyofeli norma, romelsac marTalia ar aqvsiuridiuli Zala magram ukve dakavSirebulia moqmed63

samarTlebriv normasTan. Tanamedroe saerTaSorisosamarTals safuZvlad udevs kacobriobis ganviTarebisprocesSi Camoyalibebuli zogadsakacobrio faseulobebi,romlebic, pirvel rigSi, samarTlianobis sayovelTaodaRiarebul principebs Seicavs. saerTaSoriso moralieTikuri Rirebulebebi da normebia, romelic saerTaSorisosamarTals ar miekuTvneba.saerTaSoriso omisaerTaSoriso konfliqtis forma, romelSic ori damoukidebladaRiarebuli saxelmwifo, an saxelmwifoTakoalicia mainc monawileobs. saomari moqmedebanimowinaaRmdegeTa Soris SeiZleba daiwyos erT-erTi mxarismier omis gamocxadebiT an amis gareSe. s.o. garkveulipolitikuri, an ekonomikuri miznebiT warmoebs, anda misimizania, xeli SeuSalos mters, romelic sxva qveynisteritoriaze sakuTari batonobisa damyarebas cdilobs,saxelwmifoTa Soris omebi sul ufro iSviaTi xdeba, maSinrodesac samoqalaqo omi sul ufro iSviaTi xdeba, maSinrodesac samoqalaqo omebi xSirdeba da moiTxovssaerTaSoriso Tanamegobrobis aqtiur Carevas.saerTaSoriso organizaciamudmivmoqmedi saerTaSoriso saxelmwifoTaSoriso (mTavrobaTaSorisi)da saerTaSoriso arasamTavroboTSorisidawesebulebebi, romlebic iqmneba poloitikuri, administraciuli,ekonomikuri, kulturuli da sxva miznebisgansaxorcieleblad. saerTaSoriso organizaciis roliintegraciis procesebis gaRrmavebasTan erTad sul ufroizrdeba. msoflios qveynebs Soris sxvadasxva sferoebSiurTierTkavSiri Tanamedrove etapis gardauvalimovlenaa. saerTaSoriso saxelmwifoTaSorisi organizaciebisaxelmwifoebTan erTad warmoadgenen saerTaSorisourTierTobebis ZiriTad aqtorebs. Tavisi funqciebiTsaerTaSoriso organizacia aris politikuri, ekon-64

omikuri, iuridiuli, kulturuli, samecniero, SeiZlebaiyos universaluric. geografiuli ganzomilebiT gvxvdebaregionuli, regionTaSorisi, sayovelTao organizaciebi.saerTaSoriso organizaciebis samarTalidargi Tanamedrove saerTaSoriso samarTlisa, im normaTaerToblioba, romlebic aregulirebs saerTaSorisoorganizaciebis Seqmnas, maT samarTlebriv statuss,gansazRvravs uflebamosilebasa da saqmianobis wess. sosaerTianebs rogorc saerTaSoriso organizaciebisaTvissaerTo principebsa da normebs, aseve im individualurprincipebsa da normebs, romlebic asaxavs calkeuliorganizaciebis an organizaciaTa jgufis specifikas.ganasxvaveben saerTaSoriso organizaciebis Sida dasagareo samarTals. maTi sagareo samarTali aris imnormaTa erToblioba, romlebic aregulireben saerTa-Soriso organizaciebis urTierTobas sxva struqturebTan- am organizaciebis rogorc wevr, ise arawevrsaxelmwifoebTan, sxva saerTaSoriso organizaciebTan daa.S., xolo Sida samarTali im normaTa erTobliobaa,romlebic awesrigeben organizaciis SidasamarTlebrivurTierTobebs (saproceduro, safinanso dapersonalisTvis gankuTvnili wesebi) \nsos-is wyaroebsmiekuTvneba: 1) saerTaSoriso organizaciebis damfuZnebeliaqtebi; 2) saerTaSoriso xelSekrulebebi da sxvaSeTanxmebebi; 3) saerTaSoriso Cveulebebi (ix. saerTaSorisoCveulebaTa samarTali); 4) saerTaSoriso organizaciebisgadawyvetilebani. sos, rogorc TanamedrovesaerTaSoriso samarTlis Semadgeneli nawili, undaSeesabamebodes im sayovelTaod aRiarebul principebsa danormebs, romlebic dafiqsirebulia gaeros wesdebaSi. sosisgansakuTrebul nawils Seadgens is SeTanxmebebi,romlebic aregulireben saerTaSoriso organizaciebis,agreTve saerTaSoriso organizaciebSi saxelmwifoTa65

mudmivi warmomadgelobebis privilegiebsa da imunitetebs(1946 wlis konvencia gaeros privilegiebisa da imunitetebisSesaxeb, 1947 wlis konvencia specializebuldawesebulebaTa privilegiebisa da imunitetebis Sesaxeb,1975 wlis konvencia universaluri xasiaTis saerTaSorisoorganizaciebSi saxelmwifoTa warmomadgenlobis Sesaxebda sxv.).saerTaSoriso politikaviwro gagebiT es aris saerTaSoriso politikuri urTier-Tobebi romelic moicavs saerTaSoriso ekonomikur,samarTlebriv, ideologiur, kulturul da sxva urTier-Tobebs. farTo gagebiT saerTaSoriso politika gulisxmobssaerTaSoriso urTierTobebis yvela komponentisurTierTobis politikebis erTobliobas, rac saboloodgansazRvravs kidec urTierTobebis saxesa daTaviseburebebs. aqedan gamomdinare yalibdeba saerTa-Soriso ekonomikuri politika, samarTlebrivi politika,ideologiur politika, kulturuli politika, socialuripolitika da a.S. aqedan gamomdinare saerTaSorisopolitika miCneulia saerTaSoriso urTierTobebisbazisad da safuZvlad. saerTaSoriso politika SeiZlebaaseve gagebuli iqnes rogorc procesi, praqtikulisaqmianoba da rogorc am procesebisa da qmedebebisSemswavleli mecniereba. xSirad saerTaSoriso politikasgansazRvraven rogorc iseT urTierTobebs saxelmwifoebsSoris, romlebsac politikuri Sinaarsi aqvs. amurTierTobebs axorcieleben. saxelmwifoTa mTavrobebian uSualod, an maT mier akreditebuliwarmomadgenlobebis meSveobiT. saerTaSoriso politikisaqtorebi arian saxelmwifoebi da saerTaSorisomTavrobaTSoris organizaciebi.66

saerTaSoriso politikuri ekonomiasaerTaSoriso urTierTobis, rogorc samecniero discipliniserT-erTi qvedargi, romelic saerTaSoriso ekonomikazepolitikur garemos zemoqmedebasa da, piriqiT,saerTaSoriso politikaze ekonomikis zegavlenasSeiswavlis. saerTaSoriso politikuri ekonomiis, rogorccalke disciplinis warmoSobas xeli Seuwyo bretonvudsissistemis formirebam da saerTaSoriso daxmarebisganviTarebam, ramac ufro mwvaved daayena saerTaSorisoekonomikaze politikuri procesebis zegavlenisproblema.saerTaSoriso reJimimolodinebis, interesebis, principebis, normebis, wesebisa dagadawyvetilebis miRebis procedurebis erToblioba,romelic saerTaSoriso urTierTobebis mocemul sferoSimoqmedebs da romelzec saerTaSoriso procesebismonawileebi Tanxmdebian. am Tanxmobis safuZvelia ama Tuim sferoSi TanamSromlobis interesi.saerTaSoriso sazogadoebaes aris saerTaSoriso urTierTobaTa monawileebs SorissaerTo interesebisa da faseulobaTa urTierTdamokidebulebisgarkveuli modeli, roca aqtorebiacnobiereben sakuTari interesebis garkveuli SezRudvissaWiroebas da urTierTobebSi erToblivi marTvisa dasaero institutebis Seqmnis aucileblobas. pirvelad estermini gvxvdeba saerTaSoriso samarTlis mecnierebismamamTavris, XVIIs-is holandieli iuristis hugogrociusis SromaSi „omisa da mSvidobis samarTali“, sadacmiTiTebulia, rom „saxelmwifoTa didi sazogadoeba“ isZiriTadi safuZvelia, romelzec saerTaSoriso samarTlis,wesrigisa da TanamSromlobis Senoba unda aigos.institutebi, romlebmac saerTaSoriso sazogadoebaSiwesrigi unda uzrunvelyos, aris saerTaSoriso sama-67

Tali, diplomatia, saerTaSoriso organizaciebi daZalTa wonasworoba. saerTaSoriso sazogadoebisaTvisaucilebelia saerTo interesebis, Rirebulebebsa damWidro urTierTdamokidebulebis arseboba.saerTaSoriso sazogadoebis institutebisaerTaSoriso politikis aqtorebis mier erToblivad miRebuliSeTanxmebuli wesebis da procedurebis erToblioba,romelic saerTaSoriso wesrigis SenarCunebasa daganmtkicebas uwyobs xels da ganapirobebs saerTaSorisosistemis mdgradobas ayalibebs saerTaSoriso sazogadoebisinstitutebs. saerTaSoriso politikaSi msgavsinstitutebs warmoadgens saerTaSoriso samarTali,diplomatia, omi, saerTaSoriso organizacia, ZalTawonasworoba.saerTaSoriso samarTaliigive saerTaSoriso sajaro samarTali warmoadgens normebisa daprincipebis erTobliobas, romlis Tanaxmad xdeba სახე-ლმწიფოთაშორისი ურთიერთობების reglamentireba. igimiiReba სუვერენულ სახელმწიფოთა Soris urTierTSeTnxmebebissafuZvelze. saerTaSoriso samarTlis mizanswarmoadgens nacionalur kanonmdeblobaTa SexamebaerTiani saerTaSoriso samarTlis normebisSesamuSaveblad. saerTaSoriso samarTlis dargebs warmoadgens:diplomatiuri da sakonsulo samarTali, sazRvaosamarTali, sahaero samarTali, kosmosuri samarTali,saerTaSoriso saxelSekrulebo samarTali, saerTaSorisoorganizaciebis samarTali; adamianis uflebaTasaerTaSoriso samarTlia da saerTaSoriso humanitarulisamarTli, საერთაშორისო გარემოს დაცვის სამართალი,ekonomikuri samartali. termini Semotanil iqna 1780 welsingliseli mecnieris jeremi benTamis mier. ganarCevensaerTaSoriso sajaro samarTalsa da saerTaSoriso kerZosamarTals. saerTaSoriso kerZo samarTali aregulirebs68

individebis uflebebsa da movaleobebs Tavisisaxelmwifos gareT (sxva qveynebSi da saerTaSoriso arenaze).saerTaSoriso sajaro samarTali ganisazRvrebarogorc saxelmwifoTaSoris urTierTobaTa sferoSimoqmedi qcevis im wesebis erToblioba, romlebicsaxelmwifoTa da saerTaSoriso samarTlis sxva subieqtTamier aRiarebulia iuridiulad savaldebulo normebad dagamoxatavs subieqtTa saerTo interesebs. saerTaSorisosamarTalis sruluflebian subieqtad dResac mxolodsuverenuli saxelmwifo iTvleba. swored saxelmwifoebiqmnian da icaven sayovelTao saerTaSoriso samarTalSiCamoyalibebul saerTaSoriso marTlwesrigs. SidasaxelmwifoebrivisamarTlisagan saerTaSoriso samar-Tali mravali TaviseburebiT gansxvavdeba: a) fizikuripiri, romelic Sidasaxelmwifoebrivi samarTlis ZiriTadisubieqtia, ar monawileobs saerTaSoriso samarTlebrivurTierTobebSi; b) saerTaSoriso samarTali aregulirebsmTavrobaTSoris urTierTobebs, e.i. im urTierTobebs,romlebSic saxelmwifoebi monawileoben rogorc uzenaesisuverenuli xelisuflebis mqone erTeulebi. g)saerTaSoriso samarTalis normebs saxelmwifoebi da sxvasubieqtebi urTierTSeTanxmebiT qmnian. d) saxelmwifoebiTu sxva subieqtebi icaven im normebs, romlebic TviTonvedaaweses da romelTagan umravlesia Semdegi -dazaralebuli saxelmwifo uflebamosilia TavisiZalebiT an sxva saxelmwifoebisa Tu saerTaSorisoorganizaciebis daxmarebiT daicvas Selaxuli uflebebi.Tanamedrove saerTaSoriso samarTals sayovelTaoxasiaTi aqvs, igi dedamiwis zurgze arsebul yvelakontinentis yvela suverenul saxelmwifos moicavs.saerTaSoriso sistemaaris msoflio saxelmwifoebs Soris arsebuli damokidebulebebiserToblioba, romelic moqceulia urTierTobebisada garkveuli wesebis CarCoSi. anu saerTaSorisosistema aris wesebis, normebisa da procedurebis nakrebi,69

is safuZvelzec xdeba aqtorebis miswrafebebisTanxvedra konkretul sakiTxTan mimarTebaSi. sistema,romlis Semadgeneli elementebia saerTaSorisourTierTobaTa subieqtebi (pirvel rigSi, saxelmwifoebi).am subieqtebs Soris damokidebulebisa da urTierTobaTaxarisxi da Taviseburebani gansazRvraven kidevac mTelisistemis xasiaTs და Taviseburebebsac. rogorc mkvlevarebiaRniSnaven saerTaSoriso sistemas sami TaviseburebaaxasiaTebs. pirveli is rom igi SedgebaaraerTnairi, ,,aratolfasovani” erTeulebisagan. meoreTavisebureba imaSi mdgomareobs, rom sistemis Semadgenelielementebi regularul urTierTqmedebaSi imyofebian.mesame Tavisebureba mdgomareobs am sistemis ,,marTvis”xasiaTSi. es ukanaskneli miT ufro sainteresoa, vinaidananarqiul saerTaSoriso sistemas da maSasadame,saxelmwifoTaSoris urTierTobebs axasiaTebs wesrigissakmaod maRali ,,done” da sistema ,,akontrolebs”saxelmwifoTa qmedebebs uzenaesi mmarTveli organosararsebobis pirobebSi. saerTaSoriso urTierTobebssistemuri xasiaTi aqvs da sxvadasxva tipis qvesistemaTaerTobliobas warmoadgens. saerTaSoriso sistema rTuli,Caketili sistemaa. TiToeuli misi elementi, Tavis mxriv,sistemas warmoadgens. magaliTad, saxelmwifoebisaerTaSoriso sistemis elementebia, magram saxelmwifoTviTon aris sistema, romelSic sxvadasxva jgufebi Tuinteresebi qvesistemad SeiZleba warmovidginoT. sagareopolitika, romelsac saxelmwifoebi awarmoeben, sistemiselementebs Soris kavSirebis formaa, romlis xasiaTi,saboloo jamSi, gansazRvravs sistemis xasiaTs.saerTaSoriso sistemis xasiaTze gavlenas axdens misiZiriTadi elementebis (umTavresi saxelmwifoebis)sagareo-politikuri miznebi da orientaciebi. kerZod,supersaxelmwifoebis urTierTobebma SeiZleba saerTodSecvalos saerTaSoriso sistemis struqtura.struqturis mixedviT gamoyofen saerTaSoriso sistemissxvadasxva tips. ZiriTad kriteriumad miCneulia Zalovani70

damokidebuleba saxelmwifoebs Soris. am TvalsazrisiTk.holsti saerTaSoriso sistemis xuT tips gamoyofs.(ierarqiuli, difuzuri, difuzur-blokuri, erTpolusiani,mravalpolusiani), m.kaplani ki - eqvssierarqiuli, rbili bipolaruli, xisti bipolaruli,universaluri, ZalTa wonasworobisa, erTeuli vetos);praqtikaSi arsebiTad Tavs iCens mxolod ori tipi:bipolaruli da multipolaruli.saerTaSoriso terorizmisaerTaSoriso terorizmi aris saerTaSoriso xasiaTis danaSaulisnairsaxeoba da saerTaSoriso masStabis sazogadoebrivadsaSiSi qmedebebis erToblioba, romelicgamoixateba calkeuli pirebisa da organizaciebis moqmedebiTan moqmedebis muqariT, mimarTuli garkveulimiznebis (umetesad politikuri, religiuri, ideologiurida sxva) misaRwevad Zaladobis, teroristuli aqtebissajarod ganxorcielebiT, mosaxleobis an xelisuflebisdaSinebiT da masze pirdapiri an iribi zewoliT, romelicaseve iwvevs adamianTa msxverpls, diplomatiuri samsaxurebisada maTi personalis normaluri saqmianobis moSlas,abrkolebs saerTaSoriso urTierTTanamSromlobas.misTvis damaxasiaTebeli niSania sxvadasxva saxelmwifosmoqalaqeebis teroristul jgufebSi (organizaciebSi)gaerTianeba, erTi saxelmwifos moqalaqis mier meoresaxelmwifoSi teroristuli aqtis Cadena, individis anteroristuli aqtis Cadena, individis an teroristulijgufis qmedeba saerTaSoriso organizaciebis personalisan diplomatiuri agentebis, agreTve ucxo saxelmwifoTaoficialur warmomadgenelTa, saerTaSorisoorganizaciebis da maTi personalis winaaRmdeg.saerTaSoriso urTierTobebis Teoriaaris saerTaSoriso urTierTobebis samecniero kvlevisZiriTadi disciplina, romelic Seiswavlis saxelmwifoebsa71

da sxva subieqtebs Soris mimdinare procesebs, maT qcevassaerTaSoriso arenaze da, mTlianad saerTaSorisourTierTobebis kompleqsur sakiTxebs. arsebobs ramdenimeskola da paradigma, romelTa Soris mimdinare debatebimis birTvs Seadgens. maT Soris: realizmi, biheviorizmi,neorealizmi, neoliberalizmi, saerTaSoriso sazogadoebisTeoria, msoflio sistemebis Teoria, kritikuliTeoria da postmodernizmi.saerTaSoriso urTierTobebis sociologiasociologiis dargi,romelic swavlobs saxelmwifoTa SorisurTierTobas: TanamSromlobis, Tanaarsebobis, urTierTgagebis,konfliqtis, kolonizaciis da a.S. sociologiuraspeqtebs. saerTaSoriso urTierTobebis sociologiismTavari amocanaa axsnas saxelmwifoTa Soris konfliqtisarsebobis mizezebi, SeimuSaos. misi gadaWris gzebi dameTodebi, dasaxos saxelmwifoTa Soris urTierTobisiseTi racionaluri formebi, romlebic emyareba humanizmis,Tanasworobis, mSvidobiani Tanaarsebobis,urTierTdaxmarebisa da urTierTpativiscemis aRiarebulprincipebs. saerTaSoriso urTierTobebis sociologiiskvlevis meTodebia: struqturul-funqciuri analizi(a.etcioni), socialur-fsiqologiuri analizi (i.galtungi),liberalur-demokratiuli midgomis meTodi(C.nilsi), sistemuri kvlevisa da modelirebis meTodi,SedarebiT-istoriuli meTodi, TamaSisa da operacionalizmismeTodi da a.S.saerTaSoriso wesrigisaxelmwifoTaSoris wesrigia da saerTaSoriso urTierTobaTaiseTi mowyobaa, romelic mowodebulia uzrunvelyossaxelmwifoebisa da sxva institutebis ZiriTadimoTxovnilebebis dakmayofileba, Seqmnas da mxaridauWiros iseT pirobebs, romelic xels Seuwyobs maT72

arsebobas, usafrTxoebas da ganviTarebas. saerTaSorisowesrigs aqvs politikuri, diplomatiuri, samarTlebrivi,ekonomikuri da samxedro waxnagebi. TanamedrovesaerTaSoriso wesrigs saxelmwifoebis suverenulobis,damoukideblobisa da teritoriuli mTlianobisdamcvelad gvevlineba.saerTaSoriso xelSekrulebarogorc wesi niSnavs xelSekrulebas სახელმწიფოებს Soris. aseTixelSekrulebebiT mxareebi (an xelSemkvreli mxareebi _anu qveynebi, romlebmac xelSekrulebas xeli moaweres)iReben garkveul valdebulebebs erTmaneTis winaSe. esaris ori an ramdenime saxelmwifos an sxva subieqtebisSeTanxmeba uflebaTa da valdebulebaTa Camoyalibebis,Secvlis an gauqmebis Sesaxeb. aseT SeTanxmebas SeiZlebaewodos konvencia, paqti, oqmi, xelSekruleba, SeTanxmebada sxva, magram miuxedavad saxelwodebisa, maTi iuridiuliZala Tanabaria. saerTaSoriso xelSekrulebis mxaredmxolod saerTaSoriso samarTlis subieqtebi gvevlinebian,ZiriTadad, saxelmwifoebi. xelSekrulebebis dadebis,gauqmebis, moqmedebis sakiTxebi საერთაშორისო სამარ-თლით regulirdeba.samxedro konfliqtiwarmoadgens saxelmwifoebs Soris arsebuli winaaRmdegobisgadawyvetis formas, romlis drosac სამხედრო ძალადო-ბა gamoiyeneba orive mxridan. igi moicavs SeiaraRebuliwinaaRmdegobis yvela saxeobas. Tanamedrove საერთაშორისოსამართალში termini samxedro konfliqti ixmareba rogorcომის sinonimi.samxreT-aRmosavleT aziis qveynebis asociaciaპოლიტიკური da ეკონომიკური Oorganizacia. misi wevria სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის 10 saxelmwifo, romelTa saerTo73

farTobia 4,464 aTasi km², mosaxleoba — 575.5 milioni.asociaciis Seqmnas 1967 wlis ბანგკოკის xelSekrulebiTsafuZveli Cauyares ინდონეზიამ, მალაიზიამ, ფილიპი-ნებმა, სინგაპურმა da ტაილანდმა. 1984wels maT SeuerTdaTბრუნეი, 1995 wels ვიეტნამი, 1997 wels მიანმარი da ლ-აოსი, xolo 1999 wels am organizaciis wevri gaxda-კამბოჯა. asociaciis 10 qveynidan 6 რესპუბლიკური mmar-Tvelobisaa, oTxi kiმონარქიული qveyanaa, maT Sorisbrunei აბსოლუტური მონარქიაა.sanqciagarkveuli zomebis erToblioba, romelic, gamoxatulia pozitiuri(waxalisebis) an negatiuri (dasjis) formebiT daemsaxureba sazogadoebaSi socialuri normebis dacvasa damxardaWeras. Tavis mxriv, sanqciebi SeiZleba iyos formaluri(mag., iuridiuli xasiaTis, rogoricaa dapatimrebakanondarRvevis safuZvelze, jarima, oficialuri sayveduri,an piriqiT, madloba) da araformaluri (mag., linCiswesiT gasamarTleba).saxelmwifoes aris sazogadoebriv-politikuri organizaciis forma,romelic gansakuTrebuli aparatisa da sajaro xelisuflebismeSveobiT axorcielebs Tavis სუვერენულ uflebamosilebas,uzrunvelyofs qveynis erTianobas damTlianobas, amyarebs sazogadoebriv wesrigs, სამართ-ალს aniWebs sayovelTao savaldebulo mniSvnelobas, romelicaris მოქალაქეთა uflebebisa da Tavisuflebebis,kanonierebisa da marTlwesrigis garanti. istoriuladcnobilia saxelmwifoebrivi gaerTianebebis araerTforma. mag., polisi, respublika. Sua saukuneebis evropaSisaxelmwifo xelisufleba ara mxolod decentralizebuli,aramed privatizebulic iyo ZiriTadi sawarmoosaSualebebis, miwis mflobelTa mier. axal epoqaSi Camoy-74

alibda nacionaluri saxelmwifoebi, romlebsac iseTimniSvnelovani niSnebi hqondaT, rogoricaa regularuliarmia, centralizebuli biurokratia, sayovelTao sagadasaxadosistema, diplomatiuri samsaxuris Seqmna da merkantilizmisekonomika, romelic ayalibebda saxelmwifossavaWro politikas. saxelmwifos aqvs marTvisa da iZulebisspecialuri aparati da warmoadgens ra sazogadoebas,axorcielebs xelmZRvanelobas masze da uzrunvelyofsmis integracias. saxelmwifos aucilebeli niSnebia:suvereniteti, teritoria, mosaxleoba, diplomatiuriaRiareba, Sida saxelisuflebo organizacia da Sinaganindoba anu mosaxleobis erTguleba sakuTari qveynisadmi.saxelmwifos funqciebi iyofa or ZiriTad jgufad –saSinao da sagareo funqciebad. saxelmwifos formaSeicavs sam erTmaneTTan dakavSirebul instituts –mmarTvelobis formas, saxelmwifo mowyobis formasa dasaxelmwifo reJims. mmarTvelobis formebis mixedviTsaxelmwifos ori ZiriTadi forma arsebobs – monarqia darespublika. monarqia, Tavis mxriv, SeiZleba iyosabsoluturi da konstituciuri; xolo respublika –saparlamento da saprezitento. saxelmwifo mowyobisformis mixedviT saxelmwifo SeiZleba iyos unitaruli dafederaciuli, xolo reJimis mixedviT – demokratiuli,avtoritaruli da totalitaruli. garda saxelmwifoTaformebisa, gamoyofen saxelmwifoTa tipebs rogoricaaaRmosavluri, monaTmflobeluri, feodaluri, kapitalisturi,socialisturi. saerTaSoriso urTierTobebiskuTxiT ufro sainteresoa saxelmwifoebis dayofazesaxelmwifoebad, did, saSualo da patara qveynebad.garda amisa, gamoyofen urC, kvazi da arSemdgarsaxelmwifoebs.75

saxelmwifo interesidoqtrina, romelic saxelmwifos universalur zRvarze maRladayenebas gulisxmobs. axal epoqaSi saxelmwifoTa sagareopolitikaSi saxelmwifo interesebis fenomenis gaaqtiurebaiyo uprecedento garRveva Sua saukunovan SexedulebebTanmimarTebaSi. Sua saukunebSi dasavleT evropismosaxleobisaTvis suverenul saxelmwifoebs SorisurTierTobebi ganixileboda ara sajaro samrTalzedafuZnebuli, aramed rogorc samoqalaqo-samarTlebriviurTierTobebi. saxelmwifo interesebis da Sesabamisadnacionaluri sagareo politikis gaaqtiureba gaxdasafuZveli ZalTa balansis sistemis formirebisa. manTavisi gamoxatuleba hpova saxelmwifoTa politikuriTanasworobis principSi. warmoiqmna saerTaSorisourTierTiobaTa is sistema, romelmac am urTierTobebSimoitana garkveuli wesrigisaxelmwifocentrizmisaerTaSoriso urTierTobebis TeoriaSi saxelmwifocentrulimidgomaa, romelic saxelmwifoebs ganixilavs, rogorcsaerTaSoriso urTierTobebis dominant da gansazRvrulaqtorebs. saerTaSoriso urTierTobebis Sinaarsad miiCnevssaxelmwifoTaSorisi dapirispirebisa da erovnuliusafrTxoebis uzrunvelyofas. aseve xazs usvams saer-TaSoriso sistemis anarqiulobas. saxelmwifos interesebiaris ZiriTadi faqtori, romelic gansazRvravs aqtorebisqcevas saerTaSoriso arenaze da, amdenad, saerTaSorisourTierTobebis xasiaTs. saxelmwifocentrizmi erTmniSvnelovnadaRiarebs saxelmwifos srul dominirebas rogorcsagareo, ise saSinao politikaSi.socialuri konstruqtivizmisaerTaSoriso urTierTobebis skola, romlis mixedviTac,msoflio politikuri procesebis ganmsazRvrelia saerTa-Soriso sazogadoebis wesebi da normebi, romlebicsaerTaSoriso urTierTobebis monawileTa interesebs76

ganapirobebs. socialuri konstruqtivizmis mixedviT,politikisa da saerTaSoriso urTierTobebis arsSi wvdomaswored am normebisa da wesebis analizis safuZvelzeaSesaZlebeli.strategiastrategia aris zogadi, grZelvadiani da aradetalizebulisamoqmedo gegma, romelic Seqmnilia da gamoiyenebasasurveli miznis misaRwevad. strategia, rogorc moqmedebisgegma, xdeba aucilebeli, iseT situaciebSi, rodesac,mTavari miznis misaRwevad, resursebi araa sakmarisi.aseT SemTxvevaSi, strategiis mizania, arsebuli resursebisefeqturi gamoyenebiT, mTavari miznis miRweva.samxedro strategia aris azrebis/ideebis erToblioba,romelic gamoiyeneba meomari mxaris mier, raTa miRweuliqnas strategiuli mizani. termini strategiuli mizani,gamoiyeneba strategiuli dagegmvis dros da am dros xdebagansazRvra Tu omis rogori Sedegi iqneba sasurvelimeomari mxarisTvis (an imisTvis, vinc omisaTvis emzadeba).strategia aris principuli instrumenti nacionaluriinteresebis dasacavad. samxedro strategia ufro farToda zogado gegmaa, vidre samxedro taqtika. strategiaSeiZleba dayofil iqnas grand strategiad da samxedrostrategiad. grand strategia (zogjer iwodeba nacionalurstrategiad) qveynis yovlismomcvel strategiaswarmoadgens da moicavs rogorc samxedro, ise diplomatiuri,informaciuli da ekonomikuri resursebis gamoyenebasac.samxedro strategia ki moicavs iseTi samxedroresursebis gamoyenebas, rogoricaa jariskacebi, aRWurviloba,mtris resursebis Sesaxeb informacia da sxva.suverenitetieqskluziuri uzenaesoba, uzenaesi uflebebis erToblioba,romelic სახელმწიფოსა da mis meTaurs ekuTvnis. qveynissuvereniteti mis srul damoukideblobas niSnavs. sxva77

sityvebiT, suvereniteti niSnavs, rom mocemuli qveynisteritoriis yvela wesi da kanoni Tavad am teritoriismier wesdeba, da mxolod mis mier. saxelmwifo suverenitetisgareSe saxelmwifo ar aris da romelime sxvasaxelmwifos nawils an კოლონიას warmoadgens. saxelmwifosuvereniteti vrceldeba Sida wylebze, teritoriulზღვაზე, mimdebare zonaze, kontinentur Selfze.aqedan absoluturi suvereniteti vrceldeba Sida wylebsada teritoriul zRvaze. saxelmwifo sazRvari zRvaze amSemTxvevaSi gadis teritoriul zRvaze. saerTaSorisosistemaSi suvereniteti aris saxelmwifos ufleba srulTviTmmarTvelobaze, saxelmwifos damoukidebloba.saxelmwifoTa mier erTmaneTis suverenitetis aRiarebasaerTaSoriso urTierTobebis safuZvelia. dReserTmaneTisagan ganasxvaveben saxelmwifo suverenitets,erovnul suverenitetsa da saxlaxo suverenitets.saxelmwifo suvereniteti saxelmwifo xelisuflebisniSan-Tvisebaa, romelic gamoxatavs am xelisuflebisuzenaesobas qveynis saSinao saqmeebSi da romelime sxvasaxelmwifosagan damoukideblobas saerTaSoriso asparezze;erovnuli suvereniteti aris eris sisxlxorceuliufleba, TviTon gansazRvros sakuTari politikuri,socialuri, ekonomikuri da kulturuli ganviTareba,Seqmnas damoukidebeli anu suverenuli saxelmwifo.erovnul umciresobebs aseTi ufleba ara aqvT; saxalxosuverenitets igive niSan-Tvisebebi aqvs, rac erovnuls,magram misi moqmedebis sfero ufro farTo xasiaTisaa –mravalerovan sazogadoebaSi xalxis cneba ar Tavsdebamxolod eris CarCoebSi, igi am saxelmwifos teritoriazemcxovrebi yvela erisa Tu erovnebis moqlalqeTa saerTouflebad gvevlineba, Tumca zogierT ers SeuZlia sruladgamoiyenos Tavisi erovnuli suvereniteti da Seqmnasdamoukidebeli saxelmwifo.78

suverenuli Tanasworoba saxelmwifoTasaerTaSoriso samarTlis erT-erTi ZiriTdi principi, romelsaceyrdnoba gaeros wesdeba (me-2 mux., 1-li punq.) da romlisSinaarsi gansazRvrulia gaeros 1970 wlis dklaraciiTsaerTaSoriso samarTlis principebis Sesaxeb, agreTveeuTos 1975 wlis daskvniTi aqtiT (ix. euTo da ZiriTadiprincipebi serTaSoriso samarTlisa). suverenitetigansazRvravs saxelmwifoebis subieqtunarianobassaerTaSoriso asparezze da maT TanasworuflebianobassaerTaSoriso samarTlis winaSe, ganurCevlad maTiteritoriis sididisa, mosaxleobis raodenobisa,politikuri, ekonomkuri Tu smxedro Zlierebisa; yovelmaTgans aqvs Tanabari uflebebi da movaleobani,romlebsac maT aniWebs da akisrebs sayovelTaosaerTaSoriso samarTali Tavisi ZiriTadi pincipebisa dasxva sayovelTaod aRiarebuli principebisa Tu normebissaxiT; saxelmwifoebi pativs scemen erTmneTis uflebas -TavianTi Sexedulebisamebr gansazrvon da ganaxorcielonurTierToba sxva saxelmwifoebTan saerTaSoriso samar-Tlis Sesabamisad; maT ufleba aqvT, ekuTvnodnen an arekuTvnodnen saerTaSoriso organizaciebs, iyvnen an ariyvnen ormxriv Tu mravalmxriv saerTaSioriso xelSekrulebaTamonawileni, aqvT agreTve neitralitetis ufleba;saerTaSoriso konferenciebze, saerTaSoiso ognizaciebSiTu sxva saerTaSoriso organoebSi yovel saxelmwifosaqvs TiTo xma. gaeros uSiSroebis sabWos mumiviwevrebis vetos ufleba ar aris miCnuli Tanasworobisprincipisagan gadaxvevad, radgan am uflebis mqone didsaxelmwifoebs pasuxismgebloba ekisrebaT msoflioSismSvidobisa da xalxTa uSiSrobis dacvis saqmeSi. racSeexeba universalur safinanso orgnizaciebs (rekonstruqciisada ganviTarebis saerTaSoriso banki, saerTaSorisosavaluto fondi), maT SemoRebuli aqvT e.w. „awonili xmebisprincipi“, rac gulisxmobs qveynis mosaxleobis raod-79

enobis, erovnuli Semosavlis sididisa da organizaciaSifuladi Senatanis odenobis gaTvaliswinebas.transnacionaluri korporaciasaerTaSoriso ekonomikuri kompaniebi, romlebic kontrolsuweven msoflio meureobis erT an ramdenime dargs. aseTkompaniebs sawarmoebi gaaCnia ramdenime qveyanaSi. tnk-ebiukve didi xania mniSvnelovan rols TamaSobs msoflioekonomikaSi. globalizaciis procesma ara marto Zaliangazarda tnk-ebis roli msoflio ekonomikasa da politikaSida isini saerTaSoriso urTierTobebis erT-erTZiriTad aqtorebad aqcia.unipolarizmiigive polarizmi saerTaSoriso sistemis tipi erTi dominantiaqtoriT, rac sistemas erTpolusianad aqcevs.urCi saxelmwifosaxelmwifo, romelic Tavisi politikuri sistemis anxelmZRvanelobis qcevis gamo saerTaSoriso diplomatiurizolaciaSia moqceuli. is ar emorCileba saerTaSorisosamarTlis, diplomatiisa da saerTaSoriso sazogadoebismier aRiarebuli qcevis wesebs.usafrTxoebaZiriTadi faseulobebis mimarT safrTxis ararseboba. saxelmwifosTanmimarTebaSi usafrTxoebis cneba gulisxmobssuverenitetis, teritoriuli mTlianobis, erovnuliideologiisa da kulturuli TviTmyofadobis SenarCunebas.usafrTxoeba aris pirovnebis, sazogadoebisda saxelmwifos sasicocxlod mniSvnelovani intersebisdaculobis mdgomareoba saSinao da sagareo safr-Txeebisagan. sasicocxlod mniSvnelovani interesebi esaris im moTxovnilebebis erToblioba, romelTa dakmayofilebauzrunveyofs pirovnebis, sazogadoebis da80

saxelmwifos ganviTarebis SesaZleblobas da arsebobas.xolo sasicocxlo moqmedebis usafrTxoeba es arismoqmedebis iseTi mdgomareoba, romelis drosac gansazRvrulisaimedoobiT gamoricxulia safrTxis gamovlineba.arsebobs usafrTxoebis Semdegi saxeebi ekologiuriusafrTxoeba, erovnuli usafrTxoeba, samrewvelousafrTxoeba, saxanZro usafrTxoeba, sainformacio usafrTxoeba,ekonomikuri usafrTxoeba, samxedro usafrTxoeba,saSinao usafrTxoeba, sagareo usafrTxoeba.usafrTxoebis dilemamdgomareoba rodesac saxelmwifoebi sakuTari usafrTxoebisuzrunvelyofisaTvis axdenen sakuTari samxedroZlierebis gazrdas da amiT sxva saxelmwifoebs safrTxisSegrZnebis provocirebas axdenen, ris Sedegad esukanasknelnic analogiur qmedebas axorcieleben. Sedegadiqmneba paradoqsuli situacia, rodesac saxelmwifoebisamxedro Zlierebis zrdiT sasurvelis sawinaaRmdegoSedegs anu omis saSiSroebas aRweven.usafrTxoebis Tanamegobrobaigive regionauli uSiSroebis sistema, anu saerTaSoriso Tanam-Sromlobis forma usafrTxoebis sferoSi. usafrTxoebisTanamegobrobis monawileebi uars amboben erTmaneTiswinaaRmdeg Zalis gamoyenebaze. arsebobs usafrTxoebispluralistuli da Serwymuli Tanamegrobroba. maT SorisZiriTadi ganmasxvavebeli niSani saerTo institutebisarseboba an ararsebobaa.usafrTxoebis kompleqsiigive regionauli uSiSroebis sistema. saxelmwifoTa jgufi,romlebic usafrTxoebis sferoSi TanaSromlobisaTvisiTvaliswinebs regonalur konteqsts anu saxelmwifoTausafrTxoebis problematikaSi regionuli sakiTxebi dominirebs.am dros regionis saxelmwifoebis usafrTxoebis81

ZiriTadi problemebi imdenad mWidrodaa erTmaneTzegadajaWvuli, rom TiToeuli maTganis erovnuli usafr-Txoebis sakiTxebi danarCenisagan mowyvetilad vergadawydeba. SesaZlebelia usafrTxoebis kompleqsis mniSvnelovanSemadgenel nawils regionis mezobeli didisaxelmwifoebi an zesaxelmwifoebic warmoadgendes.usafrTxoebis reJimiusafrTxoebis sferoSi saxelmwifoTa mier saerTo interesebissafuZvelze Seqmnili wesebisa da gadawyvetilebis miRebisprocedurebis erToblioba.uSiSroebaes aris winaswar gansazRvrul politikur, ekonomikur,Zalismier da a.S (socialur, teqnologiur, informaciul,ekologiur, samarTlebriv da sxv.) RonisZiebaTa kompleqsurisistema, romlis ganxorcielebac uzrunvelyofspirovnebis, sazogadoebis da saxelmwifos sasicocxlointeresebis mudmiv dacvas da qveynis dinamiurganviTarebas, rogorc mSvidobian pirobebSi, aseve saSinaoda sagareo eqstremaluri situaciebis da politikuri,ekonomikuri, ekologiuri da sxva safrTxeebis dinamikisgaTvaliswinebiT. uSiSroeba saxelmwifoebs SorisurTierTobebis es iseTi mdgomareobaa, romlis drosacmaT ar emuqrebaT omis safrTxe, an kidev sxva xelyofagaredan. Cveulebriv uSiSroeba ganuyoflad ganixilebasxvadasxva masStabebSi: erovnuli uSiSroeba - erTisaxelmwifos farglebSi regionuli uSiSroeba -msoflios ama Tu im raionis farglebSi saerTaSoriso,sayovelTao uSiSroeba - globalur, msoflio masStabiT.saerTaSoriso uSiSroebis sistema struqturuladmoicavs iseT ZiriTad sferoebs da mimarTulebsrogoricaa samxedro, politikuri, ekonomikuri, ekologiuri,humanitaruli. yvela am sferoSi arsebobs rTuli82

problemebi, romelTa gadawyvetaze damokidebuliauSiSroebis mTeli konstruqciis simtkice.feminizmifeministuri mimdinareoba akademiur disciplinaTa farTospeqtrs moicavs, literaturidan dawyebulifsiqologiisa da istoriis CaTvliT. ukanasknel periodSifeminizmi iseT sferoebSic ki SeiWra rogoricaa –saerTaSoriso urTierTobebi. feministuri swavlebisspecialistebi Tvlian, rom saerTaSoriso urTierTobebisarsSi ukeT da ufro Rrmad Cawvdoma qalisrolisa da gavlenis gaTvaliswinebis fonzea SesaZlebeli.feministuri შ ე ხ ე დუ ლე ბ ი თ sqesi ganapirobebs saerTa-Soriso urTierTobebis sistemis muSaobis efeqturobasda xarisxs – gansakuTrebiT iseT sferoebSi, rogoricaaomi da saerTaSoriso usafrTxoeba. feministTa erTinawili Tvlis, rom realizmis ZiriTadi ganmartebebi(gansakuTrebiT anarqiasa da suverenitetTan dakavSirebiT)aRweren Tu rogor urTierToben mamakacebi erTmaneTTanda ra Sexedulebebi gaaCniaT maT msofliosSesaxeb. aqedan gamomdinare, realisturi midgomafaqtiurad mxolod mamakacTa monawileebis azrsa daideebs moicavs da ufro realisturi iqneboda maTi,rogorc mamakacebis, qmedebebis ganxilva. isini Tvlian,rom aRsaniSnavia qalebis gavlenac saerTaSorisourTeirTobebis sferoze (mamakacebisagan gansxvavebiTufro metad iyeneben arasaxelmwifoebriv saSualebebs) –da es gavlena Cveulebriv ignorirebulia realizmis mier.saerTaSoriso urTierTobebis sferoSi feminizmTandakavSirebuli Teoriuli da praqtikuli ramdenimemidgoma ა რ ს ე ბ ო ბ ს . miuxedavad imisa, rom es TeoriebierTmaneTTan mWirdo kavSirSia (yvela maTgani ganixilavssqessa da qalebis statuss), isini sxvadasxvamimarTulebiT aviTareben aresebul mosazrebebs.ramdenime ZiriTad sakiTxTan dakavSirebiT feminizmissxvadasxva ganStoebas urTierTsawinaaRmdego mosazrebagaaCnia rac feminizmis wiaRSi saintereso debatebis83

winapirobas qmnis. aRniSnul mimarTulebebidan erTerTia– diferencirebis feministuri mimarTuleba –romelic yuradRebis koncentrirebas axdens qalisstatusis aRiarebaze – qalebis, rogorc sazogadoebismdedrobiTi sqesis warmomadgenelTa gamorCeuliwvlilis Sefasebaze. feminizmis meore mimarTulebisaTvis– liberaluri feminizmisaTvis – miuRebeliazemoaRniSnuli ideebi vinaidan isini eyrdnobastereotipul genderul rolebs. liberali feministebisazriT mamakacebis da qalebi Tanasworni arian, ararsebobs aranairi sxvaoba maT SesaZleblobebs Soris.liberali feministebi gmoben im midgomas, ris mixedviTqalebi saerTaSoriso urTeirTobebis sferoSi verfloben saTanado poziciebs, magram amavdrouladTvlian, rom qalebis CarTam SesaZloa cvlileba armoaxdinos saerTaSrosio sistemaze. liberalifeministebi qalis rols saerTaSoriso urTierTobebissistemaSi moiazreben iseTi statusiT rogoricaa -saxelmwifos liderebi, samxedro samsaxurSi myofi daagreTve tradiciulad am sqesisaTvis damaxasiaTebelipoziciis garda sxva saxis samsaxurSi.mesame midgomismixedviT feminizmis idea gaerTianebuliapostmodenizmTan. postmodernisti feministebiuaryofen zemoaRniSnul orive midgomas. Tu diferencialistifeministebis azriT aucilebelia sqesTaSoris gansxvavebis dadgena da dafiqsireba, da Tuliberali feministebisaTvis ar arsebobs sxvaoba orivesqess Soris, postmodernisti feministebis SemTxvevaSisqesTa Soris sxvaoba mniSvnelovani, magram amavdrouladpirobiTia da damokidebuleba SeiZleba mudmivad icvlebodes.garkveul etapze feminizmis maravalferovanimimarTulebebi da hipoTezebi nawilobriv emTxvevakinservatiuli, liberaluri da revoluciuriSexedulebebis zogad principebs.84

SezRuduli birTvuli omimowinaaRmdegis mimarT SedarebiT SezRuduli raodenobiTbirTvuli iaraRis gamoyenebis SesaZlebloba. aseT omSi,birTvuli iaraRis samizne iqneba mowinaaRmdegis samxedroqarxnebi da samxedro bazebi, rom ganadgurebul iqnasmowinaaRmdegis SesaZlebloba, ganaxorcielos Seteva andaicvas Tavi an rogorc taqtika, rom birTvuli SetevisSemdeg, moxdes konvenciuri Zalebis gamoyenebiT Seteva.samizne SesaZlebelia iyos rogorc samoqalaqo isesamxedro pirebi.SeiaraRebuli kontrolisamxedro Zalebis mSeneblobis, ganlagebis an gamoyenebisnebayofilobiTi SezRudvis politika. SeiaraRebulikontrolis politika gulisxmobs, rom samxedro ZalasaerTaSoriso politikis instruments warmoadgens damisi gamoyeneba daSinebis miznebisaTvis dasaSvebia.SeiaraRebuli kontroli swored amiT gansxvavdebaganiaraRebis politikisagan, rac samxedro SeiaraRebissrul mospobas iTvaliswinebs. SeiaraRebuli kontroliefuZneba mosazrebas, rom gamalebuli SeiaraReba,romelic usafrTxoebis dilemas warmoSobs, saerTaSorisourTierTobebis yvela monawiles wamgebian mdgomareobaSiayenebs.Sekavebis politikacivi omis periodSi SeerTebuli Statebis sagareo politikisfuZemdebluri principi, romelic sabWoTa kavSirisgavlenis gavrcelebas SeCerebas isaxavda miznad. Sekavebispolitikis ZiriTadi komponentebi iyo samxedro aliansebi,ekonomikuri daxmareba da ideologiuri omi, xolomTavari principebi - daSineba da intervencia.Caurevloba85

saerTaSoriso samarTalis erT-erTi da TanamedrovesaerTaSoriso sistemis mTavari principi, romelic saxelmwifoTadamoukideblobasa da suverenul TanasworobasefuZneba. termini Caurevloba aseve aRniSnavs sagareopolitikasa da saerTaSoriso samarTalSi damkvidrebulsaxelmwifo pozicias, romelic gamoixateba omis monawileromelime mxarisaTvis daxmarebis gawevisagan TavisSekavebiT.natosamxedro regionaluri organizacia Seiqmna 1949 წლის 4 აპრილს,Crdilo atlantikuri xelSekrulebis safuZvelze aTievropuli da ori Crdiloamerikuli damfuZvnebeliqveynis mier. Crdiloatlantikuri xelSekrulebisorganizaciis ZiriTad mizans warmoadgens, wevri qveynebispolitikuri da samxedro usafrTxoebisa da TavisuflebisSeqmna. aliansi uzrunvelyofs samarTlianobisa damSvidobis damyarebas evropaSi, rac demoktariulRirebulebebs, adamianTa uflebebis dacvasa da kanonisuzenaesobas emyareba. alinsis politika omis SeCerebasa daqveynebis efeqtur Tavdacvas iTvaliswinebs. igi agreTvemSvidobis damyarebis mizniT, moicavs sxva qveynebTanmolaparakebebis warmoebas, koleqtiur Zalisxmevas,momavalSi samxedro teqnologiebis kontrolsa daganiaraRebas. aseve farTo sapartnioro bazis Seqmnasa daevropisa da atlantikis qveynebTan dialogebis gamarTvas,rac xels Seuwyobs gamWvirvale da saimedo politikisgatarebas. Crdiloatlantikuri xelSekrulebisorganizacia wevr qveynebs sTavazobs TanamSromlobasa dakonsultaciebs politikur, ekonomikur da sxva arasamxedrosferoebSi, iseve, rogorc Tavdacvis sferoSi. igiuzrunvelyofs samxedro Zalebs aRWurvilobiTa da treningebiT.briuselSi nato-s Stab-bina warmoadgens nato-spolitikur Stabs da aliansis mudmiv adgilsamyofels.masSi ganTavsebulia nato-s mudmivi wamomadgenloba, erov-86

nuli delegaciebi, generaluri mdivani da saerTaSorisosamdivno, nacionaluri samxedro warmomadgenlebi, samxedrokomitetis Tavmjdomare da saerTaSoriso samxedroStabi. StabbinaSi, aseve imyofebian partniori saxelmwifoebisdiplomatiuri misiebi, nato-s Stabbinissamdivno da mTeli rigi saagentoebi. Crdilo-atlantikurkavSirSi nato-s qveynebs wamoadgens elCi, an mudmiviwarmomadgeneli, romelsac daxmarebas uweven nacionaluridelegaciebi, romelic Sedgeba mrCevlebisgan daTanamdebobis pirebisgan. es delegaciebi raRaciT hgvananpatara saelCoebs. is garemoeba, rom isini imyofebianStabbinis erT SenobaSi, es maT saSualebas aZlevT drouladda ioli gziT daamyaron kontaqtebi ofcialur daaraoficialur doneebze, rogorc erTmaneTTan, asevenato-s saerTaSoriso samdivnos TanamSromlebsa dapartniori saxelmwifoebis warmomadgenlebTan. nato-sgeneraluri mdivani warmoadgens mniSvnelovan saerTa-Soriso saxelmwifo moRvawes. nato-s wevri qveynebismTavrobebis mier mas miniWebuli aqvs Crdiloatlantikurialiansis Tavmjdomaris wodeba. is aris mTavariSemsrulebeli piri da pasuxs agebs CrdiloatlantikurkavSirSi konsultaciebis procesis mimarTulebebsa dagadawyvetilebis miRebaze. mas gaaCnia uflebamosilebauTanxmoebis SemTxvevaSi iSuamavlos wevr saxelmwifoebsSoris. is pausxismgebelia saerTaSoriso sammdivnossaqmianobaze, nato-s qveynebis xelisuflebebTan da mediiswarmomadgenlebTan urTierTobaze. generalur mdivanshyavs moadgile, romelic exmareba mas, misi movaleobebisSesrulebaSi da cvlis mas, misi aryofnis SemTxvevaSi. dResnato aris organizacia, romelic mniSvnelovnadgansxvavdeba imisagan rasac igi wrmoadgenda 1989 wels.aliansi ar aris is struqtura, romelmac uzrunvelyodasavleT evropis Tavdacva civi omis oTxaTeulze metiwlis ganmavlobaSi da aRarc is, romelic meTvalyureobdagardamaval procesebs evropaSi adreul 90-ian wlebSi.87

nato moicavs globalur usafrTxoebis gamowvevebTangamklavebis transatlantikuri Zalisxmevas. aliansiakavSirebs evropasa da CrdiloeT amerikas da abalansebssxvadasxva erovnul interesebs stabilurobisa damSvidobisaTvis. natos wevri saxelmwifoebi: damfuZneblebi:ბელგია,გაერთიანებული სამეფო, დანია, ისლანდია,იტალია, კანადა ლუქსემბურგი, ჰოლანდია, ნორვეგია, პორტუ-გალია, აშშ, საფრანგეთი. pirveli gafarToeba საბერძნეთი,თურქეთი. meore gafarToeba გერმანია; mesame gafarToebaესპანეთი;meoTxe gafarToeba უნგრეთი,პოლონეთი,ჩეხეთი;mexuTe gafarToeba ბულგარეთი, ლატვია, ლიტვა, რუმინეთი,სლოვაკეთი, სლოვენია, ესტონეთი; meeqvse gafarToeba აlbaneTi,ხორვატია.CrdiloeTi-samxreTiaRniSnavs ganviTarebul kapitalistur saxelmwifoebsa daganviTarebad qveynebs Soris urTierTobebs/dapirispirebas.CrdiloeTi-samxreTis diqotomia dekolonizaciisprocesis Sedegad gaCnda. Tavdapirvelad CrdiloeTisamxreTisdapirispirebis mizezi politikuri iyo. xoloSemdgomSi wina planze ekonomikurma sakiTxebma wamoiwia,rac vaWrobasa da finansebSi samxreTis qveynebisCrdiloeTis qveynebze damokidebulebam ganapiroba.ZalasaerTaSoriso urTierTobebSi Zalauflebis samxedrokomponenti, rasac oTxi funqcia aqvs: daSineba, iZuleba,Tavdasxma da prestiJis demonstrireba. Zala, upirvelesyovlisa, misi SeZenis unarTanaa dakavSirebuli, rac, Tavismxriv, samxedro resursebis flobas ukavSirdeba.saerTaSoriso sistemaSi saxelmwifoTa ierarqizaciisumTavresi principi Zalisis floba da misi gamoyenebissxvaTa mier aRqmuli unaria. birTvuli iaraRisgavrcelebis kvaldakval garkveulwilad Seicvaladamokidebuleba saerTaSoriso urTierTobebSi Zalis88

mniSvnelobisa da misi gamoyenebis mimarT. Zala warmatebulidiplomatiis sawindaria. erovnuli usafr-Txoebis uzrunvelyofaSi samxedro Zlierebis komponentikvlavac wamyvania, rasac Tanamedrove msoflioSi samxedroxarjebis zrda, samxedro potencialis dagroveba daiaraRiT vaWrobac adasturebs.ZalauflebaerTgvari unari, aiZulo sxva, gaakeTos is, rasac sxvaSemTxvevaSi ar gaakeTebda. Zalaufleba saerTaSorisourTierTobebis erT–erTi ZiriTadi mcnebaa, romelsacxSirad iZulebasTan da gavlenasTan aigiveben. ZalauflebasxSirad ormagi gageba aqvs: 1) Zalauflebarogorc unari da 2) Zalaufleba rogorc urTierToba.pirvel SemTxvevaSi Zalauflebis ZiriTadi Semadgenelinawili Zala, Zlierebaa, romelic teritoriis sididiT,bunebrivi resursebiT, saerTo erovnuli produqtissididiT, mosaxleobis unar–CvevebiTa da SeiaraRebuliZalebis momzadebis doniT ganisazRvreba. Zalaufleba,rogorc urTierToba, am Zalis, Zlierebis gamoyenebasgulisxmobs. urTierTobiTi Zalauflebis mizania sxvaaqtorebis mxridan winaaRmdegobis gadalaxvis gziT maTzezegavlenis mopoveba da maTgan daTmobebis miRweva. ammniSvnelobiT Zalaufleba gansxvavdeba gavlenisagan,romelic sxva aqtorebis mxridan sasurveli qcevismisaRwevad winaaRmdegobebis gadalaxvasa da iZulebisgamoyenebas ar gulisxmobs.ZalTa wonasworobasaerTaSoriso sistemaSi ZalTa urTierTobebis SedegadCamoyalibebuli ZalTa balansia. saerTaSoriso sistemisanarqiulobis gamo saxelmwifos ZiriTadi amocanaabrZola TviTgadarCenisa da TviTdamkvidrebisaTvis. amisaucilebeli piroba ki usafrTxoeba da damoukideblobaa.TavianTi damoukideblobisa da usafrTxoebis89

SesanarCuneblad saxelmwifoebi, Cveulebriv, erTadmoqmedeben xolme, raTa daupirispirdnen im saxelmwifos(an saxelmwifoTa jgufs), romelic safrTxes uqmnis maTusafrTxoebasa da suverenitets. amgvarad, saerTaSorisosistema dayofilia saxelmwifoTa ramdenime jgufad,romlebic daaxloebiT Tanabari Zalisani arian da maTSoris arsebuli ZalTa balansi (wonasworoba) arismSvidobisa da wesrigis mTavari garantia saerTaSorisosistemaSi, am sistemis mdgradobis ZiriTadi piroba.xelsayrel SemTxvevaSi saxelmwifoebi TavianTi surviliTayalibeben kavSirs, romelic icavs TiToeuli maTganiserovnul interesebs, amasTan, ar aris maTi uflebebisSemlaxveli. sxva SemTxvevaSi saxelmwifo TavisiusafrTxoebis dacvis mizniT iZulebulia mietmasnosdominant saxelmwifos, rac xSirad erovnuli interesebisnawilis daTmobas iwvevs. saerTaSoriso sazogadoebaSiZalTa wonasworoba saxelmwifoebsa da saxelmwifoTajgufebs Soris urTierTobaTa mTavari regulatoria,romelic gansazRvravs am urTierTobaTa xasiaTs.xelSekrulobasaerTaSoriso urTierTobebSi yvelaze farTod gavrcelebulitermini, romelic gulisxmobs saxelmwifoTa Sorisdadebul iuridiulad savaldebulo SeTanxmebas, racregulirdeba saerTaSoriso samarTliThegemonizmihegemoniisaken, msoflio batonobisken miswrafeba. saxelmwifospolitika, romelic miznad isaxavs msoflio anregionalur batonobas, sxva qveynebis damorCilebasa damaTTvis sakuTari neba–survilis Tavs moxvevas.hegemonizmi ar gulisxmobs sxva qveynis aucileblad omiTdamorCilebas da erTi romelime saxelmwifos hegemoniismaincdamainc Zalis gamoyenebiT damyarebas. magram sxvasaxelmwifoebTan SedarebiT ama Tu im saxelmwifos90

samxedro, politikuri da ekonomikuri upiratesobaaucilebeli pirobaa imisaTvis, rom mocemuli qveyanahegemoni gaxdes – mxolod aseT SemTxvevaSi SeuZlia masukarnaxos sakuTari neba–survili sxva qveynebs.hegemonuri stabilurobasaerTaSoriso politikuri ekonomiis erT–erTi Teoria, romlismixedviTac mdgradi saerTaSoriso reJimebis Sesaqmneladaucilebeli iyo saerTaSoriso hegemonis arseboba,romelic normebisa da wesebis dadgeniT biZgs miscemdareJims. TanamSromlobis dasawyebad hegemons undauzrunveleyo saerTo xarjebi, romlebsac grZelvadianperspeqtivaSi ainazRaurebda. mecnierebs SorisuTanxmoebas iwvevs is, Tu ramdenad aucilebeliahegemonis arseboba ukve Seqmnili saerTaSoriso reJimisfunqcionirebis Semdeg. hegemonuri stabilurobismagaliTad SeiZleba movitanoT amerikis SeerTebuliStatebis roli da meore msoflio omis SemdgomisaerTaSoriso ekonomikis CamoyalibebaSi (ix. agr. breton–vudsis sistema).humanitaruli daxmarebasaerTaSoriso Tanamegobrobis mier droebiTi bunebrivi dasocialuri ubedurebebis Sedegebis likvidaciis mizniTgaweuli da miRebuli daxmareba.humanitaruli intervenciaadamianis uflebaTa uxeSi da masobrivi darRvevebis Camdenisaxelmwifos winaaRmdeg saerTaSoriso Tanamegobrobismier samxedro, ekonomikuri Tu sxva saxis Zalisgamoyeneba. saerTaSoriso samarTliT humanitaruliintervencia marTlzomier aqtad iTvleba, radgan arcerTsaxelmwifos ara aqvs ufleba, Caidinos Tavisteritoriaze saerTaSoriso samarTliT akrZalulidanaSauli – genocidi, aparTeidi, eTnikuri wmenda da sxv.91

gamoyenebuli leqsikonebisocialur da politikur terminTa leqsikoni–cnobari, sared.jgufi: eduard kodua da sxv. Tb., 2004moxelis samagido leqsikoni, gaeros ganviTarebis programa,Semdg. samson uridia da sxv. red.: vaJa gurgeniZe, Tb., 2004evropis kavSiri: politika da mmarTveli organoebi, cnobariSemdgina biZina javaxiSvili; red., nana lolaZe, Tb., 2003adamianis uflebaTa leqsikoni, Seadgina fridon sayvareliZem,red., ana WabaSvili, Tb., 1999Д. Е. Погорелый, Новейший политологический словарь, M., 2010Дипломатический словарь, Издательство политической литературы, том II,Москва 1971Словарь по политологии. Коваленко С.В. Ермолаева Л.К. - ix. bmulze -http://moianauka.ru/load/21-1-0-484Political Dictionary – ix. bmulze - http://www.iamericanspirit.com/The Concise Oxford Dictionary of Politics - ix. bmulze - http://www.oxfordreference.comDICTIONARY OF POLITICS AND GOVERNMENT THIRD EDITION, P.H.Collin - ix. bmulze -http://www.transaralingo.com/pdfbooks/Dictionaryofpoliticsandgovernment.pdfПолитический словарь - ix. bmulze http://encbook.ru/dic_polit/letter_a/СЛОВАРЬ ОСНОВНЫХ ПОЛИТОЛОГИЧЕСКИХ ПОНЯТИЙ ИТЕРМИНОВ- ix. bmulze -http://www.sociology.mephi.ru/docs/polit/html/sl_pol.html92

irakli manveliZesaerTaSoriso politikis leqsikoncnobariredaqtoriNnatalia lazbateqnikuri redaqtorigiga fartenaZetiraJi 20093