6. Zenbakia - Lea-Artibai Amankomunazgoa

DenentzatPrebentzioaEsther Alvarez eta Mertxe BarrancoPsikosozial arloko psikologoak • AECC Minbiziaren aurka• BILBOTabakoagaz bueltakaSarritan entzun izan dogu tabakoarenosagai guztiak dirala kaltegarriak osasunerako,arlo guztietan arazoak etakalteak eragiten dabezala eta abar,baina, hala eta guzti be, erreten segitzendogu. Normalean, tabakoagaz eukitendiran lehenengo hartu-emonak nerabeen,hau da, adin txikikoen artean gertatzendira; hori kontuan hartuta, ondokogai hau jorratu gura geunke, honexekarduratzen gaitu-eta: zer egin geinkegurasook tabakoak eragiten dituankontsumo kaltegarriak baztertu ahalizateko?Tabakoaren kean 4.000 substantzia ingurudagoz, besteak beste, artsenikoa, zianuroa,berauna, azetonea, amoniakoa, etab.Horreetarik, ondokoak azpimarratu geinkez, besteakbaino kontzentrazino eta toxikotasun mailahandiagoa daukielako:Nikotinea: Nerbio-sisteman dauka eragina, etamenpekotasun fisikoa be eragiten dau. Presinoarteriala igotzen dau, eta bai bihotz-taupadak,glukosearen kontzentrazinoa, kolesterola etaabar be.Karbono monoxidoa: Gas toxikoa da, hemoglobinanoxigenoaren lekua hartzen dauena; horrekesan nahi dau pertsona erretzailearen odoleanoxigeno gitxiago dagoala.Alkitrana eta beste agente kartzinogeno batzuk:Eragin handia daukie tumoreak sortzekoprozesuetan.Eragile sumingarriak: Eragile kaltegarriak ezabatzeatrabetan dabe, eta arnasbideetan sartzendira.Substantzia horreek guztiek gure organismoandaukiezan eraginak dirala-eta, tabakoaren kontsumoapatologia larri askogaz lotuta dago; honanabarmenenak:Bihotz-hodietako gaixotasunak: Bularraldekoanginea, infartua, hipertentsinoa, etab.Arnasbideetako gaixotasunak: bronkitis kronikoa,enfisemea, etab.Minbizia: Minbizi guztietarik ehuneko hogeitahamarra tabakoaren kontsumoagaz lotuta dago.Zehatz esanda, birikietako minbiziaren ehunekolaurogeita hamarra erretzaileek osotzen dabe.Tabakoa kontsumitzeak daukan eragina ezdau erretzaileak bakarrik igarten; izan be, hainbategoeratan tabakoaren kea hartzen doguarnasean, guk ez dakigula, eta hori sano da kaltegarriaerreten ez dauenarentzat. Gure bakoerretzailea dala esaten jako, erretzailea izateke,tabakoaren keak kutsatuta daukan airea sarritanarnastu beharra eukiten dauen pertsoneari.Gure bako erretzaileek sarriago eukiten dabezarnasbideetako arazoak, bihotzekoak, otorrinolaringologikoaketab, eta birikietako minbizia eukitekoarriskua arrunta halako hogeita hamabostizaten dabe. Erreten daben gurasoen semealabekerreten ez dabenenek baino %30arnasbideetako infekzino gehiago jasatendabe, %20 asma-krisi gehiago eta %50 otitisgehiago.Umedun dagoan emakumeak erreten badau,sabelean daukan umea gure bako lehenengoerretzaile bihurtzen da, ze plazentearen bideztabakoaren keak daukan hainbat osagai heltzenjako. Erditu ostean be, amak umeari titia emotendeutsonean, jaiobarriak esnearen bidez hartzendauz substantzia kaltegarriok.Patologia horreek guztiak ezeze, tabakoarenkearen atzean itzelezko interes ekonomikoakbe badagoz ostenduta; hori dala-eta, tabakoerosleak eukiteko, enpresek marketing estrategiaasko eta asko erabilten dabez, eta horreetarikinportanteenak publizidade-kanpainak izatendira; izan be, kanpainok batez be gazteentzatpreparetan dabez, eta tabakoa bidaiakazlotzen dabe, abentureagaz, musika modernoagaz,utopiagaz edo alkartasunagaz.Informazinoa oinarri-oinarrizko bitartekoa damezu horreen eraginari aurre egiteko. XVI. gizalditikaurrera tabakoaren kontsumoa Europanzehar zabaltzen hasi zanean, "osasunerako ona"izatearen ospea euki eban; gaur egunean ondobe ondo dakigu tabakoak zelako ondoreak daukazanosasunean. Informazino hori eukitea hil alabizikoa da zentzunezko erabagiak hartzerakoan.Pertsona batzuek, baina, bildur handiz hartzendabe drogen ganeko informazinoa emotea, zeuste dabe informazinoa emon ezkero kontsumoakgora egingo dauela; halan be, gure aburuz,ezjakintasunak sortzen dauz benetako arriskuak.Ezin da askatasunez ezer aukeratu zertaz dihardugunez dakigula.Informazioa eukitea gorabehera, kasu askotanumeak aurre-nerabezaroan hasten dira erreten,12 urtetik 14 urtera bitartean, eta gehiagoizaten dira neskak mutilak baino, bai behin edobehin baino probau ez dabenei jagokenez, bainormalean erreten daben gazteei jagokenez.Erreten hasteko eragileei begiratu ezkero, esanbehar da faktoreak asko dirala, eta ganera, ezlei esan horreetariko ezein be danik kontsumoariekiteko beharrezko betekizun edo erabateko eragile.Kasu bakotxean faktore bat baino gehiagobatzen dira, eta horrek ibilbide berezia eragitendau, norberarena. Ondokoak dira erreten hasteaerrezten daben eragile batzuk, besteak beste:jakin-nahia; koadrilaren presinoa; plazerrasentidu gura izatea; familian ezelako kontrolikez egotea eta tabakoa eskura eukitea.Tabakoa kontsumitzen hasteko probabilidadeagitxitzen daben faktore ugarietarik, identifikaudiranetarik behinik behin, batzuk aldaketakulturalakaz eta legegintzazko aldaketakaz lotutadagoz (publizidadea kentzea, prezioak igotea,etab.); beste batzuk, barriz, pertsonearen berarenezaugarriakaz dagoz lotuta. Gure eskuetanegongo litzateke ezaugarri pertsonalhoneek sortzea edo sendotzea eragingo leukeanprestakuntzea emotea:Jakin-mina modu positiboan bideratzea; estimazino,errespetu eta erantzukizunaren arlokojarrerak jorratzen dituan hezkuntzea lantzea;autoestimazinoa suspertzea; gizarte-trebeziakgaratzea; aisialdiak modu atsegin etaoparoan pasetan irakastea; gurasoen aginpideazentzunezkoa izatea eta agintekeria albobatera iztea; nerabeak ibili ohi diran gizarteinguruneetandrogen presentzia (kasu honetantabakoarena) murriztutea, familiaren girotik,etxetik, hasita. •liburu interesgarria12Egiteko Prest! 6. zenbakia 2003ko