23.12.2012 Views

bgeraTa simboloebi Tanamedrove frangul enaSi d i s e r t a c i a

bgeraTa simboloebi Tanamedrove frangul enaSi d i s e r t a c i a

bgeraTa simboloebi Tanamedrove frangul enaSi d i s e r t a c i a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

avtoris stili daculia<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti<br />

romanuli filologia<br />

miranda lomiZe<br />

<strong>bgeraTa</strong> <strong>simboloebi</strong> <strong>Tanamedrove</strong> <strong>frangul</strong> <strong>enaSi</strong><br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis<br />

filologiis doqtoris (Ph. D) akademiuri xarisxis mosapoveblad<br />

warmodgenili<br />

d i s e r t a c i a<br />

samecniero xelmZRvaneli: ciuri axvlediani<br />

Tbilisi<br />

2009<br />

filologiis mecnierebaTa<br />

doqtori, profesori


2<br />

winasityvaoba-------------------------------------------------------------------------------------------------4-8<br />

§1 kavSiri bgerasa da mniSvnelobas,<br />

Tavi I<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis raoba<br />

aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris ---------------------------------------------------------9-28<br />

§2 fonetikuri simbolizmis Teoriebi ------------------------------------------------------28-31<br />

§3 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis aRmocenebis sami Teoria --------------------------------31-37<br />

Tavi II <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi, rogorc<br />

fsiqolingvisturi movlena<br />

§1 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis buneba -----------------------------------------------------------------38-40<br />

§2 <strong>bgeraTa</strong> interferencia, rogorc<br />

bgeraTsimboluri sityvebis faqtoris ZiriTadi axsna ---------------------------39-41<br />

§3 sityvebis bgeraTsimboluri<br />

komponentebis aRqmis fsiqofiziologiuri safuZvlebi -------------------------40-43<br />

§4 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi da motivacia -------------------------------------------------------43-45<br />

§5 xmabaZviTi sityvebi ---------------------------------------------------------------------------------45-50<br />

§6 suprafonema, rogorc bgeraTsimboluri<br />

erTeuli ------------------------------------------------------------------------------------------------------50-76<br />

§7 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis funqcionireba ---------------------------------------------------77-79


3<br />

Tavi III bgeraTsimboluri erTeulebis mecnieruli kvleva<br />

§1 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis Seswavlis<br />

eqsperimentuli meTodebi ---------------------------------------------------------------------------81-84<br />

§2 saxeldebis problema eqsperimentul fsiqologiaSi -------------------------84-96<br />

§3 bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebis kvleva ori enis<br />

leqsikur masalaze dayrdnobiT -------------------------------------------------------------97-111<br />

Tavi IV bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebis gamovlineba da<br />

aRqma<br />

§1 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis roli saqonlis<br />

dasaxelebis SerCevis processa da marketingSi ----------------------------------112-124<br />

§2 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi poeziaSi ----------------------------------------------------------124-135<br />

§3 TargmanebSi gamovlenili <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmi ----------------------------------------------------------------------------------------------135-150<br />

daskvnebi -------------------------------------------------------------------------------------------------147-152<br />

gamoyenebuli literatura --------------------------------------------------------------------152-162


4<br />

winasityvaoba<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis eqsperimentuli kvleva meoce saukunis<br />

ociani wlebidan daiwyo da <strong>Tanamedrove</strong> enaTmecnierebasa da<br />

fsiqologiaSi intensiurad mimdinareobs. kvlevis praqtikam naTeli<br />

gaxada problemis eqsperimentuli kvlevis perspeqtiuloba.<br />

<strong>Tanamedrove</strong> mecnierebaSi am problemis mimarT araerTgvarovani<br />

damokidebuleba arsebobs. aris uamravi urTierTgamomricxavi<br />

Sexeduleba. atarebs Tu ara <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi universalur<br />

xasiaTs? dasturdeba Tu ara korelacia sxvadasxva enebSi? es is<br />

kiTxvebia, romlebzec pasuxi araerTgvarovania, Tumca lingvistebic<br />

da fsiqologebic erT sakiTxSi Tanxmdebian: bgerebi xasiaTdebian e.<br />

w. simbolizmiT. faqtia, rom nebismier <strong>enaSi</strong>, miuxedavad imisa,<br />

<strong>Tanamedrove</strong>a Tu Zveli, kulturis ganviTarebis maRal donezea am<br />

enaze molaparake eri Tu dabalze, arsebobs iseTi sityvebi,<br />

romlebSiac kargad Cans sityvis bgeriT mxaresa da mniSvnelobas<br />

Soris arsebuli saerTo momentebi, maT Soris arsebuli<br />

urTierTSesatyvisoba.<br />

am mimarTulebiT Catarebuli kvlevebi saSualebas gvaZlevs<br />

gaviTvaliswinoT miRebuli Sedegebi da ar gavimeoroT Secdomebi.<br />

miuxedavad <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis mravaljeradi kvlevisa, ar<br />

gamovlenila sityvebSi bgeraTsimboluri komponentis matarebeli<br />

erTeuli, ar Seswavlila adamianis cnobierebaSi bgeraTsimboluri<br />

asociaciebis gamomwvevi mizezebi.<br />

Temis aqtualoba gamomdinareobs <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis<br />

Seswavlis <strong>Tanamedrove</strong> amocanebidan. <strong>Tanamedrove</strong> mecnierebaSi am<br />

problemis mimarT araerTgvarovani damokidebuleba arsebobs, aris<br />

uamravi urTierTgamomricxavi Sexeduleba. Cven, Teoriul da<br />

praqtikul masalaze dayrdnobiT, vcadeT gamogvevlina<br />

bgeraTsimboluri komponentis matarebeli erTeuli, agvexsna<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis materialuri buneba da funqcionireba.


5<br />

naSromis miznebi da amocanebi: kvlevis ZiriTadi mizani<br />

gansazRvravs naSromSi kvlevis mimarTulebasa da konkretul<br />

amocanebs. Cveni kvlevis mizania <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis problemasTan<br />

dakavSirebuli TeoriaSi arsebuli postulatebis praqtikuli<br />

analizi.<br />

naSromSi dasmulia Semdegi amocanebi:<br />

Teoriuli (mocemul sakiTxTan dakavSirebiT ukve arsebuli<br />

masalis Tavmoyra _ ganzogadeba):<br />

1. aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT cnobil lingvistTa<br />

mosazrebebis analizi.<br />

2. sakuTari Teoriis Camoyalibeba <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis<br />

materialuri bunebis Sesaxeb.<br />

3. sityvis bgeraTsimboluri komponentis matarebeli erTeulis<br />

Teoriulad gamoyofa.<br />

praqtikuli:<br />

1. lingvistikaSi ukve arsebuli meTodebis safuZvelze kvlevis<br />

sakuTari meTodis SemuSaveba.<br />

2. am meTodis safuZvelze eqsperimentis Catareba.<br />

3. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis praqtikuli kvleva.<br />

mecnieruli siaxle: bgeraTsimboluri sityvebi pirvelad iqna<br />

ganxiluli axali hipoTezis meSveobiT. iyo sxvadasxva enis<br />

matarebelTa Soris fsiqo-emociuri asociaciebis universalurobis<br />

damtkicebis mcdeloba. SevecadeT dagvemtkicebina sxvadasxva enis<br />

matarebelTa Soris fsiqo-emociuri asociaciebis universaluroba.<br />

mocemuli eqsperimentis kidev erTi siaxle mdgomareobs imaSi,<br />

rom faqtobriv masalaze dayrdnobiT, gamoiyo bgeraTsimboluri<br />

komponentis matarebeli axali erTeuli _ suprafonema.<br />

gamokvleul iqna bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebi<br />

poeziasa da TargmanebSi.


6<br />

axali meTodis efeqturoba aseve unda avRniSnoT im<br />

TvalsazrisiT, rom aucilebelia SeviswavloT ara calkeuli<br />

bgerebi, aramed <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi. eqsperimentebic, Sesabamisad,<br />

unda Catardes ara fonemis, aramed suprafonemis doneze, romelic<br />

bgeraTsimboluri mniSvnelobis matarebelia.<br />

naSromis Teoriuli mniSvneloba mdgomareobs mocemuli<br />

hipoTezis safuZvelze bgeraTsimboluri sityvebis Seswavlis<br />

perspeqtivaSi. rogorc avRniSneT <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi am kuTxiT<br />

arasodes yofila Seswavlili.<br />

praqtikuli mniSvneloba ganisazRvreba <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis<br />

eqsperimentuli kvlevis gamoyenebiTi mniSvnelobiT: ramdenadac am<br />

tipis analizi da kvlevis Sedegebi SeiZleba gamoyenebul iqnas<br />

rogorc fsiqolingvistikis, ise fonostilistikis sferoSi, aseve<br />

mxatvruli teqstis Targmanebis Sesrulebisas.<br />

naSromis masalad gamoviyeneT <strong>frangul</strong>i da italiuri enebidan<br />

amoRebuli sityvebi, romlebic Seicavda bgeraTsimbolur<br />

komponentebs, analizisaTvis aseve gamoyenebul iqna mxatvruli<br />

literaturidan aRebuli nawyvetebi da maTi Targmanebi.<br />

kvlevis meTodebi bgeraTsimboluri masalis<br />

SedarebiT_SepirispirebiTi da komponenturi analizi (raTa<br />

gamovlindes bgeraTgamomxatvelobis arsebuli maxasiaTeblebi),<br />

statistikuri analizi da eqsperimenti, romlis mizanic iyo<br />

bgeraTsimboluri asociaciebis arsebobis damtkiceba.<br />

naSromis struqtura: sadisertacio naSromSi warmodgenilia<br />

Sesavali, oTxi Tavi, daskvnebi, gamoyenebuli literaturis nusxa.


7<br />

pirveli Tavi _ <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis raoba Sedgeba sami<br />

qveTavisagan. masSi warmodgenilia gansaxilveli sakiTxis, misi<br />

aqtualobis da kvlevaSi gamoyenebuli meTodologiis Teoriuli<br />

kvleva da dasabuTeba. kerZod, ra kavSirebi arsebobs sityviT<br />

bgeriT mxaresa da mniSvnelobas Soris, ganxilulia <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis Teoriebi da fonetikuri simbolizmis ZiriTadi<br />

principebi.<br />

meore Tavi _ <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi, rogorc fsiqolingvisturi<br />

movlena _ Sedgeba 4 qveTavisagan. masSi ganxilulia <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmi ara mxolod rogorc lingvisturi, aramed rogorc<br />

fsiqolingvisturi movlena, axsnilia <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis buneba<br />

fizikis kanonebis mixedviT da aris mcdeloba aixnas<br />

bgeraTsimboluri sityvebis faqtori. aqvea mocemuli<br />

bgeraTsimboluri komponentebis aRqmis fsiqofiziologiuri<br />

safuZvlebi, piqtoraluri sityvebi (anu “bgerweriTi sityvebi”),<br />

miRebuli daskvnebis safuZvelze SemuSavebulia axali cneba<br />

“suprafonema”.<br />

mesame Tavi _ <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis eqsperimentuli kvleva _<br />

eZRvneba bgeris fizikuri bunebis da adamianze misi zemoqmedebis<br />

aRweras. am TavSi warmodgenilia hipoTeza sityvis<br />

bgeraTsimboluri komponentis matarebeli erTeulis Sesaxeb da<br />

Seqmnilia <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis funqcionirebis modeli. aqvea<br />

kvleva ori enis praqtikul fono-semantikur masalaze dayrdnobiT,<br />

romelic miznad isaxavs _ suprafonemis, rogorc sityvis<br />

bgeraTsimboluri komponentis matarebeli erTeulis gamoyofis<br />

kanonzomierebis damtkicebas.


8<br />

meoTxe Tavi _ bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebis<br />

gamovlineba da aRqma _ Sedgeba oTxi qveTavisagan. masSi ganxilulia<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis funqcionireba, kerZod, <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis<br />

roli safirmo niSnebis SerCevis processa da marketingSi, <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmi mxatvrul literaturasa da TargmanebSi.<br />

daskvniT nawilSi warmodgenilia kvlevis Sedegebi.


9<br />

Tavi I<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis raoba<br />

§1 kavSiri bgerasa da mniSvnelobas, aRsaniSnsa da aRmniSvnels<br />

Soris<br />

antikuri periodidan moyolebuli dRemde, kavSiri sityvis<br />

bgeriT mxaresa da mniSvnelobas Soris, cxare diskusiisa da<br />

polemikis sagans warmoadgens. problemisadmi interesi<br />

gansakuTrebiT gaZlierda meoce saukuneSi da misi Seswavla<br />

<strong>Tanamedrove</strong> enaTmecnierebaSi, fsiqologiasa da filosofiaSi<br />

intensiurad mimdinareobs. zemoxsenebuli problemisadmi interesi<br />

ganpirobebulia misi kavSiriT iseT pirvelxarisxovan<br />

problemebTan, rogoricaa azrovnebisa da metyvelebis<br />

urTierTkavSiri, metyvelebis warmoSoba, metyvelebis<br />

fsiqologiuri meqanizmi, enis da enobrivi niSnis bunebis raoba.<br />

saxeldebis problemis kvleva mTel rig problemebTan aris<br />

dakavSirebuli. saqme imaSia, rom yoveli Taoba enas mza saxiT<br />

iRebs, amitom imis gasarkvevad, Tu rogoria sityvis bgeriT mxaresa<br />

da mniSvnelobas Soris arsebuli kavSiris buneba, iZulebulni<br />

vxdebiT ukve mza sityvis – saxeldebis Sedegis mixedviT<br />

vimsjeloT. problemas warmoadgens isic, rom yoveli <strong>Tanamedrove</strong><br />

ena warmoadgens xangrZlivi ganviTarebis produqts da saxeze<br />

gvaqvs bgerasa da mniSvnelobas Soris ara pirveladi, aramed<br />

xangrZlivi istoriuli ganviTarebis Sedegad saxecvlili kavSiri.<br />

aRniSnuli siZnele Cvens winaSe marTlac dgas, Tumca<br />

mecnierebaTa ganviTarebis <strong>Tanamedrove</strong> done SesaZleblobas<br />

gvaZlevs sakiTxis gadawyvetisas vixelmZRvaneloT ara zogadi<br />

principuli mosazrebebiT, aramed daveyrdnoT empiriuli<br />

mecnierebebis mravalmniSvnelovan monacemebs.


10<br />

marTalia, <strong>Tanamedrove</strong> enebi xangrZlivi istoriuli<br />

ganviTarebis poduqtia, magram rogorc gviCvenebs enis<br />

enaTmecnieruli da fsiqologiuri kvlevis praqtika, sxvadasxva<br />

enebis urTierTSedareba da sxva, empiriuli mecnierebebis<br />

gankargulebaSi aris mravali iseTi monapovari, romelsac<br />

aRniSnuli problemis gadawyvetaSi pirvelxarisxovani mniSvneloba<br />

aqvs.<br />

kavSiri sityvis bgeriT mxaresa da mniSvnelobas Soris, anda<br />

sosiuris (sosiuri 1933, 35) terminebi rom gamoviyenoT, „aRsaniSnsa”<br />

da „aRmniSvnels” Soris, TviT adamianSia. maT Soris kavSirs _<br />

saxeldebas adamiani axorcielebs. amitom gaumarTlebelia<br />

problemis gadawyvetis mcdeloba imis gauTvaliswineblad, Tu<br />

rogori saxiT aris es kavSiri warmodgenili TviT adamianSi,<br />

rogor axdens adamiani saxelisa da mniSvnelobis dakavSirebas _<br />

saxeldebas. problemis gadawyvetisas fsiqologiis uaryofa, Cveni<br />

azriT, gaumarTlebelia. kvlevebi <strong>Tanamedrove</strong> fsiqologiaSic<br />

intensiurad mimdinareobs da eqsperimentebis Sedegad miRebuli<br />

daskvnebic sakmaod STambeWdavia, rac saSualebas gvaZlevs<br />

problema ganvixiloT kompleqsurad.<br />

Zvel saberZneTSi gacxovelebuli diskusia warmoebda imis<br />

Sesaxeb, Tu ra gansazRvravs ama Tu im sagnis saxels, mocemul<br />

sagans ratom ewoda es saxeli da ara sxva. am sakiTxTan<br />

dakavSirebiT Tavisi misazrebebi gamoTqves heraklitem, demokritem,<br />

epikureelebma, stoikosebma, skeptikosebma da sxvebma, xolo<br />

platonis dialog “kratilSi” (platoni 1931; 75) es problema<br />

sakmaod detalurad aris ganxiluli. berZnebis mier gamoTqmul<br />

mosazrebebs dResac ar daukargavT aqtualoba. dResac, sakiTxis<br />

gadawyvetaSi SeiniSneba ori ZiriTadi mimarTuleba, romlebic<br />

antikur periodSi ase Camoyalibda:<br />

1. saxelsa da mniSvnelobas Soris kavSiri arsebiTia; sagani<br />

gansazRvravs, Tu ra saxeli daerqmeva mas, xolo raSi


11<br />

mdgomareobs es kavSiri, es sxvadasxva Teoriis mier<br />

sxvadasxvanairad aris gagebuli.<br />

2. saxelsa da mniSvnelobas Soris kavSiri nebismieri,<br />

pirobiTia. sagans saxeli ewoda SeTanxmeba - dakanonebis<br />

gziT.<br />

platonis dialog “kratilSi” (platoni 1931; 45) sakmaod<br />

detalurad aris warmodgenili saxeldebis sakiTxis gadawyvetis<br />

zemoT aRniSnuli orivenairi varianti. pirvel maTgans icavs<br />

kratili, meores – hermogene. sokrate arbitris rolSi gvevlineba<br />

da gamoTqvams mosazrebebs rogorc erTi, aseve meore Tvalsazrisis<br />

Sesaxeb. marTalia sabolood arc erT maTgans ar uWers mxars,<br />

sakiTxs Riad tovebs, magram am SemTxvevaSi amas ara aqvs<br />

principuli mniSvneloba. “kratilSi” erTmaneTisagan gamijnulia<br />

sakuTar saxelTa, warmoebul sityvaTa Seqmna da Tavdapirveli<br />

saxeldeba. gmirTa da kacTa saxelebma SeiZleba SecdomaSi<br />

Segviyvanos, radganac adamianebs saxelebs xSirad winaparTa<br />

saxelebis Sesabamisad arqmeven; bevri saxeli gamoxatavs<br />

saxelmdeblis survils da a. S. saxeldebis es ori saxeoba<br />

erTmaneTisagan principulad gansxvavdeba, Tumca rogorc<br />

bolodroindeli gamokvlevebi gviCvenebs, mTeli rigi saerTo<br />

specifiurobiTac xasiaTdeba.<br />

sagans, platonis azriT, garegan TvisebebTan erTad sakuTari<br />

arsic gaaCnia. swored am arsis mibaZva xorcieldeba asoebisa da<br />

marcvlebis saSualebiT, mxolod arsis mibaZvis Sedegad miiReba<br />

saxeli. ase magaliTad: moZraobis gadmocema daekisra “r”_ s imitom,<br />

rom, misi warmoTqmisas ena gamudmebiT TrTis da trialebs: “i”<br />

_gamoxatavs svlasa da swrafvas; ”ph”, ”ps”, “s”, “dz” fSvinierTa<br />

saSualebiT saxelmdebeli baZavs da asaxelebs imas, rac Tavisi<br />

bunebiT didad waagavs am bgerebs (stiqiebs): civs, mduRares, ryevas<br />

da Zvras. “d” da “t” warmoTqmisas awvebian enas da kumSaven mas,<br />

amitomac, maT daekisraT borkilisa da dgomis gadmocema. “a” _


12<br />

“dids” miewera, “e” _ “grZels”, cnebis _ “mrgvali” gadmosacemad<br />

“o” _ s mimarTaven. ase da amrigad, asoebiTa da marcvlebiT Seiqmna<br />

danarCen saganTa saxelebic, Semdeg ki gadavidnen warmoebul<br />

sityvebze, romelTac safuZvlad daedo pirvelqmnili sityvebi.<br />

rogorc vxedavT, “kratilSi” gamoTqmuli mosazreba Sorsaa<br />

xmabaZvis im Teoriisagan, romlis mixedviTac, pirveli sityvebi am<br />

sityvebiT aRniSnuli sagnebis mier gamocemuli bgerebis wabaZvas<br />

warmoadgens.<br />

stoikosTa Sexedulebis mixedviT, Tu sagnebi CvenSi iwvevs<br />

sxvadasxva asociaciebs, magaliTad, “rbili”, “magari”, amgvar<br />

saxelebSi gamoyenebulia bgerebi, romlebic akustikurad<br />

Seesabameba mniSvnelobas. magaliTad, roca Cven warmovTqvamT<br />

sityvas “lene” (sirbile), is aseve rbilad JRers; vin ver amCnevs<br />

sisastikes TviT sityva “asper” _ Si? sirbile SeigrZnoba yuriT,<br />

roca warmovTqvamT “voluptas” (tkboba), simtkicis SegrZneba<br />

gveufleba, rodesac warmovTqvamT “crux” (jvari); Tafli (mel)<br />

tkbili gemosia da misi saxelic sasiamovnod JRers, xolo sityva<br />

“mware” (acer) usiamovno gemos Seesatyviseba da a. S.<br />

platonisa da stoikosebis mier gamoTqmuli mosazrebebi ufro<br />

axloa fonetikuri simbolizmis gavrcelebul TeoriasTan, vidre im<br />

gulubryvilo TeoriasTan, romelic <strong>Tanamedrove</strong> literaturaSi<br />

“xmabaZvis Teoriis” saxeliT aris cnobili.<br />

aranakleb gavrcelebulia Sorisdebulebis, anu wamoZaxilebis<br />

Teoria, romelsac jer kidev epikureelebi icavdnen. am Teoriis<br />

mixedviT, pirvelyofili adamianebi, iRebdnen ra garkveul<br />

STabeWdilebebs garemosTan urTierTobis procesSi, uneburad<br />

gamoscemdnen bgerebs da es uneburi wamoZaxilebi Semdgom<br />

Sesatyvisi sagnebis saxelebad gadaiqcnen.<br />

Sorisdebulebis Teoria gaziarebul iqna mravali gamoCenili<br />

moazrovnis mier, romelTa Soris arian didi romaeli poeti da<br />

filosofosi lukreciusi da neokantianeli filosofosi l.nuare


13<br />

(nuare 1925; 64). nuares enis warmoSobis e.w. SromiTi Teoriis<br />

mixedviT ena aRmocenda refleqsuri wamoZaxilebis safuZvelze,<br />

wamoZaxilebis, romlebic Tan axlda Sromis aqts daZabulobisas<br />

amosunTqvis dros. Sromis procesis es Tanmxlebi refleqsuri<br />

wamoZaxilebi TandaTanobiT gadaiqcnen SromiTi procesebis<br />

simboloebad, pirveli sityvebis _ zmnebis fuZeebad. l. nuares<br />

azriT metyvelebis warmoSobis Sesaxeb Tu gamovalT Sromis<br />

procesSi monawile adamianebis urTierTSeZaxilebidan, es<br />

SesaZleblobas mogvcems, avxsnaT, jer erTi, pirveli sityvebis<br />

fuZeebis zmnuri xasiaTi.<br />

xmabaZvis da Sorisdebulis Teoriebs dResdReobiT nakleb<br />

angariSs uweven. h. pauli (pauli 1960; 28) da sxva avtorebi<br />

miuTiTeben, rom yvela Sorisdebuli ar aris namdvili, bunebrivi<br />

bgera, yvela maTgani Tavisi arsiT ar gamomdinareobs afeqtis<br />

mdgomareobidan ise, rogorc sicili da tirili. SorisdebulTa<br />

mniSvnelovani nawili gviani warmoSobisaa da maTi xasiaTi<br />

momdinareobs ara emociebTan uSualo kavSirebidan, aramed<br />

semantikuri Suamavali rgolis meSveobiT.<br />

s. rubinSteinis azriT, bgeriTi wabaZvis da Sorisdebulebis<br />

Teoriebis ZiriTadi nakli is aris, rom isini ar iTvaliswineben<br />

bgeriTi metyveelbis agebulebis principebs. bgeriTi metyveleba<br />

principSi bgeriTi gamoxatvisagan gansxvavebul safuZvlebzea<br />

agebuli. metyvelebisaTvis arsebiTia aRniSvna da ara sagnis<br />

gamoxatva, igive iTqmis emociuri wamoZaxilebis (Sorisdebulebis)<br />

Teoriis Sesaxebac. Sorisdebulebi ar qmnian metyvelebis<br />

safuZvlebs “da rac mTavaria, ramdenadac isini ubralod mxolod<br />

gamomxatvelobiTi bgeriTi moZraobebia, maTi warmoSobis axsna<br />

siZneles ar Seadgens, magram es ar iqneba metyvelebis axsna.<br />

auxsneli darCeba, Tu rogor aRmocenda sityva, romelic ara<br />

mxolod gamomxatvelia, aramed raRacasac aRniSnavs.” (rubinSteini<br />

1946; 418)


14<br />

miuTiTeben, rom bgeriTi wabaZvisa da Sorisdebulebis Teoriebi<br />

tipobriv individualistur Teoriebs warmoadgens da “miuxedavad<br />

gansxvavebisa, am or Teorias saerTo principi udevs safuZvlad:<br />

rogorc erTis, ise meoris mixedviT pirvel sityvebs calkeuli<br />

pirebi qmnian. sruliadac ar aris saWiro adamianTa jgufi<br />

imisaTvis, rom gaigon “gu-gu” da daukavSiro igi garkveul<br />

frinvels, an imisaTvis, rom daiyviro SiSisagan, an autaneli<br />

tkivilisagan” (Ciqobava 1952; 126).<br />

bgeriTi wabaZvis da Sorisdebulis Teoriebis ZiriTadi nakli<br />

is aris, rom isini ar aTvaliswineben bgeriTi metyvelebis<br />

agebulebis principebs.<br />

Sorisdebulebi ar qmnian metyvelebis safuZvlebs da rac<br />

mTavaria, ramdenadac isini ubralod gamomxatvelobiTi bgeriTi<br />

moZraobebia, maTi warmoSobis axsna siZneles ar warmoadgens,<br />

magram es ar aris metyvelebis axsna.<br />

delakruas azriT, xmabaZvis Teoria ganvlili etapia<br />

mecnierebaSi. dRes ukve aRar SeiZleba laparaki naturalur<br />

simbolikaze. cda, rom bunebis Tvisebebis daxmarebiT aixsnas<br />

bgerebi da mniSvneloba, mizans ver aRwevs. SesaZloa davuSvaT, rom<br />

bgeras SeuZlia gvemsaxuros aRmniSvnelad da saxelwodebad,<br />

rodesac magaliTad cxovelis yvirilis imitacias axdens, magram<br />

sxvadasxva <strong>enaSi</strong> erTi da igive cneba gamoixateba sxvadasxva bgeriT,<br />

garda amisa, damtkicebulia, rom, xmabaZviT sityvebs aqvT Zlier<br />

subieqturi xasiaTi; isini icvlebian lingvisturi jgufebis<br />

mixedviT da eqspresiul Rirebulebas mxolod mniSvnelobis<br />

wyalobiT iZenen.<br />

rogorc ukve avRniSneT, xSirad xmabaZvisa da Sorisdebulebis<br />

Teoriebis kategorias akuTvneben iseT Teoriebs, romelTa mimarTac<br />

aRniSnuli kritikuli SeniSvnebis sakmao nawili daumsaxurebelia,<br />

magram am sakiTxis ganxilva amJamad Cvens amocanebs scildeba. miT<br />

umetes, rom es Teoriebi dReisaTvis mecnierebaSi ukve ganvlil<br />

etapad aris miCneuli da Tuki raime aris maTSi Rirebuli, maT


15<br />

TavianTi asaxva ukve hpoves ufro gviandel TeoriebSi, romlebic<br />

eqsperimentuli Ziebis masalebze dayrdnobiT iqna wamoyenebuli da<br />

romelTa Sesaxebac Cven Sedmgom gveqneba msjeloba.<br />

zogierTi avtori iTvaliswinebs ra, rom <strong>Tanamedrove</strong> enebis<br />

sityvaTa did umravlesobaSi ar igrZnoba maTi xmabaZviTi an<br />

Sorisdebuliseuli warmoSoba, sakiTxis kompromisul<br />

gadawyvetilebas gvTavazobs. ase magaliTad, cnobili germaneli<br />

filosofosis g. leibnicis (leibnici 1936; 245) mixedviT, arseboben<br />

gviani warmoSobis _ “nawarmoebi enebi” da arsebobs pirveladi _<br />

“fuZiseuli” ena, romlisganac warmoiSva yvela “nawarmoebi ena”.<br />

pirveladi, “fuZiseuli” enebis aRmocenebis sakiTxi ukavSirdeba<br />

metyvelebis warmoSobas, xolo “nawarmoebi enebis” istoria<br />

calkeuli enebis aRmocenebis istoriaa. xmabaZvas adgili hqonda<br />

fuZiseul <strong>enaSi</strong>. nawarmoebi enebic aviTarebdnen xmabaZvis princips<br />

imisda mixeviT, Tu romel <strong>enaSi</strong> ukeT viTardeboda fuZiseuli enis<br />

principebi. im masStabebiT, ra masStabebiTac nawarmoebi enebi<br />

scildeboda fuZiseul enas, maT axasiaTebda sul ufro da ufro<br />

naklebi xmabaZviToba da xdeboda metad simboluri” (leibnici 1936;<br />

245).<br />

sakiTxis analogiuri gadawyveta gvxvdeba metyvelebis<br />

warmoSobis TeoriaSi delakruasTanac.<br />

delakruas mixedviT, metyvelebis warmoSobis aucilebel<br />

pirobas warmoadgens emociis gamoxatva, socialuri garemo da<br />

inteleqti. metyveleba saTaves emociebidan iRebs, yovel<br />

SemTxvevaSi, am masalis did nawils _ bgerebs, romlebisganac<br />

sityvebi Sedgeba, da Jestebs, romlebic metyvelebis aqts erTvis<br />

Tan. metyveleba Tavis sawyis etapze emociuria; emocia aris<br />

bunebrivi metyveleba (delakrua 1924; 78). emociis arsi imaSi<br />

mdgomareobs, rom igi difuzur iradiacias warmoadgens, romelic<br />

gamRizianebelze uSualod iZleva Sesatyvis pasuxs. sxva sityvebiT<br />

rom vTqvaT, emociis gamomsaxvelobiTi mxare ara marto uSualo<br />

pasuxia gamRizianebelze.


16<br />

emocia difuzur iradiacias warmoadgens, romelic mTel<br />

organizmze vrceldeba da mis sxvadasxva nawilSi sxvadasxva<br />

gavlenas axdens. emocia bunebrivi metyvelebaa, magram namdvili<br />

metyveleba im momentidan iwyeba, rodesac subieqts SeuZlia<br />

mTliani reproduqciisagan gaTavisufldes da erTi elementisagan<br />

mTlianobis niSani Seqmnas. amisaTvis ki aucilebelia<br />

sazogadoebrivi garemo. Cveni metyveleba gavlenas axdens sxvebis<br />

cnobierebaze, is interpretirebuli da gagebulia. mxolod am<br />

SemTxvevaSi Sedgeba sametyvelo aqti. metyveleba, iseve rogorc<br />

mimika, gvibrundeba sxvaze Tavisi arekvlis meoxebiT. amitomac,<br />

delakrua xazgasmiT miuTiTebs, rom sazogadoebrivi cxovreba<br />

metyvelebis aucilebeli garemoa, metyveleba mxolod koleqtivSi,<br />

socialuri pirobebis gamo SeiZleba gamovlindes. komunikaciis<br />

moTxovnileba, socialuri kontaqti, sxvaze zemoqmedebis saWiroeba<br />

metyvelebis aucilebeli pirobaa. metyveleba arsebobs mxolod im<br />

SemTxvevaSi, Tu ori individi mocemul aqts SeTanxmebiT garkveul<br />

mniSvnelobas miawers da am aqts isini urTierTobis mizniT<br />

gamoiyeneben. metyveleba iwyeba maSin, rodesac niSani bunebriv<br />

gamosaxvas cvlis, xolo intencia _ meqanikur gantvirTvas.<br />

sazogadoebrivi cxovreba niSnad gardaqmnis imas, rac mxolod<br />

bunebrivi moZraoba da Zaxili iyo. swored amis Sedegad gadaiqceva<br />

grZnobebis gamoxatva metyvelebad.<br />

metyvelebis warmoSobisaTvis aucilebelia azrovneba. imisaTvis,<br />

rom niSani arsebobdes, aucilebelia niSanTa sistema, romelic<br />

cnebebsa da maT Soris mimarTebebzea dafuZnebuli. sagnebs Soris<br />

mimarTebebis monaxva azrovnebaa. amitom metyvelebas ar SeuZlia<br />

Tavi daaRwios azrovnebas, azrovneba ki aucileblad miaRwevs<br />

metyvelebas. metyvelebis warmoSobas win uswrebs azrovnebis<br />

intuiciuri anticipaciis safexuri. azrovnebis Sinagani moTxovna,<br />

romelic fsiqikur niSans aRwevs, xvdeba komunikaciis saWiroebis<br />

garegan moTxovnas, romelic socialur niSans aRwevs. ai, am<br />

socialuri da fsiqikuri niSnis kavSiriT iqmneba metyveleba.


17<br />

delakruas mixedviT, marTalia metyveleba pirvel sityvebs<br />

naxulobs jer kidev sagnebTan mWidro mimarTebebiT dakavSirebul<br />

afeqtur gamomxatvelobiT moZraobebSi, magram igi Cqara gadalaxavs<br />

am sawyis kavSirebs da pirobiTobasa da nebismierobas miaRwevs. igi<br />

TandaTanobiT gafaqizdeba da garTuldeba, raTa niSanTa sistema<br />

aagos.<br />

metyvelebaSi warmoebs Znelad warmosaTqmeli kombinaciebis<br />

eliminacia. bevri <strong>Tanamedrove</strong> primitiuli ena gadatvirTulia<br />

Znelad warmosaTqmeli bgerebiT, misi azriT, primitiul enas aqvs<br />

Zlier musikaluri aqcenti da pirveladi metyveleba gacilebiT<br />

musikaluri da gamomsaxvelobiTia. civilizacia TiTqos adunebs<br />

grZnobebs da Sesabamisad aseTi enebi xasiaTdeba gamomsaxvelobis<br />

naklebi xarisxiT.<br />

Cveni azriT delakruas TeoriaSi arasworad aris gagebuli<br />

� azrovnebisa da metyvelebis roli, maTi funqcia.<br />

� azrovnebisa da metyvelebis urTierTobis sakiTxi.<br />

� komunikaciis roli.<br />

SeuZlebelia daveTanxmoT delakruas imaSi, rom pirveladi<br />

leqsika mxolod emociebis urTierTgaziarebas, urTierTgagebinebas<br />

emsaxureboda, iseve rogorc Znelia gaiziaro misi daSveba<br />

metyvelebis aRmocenebamde azrovnebis sakmaod maRali donis da<br />

aseve sakmaod maRali formebis komunikaciis arsebobis Sesaxeb.<br />

mecxramete saukuneSi gansakuTrebuli yuradReba mieqca<br />

metyvelebis Tanmxleb komponentebs _ mimikasa da Jestikulacias. am<br />

ukanasknelebze yuradReba gansakuTrebiT l. gaigerma gaamaxvila,<br />

xolo v. vundti (vundti 1913; 76) pirvelad Seecada Seeqmna xelis<br />

(Jestis) enis fsiqologiuri Teoria, Tumca xmabaZvis,<br />

Sorisdebulebis da Jestis enis Teoriebi, rogorc zemoT<br />

avRniSneT, sakiTxis kvlevaSi ukve ganvlil etapad aris miCneuli,<br />

amitom maTi safuZvliani ganxilva umarTebulod migvaCnia.


18<br />

saxeldebis sakiTxis meorenairi gadawyveta sawyiss aseve<br />

antikuri saberZneTidan iRebs. am Teoriis mixedviT, saxelisa da<br />

mniSvnelobis pirveldakavSireba nebismieri, pirobiTia. jer kidev<br />

sofisti hermogene amtkicebda, rom vaSls SeiZleba qliavi ewodos<br />

da qliavs _ vaSli, Tuki Cven amaSi SevTanxmdebiTo. skeptikosebi,<br />

akritikebdnen ra stoikosebis xmabaZvis Teorias, miuTiTebdnen, rom<br />

sityvam Tavisi mniSvneloba nebismierad, SemTxveviTad miiRo,<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi yvela xalxs erTmaneTisa unda esmodes.<br />

sakiTxis amgvari gadawyveta meoce saukunis meore naxevarSic<br />

sakmaod popularuli iyo. j. loki (loki 1960; 43) da sxvebi,<br />

ebrZodnen ra enis warmoSobis Sesaxeb bibliur miTs, xazgasmiT<br />

aRniSnavdnen, rom urTierTobis aucileblobam aiZula adamianebi,<br />

gamoegonebinaT ena. j. loki werda: “yovlad dauSvebelia veZeboT<br />

raime saxisD bunebrivi kavSiri calkeul bgerebsa da cnebebs Soris.<br />

aseT SemTxvevaSi yvela adamiani ilaparakebda erTsa da imave<br />

enaze”( loki 1960:45).<br />

daaxloebiT imave azrs iziareben J. ruso, e. kondiliaki, e.<br />

mopertiu, J. kondorse da sxvebi _ enis warmoSoba xelSekrulebis,<br />

winaswari mofiqrebisa da SeTanxmebis gziT moxda; enis<br />

warmoSobaSi adamianTa Segnebulma, mizandasaxulma moqmedebam<br />

Seasrula didi roli.<br />

saxeldebis problemis meorenairma gadawyvetam, asaxva hpova<br />

enobrivi niSnis pirobiTobis TeoriaSi.<br />

enobrivi niSnis bunebis sakiTxSi <strong>Tanamedrove</strong> enaTmecnierebis<br />

sxvadasxva mimdinareobebs Soris azrTa principuli sxvadasxvaobaa.<br />

zogjer enobrivi niSani gagebulia, rogorc mxolod bgeriTi<br />

masalisagan Sedgenili enobrivi elementi, romelic, f. de sosiuris<br />

termini rom gamoviyenoT, warmoadgens mxolod aRmniSvnels. am<br />

Tvalsazrisis mixedviT “aRmniSvneli udris niSans, “aRmniSvneli”<br />

da “niSani” sinonimebia” (sosiuri 1933: 35) . ufro xSirad ki<br />

enobrivi niSani gagebulia, rogorc aRsaniSnsa da aRmniSvnelis,<br />

sityvis bgeriT mxaresa da mniSvnelobis erToblioba.


19<br />

rogorc vxedavT, erTmaneTs upirispirdeba saxeldebis sakiTxis<br />

orgvari gadawyveta:<br />

1. aRsaniSnisa da aRmniSvnelis dakavSireba kanonzomieri<br />

xasiaTisaa, igi motivirebulia, maT Soris kavSiri ar aris<br />

SemTxveviTi, nebismieri, mocemuli aRsaniSnis aRmniSvnelad<br />

nebismieri <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi ar gamodgeba.<br />

2. aRsaniSnisa da aRmniSvnelis dakavSireba ar aris<br />

motivirebuli, es kavSiri SemTxveviTia, pirobiTia, nebismieria,<br />

mocemuli aRsaniSnis aRmniSvnelad nebismieri <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi gamodgeba.<br />

pirvelnairi gadawyveta emyareba faqtebs, romelTa sisworeSi<br />

eWvis Setanis safuZveli ar arsebobs. saxeldobr, yvela <strong>enaSi</strong><br />

sakmao raodenobiT arseboba im sityvebisa, romlebic Seicaven<br />

piqtoralur elementebs, bunebrivi enebis sxvadasxva kategoriis<br />

sityvebSi fonemaTa sxvadasxvagvari ganawileba, mravalmxriv da<br />

mravalricxvovan eqsperimentul gamokvlevaTa Sedegebi da sxva.<br />

meorenairi gadawyveta emyareba mravalenianobis faqts _ erTi<br />

da igive sagani sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxva saxeliT aRiniSneba da<br />

ase Semdeg. aRsaniSnisa da aRmniSvnelis dakavSirebis sakiTxis ori<br />

urTierTsapirispiro gadawyvetis sasargeblod warmodgenili<br />

argumentebi arc upirispirdebian da arc gamoricxaven erTmaneTs.<br />

es garemoeba zogierTi mecnieris azriT, imiTaa ganpirobebuli, rom<br />

mocemul SemTxvevebSi sakiTxi ori sxvadasxva TvalsazrisiT<br />

ganixileba: sakiTxis pirvelnairi gadawyveta aris sakiTxis<br />

empiriuli ganxilvis, xolo meorenairi _ sakiTxis filosofiur,<br />

gnoseologiur, logikur aspeqtSi ganxilvis Sedegi. marTalia,<br />

aRniSnuli TvalsazrisiT ganxilva savsebiT kanonieria, magram es<br />

ar niSnavs, rom saxeldebis problemis orivenairi gadawyveta aseve<br />

marTebuli da misaRebia. es ar niSnavs, rom marTebulia mtkiceba:<br />

Tu sakiTxs empiriuli TvalsazrisiT mivudgebiT, kavSiri<br />

aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris ar aris pirobiTi, ar aris<br />

nebismieri, ar aris SemTxveviTi, motivirebulia, kanonzomieria,


20<br />

aRsaniSni nebismieri <strong>bgeraTa</strong> kompleqsiT ar SeiZleba iyos<br />

aRniSnuli.<br />

avtorebi, romlebic sakiTxis orivenair gadawyvetas kanonierad<br />

Tvlian, ar iTvaliswineben, rom “mecnerebebi erTmaneTisgan<br />

gansxvavdebian Seswavlis obieqtiT da ara TvalsazrisiT” da rom<br />

or sxvadasxva mecnierebas ar SeuZlia Seiswavlos erTi da igive<br />

kanonzomiereba.<br />

zemoaRniSnuli, cxadia ar gamoricxavs SesaZleblobas, rom<br />

sxvadasxva mecniereba swavlobdes sinamdvilis erTsa da imave<br />

faqts, magram am SemTxvevaSic sxvadasxva mecniereba swavlobs erTi<br />

da igive movlenis sxvadasxva mxares da maSasadame, sxvadasxvaa maTi<br />

kvlevis sagani. filosofias ainteresebs aRmniSvnelisa da<br />

aRsaniSnis kavSiris gnoseologieri mxare, saxeldobr, aris Tu ara<br />

aRmniSvneli aRsaniSnis asaxva, aris Tu ara maT Soris organuli<br />

kavSiri, amasTan, mas ainteresebs sakiTxis obieqturi mxare _<br />

aRsaniSni da aRmniSvneli TavisTavad. aqedan gamomdinare aRsaniSni<br />

da aRmniSvneli ganixileba uSualod erTmaneTTan mimarTebaSi,<br />

xdeba am kavSiris abstrahireba adamianisagan, romelSiac as kavSiri<br />

arsebobs da romelic am kavSirs amyarebs.<br />

aRsaniSnisa da aRmniSvnelis gnoseologiur, logikur aspeqtSi<br />

ganxilvisas irkveva, rom “sityva, rogorc <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi, ar<br />

warmoadgens sagnebis asls, ar imyofeba organul kavSirSi<br />

obieqturi samyaros TvisebebTan ”, rom aRmniSvnelis aRsaniSnTan<br />

dakavSireba organuli kavSiriT ar aris determinebuli. metic,<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi da sagani heterogenuli movlenebia da Tu maT<br />

adamianisagn abstrahirebulad ganvixilavT, saerTod maT Soris<br />

aranairi kavSiri ar asebobs.<br />

aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris kavSiris gnoseologiur<br />

aspeqtSi ganxilva saWiro da aucilebelia misi principuli<br />

Teoriuli da meTodologiuri mniSvnelobis gamo, magram, roca<br />

gnoseologiuri Tvalsazrisi gadainacvlebs metyvelebis<br />

fsiqologiasa da enaTmecnierebaSi, xan filosofiuri


21<br />

argumentaciiT, xan mis gareSe, Tavs iCens filosofiis,<br />

enaTmecnierebisa da fsiqologiis saganTa aRreva.<br />

saqme imaSia, rom folosofias ainteresebs aRsaniSnisa da<br />

aRmniSvnelis kavSiris buneba obieqturi TvalsazrisiT, xolo Tu<br />

kavSiris am mxares ganvixilavT, maSin misi buneba mxolod<br />

uaryofiTi predikatebiT xasiaTdeba: aRmniSvneli ar warmoadgens<br />

aRsaniSnis asaxvas, aRmniSvnelis aRsaniSnTan dakavSireba organuli<br />

kavSirebiT ar aris determinebuli. saqmis viTareba ar icvleba<br />

imaze miTiTebiT, rom sakiTxi filosofiur an logikur aspeqtSi<br />

ganixileba. aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris kavSiri mxolod<br />

individSia mocemuli. ”es rom ase ar iyos, aRsaniSnsa da<br />

aRmniSvnelis dakavSireba adamianis gareSe iwarmoebda, e. i.<br />

mniSvneloba materialuri sinamdvilis, gare samyaros faqti<br />

aRmoCndeboda”, _ samarTlianad SeniSnavs a. Ciqobava (Ciqobava 1952:<br />

154). adamianis, individis gareSe maT Soris kavSiri ar arsebobs.<br />

zemoaRniSnulis gamo marTebuli unda iyos saxeldebis<br />

meorenairi gadawyveta, romlis mixedviTac kavSiri aRsaniSnsa da<br />

aRmniSvnels Soris pirobiTia, nebismieria, mocemuli mniSvnelobis<br />

aRsaniSnavad nebismieri <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi SeiZleba gamoviyenoT,<br />

ganvixiloT, rogorc saxelsa da mniSvnelobas Soris adamianSi<br />

mocemuli kavSiris daxasiaTeba da vnaxoT, ramdenad marTebulia<br />

igi.<br />

1. problemis meorenairi gadawyvetis ZiriTad arguments<br />

warmoadgens mravalenianobis faqti _ erTi da igive aRsaniSni<br />

sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxva saxeliT aRiniSneba. es miuTiTebs imaze,<br />

rom kavSiri aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris SemTxveviTia,<br />

nebismieria.<br />

maSasadame, mravalenianobis mizezi aris aRsaniSnisa da<br />

aRmniSvnelis kavSiris aramotivirebuloba, misi nebismieroba.<br />

mravalenianoba aris am kavSiris nebismierobis Sedegi. rogorc<br />

vxedavT, mravalenianobis faqtis, rogorc Sedegis, arsebobis<br />

safuZvelze keTdeba daskvna misi mizezis _ aRsaniSnisa da


22<br />

aRmniSvnelis kavSiris nebismierobis Sesaxeb, magram Cven migvaCnia,<br />

rom daskvna, logikuri TvalsazrisiT moklebulia sakmao<br />

safuZvels, Tumca Cven ar vamtkicebT imas, rom debuleba aRsaniSnsa<br />

da aRmniSvnels Soris kavSiris nebismierobis Sesaxeb, aucileblad<br />

mcdaria. ubralod SevecdebiT, ramdenime magaliTi moviyvanoT.<br />

e. w. warmoebuli sityvebi sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxva<br />

sityvebidan arian warmoebulni. ase magaliTad, frinvel “stvenias”<br />

saxeli qarTulSi warmodgeba sityvidan “stvena”, imave frinvelis<br />

saxeli rusul <strong>enaSi</strong> nawarmoebia sityvidan “Tovli” (снегирь),<br />

serbiul <strong>enaSi</strong> sityvidan _ zamTari (зимовка), germanul <strong>enaSi</strong> Gimpel<br />

warmoebulia sityvidan “xtunva”(gümbel), <strong>frangul</strong>i saxeli “le<br />

bouvreuil” nawarmoebia laTinuri sityvidan “bovariolus” _ mwyemsi. am<br />

frinvelis <strong>frangul</strong>i saxeli “piovine” ki varaudoben, rom<br />

momdinareobs tyis yayaCos (peoni) saxelidan, mecnieruli<br />

(laTinuri) saxelwodeba Pirrula (vulgaris) wiTeli feris berZnuli<br />

saxelidan aris warmoebulida sxva (1). frinveli erTi da igivea,<br />

sxvadasxva <strong>enaSi</strong> ki misi saxeli sxvadasxva sityvebidan aris<br />

warmoebuli, Tumca samotivacio sityvebis sxvadasxvaobis<br />

safuZvelze albaT veravin gaakeTebs daskvnas, rom samotivacio<br />

sityvis SerCeva ar aris gansazRvruli saxelsadebi Sinaarsis<br />

specifikiT, rom mocemuli mniSvnelobis saxelis sawarmoeblad<br />

nebismieri sityvis bgeriTi mxare SeiZleba iyos gamoyenebuli, rom<br />

samotivacio sityvis rolis Sesruleba nebismier sityvas SeuZlia.<br />

aseT daskvnas aravin gaakeTebs, radgan cnobilia, rom warmoebuli<br />

sityva aRniSnavs ara mxolod garkveul mniSvnelobas, aramed aseve<br />

asaxavs am mniSvnelobis sxva mniSvnelobebTan mimarTebasac.<br />

“yoveli ena, _ wers a. Ciqobava, _ asaxavs sinamdviles, magram<br />

ara erTnairad. sinamdvilis movlenebi, maTi kavSiri Taviseburi<br />

saxiT Cndeba sxvadasxva <strong>enaSi</strong>. erT SemTxvevaSi aRsaniSnis EerTi<br />

mxarea amosavali, meoreSi _ sxva... aRsaniSnTa Soris urTierToba<br />

erTgan asea warmodgenili, sxvagan _ sxvagvarad, ... zogjer


23<br />

Tavisebureba ise Sors midis rom erTi enis gamoTqma pirdapir arc<br />

iTargmnis” (Ciqobava 1945: 185_186).<br />

debuleba: yoveli ena msoflmxedvelobaao, marTebulia im<br />

gagebiT, rom yovel <strong>enaSi</strong>, rogorc niSanTa Tavisebur sistemaSi,<br />

sinamdvile (aRsaniSni) met-naklebobis Nnair _ nairobiTaa<br />

warmodgenili (asaxuli). yoveli ena meoris TvalsazrisiT,<br />

metismetad nebismieria Tavis klasifikaciebSi. is, rac erT <strong>enaSi</strong><br />

warmogvidgeba erTian martiv idead, meoreSi SeiZleba ideebis<br />

mTeli seriiT iyos warmodgenili.<br />

2. Tezisis _ sityvis bgeriT mxaresa da mis leqsikur<br />

mniSvnelobas Soris kavSiri ar aris motivirebuli, nebismieria,<br />

pirobiTia, dasabuTebis mizniT miuTiTeben, rom erTi da igive<br />

sagani sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxva saxeliT aRiniSneba da<br />

magaliTad mohyavT sityva magida _ rusulad, <strong>frangul</strong>ad,<br />

italiurad, inglisurad da germanulad.<br />

dasabuTebis es forma logikur Secdomas Seicavs, romelsac<br />

Tezisis ignorirebas, ignoratio elenchi _ s uwodeben. is faqti, rom<br />

erTi da igive sagani sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxva saxeliT<br />

aRiniSneba, ar asabuTebs Teziss _ kavSiri sityvis bgeriT mxaresa<br />

da mniSvnelobas Soris nebismieria, radganac sxvadasxva saxeliT<br />

aRiniSneba ara erTi da igive leqsikuri mniSvneloba, aramed, erTi<br />

da igive sagani.<br />

3. rodesac aRsaniSnisa da aRmniSvnelis kavSiris<br />

nebismierobaze msjeloben, Cveulebriv miuTiTeben, rom niSnis<br />

nebismierobis ZiriTadi principi xels ar gviSlis, yovel <strong>enaSi</strong><br />

ganvasxvavoT is, rac safuZvelSive nebismieria, e. i. umotivacioa,<br />

imisgan, rac mxolod SedarebiTaa nebismieri. niSanTa mxolod<br />

nawilia absoluturad nebismieri: sxvebs ki iseTi niSnebi gaaCniaT,<br />

romlebic saSualebas gvaZlevs mivakuTvnoT isini nebismierobis<br />

sxvadasxva safexurs. niSani SeiZleba iyos SedarebiT motivirebuli.<br />

gadamwyveti mniSvneloba aqvs im faqts, rom enis pirveladi,<br />

ZiriTadi masala araa motivirebuli; amiTaa Sepirobebuli enobrivi


24<br />

niSnis nebismieri xasiaTi f. de sosiuris mixedviT (sosiuri 1933:<br />

127).<br />

ese igi absoluturad nebismieri mxolod enis pirveladi,<br />

ZiriTadi masalaa da leqsikis umetesi nawili ki _ SedarebiT<br />

nebismieri.<br />

aRsaniSnisa da aRmniSvnelis kavSiris nebismieroba,<br />

aramotivirebuloba warmoebuli sityvebis magaliTze ver<br />

dasabuTdeba, amitom asaxeleben xolme iseT sityvebs, rogoricaa<br />

“xari” da sxva, magram cnobilia, rom droTa ganmavlobaSi sityva,<br />

romelic sxva sityvidan iyo warmoebuli, ganicdis<br />

deetimologizacias da ikargeba is semantikuri kavSirebi,<br />

romliTac is Seqmnis dros xasiaTdeboda. amis gamo ama Tu im<br />

sityvis etimologiuri Zirebis dadgena did siZnelesTan aris<br />

dakavSirebuli da Zalian xSirad SeuZlebelic. albaT<br />

gadaWarbebuli ar iqneba Tu vityviT, rom dReisTvis Znelia<br />

romelime sityvaze vTqvaT, rom mas ar ganucdia deetimologizacia.<br />

Znelia davasaxeloT romelime iseTi sityva, romlis mimarTac<br />

SeiZleboda dabejiTebiT imis Tqma, rom is sxva sityvidan ar aris<br />

warmoebuli, rom is Tavdapirveli fuZiseuli sityvaa.<br />

4. sityvis bgeriT mxaresa da mniSvnelobis urTierTkavSiris<br />

nebismierobis, aramotivirebulobis, pirobiTobis sasargeblod<br />

Cveulebriv miuTiTeben xolme im garemoebaze, rom saxeli _ <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi _ ar asaxavs am saxeliT aRniSnul sinamdvilis<br />

movlenebs, sagnebs.<br />

“yovel <strong>enaSi</strong>, _ wers b. a. serebrenikovi (serebrenikovi 1950:247),<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi ukavSirdeba mxolod ama Tu im sagans an<br />

movlenas, magram es ar aris sagnebisa da movlenebis niSnebisa da<br />

Tvisebebis asaxva... <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi, garda umniSvnelo<br />

raodenobis xmabaZviTi sityvebisa, arsad ar aris motivirebuli<br />

imiT, rom is raime saxiT asaxavdes mis mier aRniSnul sagans”.<br />

sityvasa da sagans Soris aseTi organuli Sesatyvisoba rom<br />

arsebuliyo, e. i. sityvebi rom sagnebs asaxavdnen, maSin yvela ena


25<br />

leqsikurad erTnairi iqneboda, radganac sityva uSualod<br />

gamoxatavda sagnebs an movlenebs.<br />

yoveli sityva Tavisi ieriT rom asaxavdes sagnebis bunebriv<br />

Tvisebebs, sityva ver SeZlebda yofiliyo ganzogadeba, radganac<br />

yoveli sagani specifiurad gansxvavebulia sxvebisgan, sityvas unda<br />

aesaxa yoveli sagnis specifika, xolo ganmazogadebeli sityvebi<br />

arc SeiZleboda yofiliyo, adgili ar eqneboda sityvis<br />

mniSvnelobis gadatanas, arc mniSvnelobis Seviwrovebas an<br />

gafarToebas.<br />

rogorc vnaxeT, arc erTi aRniSnuli argumentTagani calcalke<br />

aRebuli da erTad, ar iZleva sakmaris logikur safuZvels, rom<br />

vamtkicoT aRsaniSnsa da aRmniSvnels Soris kavSiris nebismieroba.<br />

am argumentebis safuZvelze gakeTebuli daskvna logikuri<br />

TvalsazrisiT ar aris marTebuli:<br />

1. mocemuli mniSvnelobis aRsaniSnad nebismieri <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi ar gamodgeba jer erTi imitom, rom sityvis bgeriTi<br />

garsis konstruireba xdeba ara nebismieri bgerebidan, aramed<br />

garkveuli enis bgerebisagan, romlebic mis fonologiur sistemas<br />

qmnian da amitom imyofebian garkveul urTierTmimarTebaSi rogorc<br />

erTmaneTTan, aseve enis sxva struqturul elementebTan.<br />

mxedvelobaSi misaRebia isic, rom sityvis bgeriTi garsi CvenTvis<br />

ar warmoadgens monoliTur da homogenur warmonaqmns. Cven maTSi<br />

gamovyofT <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebs, romlebsac Cven ganvsazRvravT,<br />

rogorc sityvis calkeul komponentebs (fesvi, fuZe, daboloeba da<br />

sxva) da romlebsac, yovel SemTxvevaSi Tavis nawilSi (prefiqsi,<br />

sufiqsi, fleqsia) mkacrad gansazRvruli bgeriTi saxe aqvT. es ki<br />

axali mxridan apirobebs sityvis bgeriT mxaresa da mis leqsikur<br />

mniSvnelobas Soris damokidebulebas, radganac am mniSvnelobis<br />

xasiaTisda mixedviT (e. i. garkveuli mniSvnelobis sityvebis<br />

mikuTvneba saxelebis anda zmnebis ricxvisadmi) sityvam SeiZleba<br />

miiRos fleqsiis, prefiqsis anda sufiqsis saxiT (fleqsiur anda<br />

aglutinaciur enebSi) mkacrad gansazRvruli bgeriTi kompleqsebi.


26<br />

2. mecnierebis, teqnikis da kulturis ganviTarebis Sedegad ena<br />

sul axal_axali terminebiTa da sityvebiT ivseba. miuxedavad amisa,<br />

rogorc cnobilia, “xelovnuri” sityvebis Seqmna Zalian iSviaTi<br />

movlenaa. aseTi sityvebi msoflios yovel <strong>enaSi</strong> erT aTeuls ar<br />

aRemateba da zogierTi maTganis xelovnuroba sadavodac kia<br />

gadaqceuli. Tu mocemuli mniSvnelobis aRsaniSnad nebismieri<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi gamodgeba, rogorc sosiuri miuTiTebs da mis<br />

Semdgom mravali enaTmecnieri iziarebs am azrs, maSin gaugebaria<br />

enebSi e. w. xelovnuri sityvebis esoden mcire raodenobiT<br />

arseboba, gaugebaria, ratomaa, rom enebi ZiriTadad viTardebian<br />

sakuTari elementebis gardaqmnis xarjze da ara axlis Seqmnis<br />

gziT.<br />

<strong>frangul</strong>i sociologiuri skolis warmomadgeneli J. vandriesi<br />

(vandriesi 1937:28_29), iseve, rogorc am skolis fuZemdebeli<br />

sosiuri, iziarebs mosazrebas, rom aRsaniSnisa da aRmniSvnelis<br />

urTierTkavSiri nebismieria, rom nebismieri <strong>bgeraTa</strong> kompleqsiT<br />

nebismieri aRsaniSnis aRniSvnaa SesaZlebeli. amis miuxedavad, igi<br />

iZulebulia aRiaros, rom: “Znelia maTi (sityvebis) xelovnuri<br />

Seqmna. axali sityvebis Semotana <strong>enaSi</strong> urTulesi procesia da<br />

saerTod warmoudgenelia sityvaTwarmoeba da saxeldeba<br />

sityvaTwarmoebis Cveulebrivi xerxebis gareSe. miuxedavad<br />

amisa,YyovelTvis aris raRac, rac arCevans winaswar gansazRvravs”.<br />

aseT sirTules adgili ar unda hqondes, Tu saxelsa da<br />

miSvnelobas Soris kavSiri nebismieria, iseve, rogorc ar unda<br />

arsebobdes “raRac, rac arCevans winaswar gansazRvravs”.<br />

<strong>enaSi</strong> axali sityvebis Semotana rig sirTuleebTanaa<br />

dakavSirebuli da mxolod gagebinebis sirTule _ siadvile ver<br />

gadawyvets sityva iqneba Tu ara sanqcionirebuli enobrivi<br />

koleqtivis wevrebis mier. xSirad mSobliuri enis sityvebidan<br />

warmoebuli “advilad gasagebi” sityva uariyofa da mis nacvlad<br />

<strong>enaSi</strong> mkvidrdeba ucxo enis “arafrismTqmeli” sityva. zogjer ukve<br />

damkvidrebuli, enobrivi koleqtivis mier sanqcionirebuli sityva


27<br />

icvleba axliT, rogorc amas adgili aqvs magaliTad evfemizmisa<br />

da tabus SemTxvevaSi. zogjer Zveli, uaryofili sityva imave<br />

fuZidan aris nawarmoebi, romlidanac axali sityva, gansxaveba<br />

mxolod mawarmoebel sufiqsebSia, Tumca orive sityva<br />

sityvaTwarmoebis wesebis TvalsazrisiT savsebiT marTebuli da<br />

kanonieria.<br />

maSasadame, sapirispirod enobrivi niSnis nebismierobis<br />

Teoriisa, enis axali sityvebiT Sevsebis praqtika gviCvenebs, rom<br />

saxelTa SerCevisas, yovelTvis aris raRac, rac Cvens arCevans<br />

winaswar gansazRvravs (es dasturdeba neimingis procesSic, am<br />

process Cven qvemoT ganvixilavT). saxeldebisas yovelTvis dgas<br />

sakiTxi, saxelis ukeTes_uaresobis Sesaxeb, yovelTvis aris raRac,<br />

rac SeuZlebels xdis nebismieri <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi nebismieri<br />

aRsaniSnis saxelad iqnas gamoyenebuli.


28<br />

§2 fonetikuri simbolizmis Teoriebi<br />

rogorc ukve avRniSneT SesavalSi, fonetikuri simbolizmis<br />

tradiciuli Teoriis mixedviT arsebobs Sinagani Sesatyvisoba<br />

bgerebsa da mniSvnelobebs Soris, garkveuli bgerebi garkveul<br />

mniSvnelobebze miuTiTeben.<br />

yvela avtori fonetikur simbolizms ganixilavs, rogorc<br />

deskripciul cnebas, romelic Tavis mxriv axsnasa da misi<br />

gansmsazRvreli .meqanizmis Cvenebas saWiroebs, magram Tu avtorTa<br />

umravlesoba erTsulovnebas iCens imaSi, rom miRebuli Sedegebi<br />

fonetikuri simbolizmis gamovlinebad miiCnios, misi<br />

ganmsazRvreli meqanizmis sakiTxSi msgavsi erTsulovneba ar<br />

SeiniSneba. fonetikuri simbolizmis meqanizmis sakiTxSi adgili<br />

aqvs azrTa sxvadasxvaobas.<br />

e. sepiri (sepiri 1929; 49) gadaWriT ver ambobs, riT aris<br />

ganpirobebuli cdebSi gamovlenili simbolizmi da saerTod,<br />

rogorc miuTiTebs, termins _ fonetikuri simbolizmi, iyenebs<br />

ukeTesi terminis uqonlobis gamo. mas SesaZleblad miaCnia<br />

fonetikuri simbolizmis safuZveli akustikuri xasiaTisa iyos; _<br />

SesaZloa garkveuli xmovnebis Sinagani moculoba aris ufro didi,<br />

vidre sxvebis _ miuTiTebs igi. magram mas SesaZleblad miaCnia<br />

agreTve, rom, fonetikuri simbolizmi kinesTetikuri faqtorebiT<br />

iyos ganpirobebuli _ SesaZloa Cven qvecnobierad vgrZnobdeT, rom<br />

fonetikuri simbolizmi enis poziciasTan aris dakavSirebuli.<br />

magaliTad, “i”_s SemTxvevaSi ena maRla aris sasasTan da haeris<br />

rxevadi nakadi gadis viwro sarezonanso areSi; “a” _ s SemTxvevaSi<br />

ki piriqiT, ena Zlier dablaa daweuli da gaweulia ukan, ris gamoc<br />

haeris rxevadi nakadi gadis ufro farTo sarezonanso areSi.<br />

sepiris mixedviT, cdaSi dadasturebuli simbolizmi


29<br />

arasocializirebuli simbolizmia da misi axsna SeuZlebelia<br />

funqciuri enobrivi faqtorebiT.<br />

s. niumenis (niumeni 1933; 87) mixedviT, fonetikuri simbolizmi<br />

da, maSasadame, eqsperimentebSi dadgenili simboluri skalac,<br />

ganpirobebulia iseTi meqanikuri faqtorebiT, rogoricaa<br />

saartikulacio aparatis pozicia, akustikuri rezonansis sixSire,<br />

artikulaciisas piris Rrus zoma, fonemis vokaluri sigrZe,<br />

Tanxmovnis JReradoba da fonetikuri struqtura. simbolizmis<br />

sxvadasxvaobac aseve obieqturi faqtorebiT aris ganpirobebuli.<br />

ase magaliTad, iseTi faqtori, rogoricaa fonemis vokaluri sigrZe<br />

da misi warmoTqmisas piris Rrus zoma, ZiriTadi faqtorebia<br />

sididis simbolizmisaTvis. artikulaciisas enis poziciis<br />

Tanamimdevroba da Tanxmovnis JReradoba sididisa da sibnelis<br />

simbolizaciis faqtorebs unda warmoadgendnen da sxv.<br />

r. pajetis (pajeti 1930; 13-23) fonetikuri simbolizmis Teoriis<br />

mixedviT simbolizmi aris ara fonemis, aramed saartikulacio<br />

aparatis unari. misi azriT, garkveuli bgerebi, garda maTi<br />

akustiko-artikulatoruli Taviseburebebisa, garkveul<br />

mniSvnelobebzec miuTiTeben. saartikulacio aparats aqvs unari,<br />

moaxdinos gare samyaros movlenebis moZraobebisa da konturebis<br />

imitacia. misi azriT, komunikacia daiwyo, rogorc mTeli sxeulis<br />

Jestebis sistema, romelic warmoadgenda primitiuli cxovrebis<br />

ZiriTad moqmedebas. artikulaciis kunTebi asrulebs am Jestebs<br />

miniaturaSi. am moZraobebisadmi fonaciis damatebam Seqmna<br />

Sinaarsis mqone gamonaTqvamebi, romlebSiac mniSvnelobas<br />

warmogvidgenda kunTebis moqmedeba. maSasadame bgerebi Sesaferisebi<br />

aris mxolod imitom, rom maT imitaciuri Jestebi qmnian.<br />

bentli da varonis (bentli... 1933; 23-34) azriT, is faqti, rom<br />

cdaSi monawile pirebi axdenen garkveuli kriteriumebis mixedviT<br />

bgerebis dajgufebas, ar gvaZlevs safuZvels davamtkicoT <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis, an rogorc Tavad uwodeben fonetikuri simbolizmis<br />

arseboba.


30<br />

fonetikuri simbolizmis Teoriis mimdevrebi da<br />

warmomadgenlebi, eyrdnobian ra sepiris, dagiris, mironis, devisis<br />

da sxvaTa jvaredin _ enobrivi kvlevis masalebs, ucnobi enis<br />

antonimuri sityvebisaTvis mSobliuri enis ekvivalenturi sityvebis<br />

SerCevis eqsperimentebs, agreTve o. iaspersenis, hornbostelis,<br />

vestermanis da sxvaTa dakvirvebebis masalebs _ Tvlian, rom<br />

eqsperimentebSi gamovlenili fonetikuri simbolizmi universaluri,<br />

sayovelTao xasiaTisaa.<br />

zogierTi avtoris azriT, arsebuli eqsperimentuli faqtebi ar<br />

iZleva safuZvels universaluri fonetikuri simbolizmis<br />

arsebobis mtkicebisaTvis. ase magaliTad, r. brauni (brauni 1958; 70)<br />

ajamebs ra fonetikuri simbolizmis kvlevis mimarTulebiT<br />

Catarebul eqsperimentebs, askvnis, rom universaluri fonetikuri<br />

simbolizmis arseboba problematuria, Tumca Tu gaviTvaliswinebT<br />

Sedegebis saerTo xasiaTs, misi azriT sayovelTao fonetikuri<br />

simbolizmi arc damtkicdeba da arc uariyofa.<br />

malcmani, moriseti da bruqsi, brekbili da liTli sakuTar<br />

eqsperimentebze dayrdnobiT icaven azrs, rom universaluri<br />

fonetikuri simbolizmis daSveba ar unda iyos marTebuli.<br />

i. da m. teilorebi (teilori 1962; 14-38) sakuTar jvaredin _<br />

enobriv eqsperimentebze dayrdnobiT cdiloben daasabuTon, rom<br />

universaluri simbolizmis Teoria ar Seesatyviseba faqtiur<br />

viTarebas, Tumca aRniSnuli avtorebis mier universaluri<br />

fonetikuri simbolizmis Teoriis kritika ar aris sakmarisi da maT<br />

mier moyvanili argumentacia daskvnebisaTvis sakmao safuZvels ar<br />

iZleva.<br />

arc erTi Catarebuli eqsperimentis (romlebzec aris<br />

dafuZnebuli universaluri fonetikuri simbolizmis Teoria)<br />

Sedegad ar mtkicdeba, rom calkeuli fonemebi xasiaTdeba maTTvis<br />

specifiuri fonetikuri simbolizmiT, rom garkveuli bgerebi<br />

garkveul mniSvnelobebze miuTiTebs. saqme imaSia, rom<br />

eqsperimentebis umravlesobaSi gamoiyeneba <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi.


31<br />

garda amisa, rogorc specialuri eqsperimentiT mtkicdeba, <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi warmoadgens ara masSi Semavali bgerebis meqanikur jams,<br />

aramed geStaltur mTlianobas, romelSiac zogierTi bgera<br />

marTalia erTgvarad wamyvan rols asrulebs, magram mainc misi<br />

specifiuroba sabolood gansazRvrulia <strong>bgeraTa</strong> kompleqsiT,<br />

rogorc mTeliT da im SinaarsiT, romlis saxeladac is gvevlineba.<br />

§3 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis aRmocenebis sami Teoria<br />

Cven ukve gavecaniT <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis Seswavlisas dagrovil<br />

TiTqmis yvela ZiriTad Sexedulebas, axla ki SegviZlia SevudgeT<br />

am problemasTan dakavSirebuli erT_erTi yvelaze rTuli da<br />

yvelaze mTavari sakiTxis ganxilvas, _ es aris <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis bunebis raobis sakiTxi.<br />

dResdReobiT arsebobs sami ZiriTadi mosazreba <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis aRmocenebis mizezebis Sesaxeb.<br />

1. s. niumenis, m. bentlis da e. varonis (niumeni 1933; 56);<br />

(bentli... 1933; 45) da sxvaTa azriT, <strong>bgeraTa</strong> simbolizms safuZvlad<br />

udevs <strong>bgeraTa</strong> fizikuri (akustikuri da artikulaciuri) Tvisebebi.<br />

f. kaincis sityvebiT rom vTqvaT, adgili aqvs SegrZnebebis erTi<br />

saxidan meoreSi “transpozicias”, anu “sinesTezias”.<br />

pirvel Tvalsazriss eyrdnoba e. w. “fizionomiuri” koncefcia,<br />

romelic mTel rig naSromebSi mkacradaa gakritikebuli. am<br />

koncefciis mixedviT, bavSvebi, cxovelebi, daRlili an avadmyofi<br />

adamianebi zogjer garesamyaros araadeqvaturad, fizionomiurad<br />

aRiqvamen. ase magaliTad, avtomobilis farebi cxovelis ori<br />

saSineli Tvali HhgoniaT. h. verneris azriT, swored usulo<br />

sagnebis es unari, gaaCndeT “fizionomiuri Tvisebebi” udevs<br />

safuZvlad yovelgvar simbolizms, maT Soris <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmsac. verneris simboloTa warmoSobis TeoriaSi<br />

yvelaferi Tavdayiraa dayenebuli. saerTod, adamiani or sagans


32<br />

akavSirebs da simbolos saxiT iRebs erTs, vernerTan ki piriqiTaa,<br />

arsebobs erTi ganuyofeli, daunawevrebeli, fiziognomiuri<br />

obieqti, romlidanac TandaTanobiT gamoiyofa ori Tavisi bunebiT<br />

dakavSirebuli obieqti, romelTaganac erT_erTi xdeba meoris<br />

simbolo.<br />

2. r. braunis Teoria. r. braunis (brauni 1958; 1-8) azriT, <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizms safuZvlad udevs ara raRac idumali da amoucnobi,<br />

aramed adamianis mier Tavisi praqtikuli moRvaweobis manZilze<br />

SeZenili gamocdileba. adamiani “swavlobs” imas, rom mZime sagnebi<br />

(magaliTad karada), gamoscems (gadaadgilebisas) “dabal” da “uxeS”<br />

bgerebs, xolo patara sagnebi _ “sasiamovno” da “maRal” bgerebs.<br />

amitom cdaSi monawile pirebi eqsperimentisas maRal bgerebs<br />

ukavSireben raRac “pataras”, dabals ki _ “dids”.<br />

3. i. teiloris koncefcia. i. teiloris (teilori 1963; 65) azriT<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizms safuZvlad udevs “enobrivi Cveva”,<br />

”lingvisturi treningi”. inglisur da <strong>frangul</strong> enebSi fonema [g]<br />

gvxvdeba “didis” mniSvnelobiT, amitom cdaSi monawile pirebi (ra<br />

Tqma unda qvecnobierad) sawyis [g]-s aRiqvamen, rogorc raRac<br />

“didTan” asocirebuls.<br />

am sam Teorias moixsenieben, rogorc SedarebiT sinesTetikurs<br />

(s. niumanis, m. bentlis, e. veronis, h. verneris, da sxvaTa<br />

koncefciebi), referentuls (r. braunis koncefcia) da asociaciurs<br />

(i. teiloris koncefcia).<br />

mocemuli sami Teoria SeiZleba daviyvanoT or ZiriTadze:<br />

1. <strong>bgeraTa</strong> simbolizms safuZvlad udevs erTi SegrZnebis<br />

sxva SegrZnebaSi transpozicia (am sityvis farTo<br />

gagebiT);<br />

2. <strong>bgeraTa</strong> simbolizms safuZvlad udevs “enobrivi Cveva”.<br />

Cven SevecdebiT SemogTavazoT Cveni koncefcia <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis materialuri da fsiqologiuri safuZvlebis Sesaxeb,<br />

razec momdevno TavSi vilaparakebT. es koncefcia formalurad


33<br />

pirveli koncefciis CarCoebSia moqceuli, Tumca aRrmavebs mas,<br />

eyrdnoba ra fiqolingvistikis, lingvisturi tipologiis, fizikisa<br />

da fsiqofiziologiis Teoriul da faqtobriv masalebs. rac<br />

Seexeba pirveli (transpoziciaze dayrdnobiT) da meore (enobrivi<br />

Cvevis Sedegi) Teoriebis siswores, v. v. levicki (levicki 1969),<br />

romelic Seiswavlida aRniSnul problemas, mivida daskvnamde, rom<br />

rom pirveli koncefcia ufro Seesabameba drevandel mecnierebaSi<br />

arsebul faqtebs. Tavisi Teoriis sasargeblod i. teilors<br />

(teilori 1963; 80-84) mohyavs Semdegi faqtebi:<br />

1. fonemebi, romlebic gaizoma erTsa da imave skalaze,<br />

sxvadasxva <strong>enaSi</strong> erTmaneTs ar daemTxva;<br />

2. Sedegebis sxvadasxvagvarobis gamo, ar arsebobs korelacia<br />

sxvadasxva enebs Soris. Tumca, aseTi korelacia unda izrdebodes<br />

enaTa naTesaobis xarisxTan erTad;<br />

3. bgerebi, romlebic zogierT <strong>enaSi</strong> (magaliTad <strong>frangul</strong> da<br />

italiur enebSi) dakavSirebulia cnebebTan “didi” an ”patara”,<br />

gvxvdeba mocemul <strong>enaSi</strong> sawyisi [g] da sawyisi [t] – s saxiT.<br />

miuxedavad mocemuli Sexedulebebis logikurobisa i. teiloris<br />

mier moyvanili faqtebi an ar Seesabameba sinamdviles, an ar<br />

gaaCniaT sakmarisi damajerebloba.<br />

teiloris eqsperimentis xarvezebi:<br />

1. teiloris instruqcia cdaSi monawile pirebs saSualebas<br />

aZlevda SeedarebinaT mocemuli sityvebi mSobliur an<br />

inglisur enasTan. es ukve eWvis qveS ayenebs miRebuli<br />

Sedegebis marTebulobas. m. maironma (metyvelebis... 1986;<br />

16-46) i. teiloris sawinaaRmdegod daadgina, rom xmovnebi<br />

_ [i], [e], [a], [o], [u] amerikelebisa da iaponlebis mier TiTqmis<br />

erTnairad aRiqmeba. iaponurSi, magaliTad [i] asocirdeba<br />

sasiamovno da sustTan, [u]-usiamovno da ZlierTan.


34<br />

2. sxvadasxva enebs Soris fonemis doneze korelacia,<br />

marTalia ar vlindeba, Tumca es korelacia<br />

damokidebulia ara enaTa naTesaobis xarisxze, aramed<br />

<strong>bgeraTa</strong> fizikur Tvisebebze da mainc, rusul, inglisur,<br />

<strong>frangul</strong>, italiur enebSi sakmaod bevri magaliTi<br />

moiZebneba fonemaTa SemadgenlobiT gansxvavebuli<br />

antonimuri wyvilebisa. ase magaliTad <strong>frangul</strong>Si,<br />

sinonimebis jgufSi “pataras” mniSvnelobiT yvelaze<br />

xSirad gvxvdeba fonemebi [i:], [i], [l], [m], xolo “didis”<br />

mniSvnelobis matarebel sityvebSi [a], [b], [g], [d ].<br />

am lingvistur faqts SeiZleba mivceT ormagi interpretacia:<br />

1. CamoTvlili fonemebi xSirad gvxvdeba imitom, rom Tavisi<br />

fizikuri Tvisebebis gamo, molaparakeTa azriT, isini<br />

metad Seeferebian Sesabamis cnebas (s. niumenis<br />

Tvalsazrisi);<br />

2. fonemebi [i:], [i], [b], [g] da a. S. cdaSi monawile pirebis mier<br />

ganicdeba, rogorc patara an didi imitom, rom, isini<br />

xSirad gvxvdeba Sesabamisi mniSvnelobebis mqone sityvebSi<br />

da ara maTi fizikuri Tvisebebis gamo (i. teiloris<br />

Tvalsazrisi).<br />

amrigad, Cvens winaSe kidev erTi mojadoebuli wrea. Tu i.<br />

teiloria marTali, maSin sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxva xarisxiT,<br />

sxvadasxva fonemebi Segvxvdeba, magram, aRmoCnda, rom fonemebi [i], [l],<br />

[m] aRniSnaven pataras ara mxolod inglisurSi, aramed rusulSic,<br />

<strong>frangul</strong>Sic, germanulSic, italiurSic (lingvisturi analizis<br />

safuzvelze). zustad aseve, fsiqolingvistikis monacemebze<br />

dayrdnobiT, [g], [d] aRniSnavs dids ara marto inglisurSi, rogorc<br />

amas amtkicebda i. teilori, aramed rusulSic, <strong>frangul</strong>Sic,<br />

germanulSic, italiurSic, iaponurSic; [s] aRniSnavs pataras<br />

rusulSic, <strong>frangul</strong>Sic, germanulSic, italiurSic, ukrainulSic,


35<br />

moldavurSic, iaponurSic; xolo [b] aRmoCnda didis aRmniSvneli<br />

TiTqmis yvela <strong>enaSi</strong> garda iaponurisa.<br />

axla ukve SegviZlia i. teiloris hipoTeza enobrivi Cvevis<br />

Sesaxeb uarvyoT, rogorc lingvisturi da fsiqolingvisturi<br />

faqtebisadmi Seuferebeli.<br />

meore mxriv, uarvyofT ra “enobriv Cvevas”, rogorc <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis aRmocenebis mizezs, ar SeiZleba uarvyoT misi<br />

gavlena, eqsperimentis Catarebisas (gansakuTrebiT im SemTxvevaSi,<br />

roca instruqcia arasworadaa formulirebuli an gagebuli),<br />

miTumetes, Tu es exeba iseT Skalas, rogoricaa Sefasebis Skala. p.<br />

Juravliovma (Juravliovi 1991; 25, 26) aRmoaCina, rom rusebi afaseben<br />

bgeras [х'], rogorc “usiamovnos”, germanelebi _ rogorc<br />

“sasiamovnos”. es faqti SeiZleba aixsnas imiT, rom rusulisTvis<br />

araa ucxo germanuli fonema - [Ç], romelic Sedis kninoboT-<br />

alersobiTi sufiqsis SemadgenlobaSi. saintereso iqneba aRiniSnos<br />

isic, rom, i. teiloris sawinaaRmdegod, j. vaisi (vaisi 1966; 23)<br />

aRniSnavda, rom Tu <strong>bgeraTa</strong> simbolizms safuZvlad edo enobrivi<br />

Cveva, maSin es pirvel rigSi aisaxeboda ara sawyis, aramed bolo<br />

xmovnebze, radgan indoevropul enebSi kninoboT-alersobiTi forma<br />

gamoxatulia sufiqsis meSveobiT. amgvarad, simarTle vaisis<br />

mxaresaa.<br />

Sesabamisad, marTebuli iqneba avRniSnoT, rom eqsperimentis<br />

Sedegebi damokidebulia ara mxolod Sesaswavli bgerebis<br />

materialur bunebaze, aramed sxva faqtorebzec. meore, aseTi saxis<br />

faqtorebidan (enobrivi Cvevis garda) SeiZleba iyos mTeli<br />

fonologiuri sistemis gavlena mocemul enaze.<br />

enebi erTmaneTisagan gansxvavdeba fonemaTa raodenobiTac da<br />

SemadgenlobiTac. fonemaTa Soris sistemurma urTierTobam ar<br />

SeiZleba gavlena ar moaxdinos eqsperimentis msvlelobisas<br />

nebismieri fonemis Sefasebaze. ase magaliTad, fonemaTa _ [i] da [e]<br />

Sefaseba im <strong>enaSi</strong>, sadac ar aris Sesabamisi labializebulebi [y] da


36<br />

[œ], gansxvavebuli iqneba imave fonemebis Sefasebisagan im enebSi,<br />

sadac Sesabamisi labializebulebi mogvepoveba. ai ratom aris<br />

aramarTebuli veZeboT bgeraTsimboluri kavSirebi enebs Soris<br />

fonemis doneze: fonemaTa rangebis damTxveva sxvadasxva enebSi<br />

SeuZlebelia am enebisTvis damaxasiaTebeli gansxvavebuli<br />

fonologiuri sistemebis gamo. bgeraTsimboluri universaliebis<br />

niSnebi dayvanil unda iqnas diferencialur (akustikur da<br />

artikulaciur) niSnebamde, Tanac, rogorc SemdgomSi vnaxavT,<br />

mniSvnelovan faqtorad gvevlineba ara calkeuli bgerebis, aramed<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsebis sakvlev masalad gamoyeneba.<br />

sakvlev sityvebSi <strong>bgeraTa</strong> Tanamimdevroba aseve unda axdendes<br />

gavlenas cdispirebis aRqmaze, magram aris kidev Zalian<br />

mniSvnelovani faqtori, romelmac SeiZleba gavlena moaxdinos<br />

eqsperimentebis Sedegebze da romlis aRniSvna Cveni azriT<br />

aucilebelia.<br />

zogierTi gamokvleva iZulebuls gvxdis vivaraudoT, rom<br />

eqsperimentis msvlelobaSi “CarTuli” “SegrZnebaTa transpoziciis<br />

meqanizmi” an “enobrivi Cvevis meqanizmi” SeiZleba provocirebuli<br />

iyos ara mxolod instruqciis SemadgenlobiT, aramed TviT im<br />

ganzomilebiT, romelSiac mimdinareobs bgeris Sefaseba. Tumca amis<br />

damtkiceba SesaZlebelia mxolod eqsperimentis meSveobiT. v. v.<br />

levickis (31) mier Catarebuli eqsperimenti miznad isaxavda<br />

daemtkicebina an uareyo enobrivi Cvevis monawileoba<br />

bgeraTsimboluri asociaciebis warmoqmnaSi. saerTo jamSi<br />

eqsperimenti, romelic man Caatara ukrainuli da moldavuri enebis<br />

bazaze dayrdnobiT, a. p. Juravliovis (Juravliovi 1991; 98-122)<br />

daskvnebs amarTlebs.<br />

yovelive aman safuZveli misca mas, wamoeyenebina Semdegi<br />

hipoTeza: arsebobs iseTi ganzomilebebi, sadac SedarebiT iolad<br />

xdeba SegrZnebaTa transpozicia (aq Sedis “sididis”, “siZlieris”,<br />

“simyaris” da a. S. skalebi) da iseTi, sadac transpozicia


37<br />

SedarebiT rTulad xorcieldeba (aq Sedis ferebis, gemos,<br />

temperaturis Skalebi).<br />

roca cdaSi monawile piris winaSea (sworad formulirebuli<br />

instruqciis Sedegad) SedarebiT “ioli” Skala, muSaobs<br />

“sinesTeziis meqanizmi”., xolo roca cdispiri aRmoCndeba<br />

SedarebiT “rTuli” amocanis winaSe, misi gadawyvetisaTvis<br />

moqmedebs “enobrivi Cvevis meqanizmi”. zogierT SemTxvevaSi erTi da<br />

imave eqsperimentis msvlelobisas orive meqanizmi SenacvlebiT<br />

moqmedebs. swored amiT SeiZleba aixsnas erTi mecnieris mier<br />

warmoebuli eqsperimentis Sedegebis aseTi sxvadasxvaoba.<br />

instruqciis Secvla ganapirobebs cdaSi monawile piris mier an<br />

“sinesTeziis meqanizmis”, an “enobrivi Cvevis meqanizmis” gamoyenebas.<br />

amrigad, Cven xazs vusvamT dakvirvebis obieqtisadmi sworad<br />

formulirebuli instruqciis mniSvnelobas.


38<br />

Tavi II<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmi, rogorc fsiqolingvisturi movlena<br />

§1 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis buneba<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis xasiaTis (universaluria Tu<br />

nacionaluri) da bunebis (ra udevs safuZvlad <strong>bgeraTa</strong> simbolizms)<br />

sakiTxi erTmaneTTan mWidro kavSirSia.<br />

dResdReobiT arsebobs ori urTierTsawinaaRmdego<br />

Tvelsazrisi <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis xasiaTis Sesaxeb:<br />

1. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi universaluria.<br />

2. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi nacionaluria.<br />

pirveli Tvalsazrisi warmodgenilia h. alportisa (alporti<br />

1935) da sxvaTa naSromebSi.<br />

meore Tvalsazriss iziarebs i. teilori. TiTqmis yvela<br />

naSromi, romelic eyrdnoba pirvel Tvalsazriss, agebulia<br />

”SerCevis” meTodze, maSin roca teilorma gamoiyena ufro efeqturi<br />

meTodi da am meTodis meSveobiT gamoikvlia enaTa umravlesoba.<br />

yovelive aman mas didi upiratesoba moapovebina (man Seiswavla 4<br />

ena, 18 bgera). teiloris eqsperimentebis Sedegad (teilori 1962; 155-<br />

158) miRebuli daskvnebi aseTia:<br />

1. arsebobs Sinagani Sesatyvisoba bgerebsa da mniSvnelobebs<br />

Soris.<br />

2. eqsperimentebSi gamoyenebuli marcvlebis bgerebs Soris ara<br />

aqvs adgili mniSvnelovan urTierTmoqmedebas; TiToeul<br />

bgeras fonetikur simbolizmSi sakuTari wvlili Seaqvs<br />

sxvebisgan damoukideblad.


39<br />

3. <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis simboluri RirebulebisaTvis mniSvneloba<br />

aqvs <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis vizualur sidides, rac Seexeba<br />

ormarcvlian sityvebSi maxvilis pozicias, igi umniSvnelo<br />

rols asrulebs.<br />

4. fonetikuri simbolizmi ar aris universaluri, rac imiT<br />

dasturdeba, rom mniSvneloba romelic romelime calkeul<br />

bgeras ukavSirdeba, sxvadasxva <strong>enaSi</strong> sxvadasxvaa.<br />

sakmaod mwvave polemika gaimarTa i. teilorsa da j. vaiss<br />

Soris. vaisi, eyrdnoboda eqsperimentebis msvlelobisas “SerCevis<br />

Sedegad” miRebul faqtebs, teilori ki am faqtebs uaryofda; axali<br />

faqtebi arc erT, arc meore mxares ar gaaCnda. amitom, diskusiis<br />

monawileebis SeTanxmebis mixedviT, problemis gadaWra SesaZlebeli<br />

iyo mxolod axali monacemebis safuZvelze. swored aman ganapiroba<br />

v. v. levickis mier Catarebuli eqsperimentis mizani da xasiaTi.<br />

Sesadarebeli enebi mis mier arCeul iqna ise, rom ori maTgani<br />

yofiliyo moneTesave (es mas saSualebas miscemda Seemowmebina i.<br />

teiloris erT_erTi argumenti enobrivi Cvevis sasargeblod,<br />

korelacia maTi naTesaobis pirdapir proporciuli unda<br />

yofiliyo). levickim gamoikvlia 6 xmovani da 12 Tanxmovani _<br />

rusul, moldavur da ukrainul enebSi. (levicki 1969; 63)<br />

levickis mier miRebuli monacemebi cxadyofs, rom<br />

urTierTgansxvavebul enebSic arsebobs mkacrad gamoxatuli<br />

kanonebi, gansazRvruli artikulaciis asocireba gansazRvrul<br />

cnebebTan.<br />

yvelaferi imaze miuTiTebs, rom :<br />

1. ucnobi enis sityvebis bgeriTi mxareebi TavianTi<br />

mniSvnelobebis Sesaxeb met _ naklebi xarisxis<br />

informacias iZleva.<br />

2. informaciis miRebis TvalsazrisiT SeiniSneba<br />

interindividualuri sxvadasxvaoba, cdaSi monawile<br />

zogierTi pirisaTvis sityvis gamocnobisaTvis


40<br />

SedarebiT naklebi raodenobis informaciac sakmarisia,<br />

zogs ki ufro meti informacia esaWiroeba.<br />

3. raki ucnobi enis sityvebis gamocnoba kanonzomieri<br />

xasiaTisaa, aseve kenonzomieri unda yofiliyo maTi<br />

saxeldeba.<br />

4. sityva, warmoebuli iqneba is Tu ara, misi Semadgeneli<br />

nawilebi daeqvemdebareba raime xasiaTis cvlilebebs Tu<br />

ara _ saxelisa da mniSvnelobis urTierTSesatyvisobis<br />

SenarCuneba mainc xdeba. cvlilebebis xasiaTis<br />

miuxedavad, am urTierTSesatyvisobis ignorirebas<br />

enobrivi koleqtivi arasodes axdens.<br />

§2. <strong>bgeraTa</strong> interferencia, rogorc bgeraTsimboluri sityvebis<br />

faqtoris ZiriTadi axsna<br />

bgeraTsimbolur sityvebSi <strong>bgeraTa</strong> da bgeraTSeerTebaTa<br />

adamianis fsiqikaze gavlenis Seswavlis win, unda gamovikvlioT<br />

bgeris fizikuri buneba da adamianis mier misi aRqmis<br />

fiziologiuri safuZvlebi.<br />

bgeris cneba Cvens mier asocirdeba smenasTan, Sesabamisad<br />

yurSi mimdinare fiziologiur procesebTan da aseve Cvens tvinSi<br />

mimdinare fsiqologiur procesebTan (swored iq xdeba im<br />

SegrZnebaTa gadamuSaveba, romlebic smeniTma organom miiRo). garda<br />

amisa fizikuri movlena, romelic smeniTi organos amoqmedebas


41<br />

iwvevs, Cven gvesmis rogorc talRebi e. i. bgera aris<br />

saartikulacio aparatis mier warmoebuli talRa.<br />

bgeris safuZvels Seadgens sami ram _ es, pirvel rigSi aris<br />

bgeris wyaro (mocemul SemTxvevaSi Cveni saartikulacio aparatis<br />

muSaoba); meore, _ es aris energia, romelic gadadis bgeris<br />

wyarodan bgeriT talRebSi; mesame, _ es aris yuris mier bgeris<br />

aRqma (registracia).<br />

bolo etapze bgera tvinis mier aRiqmeba da iSifreba, rogorc<br />

cvlilebas dauqvemdebarebeli. Sesabamisad, raTa adamianis yurma<br />

(da Sesabamisad tvinma) sityvebSi <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi aRiqvas,<br />

rogorc raRac ufro meti, vidre ama Tu im sagnis an movlenis<br />

aRmniSvneli bgerebis ubralo nakrebi, aucilebelia raRac pirobis<br />

arseboba, pirvel (bgerebis formireba da warmoeba) da nawilobriv,<br />

meore etapze (bgeriTi energiis gadacema talRebis saSualebiT).<br />

mocemul sakvalifikacio naSromSi yuradRebas ar<br />

gavamaxvilebT bgerebis iseT Taviseburebebze, rogoricaa,<br />

intensivoba, simaRle, sixSire, gavrcelebis siswrafe, tembri da<br />

tonaluri Seferiloba. es friad mniSvnelovani parametrebia bgeris<br />

fizikuri daxasiaTebisas, Tumca naklebad mniSvnelovani<br />

lingvisturi da fsiqo_lingvisturi TvalsazrisiT,<br />

bgeraTsimboluri sityvebis adamianis cnobierebaze zemoqmedebis<br />

asaxsnelad. ase rom, SemdgomSi Cven yuradRebas davuTmobT mxolod<br />

zemoaRniSnul maxasiaTeblebis saSualo donis mqone bgerebs.<br />

aRniSnul momentamde mkvlevarebi, romlebic yvela <strong>enaSi</strong><br />

Seiswavlidnen bgeraTsimbolur sityvebs, yuradRebas aqcevdnen<br />

mxolod garkveul bgerebs, romlebic am sityvaSia gamoyenebuli.,<br />

bevri mkvlevari am problemas udgeboda calmxrivad, ar<br />

iTvaliswinebda ra im faqts, rom sityva, maT Soris<br />

bgeraTsimboluric, es yovelTvis aris calkeuli bgerebis<br />

kompleqsi. ra Tqma unda calkeuli bgerebi xasiaTdebian zogierTi<br />

TvisebebiT, romlebic mkvlevarebs saSualebas aZlevs ganaTavson<br />

isini Skalaze “sasiamovno _ arasasiamovno”, “didi _ patara” da a. S


42<br />

adamianis SegrZnebebis TvalsazrisiT, magram ara rogorc<br />

calkeuli bgerebi, aramed, rogorc <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi, ase isini<br />

adamianis warmosaxvaze zemoqmedebis ufro met Zalas floben da<br />

iwveven asociaciebs. qvemoT Cven SemogTavazebT hipoTezas, romelic<br />

am kanonzomierebas xsnis.<br />

hipoTeza. bgera, ise rogorc nebismieri talRa, flobs<br />

garkveuli Tvisebebs da eqvemdebareba gansazRvrul fizikur<br />

kanonebs. iseTi cnobili fizikuri fenomeni, rogoricaa talRebis<br />

interferencia, lingvistikis sferoSi arc erTxel ar gamxdara<br />

kvlevis sagani, konkretulad bgeraTsimbolur sityvebTan<br />

mimarTebaSi.<br />

talRebis interferencia es aris sivrceSi ori an meti talRis<br />

Sekreba, romlis drosac sxvadasxva wertilSi Zlierdeba an<br />

sustdeba jamuri talRis amplituda. interferencia<br />

damaxasiaTebelia nebismieri talRisaTvis. Tu sivrceSi ori talRa<br />

vrceldeba, sivrcis nebismier wertilSi jamuri rxeva Sesakrebi<br />

talRebis rxevaTa geometriuli jamia. superpoziciis es principi<br />

Cveulebriv, didi sizustiT vrceldeba (vikipedia; internet<br />

resursi;)<br />

imdenad, ramdenadac bgeris fiziologiuri aRqma (Sesabamisad<br />

misi gaSifvrac) aris misi fizikuri maxasiaTeblebis asaxva,<br />

logikuria vivaraudoT, rom garkveuli bgerebi, romlebic<br />

bgeraTsimbolur sityvebSi gverdigverd dganan, warmoSoben<br />

talRebs, romlebic interferenciisas (erTmaneTze gadajaWvulebi),<br />

Tu isini koherentulebi arian, qmnian talRas rxevis didi<br />

amplitudiT da romelic adamianis yuris mier aRiqmeba, rogorc<br />

raRac, rac ar aris ubralo bgera an bgeraTSeerTeba, raRac, rac<br />

aris azris matarebeli. erTi sityviT, bgerebi, romlebic erTmaneTs<br />

“uTanxmdeba”, qmnian efeqts, romelsac Cven <strong>bgeraTa</strong> simbolizms<br />

vuwodebT.


43<br />

§3 sityvebis bgeraTsimboluri komponentebis aRqmis<br />

fsiqofiziologiuri safuZvlebi<br />

sakmaod rTulia adamianis mier monasmenis aRqmis da bgeriTi<br />

signalebis dekodirebis procesi.<br />

gamokvlevebi fsiqo_fiziologiis sferoSi gamoyofs nervuli<br />

sistemis Semdeg Ffunqciebs: signalebis aRmoCena da maTi amocnoba,<br />

gadacema, gardaqmna da kodireba, aseve sensoruli saxis niSnebis<br />

deteqcia da maTi amocnoba. am funqciebis garda kidev SeiZleba<br />

gamoiyos bgeris aRqma _ gaSifvris procesis Sesabamisi etapebi.<br />

pirveli sami etapi: signalebis aRmoCena, amocnoba da gadacema<br />

_ atarebs sufTa fsiqo-fiziologiur, fizikur xasiaTs, sadac<br />

bgeriTi talRebi adamianis smeniTi aparatis mier fiqsirdeba da<br />

amoicnoba, rogorc Sesabamisi fizikuri maxasiaTeblebis mqone<br />

bgerebi.<br />

ukanaskneli etapi _ sensoruli sistemis bolo da yvelaze<br />

rTuli operaciaa, romelic warmoadgens saxeebis mikuTvnebas<br />

obieqtTa ama Tu im klasis mimarT, e. i. saxeebis klasifikacia _<br />

saxe ukve “dasrulebulia”, “savsea”, yvela Tavisi bgeraTsimboluri<br />

Tu sxva asociaciebiT. neiron_deteqtorebis signalebis sinTezis<br />

Semdeg, sensoruli sistema axdens “saxis” formirebas da mis<br />

Sedarebas mexsierebaSi arsebul sxva mraval “saxesTan”.<br />

identificirebamde ukve warmoiqmneba bgeraTsimboluri asociaciebi<br />

(Tu sityva bgeraTsimboluria) da identifikaciis procesi<br />

mimdinareobs ufro swrafad da martivad, radgan ukve gvaqvs<br />

“miniSneba” _ bgeraTsimboluri asociaciais saxiT.


44<br />

Sesabamisad, bgeraTsimboluri asociacia warmoiSveba signalis<br />

gardaqmnis, kodirebis, da dekodirebis Sua etapis dros.<br />

kodireba _ es aris garkveuli wesebiT informaciis gardaqmna<br />

pirobiT formad _ kodad. am procesis Tavisebureba is gxlavT, rom<br />

satelefono da satelevizio kodebisagan gansxvavebiT, dekodireba<br />

signals aRadgens ara Tavdapirveli, aramed odnav Secvlili saxiT.<br />

signalebis dekodireba _ es aris sensoruli neironebis mier<br />

gamaRizianeblis ama Tu im Tvisebis arCeviTi gamoyofa. am analizs<br />

axorcieleben neiron _ deteqtorebi, romlebic arCeviT reagireben<br />

stimulis garkveul Tvisebebze (pirveli rigis<br />

deteqtorebi)(http://ido.edu.ru/psychology/psychophysiology/index.html).<br />

sensoruli sistemebis umaRles danayofebSi ganTavsebulia<br />

umaRlesi xarisxis deteqtorebi, romlebic uzrunvelyofs rTuli<br />

niSnebisa da maxasiaTeblebis gamoyofas. Sesabamisad SeiZleba<br />

vivaraudoT, rom Sesabamis sityvebSi bgeraTsimboluri komponenti<br />

kodirebisas inaxeba, dekodirebis dros ki aRdgeba da pirveli<br />

rigis deteqtorebis mier gamoiyofa rogorc Sesabamisi niSani<br />

(swored mocemul etapze Cndeba garkveuli asociaciebi, romlebic<br />

iwveven “bgeraTsimbolur asociaciebs” ) da exmareba maRali rigis<br />

deteqtorebs ufro advilad da efeqturad ipovon mTliani saxe an<br />

misi rTuli niSani. amasTan dakavSirebiT saintereso iqneba<br />

moviyvanoT Semdegi dakvirveba: eqsperimentis msvlelobisas<br />

aRmovaCineT, rom asociaciebi, romlebsac iwvevdnen sityvebi ucxo<br />

enebidan, cdispirebs ufro swrafad uCndebodaT, Tu sityva<br />

Seicavda bgeraTsimbolur komponents, rac kidev erTxel<br />

adasturebs Cvens mier wamoyenebuli hipoTezis siswores.<br />

dekodirebis da amocnobis procesis saintereso Tavisebureba is<br />

aris, rom sensoruli saxeebis amocnobisas SeiZleba moxdes<br />

Secdomac. maT gansakuTrebul jgufs hqvia “sensoruli iluzia”.<br />

isini gamowveulia signalis damuSavebaSi monawile neironebis


45<br />

urTierTqmedebis gverdiTi movlenebiT, da iwveven saxebis aRqmis<br />

mTlian an nawilobriv damaxinjebas.<br />

Sesabamisad SegviZlia Semdegi varaudi wamovayenoT:<br />

bgeraTsimboluri sityvebi, romlebic flobs Sesabamis<br />

bgeraTsimbolur komponents, dekodirebisa da amocnobisas metad<br />

arian daculebi Secdomebisagan, e. w. Sesabamisi fonetikur-<br />

semantikuri komponenti gvevlineba “gamaZliereblad”, romlis<br />

saSualebiTac ufro iolia sityvis pirvelsawyisi formis aRdgena.<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis fsiqofiziologiuri sawyisis umTavresi<br />

komponentebia _ sinesTezia da kinemika.<br />

sinesTezia _ es aris aRqmis fenomeni, romelis arsic<br />

mdgomareobs imaSi, rom mocemuli gamaRizianeblis Sesabamis da<br />

grZnobis mocemuli organosaTvis specifiur STabeWdilebas Tan<br />

axlavs damatebiTi SegrZneba an saxe, romelic sxva<br />

modalobisTvisaa damaxasiaTebeli. bevri mecnieris azriT, swored<br />

es movlena udevs safuZvlad <strong>bgeraTa</strong> simbolizms (SegrZnebaTa<br />

transpoziciis Teoria).<br />

kinemika _ es aris kunTebis daWimuli moZraobebis jami,<br />

romelsac Tan axlavs emocia da SegrZnebebi. rogorc aRniSnuli<br />

sakiTxis mkvlevarebs miaCniaT, swored am movlenam Seueyo xeli<br />

bgeraTgamomxatveli fuZe _ enis warmoSobas.<br />

amgvarad, es movlenebi SeiZleba miviCnioT bgeraTsimboluri<br />

sityvebis produqcirebis da adamianis mier misi aRqmis safuZvlad.<br />

§4 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi da motivacia<br />

amgvarad <strong>bgeraTa</strong> simbolizms safuZvlad udevs <strong>bgeraTa</strong><br />

fizikuri Tvisebebi, sxva sityvebiT rom vTqvaT, metyvelebis bgerebs<br />

gaaCniaT bgeraTsimboluri mniSvneloba.


46<br />

aseT SemTxvevaSi SeTavsebadia Tu ara bgeraTsimboluri wesebi<br />

da enobrivi niSnis pirobiToba? rogor SeiZleba bgerasa da<br />

mniSvnelobas Soris kavSiris Tanaarseboba, _ erTi mxriv da<br />

sinqroniaSi (enidan _ <strong>enaSi</strong>) fonetikuri sistemebis cvalebadobisas<br />

da meore mxriv diaqroniaSi (enis istoriuli ganviTarebis<br />

procesSi).<br />

es SekiTxva arc dasmula fsiqolingvistikaSi, xolo <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmisa da enobrivi niSnis pirobiTobis Tanaarseboba<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis TeoriaSi kardinalur sakiTxs warmoadgens.<br />

eqsperimentebis mTeli rigi seriebis Sedegad dadginda, rom<br />

cdaSi monawile pirisaTvis Sinaarsis gareSe JReradobis wardgena<br />

iwvevs saxelsa da mniSvnelobas Soris an bundovan, an faqtobrivad<br />

arasaimdo korelacias, an saerTod korelaciis ararsebobas.<br />

piriqiT, Tu JReradoba wardgenil iqneba ori an meti mniSvnelobis<br />

TanxlebiT, saxeze iqneba satatikurad saimedo korelacia calkeul<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsebsa da Sinaarsobriv erTeulebs Soris.<br />

amrigad, cdaSi monawile pirs unda miewodos SesaZlo<br />

pasuxebis SezRuduli raodenoba. yovelive es gvaZlevs saSualebas<br />

gavakeToT Semdegi daskvnebi: bgeris JReradobas ar gaaCnia da arc<br />

SeiZleba gaaCndes araferi saerTo sityviT aRniSnul saganTan an<br />

movlenasTan, radgan winaaRmdeg SemTxvevaSi sxvadasxva <strong>enaSi</strong><br />

saxelebs sxvadasxva dasaxeleba ar eqnebodaT, miTumetes enis<br />

istoriuli ganviTarebis Sedegad ar Seicvleboda sityvebi erTi da<br />

imave enis farglebSi.<br />

yovelive es xels ar uSlis e. w. “meoradi bgeraTsimbolizmis”<br />

arsebobas, roca molaparake cdilobs aRmoaCinos korelacia<br />

sityvis JReradobasa (romelic viTardeba mocemuli enis<br />

fonetikuri kanonebis mixedviT) da mniSvnelobas Soris. am<br />

SemTxvevaSi saqme gvaqvs movlenasTan, romelic funqciurad waagavs<br />

e. w. “xalxur etimologias”. iqac da aqac molaparake cdilobs<br />

ipovos sagnis romelime TvalSisacemi niSani, raTa nawilobriv


47<br />

mainc uaryos JReradobasa da mniSvnelobas Soris KkavSiris<br />

nebismieroba.<br />

eqsperimentuli monacemebi aCvenebs, rom molaparake sruliadac<br />

ar cdilobs eZebos mSobliuri enis yvela sityvaSi Sesabamisoba,<br />

bgeraTsimboluri “ynosva” TiTqos “Tvlems” adamianis cnobierebaSi<br />

da Cndeba mxolod maSin, roca sityva, romelic viTardeboda<br />

mocemuli enis fonetikuri da morfologiuri kanonebis<br />

Sesabamisad, SemTxveviT iRebs iseT formas, romelic molaparakis<br />

azriT, am sityvis Sinaarss Seesabameba.<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizaciis procesSi xdeba ori struqtulad<br />

msgavsi, magram bunebiT gansxvavebuli movlenidan erT_erTisaTvis<br />

garkveuli pirobiTi mniSvnelobis miniWeba. aseTi saxiT<br />

warmoSvebuli meorad (e, i. pirobiT) kavSirs JReradobasa da<br />

mniSvnelobas Soris, safuZvlad udevs erTi saxis SegrZnebaTa<br />

meoreSi transpozicia, anda Tu gnebavT, <strong>bgeraTa</strong> fizikuri Tviseba.<br />

aqedan gamomdinare naTelia, rom miuxedavad fonetikuri kanonebis<br />

da bgeraTsimboluri wesebis sawinaaRmdego mimarTulebebisa,<br />

pirvelis moqmedeba xels ar uSlis meores moqmedebas: simboluri<br />

mniSvnelobebi miewereba <strong>bgeraTa</strong> kompleqss ukve imis Semdeg, rac<br />

misi “axali” (Secvlili) bgeriTi garsi SemTxveviT miuaxlovdeba<br />

“axal” (Secvlil) leqsikur mniSvnelobas.<br />

roca Cven vlaparakobT, “<strong>bgeraTa</strong> simbolur mniSvnelobebze”, ra<br />

Tqma unda saqme gvaqvs samecniero abstraqciasTan. TavisTavad,<br />

maTTvis raime mniSvnelobis miweris gareSe bgerebs ara aqvT<br />

aranairi mniSvneloba arc eqsperimentisas (Sedegebi bgerebis<br />

wardgenisas mniSvnelobis gareSe _ uaryofiTia), arc <strong>enaSi</strong><br />

(TavisTavad fonemebi aranair mniSvnelobas <strong>enaSi</strong> ar floben).<br />

eqsperimentisas bgerebi mniSvnelobebs iZenen mxolod maSin, roca<br />

maT xelovnurad miaweren or an ramodenime mniSvnelobas, <strong>enaSi</strong> ki _<br />

roca isini Sedis sityvebis da garkveuli leqsikuri an<br />

derivaciuli mniSvnelobis mqone morfemebis (magaliTad kninobiT-<br />

alersobiTi) SemadgenlobaSi.


48<br />

Tumca Cveni hipoTezis Tanaxmad, calkeul <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebs<br />

sityvisagan damoukideblad, SeiZleba HgaaCndes bgeraTsimboluri<br />

mniSvneloba.<br />

xmovnebis da Tanxmovnebis simboluri Tvisebebis Seswavlisas<br />

Cans, rom erTi da igive akustikur-artikulaciuri erTeulebi<br />

axdenen msgavs cnebaTa simbolizacias. magaliTad :<br />

1. rbili Tanxmovnebi asocirdeban raRac – “rbil”,<br />

“patara”, “sasiamovno”, “TbilTan” da a. S;<br />

2. magrebi _ “magar”, “myar”, “did”, “ZlierTan” da a. S.;<br />

3. mJRerebi _ “didi”, “civi”, “Cqari”;<br />

4. yruebi _ “patara”, “Tbili” da a. S;<br />

5. ingliselebi, frangebi da italielebi “sinaTlesTan”<br />

dakavSirebuli leqsikis Sesaqmnelad ufro xSirad<br />

iyeneben wina, anu naTel bgerebs, “sibnelis”<br />

leqsikisTvis ki ukana, yru bgerebs.<br />

Tumca erTi da igive cneba simbolizirdeba sxvadasxva<br />

akustikur-artikulaciuri erTeulis meSveobiTac: magaliTad, cneba<br />

_ “didi” SeiZleba gamoixatos ukanaenismieri, magari, mJReri<br />

bgerebis meSveobiT. “patara” _ yru, rbili bgerebis meSveobiT da a.<br />

S. amrigad, miuxedavad artikulaciur-akustikur da semantikur<br />

erTeulebs Soris garkveuli kavSiris arsebobisa, maT Soris myari<br />

kavSiri mainc ar arsebobs.<br />

<strong>frangul</strong> <strong>enaSi</strong> ukve damkvidrebulia bgeraTSeerTebebis Semdegi<br />

mniSvnelobebi, romlebic dagvexmreba bgeraTSeerTebaTa simboluri<br />

mniSvnelobis analizisas:<br />

[bl] _ sinaze, simsubuqe;<br />

[br] _ sixiste, Zala, simkacre, vibracia;<br />

[bsk] _ winaaRmdegoba;<br />

[bt] _ sirTule, winaaRmdegoba;<br />

[kr] _ arasasiamovno, ngreva, msxvrevis, ngrevis xma;


49<br />

[ks] _ arasasiamovno, trauri, sirTule, aRgznebadoba, gitara,<br />

gansja, pasiuroba;<br />

[ksp] _ sivrce, siSore;<br />

[kss] _ yuradReba;<br />

[dr] _ mimdinareoba, moqmedeba (moZraobis sema);<br />

[fl] _ nazi, axali, msubuqi, sasiamovno, abreSumi, frena;<br />

[fr] _ msxvreva, arasasiamovno, SiSi, energia, kankali, Sexeba,<br />

uxeSi, tanjva;<br />

[gl] _ tirili, sixaruli, sinaTle, simkacre;<br />

[gr] _ arasasiamovno, Cxubi, caxcaxi, pirquSi;<br />

[gz] _ siSore, distancia;<br />

[pf] _ zizRi, siZulvili;<br />

[pl] _ siSore, sivrce;<br />

[pr] _ caxcaxi;<br />

[pst] _ Zaxili, yuradReba;<br />

[rk] _ moZraoba, moqmedeba;<br />

[rf] _ grZlivoba, moZraoba, moqmedeba;<br />

[rd] _ grZlivoba, moZraoba, moqmedeba;<br />

[rs], [rt], [rz] _ siSore, manZili;<br />

[rd], [rf], [sp] _ siSore, manZili;<br />

[st] _ pirdapiri, mdgomi, daxuruli, fiqsirebuli, stabiluri,<br />

gaWimuli;<br />

[str] _ sirTule;<br />

[tr] _ mimdinare, morbenali, tkivili, kankali, Cqari moZraoba,<br />

winaaRmdegoba, dardi, Cqari vibracia;<br />

zogadi kanonzomierebebi:<br />

<strong>frangul</strong> <strong>enaSi</strong> “sinaTlis” aRmniSvnel sityvebSi winaenismieri<br />

xmovnebi Seadgens 48%; xolo ukanaenismieri xmovnebi _ 52%.


50<br />

“sibnelis” aRmniSvnel saxelebSi xmovanTa pirvel jgufze<br />

modis 25%, xolo meoreze 75%.<br />

“axlos” – “Sors”,<br />

“msubuqi” – “mZime”,<br />

“Cqari” – “neli”,<br />

“maRali” – “dabali” mimarTebis mdgomareoba aseTia:<br />

“axlos”,<br />

“msubuqi”,<br />

“Cqari”,<br />

“maRali” Sinaarsis aRmniSvnel saxelebSi xmovanTa 37% Seadgens<br />

ukanaenismieri xmovnebi; xolo 63% winaenismieri xmovnebi.<br />

“Sors”, “mZime”, ‘neli”, “dabali” Sinaarsis saxelebSi 67-78%<br />

modis aRniSnul xmovanTa pirvel jgufze, xolo 22-33% - meore<br />

jgufze.<br />

§5 xmabaZviTi sityvebi<br />

yovel <strong>enaSi</strong>, miuxedavad imisa, <strong>Tanamedrove</strong>a igi Tu Zveli,<br />

kulturis ganviTarebis maRal donezea am enaze molaparake eri Tu<br />

dabalze, arsebobs e.w. piqtoraluri sityvebi, romlebSiac kargad<br />

Cans sityvis bgeriT mxaresa da mniSvnelobas Soris arsebuli<br />

saerTo momentebi, maT Soris arsebuli urTierTSesatyvisoba.<br />

aseTi sityvebis aRsaniSnavad specialur literaturaSi sxva<br />

terminebsac iyeneben<br />

� bgeriTi wabaZva<br />

� piqtoraluri sityvebi<br />

� xmabaZva<br />

� onomatopea<br />

� eqspresia


51<br />

terminebi _ bgeriTi wabaZva, xmabaZva ufro xSirad viwro<br />

mniSvnelobiT gamoiyeneba, e. i. iseTi kategoriis sityvebis<br />

aRsaniSnad, romelTa saxelebSic gamoyenebulia am saxelebiT<br />

aRniSnuli sagnebisa da movlenebis mier gamocemuli bgerebi. magram<br />

enis leqsikaSi saxelisa da mniSvnelobis urTierTSesatyvisoba<br />

mxolod am formiT ar vlindeba, amitomac, saerTod aseTi<br />

kategoriis sityvebis aRsaniSnad am terminebis gamoyeneba<br />

uxerxulobasTan aris dakavSirebuli. asec ar iyos, es terminebi<br />

garkveul Teorias gulisxmoben _ es sityvebi bgeriTi wabaZvis<br />

gziT aris miRebuli, e. i. wina planze wamoweulia sityvaTqmnadobis<br />

xasiaTi. sityvis qmnadobis procesis Tavisebureba gulisxmobs<br />

bunebrivi bgeris cnobier, Segnebul, mizandasaxul imitacias, rasac<br />

albaT, imis miuxedavad, es sityvebi gvian warmoSobisaa Tu<br />

adrindeli, adgili arasodes ar hqonia, rac yovel SemTxvevaSi,<br />

jer kidev garkvevasa da dazustebas saWiroebs. Tumca imisaTvis,<br />

rom piqtoraluri sityvebis sxva saxeobidan gamovyoT<br />

araSorisdebuliseuli sityvebis is Taviseburi jgufi, romlebSiac<br />

igrZnoba bgeriTi saerTooba saxelsa da mniSvnelobas Soris, am<br />

termins Cvenc SemdgomSi gamoviyenebT aseTi mniSvnelobiT da<br />

principulad ara im mniSvnelobiT, rom es sityvebi Seqmnilia<br />

bgeriTi imitaciis gziT.<br />

termini onomatopea enaTmecnierebaSi gamoiyeneba bgeriTi<br />

wabaZvis gziT sityvaTwarmoebis aRsaniSnad da amitomac misi<br />

xmarebac ufro farTo mniSvnelobiT uxerxulobas qmnis.<br />

termini eqspresia ufro xSirad gamoiyeneba metyvelebis erT-<br />

erTi funqciis _ gancdaTa gamoxatvis funqciis aRsaniSnad.<br />

amitomac, misma xmarebam SesaZloa gaugebroba gamoiwvios. Cven<br />

viziarebT im avtorTa azrs, romlebsac am kategoriis sityvebis<br />

aRsaniSnad ufro moxerxebulad miaCniaT termini _ piqtoraluri<br />

sityvebi, piqtoraluri damwerlobis, piqtografiis analogiiT.<br />

magram am termins gamoviyenebT mxolod maSin, rodesac msjeloba<br />

gveqneba saerTod am kategoriis sityvebze, xolo calkeul avtorTa


52<br />

mosazrebebis dalagebis dros gaugebrobis Tavidan acilebis<br />

mizniT gamoviyenebT maT mier SerCeul terminebs.<br />

yovel <strong>Tanamedrove</strong> <strong>enaSi</strong>, wers a. spirkini (spirkini 1958; 30-31),<br />

sakmaod didi raodenobiT arsebobs sityvebi, romlebSiac jer kidev<br />

garkveviT SeigrZnoba maTi xmabaZviTi buneba. aseTi sityvebis<br />

moZiebisaTvis didi dro ar dagvWirdeba da arc gonebis zedmeti<br />

daZabva mogviwevs. ubralod is sityvebi rom aviRoT, romelic<br />

mexsierebaSi SemTxveviT amotivtivdeba, esec sakmarisi iqneba.<br />

sprikinis azriT, xmabaZviTi xasiaTis sityvebi <strong>enaSi</strong> arc Tu ise<br />

mcire raodenobiT moipoveba. amasTan yvela maTgani warmoadgens<br />

yoveldRiurad xmarebul, farTod gavrcelebul sityvebs,<br />

gamoxataven sayofacxovrebo cnebebs da albaT ZiriTadad jer<br />

kidev Soreul warsulSi warmoiSva. am sakiTxze msjelobis dros,<br />

mxedvelobaSi misaRebia is garemoebac, rom <strong>Tanamedrove</strong> enis<br />

sityvebi aseulaTasobiT wlebis winandelia, TavianTi xangrZlivi<br />

istoriis manZilze uTvalavjer iqna gadatanili erTi sagnidan<br />

meoreze; adgili hqonda sityvaTa sesxebas sxva enebidan, sxva<br />

sityvebTan Sezrdas; araerTgzis eqvemdebarebodnen<br />

Sidastruqturul bgeriT cvlilebebs, Semoklda da gafarTovda,<br />

imoseboda morfemebis rTuli sistemiT da a.S.<br />

s. ulmani miuTiTebs, rom germanuli ena upiratesobas aniWebs<br />

warmoebul sityvebs, <strong>frangul</strong>Si ki aseTi warmonaqmnebi SedarebiT<br />

naklebia. sityvis struqturis am aRniSnul or tips Soris<br />

sxvadasxvaoba, misi azriT, ganpirobebulia im roliT, romelsac<br />

germanul da <strong>frangul</strong> enebSi asrulebs onomatopea. marTalia,<br />

bgeris eqspresiuli mniSvnelobis Sefaseba Zlier rTuli sakiTxia<br />

da bevr SemTxvevaSi subieqturic, zogierTi saerTo tendencia aq<br />

sakmaod gamokveTilad vlindeba, da dasZens, ase magaliTad<br />

sayovelTaod cnobilia, rom germanuli ena araCveulebrivad<br />

mdidaria xmabaZviTi sityvebiT, maTi fonetikuri struqturiT,<br />

motivirebiT, im dros, roca <strong>frangul</strong>i, Tumca arafriT<br />

Camouvardeba germanuls eqspresulobaSi, msgavs efeqtebs SedarebiT


53<br />

iSviaTad mimarTavs, italiuri ena gacilebiT farTod iyenebs<br />

onomatopeas, vidre <strong>frangul</strong>i, inglisur <strong>enaSi</strong> bgeriTi wabaZviTi<br />

warmonaqmnebi metia, vidre <strong>frangul</strong>Si, magram naklebi, vidre<br />

germanulSi (ulmani 1962; 24-25).<br />

h. pauli sityvaTa pirvelqmnadobis sakiTxis ganxilvisas<br />

gvTavazobs gviani periodis Sua zemogermanuli dialeqtis im<br />

sityvebis vrcel sias, romlebSic igrZnoba Sinagani kavSiri sityvis<br />

Jreradobasa da mniSvnelobas Soris. aseTi sityvebis umravlesoba,<br />

miuTiTebs igi, aRniSnavs sxvadasxva saxis bgerasa da moZraobebs.<br />

paulis azriT, aseTi sityvebis didi raodenoba SeiZleba SeirCes<br />

rogorc Zvelgermanul dialeqtebSi, aseve berZnuli da laTinuri<br />

enebis leqsikaSic (pauli 1960; 215-217).<br />

am saxeobis sityvebSi JReradobasa da mniSvnelobas Soris<br />

gancdili Sinagani kavSiri, paulis azriT, jer kidev ar iZleva<br />

safuZvels mtkicebisaTvis, rom sityvaTa am jgufidan yoveli<br />

maTganis warmoSoba marTlacda aseTi kavSirebidan momdinareobs.<br />

cnobilia SemTxvevebis mTeli rigi, rodesac damtkicda, rom is<br />

gansakuTrebuli fonetikuri saxe anda mniSvneloba, romelTa<br />

wyalobiTac msgavsi sityvebi onomatopeuris STabeWdilebas tovebs,<br />

maT mier ufro gviani ganviTarebis procesSi iqna SeZenili, magram<br />

Tu am sityvebs mTlianobaSi ganvxilavT, miuTiTebs igi, Cven<br />

iZulebulni viqnebiT, ukuvagdoT mosazreba, rom maTi dRevandeli<br />

saxe yovelTvis SemTxveviTobis Sedegia. aq didi mniSvneloba aqvs<br />

imasac, rom maT Soris xSirad gvxvdeba erTimeoresTan Zlier<br />

msgavsi variantebi igiveobrivi anda Zlier msgavsi mniSvnelobebiT,<br />

romlebic Cveulebriv mxolod xmovanebiT gansxvavdeba, Tumca<br />

fonetikuri kanonebis mixedviT maTi dayvana erT saerTo sawyis<br />

formaze ar SeiZleba, sxva enebSic, aRniSnavs pauli, aseve xSirad<br />

SeimCneva amgvari saxis msgavsi JReradobis sityvebi, romelTa<br />

monaTesaveebad miCneva fonetikis kanonebis mixedviT ar SeiZleba<br />

(pauli 1960; 219-220).


54<br />

mxolod onomatopeuri instinqtiT SeiZleba aixsnas agreTve<br />

zogierTi is saxecvlilebac, romlebsac ukve Camoyalibebuli<br />

sityvebi eqvemdebareba.<br />

sityvaTa pirvelqmnadobasTan dakavSirebiT Sorisdebulebis<br />

sakiTxis ganxilvisas pauli miuTiTebs _ ar iqneboda marTebuli<br />

gvefiqra, rom yvela Sorisdebuli bunebrivi bgeraa da isini<br />

sicilisa da tirilis msgavsad aucileblad afeqtis<br />

mdgomareobidan momdinareobs. aseT SemTxvevaSi SeuZlebelia erTi<br />

da imave emociis gamoxatvis saSualeba sxvadasxva enasa da<br />

dialeqtSi sxvadasxva iyos. piriqiT, erTi da imave dialeqtze<br />

molaparake sxvadasxva individebic ki SeiZleba iyebebdnen<br />

gansxvavebul Sorisdebulebs erTsa da imave situaciaSi (pauli<br />

1960; 220_221).<br />

pauli ansxvavebs ori saxis Sorisdebuls:<br />

� mxolod Sinagani emociis gamomxatvelni<br />

� Sorisdebulebi, romlebic gamoxataven rogorc Sinagan<br />

emociebs, aseve garegan movlenebsac.<br />

pirveli saxis emociebidan zogierTi miekuTvneba mxolod erT<br />

garkveul garkveul emocias, zogi ki SeiZleba sruliad<br />

sxvadasxvagvari emociiT iyos gamowveuli. Ees ukanasknelni<br />

gvevlineba, rogorc TavisTavad sakmaod gaurkveveli<br />

artikulirebadi substratebi, romlebic konkretul Sinaarss<br />

mxolod Tanmxlebi emociuri intonaciis wyalobiT iZenen. magram,<br />

paulis azriT, maTi mniSvnelobebis es gaurkvevloba ar unda iyos<br />

Tavdapirveli. sxva sityvebis msgavsad Sorisdebulebi SeiZleba<br />

nasesxebi iyos sxva enidan, SeiZleba warmoiSvas calkeuli<br />

sityvebidan an sityvaTa erTobliobidan. fonetikuri cvlilebebis<br />

wyalobiT am ukanasknelTa warmoSoba SeiZleba imdenad SeiniRbos,<br />

rom dakvirvebis SemTxvevaSiac ver movaxerxoT maTi SemCneva.<br />

amitomac, miuTiTebs pauli, im SorisdebulTa SemTxvevaSiac ki,<br />

romlebic absoluturad martivad gamoiyureba da, rogorc Cans,


55<br />

morfologiur analizs ar eqvemdebareba, ar SeiZleba winaswar<br />

gvqondes imis rwmena, rom isini aseTi gziT ar arian warmoSobilni.<br />

Tumca, miuTiTebs igi, unda vigulisxmoT, rom am saxis<br />

SorisdebulTa garkveuli nawili mainc sxva sityvebidan ar<br />

aRmocenebula da uSualod emociis gamomxatveli bgerebidan<br />

momdinareobs. (pauli 1960; 221).<br />

SorisdebulTa meore saxe, romlebic gamoxatavs ara mxolod<br />

garkveul emociebs, aramed sxva saxis movlenebsac, paulis azriT,<br />

Zlier mWidro kavSirSi aris onomatopeur warmonaqmnebTan. maTi<br />

onomatopeuri xasiaTi vlindeba fuZis gaorebisa da gasamebis<br />

SemTxvevaSi.<br />

garda zemoxsenebuli avtorisa, kidev mravali mecnieri Tvlis,<br />

rom yovel <strong>enaSi</strong> moipoveba sakmarisi raodenoba piqtoraluri<br />

sityvebisa. meore mxriv, gacilebiT meti avtoris dasaxeleba<br />

SeiZleba, romlebic, marTalia ar uaryofen aseTi sityvebis<br />

arsebobas, magram raodenobrivaad imdenad umniSvnelod Tvlian maT,<br />

rom saWirod ar miaCniaT am faqtisaTvis angariSis gaweva. azrTa<br />

sxvadasxvaoba imiT aris gamowveuli, rom terminebi _ bgeriTi<br />

wabaZva, Sorisdebuliseuli sityvebi, eqspresia, onomatopea,<br />

piqtoraluri sityvebi da sxva, romlebic Cveulebriv aseTi<br />

kategoriis sityvebis aRsaniSnad gamoiyeneba, yvela avtoris mier<br />

erTnairad ar aris gagebuli. zogierTi maT Zlier viwro<br />

mniSvnelobiT iyenebs, zogierTis mier ki met-naklebad farTo<br />

mniSvnelobiT ixmareba. aseTi azrTa sxvadasxvaobis miuxedavad,<br />

ramdenadac CvenTvis cnobilia, am sakiTxis sistematuri kvleva<br />

aravis ucdia, raTa gaerkvia, Tu ra xvedriTi wonisaa aseTi<br />

kategoriis sityvebi ama Tu im enis leqsikaSi. es garemoeba albaT<br />

sakiTxis kvlevis siZneliTac aris ganpirobebuli. sityvaTa<br />

ganxilvisas arc Tu ise meorexarisxovan rols asrulebs<br />

Semfaseblis Teoriuli pozicia. Tu imasac miviRebT mxedvelobaSi,<br />

rom piqtoralobis momentebi sityvebSi met-naklebi xarisxiT aris<br />

warmodgenili, gasagebi gaxdeba, Tu raoden Znelia sityvaTa


56<br />

piqtoralobis sazRvrebis dadgena, magram Tu gaviTvaliswinebT<br />

sakiTxis mniSvnelobas, cxadi gaxdeba, rom Tundac miaxloebiT<br />

masalebi am mxriv garkveuli Rirebulebis mqonea.<br />

am sakiTxTan dakavSirebiT uaRresad sagulisxmo<br />

kanonzomiereba gamoavlina t. gudavam. megrulSi aris xmabaZviTi<br />

sityvebis erTi rigi, romelic garda ZiriTadi mniSvnelobebisa,<br />

gamoxatavs moqmedebis elfers, moqmedi sagnis sidides, wonas,<br />

simkvrives da a.S. aRniSnul TvisebaTa gamoxatvis saSualebas<br />

warmoadgens mJRer, fSvinvier da mkveTr TanxmovanTa dapirispireba<br />

erTmaneTTan. amgvari saSualebiT gamoxatul xmabaZvas “bgerwera”<br />

SeiZleba vuwodoT”. (gudava 1958; 15)<br />

“bgerweriTi sityvebi” (Cveulebriv zmnebi) qmnian konebs: ori an<br />

ramdenime “bgerweriTi” sityva gaerTianebulia msgavsi<br />

mniSvnelobiTa da erTmaneTisagan kanonzomierad gansxvavebuli<br />

TanxmovnebiT. es gansxvaveba sameulebSi ( an wyvilebSi ) Semaval<br />

TanxmovanTa urTierTmonacvleobiT myardeba.<br />

“bgerweriT” sityvebSi mJReri Tanxmovnis monawileoba<br />

gadmoscems “didis”, “msxvilis”, “mZimis” elfers, yru Tanxmovnis<br />

monawileoba _ “pataris”, “msubuqis”, “wvrilis” elfers. fSvinvieri<br />

Tanxmovani, roca dapirispireba samsafexuriania (mJReri _<br />

fSvinvieri _ mkveTri) am mxriv saSualo adgils iWers. am<br />

kanonzomierebis sailustraciod avtors mohyavs ramdenime nimuSi<br />

da maTi miaxloebiTi Targmani qarTul enaze:<br />

1. mJReri (g – g) migvagvalu “migoravs” (didi, msxvili<br />

raRac).<br />

2. fSvinvieri (q _ q) miqvaqvalu “migoravs”, migogmanebs”,<br />

“micqrialebs”.<br />

3. mkveTri (k – k) mikvakvalu “migoravs” (patara, mkvrivi<br />

raRac).<br />

1. mJReri (Z _ Z) qodaZvaZu “dajda”, “daeca” (didi, mZime<br />

raRac).


57<br />

2. mkveTri (w – w) qodawvawu “dajda”, “daeca” (patara,<br />

msubuqi, nazi raRac).<br />

1. mJReri (g – j) igvijinans “didi, raRac msxvilad,<br />

dondlod gamoiyureba”.<br />

2. fSvinvieri (q – C) iqviCinans “aqoCrilad gamoiyureba”.<br />

3. mkveTri (k _ W ) ikviWinans “patara raRac mkveTrad<br />

gamoiyureba”.<br />

1. mJReri (Zg – Zg) ZgiZgonuns “ZiZgnis”.<br />

2. fSvinvieri (cq – cq) cqicqonuns “cicqnis”.<br />

3. mkveTri (wk _ wk) wkiwkonuns “wiwknis”.<br />

avtoris azriT, megrulSi dadasturebuli es kanonzomierebani<br />

qarTulSi SedarebiT sustadaa gamoxatuli.<br />

piqtoraluri momentebis Semcvel sityvebad ara mxolod iseTi<br />

sityvebi CaiTvleba, rogoricaa xmabaZviTi (viwro mniSvnelobiT, e.i.<br />

sityvebi, romlebSic gamoyenebulia is bgerebi, romlebsac<br />

gamoscems am sityviT aRniSnuli sagnebi) da Sorisdebulebi., aramed<br />

sityvebic, romlebic arc sagnis mier gamocemuli bgerebis<br />

imitacias warmoadgens da arc Sorisdebulebs Seicavs, magram<br />

romlebSiac amis miuxedavad sakmao warmatebiT xerxdeba. yovel<br />

<strong>enaSi</strong> piqtoraluri efeqtis misaRebad mravalnairi saSualeba<br />

gamoiyeneba. Cven ara gvaqvs pretenzia piqtoraluri sityvebis<br />

sityvaTwarmoebis gzebi gavarkvioT, es Cvens kompetencias scildeba.<br />

piqtoraluri sityvebiT rogorc ukve avRniSneT Zalze mdidaria<br />

italiuri ena. piqtoraluri efeqti xSirad miiReba sityvis fuZeSi<br />

am sityviT aRniSnuli sagnis an movlenis mier gamocemuli bgerebis<br />

warmomadgenlobiT. magaliTisaTvis moviyvanT zogierT maTgans:<br />

tuffo CayvinTva<br />

sciabordio SenjReva<br />

scoppio afeTqeba<br />

fragore xmauri


58<br />

sfrigolare CurCuli<br />

tartagliare buzRuni<br />

borbottare buzRuni<br />

acciottolio kakuni<br />

cozzo rqebiT Sejaxeba<br />

lugubre jmuxi<br />

tetro jmuxi<br />

zip elva<br />

gracchiare Cxavili<br />

sciabordio njRreva<br />

sfarfallio cimcimi<br />

gocciolio uwyveti cimcimi<br />

fumigginare uwyveti wkapuni<br />

aseTi kategoriis sityvebi upirvelesad myisieri moqmedebis<br />

aRsaniSnavad gamoiyeneba, rogorc magaliTad qarTuli: braxuni,<br />

bzriali, bzuili, griali, gruxuni, zriali, raxuni, rixini da a.S.<br />

piqtoraluri efeqtis misaRebad gavrcelebuli formaa sityvis<br />

fuZeSi am sityviT aRniSnuli sagnis mier gamocemuli bgerebis<br />

reduplikacia: boomboom, clik clak, dindon etc...<br />

aseTi kategoriis sityvebi umTavresad droSi gavrcobil<br />

erTgvarovan, stereotipul moqmedebebs gamoxatavs.<br />

sityvebis fuZeSi marcvalTa stereotipuli ganmeorebiTaa<br />

miRweuli agreTve piqtoraluri efeqti iseTi movlenebis<br />

aRmniSvnel sityvebSi, romlebic umTavresad droSi gavrcobili<br />

stereotipulobiT xasiaTdebian, magram romelTa mimdinareoba<br />

upiratesad bgerebis gamocemasTan ar aris dakavSirebuli: bibini,<br />

laqlaqi, fusfusi, RaJRaJi da a.S<br />

piqtoraluri sityvebiT arc ise mdidari <strong>frangul</strong>i ena aseTi<br />

saxis sityvebs mravlad iyenebs komiqsebSi. moZraoba da eqspresia<br />

unda gadmoices naxatebSiac.


59<br />

am mxriv frangebs badali ara hyavT:<br />

AARGH ! Borborygme de<br />

l'individu pris à la gorge par son<br />

adversaire ou l'administration<br />

fiscale.<br />

AH! AH! AH! Rire dubitatif et<br />

méprisant.<br />

AÏE Cri de douleur<br />

BADABOUM Bruit de chute.<br />

BAF Bruit de claque.<br />

BALABOUM, BALOUM,<br />

BALOUM Bruit mat d'un corps<br />

dévalant une pente en<br />

rebondissant.<br />

BANG Explosion.<br />

SeZaxili, romelic adamians aRmoxdeba<br />

maSin, roca mas yelSi xels wauWers<br />

mowinaaRmdege an sagadasaxado<br />

inspeqcia.<br />

undoblobisa da zizRis gamomxatveli<br />

CaRimeba<br />

tkivilisagan wamoyvireba<br />

dacemis xma<br />

silis gawnis xma<br />

sxeulis xma daRmarTze Camogorebisas<br />

afeTqebis xma


BEEP En français Bip (tonalité,<br />

un bip d'appel)<br />

BERK ! Exprime le dégoût.<br />

BEUH ! Gros chagrin enfantin.<br />

BEURK ! Vomir, gerber.<br />

BING Bruit de coup<br />

BLAM Claquement d'une porte.<br />

BOF Marque le désintérêt.<br />

BOING ! Bruit de rebond.<br />

BOUM Bruit d'explosion.<br />

BRAOUM Bruit de la foudre au<br />

lointain.<br />

60<br />

tonaloba<br />

gamoxatavs zizRs<br />

bavSvuri mwuxareba, dardi<br />

Rebineba<br />

dartymis xma<br />

karis mixurvis xma<br />

gamoxatavs indiferentulobas<br />

ukan gaxtomis xma<br />

afeTqebis xma<br />

Weqa-quxilis xma Soridan


BROOM, BROM Son inquiétant<br />

d'un tremblement de terre.<br />

BROUM Vibrations de surface<br />

engendrées par un corps pesant.<br />

BRUSH Verbe anglais. Brosser<br />

BUZZ Mot anglais signifiant<br />

bourdonnement. Bruit du vol du<br />

bourdon et autres coléoptères.<br />

BZOING Bruit de ressort.<br />

BZZZ Bruit d'insecte en général et<br />

de l'abeille en particulier.<br />

CHEESE Souriez.<br />

CHOP ! CHOP ! Le boucher<br />

découpe la viande. Du verbe<br />

anglais To Chop : Couper .subs.<br />

Côtelette<br />

61<br />

miwisZvris SemaZrwunebeli xma<br />

mZime sxeuliT gamowveuli zedapiris<br />

vibraciis xma<br />

inglisuri zmna. wmenda<br />

inglisuri sityva, romelic niSnavs<br />

zuzuns. mwerebis freniT gamowveuli<br />

xma<br />

zambaris xma<br />

mweris xma. ZiriTad SemTxvevaSi es<br />

aris futkari<br />

gaiRimeT<br />

yasabi Wris xorcs. momdinareobs<br />

inglisuri sityvisagan.


CLAC Bruit de fermeture d'un<br />

mécanisme.<br />

CLAP Verbe anglais signifiant :<br />

Applaudir. (clap one's hands)<br />

CLAP ! CLAP ! CLAP !<br />

Applaudissements.<br />

CLIC-CLAC Bruit du pêne d'un<br />

serrure.<br />

CLIC Bruit d'enclenchement d'un<br />

mécanisme.<br />

CLUTCH Bruit d'embrayage.<br />

Verbe anglais signifiant embrayer.<br />

COCORICO Chant du coq aux<br />

aurores.<br />

COIN-COIN Cri du canard.<br />

COT ! COT ! COT ! Cri de la<br />

poule avant de pondre.<br />

62<br />

raime meqanizmis daxurvis xma<br />

aplodismentebi<br />

aplodismentebi<br />

saketis gadaketvis xma<br />

meqanizmis CarTvis xma<br />

CarTvis xma<br />

mamlis yivili ganTiadze<br />

ixvis xma<br />

qaTmis kriaxi kvercxis dadebis win


COTT ! COTT ! Cri de la poule<br />

cherchant sa pitance.<br />

COUCOU Cri du coucou.<br />

COUGH Verbe anglais signifiant<br />

tousser.<br />

CRAAAC Bruit de la foudre.<br />

CRAC Cassure<br />

CRAPUH ! Bruit d'explosion<br />

suivi d'un sifflement.<br />

CRASH ! Verbe anglais signifiant<br />

s'écraser.<br />

CRIC ! CRIC ! Crissements légers<br />

répétés.<br />

CROÂ Cri du corbeau.<br />

63<br />

qaTmis kriaxi<br />

gugulis xma<br />

inglisuri zmna, aRniSnavs xvelebas<br />

elvis xma<br />

gatexvis xma<br />

afeTqebis xma, romelsac Tan sdevs<br />

stvena<br />

inglisuri zmna, niSnavs Camovardnas.<br />

msubuqi, xSiri wamoyvireba<br />

yvavis xma, Cxavili<br />

Cxavili


CROAK Verbe anglais : Coasser,<br />

croasser<br />

CRONCH, CRUNCH Bruit de<br />

mastication de nos amies les<br />

vaches en train de ruminer.<br />

CUI-CUI Les petits oiseaux, sous<br />

la frondaison, font entendre leurs<br />

gentils cui-cui, c'est le Printemps.<br />

DING-DONG Bruit de cloches.<br />

DRELIN DRELIN Appel de<br />

clochette. Madame sonne sa<br />

bonne.<br />

DRUM Bruit de pluie ou de grêle.<br />

Verbe anglais signifiant<br />

tambouriner.<br />

EUH ! Marque d'hésitation ou de<br />

perplexité. Dans les discours<br />

marque la confusion mentale ou le<br />

manque de maîtrise d'un sujet.<br />

64<br />

Zroxis coxna<br />

patara Citebis galobis xma<br />

zarebis rekvis xma<br />

zaris xma<br />

Weqa-quxilis an wvimis xma<br />

yoymanis gamomxatveli Sorisdebuli


FLACK Employé pour évoquer<br />

l'explosion des obus de défense<br />

anti-aérienne.<br />

FLAP Bruit d'un tissu claquant au<br />

vent.<br />

FLIC-FLOC Gouttes d'eau.<br />

FLIP-FLOP Bruit de goutte à<br />

goutte.<br />

FLOP Bruit d'un tissu agité<br />

mollement par le vent.<br />

FLUSH Bruit de l'écoulement d'un<br />

liquide. De l'anglais Flush :<br />

Chasse d'eau<br />

FRICHH ! Bruit de friture.<br />

FUIT ! Bruit de fuite d'un gaz ou<br />

d'un liquide.<br />

65<br />

haersawinaaRmdego Tavdacvis sistemis<br />

iaraRebis afeTqebis xma<br />

qaris dros naWris Srialis xma<br />

wylis wveTebi<br />

wylis wveTebis wkapuni<br />

qaris dros msubuqad Serxeuli<br />

qsovilis xma<br />

siTxis Camosxmis xma<br />

Sewvis xma<br />

gazis an siTxis daRvris xma


GASP Verbe anglais exprimant un<br />

hoquet de terreur.<br />

GLAGLA Indique un froid<br />

intense.<br />

GLOMP Bruit de déglutition.<br />

GLOUGLOU Bruit de déglutition<br />

d'un liquide.<br />

GLOU-GLOU-GLOU-GLOU Cri<br />

du dindon.<br />

GLOUP Bruit de déglutition.<br />

GLUMP Bruit de déglutition en<br />

anglais.<br />

GNARF! GNARF! Cri du sanglier<br />

en train de fouir.<br />

GONG Son du gong.<br />

66<br />

SeZrwunebis amoZaxili<br />

saSineli sicive<br />

ylapvis xma<br />

siTxis dalevis dros gamocemuli xma<br />

indauris xma<br />

ylapvis xma<br />

ylapvis xma inglisurad<br />

taxis xma<br />

gongis xma


GROUI Cri du porc, tel celui dont<br />

Duguesclin tirait les oreilles.<br />

GUILI-GUILI Chatouilles.<br />

HA ! HA ! Cris d'appréciation ou<br />

d'admiration.<br />

HAN ! Cri du bûcheron au travail.<br />

HÉ ! HÉ ! HÉ ! Exprime un rire<br />

sardonique.<br />

HI-HAN Cri de l'âne.<br />

HIII ! Hennissement de cheval.<br />

HON ! HON ! 1 - Marque un<br />

appel aux forces vitales 2 - Scande<br />

la marche à pied.<br />

67<br />

Roris xma, romelsac yurebi daacales<br />

Ritini<br />

Sefasebis an aRfrTovanebis SeZaxili<br />

xismWrelis SeZaxili muSaobis<br />

procesSi<br />

ironia, dacinva<br />

viris yroyini<br />

cxenis coxna<br />

1. SeZaxeli sasicocxlo Zalebis<br />

mokrebisaTvis.<br />

2. fexiT svlis skandireba<br />

seriozuli.


HOOPS ! Same as OUPS ! Grave<br />

HOP ! HOP ! En anglais, sautiller,<br />

aller à cloche-pied.<br />

HUM Bourdonner<br />

HUM-HUM Marque la réflexion.<br />

HUMM ! Que tout cela semble<br />

bon.<br />

HUMPF ! Accuser le coup.<br />

KLING-KLANG Bruit de pièces<br />

métalliques qui s'entrechoquent.<br />

KNOCK Verbe anglais signifiant<br />

frapper, frapper à une porte.<br />

MÊÊÊ ! Cri de la brebis.<br />

MEUH ! Un cri de nos<br />

68<br />

ingl: cal fexze xtoma, askinkila<br />

zuzuni<br />

fiqri<br />

mgoni kargia es yvelaferi<br />

reagireba<br />

liTonis monetebis xma<br />

ingl: karebze kakuni<br />

cxvris xma<br />

zmuili


campagnes, meuglement.<br />

MIAOU Miaulement.<br />

NA ! Interjection enfantine<br />

signifiant " C'est mon dernier mot<br />

".<br />

OH ! Marque d'étonnement.<br />

OH ! OH ! OH ! Rire du Père<br />

Noël.<br />

OK D'accord.<br />

OUIN ! Pleur enfantin.<br />

PAF Bruit de coup.<br />

PAM, PAN Bruit de détonation<br />

provoqué par une arme à feu.<br />

PATATRAS Tout s'écroule.<br />

69<br />

knavili<br />

bavSvebis metyvelebidan: es aris Cemi<br />

bolo sityva<br />

gakvirvebis gamoxatva<br />

Tovlis babuis sicili<br />

kargi, Tanaxma var, gasagebia<br />

bavSvis tirili<br />

dartymis xma<br />

afeTqebis xma, romelic gamowveulia<br />

cecxlsasroli iaraRiT<br />

yvelaferi ingreva


PIF Coup porté au nez.<br />

PIM Coup de poing.<br />

PIN-PON Bruit de sirène.<br />

PING Porter un coup.<br />

PLIP-PLOP Bruit de robinet qui<br />

fuit.<br />

PLOP ! Bruit de bouteille que l'on<br />

débouche.<br />

PLOUF Bruit que fait un objet en<br />

tombant à l'eau.<br />

POF Bulles crevant à la surface.<br />

POUET-POUET Son de la corne,<br />

ancêtre de l'actuel avertisseur<br />

70<br />

cxvirSi dartyma<br />

muWiT dartymis xma<br />

sirenis xma<br />

dartyma<br />

onkanis xma<br />

boTlis gaxsnis xma<br />

wyalSi sagnis Cagdebis xma<br />

wylis buStukebis gaxeTqvis xma<br />

rqis sayviris xma


sonore.<br />

POUM Bruit de détonation d'un<br />

fusil .<br />

PSCHITT ! Bruit que fait un gaz<br />

sous pression lorsque l'on ouvre<br />

une bouteille.<br />

PSSSH Bruit que fait un gaz sous<br />

pression en s'échappant.<br />

REUH ! Bruit d'accélération d'un<br />

moteur diesel.<br />

REUM Le brame du cerf.<br />

RING ! Tintement de sonnette. Du<br />

verbe anglais Ring : Sonner<br />

RON-RON Ronronnement du<br />

chat.<br />

RRRR ! Ronfler.<br />

71<br />

iaraRis xma<br />

gazis xma boTlis gaxsnisas<br />

gazis Suili<br />

dizelis motoris xma<br />

irmis xma<br />

zaris xma. ingl: zaris darekva<br />

katis xma. katis RuRuni<br />

xvrinva


RUSH ! Marque un mouvement<br />

précipité. Du verbe anglais Rush :<br />

Se précipiter.<br />

SCHTUMPH, SCHTOUMPH<br />

Bruit sourd de détonation.<br />

SCRAP Verbe anglais signifiant<br />

racler<br />

SCRATCH Verbe anglais<br />

signifiant gratter<br />

SLAP - SLAP - SLAP Bruit de la<br />

fessée. De l'anglais Slap .v. gifler<br />

SLASH En anglais balafrer,<br />

taillader. En français schlass<br />

(couteau).<br />

SLIP Verbe anglais. Glisser<br />

72<br />

aRniSnavs Cqar moZraobas<br />

afeTqebis yru xma<br />

ingl: gawmenda<br />

ingl: kakuni<br />

ingl: silis gawna<br />

ingl: daWra. fr: dana<br />

gasxltoma


SLUSH ! Bruit d'un écoulement<br />

de boues. Du verbe anglais Slush :<br />

Patauger<br />

SMAC Bisou, suçon.<br />

SMOOTH .adj. Doux(-ouce)<br />

SNIFF Verbe anglais signifiant<br />

renifler.<br />

SOB Mot anglais impliquant un<br />

arrêt transitoire convulsif de la<br />

respiration ; hoqueter. Également<br />

l'acronyme "Short Of Breath"<br />

c'est-à-dire avoir le souffle coupé.<br />

TACATA-CATA-CATA Bruit de<br />

mitraillette.<br />

TAC-TAC-TAC Bruit de<br />

machoires qui s'entrechoquent<br />

pour cause de froid, peur ou<br />

famine.<br />

73<br />

talaxSi Cafloba. ingl: kotriali<br />

kocna<br />

keTili<br />

uaryofa<br />

ingl: sunTqvis Sekvra<br />

avtomatis xma<br />

siciviT, SiSiT an SimSiliT kbilebis<br />

wakwaki


TAÏAUT A la chasse à courre.<br />

TAP-TAP-TAP Jeannot lapin<br />

paraît très impatient. Il veut sa<br />

carotte.<br />

TCHOU TCHOU TCHOU Son de<br />

la locomotive à vapeur.<br />

TEUF ! TEUF ! Bruit d'un moteur<br />

mono-cylindre.<br />

TIC-TIC-TIC Bruit aigu répétitif.<br />

TIC-TAC Bruit d'horloge ou de<br />

réveil-matin.<br />

TOC ! TOC ! TOC ! Frappement<br />

à une porte - Voir Knock.<br />

TRASH Verbe anglais signifiant<br />

jeter.<br />

74<br />

ZaRlebiT nadirobis xma<br />

kurdReli Zalian mousvenari Cans.<br />

stafilo unda<br />

orTqlmavlis xma<br />

erTcilindriani Zravis xma<br />

ganmeorebiTi Zlieri xmauri<br />

saaTis xma diliT<br />

karze dakakunebis xma<br />

ingl: srola


TRIII ! La trille des oiseaux<br />

annonçant le printemps.<br />

TUMB Bruit de détonation d'une<br />

arme équipée d'un modérateur de<br />

bruit.<br />

TURLUTUTTU Son du mirliton.<br />

TUUT ! TUUT ! Annonce d'un<br />

train entrant en gare.<br />

UH ! UH ! Cri de la chouette,<br />

hululement.<br />

VLAM Bruit de porte qui claque.<br />

VLANG Bruit de volets battus par<br />

le vent.<br />

VROOM ! VROOM ! Bruit<br />

d'accélération d'un moteur.<br />

75<br />

Citebis WikWiki, gazafxulis<br />

mauwyebeli<br />

xmis saxSobiani iaraRis gasrolis xma<br />

sayviris xma<br />

sadgurze Semosuli matareblis xma<br />

bus xma<br />

karis xma<br />

qaris dros darabebis Wrialis xma<br />

ingl: Zravis daqoqvis xma


WOW Mot anglais argotique<br />

exprimant l'étonnement ou<br />

l'admiration.<br />

YEAAH ! Cri du guerrier<br />

s'élançant au combat.<br />

YOUPEE Cri de joie.<br />

ZAP Zapper.<br />

ZIN BOUM TSOIN TSOIN Et en<br />

avant la musique.<br />

ZZZZ Dormir.<br />

76<br />

gakvirvebis an aRfrTovanebis<br />

gamomxatveli Sorisdebuli<br />

meomris SeZaxili brZolis velze<br />

Sesvlis win<br />

sixarulis SeZaxili<br />

gadarTva erTi telearxidan meoreze<br />

Sesavali musikis, melodiis dawyebis<br />

win<br />

Zili<br />

DICTIONNAIRE DES ONOMATOPÉES DE BANDES DESSINÉES<br />

(http://www.dr-belair.com/dic/Entertainment/Onomatopoeias/dc-onomatopoeias.htm)


77<br />

§6 suprafonema, rogorc bgeraTsimboluri erTeuli<br />

rogorc mkvlevarTa umravlesoba fiqrobs, erTeuli, romelic<br />

metyvelebis Sinaarsobriv aRqmaSi umTavres rols asrulebs, es<br />

aris sityvis bgeriTi gamoxatuleba. metyvlebis “sityvieri aRqmis”<br />

Teziss iziarebdnen r. o. iakobsoni, .h. moli da e. ulenbeki .<br />

rogorc samarTlianad aRniSnavs e. ulenbeki (fsiqolingvistika<br />

1984: 67) “msmeneli metyvelebaSi ar aRiqvams erT fonemas meoris<br />

miyolebiT, aramed axdens Sinaarsis mqone erTianobis e. i. sityvis<br />

identificirebasa da determinirebas”.<br />

Cveni mxriv avRniSnavT, rom sityvis bgeraTsimboluri<br />

komponenti ar aris calkeuli fonema. rogorc ukve iTqva, calke<br />

aRebuli bgerebi, Sinaarsisgan mowyvetiT, arafers ar aRniSnavs,<br />

ufro metic, cdaSi monawile pirebisaTvis erTmaneTTan<br />

dasakavSireblad bgerebis (xmovnebis) da ferebis wardgenisas,<br />

mkvlevarebi “enobrivi Cvevis” meqanizms iSveliebdnen, ramac<br />

savsebiT ar Seuwyo xeli eqsperimentis Sedegs.<br />

aseve ar SegviZlia vamtkicoT, rom bgeraTsimboluri<br />

komponentis matarebeli aris mTliani sityva, romelic, rogorc<br />

zemoT avRniSneT, enis istoriuli ganviTarebis procesSi ganicdis<br />

fonetikur cvlilebas da romelsac SeiZleba hqondes mravali<br />

sinonimi msgavsi mniSvnelobebiT, magram sxvadasxva fonetikuri<br />

formiT (sadac bgeraTsimboluri komponenti an saerTod ar aris,<br />

an sxva bgerebiT aris warmodgenili).<br />

Cvens mier warmodgenili hipoTezis gaTvaliswinebiT (iseTi<br />

fizikuri movlenis gavlena, bgeraTsimboluri sityvebis aRqmaze,<br />

rogoricaa talRebis interferencia) mizanSewonilad miviCnieT


78<br />

gamogveyo axali erTeuli _ suprafonema, romelic Sesabamis<br />

sityvebSi bgeraTsimboluri komponentis matarebelia da romelic<br />

Cven ganvsazRvreT, rogorc myari bgeriTi Sesityveba,<br />

struqturulad Semdgari, rogorc wesi ramdenime fonemisagan,<br />

sityvis fonetikuri JReradobisa da sagnebis Tvisebebis obieqturi<br />

asociaciebis gamomwvevi.<br />

Tavisi struqturis mixedviT, is, rogorc wesi Sedgeba 2 – 4<br />

fonemisagan, romelTa SerCeva sulac ar aris nebismieri da<br />

ZiriTadad damokidebulia konkretuli enis fonetikur<br />

struqturaze.<br />

suprefonema, romelic TavisTavad ar aris dasrulebuli sityva,<br />

mainc aris leqsikuri mniSvnelobis nawilis matarebeli (“kargi” _<br />

“cudi”, “mrgvali”, “fafuki”), romelsac ZiriTadad miaweren mTlian<br />

sityvas. ra Tqma unda, morfologiuri suprafonema ar aris bgera,<br />

is ar aris “gawyobili” fleqsiebiT, daboloebebiT, da sityvis<br />

fuZec xandaxan ar emTxveva suprafonemas: ZiriTadad is warmoadgens<br />

fuZis mxolod nawils, Tumca is bgeraTsimboluri komponenti,<br />

romelic masSia mocemuli da “muSaobs” gverdiT mdgomi bgerebis<br />

interferenciis meSveobiT, gansazRvravs misTvis specifiur<br />

leqsikur mniSvnelobas, romelsac Cven SemdgomSi vuwodebT<br />

bgeraTsimbolurs. rogorc SemdgomSi vnaxavT, eqsperimentSi,<br />

romelic agebul iqna Cveni hipoTezis safuZvelze, Cven gamoviyeneT<br />

aseTi suprafonemebi da ZiriTad SemTxvevaSi, cdispirebma<br />

“amoicnes” es komponenti.<br />

formaluri sistemizaciisaTvis Cven marTebulad migvaCnia<br />

gamovyoT suprafonemis ori jgufi: fuZiseuli da afiqsaluri;<br />

Tumca, rogorc zemoT aRvniSneT, xSir SemTxvevaSi fuZiseuli<br />

suprafonema ar warmoadgens safuZvliv FfuZes, mxolod misi<br />

nawilia morfologiuri TvalsazrisiT, iRebs ra Tavis Tavze<br />

specifiuri leqsikuri mniSvnelobis nawils.<br />

afiqsaluri suprafonemebi ki albaT warmoadgendnen calkeul<br />

arc Tu ise damoukidebel bgerebs damatebiTi leqsikuri


79<br />

mniSvnelobiT, romlebic bgeraTsimboluri komponentis matarebeli<br />

iyo da sityvas uerTdeboda “Sesavsebad” srulyofis mizniT.<br />

magaliTad, kninobiT – alersobiTi an sxva mniSvnelobis misacemad.<br />

§7 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis funqcionireba<br />

zemoT aRniSnulis safuZvelze SegviZlia bgeraTsimbolizmis<br />

funqcionirebis Semdegi modeli warmovadginoT: artikulaciur-<br />

akustikuri invariantuli nakrebidan yoveli ena gamoyofs<br />

suprafonemebis SezRudul nakrebs, romlebic, molaparakeTa azriT,<br />

yvelaze kargad asaxavs msgavsi sagnebis an movlenebis<br />

kompleqsisaTvis damaxasiaTebel niSnebs. xSirad, erTi da igive<br />

niSani aisaxeba <strong>bgeraTa</strong> sxvadasxva nakrebiT, e. i. sxvadasxva<br />

suprafonemebiT, <strong>enaSi</strong> SeiZleba arsebobdes mravalricxovani sityva<br />

_ sinonimebi, romlebsac molaparake gamoiyenebs Tavisi<br />

Sexedulebisamebr.<br />

am TavSi Cven ganvixileT bgeris fizikuri buneba da <strong>bgeraTa</strong><br />

interferenciis movlena, romelic Cveni hipoTezis Sesabamisad aris<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis safuZveli. aseve xazi gavusviT im faqts, rom<br />

aucilebelia bgeraTsimbolur sityvebSi <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis da ara<br />

calkeuli bgerebis Seswavla, radgan adamianis aRqmaSi<br />

bgeraTsimboluri efeqti mxolod bgeraTSeTanxmebebs SeuZlia<br />

mogvces.<br />

Semdeg gamokvleuli iyo bgeris aRqmis fsiqo-fiziologiuri<br />

buneba, aseve warmodgenili iyo mosazreba imis Sesaxeb, rom sityvis<br />

bgeraTsimboluri komponenti bgeris kodireba/dekodirebis etapze<br />

badebs garkveul asociaciebs, exmareba ra azrovnebas saxeebisa da<br />

maTi maxasiaTeblebis amocnobaSi.<br />

aseve gamoTqmuli iyo mosazreba imis Sesaxeb, rom<br />

bgeraTsimboluri sityva amoicnoba ufro iolad da efeqturad,<br />

vidre sxva sityvebi, rac ganpirobebulia masSi bgeraTsimboluri


80<br />

komponentis arsebobiT, romelic aZlierebs signals da gvexmareba<br />

maTi dekodirebisas Tavidan avaciloT SesaZlo Secdomebi.<br />

aRiniSna, rom sityvebi, TviT bgeraTsimboluri elementebis<br />

matareblebic ki icvlian TavianT fonetikur formas enis<br />

fonetikuri sistemis Sesabamisad. Catarebuli eqsperimentebis<br />

Sedegad gamovlenil iqna sityvis bgeraTsimboluri elementis<br />

matarebeli erTeuli _ romelsac Cven pirobiTad suprafonema<br />

vuwodeT da romelic warmoadgens fonemebis myar naerTs, aris<br />

garkveuli enebisTvis specifikuri da iwvevs sityvis JReradobasa<br />

da mniSvnelobas Soris obieqtur asociaciebs, TiTqos sityvis<br />

garegani mxare Seesabameba mis Sinaarssa da mniSvnelobas


81<br />

Tavi III <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis eqsperimentuli kvleva<br />

§1 <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis Seswavlis eqsperimentuli meTodebi<br />

dResdReobiT <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis Seswavlis sami ZiriTadi<br />

eqsperimentuli meTodi arsebobs.<br />

meTodi №1. cdaSi monawile pirisaTvis bgeraTSeTanxmebis<br />

wardgena Sinaarsis gareSe (miuleris eqsperimenti). es meTodi<br />

SedarebiT srulyofilia. monacemTa Sejameba subieqturia, rac<br />

Tavis mxriv, gamoricxavs masalis damuSavebisas statistikis<br />

efeqtur gamoyenebas.<br />

meTodi № 2. cdaSi monawile pirisaTvis ori JReradobis da<br />

ori Sesabamisi Sinaarsi wardgena. Tavis “klasikur” variantSi es<br />

meTodi “SerCevis eqsperimentis” saxels atarebs (matching experiment) da<br />

misi arsi mdgomareobs SemdegSi _ dakvirvebis obieqtebs, romlebic<br />

floben mxolod da mxolod erT enas, eZlevaT antonimuri<br />

wyvilebi (“didi” – “patara”, “civi” – “cxeli” da a. S.) or enaze,<br />

romelTagan erTi cdispiris mSobliuri enis monaTesave enaa, xolo<br />

meore misTvis ucnobia. eqsperimentis Sedegad miRebul monacemebze<br />

dayrdnobiT, s. tsuru (tsuru 1934; 92) mivida daskvnamde, rom<br />

universaluri fonetikuri simbolizmi arsebobs, radgan<br />

inglisurenovani studentebi iaponur sityvebs saocari sizustiT<br />

icnobdnen.<br />

s. tsurus meTods seriozuli nakli aqvs : fonemaTa ricxvi<br />

yvela <strong>enaSi</strong> SezRudulia, swored amitom sityvebi sxvadasxva enebSi<br />

SeiZleba hgavdes erTmaneTs. eqsperimentators, romelmac icis<br />

orive ena, uneburad SeuZlia enis leqsikuri fondidan intuitiurad


82<br />

SearCios iseTi sityvebi, romlebic fonetikurd waagavs meore enis<br />

sityvebs, xolo cdaSi monawile pirebi Semdeg ukve TviTon irCeven<br />

sityvebs, romlebic erTmaneTs hgvanan bgeriTi SemadgenlobiT,<br />

amitom h. alporti (alporti 1935; 34-46) da Semdeg r. brauni (brauni<br />

1958: 47) Semdegnairad moiqcnen: mSobliuri enis sityvebi maT<br />

aTargmnines specialist-filologebs, ris Semdegac iyo<br />

gamovlenili sacdel sityvaTa wyvilebi. sityvaTa umravlesoba<br />

mainc iqna gamocnobili cdaSi monawile pirebis mier.<br />

meTods №2 aqvs sami seriozuli nakli. pirvel rigSi,<br />

cdispirebi icnoben mocemuli asoTSeTanxmebis Sinaarss, adareben<br />

ra mas sufTa formaluri gziT mSobliuri an maTTvis cnobili<br />

enis sityvebs. meorec, <strong>enaSi</strong> yvela sityvas ara aqvs simboluri<br />

mniSvneloba, cdispirma SeiZleba ver gamoicnos mocemuli sityvis<br />

mniSvneloba ara imitom, rom <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi ar arsebobs,<br />

aramed imitom, rom mocemuli sityva SeiZleba ar iyos aranairi<br />

bgeraTsimboluri “niSnis” matarebeli da bolos mesame, orive<br />

winamdebare meTodi saSualebas ar gvaZlevs davadginoT<br />

gansazRvruli artikulaciuri da Sinaarsobrivi erTeulebis<br />

Sesabamisoba. “SerCevis” meTodi SeiZleba gamoiyenebodes zogierTi<br />

specialuri amocanis amosaxsnelad, magaliTad, ori an meti<br />

sinonimuri sityvis fonetikuri motivirebulobis xarisxis<br />

gamosavlenad. mizanSewonilia warvudginoT cdaSi monawile pirs<br />

ori JReradoba (erTi an ori mniSvnelobiT) im SemTxvevaSic, roca<br />

aucilebelia erTmaneTs davupirispiroT ori erTmaneTisagan erTi<br />

an ori diferencialuri niSniT gansxvavebuli fonema (magaliTad,<br />

cdispirs SeiZleba warvudginoT <strong>bgeraTa</strong> Semdegi kompleqsebi dan, tan,<br />

ban da din da dan, tin da tan, raTa gamovavlinoT piris aparatis Riaoba-<br />

daxurulobis roli). Tumca eqsperimentis Catarebis mesame meTodi<br />

mkvlevarebs ufro met SesaZlobebs aZlevs.<br />

meTodi № 3. cdaSi monawile pirisaTvis erTi JReradobis (erTi<br />

bgeris, erTi tipis sityvebis “Tanxmovani _ xmovani _ Tanxmovani” an


83<br />

rTuli SeTanxmebis) da ramdenime Sinaarsis wardgena, romlebic<br />

ori polaruli cnebis gradacias warmoadgens (magaliTad, “Zalian<br />

patara”, “patara”, “neitraluri”, “didi”, “Zalian didi”). am meTodis<br />

gamoyenebis nimuSebia i. teiloris Sromebi (teilori 1963).<br />

inglisuri da iaponuri enebis 5 xmovnisgan da 5 Tanxmovnisgan<br />

m. maironma (maironi 1981; 36-46 ) Seadgina 50 uazro SeTanxmeba,<br />

romlebsac sTavazobda amerikelebs (romlebic inglisurad<br />

laparakobdnen) da iaponlebs, romlebic eqsperimentamde ramdenime<br />

xniT adre Camovidnen amerikaSi. cdaSi monawile pirebi (orive<br />

jgufSi 100 adamiani) afasebdnen maT winaSe wardgenil SeTanxmebebs<br />

16 Skalad. masalis statikuri damuSavebis Semdeg m. maironi Semdeg<br />

daskvnamde mivida:<br />

1. inglisurad da iaponurad molaparakeTa mier <strong>bgeraTa</strong><br />

Sefaseba erTmaneTs emTxveva.<br />

2. winaenismieri bgerebi orive <strong>enaSi</strong> aRniSnavs “susts” da<br />

“sasiamovnos”, xolo ukanaenismieri _ “Zliers” ”usiamovnos”.<br />

zogadad Catarebuli yvela eqsperimentis Sedegi aseTia:<br />

1. cdaSi monawile pirebisaTvis sityvis bgeriTi mxarisa da<br />

mniSvnelobis Sesaxeb informacia imdenad garkveulia, rom<br />

umetes SemTxvevaSi arCvani sxvagvarad verc warmoudgenia,<br />

imdenad srulyofili gancda aqvs, TiTqos icis rom es<br />

namdvilad asea.<br />

2. ucnobi sityvebis bgeriT mxaresa da mniSvnelobaTa<br />

urTierTSesatyvisobis gancdas umetes SemTxvevaSi Tan axlavs<br />

rwmena maTi gamocnobis sisworis Sesaxeb.<br />

3. gamocnobis sisworis Sesaxeb maRali rwmenis arsebobis<br />

pirobebSi ucnobi enis sityvebi ZiriTadad sworad aris<br />

gamocnobili.<br />

4. im SemTxvevaSi, rodesac cdaSi monawile pirTa arCevanis<br />

damTxveva didia, ufro xSirad sityvaTwyvilebi sworad aris<br />

gamocnobili.


§2 saxeldebis problema eqsperimentul fsiqologiaSi<br />

84<br />

sanam sakuTar eqsperiments CavatarebdeT, aucilebelia<br />

gaviTvaliswinoT Cvens winamorbedTa eqperimentebis Sedegebi da<br />

gavakeToT daskvnebi.<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmi mniSvenelovan rols TamaSobs saxeldebis<br />

procesSi. saxledebis problemis eqsperimentuli kvleva meoce<br />

saukunis ociani wlebidan iwyeba. j. ingliSma (kornelis<br />

laboratoria) 1916 wels gamoaqveyna eqsperimentuli gamokvleva,<br />

romelic miznad isaxavda gaerkvia “sakuTari saxelebis” roli am<br />

saxelebis matarebel ucnob individebze (ingliSi 1916; 27) . es<br />

gamokvleva sawyiss iRebs k. kolaritsisa da e. klaparedis<br />

gamokvlevebidan da amitom mizanSewonilia mokled maTzedac<br />

SevCerdeT. k. kolaritsi sakuTari da sxvaTa dakvirvebis masalebis<br />

analizis Sedegad askvnis, rom ucnob individebze, literaturul<br />

gmirze an ucnob adgilmdebareobaze Cven mier SemuSavebuli<br />

vizualuri xati SeiZleba gansazRvruli iyos misi azrebiT,<br />

stiliT, erovnebiT, misi saxelis an profesiis msgavsebiT nacnob<br />

pirovnebasTan da sxva.<br />

e. klaparedi (klaparedi 1914; 14) kolaritsis am gamokvlevis<br />

(kolaritsi 1914; 8) ganxilvisas miuTiTebs, rom aseTi vizualuri<br />

xatebis ragvaroba sxva faqtorebTan erTad mniSvnelovnad aris<br />

gansazRvruli agreTve sakuTari saxelebis bgeriTi<br />

SemadgenlobiTac” _saxelis JReradobas aqvs afeqturi toni,<br />

romelic monawileobs am saxelis matarebeli individis Sesaxeb<br />

gonebrivi xatis SemuSavebaSi. yvela Tanabari pirobebis SemTxvevaSi,<br />

miuTiTebs igi, saxeli, mZime an gameorebuli marcvlebiT aRZravs<br />

dabali, Casqelebuli , cota sasacilo individis xats; mokle da


85<br />

mJReri saxeli aRZravs cocxali, Txeli, maRal-maRali da a.S.<br />

pirovnebis xats. am mosazrebis siswore iqedanac Cans, dasZens igi,<br />

rom mwerlebi TavianT personaJebs miakuTvneben iseT fizionomias,<br />

rogoric maT undaT, rom am saxelebma gamoiwvios maTi<br />

mkiTxvelebis warmosaxvaSi. am mosazrebiT Seqmna albaT saxeli<br />

tartareni a. dodem, pikviki _ C. dikensma.... sakuTari saxelebis<br />

fizionomia, klaparedis azriT ar SeiZleba iyos individualuri<br />

faqtori, radganac es saxelebi yvela mkiTxvelSi analogiur<br />

efeqts iwvevs.<br />

j. ingliSma miznad daisaxa eqsperimentulad Seemowmebina e.<br />

klaparedis zemoT moyvanili mosazreba. man cdis sami varianti<br />

Caatara:<br />

1. cdaSi monawile pirebs aZlevda maTTvis ucnobi<br />

adamianebis saxelebs da sTxovda aReweraT am saxelebis<br />

matarebeli individebi;<br />

2. adamianTa saxelebis nacvlad cdaSi monawile pirebs<br />

eZleodaT uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi da evalebodaT<br />

aReweraT adamianebi, romlebsac SeiZleboda hqonodaT<br />

zustad aseTi saxeli;<br />

3. cdaSi monawile pirebs aCvenebdnen ucnobi individebis<br />

suraTebs da avalebdnen saxeli SeerCiaT maTTvis.<br />

J. ingliSisa da e. alspaCis gamokvlevebSi sakvlevi problema<br />

sakmaod konkretulia _ ra saxis gancdebs iwvevs ucnobi<br />

individebis saxelebi. miRebuli Sedegebi maT mier ar ganixileba<br />

saxeldebis problemasTan mimarTebaSi, magram am eqsperimentebSi<br />

pirvelad gamovlinda, rom: cdaSi monawile pirebis mier <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi, raime cnobieri semantikuri da asociaciuri kavSirebis<br />

gareSe, ganicdeba iseTi Tvisebis matareblad romlebic<br />

raRacnairad Seesatyvisebian im STabeWdilebas, romelsac cdaSi<br />

monawile pirSi esa Tu is individi iwvevs, amasTan daadginda, rom<br />

beraTa kompleqsiT gamowveuli es STabeWdilebebi xasiTdeba<br />

erTgvari intraindividualuri konstantobiT.


86<br />

am problemis gadawyvetisaTvis sagulisxmo faqtebs gvawvdis z.<br />

fiSeris FfiSeri miznad isaxavs ikvlios: “rogor da ra pirobebSia<br />

sazogadod SesaZlebeli, rom <strong>bgeraTa</strong> kompleqsma sagnis<br />

warmomadgenloba aiRos TavisTavze, rogor xdeba kompleqsi sagnis<br />

saxelad” (fiSeri 1922; 42-43).<br />

igi Tavis 5 cdaSi monawile pirs, romelTa Soris iyvnen karl<br />

da Sarlota piulerebi, TanmimdevrobiT awvdida uazro naxazebs da<br />

maT “saxelebs” _ uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebs. cdaSi sul<br />

gamoyenebuli iyo 6 figura, romelTagan TiToeulis Cveneba 5 wams<br />

grZeldeboda. eqperimentSi gamovlinda saxeldebis problemisaTvis<br />

erTi metad mniSvnelovani ram, saxeldobr aRwerili wesiT uazro<br />

naxatsa an fotosuraTze gamoxatul adamianTan dakavSirebuli<br />

uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi cdaSi monawile pirebis mier<br />

yovelTvis ar aRiqmeboda am obieqtebis saxelebad. rodesac<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi gvevlineboda, rogorc saxeli, igi Zlier<br />

Taviseburad, sxva <strong>bgeraTa</strong> kompleqsisagan gansxvavebulad<br />

aRiqmeboda.<br />

ingliSis, alspaCisa da fiSeris gamokvlevebis mniSvnelovani<br />

Sedegebis miuxedavad, isini mainc ver CaiTvlebian saxeldebis<br />

eqsperimentuli kvlevis pionerebad.<br />

saxeldebis problemis eqsperimentuli kvlevis pirveli cda d.<br />

uznaZes ekuTvnis. mis eqsperimentebSi cdis masalad gamoyenebuli<br />

iyo 6 uazro naxazi. “TiToeuli maTgani ise iyo Sedgenili, rom<br />

SeZlebisdagvarad arc erTi nacnobi sagnis warmodgena ar unda<br />

gamoewvia asociaciurad. damzadebuli iyo eqvsi calke furceli,<br />

romlebzec uazro sammarcvliani sityvebi iyo Camowerili<br />

(TiToze_rva). mag: iza, yuj, ubefir, layozu da sxva... cdaSi<br />

monawile pirs eZleoda 5 wamiT TiToeuli naxazi, igi unda<br />

Cahkvirveboda mas da SeZlebisdagvarad naTlad aReqva. mas winaswar<br />

eZleoda ganmarteba, rom TiToeuli es naxazi magiuri niSani iyo da<br />

TiToeul maTgans Tavisi saxeli hqonda, romelic mas TiToeuli<br />

naxazis eqspoziciis Semdeg eZleoda da Sesaferisi kompleqsi


87<br />

amoerCia. dro aqac e.w. wamzomiT izomeboda. saxelis amorCevis<br />

Semdeg TiToeuli cdispiri iZleoda angariSs Tavis gancdaTa<br />

Sesaxeb, romlis dawvrilebiTi oqmic iqve dgeboda. cdaSi<br />

monawileoba miiRo aTma pirma, xnovanebiT 19-dan 37-wlamde” (uznaZe<br />

1940; 5).<br />

eqsperimentis Sedegad gamoirkva, rom “sityva SemTxveviT ki ar<br />

ukavSirdeba obieqts da, maSasadame, igi SemTxveviT ki ar Rebulobs<br />

saxelwodebis funqcias Tavis Tavze, aramed, Cveulebriv, sityvisa<br />

da obieqtis warmodgenaTa mimarTebis monacem Sesaferisobas<br />

emyareba, romelSic sityvisa da obieqtis mniSvneloba urTierTs<br />

xvdeba. am mniSvnelobis cnobierebaSi orTave dasaxelebuli<br />

komponentis Sexvedra zogadad oTxi gansxvavebuli gziT warmoebs:<br />

1. arsebulis cnobili enis sityvebis _ saxelTa mimsgavsebis<br />

gziT ganzraxuls bgeriT kompleqsTan;<br />

2. saxelsadebi obieqtisa da bgeriTi kompleqsis<br />

moyvanilobaTa SeTanxmebulobis cnobierebis gziT;<br />

3. maTi emociuri komponentebis Sedarebis gziT;<br />

4. im Taviseburi mdgomareobis gancdis Sesaferisobis gziT,<br />

romelic Tan axlavs orTave relatis aRqmas, da<br />

romelsac cdispirni saerTo STabeWdilebis saxelwodebiT<br />

axasiaTeben, an ufro gaurkvevlad _ ara TvalsaCino azris<br />

saSualebiT, an kidev ufro gaurkvevlad : marto<br />

miaxloebiTi Sesaferisi saxelwodebis aRniSvniT, anda<br />

dasasrul, sruliad gaurkvevlad, uilustraciod,<br />

dauxasiaTeblad, udadebiT Sinaarsian sityviT “ar vici<br />

ratom”, _ amboben igini.” (uznaZe 1940 ; 23)<br />

d. uznaZis mier dasaxuli mimarTulebiT Semdgom mravali<br />

gamokvleva iqna Sestrulebuli, romlebSiac mraval sagulisxmo<br />

momentze iqna gamaxvilebuli yuradReba, magram misi gamokvlevebis<br />

ZiriTadi Sedegebi yvela maTganSi dadasturda, miuxedavad imisa,<br />

rom cdebSi monawileobdnen sxvadasxva enisa da asakis pirebi.<br />

saxeldobr, d. uznaZis eqsperimentebiT gamovlinda:


88<br />

1. <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi cdaSi monawile piris mier garkveuli<br />

saxelis funqciis matareblad aRiqmeba. maSasadame<br />

gamoirkva, rom j. ingliSisa da e. alspaCis (ingliSi... 1914)<br />

eqsperimentebSi gamovlenili faqti zogadi xasiaTisaa da<br />

ar warmoadgens specifikurs mxolod sakuTari<br />

saxelebisTvis. (j. ingliSisa da e. alspaCis gamokvlevebi<br />

d. uznaZisaTvis ar iyo cnobili)<br />

2. <strong>bgeraTa</strong> kompleqssa da mniSvnelobas Soris kavSiri rom<br />

damyardes, saxeldeba rom ganxorcieldes, saWiroa<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi saxelmdeblis mier saxelsadebi<br />

Sinaarsis Sesatyvisi saxelis funqciis matareblad<br />

aRiqmebodes. maSasadame, z. fiSeris (fiSeri 1922) cdebSi<br />

gamovlenilma faqtma, rom mocemuli Sinaarsis saxelad<br />

yvela <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi ver gadaiqceva, d. uznaZis<br />

eqsperimentebSi Semdgomi dazusteba da dadastureba naxa.<br />

3. cdaSi monawile pirebis mier uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebis<br />

siidan amoRebuli saxelsadebi SinaarsisTvis SerCeul<br />

saxelTa damTxvevis xarisxi imdenad didia, rom<br />

SeuZlebelia igi SemTxveviTobiT iyos ganpirobebuli.<br />

maSasadame, winaaRmdeg ingliSisa da alpaCis varaudisa,<br />

ama Tu im <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis garkveuli saxelis funqciis<br />

matareblad gancda interindividualuri konstantobiT<br />

unda xasiaTdebodes.<br />

4. cdaSi monawile pirebi, cdebs Soris xangrZlivi<br />

intervalis pirobebSi, imis miuxedavad, rom ukve aRar<br />

axsovT maT mier saxelsadebi SinaarsebisTvis adre<br />

SerCeuli saxelebi, ganmeorebiT cdebSi avlenen garkveul<br />

tendencias miwodebuli siidan airCion igive saxelebi,<br />

romlebic adre SearCies. maSasadame, <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis<br />

garkveuli saxelis gfunqciis matareblad gancda<br />

intraindividualuri konstantobiTac xasiaTdeba. amrigad,<br />

uznaZis cdebSi dadasturda e. alspaCis Sedegebic.


89<br />

v. kiolers saxeldebis eqsperimentuli kvleva specialurad ar<br />

uwarmoebia. magram mas sxvadasxva grZnobis organoebidan miRebul<br />

STabeWdilebaTa msgavsebis sakiTxis ganxilvis dros ( kioleri<br />

1930; 56-60) moyavs metad sagulisxmo eqsperimenti da gamoTqvams<br />

mosazrebas, romelmac garkveuli gavlena moaxdina. misi azriT<br />

sagnebisa da movlenebis saxelebi warmoiSva mxedvelobiTi an<br />

SexebiT gamowveuli STabeWdilebis Sedegad, sagnebis Tvisebebis da<br />

bgerisa da mniSvnelobis dakavSirebis Sedegad.<br />

im gamokvlevaTa Soris, romlebic d. uznaZis Sedegebis Semdgom<br />

dazustebas isaxaven miznad, gansakuTrebiT sagulisxmoa C. foqsis<br />

gamokvleva ( foqsi 1935; 47). foqsis azriT, d. uznaZis Sedegebidan<br />

dazustebasa da Semdeg kvlevas saWiroebs:<br />

1. ganzogadebis marTebuloba, radganac cdaTa raodenobis<br />

simcire saeWvos xdis monacemebis sandoobis xarisxs.<br />

2. TviTdakvirvebis monacemebi, radganac TiToeul cdaSi<br />

monawile pirs cdebis ise mcire raodenobisas uxdeboda<br />

TviTdakvirveba, rom ver moaxerxebdnen gawafvas.<br />

3. debuleba, rom saxeldebis namdvili safuZvlebi cdaSi<br />

monawile pirTa CvenebaSia mocemuli, radganac igi<br />

avtoris mier winaswar, Semowmebis gareSea miRebuli. d.<br />

uznaZem, foqsis azriT, angariSi ar gauwia im garemoebas,<br />

rom SesaZloa dakvirvebis obieqtTa mier figurebisaTvis<br />

saxelis SerCevis realurma safuZvlebma an motivebma<br />

sruliad anda nawilobrivad ver hpovos asaxva cdaSi<br />

monawile pirTa CvenebebSi, rom SesaZlebelia cdaSi<br />

monawile pirebma mogvawodon racionaluri Cvenebebi.<br />

4. statistikuri monacemebi, radganac isini mcirea da<br />

zogierTi daskvnisaTvis arasakmarisia.<br />

foqsis mier Catarebuli 10 eqsperimentis Sedegad dadasturda<br />

uznaZis Sedegebi, magram man agreTve yuradReba gaamaxvila zogierT<br />

friad mniSvnelovan detalze, romelic manam arc erTi sxva<br />

mkvlevaris mier sagangebo yuradRebis sagani ar gamxdara:


90<br />

� gamoirkva, rom cdaSi monawile pirebi calkeuli<br />

naxazisaTvis saxelis SerCevis dros gacilebiT ufro<br />

xSirad irCeven erTsa da imave sityvas, vidre avlenen<br />

SeTanxmebulobas arCevanis safuZvlebis dasaxelebisas.<br />

amitom foqsis azriT, saWiroa erTmaneTisagan<br />

ganvasxvavoT saxeldebis realuri safuZveli da is<br />

“mizezebi”, romlebsac cdaSi monawile pirebi asaxeleben<br />

TavianTi arCevanis safuZvlad. es ukanasknelni xSirad<br />

mxolod “racionalizaciebs” warmoadgenen, romlebic<br />

xels uwyoben ukve arCeuli saxelis vargisobis<br />

dasabuTebas.<br />

� d. uznaZis Sedegebisagan gansxvavebiT, foqsis monacemebis<br />

mixedviT ar SeiniSneba, rom sityvebi, romlebic SeirCa<br />

“Sinagani” kriteriumebiT ganmeorebiT cdebSi,<br />

reproducirebulia ufro meti sizustiT, vidre<br />

asociaciuri kriteriumiT SerCeuli sityvebi. mas miaCnia,<br />

rom Tavis da uznaZis moancebebs Soris sxvaoba SeiZleba<br />

gamowveuli iyos uznaZis eqsperimentebSi cdaSi monawile<br />

pirebis simciriT.<br />

rogorc vnaxeT, zemoxsenebul eqsperimentebSi cdaSi<br />

monawile pirebi or heterogenul movlenas _ vizualur xatsa da<br />

akustikur STabeWdilebas _ erTimeoris Sesatyvisad, erTimeoris<br />

msgavsad aRiqvamen. imis gasarkvevad, Tu riT aris ganpirobebuli es<br />

mdgomareoba, mniSvneloba aqvs dadgindes _yvela asakisaTvis aris<br />

Tu ara damaxasiaTebeli heterogenuli movlenebis<br />

urTierTSesatyvisad gancdis unari. am kiTxvaze dadebiTi pasuxis<br />

SemTxvevaSi ki saeWvoa imis garkveva, Tu sxvadasxva asakobriv<br />

safexurebze ra TaviseburebebiT xasiaTdeba igi.<br />

es sakiTxi inteleqtis ganviTarebis problemasTan kavSirSi<br />

ikvlies f. irvinma da niulendma. (irvini.... 1940; 9). maTi varaudiT,<br />

saxeldebis eqsperimentebSi vizualur xatsa da akustikur aRqmas


91<br />

Soris msgavsebas metad SeniSnavs ganviTarebuli inteleqtis mqone<br />

adamiani. MmaSasadame, sxvadasxva asakobriv safexurze<br />

mosalodnelia SedegTa sxvadasxvaoba, amasTan asakis zrdasTan<br />

erTad msgavsebis SeniSvnis SemTxvevebi proporciulad unda<br />

gaizardos. cdaSi monawileoba miiRo 299-ma bavSvma 4-dan 18 wlamde.<br />

arCevanTa 78% SemTxvevaSi isini “standartul pasuxebs” iZleodnen,<br />

e.i cdaSi monawile pirebis arCevani daemTxva eqsperimentatorebis<br />

Canafiqrs. cdebis Sedegad gairkva:<br />

1. cxra wlis asakamde pasuxebis ganawileba<br />

albaTobiT mosalodnelis farglebSi Tavsdeba,<br />

xolo 9 wlis Semdeg “standartuli pasuxebi”<br />

maqsimums aRwevs da Cerdeba 88%-ze<br />

2. standartul pasuxTa raodenobaze gavlenas<br />

axdens masalis miwodebis Tanmimdevroba<br />

3. cdaSi monawile pirebi TavianTi arCevanis<br />

safuZvlad asaxelebdnen zogad STabeWdilebas.<br />

miRebuli Sedegebis didi mniSvnelobis miuxedavad, TiTqmis<br />

yvela aRwerili eqsperimenti rigi naklovanebebiT xasiaTdeboda,<br />

rac aucilebels xdis sakiTxis Semdgom kvlevasa da miRebuli<br />

Sedegebis dadasturebas.<br />

eqsperimentebis naklovanebebi:<br />

1. ver moxerxda eqsperimentatorTa mizandasaxulobis<br />

ganxorcieleba _ rac SeiZleba metad yofiliyo<br />

miaxloebuli saxeldebis eqsperimentuli pirobebi<br />

pirvelad saxeldebasTan.<br />

2. imis gamo, rom eqsperimentebi <strong>Tanamedrove</strong> adamianze<br />

tardeboda da eqperimentatorebi miznad isaxavdnen<br />

gamoericxaT saxeldebis procesSi ukve saxeldebuli<br />

Sinaarsebisa da maT saxelTa monawileoba. saxelsadebi<br />

Sinaarsica da <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebic ise iyo Sedgenili,<br />

rom arc erTi nacnobi sagnis warmodgena ar gamoewvia<br />

asociaciurad. amitom gamoyenebuli <strong>bgeraTa</strong>


92<br />

kompleqsebica da saxelsadebi Sinaarsebic iyo uazro.<br />

amis Sedegad ki saxeldebis eqsperimentuli pirobebi<br />

saxeldebis, Tundac pirevladis, bunebrivi pirobebisagan<br />

uaRresad gansxvavebuli aRmoCnda. saqme imaSia, rom<br />

saxeldebis Sedegi sityvaa. sityva ki, rogorc cnobilia,<br />

uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsisagan imiT gansxvavdeba, rom mas<br />

aqvs mniSvneloba, rom igi garkveul Sinaarss, garkveul<br />

azrs aRniSnavs. sityva, Cveni azrovnebis produqtis _<br />

cnebis Sinaarsis obieqtivizaciis SesaZleblobas iZleva:<br />

Cveni azri obieqtur mocemulobad sityvaSi iqceva da<br />

amiT igi ara mxolod CvenTvis, aramed sxvebisTvisac<br />

xelmisawvdomi xdeba. adamiani saxelsadebis amocanis<br />

winaSe dgeba mxolod maSin, rodesac is garkvuli<br />

Sinaarsis obieqtivizacias axdebs da acnobierebs, rom es<br />

Sinaarsi <strong>enaSi</strong>sityviT ar aris fiqsirebuli. TAvisi<br />

azris sxvisTvis gaziarebis saWiroeba aiZulebs mas<br />

moaxdisnos saxeldeba, raTa azri obieqtur<br />

mocemulobad, sityvad aqcios da am gziT mis mier<br />

Semecnebuli Sinaarsi sxvebisTvisac misawvdomi gaxados.<br />

uazro masalis saxeldebis winaSe <strong>Tanamedrove</strong> adamiani<br />

arasodes ar dgas da warmoudgenelia, rom aseTi<br />

amocanis winaSe is rodesme mdgariyo. is, rac uazroa,<br />

arc obieqtivizacias saWiroebs da arc komunikaciis<br />

miznebisaTvis aris gamosadegi. amrigad, zemoTxsenebul<br />

eqsperimentebSi uazro cdis masalis gamo cdispirebi<br />

saxeldebis arabunebrivi amocanis winaSe dganan da<br />

bunebrivia aseTma eqsperimentma ar SeiZleba amomwuravi<br />

cnobebi mogvces saxeldebis bunebrivi procesis Sesaxeb.<br />

3. sinamdvilis sagnebi da movlenebi, rogorc cnobilia<br />

sistemas qmnis, erTmaneTTan organulad aris<br />

dakavSirebuli, erTmaneTze aris damokidebuli da<br />

erTmaneTs ganapirobebs. Cveni cnebebi warmoadgenen ra


93<br />

sinamdvilis asaxvas, Tavis mxriv qmnis cnebaTa erTian<br />

sistemas, romelic sinamdvilis erTiani sistemis asaxvas<br />

warmoadgens. amitom yoveli cneba garkveul kavSirSia,<br />

garkveul mimarTebaSia yvela danarCenTan. igive iTqmis<br />

saxelsadeb Sinaarszedac. normalur pirobebSi<br />

saxelsadebi Sinaarsi arasodes ar aris mocemuli<br />

adamianis cnobierebaSi izolirebulad, igi yovelTvis<br />

aris CarTuli sxva, ukve saxeldebul SinaarsebTan<br />

kavSirSi. am kavSirebma ki ar SeiZleba specifiuri daRi<br />

ar daaCnios saxeldebis procesis mimdinareobas. uazro<br />

masalis pirobebSi ki saxelsadebi moklebulia ukve<br />

saxeldebul SinaarsebTan kavSirs da maSasadame, amis<br />

gamo saxeldebis eqsperimentuli mimdinareoba<br />

mniSvnelovnad Sordeba mis bunebriv mimdinareobas.<br />

4. uazro masalis gamoyeneba cdaSi miznad isaxavda cdis<br />

procesidan gamoricxuli yofiliyo nacnobi,<br />

saxeldebuli Sinaarsebis monawileoba, magram cdis<br />

masalebis analizis dros gamoirkva, rom, rogorc wesi,<br />

cdaSi monawile pirebi am TavisTavad uazro naxazebs da<br />

garkveuli azrisa da Sinaarsis mqoned ganicdidnen,<br />

Tumca cdaSi uazro saxelsadebi masalis Semotanam<br />

Tavisi daniSnuleba ver gaamarTla.<br />

5. cdaSi monawile yvela pirs saxelsadebad erTi da igive<br />

Sinaarsi eZleoda, magram masalis uazrobis gamo erTsa<br />

da imave saxelsadeb SinaarsSi sxvadasxva piri sxvadasxva<br />

Sinaarss “poulobda”, sxvadasxva “mniSvnelobas” debda.<br />

6. zemoxsenebul eqsperimentebSi avtorebi miznad isaxavdnen<br />

iseTi <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi SeerCiaT, rom maT<br />

“SeZlebisdagvarad arc erTi nacnobi sityva ar<br />

gamoewviaT asociaturad” (uznaZe 1956; 13)<br />

7. mxedvelobaSi misaRebia is garemoebac, rom saxeldebis<br />

eqsperimentisaTvis yovelgvari uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi


94<br />

ar gamodgeba. am miznebisaTvis gamoyenebuli uazro<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi unda Seeferebodes mocemuli enis<br />

orTografiasa da fonologias. ase, agaliTad, inglisuri<br />

enis sityvebi, rogorc r. brauni miuTiTebs (brauni 1958;<br />

68), ar iwyeba iseTi Tanxmovnebis jgufebiT, rogoricaa<br />

mle, lme. inglisurad molaparakis mier aseTi konstruqcia<br />

warmosaTqmelad Seufereblad miiCneva. <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi mle ki egueba inglisur enas da SeiZleboda igi<br />

inglisuri enis sityvad gadaqceuliyo. am ukanaskneli<br />

kategoriis uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebisagan, r. brauni<br />

potencionalur sityvebs, aralingvistur sityvebs<br />

uwodebs. cxadia ori aseTi saxis <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi ar<br />

SeiZleba Tanabari warmatebiT iqnas gamoyebuli<br />

saxeldebis eqsperimentebSi. naklebad savaraudoa, rom<br />

mocemuli enis orTografiisa da fonologiisaTvis<br />

Seuferebeli <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi cdaSi monawile pirma<br />

gamoiyenos saxelsadebi Sinaarsis saxelad, Tumca aseTi<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi SesaZlo asociaciebisagan ufro<br />

Tavisufalia vidre e.w. potenciuri sityvebi, romlebic<br />

ufro metad eguebian ra mocemuli enis leqsikas,<br />

mosalodnelia ufro Sesaferisi iqnen saxeldebis<br />

eqsperimentisaTvis, miuxedavad imisa, rom aseTi <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsebi nacnobi Sinaarsis saxelebis asociaciurad<br />

aRmocenebis met midrekilebas amJRavnebs.<br />

8. amrigad mizandasaxulobas _ saxeldebis pirobebi<br />

maqsimalurad mivuaxlovoT pirvelyofil saxeldebas _<br />

aseTi saxis siZnelec eRobeba win.<br />

9. gamarTlebuli ar unda iyos aseve aRniSnuli<br />

eqsperimentebis umravlesobaSi gamoyenebuli uazro<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompeqsebis Sedgebis principebic. rogorc wesi,<br />

gamoyenebuli uazro <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi Sedgenilia<br />

Semdegnairad erTi Tanxmovani _ erTi xmovani an piriqiT.


95<br />

aseTia mokled is naklovanebebi, romlebic met-naklebad uvela<br />

zemoxsenebul eqsperiments axasiaTebs. amis miuxedavad, es garemoeba<br />

ver xdis saxeldebis procesis eqsperimentul kvlevas SeuZleblad.<br />

saqme imaSia, rom saxeldebis amocanis gadawyveta <strong>Tanamedrove</strong><br />

adamiansac uxdeba. sazogadoebrivi cxovrebis, adamianTa<br />

praqtikuli saqmianobis, mecnierebisa da teqnikis ganviTarebis<br />

Sedegad ganuwyvetliv xdeba enis leqsikis axal-axali sityvebiT<br />

Sevseba, axali Sinaarsebis saxeldeba.<br />

raki saxeldebis amocanis gadawyveta <strong>Tanamedrove</strong> adamiansac<br />

uxdeba, maSasadame, rpincipulad SesaZlebeli yofila saxeldebis<br />

eqsperimentuli kvlevac.<br />

<strong>Tanamedrove</strong> adamianis mier warmoebuli saxeldeba mravalmxriv<br />

gansxvavebuli iqneba pirveladi saxeldebisagan. im garemoebam,, rom<br />

<strong>Tanamedrove</strong> saxelmdebeli flobs enas da xSirad ramdenimesac, ar<br />

SeiZleba gavlena ar moaxdinos saxeldebis procesis<br />

mimdinareobaze, ar SeiZleba, rom ukve saxelis mqone Sinaarsebma<br />

erTgvari Suamavlis roli ar Seasrulos saxelis Ziebisas.<br />

<strong>Tanamedrove</strong> adamianisaTvis saxeldeba cnobieri, mizandasaxuli<br />

procesia, rac ar iTqmis pirvelad saxeldebaze. garda amisa,<br />

<strong>Tanamedrove</strong> adamianisaTvis damaxasiaTebeli abstraqtuli<br />

azrovnebis unari, rasac moklebuli iyo adamiani pirveladi<br />

saxeldebis pirobebSi, cxadia, Tavisebur wvlils Seitans<br />

saxeldebis procesis specifikaSi. yovel enas axali sityvebis<br />

warmoebis garkveuli tradicia aqvs, rasac eqvemdebareba<br />

<strong>Tanamedrove</strong> adamianis saxeldebis procesic. aseTi tradicia<br />

pirveladi saxeldebis dros ar arsebobda da cxadia, <strong>Tanamedrove</strong><br />

adamianis mier warmoebuli saxeldeba am mxrivac iqneba<br />

gansxvavebuli. aRniSnulis garda kidev mraval specifikurobaze<br />

SeiZleboda miTiTeba, riTac <strong>Tanamedrove</strong> adamiani<br />

pirvelyofilisagan gansxvavdeba da rac Tavisebur gavlenas<br />

moaxdens mis mier warmoebul saxeldebaze, magram amis miuxedavad,<br />

safuZveli ara gvaqvs es gansxvaveba principuli xasiaTis


96<br />

gansxvavebad miviCnioT da davuSvaT, rom <strong>Tanamedrove</strong> adamianis mier<br />

warmoebuli saxeldebis Seswavlas arafris mocema ar SeuZlia<br />

adrindeli saxeldebis procesis specifikurobaTa Sesaxeb. yovel<br />

SemTxvevaSi, am mosazrebis xelaRebiT uaryofa naCqarevi iqneba da<br />

masze pasuxi unda mogvces saxeldebis procesis kvlevis Sedegebma.<br />

amrigad, <strong>Tanamedrove</strong> adamianze warmoebuli eqsperimentuli<br />

kvlevis mizans pirveladi saxeldebis procesis TaviseburebaTa<br />

Seswavla ki ar unda warmoadgendes, aramed <strong>Tanamedrove</strong> adamianis<br />

mier warmoebuli saxeldebis procesis specifikurobaTa<br />

gamovlineba. Sesatyvisad cdis masala da cdis organizaciac iseTi<br />

unda iyos, rom saxelmdebeli bunebrivi saxeldebisaTvis<br />

specifikur pirobebSi Cadges, maqsimalurad iyos miaxloebuli<br />

<strong>Tanamedrove</strong> adamianis saxeldebisaTvis damaxasiaTebel pirobebs.<br />

<strong>Tanamedrove</strong> adamiani rom bunebrivi saxeldebis amocanis winaSe<br />

dadges, aucilebelia saxelsadebi masala garkveul pirobebs<br />

akmayofilebdes.<br />

amjerad Tamamad SegviZlia SevudgeT sakuTari eqsperimentis<br />

ganxorcielebas.


97<br />

§3 bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebis praqtikuli<br />

kvleva ori enis leqsikur masalaze dayrdnobiT<br />

sruliad marTebulad migvaCnia gamovimuSavoT <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmis Seswavlis axali meTodi Cvens mier wamoyenebuli<br />

hipoTezis safuZvelze, Sesabamisad SeviswavloT mocemuli movlena<br />

fonemaze didi, magram leqsemaze patara, _ suprafonemis doneze.<br />

gadavwyviteT, Cagvetarebina sakuTari eqsperimenti, sakuTari<br />

meTodiT, Tumca yvela winamorbedis kvlevis gaTvaliswinebiT.<br />

eqsperimentis miznebi<br />

eqsperimenti miznad isaxavda sxvadasxva enis matareblebis mier<br />

garkveuli bgeriTi kompleqsebiT gamowveuli fsiqo-emociuri<br />

asociaciebis universalurobis kidev erTxel damtkicebas,<br />

romlebic zogierTma mkvlevarma eWvqveS daayena. eqsperimentis<br />

meore mizani iyo suprafonemis, _ rogorc bgeraTsimboluri<br />

komponentis matarebeli erTeulis, Teoriuli postulatis<br />

praqtikiT damtkicebas.<br />

Cveni eqsperimentis amocanaa:<br />

1) ori sakvlevi enis bgeraTsimboluri masalis Segroveba;<br />

2) arCeuli masalis dajgufeba sityvis SemadgenlobaSi<br />

CarTuli suprafonemis mixedviT;<br />

3) bgeraTsimboluri sityvebis cxrilis Sedgena cdaSi<br />

monawile pirTa testirebisaTvis;


98<br />

4) dakvirvebis obieqtTa eqsperimentuli testirebis<br />

Catareba sakvlevi masalis Segrovebis mizniT;<br />

5) Segrovebuli empiriuli masalis analizi Cvens mier<br />

SemuSavebuli meTodiT;<br />

6) da bolos;<br />

a). gavakeToT Sesabamisi daskvnebi <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis<br />

universaluroba - arauniversalurobis Sesaxeb;<br />

b). davamtkicoT an ar davamtkicoT suprafonemis, rogorc<br />

sityvis bgeraTsimboluri komponentis matarebeli axali nawilakis<br />

gamoyofis kanonzomiereba.<br />

eqsperimentis meTodebi<br />

Cveni miznebisa da amocanebis Sesabamisad Cven gamovimuSaveT<br />

Semdegi meTodi :<br />

sityvebi ganTavsdeba areulad, enisa da suprafonemebis<br />

Semadgenlobebis ganurCevlad, vertikalurad, maSin, roca,<br />

horizontalurad warmodgenili iqneba TvisebaTa sxvadasxva tipebi<br />

“sasiamovno”-”usiamovno” da a. S., romlebic mogvcemen arCeuli<br />

sityvebis daxasiaTebas.<br />

1) aRniSnuli cxrilebi daurigdaT cdaSi monawile<br />

pirebs _ monolingvebs an maT, vinc ar icoda eqsperimentSi<br />

gamoyenebuli enebi. maT aucileblad unda aReniSnaT TavianTi<br />

sinTezuri asociaciebi imis Semdeg, rac mkvlevari xmamaRla<br />

waikiTxavs sityvebs. cdaSi monawile pirebs ufleba hqondaT<br />

gaekeTebinaT ramdenime saxis SeniSvna, magram aucileblad unda<br />

gamoeyoT erTi Tviseba, romelic, maTi azriT, yvelaze naTlad<br />

axasiaTebda mosmenil sityvas da survilisamebr ori damatebiTi<br />

maxasiaTebeli.<br />

2) yvela Sedegi damuSavda asociaciebis formirebis<br />

marTebuloba - aramarTebulobis Tanaxmad da gamoviyvaneT swori


99<br />

pasuxebis procenti. ra Tqma unda, rac maRalia procenti, miT ufro<br />

Tamamad SeiZleba laparaki suprafonemis, rogorc bgeraTsimboluri<br />

komponentis matarebeli umciresi erTeulis arCevanis sisworeze.<br />

Cveni eqsperimentis dadebiT mxared SeiZleba CaiTvalos is, rom,<br />

yvela bgeraTsimboluri sityva, romelic eqsperimentSi iqna<br />

gamoyenebuli, aris realurad arsebuli da maTi moZieba SeiZleba<br />

nebismier Sesabamis leqsikonSi; Tanac mravali mecnieri maT<br />

namdvilad aRiqvams, rogorc bgeraTsimbolurs. uazro sityvebi<br />

cocxali metyvelebis kvlevaSi ver dagvexmareba.<br />

Cveni eqsperimentis sxva dadebiTi mxareebia:<br />

1) cdaSi monawile pirebis SerCeva ise, rom maTi ucxo enebis<br />

codna iyos minimaluri, an idealur variantSi, saerTod ar icodnen<br />

isini.<br />

2) rac Zalian mniSvnelovania, eqsperimentSi yuradReba davuTmeT<br />

ara calkeuli bgerebis, xmovnebisa da Tanxmovnebis, aramed <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsebis analizs, romlebic, Cveni hipoTezis Tanaxmad, qmnian<br />

sityvis bgeraTsimboluri komponents _ suprafonemas. amgvarma<br />

midgomam, Cveni azriT, gavlena iqonia eqsperimentis Sededgebze.<br />

Teoria<br />

bgeraTsimboluri sityvebis adamianis aRqmaze gavlenis<br />

hipoTezis Seqmnisas Cven ukuvagdeT moZvelebuli Teoriebi<br />

calkeuli bgerebis “xarisxis” Sesaxeb, imis safuZvelze, rom arc<br />

erTi enisaTvis araa damaxasiaTebeli metyvelebis nakadSi<br />

calkeuli bgerebis arseboba.<br />

saqme imaSia, rom sakiTxis dasma calkeuli fonemebis<br />

simbolizmis Sesaxeb, gamomdinareobs enis, rogorc sakvlevi<br />

obieqtis aramarTebuli gagebidan. is, vinc sakiTxs amgvarad svams,<br />

nebiT Tu uneblieT sityvas ganixilavs ara rogorc swrafad<br />

mimdinare cocxali metyvelebis nawils, monakveTs, aramed rogorc<br />

raRac iseT TviTmyofad raimes, romelic SeiZleba danawevrdes


100<br />

auCqareblad da TiToeuli nawili sxvebisagan damoukideblad<br />

Seswavlis obieqtad gadaiqces. sakiTxis amgvarad dayenebisas<br />

gamodian ara cocxali metyvelebidan, ara warmoTqmuli sityvidan,<br />

aramed dawerilidan. dawerili sityvis Semadgenel nawilebad<br />

daSla siZneles ar warmoadgens, magram es nawilebi ar iqneba<br />

cocxali sityvis nawilebi, cocxali sityva am nawilebiT ver<br />

amoiwureba. sityva ar warmoadgens garkveuli raodenobis<br />

damoukidebeli bgerebis meqanikur SeerTebas, romelTagan<br />

TiToeulis asoTi gamoxatva SeiZlebodes. sityva <strong>bgeraTa</strong><br />

simravlis ganuwyveteli rigia da asoebi arigis damaxasiaTebel<br />

wertilebs aRniSnaven mxolod garkveul farglebSi es mosazreba<br />

savsebiT daadastura sametyvelo artikulaciis rentgenologiurma<br />

kvlevam. am kvlevam naTelyo, rom metyvelebis JReradi nakadis<br />

calkeu bgerebad dayofa Zlier pirobiTia, rom igi atarebs ara<br />

fiziologiur an fizikur xasiaTs, aramed azriTs. Cven gvesmis<br />

calkeuli bgerebi imitom, rom isini sityvebis mniSvnelobis<br />

ganmasxvaveblad gvevlineba da ara imitom, rom izolirebulad<br />

warmoiTqmeba.<br />

amrigad, calkeuli formebis simbolizmis kvleva daniSnulebas<br />

ver amarTlebs, magram amis mTavari mizezi ara am miznisTvis<br />

gamoyenebuli eqsperimentuli meTodis uvargisobaa, aramed saerTod<br />

adamianis metyvelebis calkeuli fonemebis kvlevis principuli<br />

SeuZlebloba. SesaZloa meTodi daixvewos, SesaZloa<br />

sxvadasxvagvari gziT gamoiricxos calkeul fonemebze sxva<br />

fonemebis gavlenisa da zemoqmedebis SesaZlebloba, magram Sedegad<br />

miRebuli simbolizmi ar iqneba adamianis metyvelebis fonemebis<br />

simbolizmi. radganac cocxal metyvelebaSi fonema yovelTvis<br />

figurirebs rogorc <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis Semadgeneli nawili da<br />

amitom misi specifika yovelTvis ganpirobebulia <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsis, rogorc mTelis, specifikiT.<br />

cxadia, es ar niSnavs, rom fonema <strong>bgeraTa</strong> kompleqsSi Tavis<br />

garkveulobas kargavs. <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi Tavisi simboluri


101<br />

Rirebulebis TvalsazrisiT diferencirebuli struqturis mqonea,<br />

struqturis, romelSiac sxvadasxva bgeriTi wvlili sxvadasxva<br />

xvedriTi woniT aris warmodgenili. <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi simboluri<br />

Rirebulebis TvalsazrisiT geStalturi mTelia.<br />

es varaudi, rogorc vnaxeT ar unda iyos safuZvels<br />

moklebuli, magram cxadia, es ar niSnavs, rom igi Semdgom<br />

Semowmebasa da eqsperimentul dadasturebas ar saWiroebdes.<br />

rogorc dawvrilebiT iqna aRwerili meore TavSi, Cven<br />

talRebis interferencias vTvliT cdaSi monawile pirebSi<br />

Sesabamisi sinesTeziuri asociaciebis warmoSobis mizezadac da<br />

safuZvladac. iqve Cven SevniSneT axali erTeuli, romelic<br />

Seicavda sityvis bgeraTsimbolur komponents, romelsac vuwodeT _<br />

suprafonema. amitom Cvens gamokvlevaSi gamoviyeneT mxolod<br />

bgeraTsimboluri sityvebi, romlebic Seicavdnen aseT<br />

suprafonemebs da ara calkeul bgerebs.<br />

kvevis procesSi vxelmZRvanelobdiT Semdegi mosazrebebiT: Tu<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsi struqturul mTlianobas warmoadgens, maSin<br />

masac unda axasiaTebdes is Taviseburebani, rac geStaltis<br />

Tvisebebis saxeliT aris cnobili. saxeldobr geStalti, rogorc<br />

cnobilia, rodesac ar aris dasrulebuli _ xarvezis mqonea,<br />

yovelTvis miiswrafvis dasrulebisaken, danaklisis Sevsebisaken.<br />

amasTan geStaltis Sevseba SeuZlia mxolod iseT rames, rac<br />

geStalts daasrulebs da am miznisaTvis nebismieri danamati ar<br />

gamodgeba.<br />

masala<br />

kvlevisaTvis Cven gamovyaviT 6 suprafonema. Sesabamisad Cvens<br />

mier SeirCa leqsikuri masala _ <strong>frangul</strong>i da italiuri sityvebi,<br />

romlebic daiyo 6 jgufad, <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebis Sesabamisad.<br />

sityvebi ikiTxeboda cdaSi monawile pirebis winaSe avtoris mier<br />

xmamaRla, garkveviT, rac SeiZleba naklebi emociiT (kvlevis<br />

procesSi subieqtivizmis gamoricxvis TvalsazrisiT). cdispirebs


102<br />

waredginaT cxrilebi, sadac vertikalurad iyo ganlagebuli<br />

sakvlevi sityvebi, xolo horizontalurad _ maTi Tvisebebis<br />

sxvadasxvagvari Sefaseba. wakiTxvis Semdeg cdaSi monawile pirebs<br />

sTavazobdnen mosmenili sityvis gaswvriv gaekeTebinaT SeniSvnebi,<br />

romlebic maTi azriT, am sityvas yvelaze ukeT axasiaTebda.<br />

gamoyenebuli iyo Semdegi sityvebi italiuri da <strong>frangul</strong>i<br />

enebidan:<br />

1. sityvebi, romlebic Seicavdnen suprafonemas [-r]:<br />

<strong>frangul</strong>i italiuri<br />

brèche breccia<br />

brusque brusco<br />

brutale brutale<br />

briguand brigante<br />

drogue droga<br />

frappe frappa<br />

frisson frimido<br />

triste triste<br />

flagrant flagrante<br />

grave grave<br />

froid freddo<br />

2. sityvebi, romlebic Seicavdnen suprafonemas [-l]:<br />

<strong>frangul</strong>i italiuri<br />

flexible flessibile<br />

fluide fluido<br />

flûte flauto<br />

glisser slittare<br />

3. sityvebi, romlebic Seicaven supafonemas [sk-] [-sk]:<br />

<strong>frangul</strong>i italiuri<br />

cascade cascata<br />

brusque brusco<br />

obstacle ostacolo


103<br />

obscure oscuro<br />

scrupule scrupolo<br />

4. sityvebi, romlebic Seicavdnen suprafonemas [b-l], [g-l]:<br />

<strong>frangul</strong>i italiuri<br />

bel bello<br />

galant galant<br />

glorifier glorificare<br />

baleine balena<br />

da Semdegi bgeraTSeerTebebi _ suprafonemebi<br />

bl<br />

b-l<br />

fl<br />

f-l<br />

gl<br />

gr<br />

tr<br />

br<br />

Skalebi<br />

cdaSi monawile pirebis mier yvela sityva fasdeboda Semdegi<br />

Skalebis mixedviT: “sasiamovno” _ “usiamovno”, “didi” _ “patara”,<br />

“naTeli” _ “muqi”, “Cqari” _ “neli” da damatebiTi Skalebi. amgvarad,<br />

dakvirvebis obieqtTaa mier gakeTebuli SeniSvnis maqsimaluri<br />

raodenoba erTi sityvis gaswvriv ar iqneboda samze meti (TiTo<br />

wyvili Skalebidan da ori damatebiTi); Tanac, instruqciis<br />

wakiTxvisas cdaSi monawile pirebs urCies gamoeyoT erTi Tviseba,<br />

romelic yvelaze ukeT asaxavda maTTvis wardgenil JReradobas. es<br />

meTodi gamoviyeneT eqsperimentis “sisufTavis”, swori asociaciebis<br />

miRebis maqsimaluri Sedegis misaRwevad (SeadareT meTodi nomeri<br />

ori, romelic warmoadgens “SerCevis eqsperimentis” klasikur<br />

magaliTs, sadac cdaSi monawile pirebs ar aqvs arCevanis gakeTebis


104<br />

saSualeba (ori JReradoba – ori Sinaarsi)), radganac<br />

cdispirisaTvis arCevanis Tavisuflebis SeTavazeba warmoadgenda<br />

alternativas da saboloo arCevanis gakeTebas arTulebda. es,<br />

Tavis mxriv, mocemuli eqsperimentis Sedegebs sandoobas da<br />

Rirebulebas matebda, meore meTodiT Catarebuli<br />

eqsperimentebisagan gansxvavebiT.<br />

cdaSi monawile pirebi<br />

eqsperimentSi monawileobda sxvadasxva socialuri statusis da<br />

ganaTlebis mqone 32 pirovneba, asakiT 14-dan 47 wlamde. erTaderTi<br />

piroba iyo sakvlevi enebis arcodna (eqsperimentis “sisufTavis”<br />

mizniT). analizisas cdomilebis Tavidan asacileblad, cdispirebs<br />

vTxoveT, ar gaekeTebinaT aranairi SeniSvna im sityvebis gaswvriv,<br />

romelTa mniSvnelobac maTTvis raRac mizeziT iyo cnobili.<br />

instruqcia<br />

Tqven miiRebT monawileobas samecniero eqsperimentSi, romlis<br />

mizania metyvelebis bgerebis Seswavla. Tqvens winaSea cxrili,<br />

romelSic vertikalurad warmodgenilia sityvebi, xolo<br />

horizontalurad sagnebis an movlenebis sxvadasxva Tvisebebis<br />

aRmniSvneli sityvebis ramodenime sveti, oTxi maTgani wyvilia,<br />

magaliTad “didi” – “patara”, da ori neitraluri. me wagikiTxavT<br />

sityvebs erTimeoris miyolebiT. SeecadeT moeSvaT, survilisamebr<br />

daxuWoT Tvalebi da ar ifiqroT araferze. ar SeecadoT sityvis<br />

mniSvnelobis gaxsenebas, _ is albaT TqvenTvis ucxo iqneba, _<br />

SeecadeT “igrZnoT” sityvis JReradoba, miaqcieT yuradReba imas, Tu<br />

ra asociaciebs iwvevs is TqvenSi, gansazRvreT, horizontalurad<br />

ganlagebuli Tvisebebidan, romeli ufro axasiaTebs mas da<br />

gaakeTeT SeniSvna Sesabamis svetSi. SegiZliaT gaakeToT ramdenime<br />

SeniSvna, Tu Tqven geCvenebaT, rom arc erTi maTgani ar axasiaTebs


105<br />

sityvas mTlianobaSi, magram SeecadeT ar gaakeToT samze meti<br />

SeniSvna. cxadia, SeniSvnebis gakeTeba ar SeiZleba erTdroulad<br />

sapirispiro mniSvnelobis wyvil svetebSi. magaliTad, ar SeiZleba<br />

aRniSvnis gakeTeba svetebSi “sasiamovno” da “arasasiamovno”. Tu<br />

migaCniaT, rom romelime sityva svetSi TqvenTvis nacnobia,<br />

gamotoveT is da gadadiT Semdeg sityvaze. es aucilebelia<br />

eqsperimentis “sisufTavisTvis”.<br />

masalis damuSaveba<br />

cdispirTa anketebis analizis Sedegad gamoyvanil iqna “swori”<br />

asociaciebis saSualo statistikuri raodenoba, im cdispirebis<br />

azrovnebaSi, romlebmac ama Tu im sityvis mniSvneloba ar icodnen,<br />

warmoiSva 74% swori asociacia sagnis an movlenis Tvisebis mimarT.<br />

zogadi kanonzomierebebi<br />

1. suprafonemebi, romlebic Seicaven xmovans [u] ,<br />

iwveven “arasasiamovno” SegrZnebas. aseve isini<br />

xSirad iyvnen “bnelebi”.<br />

2. suprafonema [-r], romelsac win uswrebda Tanxmovani,<br />

xSirad iyo “usiamovno”.<br />

3. suprafonemebi, romlebic Seicavdnen xmovnebs [о], [а],<br />

xSirad aRniSnavdnen “dids”, xolo [е], [i] xmovnebiT<br />

Sedgenili suprafonemebi _ “pataras”, ”sasiamovnos”.<br />

4. suprafonema [l-] aris yvelaze universaluri sakvlev<br />

enebSi, is yvelaze xSirad iwvevs “naTelis” da<br />

“sasiamovnos” asociacias.<br />

5. iolad amoicnoba suprafonemebi [sk-], [-sk], romlebic<br />

gamoxataven mniSvnelobas _ “Cqari”, “arasasiamovno”.


106<br />

eqsperimentis Sedegebis Sefasebis Sedegad kanonierad miviCnieT<br />

sityvis bgeraTsimboluri komponentis matarebeli axali erTeulis,<br />

suprafonemis gamoyofa, romelic calkeul fonemaze metia da<br />

sityvaze patara. saxelwodeba suprafonema avirCieT imitom, rom<br />

struqturuli TvalsazrisiT is warmoadgens ramdenime fonemis<br />

nakrebs, magram es nakrebi sakmaod gansazRvruli da dauSlelia,<br />

erTiani da mTelia, rogorc enis yvela erTeuli, fonetikuric da<br />

sintaqsuric. magram sxva struqturuli erTeulebisagan<br />

gansxvavebiT, suprafonema aris naklebad abstraqtuli, radgan<br />

mimarTavs uSualod adamianis cnobierebas da qvecnobierebas,<br />

rogors azris mqone <strong>bgeraTa</strong> nakrebi, iwvevs asociaciebs da<br />

dasaxelebuli sagnis an movlenis simbolur aRqmas aiolebs.<br />

daskvnebi:<br />

1. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi ar aris universaluri movlena, Tumca<br />

Cvens mier gamoyofili segmenti _ suprafonema, sxvadasxva<br />

enis matarebel adamianebis cnobierebaze SeiZleba<br />

erTnairad moqmedebdes da iwvevdes msgavs asociaciebs.<br />

2. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis materialur safuZvlad migvaCnia erTi<br />

suprafonemis farglebSi <strong>bgeraTa</strong> talRebis interferencia:<br />

swored <strong>bgeraTa</strong> kompeqsSia SesaZlebeli moxdes <strong>bgeraTa</strong><br />

talRebis interferencia da mogvces absoluturad axali,<br />

magram calkeuli bgerebisTvis aradamaxasiaTebeli efeqti.<br />

3. nebismieri bgerebis erToblioba <strong>bgeraTa</strong> kompleqss ver<br />

Seqmnis, xarveziani geStaltis Sesavsebad yvela bgera ar<br />

gamodgeba<br />

4. sityvis bgeriTi mxare, garkveuli struqturis mqonea da<br />

mis sxvadasxva nawils <strong>bgeraTa</strong> kompleqsis mTlianobaSi<br />

sxvadasxvagvari wvlili Seaqvs


107<br />

5. aucilebelia, motivirebulad da obieqturad<br />

ganpirobebulad vaRiaroT sagnebisa da movlenebis<br />

saxeldeba.<br />

6. bgeraTsimboluri sityvebis SedarebiT mcire raodenoba<br />

(procentuli mimarTebiT) msoflios <strong>Tanamedrove</strong> enebSi<br />

SeiZleba aixsnas suprafonemebis SezRuduli raodenobiT am<br />

enebSi. Tumca mainc, bgeraTsimboluri fuZeebis maRali<br />

efeqturoba, maTi emociuri Seferiloba, xSirad esTetiuri<br />

Rirebulebac, rac maTi, rogorc stilisturi xerxis<br />

gamoyenebis saSualebas iZleva poeziasa da prozaSi<br />

sasurveli efeqtis misaRwevad, miuTiTebs bgeraTsimboluri<br />

komponentis Semcveli sityvebis saerTo lingvistur da<br />

kulturul mniSvnelobaze. dabejiTebiT SegviZlia<br />

vamtkicoT, rom aseTi sityvebi yovelTvis iarsebebs yvela<br />

<strong>enaSi</strong> da arc Tu ise meorexarisxovan rols iTamaSebs<br />

rogorc yoveldRiur urTierTobaSi, aseve literaturisa<br />

da xelovnebis sferoSi.<br />

eqsperimentis dadebiTi mxareebi<br />

bgeraTsimboluri sityvebi pirvelad iqna ganxiluli axali<br />

hipoTezis saSualebiT.<br />

mocemuli eqsperimentis kidev erTi siaxle mdgomareobs imaSi,<br />

rom faqtobriv masalaze dayrdnobiT, gamoiyo bgeraTsimboluri<br />

komponentis matarebeli axali erTeuli _ suprafonema.<br />

aseve aucilebelia avRniSnoT axali meTodis efeqturoba im<br />

TvalsazrisiTac, rom aucilebelia SeviswavloT ara calkeuli<br />

bgerebi, aramed <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebi. eqsperimentebic, Sesabamisad,<br />

unda Catardeds ara fonemis, aramed suprafonemis doneze, romelic<br />

bgeraTsimboluri mniSvnelobis matarebelia.


108<br />

aRniSnuli problemis Teoriuli da eqsperimentuli kvlevis,<br />

miRebuli Sedegebis analizis Semdeg, kanonzomierad miviCnieT,<br />

warmogvedgina Semdegi daskvnebi:<br />

1. sityvis bgraTsimboluri komponentis matarebeli erTeulia _<br />

suprafonema, romelic Sedgeba calkeuli fonemebisagan da<br />

aris myari Sesityveba, specifiuri konkretuli enisaTvis.<br />

2. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis materialuri safuZveli aris iseTi<br />

fizikuri movlena, rogoricaa bgeriTi talRebis<br />

interferencia erTi erTeulis _ suprafonemis farglebSi.<br />

3. suprafonemebis nakrebi specifiuria yoveli enisTvis, Tumca<br />

monaTesave enebSi arsebobs msgavsi suprafonemebi, romlebic<br />

aRniSnaven sagnis an movlenis erTsa da imave Tvisebebs.<br />

4. asociaciebi, romelsac iwveven suprafonemebi, yovelTvis<br />

kompleqsuria da aixsneba adamianebis cnobierebis specifikiT.<br />

5. amrigad, <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis da misi materialuri<br />

safuZvlebis problema kvlevis am etapze SeiZleba<br />

gadawyvetilad CaiTvalos. miuxedavad amisa, Cven vaRiarebT am<br />

problemis Semdgomi kvlevis perspeqtiulobas<br />

fonostilistikis, fsiqo da neirolingvistikis sferoSi,<br />

sadac arsebobs bgerebis da adamianis tvinze maTi fizikuri<br />

zemoqmedebis, asociaciebis fsiqikuri bunebis Seswavlis ufro<br />

meti SesaZlebloba.


109<br />

bgeraTSeerTebebi, romlebic iwveven asociacias “sasiamovno”<br />

1<br />

bgeraTSeerTebebi simboluri<br />

bl<br />

b-l<br />

fl<br />

f-l<br />

gl<br />

2<br />

mniSvneloba<br />

(asociaciebi,<br />

romlebsac es<br />

sinaze<br />

sityvebi<br />

iwveven)<br />

simsubuqe<br />

silamaze<br />

nazi<br />

axali<br />

msubuqi<br />

abreSumi<br />

aRmafrena<br />

sinaTle<br />

sixaruli<br />

bel<br />

balle<br />

bleu<br />

flexible<br />

fluide<br />

flûte<br />

felin<br />

gloire<br />

3<br />

<strong>frangul</strong>i<br />

glorifier<br />

sityvebi<br />

bello<br />

balla<br />

blu<br />

4<br />

italiuri<br />

sityvebi<br />

flessibile<br />

fluido<br />

flauto<br />

felino<br />

gloria<br />

glorificare


110<br />

bgeraTSeerTebebi, romlebic iwveven asociacias “didi”<br />

1<br />

bgeraTSeerTebebi simboluri<br />

Gr Didi<br />

2<br />

mniSvneloba<br />

(asociaciebi,<br />

romlebsac es<br />

sityvebi<br />

iwveven)<br />

seriozuli<br />

Grave<br />

grand<br />

grade<br />

3<br />

<strong>frangul</strong>i<br />

grenade<br />

gronder<br />

gros<br />

sityvebi<br />

grave<br />

4<br />

italiuri<br />

grande<br />

grado<br />

sityvebi<br />

melagrana<br />

sgridare<br />

grosso


111<br />

bgeraTSeerTebebi, romlebic iwveven asociacias “arasiamovno”<br />

1<br />

bgeraTSeerTebebi simboluri<br />

Kr<br />

br<br />

Tr<br />

2<br />

mniSvneloba<br />

(asociaciebi,<br />

romlebsac es<br />

sityvebi iwveven)<br />

arasasiamovno<br />

ngreva<br />

msxvrevis,<br />

ngrevis<br />

xma<br />

arasasiamovno<br />

xmauri<br />

mowyeniloba<br />

TrTolva<br />

Cruel<br />

3<br />

<strong>frangul</strong>i<br />

sityvebi<br />

crepuscule<br />

cru<br />

craquement<br />

craquer<br />

brèche<br />

brusque<br />

brutale<br />

briguand<br />

briller<br />

brise<br />

brûlant<br />

brulé<br />

brute<br />

tragique<br />

triste<br />

trembler<br />

tronquer<br />

4<br />

italiuri<br />

crudele<br />

sityvebi<br />

crepuscoloso<br />

crudo<br />

scricchiolio<br />

scricchiolare<br />

breccia<br />

brusco<br />

brutale<br />

brigante<br />

brillare<br />

brezza<br />

bruciante<br />

bruciato<br />

brutto<br />

tragico<br />

triste<br />

tremare<br />

troncare


Caxcaxi<br />

112<br />

Tavi IV<br />

bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebis gamovlineba da<br />

aRqma<br />

§ 1. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis roli saqonlis<br />

dasaxelebis SerCevis processa da marketingSi<br />

wina TavebSi Cven xazi gavusviT fonetikuri simbolizmis<br />

rols adamianis cnobierebaze zemoqmedebis dros. aRiniSna, rom<br />

garkveuli bgeraTSeerTebebi iwveven sxvadasxva asociaciebs<br />

adamianis tvinis mier mosmenilis aRqmisas.<br />

amrigad marTebulad migvaCnia ganvixilavT fonetikuri<br />

simbolizmis roli safirmo niSnebis Sedgenisa da aRqmis procesSi.<br />

produqciisaTvis saxelwodebis SerCevisas ori gza arsebobs.<br />

pirveli, _ es aris semantikuri saxeldeba, anu saxeli xdeba<br />

produqtis Sesaxeb garkveuli saxis informaciis matarebeli. Tumca<br />

arsebobs saxeldebis sxva, arasemantikuri meTodebic, roca<br />

ZiriTadi yuradReba gadatanilia ara Sinaarsze, aramed<br />

JReradobaze. menejerebi iyeneben iseT fonetikur saSualebebs,<br />

rogoricaa xmovnis gariTmuli gameorebebi, aliteracia, sityvebis<br />

Sekveca _ gafarToeba, sasurveli JReradobis misaRwevad da a. S. Tu<br />

metyvelebis bgerebi adamianis cnobierebaSi garkveul<br />

fsiqo_emociur asociaciebs iwveven, maSin <strong>bgeraTa</strong> is nawili,<br />

romelic arasasiamovno asociaciebis gamomwvevia, amoRebul unda<br />

iqnas saxelwodebebidan.


113<br />

saWiroa produqciisaTvis saxelis sworad SerCeva, raTa man<br />

bazarze warmateba moipovos, Tanac saxelwodeba Sinaarsobrivadac<br />

da JReradobiTac unda Seesabamebodes produqciis Tvisebebs<br />

(zogjer ki mxolod JReradobiT). firmebi did dros uTmoben<br />

produqciisTvis saxelwodebis SerCevas, radgan safirmo niSnis<br />

gamomxatvelobam da bgeraTSemcvelobam zegavlena unda moaxdinos<br />

adamianis mexsierebasa da aRqmaze.<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis roli safirmo niSnebisa da<br />

produqciis dasaxelebis procesSi rom ganvsazRvroT, jer unda<br />

ganvixiloT, Tu ra aris neimingi (anu biznesis enaze<br />

produqciisaTvis “warmatebis momtani” saxelis SerCeva, saxeldeba).<br />

Sexedulebebi saqonlisaTvis saxelwodebis SerCevis<br />

processze zogjer diametriulad gansxvavebulia. erTni foqroben,<br />

rom sworad SerCeuli saxelwodebis gareSe firma an saqoneli ar<br />

SeiZleba iyos warmatebuli. meoreni amtkiceben, rom ra saxelic ar<br />

unda ewodos saqonels, mTavaria is xarisxiani iyos. ra Tqma unda<br />

xarisxs udidesi mniSvneloba aqvs produqciis popularobisaTvis,<br />

magram saxelwodeba, es aris saqonlis da momxmareblis pirveli<br />

kontaqti, xolo produqciisaTvis saxelis mofiqreba misi<br />

arsebobisa da ganviTarebis pirveli etapi. amgvarad, saxelis<br />

SemuSavebis procesi, romelsac inglisurad “neimings” (naming)<br />

uwodeben xolme, es aris umTavresi da umniSvnelovanesi<br />

SemoqmedebiTi procesi, romelSic arc Tu ise meorexarisxovan<br />

rols asrulebs <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi.<br />

neimingi _ es aris specialuri saagentoebis profesiuli<br />

moRvaweobis specifiuri sfero. Eefeqturi saxelwodeba sWirdeba<br />

ara mxolod axladaRmocenebul kompaniebs aramed calkeul<br />

markebs, romlebic bazarze warmodgenilia ama Tu im firmis saxiT.<br />

saxelwodeba pirvel rigSi unda gamohyofdes produqts<br />

sxva konkurentuli firmis produqciisagan. mimbaZveloba xSirad<br />

damRupvelia brendisaTvis.


114<br />

am sakiTxis specialistebis azriT, momaval mSoblebs ufro<br />

uioldebaT sakuTari bavSvis saxelis mofiqreba, vidre<br />

marketologebs axali saqonlis dasaxelebisa. saxelis mofiqrebis<br />

meTodologia aseTia:<br />

� pirveli etapi: kvleva<br />

raTa daiwyos saqonlis saxelis SerCeva Seswavlil unda iqnas<br />

bazari, Catardes gamokvleva da Sejamdes Sedegebi, mopovebul iqnas<br />

rac SeiZleba meti informacia konkurentebis Sesaxeb. anu<br />

damuSavdes yvela is informacia, romelic saWiroa saxelis<br />

SerCevisaTvis.<br />

� meore etapi: ideebis ganzogadeba<br />

am etapze kompaniis TanamSromlebi axdenen ideebis ganzogadebas.<br />

ideebisa, romlebic Seexeba saxelwodebas.<br />

� mesame etapi: saxelze SerCeva<br />

is saxelwodebebi da dasaxelebebi, romlebic ukve SemuSavebul<br />

iqna da bazarze gavida, gadis analizs, kerZod ki mas amowmeben<br />

fonetikisa da semantikis specialistebi. am SemTxvevaSi Jreradobas<br />

gansakuTrebuli roli ekisreba. aucileblad gaTvaliswinebul<br />

unda iqnas is, Tu rogor JRers esa Tu is dasaxeleba sxva enaze.<br />

magaliTad kompania koka-kola didxans eZebda Sesaferis<br />

saxelwodebas raTa CineTis bazarze Sesuliyo. saqme imaSia, rom<br />

Cinelebi koka-kolas warmoTqvamen, rogorc “kekukela” rac sakmaod<br />

usiamovno asociaciebs iwvevda momxmarebelSi (TargmanSi es<br />

aRniSnavs “ukbine cvilis Tavkombalas”). kompania iZulebuli gaxda<br />

40 000 variantidan SeerCia yvelaze uwyinari CinelebisaTvis.<br />

dasaxeleba Jrers daaxloebiT ase “koku-kole” .<br />

cnobilma kompaniam General Motors aseve fiasko ganicada Seecada<br />

ra laTinur amerikaSi Seeyvana axali brendi Chevrolet Nova radgan<br />

espanur enaze es iwvevda asociacias “ar (ver) dadis”.<br />

� meoTxe etapi: SemkveTis Sefaseba


115<br />

wina etapebze SemuSavebuli ideebi aucileblad unda Seafasos<br />

SemkveTma.<br />

� mexuTe etapi: testireba<br />

SerCeulma saxelwodebebma aucilebelia gaiaron “testireba”<br />

fokus-jgufebSi.<br />

� meeqvse etapi: saboloo<br />

saxelwodebebis nusxa iuridiuli dokumentaciisa da fokus-<br />

jgufebis daskvnebis TanxlebiT gadaecema damkveTs, romelic iRebs<br />

saboloo gadawyvetilebas.<br />

ZiriTadad brendebis saxelwodebebi neologizmebia. Tylenol,<br />

Teflon,Pepsi -es yvela neologizmia. neologizmebs aqvs rogorc<br />

dadebiTi, aseve uaryofiTi mxareebi. dadebiT mxared iTvleba is,<br />

rom neologizmebs ar aqvT “istoria”. axali sityva arafers ar<br />

niSnavs, xolo Tu kompanias gaumarTlebs saqonlis saxelwodeba<br />

xalxs ara mxolod daamaxsovrdeba, aramed ganapirobebs SemdgomSi<br />

mTlianad kategoriis dasaxelebas (Xerox, Kleenex, Pampers)


1 abreviacia<br />

2 akronimi<br />

116<br />

saxeldebis sqema<br />

Abbreviation FedEx, Microsoft, PanAm<br />

Acronym IBM, BP, KFC<br />

3 aliteracia Alliteration Dunkin` Dinuts, Roto Rooter,<br />

Intel Inside<br />

4 miTiTeba Allusion London Fog, V-8, B-12, 7-<br />

Eleven<br />

5 analogia<br />

Analogy Gateway 2000, Kool-Aid<br />

6 azris gadatana<br />

7 SerCeviTi<br />

8 klasikuri fesvebi<br />

9 neologizmebi<br />

Appropriation Soap, Java Bloody Mary`s<br />

Arbitrary Apple, Red Pepper, Poppy<br />

Classical Roots Pentium, Quattro<br />

Composition Nutrasweet, Kodak,<br />

Qualcomm<br />

10 aRweriTi Descriptive Volkswagen, Caterpillar, Head<br />

& Shoulders<br />

11 sxva enebidan nasesxebi Foreign Language Haagen Daz, Volare, Montero<br />

sityvebi<br />

12 damfuZnebelTa gvarebi<br />

Founders Hewlett Packard, Hilton,<br />

Disney, Ford<br />

13 Serwyma Fusion Eveready, DirecTV,<br />

ReaLemon<br />

14 istoriuli da<br />

Historical & Rocky Mountain Chocolate,<br />

georgrafiuli<br />

Geographical Silicon Valley Bank


117<br />

15 iumoristuli Humor Yahoo!, Bullfrog, Please Go<br />

Away<br />

16 ideofonemebi<br />

Ideophonemes 7-UP, Union 76, 3COM<br />

17 Jurnalituri<br />

18 metonimia<br />

19 mimeturi<br />

20 morfemuli<br />

konstruqciebi<br />

21 miTologiuri<br />

22 xmabaZviTi<br />

23 Ooqsimoroni<br />

24 Ppoeturi<br />

25 realuri sityvebi<br />

Journalistic Silicon Valley, New England<br />

Metonymy Sillicon Alley, Starbucks<br />

Mimetic Krispy Kreme, Kleenex<br />

Morpheme<br />

Construction<br />

Amtrak, Unisys, Qualcomm,<br />

Compuserve<br />

Mythological Centaur, Mercury<br />

Onomatopoeia ZapMail, Kookooroo, Kisses<br />

Oxymoron Lowe Alpine, True Lies<br />

Poetics Rockin` Tacos<br />

Real words Apple, Adobe<br />

26 Zveli warmoSobis Retrogressive<br />

Formation<br />

Ceaser`s Palace<br />

27 riTmiuli<br />

Rhyme Shake `n Bake, Osh-Kosh<br />

28 simReridan an<br />

moTxrobidan aRebuli<br />

29 bgeraTi simbolizmi<br />

Song and Story<br />

Origins<br />

Orient Expresse, Aladdin<br />

Thermos<br />

Sound Symbolism Talon, Kraft, RoundUp<br />

30 simbolizmi Symbolism Tahoe, Yukon, Ford Explorer,<br />

Mustang


118<br />

31 Sekveca an SeerTeba Tacking and<br />

Clipping<br />

Nilla Wafers, FedEx, Amex<br />

32 Tematuri<br />

Themes Apple Macintosh, BMW,<br />

Boeing 707<br />

33 CamoWra<br />

gavixsenoTM SemTxveva (IBM, NEC, DEC, PSDI da a.S.)Tu brendis<br />

saxelwodeba iwyeba “s” iT is asocirdeba “ucnaurTan”, Tu daiwyeba<br />

“k” Ti is aRqmul iqneba rogorc “saimedo”. saxelwodebebi,<br />

romlebic iwyeba “s”, “k” da “b” ze myidvelis mier aRiqmeba, rogorc<br />

“tradiciuli” da “klasikuri”, im dros roca bgerebi “z” “x” “w”<br />

ufro “inovaciurad” JRers. Ggarda amisa, bgerebi “l”, “v”, “f”, da “w”<br />

aRiqmeba, rogorc “qaluri”, xolo “x”, “m” da “z” ufro<br />

“mamakacurTan” asocirdeba.<br />

SeadareT: LLouis Vuitton da Microsoft Xbox . es mxolod nawilia<br />

im saintereso daskvnebisa, romlebic SeiZleba vipovoT amerikuli<br />

kompaniis Strategic Name Development kvlevebSi.<br />

bgeris “s” klaknili gveliseburi forma asocirdeba<br />

“vnebasa” da “grnobasTan”, _ ambobs uiliam lozito (hartli 1992:<br />

96), Strategic Name Development - is prezidenti. Aamitom, misi azriT,<br />

iseTi brendebi, rogoricaa Sara Lee da Stouffers, iTvleba ufro<br />

“qalurebad”. ratom asocirdeba “k”ze dawyebuli sityvebi, iseTebi,<br />

rogoricaa “kraft” asocirdeba “saimedoobasTan”? nawilobriv es<br />

bgeris mokle da mkafio JReradobis damsaxurebaa, romelic<br />

miuxedavad aqcentisa da sxva garemoebebisa, TiTqmis yovelTvis<br />

yvela <strong>enaSi</strong> erTnairad JRers.<br />

Troncation Intel, Cisco Systems


119<br />

rogorc wesi, neimingis procesSi Sesabamisi dasaxelebis<br />

SerCevisas marketologebi iTvaliswineben marcvalTa raodenobas,<br />

damaxsovrebis siadviles da warmoTqmis simartives. Strategic Name<br />

Development is kvlevebi marketologebs Seaxsenebs sityvebis<br />

damatebiTi fsiqolingvisturi analizis mniSvnelobas. “Cvenma<br />

kvlevebma Cven saSualeba mogvca gagvego ratom aris esa Tu is<br />

brendi warmatebuli” _ acxadebs lozito _ Strategic Name Development<br />

is prezidenti (hartli 1992: 86) da Tan dasZens, rom miuxedavad<br />

imisa, rom Cvens saqmianobas Znelia vuwodoT zusti mecniereba, es<br />

umTavresi instrumentia axali saxelwodebebis Seqmnisas.<br />

Strategic Name Development-ma Caatara eqsperimenti, romelSic<br />

monawileobda 400_ze meti adamiani. cdaSi monawile pirebs unda<br />

SeefasebinaT inglisuri anbanis bgerebi 9 baliani SkaliT da<br />

zogadi SefasebiTi parametrebiT (siaxle, qaluroba, sinaze da<br />

piriqiT). jer-jerobiT kompanias ar Cautarebia xmovnebis<br />

gamokvleva. saqme imaSia, rom gamoyenebis konteqsti uSualo<br />

gavlenas axdens enobrivi erTeulis konotatur mniSvnelobaze.<br />

Ppraqtikuli TvalsazrisiT, aseTi kvlevis Catareba rTuli<br />

araa. sakmarisia cdaSi monawile pirebs warvudginoT masala<br />

SefasebisaTvis ramdenime Tvisebis mixedviT, rogoricaa magaliTad<br />

_ lamazi-uSno, naTeli-bneli, xmauriani-wynari da a.S. CamonaTvali<br />

SeiZleba nebismieri iyos, Tumca masalis arCevisas unda<br />

gaviTvaliswinoT, rom antonimebi iyofa konotaturi mniSvnelobis<br />

mqone 3 universalur kategoriad:<br />

a.S.<br />

SefasebiTi _ “kargi” _ “cudi”, “mxiaruli” _ “mowyenili” da<br />

Zalismieri _ “Zlieri” _ “susti”, “magari” _ “rbili” da a.S.<br />

aqtivobasTan dakavSirebuli _ “Cqari” _ “neli”, “cxeli” _<br />

“civi” da a.S.<br />

miRebuli Sedegebis mixedviT kompaniam gamoaqveyna<br />

gamovlenili bgeriTi asociaciebis sia da aqedan gamomdinare


120<br />

gaanaliza 1000_ze meti yvelaze reklamirebuli brendis<br />

saxelwodebebi. Eeqspertebma gamoyves 11 kategoria, romelTa Soris<br />

aris “sakvebi produqtebi”, “restornebi”, “sasmelebi”,<br />

“avtomobilebi”, “silamaze da janmrTeloba”, “sacalo vaWroba” da<br />

a.S.<br />

amrigad, Tu kompania, romelic dakavebulia eleqtro saqonlis<br />

warmoebiT, uSvebs axal produqcias da dainteresebulia, rom misi<br />

brendi aRiqmebodes myidvelis mier, rogorc inovacia, saWiroa<br />

gamoviyenoT iseTi bgerebi, rogoricaa “q” an “x” (warmatebuli<br />

magaliTebia Xbox an Microsoft).<br />

Eeqsperimentis Sedegad dadginda aseve, rom produqtebis<br />

dasaxelebebSi metia aso vidre marcvali. xolo aTasobiT yvelaze<br />

xSirad reklamirebuli brendebis saxelwodebebSi piriqiT. Mmokled<br />

rom vTqvaT, neimingis procesSi “mokle” jer kidev ar niSnavs<br />

“ukeTess”. warmatebuli brendebis ,mxolod 32% aris erT an<br />

ormarcvliani.<br />

unda aRvniSnoT, rom analogiuri kvlevebi tardeba ruseTSic,<br />

sakvlevi masala Sesabamisad rusulenovani produqciaa. Sesabamisi<br />

kvlevis yvelaze cnobili sistemaa kompiuteruli programa "ВААЛ"<br />

(vaali. ru 2002). am programis Seqmnis winapiroba iyo Sesabamisi<br />

enobrivi movlena _ sityvis formasa da mniSvnelobas Soris<br />

arsebuli kavSiri. Pprograma zogadad saSualebas gvaZlevs<br />

SevafasoT sityvis fonetikuri struqturis emociuri gavlena<br />

adamianis qvecnobierebaze.<br />

<strong>bgeraTa</strong> qvecnobieri gavlenis gamosavlenad da<br />

dasaxasiaTeblad es sistema iyenebs an 20 erTpolarul Skalas<br />

(mSvenieri, naTeli, nazi, mxiaruli) an 24 bipolarul Skalas,<br />

romelic warmodgenilia antonimuri wyvilebis saxiT (lamazi _<br />

uSno, msubuqi _ mZime, usafrTxo _ saSiSi, aqtiuri _ pasiuri da<br />

a.S.).<br />

magaliTad:


121<br />

“k” _ wvetiani, Cxvletia, Tumca mecnierTa azriT is kargad<br />

jdeba kurieruli momsaxurebis kompaniaTa saxelwodebebSi (50%)<br />

bgera “z” raRac “saSiSisa” da “avis” STabeWdilebas axdens<br />

(30% da 35%), Tumca amavdroulad gamoxatavs “Zalasa” da<br />

“simamaces” (40% da 25%). Bbgera “m” sjobs ar gamoviyenoT<br />

restornebisa da cxeli produqtebis saxelwodebebSi, radgan<br />

skalis mixedviT 0% dan 100% mde is asocirdeba “sicivesTan”.<br />

rusebSi Zalian cud asociaciebs iwvevs bgerebi (Ч, Ш, Щ, Х,<br />

С, Ф). maT maxasiaTeblebSi dominirebs iseTi sityvebi, rogoricaa<br />

“pasiuri”, “moTenTili”, “mowyenili”, “neli” da a.S.<br />

bgerebi "Л" da "Д" piriqiT, asocirdeba “sixarulTan”,<br />

“sinaTlesTan” da “sikeTesTan”.<br />

Mmokled rom vTqvaT amerikeli mecnierebisagan gansxvavebiT,<br />

rusi mkvlevarebi ara mxolod sawyisi bgeris simbolizmsa da<br />

asociaciebs ikvleven, aramed <strong>bgeraTa</strong> erTobliobas. sityva xom<br />

<strong>bgeraTa</strong> erTobliobaa.<br />

Mmeore mxriv, saxelis analizi _ mravalfaqtoruli procesia.<br />

viyenebT ra neimingis specialistTa kvlevebsa da maT mier<br />

Catarebuli eqsperimentebis Sedegebs, unda gaviTvaliswinoT ara<br />

mxolod saxelwodebebis aRqmis bgeriTi aspeqti, aramed grafika,<br />

konkurentuli garemo, azrobrivi asociaciebi da sxva prametrebi.<br />

<strong>frangul</strong> <strong>enaSi</strong> magaliTad, akrZaluli bgeraTSeerTebebi<br />

farTod gamoiyeneba safirmo niSnebis saxelwodebebSi. rogorc<br />

cnobilia, weliwadSi safrangeTSi registrirdeba daaxloebiT 45<br />

aTasi safirmo niSani. yoveli maTgani erTaderTia da<br />

ganumeorebeli. saxelwodeba SeiZleba aRebul iqnas leqsikidanac,<br />

magram aucilebeli moTxovnaa lamazi JReradoba.<br />

analizisaTvis aviRoT CvenTvis cnobili da msoflioSi<br />

popularuli <strong>frangul</strong>i produqtis ramdenime dasaxeleba :<br />

Allure _ cnobili <strong>frangul</strong>i sunamo koko Sanelisagan, romelic<br />

Seicavs cdispirebis mier yvelaze “sasiamovnod” aRqmul bgeras [l].


122<br />

SegviZlia CamonaTvali gavagrZeloT<br />

Miracle<br />

Elsève<br />

Éclat<br />

da a.S.<br />

rogorc albaT SeniSneT, dResdReobiT msoflioSi<br />

yvelaze warmatebuli <strong>frangul</strong>i sunamoebis saxelwodebebSi<br />

dominirebs eqsperimentebis Sedegad “yvelaze sasiamovnod” aRqmuli<br />

bgera [l]. es sruliadac ar aris SemTxveviTi. dasavleTSi<br />

produqciisaTvis saxelis SerCeva mecnierebisa da xelovnebis<br />

doneze xdeba.<br />

SeiZleba vivaraudoT, rom xarisxis garda saxelwodebac<br />

axdens myidvelze zemoqmedebas. pirveli kontaqti xom potenciuri<br />

myidvelis cnobierebasa da produqciis dasaxelebas Soris<br />

reklamis saxiT xorcieldeba.<br />

arc erTi warmatebuli produqtis saxelwodebaSi ar Sedis<br />

arasasiamovno asociaciebis gamomwvevi bgeraTSeerTebebi, iseTebi,<br />

rogoricaa:<br />

[br]<br />

[bsk]<br />

[bt]<br />

[kr]<br />

[ks]<br />

[ksp]<br />

[fr]<br />

[gz]<br />

[pf]<br />

[pr]<br />

[pst]<br />

[str]<br />

[tr]


123<br />

gansakuTrebiT es vrceldeba sunamoebisa da sakvebi<br />

produqtebis dasaxelebebze, rasac ver vityviT manqanebisa da<br />

SedarebiT “xisti” produqciis saxeldebaze, iseTi, rogoricaa<br />

ludi, iaraRi da a. S. aseT SemTxvevaSi firmis menejerebi<br />

upiratesobas SedarebiT “uxeS” da xandaxan dauSvebel<br />

bgeraTSeerTebebs iyeneben, Tumca yvela SemTxvevaSi, statistikis<br />

mixedviT, produqciis popularoba mniSvnelovnadaa damokidebuli<br />

mis dasaxelebaze.<br />

magaliTisaTvis SegviZlia ganvixiloT zogierTi brendisaTvis<br />

saxelis SerCevisa an Secvlis procesi.<br />

aviRoT kompania Canon<br />

Precision Optical Instruments Laboratory in Japan - Кwanon-Canon<br />

dasaxelebis cvlileba gamoiwvia misma arapopularobam da<br />

arakeTilxmovanebam.<br />

kompania Google Tavidan iwodeboda BackRub<br />

saxelwodebis cvlileba moxda igive mizeziT, rac Canon<br />

SemTxvevaSi.<br />

BackRub-Google<br />

Kodak is firmis pirveli aparati gamovida 1888 wels. jorj<br />

estmenma – firmis xelmZRvanelma didxans eZeba iseTi saxelwodeba,<br />

romelic TiTqmis yvela <strong>enaSi</strong> wrmoiTqmeboda erTnairad. saboloo<br />

jamSi miviReT warmatebuli brendis warmatebiT SerCeuli<br />

saxelwodeba, romelic xalxur metyvelebaSi dRemde rCeba<br />

fotoaparatis sinonimad.<br />

popularul araalkoholur gamagrilebel sasmels Pepsi<br />

Tavidan erqva Brad’s drink da sakmaod arapopularuli gaxldaT.<br />

saxelwodeba kompaniam 100 dolarad iyida da mas Semdeg<br />

popularobas ar uCivis.<br />

igive istoria aqvs msoflioSi saxelganTqmul kompanias Sony ,<br />

romlis saxelwodebac Tavdapirvelad iyo “tocuko” rac sakmaod<br />

arasasiamovnod JRerda da rTulad warmosaTqmeli da aRsaqmeli


124<br />

gaxldaT evropelebisaTvis. amitom kompaniam SeimuSava axali da<br />

sakmao warmatebuli (rogorc Semdgom aRmoCnda) dasaxeleba,<br />

romelic dRemde kompaniis popularobasa da warmatebaSi<br />

mniSvnelovan rols asrulebs.<br />

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom bgeraTSeerTebaTa<br />

simboluri mniSvnelobebi udides gavlenas axdenen adamianis<br />

cnobierebaze da xSir SemTxvevaSi gansazRvraven sagnebis aRqmas,<br />

Tumca zogjer es aRqma SeiZleba Zlier subieqturic iyos. bgerebis<br />

subieqturi aRqma ZiriTadad poeziaSi vlindeba.<br />

§ 2. bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebi poeziaSi<br />

wina TavebSi Cven ganvixileT bgeraTSeerTebaTa simboluri<br />

mniSvnelobebi fonetikuri simbolizmis WrilSi. gamovyaviT sityvis<br />

bgeraTsimboluri komponentis matarebeli erTeuli _ suprafonema<br />

da avxseniT <strong>bgeraTa</strong> simbolizmis funqcionirebis meqanizmi.<br />

avRniSneT, rom problemis kvleva perspeqtiulia aseve<br />

fonostilistikis sferoSi.<br />

rogorc cnobilia fonostilistika ikvlevs enis eqspresiul<br />

funqcias. stilistikisagan gansxvavebiT, romelic Seiswavlis ufro<br />

kompleqsur mTlianobebs (winadadeba, fraza, paragrafi, teqsti),<br />

fonostilistika calkeul bgerebs mimarTavs.<br />

es SeiZleba aixsnas imiT, rom bgeraTSeerTebebs (da ara<br />

calkeul bgerebs) gaaCniaT e. w. poeturi funqcia anu funqcia,<br />

romelic gulisxmobs Setyobinebas.


125<br />

rogorc viciT, poezia Zalian xSirad mimarTavs <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizms. poetebi xmovnebs yofen jgufebad, raTa gamoxaton<br />

garkveuli cnebebi, aseve iyeneben calkeul Tanxmovnebs sxvadasxva<br />

movlenebis ukeT warmosaCenad. a. rembos cnobili soneti “xmovnebi”,<br />

amis tipiuri magaliTia.<br />

A noir, E blanc, I rouge, U vert, O bleu : voyelles,<br />

Je dirai quelque jour vos naissancecs latentes :<br />

A, noir corset velu des muoches éclatantes<br />

Qui bombinent autour des puanteurs cruelles,<br />

Golfes d’ombre ; E, candeurs des vapeurs et des tentes,<br />

Lance des glaciers fiers, rois blancs, frissons d’ombelles ;<br />

I, pourpres, sang crache, rire des lèvres belles<br />

Dans la colère ou les ivresses pénitantes ;<br />

U, cycles, vibrement divins des mers virides<br />

Paix des patis semes d’animaux, paix des rides<br />

Que l’ alchimie imprime aux grands fronts studieux ;<br />

O, supreme Clairon plein des strideurs etranges,<br />

Silences traverses des mondes et des Anges :<br />

— O l’Omega, rayon violet de Ses Yeux !<br />

(Arthure Rimbaud. Voyelles)<br />

(frangi poetebi 2000 : 89)<br />

es leqsi, romelic rembos mxolod misTvis damaxasiaTebeli<br />

poeturi maneriT aqvs Sesrulebuli, bgerebis simboluri<br />

mniSvnelobebis damaxasiaTeblad ar gamogvadgeba. ara imitom, rom<br />

bgerebs “feri” ar gaaCniaT, aramed imitom, rom Cven<br />

ugulebelvyaviT mosazreba, romlis mixedviTac, calkeuli bgerebi<br />

garkveuli simbolizmiT xasiaTdebian. Tumca imis naTel nimuSad ki<br />

gamogvadgeba, Tu ramdenad subieqturi SeiZleba iyos adamianis


126<br />

warmosaxvaSi calkeul bgraTa aRqma. am leqsiT STagonebuli<br />

gabriel bonuri, opoziciaSi xmovani _ Tamxmovani xedavs<br />

dapirispirebas mdedrobiTi _ mamrobiTi. Tumca es mosazrebebic<br />

Rrmad subieqturia, amitom maT ganxilvas aRar SevudgebiT. poetis<br />

mier nebismieri bgera SeiZleba nebismieri feris an Tvisebis mqoned<br />

iyos aRqmuli. ufro Tanmimdevrulia lekont de lisli (<strong>frangul</strong>i<br />

literatura (a) 1984), romelic ambobs :<br />

« Si l’on supprimait l’o de paon, je ne verrais plus cet oiseau faire la roue ».<br />

Tumca miuxedavad imisa, rom calkeul bgerebs feri da msgavsi<br />

Tvisebebi ar gaaCniaT, rogorc zemoT avRniSneT, bgeraTSeerTebebi<br />

garkveuli gamomxatvelobiT mainc xasiaTdebian da gaaCniaT e. w.<br />

poeturi funqcia.<br />

aqve SeiZleba am funqciis ramdenime aspeqtis ganxilva.<br />

pirvel yovlisa gamovyoT esTetiuri zemoqmedebis funqcia, anu<br />

Setyobinebis mimRebSi garkveuli mdgomareobis gamowveva. yvelaze<br />

ukeT es gamoixateba poeziaSi. leqsSi konsonanturi jgufebis<br />

ganlageba SeiZleba dagvexmaros im sityvebis moZiebaSi, romlebic<br />

yvelaze mniSvnelovania da romlebic ukeT gamoxataven avtoris<br />

ganwyobas.<br />

magaliTisaTvis gamogvadgeba konsonanturi jgufebis gameoreba<br />

strofis SuagulSi:<br />

La lune était sereine et jouait sur les flots,<br />

La fenetre enfin libre est ouverte à la brise,<br />

La soultane regarde et la mer qui se brise,<br />

Là-bas d’un flot d’argent brode les noirs ilots,<br />

De ses doigt en vibrant s’échape la guitare<br />

Elle ecoute... Un bruit sourd frappe les sourds échos.<br />

(V. Hugo. Claire de lune)<br />

(frangi poetebi 2000 : 56)


127<br />

konsonanturi jgufi [br] an rogorc Cven mas vuwodeT _<br />

suprafonema mocemul eqvs strofSi eqvsjer gvxvdeba Semdeg<br />

sityvebSi :<br />

libre<br />

brise<br />

brise<br />

brode<br />

vibrant<br />

bruit<br />

es albaT imaze migvaniSnebs, rom mocemuli leqsis saTauri<br />

Claire de lune sulac ar aris leqsis mTavari Sinaarsis matarebeli.<br />

rogorc viciT, teqstSi, iqneba es poeturi Tu prozauli<br />

nawarmoebi, sakvanZo frazis Zieba sakmaod rTuli procesia da<br />

lingvistikaSi jer kidev ar SeumuSavebiaT meTodi, romelic<br />

daexmareboda mkiTxvelsa Tu mkvlevars mis moZiebaSi. Cveni azriT,<br />

teqstSi bgeraTsimboluri komponentebis kvleva erT-erT mTavar<br />

rols TamaSobs sakvanZo frazis moZiebaSi. ra Tqma unda, Zieba ar<br />

unda mimdinareobdes teqstis semantikuri mniSvnelobis<br />

gauTvaliswineblad. bgeriTi efeqtebi msmenelis an mkiTxvelis<br />

cnobierebaSi warmoiqmneba bgerebis an <strong>bgeraTa</strong> jgufebis gameorebis<br />

Sedegad ;<br />

bgeraTSeerTebaTa gameorebebi zogjer gvexmareba teqstis<br />

dafaruli semantikis da sakvanZo frazis gamovl<strong>enaSi</strong>. Tu am<br />

hipoTeziT vixelmZRvanelebT, maSin strofi, romelSic yvelaze<br />

xSirad meordeba bgeraTSeerTeba [br], unda iyos leqsis mTeli<br />

Sinaarsis matarebeli. kidev erTxel davakvirdeT am strofs da<br />

vnaxoT, daemTxveva Tu ara misi bgeraTsimboluri aRqma semantikur<br />

Sinaarss :<br />

La fenêtre enfin libre est ouverte à la brise<br />

fanjara, romelic jer kideev Riaa, es aris im qalis simbolo,<br />

romelic zRvis piras dgas da raRacas elis.


128<br />

<strong>bgeraTa</strong> simbolizmis gamoyenebis gamsakuTrebuli SemTxvevebi<br />

gvxvdeba folklorul teqstebSi : SelocvebSi, ritualebSi. am<br />

TvalsazrisiT gamvixiloT mwyemsebis Selocva mglis winaaRmdeg,<br />

romelic jer kidev SenarCunebulia safrangeTis zogierT regionSi:<br />

Viens, bête à laine ; c’est l’agneau de l’humilité ; je te garde.<br />

C’est l’agneau du Redempteur, qui a jeune quarante jours, sans avoir pris aucun<br />

repas de l’ennemi, et fût tente en verité. Va droit, bête grise, à gris aggripence, va<br />

chercher la proie, loups et louveteaux ; tu n’as point a venir a cette vianded, qui est ici.<br />

yuradRebas iqcevs is faqti, rom teqstis yvela konsonanturi<br />

jgufi Seicavs Tanxmovans _ r : gr – gvxvdeba samjer (grise, gris,<br />

aggripence) , pr – orjer ( proie, pris) , dr da rd TiTojer (droit, garde). Tu<br />

bgeraTSeerTebaTa simbolur mniSvnelobebs gadavxedavT da<br />

yuradRebiT davakvirdebiT, aRmovaCenT, rom bgeraTSeerTebebi :<br />

[gr], - romelsac Seesatyviseba arasasiamovno, Cxubi, caxcaxi,<br />

pirquSi ;<br />

[pr] _ caxcaxi<br />

[dr] _ grZlivoba, moqmedeba ; saocari sizustiT gamoxataven<br />

Selocvis Sinaarss. am SemTxvevaSi saqme gvaqvs bgeraTSeerTebaTa<br />

simbolizmis e. w. magiuri funqciis gamovlenasTan.<br />

bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebis ukeT<br />

gacnobisaTvis davakvirdeT Semdeg leqss:<br />

Ô voyageur ! partage ma tristesse :<br />

Mele tes cris a mes cris surerflus.<br />

Il est tombé le roi de la vitesse !<br />

L’air des combats ne le reveille plus.<br />

Il est tombé dans l’eclat da sa course :<br />

Le trait fatale a tremblé sur son flanc ;<br />

Et les flots noirs de son généreux sang<br />

Ont altere le cristale de la source.<br />

(Charles-Hubert Millevoye.


129<br />

L’arabe au tombeau de son coursier)<br />

(frangi poetebi 2000 : 169)<br />

mocemul leqsSi konsonanturi jgufi [tr] _ gvxvdeba samjer, [rs]<br />

_ samjer, [rt], [rd], [rfl], [fl], [kl], [fl], [pl], [st] _ TiTojer. am CamonaTvalSi<br />

gaTvaliswinebulia agreTve bgeraTSeerTebebi sxvadasxva<br />

sityvebidan (magaliTad L’air des... da sur son...), radgan <strong>frangul</strong> <strong>enaSi</strong><br />

metyvelebis nakadi daiyo fonetikur sityvebad. rogorc SeniSneT,<br />

bgeraTsimboluri jgufebis umravlesoba Sedgenilia TanxmovniT [r].<br />

Tu <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebis mniSvnelobebs gadavxedavT, Tvalwin<br />

Semdegnairi suraTi gadagveSleba : mimdinare, morbenali, tkivili,<br />

kankali, Cqari moZraoba, winaaRmdegoba, naRveli, dardi, Cqari<br />

vibracia, xisti, mkacri, arasasiamovno, gadamwyveti, ngreva, sivrce,<br />

moqmedeba, nazi, axali, msubuqi, frena, pirdapiri, mdgomi, daxuruli,<br />

stabiluri. yovelive es SeiZleba aixsnas ase : udabnos sivrce,<br />

gasrolili isris xma, arabis dardi, romelic sakuTari cxenis<br />

saflavTan tiris, cxenis siswrafis gaxseneba, sikvdilis piras<br />

myofi cxenis caxcaxi, tkivili, sisastike.<br />

davakvirdeT Semdeg leqss :<br />

Le siel est, par - dessus le toit,<br />

Si bleu, si calme.<br />

Un arbre, par - dessus le toit,<br />

Berse sa palme.<br />

La cloche, dans le ciel qu’on voit,<br />

Doucement tinte.<br />

Un oiseau sur l’arbre qu’on voit<br />

Chante sa plainte.<br />

Mon dieu, mon dieu, la vie est là,<br />

Simple et tranquille.<br />

Cette paisible rumeur – la<br />

Vient de la ville.<br />

_ Qu’as – tu fait, ô toi que voilà


Pleurant sans cesse,<br />

Dis, qu’as – tu fait, toi que voilà,<br />

de ta jeunesse ?<br />

130<br />

(Paul Elouard. *** )<br />

(frangi poetebi 2000 : 64)<br />

rogorc vxedavT, leqsi Sedgeba Teqvsmeti strofisagan da<br />

miuxedavad imisa, rom sakmaod melanqoliuria, bgeraTSeerTeba [br]<br />

masSi mxolod erTxelaa gamoyenebuli da isic sityvaSi arbre<br />

romelic qarTulad niSnavs - xes. amiT poeti leqss met simsubuqes,<br />

eqspresiulobasa da sinazes sZens. verleni iyenebs Cvens mier<br />

Catarebul eqsperimentSi universalurad miCneul suprafonemas [-l],<br />

romelic Zalian advilad gamoicnoba cdaSi monawile pirTa mier<br />

da aRiqmeba, rogorc sasiamovno, nazi, msubuqi.<br />

italiuri ena, romelic saocrad mdidaria xmabaZviTi sityvebiT,<br />

Zalian xSirad poetebis STagonebis wyarod iqceva xolme. am mxriv<br />

saintereso iqneba Semdegi leqsi :<br />

Clof, clop, cloch,<br />

cloffette,<br />

clochette,<br />

chchch...<br />

E giu nel<br />

cortile<br />

la povera<br />

fontana<br />

malata,<br />

Che spasimo<br />

sentirla<br />

tossire !<br />

Tossisce,<br />

tossisce


un poco si tace,<br />

di nuovo<br />

tossisce<br />

un poco<br />

si tace, di nuovo<br />

tossisce.<br />

Mia povera<br />

fontana,<br />

il male che hai<br />

il cuore<br />

mi preme...<br />

131<br />

(Aldo Palazzeschi, La fontana malata)<br />

(magera... 2000: 28)<br />

poetma sasurveli efeqtis misaRwevad ramdenime xerxi<br />

gamoiyena : imaTTvis, vinc leqss ubralod kiTxulobs, man weris<br />

uCveulo maneriT scada yuradRebis gamaxvileba sityvebze, xolo<br />

msmenelTaTvis isedac yvelaferi naTelia, TiTqos gvesmis<br />

avadmyofi Sadrevnis gulis gamawvrilebeli xma. efeqti<br />

suprafonemebis meSveobiT miiRweva.<br />

es yvelaferi imaze migviniSnebs, rom poetebi Zalian xSirad<br />

mimarTaven <strong>bgeraTa</strong> simbolizms erTdroulad ramodenime efeqtis<br />

misaRwevad :<br />

1. es aris avtoris mier fonetikuri saSualebebis<br />

gamoyenebiT metyvelebisTvis eqspresiulobis momateba.<br />

2. emociuri da esTetiuri zemoqmedebis gamowveva bgeriTi<br />

masalis meSveobiT (Sesabamisi sityvebis SerCeva da maTi<br />

ganlageba, <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebis gameorebebi da a. S. ).<br />

poetebi saukuneebis ganmavlobaSi davobdnen Semdeg sakiTxze,<br />

romeli ufro mniSvnelovania poeziaSi _ nawarmoebis Sinaarsi Tu<br />

forma. sxvadasxva literaturuli mimdinareobebi xan erTs<br />

aniWebdnen upiratesobas, xan meores. sabolood mividnen im


132<br />

mosazrebamde, rom WeSmariti mxatvruli nawarmoebi unda iyos<br />

formisa da Sinaarsis araZaladobrivi Serwyma, Tumca riTmaze<br />

muSaoba, Cveni azriT, poetisaTvis mTavari amocana unda iyos<br />

(gavixsenoT galaktioni, romelic wlobiT muSaobda riTmebis<br />

moZiebaze da romlis leqsebic savsea simboluri mniSvnelobis<br />

mqone bgeraTSeerTebebiT). <strong>frangul</strong> literaturaSi Sinaarsisa da<br />

formis Tanxvedris warmatebuli Tanxvedris nimuSad SegviZlia<br />

gavixsenoT pol verlenis brwyinvale leqsi “Semodgomis simRera.”<br />

Les sanglots longs<br />

Des violons<br />

De l’automne<br />

Bersent mon coeur<br />

D’une langueur<br />

Monotone.<br />

Tout suffocant<br />

Et blême, quand<br />

Sonne l’heure<br />

Je me souviens<br />

Des jours anciens<br />

Et je pleure.<br />

Et je m’en vais<br />

Au vent mauvais<br />

Qui m’emporte<br />

Déça, delà, pareil a la<br />

Feuille morte.<br />

(Paul verlaine. Chanson d’automne)<br />

(frangi poetebi 2000: 84)<br />

mocemul leqsSi verlens Zalian bevri stilisturi xerxi aqvs<br />

gamoyenebuli, raTa sasurvel JReradobasa da efeqts miaRwios.


133<br />

Sedegi STambeWdavia, TiTqos yurSi marTlac Cagvesmis Semodgomis<br />

monotonuri wvimis xma.<br />

igive monotonurobiT xasiaTdeba Semdegi italiuri leqsi,<br />

romelic cnobil italiel poets, jakomo leopardis ekuTvnis :<br />

Lunghi dal proprio ramo<br />

povera foglia frale,<br />

dove vai tu ? Dal faggio<br />

la dov’io nacqui, mi divise il vento.<br />

Esso, tornando a volo<br />

dal bosco alla campagna,<br />

dalla valle mi porta alla montagna.<br />

Seco perpetuamente<br />

vi pellegrina, e tutto l’altro ignoro.<br />

Vo dove ogni altra cosa,<br />

dove naturalmente<br />

va la foglia di rosa,<br />

e la foglia d’alloro.<br />

(Giacomo Leopardi, Una foglia)<br />

(Premio Magera 2000 : 63)<br />

rodesac <strong>bgeraTa</strong> simbolizmze vsaubrobT, SeuZlebelia gverdi<br />

avuaroT gogla leoniZis leqss « yivCaRis paemani ». albaT<br />

iSviaTad moiZebneba qarTul literaturaSi bgeriTi eqspresiis<br />

aseTi nimuSi :<br />

ყურღანებიდან გნოლი გაფრინდა,<br />

ყაბარდოს ველი გადაიარა,<br />

ისევ აღვსდექი!<br />

მუხრანის ბოლოს<br />

ჩასაფრებული ვსინჯავ იარაღს.<br />

ქსანზედ, არაგვზედ ისევ ჰყვავიან<br />

ხოდაბუნები თავთუხებისა,


134<br />

შენი ტუჩებიც ისე ტკბილია,<br />

როგორც ბადაგი დადუღებისას.<br />

ხოხბობას გნახე,<br />

მიწურვილ იყო<br />

როცა ზაფხული რუსთაველისა,<br />

ნეტამც ბადაგი არ დამელია<br />

და იმ დღეს ხმალი არ ამელესა!<br />

ტრამალ და ტრამალ გამოგედევნე,<br />

შემოვამტვერე გზები ტრიალი,<br />

მცხეთას ვუმტვრიე საკეტურები,<br />

ვლეწე ტაძრები კელაპტრიანი!<br />

მაგრამ თვითონაც დაილეწება,<br />

დაბადებულა ვინც კი ყივჩაღად,<br />

მუზარადიან შენს ქმარს შემოვხვდი,<br />

თავი შუაზე გადამიჩეხა!<br />

მოდი, მომხვიე ხელი ჭრილობას,<br />

ვეღარა გხედავ, სისხლით ვიცლები...<br />

როგორც საძროხე ქვაბს ოხშივარი,<br />

ქართლის ხეობებს ასდის ნისლები...<br />

მოდი!<br />

გეძახი ათას წლის მერე,<br />

დამნაცროს ელვამ შენი ტანისა;<br />

ვარდის ფურცლობის ნიშანი არი<br />

და დრო ახალი პაემანისა!..<br />

avtori aseT gasaocar efeqts aRwevs suprafonemebis [-r] da [r-]<br />

gamoyenebiT. davakvirdeT, leqsis pirvel strofs da meoTxes, sadac<br />

eqspresia kulminacias aRwevvs. es ra Tqma unda ar aris SemTxveviTi<br />

da Tu leqsi xmamaRla ikiTxeba Sedegi saxezea. suprafoneba [tr] am<br />

SemTxvevaSi yvelaze didi datvirTvis matarebelia da maxvilic am<br />

fonemaTa kavSirze modis. meoTxe strofi leqsSi gamoxatavs<br />

TiTqmis yvelafers : sasowarkveTas, uzomod did siyvaruls, vnebas,<br />

Sinagan rRvevas...<br />

maSasadame, bgeriTi efeqtebi, romlebic did gavlenas axdenen<br />

adamianis cnobierebaze, poeziaSi, iseve rogorc folklorul


135<br />

teqstebSi, bgerebis, ufro xSirad ki simbolur bgeraTSeerTebaTa<br />

gameorebis Sedegad miiRweva.<br />

saintereso iqneba, rogori saxiT gamovlindeba <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmi TargmanebSi. rogorc viciT, Targmani TiTqmis Tavidan<br />

dawerili nawarmoebia, urTulesi Sesasrulebelia. Tumca aris<br />

SemTxvevebi, roca mTargmneli axerxebs Cawvdes poetis Rrma<br />

Canafiqrs da miuxedavad uamravi sirTulisa, sxva, monaTesave Tu<br />

aramonaTesave enaze gadmoitanos ara mxolod semantikuri Sinaarsi,<br />

aramed is magiuri JReradoba, romelsac adgili aqvs originalSi.<br />

amaze momdevno TavSi vilaparakebT<br />

§ 3. TargmanebSi gamovlenili <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi<br />

rogorc wina paragrafSi avRniSneT, poeturi nawarmoebis<br />

mTargmnelis winaSe urTulesi amocana dgas, is valdebulia ucxo<br />

enaze gadmoitanos avtoris gancdebi da leqsis Sinaarsi ise, rom<br />

ar daarRvios misi forma. es TiTqmis SeuZlebelia, gansakuTrebiT<br />

maSin, roca es Targmani xorcieldeba aramonaTesave enaze<br />

(magaliTad qarTulidan <strong>frangul</strong>ad). amocanis sirTule ormagad da<br />

sammagad izrdeba, Tu teqsti Sesrulebulia maRalmxatvrul doneze<br />

da mdidaria bgeraTsimboluri sityvebiT, sadac ulamazesi Sinaarsi<br />

erwymis kidev ufro lamaz formas. TvalsaCino magaliTisaTvis<br />

gamogvadgeba S. rusTavelis ‘‘vefxistyaosani’’.<br />

arsebobs ‘‘vefxistyaosnis’’ ori <strong>frangul</strong>i Targmani. pirveli<br />

ekuTvnis sergi wulaZes, meore _ gaston buaCiZes. amocanis<br />

sirTule orives kargad hqonda gacnobierebuli. winasityvaobaSi<br />

mTargmnelebi aRniSnaven, rom Targmani, originalis sidiadiT ver<br />

daikvexnis, Tumca maTTave sasargeblod SeiZleba iTqvas, rom dRes<br />

Cven saxeze gvaqvs urTulesi poemis ori kargi <strong>frangul</strong>i Targmani.<br />

Cven ukve vnaxeT, rogor SeZles <strong>bgeraTa</strong> gamomxatvelobis<br />

gadmotana qarTulidan <strong>frangul</strong>sa da italiurSi qari hqris


136<br />

mTargmnelebma, axla ki vnaxoT, rogor gamovlinda <strong>bgeraTa</strong><br />

sombolizmi ‘‘vefxistyaosnis’’ <strong>frangul</strong> TargmanebSi.<br />

davakvirdeT originalis teqsts :<br />

he RmerTo erTo, Sen Sehqmen saxe yovlisa tanisa.<br />

Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa!<br />

momec mijnurTa survili sikvdimde gasatanisa,<br />

codvaTa Semsubuqeba, mun Tana wasatanisa!<br />

SedarebisaTvis vnaxoT wulaZis Targmani :<br />

O Dieu unique, Créateur qui donna la forme à tout corps,<br />

Protège – moi, accorde – moi la force d’écraser Satan,<br />

Accorde – moi un coeur d’amant, d’amour épris jusqu’à la mort,<br />

Allège le poids de peches qu’en l’au – delà j’irai portant.<br />

rogorc SeniSneT, originalis konsonanturi jgufebi<br />

Targmanisas ver SenarCunda. rasac ver vityviT buaCiZis Targmanze :<br />

À ton image, unique Dieu, en toutes choses l’on s’attend,<br />

Accorde Ta protection afin de bafouer Satan,<br />

Initie-moi au fol de mortels énlança tant,<br />

Soulage-moi de mes pèches que l’au delà n’efface à temps.<br />

qarTuli [st], romelic originalSi gameorda yoveli frazis<br />

bolos, aseve gameorda TargmanSic, mxolod bgerebis saxiT ; s’attend<br />

- [st], Satan - [st], enlança tant -[st], n’efface a temps - [st].<br />

rogorc vxedavT, miuxedavad enebs Soris uzarmazari sxvaobisa,<br />

SeiZleba Targmani Sesrulebul iqnas maRalmxatvrul doneze,<br />

Sinaarsisa da formis ugulebelyofis gareSe.<br />

ganvixiloT Semdegi nawyveti :


137<br />

Tqva, ‘‘mzeo vardsa siSore Seni damaCndes es adre,<br />

broli da lali gasrulvar qarvisa uyviTlesad _ re.<br />

maSin raRa vqmna, ver _ Wvreta ra momxvdes kvla ugrZesad<br />

xams moyvrisaTvis sikvdili, ese me damic wesad _ re’’.<br />

_ re!<br />

konsonanturi jgufi [s-d-r] yoveli strofis bolos meordeba,<br />

SedarebisaTvis vnaxoT buaCiZis Targmani :<br />

Il se dit : « Soleil, de l’exile ma rose se ressentira,<br />

Naguère cristale et rubis, plus que l’ambre elle jaunira.<br />

Que faire si dérobe aux yeux ton image mon sort ingrat ?<br />

Pour son aimeé il faut mourir, c’est la loi que servent mes bras. »<br />

iseve rogorc originalSi, TanxmovaTa yvela kompleqsi,<br />

romlic moTavsebulia striqonis bolos, mTavrdeba bgeriT _ [-r] ,<br />

sagulisxmoa is faqtic, rom aq es bgera mxolod riTmis gamo ar<br />

aris gamoyenebuli. rogorc Cvens mier Catarebuli eqsperimentis<br />

Sedegad gavarkvieT, suprafonema [-r], yvelaze xSirad aris<br />

arasasiamovno asociaciis gamomwvevi adamianis cnobierebaSi.<br />

poetebma ki, romlebic sityvis alqimikosebad gvevlinebian, bgerebis<br />

magiuri funqciisa da adamianis cnobierebaze bgeraTSeerTebebis<br />

gavlenis mniSvnelobis Sesaxeb, fsiqologebze meti ician. swored<br />

amiTaa gamowveuli poemebisa da leqsebis gasaocari unari Cawvdnen<br />

adamianis sulis siRrmeebs.<br />

gavaanalizoT Semdeegi strofi :<br />

sawols dawva, tirs, mtiralsa cremli Znelad exocebis,<br />

viTa verxvi qarisagan, irxevis da ikecebis ;<br />

ra mihlulnis, siaxleve sayvarlisa eocebis,<br />

SekrTis, didi daizaxis, miT patiJi eocebis.


138<br />

davakvirdeT wulaZis mier Sesrulebul <strong>frangul</strong> Targmans :<br />

Sur sa couche il s’étend en pleurs, ses larmes sèchent à grand peine,<br />

Comme un tremble agite du vent, de tous cotes il se demène,<br />

Des qu’il somnole, il voit en songe, auprès de lui, sa bien – aimée,<br />

Il tressaille en possant un cri et sa douleur vingt fois s’avive.<br />

SedarebisaTvis moviyvanoT Gg. buaCiZis <strong>frangul</strong>i Targmani :<br />

Il pleure affale, sur son lit, les larmes ne sechent point, tremble<br />

Son corps agite, tourmente, comme plie sous le vent le tremble.<br />

L’amante, a peine il clot les yeux, lui rend visite, ce lui semble.<br />

Le preux sursaute et pousse un cri, en proie a vingt douleurs ensemble.<br />

sainteresoa is faqti, rom, bgeraTSeerTeba [tr] _ originalSi<br />

gvxvdeba orjer, [kr] _ erTxel, suprafonema [-l] _ samjer. axla<br />

davTvaloT TargmanebSi warmodgenili bgeraTSeerTebebi :<br />

s. wulaZesTan _ [tr] _ orjer, [cr] _ erTxel, [_l] _ samjer.<br />

g. buaCiZesTan _ [tr] _ samjer, [cr] _ erTxel, [_l] ki eqvsjer.<br />

am SemTxvevaSi saqme gvaqvs Zalze saintereso movlenasTan.<br />

yuradRebamisaqcevia is faqti, rom Targmanisas bevri sityva<br />

SeiZleba Secvlil iqnas sinonimuri mniSvnelobis mqone sxva<br />

sityviT, romlebic Seicaven sxva bgeraTSeerTebebs, Tumca<br />

mTargmnelebi upiratesobas iseT sityvebs aniWeben, romlebic<br />

JReradobiTac waagavs originalSi gamoyenebul sityvas.<br />

mkvlevaris winaSe usaTuod dgas problema :<br />

dakavSirebulia Tu ara es gamomsaxveloba <strong>bgeraTa</strong><br />

simbolizmTan. am problemis gadaWrisas Cven kvlavac (rogorc


139<br />

problemis eqsperimentuli kvlevisas) vixelmZRvanelebT Semdegi<br />

mosazrebiT : calke aRebul, izolirebul bgeras aranairi<br />

mniSvneloba ar gaaCnia, magram teqstSi, <strong>bgeraTa</strong> SeerTebebma da<br />

maTma gameorebebma SeiZleba semantikuri mniSvnelobis, saerTo<br />

azris, saxeebis gadmocemis funcia SeiZinos, swored amitom<br />

bgeraTSeerTebebi aRiqmeba, rogorc garkveuli Sinaarsisa da<br />

simboluri datvirTvis matarebelebi.<br />

ganvixiloT kidev erTi nawyveti poemidan, Tavisi Sesabamisi<br />

TargmanebiT :<br />

« uambos Cemi sikvdili, TviT Cemgan davedrebuli,<br />

maT Seqmnan glova _ tirili, qmnan saqme gamwarebuli,<br />

merme mivide cocxali me, sxvagan sadme rebuli! »<br />

amas igonebs tiriliT goneba _ Seiwrebuli.<br />

mocemul teqstSi bgeraTSeerTeba [gl] _ gvxvdeba erTxel, [t-r]<br />

_ orjer.<br />

axla SevadaroT es monacemebi TargmanebSi gamoyenebul<br />

bgeraTSeerTebebs :<br />

« Se conformant à ma prière, il ira conter mon trépas,<br />

Chacun prendra le deuil, pleurant ainsi qu’on fait dans le malheur,<br />

Revenant d’un pays lointain, alors j’apparaitrai vivant. »<br />

Il songe en ces tristes pensées, tout en larmes, l’ésprit dement.<br />

s. wulaZis TargmanSi mwuxarebisa da glovis gamomxatveli<br />

bgeraTSeerTeba [tr] _ iseve, rogorc originalSi, gamoyenebulia<br />

orjer, Tumca mTargmnels ara aqvs gamoyenebuli bgeraTSeerTeba<br />

[gl].


140<br />

absoluturi sizustiTa aqvs daculi bgeraTSeerTebaTa<br />

raodenoba originalTan mimarTebaSi ([tr] _ 2-jer, [gl] _ 1-jer) g.<br />

buaCiZes :<br />

« Selon mon souait Chermadin relatera au roi ma mort,<br />

Il y aura sanglots et pleurs, chagrin indicible, remords.<br />

Soudain j’apparaitrai vivant, mon cheval mordillant le mors! »<br />

Ainsi il medite en pleurant, et se point ne demord.<br />

an kidev :<br />

me patronisa Cemisa asuli Semyvarebia ;<br />

TviT mefed maTad mas xedven monebi mklav _ magrebia.<br />

Tuca ar micnob, ginaxav, Tu viTa giazrebia,<br />

gaxsovsca, odes dahxoce monebi ar _ sapyrebia ?<br />

originalSi konsonanturi jgufebis umravlesoba Sedgenilia<br />

suprafonemiT [-r]. SevadaroT Targmanebs.<br />

igive nawyveti g. buaCiZis TargmaniT :<br />

« J’aime d’un amour éperdu la fille de mon suzérain,<br />

Les sujets admirent leur reine et la servent avec entrain.<br />

Un jour tu me vis. Ton image en moi fût gravée au burin.<br />

Tu massacras alors nos serfs et versas leur sang purpurin. »<br />

igive nawyveti s. wulaZis TargmaniT :<br />

« Je suis éspris d’amour et j’aime la fille de mon suzerain,<br />

Tous les vessaux les plus puissants pour leur reine la reconaissent,<br />

Tu ne me connais pas, pourtant tu m’apercus, s’il t’en suivent,<br />

Rappelle-toi, tu massacras de vaillants écuyers, naguère. »


141<br />

rogorc vxedavT, g. buaCiZiseul TargmanSi ufro ukeT aris<br />

gadmocemuli bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebi. roca<br />

SoTa rusTaveli iyenebs Semdegi saxis riTmas, sadac yvela<br />

sityvaSi Sedis suprafonema [l] g. buaCiZe ar arRvevs poemis qarTul<br />

JReradobas da cdilobs gamoiyenos Sesabamisi bgeraTSeerTebebi<br />

(ramdenadac es SesaZlebelia. zogjer mTargmneli adgils ucvlis<br />

sityvebs, raTa Sesabamisi riTma moZebnos, magram es iSviaTad xdeba,<br />

amitom magaliTebSi araa mocemuli sityvebis Targmani, aramed<br />

warmodgenilia sqema, Tu rogoraa SenarCunebuli TargmanSi bgerebi,<br />

bgeraTSeerTebebi da riTmi) :<br />

originali Targmani<br />

alTa brûlait<br />

mavalTa allait<br />

mravalTa palait<br />

valTa fallait<br />

bnelisa crepuscule<br />

cxelisa brûle<br />

xelisa émule<br />

saeWvelisa dissimule<br />

‘‘vefxistyaosanSi’’ da mis TargmanebSi (gansakuTrebiT g,<br />

buaCiZis mier Sesrulebul TargmanSi) aseTi magaliTebi mravlad<br />

moiZebneba :<br />

xrmali gavstyorce, gadviWer, vefxi Sevipyar xeliTa ;<br />

mis gamo kocna mominda, vin mwvavs cecxliTa cxeliTa ;<br />

miRrinvida da mawyenda brWkaliTa sisxlTa mRvreliTa,


142<br />

veRar gavuZel, igica movkal guliTa xeliTa.<br />

« Et puis, attirée dans mes bras, la panthère se rebiffa,<br />

Je voulus l’embrasser au nom de mon amour qui m’échauffa,<br />

Mais elle rugît, se dressa, me balafra et me griffa.<br />

À bout de patience, alors de sa vie ma main triompha. ».<br />

qarTuli <strong>frangul</strong>i<br />

[ty] _ 1 [tr] _ 1<br />

[fx] _ 1<br />

[br] _ 1<br />

[Ta] _ 4<br />

[fr] _ 1<br />

[br] _ 2<br />

[fa] _ 4<br />

« Je bondis à terre, rejetant l’épee, emploiant la tigresse,<br />

J’avais le desir de l’etreindre pour Celle dont les feux me pressent,<br />

Elle rougit, me labourant de ses griffes, me mit en sang,<br />

Je ne pus maitriser mon coeur, je la tuai, fou de colère.<br />

qarTuli <strong>frangul</strong>i<br />

[ty] _ 1 [tr] _ 3<br />

sxva Tanxvedra am TargmanSi ar dasturdeba.<br />

(g. buaCiZis Targmani)<br />

(s. wulaZis Targmani)


143<br />

g. buaCiZis mier Sesrulebuli Targmanidan kidev SeiZleba<br />

bgeraTsimboluri sityvebis zusti Targmanebis moZieba. aqve<br />

moviyvanT ramodenimes :<br />

fatman ra naxa, SeSinda, Zrwis da mieca Zrwolasa.<br />

man gakvirvebiT uWvrita maTsa laRoba _ wolasa ;<br />

uTxra : ar giSli, diaco, ferTa mida mo krTolasa,<br />

gamiTendebis ganeneb maga moymisa yolasa!<br />

Fatman trembla à sa vue, en proi a une obsession,<br />

L’homme eut pour le couple enlace un mouvement d’aversion,<br />

Puis dit : « Prelasse – toi, catin, sans pause ou interruption,<br />

À l’aube tu regretteras ta joie et ta possession!<br />

suprafonemiT [-r] Sedgenili bgeraTSeerTebebi originalSi aris<br />

oTxi : Zrwis, Zrwolasa, uWvrita, krTolasa ; xolo TargmanSi _<br />

xuTi : trembla, proi, Prelasse, regretteras.<br />

rogorc wina TavSi iqna aRniSnuli, calkeuli bgerebi da<br />

bgeraTSeerTebebi, poeziaSi gansakuTrebul Sinaarsobriv da<br />

simbolur datvirTvas atareben, magram rogori saxiT vlindeba es<br />

yvelaferi TargmanSi, gansakuTrebiT maSin, roca es Targmani<br />

xorcieldeba aramonaTesave enaze, romlis fonetikuri struqturac<br />

absoluturad gansxvavdeba originalis enis fonetikuri<br />

struqturisagan. magaliTisaTvis aviRoT galaktionis cnobili<br />

leqsi ‘‘qari hqris.’’<br />

davakvirdeT leqsSi <strong>bgeraTa</strong> kompleqsebis ganlagebasa da maT<br />

raodenobas :<br />

qari hqris, qari hqris, qari hqris,<br />

foTlebi mihqrian qardaqar...<br />

xeTa rigs, xeTa jars rkalad xris,<br />

sada xar, sada xar, sada xar?<br />

rogor wvims, rogor Tovs, rogor Tovs,


144<br />

ver gpoveb verasdros... verasdros!<br />

Seni me saxeba damdevs Tan<br />

yovel dros, yovelTvis, yovelgan...<br />

Sori ca nislian fiqrebs scris...<br />

qari hqris, qari hqris, qari hqris...<br />

SedarebisaTvis vnaxoT leqsis <strong>frangul</strong>i Targmani :<br />

Bruit du vent, crie du vent gemissement,<br />

Et les feuilles emportees par le vent...<br />

Et les arbres ployes et unis,<br />

Ou es – tu, ou es – tu, ou es – tu ?<br />

Neige et pluie, Neige et pluie, Neige et pluie<br />

Je ne puis te trouver, je ne puis...<br />

Seul tes yeux sont toujours avec moi,<br />

Nuits et jours, sur les chemins avec moi.<br />

Bruit du vent, crie du vent gemissement...<br />

(galaktioni. qari hqris)<br />

saintereso swored is aris, rom mTargmnelma SeZlo zustad,<br />

saocari gamomxatvelobiT da eqspresiiT eTargmna leqsis mTavari<br />

fraza qari hqris. vfiqrobT, zedmeti ar iqneba imis aRniSvna, Tu<br />

ramdenad gansxvavebulia <strong>frangul</strong>i enis fonetika qarTulisagan da<br />

raoden didi sirTulis winaSe dganan aramonaTesave enaze leqsis<br />

mTargmnelebi, maT unda gadmoscen Sinaarsic da bgeraTsimboluri<br />

JReradobac.<br />

sagulisxmoa is faqti, rom <strong>frangul</strong>ad winadadeba qari qris,<br />

JRers ase : le vent souffle, maS ratom airCia mTargmnelma sityvebi<br />

‘‘xmauri’’, ‘‘yvirili’’ ? pasuxi naTelia _ isini Seicaven <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsebs [br] – bruit da [cr] – crie, romlebic JReradobiT ufro<br />

axlos arian qarTul [qr] _ sTan, vidre bgeraTkompleqsi [fl].<br />

saintereso iqneba am leqsis italiuri Targmanis naxvac :


Il vento, senti, spira, grida e grida...<br />

Di vento in vento volteggiano le foglie.<br />

Lunghe file d’alberi, eserciti ricurvi...<br />

Ma tu dove sei, dove sei, dove sei ?<br />

Come piove, com’e bianca questa neve,<br />

145<br />

Mentr’io ti cerco in ogni dove, e invano.<br />

L’immagine tua mi segue, mi persegiuta<br />

Ogni istante, ogni ora, ogni giorno.<br />

Il Cielo filtra nebbia di pensieri<br />

E il vento spira, volteggia, grida, gira...<br />

Traduzione Luigi Mogarotto<br />

rogorc SeniSneT, igive ganmeorda italiur TargmanSic.<br />

italiurad qari hqris, JRers ase tira vento, magram TanxmovanTa<br />

kompleqsi [gr] mTargmnels dasWirda originalTan miaxloebuli<br />

bgeriTi efeqtis Sesaqmnelad.<br />

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi<br />

TargmanebSic dasturdeba, gansakuTrebiT maSin, Tu Targmani<br />

maRalmxatvrul donezea Sesrulebuli da am SemTxvevaSi ara aqvs<br />

mniSvneloba im faqts, enebi monaTesavea Tu ara, maTi fonetikuri<br />

struqtura msgavsia Tu gansxvavebuli. Cven gavecaniT urTulesi<br />

qarTuli teqstis <strong>frangul</strong> Targmans, mokled mimovixileT zogadi<br />

kanonzomierebi da mivediT im daskvnamde, rom aramonaTesave enebSic<br />

arsebobs garkveuli saxis korelacia (Tumca poeziaSi es efeqti<br />

miiRweva, rogorc zemoT avRniSneT, poeturi TviTnebobis<br />

wyalobiT).<br />

poeturi harmoniis, TviT poeziis saidumloeba, rogorc Cans,<br />

Zevs bgerisa da mniSvnelobis idumal kavSirSi, rogorc es<br />

mtkicdeba im faqtiT, rom homerosis, Seqspiris an dantes


146<br />

Semoqmedebis didi nawili TargmanebSi ikargeba, Tuki mTargmneli<br />

TviT ar aris poeturi sulis patroni, romelic qmnis axal poetur<br />

harmonias Zvelis safuZvelze.<br />

daskvna<br />

warmodgenil sakvalifikacio naSromSi <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi da<br />

bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebi (<strong>frangul</strong>i, italiuri<br />

da qarTuli enebis mixedviT) Catarebuli kvlevis Sedegad miRebuli<br />

daskvnebi SeiZleba Semdegi saxiT Camoyalibdes :<br />

1. kavSiri sityvis bgeriT mxaresa da mniSvnelobas Soris,<br />

TviT adamianSia. maT Soris kavSirs _ saxeldebas adamiani<br />

axorcielebs. amitom gaumarTlebelia problemis gadawyvetis<br />

mcdeloba imis gauTvaliswineblad, Tu rogori saxiT aris es<br />

kavSiri warmodgenili TviT adamianSi, rogor axdens adamiani<br />

saxelisa da mniSvnelobis dakavSirebas _ saxeldebas.<br />

problemis gadawyvetisas fsiqologiis uaryofa, Cveni azriT,<br />

gaumarTlebelia.<br />

2. mocemuli mniSvnelobis aRsaniSnad nebismieri <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsi ar gamodgeba jer erTi imitom, rom sityvis bgeriTi<br />

garsis konstruireba xdeba ara nebismieri bgerebidan, aramed


147<br />

garkveuli enis bgerebisagan, romlebic mis fonologiur<br />

sistemas qmnis da amitom imyofeba garkveul<br />

urTierTmimarTebaSi rogorc erTmaneTTan, aseve enis sxva<br />

struqturul elementebTan.<br />

3. sityvis bgeriTi garsi CvenTvis ar warmoadgens<br />

monoliTur da homogenur warmonaqmns. Cven maTSi gamovyofT<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsebs, romlebsac Cven ganvsazRvravT, rogorc<br />

sityvis calkeul komponentebs (fesvi, fuZe, daboloeba da<br />

sxva) da romlebsac, yovel SemTxvevaSi Tavis nawilSi<br />

(prefiqsi, sufiqsi, fleqsia) mkacrad gansazRvruli bgeriTi<br />

saxe aqvT. es ki axali mxridan apirobebs sityvis bgeriT<br />

mxaresa da mis leqsikur mniSvnelobas Soris<br />

damokidebulebas, radganac am mniSvnelobis xasiaTisda<br />

mixedviT (e. i. garkveuli mniSvnelobis sityvebis mikuTvneba<br />

saxelebis anda zmnebis ricxvisadmi) sityvas SeiZleba<br />

daematos fleqsiis, prefiqsis anda sufiqsis saxiT (fleqsiur<br />

anda aglutinaciur enebSi) mkacrad gansazRvruli <strong>bgeraTa</strong><br />

kompleqsebi.<br />

4. <strong>bgeraTa</strong> kompleqsi warmoadgens ara masSi Semavali<br />

bgerebis meqanikur jams, aramed mTlianobas, romelSiac<br />

zogierTi bgera marTalia erTgvarad wamyvan rols asrulebs,<br />

magram mainc misi specifiuroba sabolood gansazRvrulia<br />

<strong>bgeraTa</strong> kompleqsiT, rogorc mTeliT da im SinaarsiT,<br />

romlis saxeladac is gvevlineba.<br />

5. ramdenadac bgeris fiziologiuri aRqma (Sesabamisad misi<br />

gaSifvrac) aris misi fizikuri maxasiaTeblebis asaxva,<br />

logikuria vivaraudoT, rom garkveuli bgerebi, romlebic<br />

bgeraTsimbolur sityvebSi gverdigverd dgas, warmoSoben<br />

talRebs, romlebic interferenciisas (erTmaneTze<br />

gadajaWvulebi), Tu isini koherentulebi arian, qmnis talRas<br />

rxevis didi amplitudiT da romelic adamianis yuris mier<br />

aRiqmeba, rogorc raRac, rac ar aris ubralo bgera an


148<br />

bgeraTSesityveba, raRac, rac aris azris matarebeli. erTi<br />

sityviT, bgerebi, romlebic erTmaneTs “uTanxmdeba”, qmnian<br />

efeqts, romelsac Cven vuwodebT <strong>bgeraTa</strong> simbolizms.<br />

6. Cvens mier warmodgenili hipoTezis gaTvaliswinebiT<br />

(iseTi fizikuri movlenis gavlena, bgeraTsimboluri<br />

sityvebis aRqmaze, rogoricaa talRebis interferencia) Cven<br />

gamovyaviT axali erTeuli _ suprafonema, romelic aris<br />

Sesabamis sityvebSi bgeraTsimboluri komponentis matarebeli<br />

da romelic Cven ganvsazRvreT, rogorc myari bgeriTi<br />

Sesityveba, struqturulad Semdgari, rogorc wesi ramodenime<br />

fonemisagan, sityvis fonetikuri JReradobisa da sagnebis<br />

Tvisebebis obieqturi asociaciebis gamomwvevi.<br />

7. suprafonema, romelic TavisTavad ar aris dasrulebuli<br />

sityva, mainc aris leqsikuri mniSvnelobis nawilis<br />

matarebeli (“kargi” _ “cudi”, “mrgvali”, “fafuki”), romelsac<br />

ZiriTadad miaweren mTlian sityvas. ra Tqma unda,<br />

morfologiuri suprafonema ar aris bgera, is ar aris<br />

“gawyobili” fleqsiebiT, daboloebebiT, da sityvis fuZec<br />

xandaxan ar emTxveva suprafonemas: ZiriTadad is warmoadgens<br />

fuZis mxolod nawils, Tumca is bgeraTsimboluri komponenti,<br />

romelic masSia mocemuli da moqmedebs adamianis cnobierebasa<br />

da qvecnobierebaze gverdiT mdgomi bgerebis interferenciis<br />

meSveobiT, gansazRvravs misTvis specifiur leqsikur<br />

mniSvnelobas, romelsac Cven SemdgomSi vuwodebT<br />

bgeraTsimbolurs. rogorc SemdgomSi vnaxavT, eqsperimentSi,<br />

romelic agebul iqna Cveni hipoTezis safuZvelze, Cven<br />

gamoviyeneT aseTi suprafonemebi da ZiriTad SemTxvevaSi,<br />

cdaSi monawile pirebma “amoicnes” es komponenti.<br />

8. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi ar aris universaluri movlena,<br />

Tumca Cvens mier gamoyofili segmenti _ suprafonema,


149<br />

sxvadasxva enis matarebel adamianebis cnobierebaze SeiZleba<br />

erTnairad moqmedebdes da iwvevdes msgavs asociaciebs.<br />

9. Cvens xelT arsebuli faqtebi ar iZleva safuZvels<br />

universaluri fonetikuri simbolizmis arsebobis<br />

mtkicebisaTvis.<br />

10. bgeraTsimboluri sityvebis SedarebiT mcire raodenoba<br />

(procentuli mimarTebiT) msoflios <strong>Tanamedrove</strong> enebSi<br />

SeiZleba aixsnas suprafonemebis SezRuduli raodenobiT am<br />

enebSi. Tumca mainc, bgeraTsimboluri fuZeebis maRali<br />

efeqturoba, maTi emociuri Seferiloba, xSirad esTetiuri<br />

Rirebulebac, rac maTi, rogorc stilisturi xerxis<br />

gamoyenebis saSualebas iZleva poeziasa da prozaSi sasurveli<br />

efeqtis misaRwevad, miuTiTebs bgeraTsimboluri komponentis<br />

Semcveli sityvebis saerTo lingvistur da kulturul<br />

mniSvnelobaze. dabejiTebiT SegviZlia vamtkicoT, rom aseTi<br />

sityvebi yovelTvis iarsebebs yvela bunebriv <strong>enaSi</strong> da arc Tu<br />

ise meorexarisxovan rols iTamaSebs rogorc yoveldRiur<br />

urTierTobaSi, aseve literaturisa da xelovnebis sferoSi.<br />

11. suprafonemebis nakrebi specifiuria yoveli enisTvis,<br />

Tumca monaTesave enebSi arsebobs msgavsi suprafonemebi,<br />

romlebic aRniSnaven sagnis an movlenis erTsa da imave<br />

Tvisebebs.<br />

12. eqsperimentis Sedegebi damokidebulia ara mxolod<br />

Sesaswavli bgerebis materialur bunebaze, aramed sxva<br />

faqtorebzec. meore, aseTi saxis faqtorebidan (enobrivi Cvevis<br />

garda) SeiZleba iyos mTeli fonologiuri sistemis gavlena<br />

mocemul enaze.<br />

13. fonemaTa rangebis damTxveva sxvadasxva enebSi<br />

SeuZlebelia am enebisTvis damaxasiaTebeli gansxvavebuli<br />

fonologiuri sistemebis-da gamo.


150<br />

14. bgeraTsimboluri komponentis Semcveli sityvebi farTod<br />

gamoiyeneba biznesSi. mkvlevarebi da menejerebi miiCneven, rom<br />

produqciis pirvelad warmatebas swored misi saxelwodeba<br />

gansazRvravs.<br />

15. bgeraTSeerTebaTa simboluri mniSvnelobebi udides<br />

gavlenas axdens adamianis cnobierebaze da xSir SemTxvevaSi<br />

gansazRvravs sagnebis aRqmas, Tumca zogjer es aRqma SeiZleba<br />

Zlier subieqturic iyos. bgerebis subieqturi aRqma ZiriTadad<br />

vlindeba poeziaSi.<br />

16. miuxedavad imisa, rom calkeul bgerebs feri da msgavsi<br />

Tvisebebi ar gaaCniaT, bgeraTSeerTebebi garkveuli<br />

gamomxatvelobiT mainc xasiaTdeba da gaaCnia e. w. poeturi<br />

funqcia. pirvel yovlisa esaa esTetiuri zemoqmedebis<br />

funqcia, anu Setyobinebis mimRebSi garkveuli mdgomareobis<br />

gamowveva. yvelaze ukeT es gamoixateba poeziaSi. leqsSi<br />

konsonanturi jgufebis ganlageba SeiZleba dagvexmaros im<br />

sityvebis moZiebaSi, romlebic yvelaze mniSvnelovania da<br />

romlebic ukeT gamoxataven avtoris ganwyobas.<br />

17. bgeraTSeerTebaTa gameorebebi zogjer gvexmareba teqstis<br />

dafaruli semantikis da sakvanZo frazis gamovl<strong>enaSi</strong>.<br />

18. <strong>bgeraTa</strong> simbolizmi TargmanebSic dasturdeba,<br />

gansakuTrebiT maSin, Tu Targmani maRalmxatvrul donezea<br />

Sesrulebuli da am SemTxvevaSi ara aqvs mniSvneloba im<br />

faqts, enebi monaTesavea Tu ara, maTi fonetikuri struqtura<br />

msgavsia Tu gansxvavebuli.


151<br />

gamoyenebuli samecniero literatura :<br />

1. adamianuri faqtoris... 1988: Роль человеческого фактора в языке: Язык и<br />

картина мира. - М., 1988.<br />

2. aloti 1989: Allott R. Motor Theory of Language Origin. Lewes: Book Guild.<br />

1989<br />

3. alporti 1935: Allport G.W. Phonetic Symbolism in Hungarian words. Harvard<br />

University Thesis, 1935.<br />

4. alceti... 1965: Atzet J., & Gerard, H. E. A study of phonetic symbolism among<br />

native Navajo speakers. Journal of Personal and Social Psychology, 1, 1965.<br />

5. azrovnebis problema...… 1964: Проблемы мышления в современной науке,<br />

M., 1964.<br />

6. axvlediani c, kinwuraSvili m. , “sareklamo diskursis<br />

implicituri aspeqtebi”, “enaTmecnierebis sakiTxebi”, #1, Tsu,<br />

Tbilisi, 2008.<br />

7. axvlediani c. “fonemaTa jgufebis esTetikuri funqcia”, Tsu, g.<br />

axvledianis 120 wlisTavisadmi miZRvnili krebuli,<br />

“enaTmecnierebis sakiTxebi, Tsu, Tbilis, 2007.<br />

8. axvlediani c. “konsonanturi jgufebis simbolika<br />

“vefxistyaosnis” qarTul TargmanebSi, “saenaTmecniero<br />

Ziebani”, XXVII, Tbilisi, 2008.<br />

9. axmanova 1957: Ахманова О.С. О психолингвистике. М., 1957<br />

10. bazilko 1976: Bazylko S. Groupes consonantiques primaires et secondaires a<br />

l’initiale du mot dans le francais contemporain. La linguistique, vol. 12, fasc.<br />

1/1976.<br />

11. bainduraSvili 1971: saxeldebis eqsperimentuli fsiqologia,<br />

Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1971w.<br />

12. baranovi 2007: Баранов А.Н. Лингвистическая экспертиза текста. - М., 2007.<br />

13. baranovi... 1986: Баранов А.Н., Паршин П.Б. Языковые механизмы<br />

вариативной интерпретации действительности как средство воздействия на


152<br />

сознание // Роль языка в средствах массовой коммуникации. – М.: ИНИОН,<br />

1986.<br />

14. baqraZe 1950: Бакрадзе K. Логика, Тб., 1950.<br />

15. belianini 2001: Белянин В. П. Введение в психолингвистику. М., 2001.<br />

16. belikovi... 2000: Беликов В.И., Крысин Л.П. Социолингвистика. – М.:<br />

РГГУ, 2000.<br />

17. beketi... 1988: Becker J. A., & Fisher, S. K. Comparison of associations to vowel<br />

speech sounds by English and Spanish speakers. American Journal of<br />

Psychology, 1988.<br />

18. bentli... 1933: Bentley M., & Varon, E. J. An accessory study of “phonetic<br />

symbolism.” American Journal of Psychology, 1933.<br />

19. birCi 1958: Birch D., & Erickson, M. Phonetic symbolism with respect to three<br />

dimensions from the semantic differential. The Journal of General Psycholog,<br />

1958.<br />

20. blondeli 1897: Blondel J. Phonologie esthetique de la langue français.<br />

Guillaumin, 18 blumfildi 1970: Bloomfield L. Language. Reprinted<br />

London:Allen & Unwin, 1970.<br />

21. bolinjeri 1950: Bolinger D. Rime, assonance, and morpheme analysis. Word,<br />

6, 1950.<br />

22. brauni 1958: Brown R. Words and things. New York: The Free Press., 1958.<br />

23. brekbili... 1957: Brackbill Y. & Little, K.B. Factors determining the guessing of<br />

meanings of foreign words. J. abnorm.soc.Psychol., 1957.<br />

24. bresoni 1963: Bresson F. La signification, Les problemes de psycholinguistique,<br />

PUF, 1963.<br />

25. buxlovski 1953: Булховский Л. А., Введение в языыкознание, часть II,<br />

1953.<br />

26. gamyreliZe 2003:. Teoriuli enaTmecnierebis kursi. Tsu gam-ba.<br />

Tbilisi, 2003w.<br />

27. gazov-ginsbergi 1965: Газов-Гинзберг А. М. Был ли язык изобразителен в<br />

своих истоках? М., 1965.<br />

28. giiomi 1974: Гийом Г. Принципы теоретической лингвистики. М., 1992.


29. giiomi 1937: Guillaume P. Psychologie de la forme. Paris: Flammarion. 1937.<br />

153<br />

30. gvencaZe 1983: Гвенцадзе. Ц. А. Консонантность и вариантность<br />

фонотактических элементов. – ВЯ, №5, 1983.<br />

31. gorelovi... 1997: Горелов И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. -<br />

М., 1997<br />

32. gramoni 1960: Grammont M. Traite de phonetique. Delagrave, 1960.<br />

33. gramoni 1901: Grammont M. Onomatopees et mots expressifs, in: Trentenaire de<br />

la Societe pour l'Etude des Langues Romanes, 1901.<br />

34. gudava t ; t. gudava, xmabaZvis erTi saxeoba megrulSi,<br />

saqarTvelos mecnierebaTa akademiis enaTmecnierebis<br />

institutis XVI samecniero sesiis Tezisebi, 1958 w.<br />

35. delakrua h : Delacroix, H. Le langage et la pensee, Paris. 1924.<br />

36. delameni 1968: Delamain M. Plaidoyer pour les mots, Stock, 1968.<br />

37. elmslevi 1989: Ельмслев Л. Можно ли считать что значения слов образуют<br />

структуру? “Новое в лингвистике”, 1989.<br />

38. vaali. ru 2002: Психолингвистическая экспертная система ВААЛ�.<br />

Руководство пользователя. – М., 2002 (www.vaal.ru)<br />

39. valentoba... Статья “Валентность” // Энциклопедия “Кругосвет”<br />

(www.krugosvet.ru).<br />

40. valteri 1976: Walter H. La dynamique des phonèmes dans le lexique français<br />

contemporain. France-Expansion, 1976.<br />

41. vanderbergi 1990: Vanden Bergh, B. The rekurring kase of the special k. Brand<br />

Names, 1990.<br />

42. vanderbergi.... 1987: Vanden Bergh, B., Adler, K., & Oliver, L. Linguistic<br />

distinction among top brand names. Journal of Advertising Research,<br />

August/September, 1987.<br />

43. vanderbergi.... 1987: Vanden Bergh, B., Collins, J., Schultz, M., & Adler, K.<br />

Sound advice on brand names. Journalism Quarterly, 1984.<br />

44. vanderbergi 1970: Van Den Berghe Ch. La phonostilistique du francais.<br />

Mouton, Paris, 1970.


154<br />

45. vandriesi 1937: Вандриес Ж. Язык. Лингвистическое введение в историю,<br />

1937.<br />

46. veisi 1966: Weiss, J. H. A study of the ability of English speakers to guess the<br />

meanings of non antonym foreign words. The Journal of General Psychology,<br />

1966.<br />

47. voronini 1982: Воронин С. В. Основы фоносемантики. Л., 1982.<br />

48. voronini 1990: Воронин С.В. Фоносемантические идеи в зарубежном<br />

языкознании. Л., 1990.<br />

49. vundti 1913: Вундт В. Элементы психологии народов, М., 1913<br />

50. valentoba...Статья “Валентность” // Энциклопедия “Кругосвет”<br />

(www.krugosvet.ru).<br />

51. zvigegincevi 1965: Звигегинцев А. История языкозания XIX веков в<br />

очерках и извлечениях, ч II. М., 1965.<br />

52. zalizniaki [Зализняк Анна А.] Статья “Языковая картина мира” //<br />

Энциклопедия “Кругосвет” (www.krugosvet.ru).<br />

53. iakobsoni 1979: Jakobson R., & Waugh, L. The sound shape of language.<br />

Bloomington, IN: Indiana University Press, 1979.<br />

54. iasperseni 1922: Jespersen O. Language: Its nature, development and origin.<br />

London: Allen & Unwin, 1922.<br />

55. ilini 2001: Ильин М. Две ипостаси слова//Человек, №5, М., 2001.<br />

56. ingliSi 1916: G. English, On the Psycological Response to Unknown Proper<br />

Names. American Journal of Psychology. 27; 1916<br />

57. iorkstoni... 2004: Yorkston, E. A., & Menon, G. A sound idea: Phonetic effects<br />

of brand names on consumer judgments. Journal of Consumer Research, 2004.<br />

58. irigarei 1974: Irigaray L. Le schizofrène et la question du signe, Recherches,<br />

# 16, 1974.<br />

59. irvini.... 1940 : F. W. Irwin and E. Newland, A genetic Study of the Naming of<br />

Visual Figures. The Journal of Psychology, 9; 1940;<br />

60. kalve 1976: Calvet L.-J. La production revolutionnaire, slogans, affiches,<br />

chansons, Payot, 1976.<br />

61. kalve 1975: Calvet L.-J. Pour et contre Saussure, Petite bibliothèque. Payot, 1975.


155<br />

62. kartoni 1974: Carton F. Introduction à la phonetique du français. Paros, 1974.<br />

63. keleri... 1998: Keller K. L., Heckler, S. E., & Houston, M. J. The effects of<br />

brand name suggestiveness on advertising recall. Journal of Marketing, 1998.<br />

64. kioleri 1930: W. Kohler, Gestaltpsychology. London. 1930.<br />

65. klaparedi 1914: E. Claparede, Sur la représentation des personnes inconnues et<br />

des lapsus lingual. Archives de Psychologie. 14. 1914.<br />

66. klinki 2000: Klink R. R. Creating brand names with meaning: The use of sound<br />

symbolism. Marketing Letters, 2000.<br />

67. kobozeva [Кобозева И.М.] Статья “Коннотация” // Энциклопедия<br />

“Кругосвет” (www.krugosvet.ru).<br />

68. koeli 1964: Kohel W. Psychologie de la forme. Galimard, 1964.<br />

69. kolaritsi 1914: K. Kollarits, Observation de psychologie quotidienne. Archive<br />

de Psychologie, 14. 1914<br />

70. kolinsi 1977: Collins L. A name to conjure with. European Journal of<br />

Marketing, 11, 1977.<br />

71. komisarovi: Комиссаров В.Н. Коммуникативная функция языка и<br />

осмысленность слова. М., 1985.<br />

72. kotovi [Котов А.А.] Модель речевого воздействия.M., 1983<br />

73. kristeva 1974: Kristeva J. La revolution du language poétique, Paris, 1974.<br />

74. larusi 2001: Dictionnaire de linguistique. Larousse, 2001.<br />

75. lebedevi 1991: Лебедев Л. В. Референциальные критерии в типологии<br />

высказываний//Вопросы языкознания, №6, 1991.<br />

76. leibnici 1936: Леибниц Г. Новые опыты о человеческом разуме, М., 1936.<br />

77. levicki 1969: Левицкий В. В. К проблеме<br />

звукосимволизма/Психологические и психолингвистические проблемы<br />

владения и овладения языком. М., 1969.<br />

78. levicki 1973: Левицкий В.В. Семантика и фоносемантика. Черновцы, 1973.<br />

79. levicki 1975: Левицкий В.В. Экспериментальные методы в семасиологии.<br />

М., 1975.<br />

80. leoni 1976: Leon P. Sèmes potentiels et actualisation poétique. Etudes litteraires,<br />

vol.9, N 2, 1976.


156<br />

81. leontievi 1961: Леонтьев А.А.. Психолингвистика и проблема<br />

функциональных единиц речи // Вопросы теории языка в современной<br />

зарубежной лингвистике. М.,1961.<br />

82. leontievi 1967: Леонтьев А.А. Психолингвистика. Л., 1967.<br />

83. leontievi 1989: Леонтьев А.А. Психолингвистика // Тенденции развития<br />

психологической науки. М., 1989.<br />

84. leontievi 1999: Леонтьев А.А. Основы психолингвистики. М., 1999.<br />

85. leontievi 2003: Леонтьев А.А. Основы психолингвистики. – 3-е изд. – М.:<br />

Смысл; СПб.: Лань, 2003 (Гл. 15 «Психолингвистика речевого<br />

воздействия»).<br />

86. loki 1960: Лок Дж. Опыт о человеческом разуме, М., 1960.<br />

87. lourei... 2005: Lowrey T. M., & Shrum, L. J. Effects of phonetic symbolism on<br />

brand name preference. Unpublished manuscript, University of Texas at San<br />

Antonio, 2005.<br />

88. luria 1979: Лурия А.Р. Язык и сознание. - М., 1979.<br />

89. malmgebgi 1974: Malmberg B. Manuel de phonetique generale. Picard, 1974.<br />

90. maltcmani... 1957: Maltzman I., Morrisett, L., & Brooks, L. O. An investigation<br />

of phonetic symbolism. Journal of Abnormal & Social Psychology, 1956.<br />

91. martine 1981: Martinet A. Evolution des langues et reconstitution. Paris, 1981.<br />

92. martine... 1973: Martinet A, H. Walter. Dictionnaire de la pronontiation francaise<br />

dans son usage reel. Paris, 1973.<br />

93. masobrivi... 1974: Психолингвистические проблемы массовой<br />

коммуникации. - М., 1974<br />

94. metyvelebis... 1986: Речевое воздействие: психологические и<br />

психолингвистические проблемы. - М., 1986<br />

95. miuleri 1968: Мюллер М. Наука о языке. M., 1968.<br />

96. morie 1961: Morier H. Dictionnaire de poétique et de rhétorique. PUF,1961.<br />

97. muliasiki 1967: Muljacic. La combinalité des phonèmes .<br />

Phonologie der Gegenwart, 1967.<br />

98. niumeni 1933: Newman, S. S. Further experiments in phonetic symbolism.<br />

American Journal of Psychology, 1933.


157<br />

99. nuare 1925: Происхождение речи и мышления, Москва, 1928<br />

100. pageti 1930: Paget R, Human speech, New York., 1930.<br />

101. parSini Паршин П.Б. Статья “Речевое воздействие” // Энциклопедия<br />

“Кругосвет” (www.krugosvet.ru).<br />

102. pauli 1960: Пауль Г. Принципы истории языка. М., 1960.<br />

103. pezo 1973: Pesot J. Les onomatopées: structure acoustique et catégories<br />

perceptuelles. Memoire de l’ Université de Montreal, 1973.<br />

104. peterflavi 1970: Peterflavi J.-M., Recherches exsperimentales sur le<br />

symbolisme phonétique, CNRS, 1970.<br />

105. petrenko 1988: Петренко В.Ф. Психосемантика сознания. - М.: Изд-во МГУ,<br />

1988<br />

106. petrenko 1997: Петренко В.Ф. Основы психосемантики. - М., 1997.<br />

107. platoni 1931: Platon. Cratile, texte etabli et traduit par Luis Meridier, Paris,<br />

1931.<br />

108. prezenti 1928: Презент И. Происхождение речи и мышления, M., 1928.<br />

109. Juravliovi 1974: Журавлев А. П. Фонетическое значение. М., 1974.<br />

110. Juravliovi 1991: Журавлев А. П. Звук и смысл. М., 1991<br />

111. roperi... 1976: Roper, C. W., Dixon, P. W., Ahern, E. H., & Gibson, V. L. The<br />

effect of language and sex on universal phonetic symbolism. Language and<br />

Speech, 1976.<br />

112. rubinSteini 1946: Рубинштеин С. Л. Основы общей психологии, M., 1946.<br />

113. ruso 1983: Rousseau J. J. Essai sur l’origine des langues, Hatier, 1983.<br />

114. sapiri 1929: Sapir, E. A study in phonetic symbolism. Journal of Experimental<br />

Psychology, 1929.<br />

115. serebrennikovi 1950: Серебренников Б. А. К выяснению сушности<br />

внутенных законов языка, M., 1950.<br />

116. sosiuri 1933: Соссюр Ф. Курс Общей Лингвистики, M., 1933.<br />

117. spirkini 1957: Спиркин А.Г. Происхождение языка и его роль в<br />

формировании мышления/Мышление и язык. М., 1957.


158<br />

118. tarti 1982: Tarte, R. D. The relationship between monosyllables and pure tones:<br />

An investigation of phonetic symbolism. Journal of Verbal Learning and Verbal<br />

Behavior, 1982.<br />

119. teilori 1963: Taylor, I. K. Phonetic symbolism re-examined. Psychological<br />

Bulletin, 1963.<br />

120. teilori 1962: Taylor, I. K., & Taylor, M. M. Phonetic symbolism in four<br />

unrelated languages. Canadian Journal of Psychology, 1962.<br />

121. tomseni 1938: Томсен В. История языкознания до конца XIX<br />

века. M., 1938<br />

122. uznaZe d. enis Sinaforma, fsiqologia, 1940w.<br />

123. uznaZe d. zogadi fsiqologia. Tbilisi, 1940w.<br />

124. uznaZe d. saxeldebis fsiqologiuri safuZvlebi. Tbilisi, 1940w.<br />

125. uznaZe d., Sromebi, t. I, 1956w.<br />

126. ulmani 1962: Ст. Ульман, Дескриптивная семантика и лингвитическая<br />

топология, "Новое в лингвистике", вып. II, M., 1962<br />

127. fateeva a. [Фатеева Н.А.] Статья “Звуковая организация текста” //<br />

Энциклопедия “Кругосвет” (www.krugosvet.ru).<br />

128. fitCi 1994: Fitch W. T. Vocal tract length perception and the evolution of<br />

language. Unpublished doctoral dissertation. Brown University, 1994.<br />

129. fiSeri 1922: S. Fisher Uber das Entsteben und Verstehen von Namen. Arch. f.<br />

d. ges. Psychol. 1921, N 42 -43<br />

130. fonaJi 1070: Fonagy Y. Les bases pulsionnelles de la phonation. Revue Francaise<br />

de Psychanalise, 1970, I, et 1971, II.<br />

131. foqsi 1935 : Ch. Fox, An Experimental Study of Naming, American Journal of<br />

Psychology. Vol. 47. No 4/ 1935<br />

132. fonetika da metyvelebis fsiqologia 1967: Фонетика и психология<br />

речи: Межвузовское собрание научных трудов. М., 1967.<br />

133. fsiqolingvistika 1984: Психолингвистика. Сборник статей. М., 1984.<br />

134. fsiqofiziologiis... 1997: Основы психофизиологии/под редакцией Ю.И.<br />

Александрова. М., 1997.


159<br />

135. Ciqobava arn. 1945: zogadi enaTmecniereba, t. II, ZiriTadi<br />

problemebi. Tbilisi, 1945w.<br />

136. Ciqobava arn. 1952: enaTmecnierebis Sesavali. Tbilisi, 1952w.<br />

137. Salaki v. ; [Шалак В.И. и др.] Сайт экспертной системы ВААЛ<br />

(www.vaal.ru)<br />

138. Sasteni 1962: Chastaing M. La brilliance des voyelles, Apchivum Linguisticum,<br />

1962.<br />

139. Sasteni 1964: Chastaing M. Nouvelles recherches sur le symbolisme des<br />

voyelles, Journal de psychologie Normale et pathologique, no.1., 1964.<br />

140. SaraZeniZe T. enobrivi niSnis problema <strong>Tanamedrove</strong><br />

enaTmecnierebaSi, Dd. uznaZis sax. fsiqologiis institutis<br />

XIII samecniero sesia, 1957w.<br />

141. SaxnaroviCi 1972: Шахнарович А.М., Н.М. Юрьева. Психолингвистический<br />

анализ семантики и грамматики: на материале онтогенеза речи. М., 1972.<br />

142. Sildersi... 1984: Childers T. L., & Houston, M. J. Conditions for a picture<br />

superiority effect on consumer memory. Journal of Consumer Research, 11,<br />

1984.<br />

143. Sisnali 1974: Chisnall P. M. Aluminum household foil in the common market:<br />

Research for an effective brand name. Journal of Management Studies, 11,<br />

1974.<br />

144. curu 1934: Tsuru, S. Sound and meaning. Unpublished manuscript, 1934.<br />

145. curu 1933: Tsuru, S., & Fries, H. A problem in meaning. Journal of General<br />

Psychology, 1933.<br />

146. jankini 1974: Джанкин Д. Физика, в 2 т. М., 1974.<br />

147. haseni... 2004: Hassin R. R., Uleman, J. S., & Bargh, J. A. (Eds.). The new<br />

unconscious. New York, 2004.<br />

148. harti 1990: Heath T. B., Chatterjee, S., & France, K. R. Using the phonemes of<br />

brand names to symbolize brand attributes. In W. Bearden & A. Parasuraman<br />

(Eds.), The AMA educator’s proceedings: Enhancing knowledge development in<br />

marketing, 1990.


160<br />

149. huangi 1969: Huang Y. H., Pratoomraj, S., & Johnson, R. C. Universal magnitude<br />

symbolism. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 8, 1969.<br />

150. hartli 1992: Hartley R. F. Marketing mistakes (5th ed.). New York, 1992.<br />

gamoyenebuli mxatvruli literatura da audio masala:<br />

1. rusTaveli 1974: vefxistyaosani. ganaTleba, Tbilisi, 1974w.<br />

2. rusTaveli 1989: Roustaveli Ch. Le chevalier à la peau de panthère.<br />

Tbilissi,1989.<br />

3. rusTaveli 1965: Roustaveli Ch. Le chevalier à la peau de tigre. Tbilissi,1965.<br />

4. A vous de lire 3.Hachette, 1979.<br />

5. Dix siècles de litterature française. I. Bordas,1984.<br />

6. Dix siècles de litterature française. II. Bordas,1984.<br />

7. Chanson francaise. Disques ; Livret pédagogique. Cavilam, 2003<br />

8. Génération française 3. Disques ; Livret pédagogique. CLE, 2000.<br />

9. Génération française 4. Disques ; Livret pédagogique, CLE, 2004.<br />

10. Poètes français.XIX-XX siècles, Antologie., M., 1982<br />

11. Premio Magera. Poesie, CMC, 2000.<br />

gamoyenebuli internet resursi :<br />

1. www.ashtonadams.com/name_types.html<br />

2. www.brandmasters.com<br />

3. www.harpia.ru<br />

4. www.inta.org<br />

5. www.interbrand.com<br />

6. www.krugosvet.ru<br />

7. www.lib.ge<br />

8. www.metaphorname.com<br />

9. mrtranslate.ru/translators/imtranslator.html<br />

10. www.namebase.com<br />

11. www.namedesign.com<br />

12. www.nameit.com<br />

13. www.nametrade.com<br />

14. www.namingworkshop.com<br />

15. www.vaal.ru<br />

16. www.wikipedia.fr

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!