You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
www.samajweekly.com
KLbrF
26/01/2022
3
jdoN kYptn amirµdr ny bRhm mihµdrf dI jWdI sIt KohI
pitaflf. sfl 1992 ivWc
kFgrs ivWc af ky pµjfb kFgrs
dy pRDfn bxy kYptn amirµdr
isµG ny pitaflf ÈihrI sIt
bRhm mihµdrf qoN ËbrdsqI Koh
ky cox lVI sI, jd ik ies sIt
qoN lgfqfr 1980 qoN bRhm mihµdrf
cox lVdy rhy sn» ies qoN
bfad bRhm mihµdrf qy amirµdr
isµG dy irÈiqaF ivWc
kuVWqx af geI, jo bfad ivWc
vDdI geI» ienHF dy jWdI Gr
afhmo-sfhmxy hox dy bfvj¨d
14 sflF qk bRhm mihµdrf qy
amirµdr isµG ieWk-d¨jy qoN d¨r
rhy» bRhm mihµdrf ny 1980
ivWc BfrqI jnqf pfrtI dy ȵB¨
pRsfd ƒ hrfieaf sI, Aus qoN
bfad 1985 ivWc akflI dl dy
srdfrf isµG kohlI ƒ
hrfieaf» ies mgroN pµjfb ivWc
KfVk¨vfd kfrn gvrnrI rfj
irhf aqy 1992 ivWc KfVk¨vfd
dOrfn bRhm mihµdrf ƒ kFgrs
ny itkt idWqI sI, jd ik akflI
dl ny ienHF coxF df bfeIkft kr
idWqf sI» EdoN bRhm mihµdrf ny
afËfd AumIdvfr ikRÈn kumfr ƒ
hrfieaf sI» 1997 ivWc pµjfb
ivWc akflI dl dI p¨rI cVHq
sI» ies vfr kFgrs ivruWD
lihr hox kr ky bRhm mihµdrf
akflI dl dy surjIq isµG
kohlI qoN hfr gey sn»Aus
ipWCoN kFgrs dy s¨bf pRDfn
kYptn amirµdr isµG bx gey
aqy AunHF bRhm mihµdrf dI jWdI
sIt pitaflf ÈihrI AuWqy
kbËf kr ilaf, ijs mgroN
bRhm mihµdrf aqy kYptn
amirµdr isµG ivcfly mfhOl
axsuKfvF ho igaf» sfl
2002 ivWc bRhm mihµdrf ƒ
smfxf Byj idWqf igaf»
afp pfrtI dI mihlf nyqf iÉlfÌ aÈlIl ÈbdF dI vrqoN
jlµDr. afm afdmI pfrtI
dI ieWk sInIar mihlf nyqf
iÉlfÌ vrqI geI aÈlIl
ÈbdfvlI df muWdf pfrtI hfeI
kmfn kol puWj igaf hY, pr
ies mfmly ƒ dbfAux aqy
pµjfb dI s¨bf pWDrI mihlf
nyqf ƒ mnfAux aqy Aukq
aÈlIl ÈbdfvlI bolx vfly
nyqf ƒ muafP krn leI vI
ikhf jf irhf hY» mihlf nyqf
ny Bfvuk huµdy hoey ikhf ik ieh
Aus dy mfx-snmfn df svfl
hY» ies mfmly ivWc pfrtI
hfeI kmfn ny hI PYslf krnf
hY»vrxnXog hY ik bIqy kuJ
idnF qoN soÈl mIzIaf AuWqy
ieWk muWdf Ëor-Èor nfl
pRcfrq kIqf jf irhf hY, ijs
XU pI dI sfbkf mihlf bfl ivkfs mµqrI ny
afpxy pqI AuWqy mfrkutfeI dy dosæ lfey
ivWc jlµDr dy vsnIk afm
afdmI pfrtI dy ieWk nyqf vWloN
‘guµ[[’ ÈbdF dI vrqoN kIqI
geI hY, ijs AuWqy mihlf nyqf
df kihxf hY ik Auh nyqf jdoN
qk ieh nhIN dWsdf ik Aus ny
ieh ÈbdikAuN vrqy sn, qd
qk muafPI df svfl hI pYdf
nhIN huµdf»ies sbµDI jdoN
Aukq nyqf nfl Pon AuWqy gWl
kIqI geI qF Aus ny ikhf ik
Ausny iksy dy iÉlfÌ kuJ nhIN
ikhf, aijhf koeI mfmlf hY hI
nhIN» jdoN Aus ƒ puWiCaf
igaf ik Aukq mihlf nyqf ny
iesdI puÈtI kIqI qy ikhf hY
ik Auh afpxy snmfn dI
Kfqr iensfÌ lY ky rhygI qF
Aus nyqf ny ikhf ik Auh
cµzIÊVH ivWc pfrtI mIitµg
ivWc hY» koeI eIȨ hY qF Auh
bfad ivWc gWl krygf»d¨jy
pfsy Aukq mihlf nyqf ny
gWlbfq dOrfn afpxf pWK
rWKdy hoey byhWd Bfvuk ÈbdF
ivWc ikhf ik Aukq nyqf ny
pfrtI dy aiDkfrq vtsaYp
gruWp ijs ivWc hor vI aOrqF
Èfml hn, ivWc BWdy qy gµdy
Èbd ilK ky pfrtI dy aks ƒ
Tys phuµcfeI hY» AunHF dWisaf
ik pfrtI dy sInIar nyqf
mfmly dI jFc kr rhy hn»
lKnAU. XogI srkfr ivWc mµqrI rhI svfqI
isµG ieWk vfr iPr crcf ivWc hY» ies vfr
ies dI vjHf ieWk vIzIE irkfrizµg hY» ies
ivWc svfqI isµG ieWk pIVq nfl gWl kr rhI
hY aqy nfl hI afpxf drd vI dWs rhI hY»
ies gWlbfq ivWc svfqI afpxy
pqI dieafȵkr isµG AuWqymfrkuWt
aqy pRyÈfn krn df doÈ lf rhI
hY»mihlf aqy bfl ivkfs bfry
sfbkf mµqrI svfqI isµG dy
afzIE qoN Aus ƒ pqI vloN kuWt
vflI gWl sfbq ho rhI hY» ies
vfierl vIzIE ivWc do gWlF sfP
hn ik ieWk qF AunHF dy pqI iksy
avsQI dy mkfn AuWqy jbrI kbËf
krdy hn, puls AunHF dI mdd
krdI hY, pIVq dI suxvfeI nhIN huµdI aqy
d¨srf sWc ieh hY ik Kud mµqrI afpxy pqI dy
hWQoN mËb¨r hY, Auh AunHF nfl mfrkuWt krdy
hn» afzIE ivWc svfqI kihµdI hY ik AunHF dy
pqI dieafȵkr isµG AunHF nfl mfrkuWt krdy
hn» Auh pqI qoN ikµnI zrdI hY, ies df aµdfËf
vI ies vIzIE qoN lWg jFdf hY ik svfqI
kihµdI hY ik sfzI-quhfzI gWlbfq df pqf
dieafȵkr isµG ƒ nhIN lWgxf cfhIdf» AunHF
ƒ pqf lWgygf qF kI hovygf, qusIN smJ skdy
ho» sfbkf mµqrI svfqI isµG pIVq ƒ iensfP
idvfAux dI gWl vI kih rhI
hY» imlI jfxkfrI anusfr
svfqI dy mµqrI bxn qoN pihlF
hI dovF jixaF dy afpxI irÈqy
Krfb sn» dieafȵkr dy ieWk
nËdIkI dWsdy hn ik sfl
2008 ivWc svfqI ny pqI
iKlfP mfrkuWt df kys drj
krvfieaf sI, pr dovF ny JgVy
ƒ jnqf sfhmxy nhIN afAux
idWqf» ies qoN pihlF svfqI
isµG AuWqy BrjfeI dy nfl mfrkuWt krn, ibnF
qlfk ley Brf df d¨srf ivafh krfAux aqy
BrjfeI ƒ GroN kWZx df doÈ sI» svfqI iKlfP
mukWdmf AunHF dy afpxy sWky Brf dI pqnI afÈf
isµG ny drj krfieaf sI» ieh mfmlf krIb
11 sfl purfxf hY»
ÌotogRfÌr ƒ bµdI bxf ky hËfrF dI nkdI aqy sony dI muµdrI luWtI
jlµDr CfAuxI. Qfxf rfmf
mµzI dI puls cOkI dkohf
hyTly armfn ngr ivKy bIqI
Èfm qyËDfr hiQafrF nfl
lYs axpCfqy lutyiraF ny ieWk
ÌotogRfÌr dI dukfn AuWqy bYTy
hoey dukfndfr ƒ bµdI bxf ky
Aus dI sony dI muµdrI aqy
nkdI luWt leI» luWtx ipWCoN
lutyry dukfndfr ƒ bµdI bxf
ky Ìrfr ho gey, ijs Auprµq
dukfndfr ny rOlf pfieaf qF
nyVy siQq ieWk dukfn ivWc
bYTI mihlf ny Aus dI mdd
krdy hoey Aus ƒ
KoilHaf»pIVq sunIl kumfr
puWqr Em pRkfÈ vfsI sµnI
ienklyv ny dWisaf ik bIqI
Èfm krIb aWT vjy Auh
nyqf jI dIaF asQIaF df mfmlf: muKrjI kimÈn ny
zI aYn ey jFc dI mnËUrI vI nËr aµdfË kr CWzI
kolkfqf. jfpfn dI rfjDfnI
tokIE dy rynkojI mµdr dy muWK
pujfrI vWloN jfpfnI BfÈf ivWc
ilKI geI ieWk icWTI dy nvyN
anuvfd qoN pqf lWgf hY ik
mµdr ny BfrqI aiDkfrIaF ƒ
AunHF asQIaF dI zI aYn ey
jFc dI iejfËq idWqI sI, jo
nyqf jI suBfÈ cµdr bos dIaF
dWsIaF jFdIaF hn»icWTI df
nvF anuvfd Aus dfavy ƒ rWd
krdf hY ik mµdr ies kys
ivWc KfmoÈ irhf ijs nfl
jsits aYm ky muKrjI
kimÈn dI jFc qoN bfad Aus
dy isWitaF AuWqy ÈWk pYdf kr
idWqf hY ik ieh asQIaF
nyqfjI dIaF nhIN sn» ies dy
bfad hor jFc dI loV mihs¨s
ho rhI hY»Bfrq srkfr ƒ
2005 ivWc tokIE dy muWK
pujfrI vWloN jfpfnI BfÈf ivWc
ilKy gey pWqr dy nvyN anuvfd
afpxI dukfn AuWqykµipAUtr df
kµm kr irhf sI ik EQy afey
do axpCfqy nOjvfnF ny
qyËDfr hiQafrF dy nfl Aus
ƒ DmkfAuNdy hoey Aus dI jyb
ivWcoN krIb cfr hËfr rupey
ngd qy hWQ ivWc pfeI hoeI
qoN pqf lWgf hY ik jsits
muKrjI kimÈn ƒ ienHF
asQIaF dI zI aYn ey jFc dI
iejfËq imlI sI» koeI kfrn
dWsy ibnF icWTI dy ies ihWsy df
anuvfd nhIN kIqf igaf» bos
dy lfpqf hox bfry jsits
ieWk sony dI muµdrI luWt leI qy
jfnoN mfrn dIaF DmkIaF
idWqIaF» pIVq ny dWisaf ik
Auh lutyry ieWk idn pihlF vI
myrI dukfn ivWc bhfny nfl
afey sn, ijnHF ny myrI rykI
kIqI sI»
muKrjI kimÈn dI irport dy
nfl sb¨q vjoN ieWk aµgryËI
df not vI nWQI kIqf igaf sI,
ijs ivWc iliKaf sI, ‘‘mµdr
dy aiDkfrIaF dy KfmoÈ rihx
kfrn kimÈn aWgy nhIN vD
sikaf»''