26.03.2016 Views

Pembelajaran DASAR-DASAR PENDIDIKAN MORAL [Compatibility Mode]

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Tahap-tahap Kesadaran Moral menurut Kohlberg<br />

(Habermas, 1976, dalam Magnis-Suseno, n.d.)<br />

1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />

Tingkat Komunikasi<br />

Tuntutan<br />

resiprositas<br />

Identitas<br />

Tingkat<br />

(Level)<br />

Tahap<br />

Cita-cita tentang<br />

hidup yang baik<br />

Bidang<br />

berlakunya<br />

Sansksi-<br />

Sansksi<br />

Reksonstruksi<br />

falsafi<br />

Tindakan2<br />

dan akibat2<br />

tindakan<br />

Senang &<br />

tak senang<br />

yang<br />

digeneralisir<br />

Resiprositas<br />

tidak<br />

lengkap<br />

Resiprositas<br />

lengkap<br />

Identitas<br />

alamiah<br />

(natural<br />

identity)<br />

Level preconventional<br />

1. Orientasi<br />

hukuman dan<br />

ketaatan<br />

2. Hedonisme<br />

instrumental<br />

Maksimalkan<br />

kenikmatan melalui<br />

ketaatan<br />

Maksimalkan<br />

kenikmatan melalui<br />

pertukaran hal2<br />

yang senilai<br />

Lingkungan<br />

alamiah dan<br />

sosial (duaduanya<br />

belum<br />

dibedakan)<br />

Hukuman<br />

(ganjaran<br />

fisik tak<br />

diberikan)<br />

Hedonisme<br />

Peranan2<br />

Sistem2<br />

normatif<br />

Kebutuhan2<br />

yang<br />

diartikan<br />

menurut<br />

nilai2<br />

(kewajiban<br />

kongkrit)<br />

Resiprositas<br />

tidak<br />

lengkap<br />

Identitas<br />

peranan<br />

(role<br />

identity)<br />

Level<br />

Conventional<br />

3. Good boy<br />

orientation<br />

4. Law and<br />

order<br />

orientation<br />

Sikap2 moral<br />

kongkrit demi<br />

hubungan sosial<br />

yang memuaskan<br />

Sikap2 moral<br />

kongkrit sesuai<br />

dengan norma2 yg<br />

diterima umum<br />

dalam masyarakat<br />

ybs.<br />

Kelompok<br />

keluarga/tetang<br />

ga/ kenalan<br />

Warga<br />

sebangsa<br />

Rasa malu<br />

(cinta kasih<br />

dan<br />

penghargaan<br />

tidak<br />

diberikan<br />

Etika<br />

peraturan<br />

Prinsip2<br />

Kegunaan<br />

universal<br />

Kewajiban<br />

universal<br />

Resiprositas<br />

lengkap<br />

Identitas<br />

keakuan<br />

(ego<br />

identity)<br />

Level postconventional<br />

5. Legalisme<br />

kontrak sosial<br />

6. Orientasi<br />

pada prinsip2<br />

moral<br />

Kebebasan para<br />

warga negara dan<br />

kesejahteraan umum<br />

Kebebasan moral<br />

Setiap orang<br />

sebagai subjek<br />

hukum<br />

Setiap manusia<br />

sebagai<br />

individu<br />

Rasa<br />

bersalah<br />

(suara hati)<br />

Hukum<br />

kodrat<br />

rasional<br />

Imperatif<br />

kategoris<br />

Etika nilai<br />

PKN 206 / Samsuri / UNY 23

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!