Disa' xhur [abs u €20,000 multa - MaltaRightNow.com
Disa' xhur [abs u €20,000 multa - MaltaRightNow.com
Disa' xhur [abs u €20,000 multa - MaltaRightNow.com
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
10 Opinjoni<br />
L-ista;un teatrali tal-Manoel g[as-sena 2011#12<br />
se jifta[ bid-dramm L-G[anja ta/-?inju ta’ Joe<br />
Friggieri (8 u 9 ta’ Ottubru).<br />
Id-dramm reba[ l-ewwel premju fil-konkors<br />
Francis Ebejer, imniedi mill-Kunsill Malti g[all-<br />
Kultura u l-Arti (2010). Id-direzzjoni qieg[da<br />
f’idejn Albert Marshall, li qed ja[dem malkoreografu-]effien<br />
ta’ fama internazzjonali Mavin<br />
Khoo fl-interpretazzjoni tas-sekwenzi korali.<br />
Fil-parti ewlenija, Michael Tabone jmexxi kast<br />
kbir ta’ atturi mag[rufa mal-udjenzi teatrali u<br />
televi]ivi. Il-kostumi ddisinjahom Donald Friggieri<br />
u n[admu minn Dorothy Ebejer. Is-sett segwa<br />
disinn ta’ Ray Farrugia.<br />
Friggieri qed ikompli fejn [alla bi drammi<br />
e//itanti ‘stori/i’ dwar protagonisti kbar b[al<br />
Michelangelo u Caravaggio. Intermezz tkellem<br />
mal-awtur dwar dan id-dramm, li qed iqajjem<br />
interess kbir fost dawk li jag[rfu l-valur tat-teatru<br />
ori;inali bil-Malti.<br />
L-ewwel nett, g[aliex L-G[anja ta/-?inju^<br />
Minn fejn ;ibtu dan l-isem^<br />
Id-dramm jittratta l-avvenimenti tempestu]i li<br />
jimmarkaw l-a[[ar xahar tal-[ajja ta’ Sokrate,<br />
minn meta jitressaq il-qorti mixli li kkorrompa ]-<br />
]g[a]ag[ sa meta jing[ata jixrob il-velenu fil-[<strong>abs</strong><br />
tletin jum wara l-kundanna. S[abu jkunu lesti<br />
j[arrbuh billi jixtru l-g[assiesa, i]da hu jirrifjuta lg[ajnuna<br />
tag[hom. Ftit minuti qabel i[allihom,<br />
Sokrate jipprova jikkunslahom billi<br />
jirrakkuntalhom il-le;;enda ta/-/inju li jkanta lisba[<br />
g[anja tieg[u meta j[oss li [ajtu waslet fla[[ar.<br />
{afna jinterpretaw l-g[anja b[ala bikja ta’ qsim<br />
il-qalb, i]da Sokrate jfissirha b[ala xhieda<br />
profetika tal-[wejje; sbie[ li hemm jistennew fiddinja<br />
li ma tidhirx.<br />
L-akku]a li Sokrate kkorrompa li]-]g[a]ag[<br />
kellha x’taqsam mal-omosesswalità^<br />
Le. Fi ]mien Sokrate, l-omosesswalità ma kinitx<br />
meqjusa b[ala tabù, anzi kienet komuni [afna. Ma<br />
kienx hemm kodi/i morali li jipprojbiha u ma<br />
kellhiex g[alfejn tin[eba. Anzi, is-Simpo]ju ta’<br />
Platun jippre]enta l-im[abba erotika bejn l-ir;iel.<br />
F’so/jetà li fiha t-tfajliet u l-;uvintur rari kienu<br />
jiltaqg[u, l-im[abba romantika bejniethom ma<br />
kinitx possibbli. U l-idea ta]-]wie; b[ala g[aqda<br />
bejn tnejn min-nies ugwali f’kollox ma kinitx<br />
tag[mel sens. Sokrate, ma kienx qed ji;i akku]at li<br />
kkorrompa ]-]g[a]ag[ sesswalment, i]da li<br />
[assrilhom mo[[hom b’tag[lim qarrieqi kontra rreli;jon.<br />
G[alxiex kienet tammonta din l-akku]a^<br />
Kienet akku]a serja ta’ atei]mu, mhux<br />
sempli/iment akku]a ta’ nuqqas ta’ prattika<br />
reli;ju]a. Sokrate kien qed ji;i akku]at li xerred latei]mu<br />
fost is-segwa/i tieg[u. Kien kontra din lakku]a<br />
li kellu jiddefendi ru[u waqt il-;uri. Ma<br />
kienx hemm verità fl-akku]a. L-akku]aturi riedu<br />
je[ilsu minnu g[al ra;unijiet politi/i. Fost il-[bieb<br />
ta’ Sokrate kien hemm u[ud notorji b[al Krizja u<br />
Al/ibijadi, bi stejjer politi/i koroh. Sokrate nnifsu<br />
qatt ma [a sehem dirett fil-politika. I]da l-fatt li<br />
kellu dawn il-[bieb [adem bis-s[i[ kontrih.<br />
Naf li fid-dramm<br />
tieg[ek da[[alt<br />
ukoll ]ew; xeni<br />
komi/i minn<br />
Aristofani. X’sehem<br />
kellu Aristofani filbi//a^<br />
Waqt id-difi]a<br />
tieg[u fil-;uri,<br />
Sokrate jirreferi<br />
darbtejn g[al<br />
Aristofani, l-ewwel<br />
darba b[ala ‘dak ilkittiebtalkummiedji’,<br />
u t-tieni<br />
darba b’ismu. Filkummiedja<br />
S[ab,<br />
Aristofani kien<br />
g[amel karikatura<br />
satirika fuq Sokrate u<br />
ppre]entah b[ala<br />
ateu u Sofista tal-<br />
IN-NAZZJON It-Tlieta, 4 ta’ Ottubru, 2011<br />
INTERMEZZ MONDJALI<br />
Rassenja kulturali internazzjonali<br />
Id-dramm il-;did ta’ Joe Friggieri b’direzzjoni ta’ Albert Marshall fit-Teatru Manoel<br />
L-G[anja ta/-?inju<br />
Michael Tabone (Sokrate) u Jane Marshall (Santippi) f’xena mid-dramm (Ritratt> Mario Mintoff)<br />
ag[ar tip, li jg[allem<br />
g[all-flus, juri lillistudenti<br />
kif ma<br />
jroddux lura l-flus li<br />
jkunu ssellfu, jilg[ab<br />
bil-kliem, u j[e;;e;<br />
lill-ulied je[duha<br />
kontra l-;enituri<br />
tag[hom u<br />
jiddisprezzaw illi;ijiet.<br />
M’hemmx<br />
minn Mario<br />
AZZOPARDI<br />
marpardi@maltanet.net<br />
dubju li din il-karikatura kienet g[adha friska<br />
f’mo[[ il-;urati u li influwenzathom fid-de/i]joni<br />
tag[hom. I]da l-ag[ar akku]a kienet dik talatei]mu.<br />
Min kien jipprova jifhem kif ja[dem lunivers<br />
kien jitqies b[ala ateu, u allura bla morali u<br />
g[adu tal-Istat.<br />
Kienet qisha parti mill-gwerra tradizzjonali<br />
bejn ix-xjenza u r-reli;jon.<br />
Pre/i]ament. Il-filosfu Anassagora kien ;ie<br />
e]iljat talli qal li x-xemx ma kinitx alla i]da biss<br />
Mavin Khoo llum hu meqjus b[ala wie[ed millaqwa<br />
]effiena solisti tal-istil ‘Bharata Natyam’<br />
;ebla tikwi. U fi tmiem il-kummiedja li semmejna,<br />
l-iskola ta’ Sokrate ting[ata n-nar b[ala kastig talli<br />
kien i;ieg[el lill-istudenti jag[mlu esperimenti<br />
xjentifi/i u jindagaw fuq il-fenomeni naturali (e].<br />
‘j[arsu mill-qrib lejn sorm il-qamar’ u jitmell[u blallat).<br />
Dan kien meqjus immorali u illegali. Waqt<br />
il-;uri, Sokrate jipprova jinqata’ minn Anassagora<br />
billi juri li, g[alkemm ma kellu xejn kontra xxjenza,<br />
dawn l-affarijiet lilu ma kinux jinteressawh.<br />
X’g[andu jistenna l-pubbliku li se jmur jara<br />
d-dramm tieg[ek^<br />
G[andu jistenna interpretazzjoni vibranti ta’ test<br />
mibni fuq fatti stori/i li kellhom impatt qawwi fuq<br />
il-formazzjoni tal-kultura u l-[sieb tal-bniedem<br />
modern. Hu dramm li jittratta b’mod imma;inattiv,<br />
u wkoll b’do]a qawwija ta’ umori]mu, limportanza<br />
tad-dissens f’so/jetà demokratika.<br />
Jista’ jitqies b[ala att ta’ protesta kontra kull forma<br />
ta’ dittatura mentali li tipprova tag[laq [alq lintellettwali<br />
u l-profeti, dramm kontra lkonformi]mu<br />
konservattiv li ma j[allix spazju<br />
g[all-espressjoni [ielsa tal-ideat li jmorru kontra lkurrent.<br />
Ma tistax tifta[ it-twieqi mbag[ad tistenna<br />
li ma jid[olx ir-ri[.