6. Zenbakia - Lea-Artibai Amankomunazgoa

6.Gurasoentzako aldizkaria• Hiruhilabetekaria2003ko udabarriaLea-Artibaiko Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

Gurasoentzako aldizkaria6. zenbakiaLege Gordailua BI-2770-01Laguntzaileak• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua• Guraso elkarteak:Berriatuako Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaOndarroako Herri IkastetxeaOndarroako Zubi Zahar IkastolaOndarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroa-Lekeitio InstitutuaMaketazioa BOL & ERI KomunikazioakImprimategia GERTU imprimategiaBanatzailea Asmatu XXIEgileaLea-Artibaiko Amankomunazgoa• Prebentziorako ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78eburgoa@lea-artibai.org3 BarriakGurasoen topaketak4 0tik 5 urteraUmeen zeloakJon Barrena6 6tik 11 urteraGiza trebetasunakMaite TxurrukaAinhoa SolozabalAinhoa Murelaga8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenNerea Urrosolo10 12tik 18 urteraNerabeen aldameneanbaina urruntasun pixkabatekinJaume Funes Artiaga12 DenentzatTabakoagaz bueltakaMertxe AlvarezEsther BarrancoBabesleakEkintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso duEtxebizitza eta Gizarte gaietako saila2 Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria

arriakGurasoak prestatzeko programa 2003ZERGATIK?Familiak, bere seme-alabekiko heziketalan bat egin behar du eta gaineraezin du inoren eskuetan utzilan hori, sozializazioaren lehen iturriafamiliak berak ematen baitu.Txiki-txikitatik dauzkagun premiakbetetzen ditu familiak, besteakbeste, afektibitatea eta emozioak,horiexek hain zuzen ere, oinarrizkobeharrizanak dira umearentzat etaargi eta garbi familiaren esku dagobeharrizan horiek betetzea geroere.Sarri askotan seme-alabekin egunerokoerlazioan sortzen diren galdera,zalantza eta arazoen aurrean,behin eta berriro gurasook, geureburuari galdetzen diogu ea ondoedo txarto jokatu dugun. Heziketakardura ematen digu eta baiburuhausteak ere baina ez da errazaizaten non argitu edota nork erakutsi.Hori guztiagatik, Lea ArtibaiAmankomunazgoak seme-alabenfamiliei hezkuntza-lanetan lagunduegin behar zaiela uste du.ZERTARAKO?Gurasoek, seme-alabekin dutenhezitze-ardura horretarako pautak,orientabideak eta laguntza eskeintzeko,horrela trebatuago egongodira euren seme-alaben portaerakaztertu eta bideratzeko eta azkenfinean, seme-alabekin erlazio etaharreman esanguratsuak izateko.Formazio saioetan, ezagutza teorikoaeskeintzeaz gain, beste zenbaitgurasoekin elkartu eta hitz egiteak,norberaren jarrera eta portaerakaztertzeko eta hausnartzeko tokiabihurtzen da, azken batean bertanikasitakoa etxean seme-alabekinpraktikan jarri ahal izateko.NOLA PARTE HARTU?Zure ikaszentruan duzun formaziosaioak zure guraso elkarteak etaLea Artibai Amankomunazgoarenartean antolatzen dira. Guztira 61saio emango dira, ikaszentru desberdinetan,beraz, zure ikaszentrukoguraso elkartera jo edota tfn.honetara deitu 94 616 90 78.Saioak, profesional batek emangoditu eta parte hartu ahal du: GURA-SOAK zein UMEA ZAINTZENDUEN PERTSONAK (aitita-amona,izeba-osaba, "zaintzailea"..etab)Ikaszentru bakoitzeko saioak noizdiren jarriko dugu, hasiera etaamaierako datak hain zuzen ere etahorrela konturatuko zara, oraindikparte hartzeko aukera badaukazula.•GURASO ELKARTEA HASIERA AMAIERAZUBI ZAHAR IKASTOLA Otsailak 27 Apirilak 3BEKOBENTA ESKOLA PUBLIKOA Martxoak 5 Martxoak 26LEKEITIOKO ESKOLA PUBLIKOA Martxoak 10 EkaineanONDARROAKO HERRI IKASTETXEA Martxoak 10 Apirilak 14IES "Ondarroa-Lekeitio" BHI - ONDARROA Martxoak 11 Apirilak 15IES "Ondarroa-Lekeitio" BHI - LEKEITIO Martxoak 13 Apirilak 3TXOMIN AGIRRE IKASTOLA Martxoak 13 Apirilak 8R.M. AZKUE IKASTOLA Martxoak 13 Apirilak 10BERAKRUZ IKASTOLA Martxoak 18 Apirilak 3BERRIATUAKO ESKOLA Apirilak 2 Apirilak 9MARKINA BHI Urrian UrrianEgiteko Prest!aldizkariaridagokioninformazioa• "ZEURE TXOKO"ra ataleragalderarik egin nahi baduzu,lasai egin, erantzuna ereahalik eta arinen emangodizugu-eta; ez duzu zertanhurrengo aldizkariaren zainegon behar. Zure galdera etahelbidea argi esan eta erantzungodizugu. •• Hemen agertzen direnliburu, CD edota bideo guztiakAmankomunazgokoprebentziorako zerbitzuandauzkagu, zuotako edozeineneskura erabili ahal izateko.Doan uzten dira denborazati baterako. •Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria3

0tik 5 urtera 5eraJon EzkerraPsikologo Klinikoa • Ezkurdi Medikuntza Zentrua• DURANGOUmeen zeloakZER DIRA UMEEN ZELOAK ETAUMEEN ZEIN GARAPEN-ETAPATANAGERTZEN DIRA? Zeloak erantzunnormal eta erreaktiboak dira, norbaitenmaitasuna galduko dan mehatxuasumatzen danean azaltzen diranak.Horrek barruko egoera oso mingarriaeragiten dau beti, eta esperientziadesorekatuen funts izan ohi da.Umeen zeloei jagokenez, umearenesperientziak amaren maitasuna galtzeaeukiten dau oinarri; izan be,umeak edade horretan errealidadearenikuspegi mugatua eukiten dau,eskasa, eta maitasun posesiboa daharek bizi dauena.Ustez arreta erakutsi behar deuskunpertsona batek kasu egiten ez deuskuneansortzen dira zeloak, eta pertsona horrenganakoenbidia eta erresumina adierazoten dabe.Familia barruan, gurasoen maitasuna eta arretalortzeko lehia izan ohi da neba-arreben arteanagertzen diran zeloen arrazoi nagusi. Helduonartean txikiagotu egiten doguz horreek sentimentuok;eta, egia esan, zeloak emozino latzlatzakdira, umeakan zirrara gogorrak eragitendabezanak eta hareen nortasuna taxutzendabenak. Zeloen ondoreak sano dira tamalgarriak,eta ia beti, irauten dabenean, patologikoakizaten dira; hain sartzen dira umearenbarruan ze, horri, "Kainen konplexua" esatenjako (Biblian agertzen dan pertsonaia aitatuz).Urtebete eta erdi euki arte ez da zelorikizaten, eta lehenengo umezaroan zazpi urteraarte-edo irauten dabe. Sarritan, etxera umebarria ekarten danean zeloak erakusten dabezanjokabideak azaltzen dira, ze etxean lehendikbadagoan umeak kanpotik datorren batek"bere tronutik" kendu dabela sentitzen dau.Izatez, umeen zeloek neba-arreba edokide bategaz hartu-emonak eukiteko egoera iragankoredo iraunkorrak adierazoten ditue; hori,berez, besteei maitasuna izateko modu desegokiarenondorea da: besteak gauza lez ikustendoguz (ez pertsona modura), eta guretzat bainoez doguz nahi. Ume zelotsuak beretzat bakarrikgorde gura dau gurasoen maitasuna, zeuste izaten dau maitasun hori neba-arrebakazkonpartidu ezkero, beste neba-arrebakbaino gitxiago maite izango dabela bera.Umeen zeloak, neba-arreba txikiagoa edohurreko ume txikiagoren bat jaioten daneanazaltzen da? “Zeloak berezkoak ditu pertsoneak;danok dakigu horren barri”. Halanesaten dogu behintzat. Egia ete da?Egia da, izan, neba-arrebaren bat jaiotendanean umeak zartada galanta hartzen dauena,protagonismoa galtzen dauelako. Umearen nortasunaez dago behar dan moduan antolatuta,eta haren autoestimazinoa (afektibidadea) osoeskasa da; horrenbestez, ezin dau jasan amakjaiobarri babesgabe gizarajoagaz denporaguzti-guztia emon beharra. Jokoz kanpo ikustendau bere burua, baztertuta, eta, azkenbatean, abandonauta... Horrek zer eragitendau azkenean? Ba, alde batetik, ume hazitxoakseinaren jokabideak agertzea, zertarako etaamaren maitasuna berreskuratzeko, eta, aldiberean, bestetik, neba-arreba jaiobarriaganakolehia sortzea, ha umea areriotzat hartzen dauelako,"bere tronutik" kendu dauelako.Esan dozun lez, normalean zeloak esatendeutsegun hori, askotan esangurea sinplifikauta,izatez askozaz be sentimentu mingarriagoaketa sakonagoak estaltzeko modua da, hauda, neba-arreben arteko enbidia eta lehia gerizpetanipinteko modua; izan be, sentimentuhorreek umezaroan ondo bideratu ezean,helduaroan azaldu egiten dira eta ezaugarripatologikoak eragiten dabez, sarri askotan kontsultetanikusten doguzanak.Edozelan be, ezin doguz nahastauenbidia eta zeloak. Enbidia sortzen dankasuetan, umeak berak ez daukana etabeste batzuk badaukiena desietan dau, hauda, zelako edo halako maitasuna. Norberakez daukanak eta euki gura dauenak eragitendau enbidia; zeloen kasuan barriz, maitasuna,izan, bada, baina ez da galdu nahi.Gertatzen dana da sentimentu batetik besterapasetea sano dala erreza, mugak oso lausoakdiralako.Badago modurik zelo horreek ebitetakoedo txikiagotzeko? Gurasoek egin daikieezer euren buruak eta umeak gertakizunhorreen aurrean prestatzeko?Bai, jakina. Neba/arreba barria etorribaino lehenago, umeei euren adinariegokitutako azalpenak emon behar jakezhaurdunaldiari, erditzeari eta senide barriarenetorrereari buruz; hau da, umeei jarraibide prebentiboakemon behar jakez, oinarrizko ezaugarrihoneek eukiko dabezanak: azalpen laburraketa egiazkoak izatea, umea nahastaubarik; ahal dan guztietan, aitak eta amak, biek,emon behar dabez azalpenok, eta, ondoenondoen,umeak itaunak berez egiteko ahaleginakegin behar dabez; azalpen honeekhaurdunaldiko 2. hiruhilekotik aurrera emon daitekez;gauza ona da umeak entzutea amaksabelean daukan seinaren bihotz-taupadak,edo haren ostikotxuak asmetea (hori momentuona izango da neba-arrebearen ganean berbaegiteko, eta alkarregaz egin ahal izango dabezangauzak aitatzeko); ume nagusia bere gelatikatara behar izan ezkero, aurretiaz egitea daonena, bestela bere burua baztertuta ikusidaike-eta; horri guztiari jagokonez, ahal dala,eutsi egin behar jake umearen egunero ohitureieta azturei (lotarako, garbitzeko eta jatekoorduak); inoiz be ez da paretik kendu beharume zahartxuagoa jaiobarria datorrenean;modu berean, ez da bape komeni umea amagandikurrun luzaroan eukitea; komenigarriada, baita, seme-alaba nagusiakaz bikotekideagazberba egiten dan modu berean hitz egitea,geure parera ekarrita, etab., etab.Azken batean, umeak bere buruagankonfiantza eukiteko eta bere buruagaz segurusentitzeko egiten doguzan ahalegin eta ekintza4Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria

elkarrizketaliburu interesgarriaOso liburu entretenigarria da, bai helduentzat,bai gazteentzat. Filma be egin ebenliburu hau oinarri hartuta: "LA GUERRA DEPAPA"; liburu arina da, atsegina eta errezirakurtekoa. Hiru urteko ume baten bizitzeakontetan deusku, baina egun batekoabaino ez, ohetik jagiten danetik eta oheratzendanera. Arreba txikiari daukatsozanzeloek eragiten dabezan bihurrikeriakazalduko dira liburuan.guztiak izango dira onuragarri.Aurrekoa gorabehera, umeak zeloak badaukaz...Zer egin daiteke eta zer ez da eginbehar?Umeak zeloak daukazala ikusten dogunean,gurasook ez dogu jakiten zer egin, batezbe konturatzen garanean geuk be zeloak eukiizan doguzala umetan; izan be, oraindino bebizi-bizi daukagu etapa hori gugan, zelan edohalan, erreprimiduta euki arren, eta fase horiezin izan dogu behar dan moduan gainditu.Horrek kolokan ipinten dau gure segurtasuna,eta askotan errudun sentitzen gara gure umeakzelotsuak dirala ikusten dogunean.Zeloena nahikoa etapa normala daumearen afektibidadearen eta emozinoen eboluzinoaneta garapenean, baina gainditu beharrekoa;ez dau ardura zeloak lantzean behinazaltzen badira edo arin batean desagertzenbadira; baina, umeen gurasoak geu garanez,arduraz hartu behar doguz jokabide horreek,batez be eguneroko bizitzarako edo umearengarapen normalerako kaltegarriak diranean,edota behin eta barriro azaltzen badira eta zazpiurte egin ostean pasetan ez badira.Zeloak behin eta barriro agertzendiran kasuetan, zelook kalteak eragin leikioeznortasunaren garapen normalari, eta sintomaasko azaldu daitekez: kontrol bako agresibidadea,segurtasunik eza, erregresinoak (umehazitxoak bera baino txikiagoa dan umearenjokabideak itxuratzen ditu, jaten ahora emotekoeskatzen dau, txizak urteten deutso, "altzora"eskatzen dau...), konfiantzarik eza, temosoagertzea eta enbidia.Ez dogu iradokizunen errezeta-moltzoaemon gura, ze inportanteena jarrera orokorranorbereganatzea da, umeak ikusi daian berenortasuna eta familiarena gauza bat eta beradirala; halan eta guzti be, zeloak hezteko iradokizunbat edo beste euki leike kontuan,berbarako:• Oso komenigarria da umeari erakustea, umejaiobarria ez dala amarena edo aitarenabakarrik, "geurea" baino (ume hazitxoaklagundu egin leikie gurasoei jaiobarria janzten,bainetan, etab.).• Ez da komeni behin eta barriro preguntetea"ea maite dauen nebea edo arrebea", edoharegaz pozik badago: hori egin ezkero, presionautaikusiko dau bere burua.• Ume haziaren ohiturak ez aldatzeko ahaleginakegin behar dira.• Ez da sekula be esan behar: "maite eginbehar dozu, nebea (edo arrebea) dozu-eta".Inork ez dau presinopean maite izaten, inorkesanda; etorriko da maitasuna halako batean,denporearen puruz, batez be ume zaharrakjaiobarria mehatxu modura edo gurasoen maitasunarenlehiakide lez ikusteari lagaten deutsonean.Laburrean esanda, ez da ona umea betiagiraka erabiltea edo errudun sentiduarazotea,eta askozaz txarragoa da sentimentu horreekezkutuan gorde eragitea; izan be, inpresinohorrek ondore ikaragarri latzak euki leikez umearennortasunaren garapenean eta neba-arrebenarteko lehia sortu leike etorkizunerako.Jakina danez, beti egongo da zelako edohalako lehia neba-arreben artean, bainaberezko lehia horrek umearentzat kaltegarriez diran mugak euki behar ditu.Askotan entzuten dogu, baita, ume txikiagoekhazitxoagoei zeloak eukiten deutseezala.Horreetan kasuetan, bardinak dira jokatzekoarauak?Galdera ona da hori, ze ia beti ahaztutenjaku "erdiko umea" hiru seme-alaba daukiezanfamilietan, kasurako; ume hori "eguzki epeletakoa"da, ez daukalako seme zaharrenari (liderrari)emoten deutsagun erantzukizunik, ez etaseme txikienaren (etxeko txikerraren) pribilegiorik,ze honek beti eukiten dau mizke hazitakoumearen ospea. Bigarren seme-alaben bizitzeagarraztuten daben beste detaile batzuk bebadira, umeon zeloak eragiten dabenak: semehaziagoakaz behin eta barriro konparetanibiltea, txarrerako gehienetan, eta inoiz beezer barririk estreinau ezin izatea, dan-danajasoten dabelako neba/arreba nagusiarengandik.Gauza bat argi dago: bigarren umeak,gizarteko hartu-emonei jagokenez, taldekoiakizaten dira, errez sugestionetako modukoak, etanahiago leukie maitasuna sarriago erakustea.Zeloak ume txikerrenarenean be azaldudaitekez; ume zaharra dau danatarako eredu:HAREGAZ IDENTIFIKETAN DA. Hori ona izandaiteke, baina kaltegarri be bihurtu leiteke, identifikazinoeta mirespen hori handiegiak diraneaneta identifikazino horrek txikienaren nortasunablokeetan dauenean; orduan, txikiak jokaeraerreaktiboak erakusten ditu:• Gogor heltzen deutso amaren goneari eta "ezdau gura" hazi (hatzamarra txupetan dau, esfinterrakbe ez dauz kontroletan, hizkuntza erregresiboa,etab.).• Neba/arreba zaharragaz daukazan hartu-emonekLEHIA islatzen dabe (asaldatze-sentimentuakareagotzen ditu gurasoen ordezkoa danagintearen aurrean), eta orduan ENBIDIA sortzenda, ze semeak uste izaten dau ordezkotasunhorrek gurasoek seme/alaba zaharra gehiagomaite dabela esan nahi dauela; era berean,baina, txikiak mirespenez begiratzen deutsezaharraren trebezia eta gaitasunei, haren ustezgurasoek nagusiari zeozelako "pribilegioak"emoten deutsiezalako. Enbidia oinarri dauenagresibidade horrek ondokoa dauka ondore:TEMAKERIA, oposizino sistematiko bilakatukodan burugogortasuna.Laburrean esanda: Gure seme-alabenzeloak geuk txikitan izandakoak gogoratuarazoten deuskuez. Sarri askotan familiabarruko aspaldiko lehiak erakusten dabez.Sano inportantea da gure sentimentuen barrijakitea eta umeen sentimenduakaz eta harenerreakzinoakaz adikorrak izatea.Zeloak familia barruan tratetea garrantzizkoada, eta beharrezkoa; halan eta guzti be, batzuetanbeharrezkoa izan leiteke espezialista batekargi emotea be. •CelosEn el caso de que ya se den sentimientos de celoen el niño por el nacimiento de un hermano oalguien cercano más pequeño, hay que saber quelos celos son una etapa relativamente normal de laevolución y desarrollo afectivo y emocional delniño que hay que superar y no tiene importancia silos celos son circunstanciales y pasajeros, pero,como padres, hemos de prestarles atención cuandoalteran la convivencia y el desarrollo normal delniño o sean persistentes y no remitan pasados lossiete años de edad. Se pueden tener en cuentaalgunas sugerencias para manejar los celos, ej.:• Es aconsejable enseñar al niño que el bebé noes sólo de ama y de aita, sino "nuestro" (puedeayudar a los padres a vestirle, bañarle,etc.)•No es bueno que le pregunten constantemente"si quiere a su hermanito", o si está contento conél: esto le hace sentirse presionado.•Tratar de no cambiar la rutina del hermano mayor.• Desechar la frase. "tienes que quererlo porquees tu hermano". Nadie quiere a otra persona porquese lo exigen, el cariño vendrá con el tiempo,sobre todo cuando deja de ver al nuevo hermanitocomo una amenaza o rival en el cariño de lospadres.Egiteko Prest! 6. zenbakia 20 03ko udabarria5

6tik 11 urtera 11raMaite Txurruka, Ainhoa Solozabal eta Ainhoa MurelagaFamilia eta adin txikikoen heziketarako zerbitzuko gizarte hezitzaileak •Agintzari Gizarte Kooperatibakoak• LEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOAGiza trebetasunak:Harremanetarako gaitasunaSarritan entzun izan dugu giza trebetasunakedukitzea oso garrantzitsuadela, eta giza trebetasunak?.Ba al dakigu zer diren?. Ez dira eztrebetasun artistikoak, ezta kiroltrebetasunak ere, harremanetarakogaitasuna baizik. Ikasi al ditugu guktrebetasun horiek? Eta gurasook,nola erakutsi al dizkiegu seme-alabei?Oraingoan galderei erantzunbila joanda ez gara oso aparte joan,gure artean, etxe honetan bertan,profesional talde bat daukaguhorretan ari dena. Giza trebetasunakirakasteko programa bat garatzenari direnez beraiek erantzundigute gai honetaz.Lea-Artibaiko Amankomunazgoko Familiaeta Adin Txikikoen Heziketarako Zerbitzukohezitzaileak gara. Amankomunazgoko seiherrietan esku hartzen dugu (Berriatua,Etxebarria, Ispaster, Lekeitio, Markina-Xemein eta Ondarroan) programa desberdinakbideratuz. Programa horietako bat, 8-12 urte bitarteko umeekin giza trebetasunaklantzea da. Azpimarratuko genuke, hasteko,programa honen praktikak erakutsi digulaoso argi umeek, orokorrean, era honetakotrebetasunak lantzen jarraitzeko beharradaukatela eta beste aldetik, zuek gurasookzeregin handia daukazuela honetan.Gai zabal honi buruzko informaziogarrantzitsuena azpimarratuko dizuegu.Giza trebetasunak esaten diogu guketa, bestela, pertsonarteko inteligentzia ereesaten zaio, funtsean hau da: pertsonabaten portaera egokiak bere inguruansentimenduak, jarrerak, desioak, iritziakedo bere eskubideak adierazteko.Giza harremanetan trebatu egitengara gizakiok, honekin esan nahi dugu ezdela berez etortzen zaigun zerbait, jaiotzetikdatorkigun zera bat, baizik eta ikasbidea;dela ingurutik hartzen dugula: familian,eskolan, lagunartean... dela ereduak imitatuzmoldatzen dugula baina, azkenean,egoera jakin baten aurrean norberakmodu egokian erantzuteko bitarteko batzukbehar ditu, eta horiek ikaskuntza prozesubatetik datozkigu. Beraz, aurretikesandakoa kontutan izanik, gurasook, guretrebetasunak nola erabiltzen ditugun baloratubehar dugu. Adibidez, pertsona batekinhitz egiterakoan garrantzitsua da begietarabegiratzea, arreta jartzen ari garen seinaleadelako. Guk hitz egitean begietarabegiratzen ez badugu, gure seme-alabekere trebetasun hau ez lortzeko probabilitatehandia dute.Gure eguneroko bizitzan, inguruanditugun umeei erreparatuta konturatukogara egoera berdinen aurrean erantzundesberdinak dituztela. Sarritan, taldeakberaien kideetako bat baztertzen du honensentimenduak minduz. Ume batzuk aurreegiten diote egoera honi, beste batzukordea, beraien trebetasun faltagatik ezindiotenez egoerari aurre egin beraien buruataldetik apartatu egite dute eta horren ondorioamingarria da, umeari sentimendu negatiboakbiziarazten dizkiolako. Guraso bezala,gure seme-alabak egoera honen aurreandaudela susmatzen badugu umeari trebetasunakbarneratzen lagundu behar diogu.Guzti honekinargi utzi nahidugu gauza bat,giza trebetasunakdituenakargi adierazikoditu bere sentimenduak,desioak etaeskubideak, inoreraso gabe.Norbereganako etabesteenganakoerrespetua adierazikoditu eta arazoaksortzen direneanera egokian konpondukoditu.Alderantziz, trebetasun hauek ez dituenak,ez du bere burua behar adina baloratzen.Huskeriengatik haserretzen da etaerruak eta hutsegiteak ez ditu onartzen.Beraz, giza trebetasunak dituen umeak,harreman hobeak izango ditu bai etxean etabai lagun artean.Trebetasunen artean, komenigarrialitzateke 6 urtetik 11 urtera arteko umeektrebetasun hauek ondo lantzea: entzutea,elkarrizketa bat hastea, elkarrizketa mantentzea,galderak luzatzea, eskerrak ematea,laguntza eskatzea, argibideak jarraitzea,barkamena eskatzea, norbere sentimenduakezagutu eta adieraztea, baimenaeskatzea, gauzak banatzea eta arazoakkonpontzea. Bidelagun onak izango diratrebetasun horiek ondo ikasi eta erabiltzenbadira, adinari dagozkion arazoak konpontzekoerreztasun handia izango dira haientzat.Aspaldian asko entzuten dugu"TALDE PRESIOA" terminoa. Horrela izendatuda, ume batek taldearen barruan (adibidezlagun artean) jasan dezakeen presioa.Eta zertan datza presio hori? bada, ume batderrigortzea egin nahi ez duen zerbaitegitera, taldean onartua izan nahi badueta taldearen eskakizunekin bat egin dezan.6Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria

elkarrizketaliburu interesgarriakTalde presioa, nerabezaroan (13-17 urtegutxi gora-behera ) gehiago ikusi dugu besteetapa batzuetan baino. Nerabezaroan, taldebateko kide izateak garrantzi handia dueneztaldea da erreferentzia zuzena eta sarritan,horrek berak eragingo dio neska-mutil batinahi ez dituen ekintzak egitera. Adibidez,ikasketetako emaitzetan beherakada, drogarekinlehen kontaktuak,… Guztiarekin ere,noizbehinka, presioa positiboa ere izan daitekenerabearentzat, adibidez, taldeak kultureta kirol ekintzetan parte hartzeko joera baldinbadauka, taldekideak ekintza horietanparte hartzen hasteko probabilitate handiakditu. Guzti hau kontutan izanik, 6-11 urtebitartean oso garrantzitsua da, gure ustez,aurretik adierazitako trebetasunak menperatzea,gero, nerabezaroan talde presionegatiboei aurre egin ahal izateko.Gure gomendioa da KOMUNIKA-ZIOA, guraso bezala seme-alabei lagunduegin behar diegu era honetako trebetasunakgaratzen eta erabiltzen. Seme-alabekinkomunikazio egokia mantendu nahi badugupuntu batzuk oso-oso garrantzitsuak dira,hona hemen aurkeztuko dizkizuegu:SEME-ALABEKIN KOMUNIKAZIOAERRAZAGOA EDUKITZEKO HAINBATEZAUGARRI:- Leku egokia: seme alabekin hitz egitekoleku lasaia bilatu. Portaera negatibo bateduki badu beharrezkoa da komunikatzea,baina beharrezkoa ere bada momentua etaleku egokia aurkitzea. Dena delako portaeraeduki duen momentu berean egokia ez delauste baduzu, ahalegindu beste leku aproposagobat bilatzen.- Egoera emozional egokia:Komunikazioan parte hartuko duten pertsonekeren sentimenduen gaineko kontrolaizan behar dute, lasaitasunez komunikatzeko.- Entzumen aktiboa: seme-alabek esatenduten guztia arretaz entzun.- Enpatia, bestearen lekuan jarri:Gurasook seme-alaben jarrerak eta portaerakulertu ahal izateko hauen munduankokatzen eta ulertzen ahalegindu beharzarete .- Sentimenduen adierazpenak "NI"mezuen bidez, seme-alabei gure sentimenduakadierazterakoan mezu positiboak erabilikoditugu, adibidez, ikasi egin behar duzu!esan beharrean, Niri zuk gehiago ikasteagustatuko litzaidake.- Galderak egin: seme-alabei eguneanzehar egin eta sentitu dutenari buruz galdetueta interesa erakutsi.- Akordioak bilatu: gurasook seme-alabekinbatera akordioak bilatu, etxeko arauak, eginbeharrak,etab. zehazterakoan.- Eritzi eskakizuna: seme-alabei ereberaien eritzia eskatu, askotan familia guztiainplikatzen duten erabakiak hartzeko orduangure seme-alaben iritzia ez dugu kontutanizaten eta.- Konfidentzialtasuna: seme-alabei argiutziko diegu elkarren artekoa elkarren arteangeratuko dela. Esandakoak, agertutako iritziaketa berba egindako gai guztiak bertangeratuko direla eta kito.- Adierazteko beste bideak: berbaz bakarrikez. Komunikazioa sendotzea komeni da,erabili ditzagun beste lengoaia batzuk: begiradak,laztanak, irribarreak, gorputzarenjarrera eta keinuak oso garrantzitsuak dirakomunikatzeko orduan.Komunikazio ohiturak lortu eta gero arazoeiaurre egiteko baliagarri izan daitezke semealabekinbeste hiru pausu hauek jarraitzea:Seme-alabek arazo bat dutenean arazoazein den jakitea da lehen pausua.Bigarren pausua: arazoari aurre egiteko zeinsoluzio ezberdin egon daitekeen planteatueta aztertzea da.Azken pausua soluzio egokiena aukeratzealitzateke. •Habilidades socialesLas habilidades sociales no es algo quenos venga sin más, algo con lo que nacemos,sino que es algo que se aprende; yasea porque lo captamos desde nuestroentorno: familia, escuela, amigos... ya seapor que avanzamos imitando modelos decomportamiento, en definitiva, necesitamosunos recursos para responder demanera apropiada frente a determinadassituaciones, los cuales adquirimos medianteun proceso de aprendizaje. Por ejemplo,cuando hablamos con una persona esimportante mirarle a los ojos, ya que esuna señal de que estamos prestando atención.En nuestra vida diaria, fijándonos enlos niñ@s de nuestro entorno nos daremoscuenta de que ante situaciones similares,los comportamientos son diferentes. Amenudo, el grupo margina a uno de susmiembros hiriendo sus sentimientos.Algunos niñ@s hacen frente a esta situación,sin embargo otr@s al no poder hacerfrente a estas situaciones por su falta dehabilidades, ell@s mism@s se automarginandel grupo y la consecuencia es dolorosa,ya que al niñ@ le surgen sentimientosnegativos. Como padres/madres, si sospechamosque nuestr@ hij@ se encuentraen una situación de éstas, debemos ayudarlea que adquiera habilidades.Egiteko Prest! 6. zenbakia 20 03ko udabarria7

ZEURE TXOKOAgurasoen galderei erantzutenGurasook,seme-alabak hezitzelan honetan, kezka etazalantza asko izaten ditugu.Beraz, horiek aldizkarira bidaltzeragonbidatu nahi zaituztegu.Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,badakizue, bidali zuen galderak honakohelbidera eta berehala erantzungodizuegu: Lea Artibai Amankomunazgoa.Prebentziorako zerbitzua.Patrokua Jauregia, 48.270Markina-Xemein. Faxa: 94 61692 78. Posta elektronikoa:eburgoa@lea-artibai.org.6. mailan daukat semea,ikasketetan ondo doa bainaeske eta eske dabil telefonomugikor bat erosteko.Itxuraz, lagun batzuekbadaukate dagoeneko. Nikez daukat batere argi etaesan diot beharrezkoa dueneannirea lagako diodala,ondo egin al dut?Kontua ez da semeari mugikorra erosteaona ala txarra den. Berez ez da ezona ez txarra. Bakoitzak ikusi behar dubere seme alabei zer erosi.Mugikorrak bere abantailak ditu, bainabere arriskua ere bai. Zein motatakoada ordea arriskua? Nire lan-esparruaosasun psikologikoa izanda eta arlohorretan nire ustez, zientifikoki ezer ezdagoenez frogatuta, poltsikoari dagokionarriskua aipatuko dut. Nire ustez,osasunari baino poltsikoari kalte gehiagoeragiten dio, norbera konturatuorduko gasta daitekeen dirutza ikaragarriada-eta. Hortik aurrera, umearimugikorra erostea gehiegikeriatzat harliteke bai baina alderantziz ere bai,esan nahi dut, umeak bere dirua administratzenikasteko aukera bat ere izandaiteke... orduan esango nuke batekozein besteko hamaika arrazoi aurkigenitzakeela.Nire ustez, era honetako kontuetangarrantzitsuena norberak bere irizpideenarabera erabakiak hartzea da, bestegurasoek edo komunikabideek edo"adituek" esaten dutenaren menpeegon gabe.Nerea Urrosolo UrkizuHezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa• ONDARROA5. mailan dabil nire semeaeta hainbat urtetan psikologoeta profesional desberdineneskuetatik pasa ondorenzera esan didate: posibledela nire semeak "nortasunbikoitza" izatea. Egia esan,batzuetan oso maitagarria daeta beste batzuetan ostera,oso agresiboa. Benetan, ezdakigu zer egin, nola jokatu."Nortasun bikoitzaren" diagnostiko horizentzugabekeria da. Gaur egungo sailkapenetanbehintzat ez da existitzen.Ezin da onartu ez dagoelako kriteriofidagarrietan oinarrituta.Diagnostiko honek trastorno psikiatrikobati egiten dio aipamena, eta horrelabalitz, hau da, trastorno hori egonezgero, gutxienez, diagnostikoa serioaizatea eskatu behar da. Horrek nahi duesan, gaur egungo irizpide zientifikoetanoinarrituta egon behar duela.Trastorno psikiatrikoei dagokienez, irizpidehoriek batez ere bi eskuliburutandaude bilduta. Bata DSM-IV eta besteaCIE-10 dira, eta batari edo bestearijarraitu behar diote psikiatrek edo psikologoklinikoek gaixotasun mentalakdiagnostikatzeko.Gai honetan zehatza izan behar da,ganoragabeko diagnostiko batek kaltehandia egin dezakeelako. Alde batetik,benetan gaixotasun bat badago eta ezbada ondo diagnostikatzen, tratamenduaere ez da ondo bideratuko.Bestetik, gaixotasunik ez badago, hauda, portaera arazoak edo heziketa estilodesegoki baten ondorioak edo badira,lehen aipatutako diagnostiko horitraba bat izango da arazoa ondo aztertzekoeta behar diren aldaketak egitenhasteko.Nire aholkua, ebaluazio on bat eskatzeada. Gaixotasun bat aipatzen bada,lehen esandako kriterioak betetzendirelako izan dadila, bestela, ez onartu.Gaixotasunik ez badago, arazoarenazterketa zehatza egin, hau da, portaeraagresibo horiek zeintzuk diren, zenbaterogertatzen diren, zein egoeratanedo zein pertsonarekin, zein ondoriodaukan umearengan, zein diren bereereduak, bere izaera inpultsiboa denala ez... eta abar. Baldintza horiek guztiakikusitakoan bakarrik ahal izango dakasua ondo bideratu.Semeak 4 urte egingo ditulaster. Txiza egiten ongi moldatzenda, bere garaiankendu genion pardela (egunekoazein gauekoa) eta ezdu arazorik izan. Baina ez dukakarik egin nahi; aitortu ereez du egin nahi izaten kakagureakdagoela, nahiz etakantzontziloetara pixka batirtenda eduki. Kakagureakdagoenean umorea ere aldatuegiten zaio, ez du jatekogogorik izaten eta ez dumugitu nahi. Komunean ezdu jarri nahi eta txizontzianderrigorrean bada ere eseraraztealortzen dugu. Ez daume lehorra, baina txikiagoazenean min egiten zion fisurarenbat edo eduki zuen(horregatik al dio beldurrakaka egiteari?) Bere arrebazaharragoa berdin ibili zenegun batetik bestera normalduzen arte. Zer egin dezakegu?8Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria

kontsultak •zalantzak • kezkak...Itxura denez ume honek ez du nahikakarik egin beldurra ematen diolako,fisurak emandako mina oraindik ereoroimenean dauka. Saiatzen da kakarikez egiten eta azkenean irten egitenzaio.Baina esaten duzuen legez, derrigortutabada ere jartzen da txizontzian etabadirudi, egin egiten duela kaka.Horrela bada, arazoa ondo konpondukodela ematen du.Dena den, laguntza moduan aholkuhauek aipa nitzake:Garrantzitsuena orduko fisura huraondo osatuta egotea da. Umeak kakaegiten duenean minik ez duela hartzenegiaztatu behar du.Kasu honetan fisura bat den moduan,beste batzuetan idorreria izan daitekemotiboa, indarra egitean mina emandezakeelako edo deserosotasuna.Hori konpontzeko umearen dieta zaindubehar da.Beste kasu batzuetan ordea, ez idorreriarik,ez fisurarik... itxuraz ezereduki gabe ere haurrak beldurrak jotaegoten dira: komunetik jausiko otediren... komunean bakarrik egoteko...edobeste edozerren beldur.Halakoetan, beldur horiek ezagutu etakendu behar dira lehenengo.Umeak kaka egitean ezer txarrik ezzaiola gertatzen egiaztatzeko ezinbestekoada komunean edo txizontzianjarrri eta indarra egitea, horregatik ezduenean nahi "derrigortzeko" moduatopatu behar da. Batzuetan ez daizaten erraza eta gurasoak zenbateta gogorrago egin, orduan etatematiagoa umea bere ezezkoan.Holakoetan sariekin jokatu behar da.Komunean, esan zaion moduan egonbada saria emango zaio. Saria lortzearrenhasiko da haurra komuneanjarrita egoten, eta egun batzuk pasaondoren, ohitura hartuko du etaorduan ez da egongo sarienbeharrik.Orokorrean, bai txiza eta bai kakakontrolatzen ondo ikasteko, gurasoakkonstanteak izan behar dira.Behin pardela kendutakoan betirakoizan behar da eta eguneroipini behar dute komunean ikasiarte. Ez dadin izan atzo bai, bainagaurkoagatik, tira... hotza dagoenez,gaur ez...Egunez kaka edo txiza praketanegitea zazpi edo zortzi urterartekoetansarri ikusten dugun arazobat da. Kasu bakoitzean zergatiakaztertu ondoren, aholkuak etaportera eredu batzuk ematenzaizkie gurasoei eurek aurrera eramatekoeta normalean ondo konpontzenda.Alaba txiki bat daukat, iraileanhaur hezkuntzan hastekoa.Lehen aldia da eta niretzatoso garrantzitsua daeskolaratzeko hasierakofase hori, "egokitzea" deitzendiotena. Badakit gaur egunez dela kezka unibertsalabaina niretzat oso gai delikatuada, adaptazioa nola? Zernolako pautak jarraitu behardira? Zer egin umea ez badaondo egokitzen eskolara?Gurasook aurretik ezer egiterikba al dugu?Gaur egun haur ikastetxetan askozaintzen da umeak eskolaratzekolehen momentu horren eragina ahaliketa ahulena izan dadin. Horretarakoaspaldikoak dira zenbait neurri, adibidez,ume guztiak ez dira batera egunberean hasten, inguru lasaiagoa izateko;lehenengo egunetan haurrak denboralaburra egingo du eskolan gurasoenfalta hainbeste ez nabaritzeko,inguru fisikoa zein soziala ahalik etaatseginena eta familiarrenaegitea...eta abar.Gurasoak ere ahalegintzen dira umea"prestatzen" eskolara joateko:Andereñoa nor den esaten diote, hanzer egingo duen, agian lekua erakutsi...eta abar.Umea ondo egokitzeko horrelaxe jokatubehar da. Egoera berri horretan,zenbat eta pertsona, ekintza eta gauzaezagunago ikusi orduan eta lasaiagosentituko da umea.Baina hala eta guztiz ere neurri horiekhartzeak ez du garantizatzen umeakez duenik negarrik egingo, edo eskolaranahi ez joanda egongo ez denik...edo, era batera edo bestera, momentutxarrik pasatuko ez duenik, edo astebatzuk beharko ez dituenik egoeraberrira egokitzeko. Gurasoek argi izanbehar dute horrelako erantzunak normalakdirela. Denok sentitzen duguantsietatea egoera berri baten aurrean,erraza da umearen urduritasunaulertzea bere bizitzan lehenengo aldizpasatu behar duenean esperientziahori.Badaude, gainera, garapen psikologikoanzehar momentu batzuk erahorretako erantzunak biziagotu egindaitezkeenak. Adibidez, urte bete edourte eta erdi inguruan, umeek ezezaguneibeldurra diete eta bolada batezgurasoengandik separatzeko beldurraedukitzea oso ohikoa da, orduan sentikorragoakegongo dira beste edonorekingelditzeko. Bi urteren bueltanberriz, etapa oposizionista bat izatendute eta orduan eskolara joatekogogorik ere ez du erakutsiko, beharbada.Beraz, umea eskolaratzea "prozesua"dela egin behar dugu. Ez da egun batzuetakokontua. Asteak edo hilabeteakiraun dezake, tartean egun hobeak etatxarragoak pasako ditugu, baina ezdago horregatik zertan kezkatu. •Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria9

12tik 18 urtera 18raJaume Funes ArtiagaPsikologoa eta Gazte, nerabe eta arazo sozialetan espezialista • Ramon Llul Unibertsitateko irakaslea• CORNELLÁ DE LLOBREGAT“Nerabeen aldamenean,baina urruntasun pixka batekin”Badago kexa bat, kezka bat, osoarrunta nerabeen gurasoen artean,gutxi gorabehera honela adieraz daitekeena:"zail da seme-alabekin hitz egitea","nekez jardun daiteke hizketanseme-alabekin", "ezinezkoa da haienbaitara iristea"; izan ere, gatazkazbeteriko aldia da nerabezaroa. Kontuada nola lortu harreman ona, harremanezin hobea; kontua da ea ba ote dagoenestrategia batzuk ikasterik gureseme-alabengandik hurbilago egoteko.Elkarrizketa honen izenburuari dagokionez,zer esan nahi du aldamenean egoteak, bainaurruntasun pixka batekin? Hori egiterik ba aldago?Beharbada, urratsez urrats joan beharkogenuke aurrera. Lehenik, gurasook beste aldibatean kokatu behar gara, seme-alabak babesteariutzi behar diogu, eta ohitu egin behar garahaiekin batera ibiltzera eta haien aldameneanegotera. Haurrak izan diren bitartean, babesaeman diegu, baina babes hori alde baterautzi behar dugu; eta hori beste edozein kontubezalaxe ikasten da. Seme-alabek poliki-polikiindependenteak izaten ikasten duten bezalaxe,gurasook ere halaxe ikasten dugu seme-alabakbabesteari uzten, pixkanaka. Gero, harremanetanjartzearen kontua dago tartean: hitz egitea,ez hitz egitea, nola hitz egin… Ulertu beharkogenuke, oro har, askoz gehiago eragiten diegulahaien aurrean gaudenean eta besterik gabekontuak esaten ditugunean, edo haiek gu kontuakesaten ikusten gaituztenean, edota gaijakin baten gaineko azalpenak ematen dizkiegunean,beste era batzuetara baino; gehiagoeragiten diegu egiten ditugun ekintzak egitehutsarekin, haiei sermoiak eta erretolikakbotata baino.Nolanahi ere, ni nerabeekin egiten arinaizen lanean ikusten dudanez, nerabe gehienekesaten dute harreman ona dutela gurasoekin,eta, oro har, ondo ikusten dituzte.Galdetzen diedanean ea gurasoekin hitz egitenduten, zera esaten dute: konfidantza dutela etahitz egin egiten dutela, baina gai jakin batzuengainean ez dutela hitz egiten. Eta, horra nonhasten den joko bikoitz bat: alde batetik, semealabekkontu batzuk beren barruan gordekodituzte eta horietaz ez dute hitz egingo; baina,bestetik, guk kontu horiek sumatu eta ikusi ahalizango ditugu. Nola? Bada, ondo begiratuz etahaiei zeharka galdetuz.Hemen esaten ari garena zera da: gurasook,batzuetan, lortzen dugula kontu batzueiburuz seme-alabekin hitz egitea; bestetan,berriz, kontu horiek sumatu egiten ditugulaedo horien susmoa hartzen dugula; eta,edozelan ere, haiek ohartzen direla guk utzi egitendiegula horrela jokatzen, eta aurrera jotzendugula haiengandik hurbilean.Nerabeek argi eta garbi esaten dute: "niprimeran konpontzen naiz gurasoekin, bainabarne-barneko kontu batzuetaz ez dugu hitzegiten". Eta batzuek honakoa ere esaten dute:"gurasoek jakin beharko lukete ez dutela gauzabatzuetaz galderarik egin behar". Gurasoekkontu bat ondorioztatzen badute edo sumatzenbadute, horrek ez digu axola; baina bestela danik neuk kontu hori azaldu behar izatea.Baina hurbiltzeko prozesu horretan, aldameneanegote horretan, zenbait estrategiaegon daitezke, gurasoek ikas ditzaketenak.Gurasoek lehen-lehenik eta sistematikokiikasi behar dugu larritasuna kontrolatzen;ez dugu pentsatu behar semea edo alabazapuztu edo alferrik galduko zaigula, ez baitahorrela, ez baitzaigu zapuztuko. Eta, gero, osoargi izan behar dugu seme-alabak heztenjarraituko dugula, pertsonak bezala ondo heztenjarraituko dugula, eta ez soilik drogen etasexualitatearen gaineko heziketa ematen.Seme-alabak guk proposatzen dugunarenmendean daude oraindik; eta ezin egin dezakegunada alkohola kontrolatu egingo diegulaesan, eta egiten dituzten gainerako kontuezpaso egin.Hauek izan daitezke erabiltzeko modukoestrategia batzuk:- Egunero-egunero, arduratu zertxobait zuresemeak edo alabak egiten duen horretaz.Baina denetaz, ez kontu batzuetaz bakarrik;ez bakarrik eskolan piper egin ote duen edoetxeko lanak egin ote dituen. Bere bizitzan zerpasatu den jakin behar duzu. Eta, nola eginhori? Bada, batzuetan, zuzenean galdetuz; eta,beste batzuetan, haiekin denbora tartetxo batpasatuz, horretarako betarik uzten badizutebehintzat.- Beste kasu batzuetan, joan zaitez galderaketa zalantzak metatzen, eta, une atsegin edogozo bat iristen denean –ziur, astean zehar,egongo dela une atsegin bat edo beste–,baliatu une horretaz, eta egin ahalegina semealabazgehiago jakiteko.- Beste zenbaitetan, ulertu behar dugu, bestepertsona heldu bat – begirale bat, tutore bat,hezitzaile bat edo beste helduren bat– semealabekinharremanetan egotea lortzen badugu,hori ere estrategia bat dela. Noizeanbehin, beste heldu horiekin harremanak izateaona da, beste hizketakide horien berri izateko,dena ez baita gure eskuetatik igaroko.- Urraduren eta gatazken gaiari dagokionez,argi dago gatazkak izango ditugula, haiekezetz esaten badute ere; baina ezin gara ibilidenbora guztia sesioan eta ika-mika.- Ezinbestez, aginduak eman eta mugak jarribehar ditugu, ez dago besterik, baina hori erebere neurrian egin behar dugu oreka gordez.Ahalmena izan behar dugu, gai jakin batenaurrean, gai horrek horrenbesteko garrantzirikez duela erabakitzeko. Gatazka txiki eta etengabebat da, eta haiek izan nahi dutena eta gukhaientzat nahi duguna dago jokoan liskar horretan.Jakin behar dugu nola eragin haienganpertsona osoak bilaka daitezen. Gure buruarigaldetu behar diogu ea zer arraio nahi dugunhaiek izatea hogeita bost urte dituztenean,zeren, hori jakinda, batera edo bestera jokatukobaitugu orain.Batzuetan, entzun dizut honek zer esan nahiduen azaltzen: "zer den irakaslea izateaDBHren garaian". Era berean, guraso batzuekgarai hauetan zer zeregin duten galdet-10Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko udabarria

elkarrizketazen diote beren buruari. Neska-mutikoek baal dute "aita edo ama jatorraren" idealik?Ez da kontu bera "irakasle jatorra" izateaeta "aita edo ama jatorra" izatea. Lehenik, bataketa besteak zeregin ezberdina dutelako; eta,bigarrenik, ahalegina eginda ere, ezingo genituzkeelakoalde batera utzi guraso izateak edoirakasle izateak dakartzaten zailtasunak eta onurak.Irakasleek gauza batzuekin kezkatu etalarritu behar dute; eta gurasoek, berriz, bestebatzuekin. Baina, zein izango litzateke "irakaslejatorraren" parekoa, zein izango litzateke horrenbertsioa gurasoei dagokienez?Alderdi batzuk batera dituzte bai gurasoekbai irakasleek, esate baterako, hauek:-Nerabearen munduarekin interesatutadaude, hainbeste aldatzen den eta batzuetanzer egin jakin gabe uzten gaituen mundu horrekinjakin-mina dute, mundu horrek gazteagotuegin ahal baikaitu, gauza berrien aurkikuntzaeginez.- Ez da aita edo ama "atzerakoia" izan behar,hau da, ez da egun guztia eman behar garaibatekoa hobea zela esanez. Atzerakoiarentzatlehenagoko garaiak onak izan baziren, harkgarai horiexek bizi izan zituelako da horrela;baina ez dio horrelakorik seme-alabari esanbehar. Oraingoa ona dela pentsatzen jarraitubehar dugu, neskatoari edo mutikoari berrikuntzeneta mundu berriaren irrika izaten erakutsibehar diogu. Nahiz eta garai bateko kantakberreskuratzeko gogo bizia izan; eta, dena dela,hori noizean behin egiteko eskubidea ere badago,baina ez beti.- Seme-alabek egiten dizkieten galderakerantzuteko prest dauden gurasoek ez dutesaihesten hain deseroso diren kontu horiei guztieierantzun behar izateak sortzen dien krisia,ondo baitakite ez dutela gaiari buruzko jarreraargirik.- Guraso batzuk hortxe daude, besterik gabe,eta nerabeak badaki, zailtasunik badu, gurasoenlaguntza izango duela; guraso horiek ezdira etengabe sartzen nerabearen kontu guztietaneta ez dira egoten beti haren gainean.- Gurasoak ezin duena egin da bere taldekolagun bat bezalakoa izan. Neskatoak edo mutikoak,noizean behin, molestatu egingo ditu gurasoak;orduan, gurasoek errieta egingo diote, etaneskak edo mutikoak argi ikusiko du ez direlabere taldeko lagunak bezalakoak.- Guraso "jatorrek" ere, azken batean, "gurasoarena"egiten dute; esan nahi baita, azkenbatean, guraso horiek zera esaten dutela:"hauek gure seme-alabak dira eta gauza miragarriakegitea gustatuko litzaiguke". Eta, nerabeek,berriz, honakoa esaten dute: "gure gurasoekulertu beharko lukete ez garela seme-alaba eredugarriak".Horretan datza, hain zuzen, batak nahiduenaren eta besteek nahi dutenaren artekogatazka.Batzuetan, amore ematen dela susma dezakegu;esan nahi baita, onartzen dela gu bigarrenmailan gaudela eta lagunak direla eraginadutenak.Neska-mutikoei galdera hori egiten diegunean,egia da gehienek horixe erantzutendutela. Haatik, horrek ez du gurasoen eraginabaliogabetzen; nerabeek lagunengandik jasotzendutena gurasoekin bizi izandakoarekin parekatzendute, haiek horrelakorik sekula onartzenez badute ere. Gurasoen eraginik ez badago,lagunengandik jasotzen duten eragina izugarriada. Eta gurasoen eragina hortxe dagoenean ere,itxuraz, nabarmenagoa da lagunen eragina,baina eragin horren galbahetik beti pasatu behardira gurasoekin izandako bizipenak. Neska-mutikoekezetz esango dute, baina, praktikan, haiekdena ari dira kontrastatzen, batzuek esatendutena besteek esan dutenarekin ari dira alderatzen.Bukatzeko, nola definituko zenuke nerabezaroa,gatazkaz beteriko aro bat dela esangozenuke?Ez zait gustatzen horrela definitzea.Jende guztiak honela definitzen ditu nerabeak:baldarrak direla, analfabetoak direla, mozkorrakdirela… Aro zoragarri bat da, baina liskarrakdaude, gatazkak. Nik uste dut, aldi horretan,nerabeek aurkikuntza berriak egin nahi dituztela,gauza berriak probatu, dastatu nahi dituztela,bizi nahi dutela… Eta horrek topo egiten du gukditugun behar batzuekin: neurria jartzeko dugunbeharrarekin, poliki-poliki seme-alabek gauzaknola ikasten dituzten ikusteko dugun beharrarekin,seme-alabak neurri baten barruan haztenikusteko dugun beharrarekin. Eta seme-alabek,horri guztiari dagokionez, neurria gainditzendute zakarki, batere konturik gabe. Hortik datozgatazkak eta kontraesanak. Dena dela, nik ustedut, batzuetan, askoz erakargarriagoa dela hori,bizitzako beste aldi batzuetan gertatzen denabaino; bizitzako beste aldi batzuetan, ez baitagogatazkarik, baina helduek eman behar baitutebultzada bestea hazi eta heldutasunera iritsdadin. Kasu honetan, helduak ez du bultzatzen,kasu honetan helduak egin behar duena da geldiaraztenaritu. Beste kasu bat baita. Baina,liburu interesgarrianerabeekin batera bizi ahal izateko, lehenik ikasibehar dugu ez ditugula nerabeak arazo bat baitliranbezala ikusi behar; nerabeak horrela ikustenbaditugu, bide txarretik goaz.Atzo bertan, definizio zoragarri bat aurkitunuen, nerabea zer den ederki azalduta nerabebaten ahotik; horren arabera, nerabea"esploratzaile erreprimitu bat da". “Gauzakesploratu, ikertu nahi ditugu, aurkikuntzak eginnahi ditugu, eta denbora guztia ari dira gu kontrolatzen,gelditu gabe”. Batetik, aurkikuntzakegiteko gatazka hori dago, eta, aldi berean, aurkikuntzarekindena gal ez dadin egiten den ahalegina.Baina guk ezin dizkiegu jakin-minaedo aurkikuntzak egiteko gogoa kendu, haiekbabestu eta kontrolatu nahi ditugulako. •Cerca, pero no tantoAlgunas estrategias posibles para estar al lado de losadolescentes serían:- Preocúpese más o menos diariamente de lo quehace su hij@ pero de todo, no solamente de algunascosas, no sólo de si ha faltado a clase o si ha hechosus deberes, debe saber qué ha pasado en su vida.¿Cómo lo va a hacer? Algunas veces preguntandodirectamente, otras veces simplemente estando unrato con ell@s, si es que se dejan.- En otros casos, acumulando interrogantes y cuandotenga un momento suave que seguro que en la semanaaparecerá algún momento suave, aprovechar paraintentar saber más.- En otros casos, tenemos que entender que unaestrategia es conseguir que haya otros adultos, algúnmonitor, algún tutor, algún educador, u otros adultosque sabes que se va a relacionar con ellos. De vez encuando tener contacto con estos otros adultos, paraenterarte de otros interlocutores, porque todo no va apasar por nuestras manos.- El tema de las rayaduras y los confictos. Vamos atener conflictos aunque ell@s lo rechazen pero noestar ahí a la griña continuamente.- Forzosamente no queda más remedio que mandar ylimitar pero con dosis adecuadas, con capacidad paradecir quizás esto no es tan importante; es una especiede pequeña lucha continua entre lo que ell@squieren ser y nosotr@s queremos que pueden ser.Debemos saber cómo influir para que sean personas.Tenemos que preguntarnos qué demonios queremosque sean cuando tengan 25 años porque en funciónde eso es lo que vamos a hacer ahora.Egiteko Prest! 6. zenbakia 20 03ko udabarria11

DenentzatPrebentzioaEsther Alvarez eta Mertxe BarrancoPsikosozial arloko psikologoak • AECC Minbiziaren aurka• BILBOTabakoagaz bueltakaSarritan entzun izan dogu tabakoarenosagai guztiak dirala kaltegarriak osasunerako,arlo guztietan arazoak etakalteak eragiten dabezala eta abar,baina, hala eta guzti be, erreten segitzendogu. Normalean, tabakoagaz eukitendiran lehenengo hartu-emonak nerabeen,hau da, adin txikikoen artean gertatzendira; hori kontuan hartuta, ondokogai hau jorratu gura geunke, honexekarduratzen gaitu-eta: zer egin geinkegurasook tabakoak eragiten dituankontsumo kaltegarriak baztertu ahalizateko?Tabakoaren kean 4.000 substantzia ingurudagoz, besteak beste, artsenikoa, zianuroa,berauna, azetonea, amoniakoa, etab.Horreetarik, ondokoak azpimarratu geinkez, besteakbaino kontzentrazino eta toxikotasun mailahandiagoa daukielako:Nikotinea: Nerbio-sisteman dauka eragina, etamenpekotasun fisikoa be eragiten dau. Presinoarteriala igotzen dau, eta bai bihotz-taupadak,glukosearen kontzentrazinoa, kolesterola etaabar be.Karbono monoxidoa: Gas toxikoa da, hemoglobinanoxigenoaren lekua hartzen dauena; horrekesan nahi dau pertsona erretzailearen odoleanoxigeno gitxiago dagoala.Alkitrana eta beste agente kartzinogeno batzuk:Eragin handia daukie tumoreak sortzekoprozesuetan.Eragile sumingarriak: Eragile kaltegarriak ezabatzeatrabetan dabe, eta arnasbideetan sartzendira.Substantzia horreek guztiek gure organismoandaukiezan eraginak dirala-eta, tabakoaren kontsumoapatologia larri askogaz lotuta dago; honanabarmenenak:Bihotz-hodietako gaixotasunak: Bularraldekoanginea, infartua, hipertentsinoa, etab.Arnasbideetako gaixotasunak: bronkitis kronikoa,enfisemea, etab.Minbizia: Minbizi guztietarik ehuneko hogeitahamarra tabakoaren kontsumoagaz lotuta dago.Zehatz esanda, birikietako minbiziaren ehunekolaurogeita hamarra erretzaileek osotzen dabe.Tabakoa kontsumitzeak daukan eragina ezdau erretzaileak bakarrik igarten; izan be, hainbategoeratan tabakoaren kea hartzen doguarnasean, guk ez dakigula, eta hori sano da kaltegarriaerreten ez dauenarentzat. Gure bakoerretzailea dala esaten jako, erretzailea izateke,tabakoaren keak kutsatuta daukan airea sarritanarnastu beharra eukiten dauen pertsoneari.Gure bako erretzaileek sarriago eukiten dabezarnasbideetako arazoak, bihotzekoak, otorrinolaringologikoaketab, eta birikietako minbizia eukitekoarriskua arrunta halako hogeita hamabostizaten dabe. Erreten daben gurasoen semealabekerreten ez dabenenek baino %30arnasbideetako infekzino gehiago jasatendabe, %20 asma-krisi gehiago eta %50 otitisgehiago.Umedun dagoan emakumeak erreten badau,sabelean daukan umea gure bako lehenengoerretzaile bihurtzen da, ze plazentearen bideztabakoaren keak daukan hainbat osagai heltzenjako. Erditu ostean be, amak umeari titia emotendeutsonean, jaiobarriak esnearen bidez hartzendauz substantzia kaltegarriok.Patologia horreek guztiak ezeze, tabakoarenkearen atzean itzelezko interes ekonomikoakbe badagoz ostenduta; hori dala-eta, tabakoerosleak eukiteko, enpresek marketing estrategiaasko eta asko erabilten dabez, eta horreetarikinportanteenak publizidade-kanpainak izatendira; izan be, kanpainok batez be gazteentzatpreparetan dabez, eta tabakoa bidaiakazlotzen dabe, abentureagaz, musika modernoagaz,utopiagaz edo alkartasunagaz.Informazinoa oinarri-oinarrizko bitartekoa damezu horreen eraginari aurre egiteko. XVI. gizalditikaurrera tabakoaren kontsumoa Europanzehar zabaltzen hasi zanean, "osasunerako ona"izatearen ospea euki eban; gaur egunean ondobe ondo dakigu tabakoak zelako ondoreak daukazanosasunean. Informazino hori eukitea hil alabizikoa da zentzunezko erabagiak hartzerakoan.Pertsona batzuek, baina, bildur handiz hartzendabe drogen ganeko informazinoa emotea, zeuste dabe informazinoa emon ezkero kontsumoakgora egingo dauela; halan be, gure aburuz,ezjakintasunak sortzen dauz benetako arriskuak.Ezin da askatasunez ezer aukeratu zertaz dihardugunez dakigula.Informazioa eukitea gorabehera, kasu askotanumeak aurre-nerabezaroan hasten dira erreten,12 urtetik 14 urtera bitartean, eta gehiagoizaten dira neskak mutilak baino, bai behin edobehin baino probau ez dabenei jagokenez, bainormalean erreten daben gazteei jagokenez.Erreten hasteko eragileei begiratu ezkero, esanbehar da faktoreak asko dirala, eta ganera, ezlei esan horreetariko ezein be danik kontsumoariekiteko beharrezko betekizun edo erabateko eragile.Kasu bakotxean faktore bat baino gehiagobatzen dira, eta horrek ibilbide berezia eragitendau, norberarena. Ondokoak dira erreten hasteaerrezten daben eragile batzuk, besteak beste:jakin-nahia; koadrilaren presinoa; plazerrasentidu gura izatea; familian ezelako kontrolikez egotea eta tabakoa eskura eukitea.Tabakoa kontsumitzen hasteko probabilidadeagitxitzen daben faktore ugarietarik, identifikaudiranetarik behinik behin, batzuk aldaketakulturalakaz eta legegintzazko aldaketakaz lotutadagoz (publizidadea kentzea, prezioak igotea,etab.); beste batzuk, barriz, pertsonearen berarenezaugarriakaz dagoz lotuta. Gure eskuetanegongo litzateke ezaugarri pertsonalhoneek sortzea edo sendotzea eragingo leukeanprestakuntzea emotea:Jakin-mina modu positiboan bideratzea; estimazino,errespetu eta erantzukizunaren arlokojarrerak jorratzen dituan hezkuntzea lantzea;autoestimazinoa suspertzea; gizarte-trebeziakgaratzea; aisialdiak modu atsegin etaoparoan pasetan irakastea; gurasoen aginpideazentzunezkoa izatea eta agintekeria albobatera iztea; nerabeak ibili ohi diran gizarteinguruneetandrogen presentzia (kasu honetantabakoarena) murriztutea, familiaren girotik,etxetik, hasita. •liburu interesgarria12Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko