20.05.2013 Views

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

SALVATORE COLOMO<br />

dal 1800 al 1900<br />

Marmilla, Monreale,<br />

Sarcidano<br />

VOLUME 10


Poesie in limba – Marmilla, Monreale, Sarcidano dal 1800 al 1900<br />

Collana «Sardigna in limba»<br />

Progetto editoriale e testi: Salvatore Colomo<br />

Progetto grafi co e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre Srl<br />

Ricerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl<br />

© Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s.<br />

di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba»<br />

© 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s - Nuoro,<br />

via Foscolo 45, per «Poesie in limba – Marmilla, Monreale, Sarcidano<br />

dal 1800 al 1900», Volume 10 della Collana «Sardigna in limba»<br />

Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta,<br />

memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico,<br />

meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio,<br />

televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore.<br />

L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyright<br />

ed è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare.<br />

1° edizione - 2008<br />

EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />

s.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuoro<br />

tel. e fax 0784/257121<br />

www.sardegnaweb.it - info@sardegnaweb.it


La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di<br />

leggere la vera cultura e la storia delle genti di <strong>Sardegna</strong><br />

attraverso il suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti<br />

sardi non sono quasi mai dei veri letterati, ma semplici<br />

cultori della lingua e delle tradizioni locali, provenienti<br />

dal popolo, di cui sono la voce più autentica.<br />

Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende,<br />

nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamente<br />

all’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui<br />

sono stati concepiti.<br />

È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere più<br />

antico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narrati<br />

con autenticità e a non dimenticare la potenza culturale<br />

della letteratura poetica, la più tradizionale dell’isola.<br />

Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nascono<br />

dall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi,<br />

non hanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con<br />

naturalezza e spontaneità, ma anche con grande maestria<br />

e raffi natezza.<br />

L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgono<br />

poesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece<br />

dedicati alle gare poetiche, di cui la <strong>Sardegna</strong> vanta una<br />

ricca e fantasiosa tradizione, purtroppo a forte rischio di<br />

scomparsa: i poeti improvvisatori ancora in attività risultano<br />

infatti ormai pochissimi.<br />

Gli agili libretti sono classifi cati per gruppi di subregioni<br />

e per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati in<br />

ordine cronologico, in base alla loro data di nascita,<br />

e sono corredati da una breve nota biografi ca. Per le poesie,<br />

la subregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, men-


tre per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate.<br />

L’impostazione in base alle antiche subregioni della<br />

<strong>Sardegna</strong> (piuttosto che alle nuove province, per esempio)<br />

nasce dal pensiero che la poesia dialettale – per quanto<br />

sicuramente ritenuta importante e interessante da una vasta<br />

schiera di ammiratori “contemporanei” – sappia più di antico<br />

che di moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelle<br />

che ancora oggi vengono considerate le regioni storiche<br />

per eccellenza, i veri “territori” della <strong>Sardegna</strong>, tuttora così<br />

identifi cati da pastori, contadini, gente comune, cioè da quel<br />

popolo sardo che ha costruito nei secoli e che ora custodisce<br />

le tradizioni e i costumi della nostra isola.<br />

La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea di<br />

dimensioni sterminate, per cui la presente opera non ha<br />

presunzione di completezza, anche se la ricerca è stata<br />

impegnativa e ha consentito di accedere a criteri di scelta<br />

validi sotto tutti i punti di vista: letterario, cronologico,<br />

territoriale.<br />

Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia pure<br />

piuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori,<br />

destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimi<br />

lettori che per la prima volta si avvicinano alla poesia<br />

dialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie,<br />

ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccogliere<br />

materiale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduo<br />

compito di valorizzazione della nostra poesia, uno degli<br />

elementi più rappresentativi, e contemporaneamente poco<br />

conosciuti, della cultura del nostro popolo.<br />

Salvatore Colomo


Luigi Matta<br />

(1851-1913)<br />

Nacque a Nuragus nel 1851. Fu ordinato sacerdote<br />

nel 1884 e, dopo un breve vicariato a San Pietro di<br />

Pula, divenne rettore a Gergei, paese in cui rimase<br />

fi no alla morte.<br />

Scrisse molte composizioni religiose, ma divenne<br />

famoso nel Campidano soprattutto per la<br />

commedia Sa coia ’e Pitanu, del 1910, un singolare<br />

affresco etnografi co che riscosse grande successo.<br />

Morì nel 1913.<br />

S’angionedda mia bella<br />

Conchemoru<br />

1.<br />

S’angionedda mia bella Conchemoru<br />

po cantu hapu a bivi m’hat a arregordai,<br />

dda tenemu cara... prus cara de s’oru!<br />

Ma beniu est margiani a mindi dda furai.<br />

2.<br />

De mindi furai s’angionedda mia<br />

non middu aspettamu in s’annada di ocannu,<br />

ia mesudì in puntu e send’essi dormia<br />

basciu s’umbra frisca de s’orroli mannu!<br />

5 d<br />

d


Ah... si cussu ingannu chi tui m’has portau<br />

mi dd’essit sulau su topi a s’origa<br />

crei chi senza briga, margiani pudesciu<br />

non fi ast arrenesciu mancu a dda toccai.<br />

3.<br />

Non fìast arrenesciu? Ellu!... ita ti creis<br />

di essi prus astutu de tot’is margianis?<br />

Ti ses campaniau candu in is brebeis<br />

su meri mancada impari cun is canis.<br />

Mellus chi t’intanis margiani in sa grutta;<br />

si m’arruis asutta, s’angioni da smarigas,<br />

mancai portis carigas fìnis po s’arrastu,<br />

marigosu pastu ti dongu a tastai.<br />

4.<br />

Ti dongu a tastai su fusti o su lazzu.<br />

Sempiri ti creis chi deu hap’essi attesu?<br />

Si in is pungas m’arruis, iscis ita ti fazzu?<br />

T’atripu a sa schina ei ti dda truncu in mesu.<br />

Sciu chi ses avvesu a bivi in is cresuras,<br />

committendi turas po brafanteria,<br />

là! s’angioni mia dda pagas a caru,<br />

sa di chi t’imparu s’arti de ciappai!...<br />

5.<br />

Sa dì chi t’imparu sa professioni,<br />

marranu! non torras po un’ateru pegus?<br />

dd’has fattu su spantu ch’as bintu un’angioni,<br />

brafanteri torra, ca giogas cun megus,<br />

6 d<br />

d


a is lanas di asegus creimi ca ti pigu,<br />

cund’unu sartigu t’infrissu su bruncu,<br />

t’appiccu a unu truncu cun custa scrittura:<br />

culpa de sa fura s’est fattu impiccai.<br />

6.<br />

Culpa de sa fura mortu est in furca.<br />

E fattu dd’hat morri s’offendiu pastori,<br />

si no est chi ti fazza giustizia turca.<br />

Mai prus iscramentas di essi ingannadori<br />

margiani traitori! Pagas fìnzas cuddas<br />

dexi o doxi puddas de signor Fulanu!...<br />

Sinci pongu manu, ti sperdu s’arrazza<br />

e margiani a prazza non ci has a torrai.<br />

7.<br />

E, margiani, a prazza non ci torras prus,<br />

de m’essiri a tretu mira chi t’azzardis!<br />

De ponniri a curri pensu chi ritardis,<br />

no inzurpas prus mardis po tenni is porceddus,<br />

nè prus angioneddus furas de sa corti<br />

e nen prus sa morti ti fi ngis po spassu,<br />

poita non ti lassù senza ti scroxiai.<br />

8.<br />

Senza ti scroxiai?... ti circu in su logu<br />

aundi custa xida t’has fattu sa tana.<br />

De murdegu friscu tinci appuntu fogu<br />

po chi de furai ti passit sa gana<br />

si bessis, s’artana incontras preparada.<br />

7 d<br />

d


S’angioni furada, creimì chi dda smartis!<br />

Si no est chi t’appartis de custu cuili,<br />

su mesi de abrili no dd’has a contai.<br />

9.<br />

No dd’has a contai, ma sa morti tua...<br />

ah, cust est sa boxi de s’angioni mia!<br />

Mi parit de biri sa fi gura sua...<br />

it’ hadessi giogu de sa fantasia?<br />

It’ hadessi bia? Ma no chi est’ingannu!<br />

Filla de s’affannu est cust’illusioni,<br />

chi parit s’angioni cuntenta e plexada,<br />

de fl occus mudada e prus bella che mai.<br />

10.<br />

De fl occus mudada e cun cudda cannaca<br />

de velludu in seda ei su sonaiolu…<br />

e hai! cantus borta seziu in sa baracca<br />

dd’hapu bista aici sendi solu solu<br />

mi fìat che consolu su dda biri andendi,<br />

e in s’erba gioghendi senza timoria!<br />

Si sa boxi mia po pagu intendiat,<br />

subitu curriat po mi frandigai.<br />

11.<br />

Subitu curriat fendemi frandigu,<br />

si tranzemu is passus, fi at avatu miu<br />

o circhessi s’umbra, o su campu o s’oprigu,<br />

in boscu, in pianura, in sa mizza, in s’arriu.<br />

O scidu, o dormiu, dda portamu in peis:<br />

8 d<br />

d


lassada in brebeis po mi benni accanta,<br />

totus mi naranta: Mira chi s’angioni,<br />

margiani ladroni tind’hat a furai.<br />

12.<br />

Tind’hat a furai (poberu de mei)<br />

cust’avvertimentu non bolemu intendi.<br />

Però custu prangiu (gei mi dd’hemu a crei)<br />

su mellus chi stamu in s’arroliu cantendi,<br />

sendi issa dormendi in su riscu fi dada,<br />

senza essi billada mancu de su cani.<br />

D’afferrat margiani e in mesu sa corti<br />

dormendi sa morti dd’hat fatta provai.<br />

13.<br />

Dd’hat fattu provai, ma po prus dolori,<br />

a dogna momentu parit chi dda bia<br />

nottesta sighendi un’ateru pastori,<br />

su cali si beffat de sa sorti mia.<br />

Angioni atrevia si cussu m’has fattu,<br />

creimì chi ti trattu comenti merescis<br />

e in forma chi crescis in manus allenas,<br />

doloris e penas non t’hant’a mancai.<br />

9 d<br />

d


Tottu in manu mia tengu<br />

duas arrosas<br />

1.<br />

Tottu a manu mi tengu duas arrosas<br />

gentilis, graziosas, dignas de mirai.<br />

Tot’ind’unu ramu friscas odorosas:<br />

penzu solamenti cali ndi segai.<br />

2.<br />

Cali ndi segai penzu cun dolori<br />

dependi essiri una sa prus preferia,<br />

ma, si una m’incantat po s’arrubiori,<br />

s’atera est bianca i appenas coloria;<br />

si custa est bestia cun follas de prata,<br />

s’atera in sa mata est dorada de sei,<br />

mi privat sa lei però sa fortuna,<br />

chi deu prus de una ndi pozza segai.<br />

3.<br />

Chi deu prus de una tenga in possidenzia<br />

mi privat sa lei troppu rigorosa,<br />

e si a una sola dongu preferenzia,<br />

s’atera nd’aturat dolenti e gelosa.<br />

Si spiccu una rosa, s’atera s’intristat,<br />

si custa m’acquistat s’atera ndi morit<br />

custa si scolorit, si ddi fazzu offesa<br />

cudda in sa frischesa benit a mancai.<br />

10 d<br />

d


4.<br />

Benit a mancai repentinamenti<br />

po cali decidu sa sorti immutabili.<br />

Si una est civili, s’atera attraenti,<br />

si una est eleganti s’atera est abili,<br />

custa est ammirabili, s’atera vezzosa<br />

custa est generosa, s’atera innamorat,<br />

e si una dd’onorat su bellu candori,<br />

s’atera s’odori chi non perdit mai.<br />

5.<br />

Chi non perdit mai, poita est naturali<br />

in custas duas rosas profumu e bellesa,<br />

s’affettu po s’una, e s’atera eguali<br />

mantengu in su coru cun totu bivesa.<br />

Oh incantu! oh bellesa! oh gioia, oh cuntentu!<br />

Ma, oh grandu turmentu provat custu coru!<br />

Is duas ddas adoru cun amori ardenti,<br />

ma una solaménti ndi pozzu stimai.<br />

6.<br />

Ndi pozzu stimai ma una solamenti<br />

de custas duas rosas, chi tengu in giardinu.<br />

De coru ddas bramu, però inutilmenti<br />

de ddas podi tenni unias in su sinu.<br />

Non miru germinu, non castiu gravellu,<br />

ne fl ori prus bellu non nascit po mei<br />

est giusta sa lei; duncas cun rispettu<br />

ddis mantengu affettu senza ddas toccai.<br />

11 d<br />

d


7.<br />

Mantengu s’affettu po custus ddus fl oris,<br />

chi de su beranu sunt amenidadi.<br />

Ddus miru, m’incantu, ndi circu is odoris<br />

in s’atongiu, in s’ierru, in beranu, in su stadi.<br />

Totu est vanidadi però si ddas miru;<br />

duas ndi suspiru e manc’una ndi gosu,<br />

candu mi riposu in su sonnu ddas biu.<br />

De su coru miu non s’hant’a appartai.<br />

8.<br />

Non s’hanti a appartai po custa rexoni:<br />

ch’innantis de spraxi ddas hapu stimadas<br />

però mi cumbenit chi ddas abbandoni<br />

già chi non ddas pozzu tenni accoppiadas.<br />

Rosas coltivadas po su sinu miu,<br />

si prus non si biu, forzis nd’hapu a morri,<br />

mellus chi non torri prus a su giardinu<br />

ca prangiu e m’affi nu in su bosi mirai.<br />

9.<br />

In su ddas mirai prangendi m’affi nu<br />

poita chi ddas perdu o forzis chi ddas biu<br />

postas a adornai calicunu sinu<br />

ma beni diversu de su sinu miu,<br />

de coru fi ngiu, e forzis senza coru,<br />

crudeli che Moru, perfi du Giudeu.<br />

Chi senza recreu ddas hat a trattai.<br />

12 d<br />

d


10.<br />

Già chi, po sa lei tanti rigorosa,<br />

unidas impari no ddas pozzu ottenni,<br />

disigiu chi s’una e chi s’atera rosa<br />

tengant in su gosu funtana perenni,<br />

chi sa di solenni chi hant essi segadas,<br />

bengat apprezziadas cant’hanti a meresci,<br />

senza s’iscaresci de s’antigu amanti,<br />

chi tempus innanti fattu hanti penai.<br />

13 d<br />

d


Cesare Saragat<br />

(1867-1929)<br />

Nacque a Sanluri nel 1867 da padre avvocato.<br />

Dopo il diploma alla Scuola Agraria di Schio, si<br />

trasferì a Torino presso la facoltà di Agraria, ma<br />

non terminò gli studi.<br />

Tornò quindi a Sanluri, dove sposò Vincenzina<br />

Usai Pittau, che morì molto giovane, e in seguito<br />

celebrò le sue seconde nozze con Giuseppina<br />

Musa. La sua vita trascorse tra Sanluri e Cagliari.<br />

Tra il 1891 e il 1899 scrisse su riviste come Vita<br />

Sarda e La Piccola Rivista di Cagliari. Della sua<br />

produzione stampata molto poco è giunto a noi.<br />

Morì nel 1929.<br />

Amori sardu e torinesu<br />

Un studiu hapu fattu de sa genti,<br />

de su mod’ ’e bivi e modu de trattai,<br />

de s’amori sardu e de su continenti,<br />

su mellus chi pozzu ddu bolu pintai,<br />

si bolu mostrai cantu è differenti<br />

de su continenti s’amor’e su sardu,<br />

ma prima s’azzardu depint’iscusai.<br />

15 d<br />

d


Depint’iscusai si fueddu francu<br />

poita fueddai intendu in generali,<br />

si deu a sa Sarda de rispettu mancu<br />

no lingiu siguru sa Continentali,<br />

aund’è su mali si ddu mostru craru,<br />

francu si declaru, po nisciunus dudu,<br />

si seu lingudu m’hant a perdonai.<br />

M’ant a perdonai si fazzu un cunfrontu,<br />

si bofi u dd’appu poniri in poesia,<br />

zertu no si trattat de nisciunu affrontu,<br />

solu de mostrai sa diversa bia<br />

chi anti sighia Sarda e Torinesa,<br />

totu sa malesa chi tenint in menti,<br />

descrì claramenti sa mod’e stimai.<br />

S’omini in Sardigna serbit de iscrau<br />

sa femina fait totu cantu bolit<br />

no movit un passu poita ch’è ligau<br />

no dda bì cuntenta mancai si scollit,<br />

prezisu chi molit non c’è chistioni<br />

poita s’arrexoni sempri è de issa,<br />

poita mincidissa bolit cumandai.<br />

Bolit cumandai a spada tirada<br />

poita chi si crei sovranaturali;<br />

deu puru arrutu seu in s’imbuscada<br />

e cassau femmu de manera tali<br />

chi bivu in su mali dus annus continus,<br />

16 d<br />

d


spaccendi bottinus senz’e tenni contu,<br />

passendi po tontu senz’ ’e m’accatai.<br />

Senz’ ’e m’accatai custu è beridadi,<br />

deu is malis mius cunfessu e no timu:<br />

a titulu casi de lastimidadi<br />

una borta in s’annu mi narat: «Ti stimu,<br />

deu ti dd’affi rmu». Custu mi bastada.<br />

Ma si s’ammurrada, s’imbraxada is ogus<br />

no ci fi a giogus po mi consolai.<br />

Po mi consolai circamu su logu<br />

de podi cassai sa serbidoredda,<br />

de su coru miu ddi mostrà su fogu<br />

po chi ddu contessit a sa merixedda,<br />

dogna cositedda a issa confìdamu,<br />

mi raccumandamu cun vivu fervori<br />

a tanti intercessori po mi consolai.<br />

Po mi consolai s’ada parri stranu<br />

poita ch’in Sardigna s’amori è peccau<br />

ddu comprad’e bendid’unu ruffi anu<br />

chi serbidit sceti poita ch’è pagau:<br />

un innamorau si balit de sei,<br />

cal’è cussa lei chi donat natura<br />

chi una creatura no depad’amai?<br />

Una creatura, po cantu fi era,<br />

si depit mostrai gentili, educada,<br />

sa picciocca sarda no tenit manera,<br />

17 d<br />

d


frida che sa ni, sempri ammurrada,<br />

sa facci acuada cun su muncadori<br />

creit sabiori su essi incappucciada<br />

in domu è spiridada, fait cundannai.<br />

In domu è spiridada chi fait orrori,<br />

sustenit chi s’omi dd’incutit paura,<br />

è sempri ais peis de su cunfessori<br />

ca creit peccau dogna fridura,<br />

est addirittura un essiri insensibili,<br />

pagu suscetibili po nisciuna cosa,<br />

frida, invidiosa, mala de trattai.<br />

Mala de trattai in dogna suggettu,<br />

poita ch’a s’antiga è stetida pesada:<br />

ritenit chi siat delittu s’affettu,<br />

peccau mortali su essi innamorada;<br />

si è cortigiada, si sentid’amori<br />

a su cunfessori ddu faid’isciri<br />

a issu a dezidiri lassat su de fai.<br />

Lassa dezidiri a unu chi no sciri<br />

it’esti s’affettu, s’amori fogosu,<br />

a unu chi esti pren’e malafìdi<br />

poita sa suttana ddu fai gelosu,<br />

ch’est’arrabbiosu cun chini è cuntentu,<br />

ddi fai turmentu a biri is bagadias<br />

chi appena impinnias podinti bolai.<br />

18 d<br />

d


Ma una borta stettiu seu in continenti,<br />

in domu passamu po essi studiendi,<br />

ma deu scedau non femmu nienti,<br />

avat’e is totinas su tempus perdendi,<br />

sempiri faendi su fastigiadori,<br />

bivendi de amori, de malafattias,<br />

avat’e is bagadias po ddas arrozzai.<br />

Avat’e is bagadias circhendi cunfortu;<br />

basideddus bellus e fotografi as,<br />

i a tempus perdiu cun meda trasportu<br />

circà cositeddas de atera genia,<br />

pren’e poesia deu m’ispiramu,<br />

ddi naramu: «T’amu, ti stimu, t’adoru<br />

cun totu su coru» po dda spizzulai.<br />

A dda spizzulai no costà traballu,<br />

bastada un fueddu, un bonu giuramentu,<br />

i a dda portai una notti a su ballu,<br />

ca insandus si bidi s’om’e fundamentu,<br />

su divertimentu ezzità s’amori,<br />

parti su calori, su sartiamentu,<br />

su spizzulamentu si podia fai.<br />

Si podia fai cosas unu mari<br />

poita chi su spassiu no fi at de crei,<br />

a su Valentinu curremus impari,<br />

si no s’indandamus in d’unu caffei,<br />

si fi dada a mei, omini ’e sentidu,<br />

19 d<br />

d


poita su partidu ddi fi at onori,<br />

promittem’amori, francu de sposai.<br />

Amori sinzeru ddi giurà continu;<br />

issa s’affi dad’ is giuramentus mius<br />

in d’unu boschettu de su Valentinu,<br />

attes’is ogus de is attrivius,<br />

passamus unius momentus de gosu,<br />

in dulci riposu su friscu pigamus,<br />

a domu torramus solu po pappai.<br />

A domu torramus a ora tarda meda,<br />

is faulas mia faiant spantus:<br />

promittemu a issa bistiris de seda<br />

bottineddus nous, capedd’e guantus,<br />

fadendiddì incantaus a forz’e fueddus,<br />

fundendi casteddus cun su penzamentu,<br />

fìn’a su momentu de dda taroccai.<br />

Fin’a su momentu de nd’essiri meri,<br />

ca sa Torinesa, bisongiu a ddu sciri,<br />

assumancu dus tenit in poderi<br />

mascus de dda podi sempiri serbiri,<br />

e bisongiu a biri cument’est attenta,<br />

cument’è cuntenta si s’arrezza è prena<br />

si c’est in cadena genti de scroxai.<br />

Genti de scroxai tenit a duzzinas<br />

poita scioberai podid’in Torinu;<br />

c’è su curs’e leis, cussu de meinas,<br />

20 d<br />

d


c’è sa scol’e gherra, c’è su Valentinu,<br />

is uffi zzialis, is accademistas,<br />

bintimila artistas e viaggiadoris,<br />

fi nas professoris c’è de scioberai.<br />

C’è de scioberai a dogna genia,<br />

poita is scolas funti tanti e varias:<br />

c’è veterinaria, curs’e farmacia,<br />

cun d’una trintena ’e scolas segundarias,<br />

c’esti impiegaus mannus e pittius,<br />

[...]<br />

predis travestius, cosa de spantai.<br />

Cosa de spantai biri custa genti<br />

chi currid’avatu a dogna sartina,<br />

s’accostad’a issa tranquillamenti<br />

cumenti si fait cun d’una bixina:<br />

«Cerea totina!» (e una scappeddada);<br />

e issa, avvesada cun custu sistema,<br />

attacat su tema senz’e assumbrai.<br />

Ita bellu tempus cument’è passau,<br />

is amoris mius megh’e si contai,<br />

eccu su cunzettu chi m’anti lassau;<br />

su mellus è sempiri de no fastigiai<br />

ma de s’arrozzai cun d’una sartina,<br />

bivi de rapina fìn’a tardus annus,<br />

fendi beni is dannus po no ddus pagai.<br />

21 d<br />

d


Sa vigilia de Santu Lorenzu<br />

In Seddori su noi de Austu,<br />

in punt’e mesu notti arreppicchendi<br />

is campanas de cresia a tottu gustu,<br />

cument’e in dì solenni, has ’a intendi:<br />

q’esti ca su pixi est’arribau.<br />

Chin’attura dormiu foras piscau!<br />

E non dexi, né binti, né quoranta<br />

sunt is quaddus de pixi chi si binti,<br />

ma sunti centutrinta, cent’ottanta;<br />

e sa genti esti a billa ca ddu scidi<br />

esti nu mari sa dì, su Portaleddu<br />

de lissa, de sparedda, de mugheddu.<br />

Beni insaras ca bis su Seddoresu<br />

din d’unu pixi chi parit unu pipiu,<br />

portendi tira tira cussu pesu<br />

cuntentu in coru su ch’hat accudiu.<br />

E in domu sa mulleri est’aspettendi<br />

e fìnzas is cardigas preparendi.<br />

E un ateru ndi bis po comperai:<br />

in diad’a boli setti libbas solamenti.<br />

«È lastima, su meri, a ddu segai, -<br />

ddi nara su pisciaiu prontamenti -<br />

tanti su chi e’ setti fai binti<br />

sa metadi arrustiu, s’atru ddu frinti».<br />

22 d<br />

d


Po cussu in custa dì pozzu affi rmai<br />

chi a chini pesa tardu est’obbligau<br />

senz’e duda nisciuna a digiunai,<br />

ca su pixi in mes’ora esti spacciau.<br />

Seddoresu senz’e lissa in custa dì?<br />

dd’oli solu, bardau, mudu e pedì!<br />

23 d<br />

d


De Seddori<br />

(Su Seddoresu)<br />

Una borta un insolenti<br />

de Seddori ìa bistu unu ziu<br />

chi portàda unu molenti<br />

po ddu bendi, a su chi sciu.<br />

E ddi nada: «A logu nostu<br />

eis pensau de ’ndi portai<br />

custa borta a fìllu bostu,<br />

puit’è begnu? Po studiai?»<br />

«La tiau! si conosceis?»<br />

Naa su ziu a borta sua,<br />

già chi amigus beccius seis<br />

presentadd’a mamma tua.<br />

Assumancu bollu bì<br />

si cun issa scidi scrì.<br />

24 d<br />

d


Su Seddoresu<br />

(S’arribu a Casteddu)<br />

Si arribas a Casteddu a primu borta,<br />

is picciocus de crobi in sa stazioni<br />

t’afferranta; ti tirant’in sa porta.<br />

Cument’e can ’e cassa a su sirboni,<br />

e si lestru non sesi a ndi stuppai,<br />

in ci perdis sa conca, o su dinai.<br />

C’est murìgu de manus, de berrittas,<br />

de cascias, de valigias, e cofìnus,<br />

de guardias dazziarias, e cascittas,<br />

de bertulas, de crobis e cadinus,<br />

e prim’e podi nai: «Ndi seu foras»<br />

ti currit su sudori casi a coras.<br />

Candu creis de t’essiri sfranchiu,<br />

t’intendis a s’origa zerriai:<br />

«Po unu soddu andu deu, poltiri, ziu»<br />

E ti sighit talmenti a stontonai<br />

chi, mischinu! ti bis postu a is istrintas<br />

de tindi liberai a forza ’e spintas.<br />

Candu poi ses solu in sa zittadi<br />

ti ponis cun tristesa a calculai<br />

chi po bivi in Casteddu a facultadi<br />

nci bolit unu mundu de dinai:<br />

25 d<br />

d


de casteddu e Seddori tenis contu<br />

solu solu scedau fais su cunfrontu.<br />

In Seddori una tass’e caffelatti<br />

chi ddui nadat pofi nza unu mouenti<br />

cun d’unu mesu civraxiu postu a patti<br />

i si pagat unu soddu solamenti.<br />

E in Casteddu una ciccar ’e caffei<br />

chi piga pagu prus de unu didaui,<br />

una cosa veramenti de no crei,<br />

i si paga dus soddus, fora maui.<br />

In Casteddu de bellu c’est sa scola,<br />

ma ghi nenti ch’est bella sa musicca!...<br />

Balli prusu su sonu de sa mola<br />

chi no custu burdell ’e genti arricca.<br />

In Seddori, domu mala, peus bia,<br />

unu lettu asserr’asserru po corcai,<br />

ma c’est lissa e Aristanis, e fa buddia<br />

e basta pezz’e mesu a mi sazzai.<br />

26 d<br />

d


Senz’e alas seus!!<br />

S’Italia, alas, prestu sta circhendi,<br />

po podi, spiccia, libera, bolai;<br />

e su confi ni su, sacru, difendi,<br />

si c’è chi sonnit de ddu violai.<br />

Ma po no tenni zertas seccaturas,<br />

de ispremi succi a chi podi doli,<br />

si fi at’un giru solu in is preturas,<br />

scarraxiat’alas po annappai su soli.<br />

27 d<br />

d


Ignazio Cogotti<br />

(1868-1946)<br />

Nacque a Villacidro nel 1868 ma compì gli studi<br />

classici a Cagliari, presso il Liceo Dettori, e<br />

sempre nel capoluogo si laureò in Giurisprudenza.<br />

Nel 1903 sposò Vittorina Dore, che gli diede sei<br />

fi gl i.<br />

Divenne un avvocato conosciuto e fu sindaco del<br />

suo paese natale, dove morì nel 1946, a 78 anni.<br />

Molte delle sue poesie in dialetto cagliaritano sono<br />

ancora oggi parzialmente inedite.<br />

In s’aposentu<br />

Castit, su meri, mi’, passit derettu,<br />

fazzamiddu a su mancu po prexeri,<br />

e si olit chi ’dd’acabi ’e fai su lettu,<br />

non mi circhit, si no zerriu a sa mèri.<br />

Hat intendiu? non bollu a mi toccai,<br />

si no ’ddi nau chi bandit in galera;<br />

si est allirgu e si olit spassiai,<br />

circhit giai ci ’nd’hat genti affroddiera.<br />

Ahi, mamma mia, ’ta cosa pizziosa<br />

custu spizzulu... Mi’ chi si ’ddu nau:<br />

29 d<br />

d


non mi tocchit immoi chi portu cosa.<br />

’Dd’intendit? mi’ chi ’ndi ’ddi parit mali.<br />

Ahi, mincidissu! bit hapu segau,<br />

po curpa sua, sa tassa e su buccali...<br />

30 d<br />

d


Po is festas de Sant’Efi s<br />

(Tra piscadoris)<br />

Teneru, asculta: su chi nau deu<br />

est ch’in Casteddu c’est dinai mera,<br />

e a su famini, balla, non ci creu<br />

chi seus totus arroba de galera.<br />

Ita ti parit! custu festivali,<br />

custas culsas e fogus de altifìziu<br />

hant a costai dinai, foras mali,<br />

e si cras si schexaus, ddu feus po viziu.<br />

Ma una cosa ti nau: mancai siat bellu<br />

Sant’Efi s cun su zugu pren’e oru,<br />

cun is mustazzus fattus a pinzellu,<br />

coment’est Peldu, m’hap’a sbagliai,<br />

ma ti ddu nau, frari de su coru,<br />

coment’est Peldu, non ’nci arribat mai.<br />

31 d<br />

d


Is signoras<br />

Candu gana non c’est de traballai<br />

sa bixina si zerriat sa bixina,<br />

si bestint e si nd’andant a girai<br />

a Casteddu, a Stampaxi, a Sa Marina.<br />

Arziant a tot’is pianus de affi ttai,<br />

si fìrmant a castiai dogna vetrina,<br />

intrant in is negozius po comprai<br />

calincun’agu o calincuna trina.<br />

E poi torrant a domu. Su maridu<br />

aspettat de mes’ora po pappai,<br />

ma su fogu è studau, su prangiu è fridu...<br />

Piricu no’ndi podit prus sa vida,<br />

e bistu chi est inutili abettai,<br />

si ’ndi torrat andai a brenti sbuida.<br />

32 d<br />

d


Is signoricas<br />

Dogna signorichedda de Casteddu<br />

casi prima chi lessit de giogai,<br />

si fai comprai ’nu bellu bestireddu<br />

e pensa de si ponni a fastiggiai.<br />

E dogna santa dì de mengianeddu<br />

est posta in curridoriu po aspettai<br />

chi passit calincunu giovuneddu<br />

chi si pozat disponni a dda sposai.<br />

E calincunu passat fi nalmenti:<br />

si scrint, si chistionant arriendi,<br />

si promittinti amori eternamenti...<br />

Papà e mammà non tenint ita nai;<br />

passat un annu, dus, sempri aspettendi<br />

ma sa dì de sposai non benit mai.<br />

33 d<br />

d


Deu e Chica<br />

1.<br />

Sa domu mia è una scatul’e luminus,<br />

strinta strinta, non c’è de si girai:<br />

duas cadiras, su lettu po corcai,<br />

su banghittu e duas formas po bottinus!<br />

2.<br />

Seus coiaus de cinc’annus e, mischinus,<br />

a forza de cosiri e arressolai,<br />

una michetta no si manca mai,<br />

e feus invidia fi nzas a is bixinus.<br />

3.<br />

Chica, a dda biri, girat che unu fusu:<br />

cosit e sciaquat e prenciat in biancu<br />

e fai cumandus in Castedd’e susu.<br />

4.<br />

E sempri allirga, cun s’aggiudu miu,<br />

ponit a parti calincunu francu<br />

e giai dogn’annu fait unu pipiu!<br />

34 d<br />

d


Is piccioccus de crobi<br />

Sunt in quattru o cincu, tot’impari<br />

assoziaus po fai ’na picchettara;<br />

unu hiat bolli andaia s’or’e mari,<br />

s’atru hiat a bolli fai sa zipulara;<br />

ma in su mentris chi staint cumbinendi,<br />

eccu unu bellu prat’e culingionis,<br />

beni indorau de bagna e fumiendi,<br />

chi ponit fìnit a tott’is chistionis.<br />

Is piccioccus ddu ’ngiriant, e dognunu<br />

preparat tres arrialis po pagai,<br />

poi si sezzint e pappant in comunu.<br />

Ma unu, mischinu, ha perdiu sa bursitta,<br />

e tristu chi non podit picchettai,<br />

castiat su prattu e lingi sa frochitta.<br />

35 d<br />

d


Su columbu<br />

Oh, bongiornu, bongiornu, ziu Franciscu<br />

fi nalmenti si biu innoi in Casteddu;<br />

ma osservu chi portais unu scarteddu<br />

cun d’una pudda e unu caboniscu.<br />

Po Dottor Leu? Ziu miu già aturais friscu,<br />

si si difendit cussu abogareddu;<br />

seu zertu chi non narat unu fueddu<br />

segundu chini c’est a fai de Fiscu.<br />

Si m’ascurtais si donu unu cunsillu:<br />

’ddu conosceis su Primu Presidenti?<br />

non fait nudda, citei: deu seu su fìllu.<br />

Deu bivu aund’è cudda ventana aberta<br />

portaimì totu a domu occultamenti:<br />

po ziu Franciscu sa sentenzia è zerta.<br />

36 d<br />

d


Sa nott’ e Paschixedda<br />

1.<br />

Sezzius a gir’e gir’e sa forredda,<br />

cun sa famiglia inter’e su bixinu,<br />

dogna domu sa nott’e Paschixedda<br />

billat a onari de Gesus Bambinu.<br />

2.<br />

Accanta accanta, in d’una mesixedda,<br />

si bit un’ampudditta pren’e binu,<br />

e a un’altra parti, prenu de nuxedda<br />

si bit de attesu unu grandu cadinu.<br />

3.<br />

E mentris si consumit in su fogu,<br />

tenendi a pagu a pagu, una cozzina,<br />

chi tot’e fumu hat prenu giai su logu.<br />

4.<br />

Gioghendi acavaliri, totus cuddos<br />

Hant sbuidau cadinu e carafi na<br />

E si’ nci bessint a sa miss’e puddas.<br />

5.<br />

Solu solu, serrau in s’aposentu,<br />

deu contu is oras chi non passant mai,<br />

e m’intendu in su coru unu scuntentu,<br />

una ristesa chi non pozzu nai.<br />

37 d<br />

d


6.<br />

Intantu curgiu cun su pensamentu<br />

A cuddas dis chi prus no hant a torrai,<br />

e’ndi disigiu un’ora, unu momentu,<br />

ma totu invano, e sugu a sospirai.<br />

7.<br />

Suspiru sempri; e mentris chi nottesta<br />

Dogn’omini, siat poburu o signori,<br />

gosat allirgu custa bella festa,<br />

8.<br />

Deu solu mi biu privu de allirghia<br />

e prangiu e m’arregodu cun dolori<br />

ch’oi unu mesi est morta mamma mia…<br />

38 d<br />

d


Unu fastiggiu<br />

1.<br />

Passa e arrepassa in d’unu propriu logu,<br />

Mischinu, deu non mi canzamu mai,<br />

E cun sa facci arrubia che su fogu,<br />

Castiamu a susu senza mi fi rmai.<br />

2.<br />

Issa, intanti, cumprendiu hiat giai su giogu,<br />

E sezzia in curridoriu a ricamai,<br />

Mi gastiara, maligna, a suttiogu<br />

E mi lassà sighiri a passillai.<br />

3.<br />

Ma candu, fi nalmente, a unu lantioni<br />

M’accozzu, e facc’è tontu, in su momentu<br />

De ddi scriri ddi fazzu s’azioni,<br />

4.<br />

Issa ’nci fuliat agu e canavacci,<br />

Si n’di pesat a lestru che su bentu,<br />

E mi ’nci serra sa ventana in facci.<br />

39 d<br />

d


Francesco Lai<br />

(XIX-XX secolo)<br />

Contemporaneo del celebre Pietro Caria di<br />

Macomer, era originario di Laconi e visse tra il<br />

1800 e il 1900.<br />

Lai Francesco di Laconi<br />

a Pietro Caria<br />

(ottava lira)<br />

Su tou saludu infustu<br />

In s’umore chi colat in Parnasu,<br />

Rezzid’hapo cun gustu,<br />

E in s’internu meu hat fattu pasu.<br />

De Lai amigu giustu<br />

Rezzi affettuosissimu unu basu;<br />

Sa muzzere tambene<br />

Saluda cun su meu amadu bene.<br />

Scusa sa poesia<br />

Naschid’in testa fragile che ou.<br />

Est sa tristura mia<br />

Chi chircat su consol’in sinu tou;<br />

Tue Pedru Caria<br />

Cumpatimi s’iscrio dae nou<br />

41 d<br />

d


Prite, cando t’iscrio<br />

Mi paret su dolore chi l’isvio.<br />

Ah! Cheria isfogare<br />

S’ira, su fele, chi possedo in pettu!!<br />

M’obbligat a cagliare<br />

Cudd’isposa chi tenzo in s’intellettu.<br />

Non potto frastimare<br />

Custu mundu d’infamias infettu,<br />

Mundu pares gentile,<br />

Ma ses infame, traitor e vile.<br />

Sos tuos abitantes<br />

Dotatos de sos benes de fortuna;<br />

Sunu totu birbantes,<br />

Faccias de fune a la narrer in d’una.<br />

Mi sunt nauseantes,<br />

Amo solu su fi z’e s’isfortuna.<br />

Amo sa poveresa,<br />

Ma sa ricchesa no, cuss’est vilesa!<br />

Pedru tenedi contu,<br />

Deo t’istringo sa manu attettuosu,<br />

Cumanda ca so prontu<br />

A ti servire semper amorosu,<br />

Narami puru tontu,<br />

Ciarlatanu, seccant’e noiosu;<br />

Deo però non cesso<br />

De ti seccare, custu lu cunfesso.<br />

42 d<br />

d


Saludami de coro<br />

A sa cumpanza tua comar’Antonia<br />

A s’idolu ch’adoro:<br />

Ater’ tant’a sa mama dimonia.<br />

Ahi! Cantu m’addoloro<br />

Cuando pens’a sa turr’ ’e Babilonia<br />

Però, si cheret Deu<br />

Calchidas tue puru Falchi meu.<br />

43 d<br />

d


Pietro Mura<br />

(1901-1966)<br />

Nacque a Isili nel 1901, ma nel 1924 si trasferì<br />

a Nuoro, dove trascorse tutto il resto della vita.<br />

Ramaio di professione, la sua istruzione scolastica<br />

si fermò alla quarta elementare; tuttavia la<br />

passione per le lettere lo stimolò a farsi un’ottima<br />

cultura umanista da autodidatta.<br />

Poeta di alta liricità, certamente considerato una<br />

delle fi gure più rappresentative della poesia sarda<br />

del 1900, si impose per il suo stile originale,<br />

incisivo e moderno. Fu scoperto dal Premio Città<br />

di Ozieri, dove ottenne conclamate affermazioni<br />

e fu chiamato a far parte della giuria. Partecipò<br />

alle più prestigiose competizioni poetiche<br />

della <strong>Sardegna</strong>, ottenendo grandi e meritati<br />

riconoscimenti.<br />

Morì a Nuoro nel 1966.<br />

Su desertu sardu<br />

Non bides che pedraios<br />

e rubos e pedraios<br />

e suergios e chercos e pedraios<br />

e prunischeddas ruos e pedraios.<br />

Nudd’atera cultura<br />

45 d<br />

d


si no est calchi tula<br />

de trigu isfi oridu<br />

nande a sos bentos:<br />

cantu so sididu!<br />

Una oghe pizinna<br />

cantat in mesu a tanta solidade<br />

cun trista melodia:<br />

paret s’eco luntana<br />

d’unu dolore chi no tenet fi ne.<br />

Li rispondet in s’adde<br />

un accoradu piantu d’anzoneddu,<br />

paret pedinde perdonu a su mundu<br />

pro esser nadu.<br />

46 d<br />

d


A sa Barbagia pro sos fi zos<br />

mortos de s’odiu<br />

Tristas chei sa notte,<br />

sas umbras de sos fi zos de Barbagia<br />

brusiaos de s’odiu,<br />

si pesana, e s’ispricana sa pena<br />

in sa luchente cara de sa luna,<br />

chircande sos sorrisos isvanìos.<br />

Fizos d’unu desertu irmenticau,<br />

arau forzis solu de sa morte,<br />

naschìos d’una sorte fatt’e preda;<br />

isettana chi benzat su lentore<br />

a lis labare sas pragas apertas.<br />

Boches de solidade<br />

su murmuttu tramandan<br />

de edade in edade<br />

ma su tempus est surdu.<br />

Pesatinde Barbagia,<br />

e dae su dolore<br />

de fogu, tinde frabica un’ispada,<br />

chei su coro ’e su sole buddìa,<br />

e brùsia senza pena sa radichin’e su martiriu tuo.<br />

47 d<br />

d


In su muru ’e s’odiu<br />

aperibi una janna<br />

chi siat de artura tantu manna<br />

cant’est artu su sole a mesudie;<br />

chi siat de largura tantu larga<br />

cant’est largu su coro ’e sa natura:<br />

pro chi colet ridende su beranu<br />

chin tottu sos profumos c’hat in sinu;<br />

pro chi colet cantande s’arveschìa<br />

chin tottu sos lentores de manzanu;<br />

pro chi sinde cunfortet su desertu<br />

e ti torret sos fi zos fattos frores.<br />

48 d<br />

d


Sos chimbe orfaneddos<br />

Cherimos un arbor’e pache<br />

e un arbor’e sole caente;<br />

noll’imbias un arbor’e luna?<br />

Naran jocande sos chimbe orfaneddos<br />

chin candidas boche de nibe,<br />

sos chimbe orfaneddos jocande.<br />

Cherimos un arbor’e luche<br />

beranile, besti’e lentore,<br />

chin chentu puzzones nidande.<br />

Naran jocande sos chimbe orfaneddos<br />

chin candida boche de nibe,<br />

sos chimbe orfaneddos jocande.<br />

O puru una macchin’e sole<br />

chi vraichet mizas d’isteddos<br />

pro los dare a sa notte nighedda<br />

cand’aperin sa janna sos tronos.<br />

Naran jocande sos chimbe orfaneddos<br />

chin candida boche de nibe,<br />

sos chimbe orfaneddos jocande.<br />

Dego cherjo sa pach’e su pane;<br />

dego cherjo s’amor’e su bentu;<br />

49 d<br />

d


dego cherjo una tanca frorìa;<br />

dego chentu ghitarras sonande;<br />

dego cherjo una lampana d’oro.<br />

Naran jocande sos chimbe orfaneddos<br />

chin candida boche de nibe,<br />

sos chimbe orfaneddos jocande.<br />

50 d<br />

d


L’hana mortu cantande<br />

L’hana mortu cantande<br />

chin sa cantone in bucca.<br />

E mil’han accattau<br />

in s’andala predosa ocros a chelu<br />

chin su fror’e sa morte<br />

ispart’in fronte.<br />

Fit solu chin su frittu<br />

e chin sa malasorte;<br />

chin su bentu mossendeli sos pilos<br />

e in artu sa luna, pompiande.<br />

Non l’hat cubau nemmancu su dolu.<br />

Sos mortores fughios<br />

che umbra mala,<br />

los hat bidos su ribu.<br />

E sos seros de luna<br />

cando dormin sas predas<br />

si sedet a contare in segretesa<br />

a isteddos e nues<br />

comente l’hana mortu.<br />

Est ruttu chen’ischire d’haer viviu;<br />

chen’ischire de morrere;<br />

l’hana mortu cantande<br />

chin sa cantone in bucca.<br />

51 d<br />

d


Fippo operaiu ’e luche soliana<br />

E commo Deus de chelu<br />

a chie canto<br />

cust’urtima cantone cana?<br />

A bentanas apertas<br />

a su tempus nobu promissu<br />

a Sardigna<br />

barandilla de mares e de chelos?<br />

Su bentu ghettat boches.<br />

Commo m’ammento:<br />

unu frore ruiu<br />

una melagranada aperta<br />

una tempesta ’e luche<br />

cussa lapia ’e ramene luchente!<br />

Fippo operaiu ’e luche soliana<br />

commo so’ oscuru artisanu de versos<br />

currende un’odissea ’e rimas nobas<br />

chi mi torret su sonu ’e sas lapias<br />

ramenosas campanas<br />

brundas timballas e concas<br />

e sartaghines grecanas.<br />

Cada corfu ’e marteddu<br />

allughia unu sole<br />

e su drinnire<br />

de una musica ’e framas<br />

m’ingravidabat su coro<br />

e mi prenabat sos ocros<br />

d’unu mare ’e isteddos.<br />

52 d<br />

d


Frailarju ’e cantones friscas<br />

camino a tempus de luche<br />

pudande sos mezus frores<br />

in custa paca die chi m’abbarrat<br />

prontu a intrare<br />

in su nurache ’e s’umbra.<br />

Gai forzis su sole<br />

in custa die de chelu<br />

est benniu a cojubare<br />

frores de neulache<br />

chin fruttos de melalidone.<br />

53 d<br />

d


Vivimus de pane Signore<br />

Custas sun oras de lacrimas.<br />

Offèrinos mannucros de tridicu.<br />

Dànnos sustentamentu!<br />

Dànnos s’abba Signore,<br />

torranos sa pasca ’e frores<br />

e milli muntagnas e montes<br />

de nues d’abba chin bentu.<br />

Custas sun oras de prantu.<br />

Su sole es fachendenos gherra.<br />

Locu ’e mortos<br />

dommo de sardos assidaos<br />

bi creschet unu campu e’ soliacre.<br />

In sos campos de s’abba<br />

creschen frores e erbas<br />

e s’arbore de sa bida.<br />

Chie andat tessende luche<br />

e corbulas d’erba cana<br />

ube creschen sos arbores<br />

chi fachen progher sos chelos?<br />

Chin ossos carchinaos de morte<br />

semeno un ispantu ’e nues friscas<br />

54 d<br />

d


supra nibe assoliau:<br />

de frores d’abba si bestin sas nues.<br />

Ballen sos mamuthones<br />

su ballu de sos armentos<br />

si muden sos tempos tristos<br />

in frumenes assentaos<br />

e su frade ’e cad’abba crara<br />

siat bennidore d’erba.<br />

Su sole est in pampas de gherra.<br />

Custas sun lacrimas zustas.<br />

Est in pampas su sole.<br />

Su sole est in pampas de gherra.<br />

Falau es su Signore<br />

in sos campos de sa morte.<br />

Si sunu siccaos sos frores<br />

chie dat bida a sas erbas?<br />

Dànnos s’abba Signore.<br />

Signore ’e su pane bramau<br />

rende s’abba a su pane sidiu<br />

Signore ’e su sole appampau<br />

rende s’abba a su pane sudàu.<br />

Vivimus de pane Signore<br />

dalli bida chin s’abba ’e s’amore.<br />

55 d<br />

d


S’armentu es morinde, Signore<br />

dalli s’abba s’amore ’e su bentu.<br />

Si su semene non morit morit<br />

pro tottu sa bida,<br />

ma si su tridicu morit<br />

s’abbìbat in campos d’ispica.<br />

E tue abba, luche e sole<br />

Non ses sa forza ispicante?<br />

Dannos s’abba Signore.<br />

Nues da preda in su chelu<br />

fi lana bentu e siccagna<br />

e frunzas da agonia.<br />

Nues de preda in su chelu<br />

iscurtan de su desertu<br />

su cantu asseliau<br />

ch’intonat su cuccummiau.<br />

56 d<br />

d


Prena sa notte ’e crarore<br />

Notte, sant’Antoni meu<br />

mi biza. Focos nurachicos<br />

de chiniperu e chercos<br />

d’eliches e de sarmentos<br />

s’iscuru ispantan de ruiu.<br />

Massaios e pastores<br />

bardaneris<br />

in cust’ora caente<br />

de sardu iannarju d’istiu<br />

gosos de framas ti pesan.<br />

Frores sas caras alluttas<br />

sutta sa notte isteddada<br />

senza crarore de luna<br />

Prena sa nott’e crarore<br />

de focos nuscantes d’erbas<br />

e de boches campanileras.<br />

Sant’Antoni meu notturnu<br />

tu’ischis, tepidu Santu<br />

sas marranias chi binchet<br />

custu predosu cantu<br />

de su bomborimbò.<br />

A tibi Santu ’e su focu<br />

offertu e sacrifi cau<br />

a tibi Sardigna affi do<br />

a granu e a ispica:<br />

su sidiu si bibat s’abba<br />

su sichizone sa morte.<br />

57 d<br />

d


Iscramenta Murguriò<br />

Luguriò.<br />

Unu cabaddu ’e focu!<br />

58 d<br />

d


Benvenuto Lobina<br />

(1914-1993)<br />

Nato nel 1914 a Villanovatulo, intorno al 1930<br />

fondò a Cagliari un circolo futurista diretto<br />

dall’architetto Enzo Paccagnini. Scrittore in sardo<br />

e italiano, ricevette numerosi riconoscimenti in<br />

ambito regionale, tra cui il primo posto al Premio<br />

Città di Ozieri nel 1964. La sua poesia si distingue<br />

per il linguaggio essenziale ma estremamente<br />

effi cace; gli argomenti trattati sono spesso<br />

temi sociali, voce della gente più povera. Vinse<br />

numerosi premi anche nell’ambito della narrativa.<br />

Il suo romanzo Po cantu Biddanoa, bilingue in<br />

campidanese e in italiano, fu particolarmente<br />

apprezzato in tutta l’isola. Inoltre, tradusse in<br />

sardo poeti e romanzieri ispano-americani.<br />

Morì a Sassari nel 1993 e in suo onore il comune<br />

di Villanovatulo ha istituito un premio di poesia<br />

in lingua sarda.<br />

Chini scidi<br />

Chìni sci’ chi deu puru<br />

una dì no happ’a andai<br />

a sa festa chi m’hant’impromittu.<br />

59 d<br />

d


Callincun’had’ abenn’a chizzi: «Scida»<br />

(callincunu chi pru’ no happu biu<br />

diora meda a pei’ de su lettu)<br />

«scida ch’est’or’ ’e movi: funti pròntusu<br />

is cuaddus asutt’ ’e sa ventana.»<br />

E cantu gent’happ’ a biri<br />

annend’a festa cun nosu.<br />

Oh, benéi, enéi. Genti enéi<br />

a i custa festa chi s’hant’impromittu<br />

babbu’, nonnus, antigu’ nostu’, festa<br />

manna, penzad’ ’iora, disigiada,<br />

e bia mai.<br />

I sind’arregodàisi,<br />

genti disisperada, cantu’ bòrtasa<br />

a anant’ ’e unu fi li’, ’e unu fradi,<br />

a anant’ ’e unu babbu mort’ ’e balla,<br />

i sind’arregodais cantu’ bòrtas<br />

cun su cor’affriggì’ eus penzau<br />

chi no iaus a biri pru’ festa?<br />

I sind’arregodais su corrìnu<br />

di àccasa scardacillàdasa,<br />

e i domu’ nostas prena’ de pezza<br />

(de pezz’ ’e bassa macelleria)<br />

e mamma nosta piangendu<br />

e babbu nostu citìu<br />

e nosu chi timiàus<br />

su chi babbu fua’ penzendu?<br />

60 d<br />

d


Oh, cantu nd’eis portau<br />

feminas, pan’a presoni,<br />

cun su manteddu ’n is ògus<br />

nieddu che i su coru.<br />

Cant’ei’ disigiau custa festa,<br />

marradori’ mortu’ de fàmini,<br />

in terra de trigu siccau<br />

innant’ ’i essi cumpriu;<br />

pastori’ mortu’ de frius,<br />

cun sa facci segad’ ’e sa straccìa,<br />

annendu, annendu, senz’e mancu sciri<br />

ainnui.<br />

E cand’hasi penzau ma’ a festa,<br />

tui, bandidu, fradi miu? Candu<br />

t’hanti sighìu coment’ una fera?<br />

Candu t’has’agatau, senz’ ’e nimmancu<br />

sciri comenti, i manu’ bruttas? Candu<br />

ha’ disigià’ ’e bir’a mamma tua<br />

manca’ a fura? Oppuru cand’ha biu<br />

in su sonnu ca ’n manus unu piccu<br />

stringìasta ’nvec’ ’e su fosilli? O candu<br />

hasi biu ’n su sonnu ca arriri<br />

sciasta ancora, e prangi?<br />

Ma oi callincunu<br />

è zerriendu: «Andéusu, scidai,<br />

est’or’ ’e movi.»<br />

Andeu’, genti, andeus<br />

a i custa festa chi s’hant’impromittu<br />

61 d<br />

d


cuddus chi mai festa ìanta biu,<br />

Genti disisperada,<br />

senza’ ’e prangi: no nd’eus a birì<br />

pru’ de mortus a balla.<br />

Femina’, fullianci<br />

custus pannu’ nieddus, e tiàllasa<br />

boga’ ’e linu, e pani e binu, e froris,<br />

e cantai muttettu’ di amori.<br />

Andéusu,<br />

marradori’ mortu’ de fàmini,<br />

pastori’ mortu’ de frìusu,<br />

terra’ de trigu eis a biri, angiònisi,<br />

fi tellu’ gràssusu.<br />

E tui,<br />

bandidu, fradi miu, beni cun nosu<br />

tui puru, eni, fradi sciurtunau.<br />

Isciaquadì i’ manus, fullianci<br />

e càvun’e fosilli e bessidindi<br />

a sa lusg’ ’e su solli.<br />

No, no est’in su sonnu su chi bisi,<br />

beni, fradi cun nosu,<br />

arrì cun nosu, prangi<br />

cun nosu, fradi. Beni<br />

cun nosu tui puru<br />

a i custa festa chi s’hant’impromittu.<br />

62 d<br />

d


Custu mortu scuminigau<br />

Féminasa, sciaquaiddu<br />

custu mortu scuminigau.<br />

Non bollu chi ddu prangiàisi,<br />

non bollu chi dd’attitéisi.<br />

Non pregontéis innu’ è mortu,<br />

nì cand’é mortu, nì chi dd’ha’ bocìu.<br />

Non pregontéisi manch’ e chin’ei.<br />

Féminasa, sciaquaiddu.<br />

E pigaindedd’ ’e is ògusu<br />

sangun’ e terra, e serraisìddusu :<br />

chi non pozza’ torra’ a fairi<br />

nimmancu ’n fund’ ’e su ’nferru<br />

su chi ha’ biu nottesta<br />

custu mortu scuminigau.<br />

E no ddus eis inténdius,<br />

feminas, totu sa notti<br />

is canis arrulliendu?<br />

E iscuppettàdas, e bòsgisi<br />

de genti verta, de genti connota,<br />

e bestiàmini in trumbullu<br />

idegollau in is cuìllisi,<br />

e genti malla fuendu,<br />

e carabineris cichendu,<br />

i ofruneddus prangendu,<br />

63 d<br />

d


e i custu mortu scuminigau<br />

scudendusì facci a terra<br />

cun d’una balla ’n su coru?<br />

Féminasa, sciaquaiddu.<br />

E no s’essi torrà’ a biri<br />

in pranus e in fórestas<br />

ingenugadas prangendu<br />

cun sa giustizi’ accanta,<br />

anant’ ’e unu mortu che i custu.<br />

No s’essi torrà’ a biri<br />

nottis intreas preghendu<br />

cun is ogus a un’obìllu<br />

accantu ddui vudi e no ddu esti,<br />

unu fosill’appiccau.<br />

Féminasa sciaquaiddu<br />

custu mortu chi no si pédidi<br />

nì prédisi, nì arrosàriusu.<br />

Custu mortu chi pédid’ a Déusu<br />

di essi s’ùrtimu mort’ ’e balla.<br />

64 d<br />

d


Poita, zia Peppa?<br />

Poita, zia’ Peppa? Camminendu<br />

totu sa notti, bi’, seu torrau;<br />

totu coment’e prim’happ’agatau,<br />

pari’ chi totu m’éssidi spettendu.<br />

Coment’e prima a s’or’ ’e mericeddu<br />

è bird’e grogu totu su Stupara,<br />

e fùmia’ su trenu chi s’incrara’<br />

de ’ucch’ ’e galleri’ ’e Su Casteddu.<br />

S’arrìu curri’ sémpir’a su mari<br />

e i’ mòntisi ddu làssanta passai,<br />

coment’ prima sìghint’a cantai<br />

is pillonis a chizzi totu ’mpari.<br />

Però passend’anant’ ’e campusantu<br />

e bir’ in terra frisca cussa ’rusgi<br />

mi pari’ chi s’iscòrighi’ sa lusgi<br />

e non ci sìad’àturu che prantu.<br />

E in cosgin’a ingiri’ ’e sa mesa<br />

non cumpari’ sinnalli ’i alligria:<br />

sa cadir’arta, sa cadir’ ’e zia,<br />

è bùida, e nisciunu ’ndidda pesa’.<br />

O zia Peppa, zia Peppa bella,<br />

chi’ m’affi tta’ su pani? «Fillu miu...»<br />

65 d<br />

d


chi’ mi na’ prusu? E candu seu omrìu<br />

chini mi ’ndidda studa’sa candella?<br />

Chi’ m’had’a ispetta’ in s’ecch’ ’e s’ortu<br />

cand’un’àtara ’ort’happ’a torrai?<br />

Innui prus’approd’happ’a cicai<br />

si custu mari mi’ e senz’ ’e portu?<br />

Comenti in is istorias chi contàda<br />

aiàia i’ a boll’ancora crei.<br />

Mancà’essi’ benìu pei pei<br />

un’àngiull’a mi nai ca ses torràda.<br />

66 d<br />

d


Ohi, custa osgi<br />

Ohi, custa osgi chi di aillàgtru<br />

i mi zérria’ trista, a so sighìa.<br />

No é sa osgi<br />

de i’ méndullasa ’n frori accanta’ ’i òmu<br />

e nimmanchu ’e s’arrurndilli chi torra’<br />

donni annu a asuttu ‘e crobetura.<br />

No é sa osgi custa<br />

de s’arrìu chi gioga’ cun su solli.<br />

Terra,<br />

disisperada terra,<br />

non prus cun i sa osg’ ’e s’arregodu<br />

de is annus pru’ bellus,<br />

oi mi zérrias,<br />

ma cun àtara osgi,<br />

cun bosgi trista, siddàda ’e su prantu,<br />

cun bosgi chi oi sceti òmini intendu.<br />

Mi zérrias,<br />

terra, cun i sa osgi serregada,<br />

so osg’ ’e s’aradori verenau<br />

chi ara’ cun dua bàccasa stasias;<br />

sa osgi ’e su pastori cun sa cara<br />

segàda ’e sa straccìa<br />

in is pranus tuus fridus;<br />

67 d<br />

d


cun t sa osgi<br />

de feminas tribulliàdast<br />

totu sa vida estìa’ de nieddu;<br />

cun sa osgi ’e su trenu<br />

chi sìghid’ a ancora a ndi pigai<br />

sa mellu’ gioventudi.<br />

E cun su prantu,<br />

cun su prantu mi zerria’<br />

de pioppus arrutus<br />

arresginis a solli, sconzollaus,<br />

cun i’ folla’ bianca, frima’, fridas<br />

che una car’ ’e mortu.<br />

Mi zérrias: i aìntur’ ’e su coru<br />

m’intend’antigus cropu’ de segùri,<br />

is cropu’ de seguri furistera<br />

in i’ forestas tua’ devastadas.<br />

Terra, su entu<br />

mindi etti’ s’annìgrid’ ’e cuaddus<br />

carriau’, mischinu’, de craboni,<br />

carriau, mischinu’, di egrùngia,<br />

cauddus curridoris chi banderas<br />

pigànta ’n dònnia festa.<br />

Terra, t’intendu,<br />

o fragellàda terra.<br />

Ma osgi no mi éssi<br />

po t’arrespundi,<br />

68 d<br />

d


nì passu pozzu movi po torrai.<br />

E i mi feri che punt’ ’i orteddu<br />

sa osgi tua chi di aillàguru<br />

i mi zérria’ trista, a sa sighìa.<br />

69 d<br />

d


Faustino Onnis<br />

(1925-2001)<br />

Nacque nel 1925 a San Gavino Monreale, ma<br />

visse soprattutto a Cagliari e a Selargius, dove si<br />

interessò di cultura e letteratura sarda.<br />

Le sue poesie, scritte in campidanese della<br />

Marmilla, esprimono una grande vivacità,<br />

modernità e un intenso lirismo.<br />

Partecipò spesso al Premio Città di Ozieri<br />

conseguendo importanti successi, tra cui il<br />

secondo premio nel 1963, la menzione d’onore<br />

nel 1964, di nuovo il secondo premio nel 1965,<br />

la segnalazione nel 1966 e la menzione d’onore<br />

nel 1967.<br />

71 d<br />

d


In ogus de Issa<br />

Duas braxias tenèndu; duas sebèxias,<br />

nieddas cumenti ’e un bisu ’e cogas;<br />

duas pampas chi fainti incàragùa,<br />

che sa luna in d’ua notti ’e xrigumarras;<br />

duas leppas chi trappassanta su croxu,<br />

fadèndu impriuzzài in s’axìu e s’abettu;<br />

funti is ogus de Issa.<br />

A mei m’anti ammàiau custas candèbas,<br />

Andu a sa luxi nsòru, èrridu casi.<br />

Trabbàllu che unu scràu e nò biu s’ora,<br />

in tottu sa santa dì,<br />

chi su sobi si cuidi e su merì<br />

tòrridi, cun sa castiàda sua de ammaiadòra.<br />

72 d<br />

d


Tottu passada!<br />

Is acquas in s’arrìu,<br />

is nuis in celu,<br />

su ’entu, asùba ’e tottu.<br />

Su benàu froriu,<br />

s’istàdi grassa e prena,<br />

s’attòngiu; cun i’ nottis de lugòri.<br />

Tottu passada!<br />

S’affròddiu e sa bellésa,<br />

sa scialla, s’arrìsu cun su giogu,<br />

su prantu, su disprexéi<br />

e tottu cantu paridi, a s’omi,<br />

chi nò passi’ mai.<br />

Passa’ sa vida<br />

Sempri pren’ ’e axìus e passanta,<br />

cun s’edàdi chi fùidi surrungiàda,<br />

i’ bisus bellus mius.<br />

Ma sa stima po tui prenda stimàda,<br />

forzis, nò passa’ mai.<br />

73 d<br />

d


Cras<br />

Cras, o fi llus, eis a torrài gratzias.<br />

Cras;<br />

candu sa terra nostra benedìtta<br />

de ì lambrigas e su sudòri nostu,<br />

- de i lambrigas e su sudòri<br />

de ghì primu de nos ha crettiu,<br />

sunfrìu, penàu, prantu po su bellòri<br />

arèsti de custu puinu de pedra sanguingia<br />

chi sa tentu bivèndu che murvòins<br />

me’ i’ medàus spànaus, spedrius<br />

n coddus e canàbi de monti,<br />

n gutturu’ di arrìu, n cuccurus e mitzas,<br />

e abì sa terra fi a prus pagu susùnca<br />

po podi campài e bivi ’n s’abètu<br />

chi arrennescèssidi su bisu de is antìgus<br />

chi ianta postu su fromèntu<br />

po sa cotta chi nos oi seus nforrèndu<br />

po fi llus e nebòdi’ nostus-adài mudàu facci,<br />

eis a torrai gratzias.<br />

Cras;<br />

candu sa Sardinia nosta<br />

adèssi torràd’ a nasci ad èssi,<br />

a differènzia de immòi, mamma po tottus,<br />

e che angioins de latti tottus ant’a podi<br />

sui a is tittas de issa<br />

e non ci ant essi fi llastu’ fastimàus,<br />

e non ci ad essi prus chi cròccada<br />

74 d<br />

d


nsu mbragu a stoia ’e spadua<br />

e chi cròccada a lettu n su callènti<br />

de ua domu diciòsa,<br />

e non ci ad’èssi chi papada e istrusciada<br />

candu atrus ant’èssi a mesu brenti<br />

e atrus ancòra morrènd’a fi ningòins<br />

de su fam’e ierru,<br />

eis a torrài ierru,<br />

Cras;<br />

candu no eus a prangi prus, cumènti fadèus oi,<br />

i fradi’ nostu’ pru’ bellus<br />

spedrìus n tottu su mundu<br />

cumènt’e cains arròppaus,<br />

- pedrullàris andend’e logu n logu<br />

po un pitzicòrru ’e pain -<br />

a ingugiài scusròxius po is atrus;<br />

nè i sorris nosta’ bonas<br />

antèssi prus allènsa murrungiàdas<br />

in domu ’e meris susùncas,<br />

ne trustullud’ e iogu<br />

de genti millindràda e tòttu vizius.<br />

Ma faiènas che abis e che abis tottu a ua scussùra,<br />

s’ant’a setzi a is trabaxius de ferru<br />

chi seus approntèndu po issas<br />

po chi trabballinti e bivanta,<br />

no prus srebidòras, ma meris<br />

de issas e tottu n logu nostu,<br />

eis a torrài gratzias.<br />

Cras;<br />

candu, tottus, mannus e pittìus<br />

75 d<br />

d


s’ant’accattai ca i’ malis no si sananta<br />

cun mangiùcus di erba proffettòsa<br />

ammesturàda a farra de corru abrabàu,<br />

ne a bre o a chistions tontas,<br />

ma cun arrimèdius chi giuinti,<br />

eis a torrai gratzias.<br />

Cras;<br />

candu no prus avèsu a su chi Deus faidi,<br />

su sardu nòu cun gana e cu sentìdu<br />

ad a fai scendiài sa terra nosta<br />

de su ghi srepi po bivi,<br />

e nci ad èssi abbundànzia e beinstài<br />

e tottus ant èssi biatzus senz’e meris,<br />

eis a torrài gratzias, e s’eis a benedixi.<br />

Is affressadòris insàras<br />

no ant’a cantài prus su fami,<br />

s’abbisòngiu, sa tristùra e su disispèru<br />

de sa terra nosta, ne su prantu po i’ tirria’ grais,<br />

ne is arrevesas istruntzas chi scadrancibanta i<br />

[baccas.<br />

Ma ant’a cantài su spantu<br />

arrenèsciu po gana de i’ sardus tostorrudus<br />

chi anti crettiu e tentu fi di in sa bundàdi,<br />

sa passienzia, sa valentìa de is traballàntis<br />

e su passàu ad a parri ua notti de cogus sudrus.<br />

E ad-èssi barrillòca e prexu omnia dì<br />

po festa’ bellas n paxi.<br />

76 d<br />

d


Intendu ancora<br />

Su tempus passada; de prata<br />

is cuccas omnia dì sì pìntanta, ma eu<br />

intèndu ’ncòra su fragu<br />

de is pius tuus.<br />

Su sabòri de i’ lavras,<br />

su prexèi de i’ basidus<br />

chi mi ’onàsta ammaiàda ’e sa stima.<br />

Intendu ’ncòra su disìgiu de tui!<br />

su disìgiu de su siun tuu<br />

po arrimài sa conca fadiàda<br />

a passiài e bisài.<br />

Intèndu ’ncòra su sbelliu po tui<br />

chi nò mi lassada e intèndu,<br />

intèndu ca ti stimu<br />

e ca t’happ’a stimài sempiri.<br />

coru miu!<br />

77 d<br />

d


A i’ mammas brabaraxinas<br />

Passientzia o mammas;<br />

po cantu bos eis pattìu<br />

’n dabòris de coru;<br />

po cantu ndeis prantu<br />

de arrevèsas e tirrias<br />

chi s’hanti lassau ’n luttu.<br />

Passientzia!<br />

Su mali ha fattu nìu ’nsa terra nosta<br />

I ha criàu, ha fruccìu e smurrabàu<br />

si tragada e appettìgada<br />

’n tottu is carrèras nostas,<br />

sa stima chi bos eis penàu.<br />

E nò tenidi ’n contu<br />

ca nò funti homis fattus<br />

is fi llus scicutàus e spoiàus<br />

senz’e piiu ’n braba ancòra.<br />

Passientzia,<br />

po is andàdas chi fadèis a gimitòriu<br />

a potài atrus frois<br />

a is chi funti tudàus:<br />

po is andàdas chi fadèis a presòni<br />

a potài pani impastàu<br />

cun lambrigas e disprexèi.<br />

Passientzia!<br />

Ad a beni sa di,<br />

si bos scieis stimai<br />

e sa stima imparàis a fi llus bostus,<br />

78 d<br />

d


chi is homis hant’a pentzài<br />

e pustis hanta isci<br />

cantu siad’ bellu a bivi,<br />

a bivi ’n paxi,<br />

che fradis chi si stimanta.<br />

Ma pa immòu, passientzia!<br />

Passientzia o mammas!<br />

79 d<br />

d


Antonio Pisu<br />

(XX secolo)<br />

Di Barumini, si è sempre interessato di poesia<br />

sarda componendo buone poesie tradizionali e<br />

meritando la segnalazione al decimo Premio Città<br />

di Ozieri, nel 1965.<br />

S’obreschida<br />

Pro su biancu razu ’e prima lughe,<br />

est confusa s’aera in d’ogni istella.<br />

Lentamente s’oscuru plus si giughe’,<br />

prite s’idet bianca e tantu bella<br />

cudda lughe isettada e non sa luna.<br />

Rosu faghet falare ’e sas piantas,<br />

su caldu sole, prite rosa bruna<br />

profumat e dà briu a ’sposas tantas.<br />

A friscu menzanile ’ogni puzone,<br />

sighit notu in su cantu, e triste insettu<br />

chilcat c’hat fame e su coloru hat proa<br />

istrisciende, dà a s’omine resone,<br />

prite s’oju a lughe ’idet perfettu,<br />

bene o male cominzat vida noa.<br />

81 d<br />

d


Zaccaria Tuveri<br />

(XX secolo)<br />

Di Tuili, ha scritto racconti e romanzi in lingua<br />

sarda, oltre a poesie, collaborando periodicamente<br />

a riviste e a giornali fra cui La Nuova <strong>Sardegna</strong>.<br />

Ha ottenuto la segnalazione alla nona edizione del<br />

Premio Città di Ozieri, nel 1964.<br />

S’innamorau<br />

Cant’ortas, o speranza<br />

de su sentidu miu,<br />

suspiru ca non biu<br />

is bellus ogus tusu!<br />

Bessiu una dì su soli<br />

apposta po ti biri,<br />

s’è deppiu partiri<br />

ca lusciasta prusu.<br />

Una mirada sola<br />

donamì, si nci passas<br />

ma de passai lassas<br />

ca bivis inserrada;<br />

po ti biri, assumancu,<br />

giru de susu a basciu...<br />

83 d<br />

d


ma che mela in cadasciu<br />

ti tent’allogada.<br />

Aici, mentras isperu,<br />

po non mi bolli timu;<br />

poita troppu ti stimu<br />

pass’is oras in pena:<br />

non teninti is amantis,<br />

in mesu de s’amori,<br />

prus acerbu dolori,<br />

prus pesanti cadena.<br />

Ses po mei cunfortu,<br />

speranza e allegria,<br />

ses de sa vida mia<br />

respiru e nobilesa.<br />

Passu is oras penzendu<br />

comenti podi fai,<br />

ca po ti domandai<br />

non tengu sa prontesa.<br />

O bentu, si t’incontras<br />

cun s’oggettu chi adoru,<br />

naraddi, «a mei arricci!»<br />

e tui, arriu chi curris,<br />

naraddi ca ses plantu,<br />

chi su dolori tantu<br />

cresci t’hat fatt’aici.<br />

Naraddi ca in su sonnu<br />

84 d<br />

d


nottesta dd’happu bia,<br />

sezzia accant’mia<br />

tott’alligra e presciada:<br />

e mentras ddi naramu<br />

«ti stimu e t’adoru»,<br />

mostrau m’hat su coru,<br />

e luegu s’è bolàda.<br />

Oh, pozzessi, assumancu,<br />

si perdu cust’amori,<br />

scaresci su dolori<br />

chi m’had’ammacchiau!<br />

Ma candu non ci pensu,<br />

prus accantadda biu,<br />

est’in su coru miu<br />

cus t’amori, fi ssau.<br />

85 d<br />

d


Ignazio Lecca<br />

(1945)<br />

Nato a Villacidro nel 1945, si è imposto come<br />

poeta soprattutto per il coraggio nella scelta dei<br />

temi trattati: la tragicità della vita con le sue<br />

sofferenze e i suoi drammi, passando attraverso il<br />

sangue, la cattiveria degli uomini, fi no alla morte.<br />

Ha vinto diversi premi e ottenuto numerosi<br />

riconoscimenti.<br />

Nel 1999 ha pubblicato il conosciuto romanzo dal<br />

titolo Sciuliai umbras.<br />

Poita custa stasoni<br />

Poita custa stasoni de luxi arrabiada<br />

chi colat de is murus o intreamesu<br />

a is comas spizzadas de su gesminu?<br />

S’umbra de unu mundu strangiu s’accostat torra<br />

zerriendu is giovinus a una attrazioni macca<br />

e una accordonada de bideas frassas<br />

ddus alliongiat a custu murinadroxu tristu<br />

di eterna eclissi. Is torradas de bentu<br />

non conoscit fradis. Currint a una zurpadura<br />

casi assoluta is tempus nous, si de suncuna<br />

sa piagada lebia de sa Storia s’imbruscat<br />

a una calada chena memoria i appampant<br />

87 d<br />

d


is fragadonis de librus e de bideas.<br />

A gherras noas, a aterus prantus.<br />

Verbus malus ponint arrexini in intragnas,<br />

is fridas costellazionis torrant a incarai<br />

augurius incertus. Araxi de bentuesu colat<br />

asuba de custa generazioni pronta a scaresciri<br />

chena a castiai a sa terra e a is formas suas.<br />

Non contat prus s’esperienzia de is babbus.<br />

Aundi heus sbagliau? S’oghiada sperdia<br />

de is beccius, chi hant abertu is lacanas<br />

de unu mundu nou, poita òi si negat su soli?<br />

In is cittadis unfradas de su mercau<br />

coloris scongiuntaus de is formas<br />

pesant s’umbra de is cosas che amalezus.<br />

Strombat sa Storia, fatta caramazzina di arrimai.<br />

Cali atera beridadi hat a luxiri mai?<br />

S’arrexini forti de sa democrazia non podit<br />

[morriri.<br />

De cali bentu si unfrant custas banderas<br />

nieddas chi òi spaìnant pantasimas in s’asfaltu?<br />

Non depìat cresciri in sa Storia custa generazioni?<br />

Pensamus chi donnia dì noa<br />

depìat nasciri imbriaga de soli,<br />

forti de sa fi rma virtudi<br />

de is sentidus chi hiant abertu,<br />

in aterus tempus de scurìu e de gelu,<br />

is portas asullas. Chi sa paxi<br />

si fessit aggrumada<br />

totu a ingiriu a nosu.<br />

88 d<br />

d


Testamentu<br />

Candu custu corpus grai<br />

a forza de circai hat essiri slangìu<br />

e in totu arrendiu<br />

a su silenziu de sa grandu luxi,<br />

has essiri in mei secreta mudanza.<br />

Asciutau su misteriu, torrau limpiu,<br />

m’est passau cussu sidi de tui<br />

chi movìt a circai intra is fueddus<br />

un’atera aqua chi donit diversu consolu<br />

de su marigosori di ’onnia dì.<br />

Non prus is boxis de famigliari essenza:<br />

si sfaint in d’una compatta ausenzia<br />

in d’unu fumu chi non lassat arrastu<br />

timoris, dudas. Sciancau,<br />

is manus pabassadas po su troppu frigai,<br />

che truncu sderrexinau de s’ortu<br />

e arrimau a siccai a oru de sa prazzitta<br />

scaresceimì. Hat a essiri comenti<br />

non sia mai esistiu, non si pigheis<br />

strobu ma in memoria de mei<br />

cust’ierru ghettai in sa ziminiera<br />

unu truncu siccau chi faxat braxi<br />

po chi si pozza ancora calentai<br />

e in s’umbra chi crescendu<br />

ci sciuliat un’atera giornata<br />

heus a essiri impari che sa sorti.<br />

Custa sa dispidira innanti de torrai cinixu.<br />

89 d<br />

d


In su merì chi stiddiat òru e fogu<br />

un’araxi lebia de bentu de suncuna.<br />

Hat a tragai di attesu boxis connottas<br />

Chi torrant a preniri sa prazzitta.<br />

Si recumandu feti, corcaimì<br />

asutta de una losa tebida de terra<br />

po is arrexinis cansaus agatint reposu.<br />

Asuba prantaimì una mata<br />

chi fazzat umbra sulena<br />

E mi mantengat ’ntra is cosas<br />

Chi durant in su sentidu<br />

a stesiu de donnia trumbullu de coru.<br />

Aici custu silenziu siat s’unica boxi<br />

Chi m’hat anninniai<br />

Po su tempus de s’eternidadi.<br />

90 d<br />

d


Bentus<br />

Bentu lebiu chi pispisas<br />

intra is brazzus de is palmizius<br />

ita circas in custu desertu,<br />

in cust’unicu paesaggiu<br />

chi non tentat de fueddai?<br />

S’alluint is brotas de is mendularius<br />

a fuiri chissai a cali sorti<br />

a cancellai s’umbra niedda<br />

chi marcat un’assenza,<br />

una manera di essiri.<br />

Oi si spacciat su spantu<br />

de su beranu nou<br />

chi penetrat smarriu intr’ ’e nosu<br />

e movit boxis di attesu.<br />

Fittiana e lada foras de is nius<br />

crescit una bidea de libertadi,<br />

de bolidus chi spibirant<br />

cinciddas de luxi.<br />

In sa lolla de domu,<br />

aundi pannus biancus<br />

gherrigiant che banderas,<br />

una araxi fi ni acciupat<br />

su prantu de is pipius<br />

e is trempas de is mamas<br />

scidendu de suncuna<br />

is frunzas de totu una vida.<br />

Bentu chi giogas cun d’unu froccu<br />

91 d<br />

d


’e pilus in sa fronti<br />

e mi ndi strexis su sudori,<br />

torramì limpia sa cara<br />

e lebiu custu sulidu.<br />

92 d<br />

d


Fonti bibliografi che<br />

Pietro Caria, Corrispondenze Poetiche, Antonio<br />

Cuccu, San Vito.<br />

AA.VV., Premio di Poesia sarda “Città di Ozieri”. Poesia<br />

in <strong>Sardegna</strong> 1956-1967, a cura di Antonio Sanna e<br />

Tonino Ledda, Editrice Sarda Fossataro, Cagliari,<br />

1969.<br />

AA.VV., Testi campidanesi di poesie popolareggianti,<br />

a cura di Francesco Alziator, Editrice Sarda<br />

Fossataro, Cagliari, 1969.<br />

Benvenuto Lobina, Terra disisperada terra, Jaca<br />

Book, Milano, 1974.<br />

AA.VV., Il meglio della grande poesia campidanese,<br />

a cura di Antonangelo Liori, Edizioni della Torre,<br />

Cagliari, 1991.<br />

93 d<br />

d


Indice<br />

Luigi Matta 5<br />

S’angionedda mia bella Conchemoru 5<br />

Tottu in manu mia tengu duas arrosas 10<br />

Cesare Saragat 15<br />

Amori sardu e torinesu 15<br />

Sa vigilia de Santu Lorenzu 22<br />

De Seddori 24<br />

Su Seddoresu 25<br />

Senz’e alas seus!! 27<br />

Ignazio Cogotti 29<br />

In s’aposentu 29<br />

Po is festas de Sant’Efi s 31<br />

Is signoras 32<br />

Is signoricas 33<br />

Deu e Chica 34<br />

Is piccioccus de crobi 35<br />

Su columbu 36<br />

Sa nott’e Paschixedda 37<br />

Unu fastiggiu 39<br />

Francesco Lai 41<br />

Lai Francesco di Laconi a Pietro Caria 41<br />

Pietro Mura 45<br />

Su desertu sardu 45<br />

A sa Barbagia pro sos fi zos mortos de s’odiu<br />

47<br />

Sos chimbe orfaneddos 49<br />

L’hana mortu cantande 51<br />

Fippo operaiu ’e luche soliana 52<br />

94 d<br />

d


Vivimus de pane Signore 54<br />

Prena sa notte ’e crarore 57<br />

Benvenuto Lobina 59<br />

Chini scidi 59<br />

Poita, zia Peppa? 65<br />

Ohi, custa osgi 67<br />

Faustino Onnis 71<br />

In ogus de Issa 72<br />

Tottu passada! 73<br />

Cras 74<br />

Intendu ancora 77<br />

A i’ mammas brabaraxinas 78<br />

Antonio Pisu 81<br />

S’obreschida 81<br />

Zaccaria Tuveri 83<br />

S’innamorau 83<br />

Ignazio Lecca 87<br />

Poita custa stasoni 87<br />

Testamentu 89<br />

Bentus 91<br />

95 d<br />

d


Finito di stampare nel mese di Settembre 2008<br />

per conto di:<br />

EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />

NUORO

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!