Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Cultura y Ert<br />
N monumënt<br />
<strong>de</strong> bront n<br />
lecord dla<br />
ferata <strong>de</strong><br />
Gherdëina<br />
N sada ai 26 <strong>de</strong> nuvëmber dala un<strong>de</strong>sc<br />
danmesdi ie stata la <strong>de</strong>scurida dl bront n<br />
lecord dla ferata <strong>de</strong> Gherdëina. Chësc lëur<br />
fat cun gran bravura artistica ie da udëi<br />
sun la promeneda ulache furnova pludagiut<br />
la ferata, danter la streda Val y la cëses<br />
<strong>de</strong> Ansl. Te chësta ucajion a Seniëur pluan<br />
Raimund Perathoner benedì l relief che raprejentea<br />
perjunieres rusc che lëura te <strong>de</strong><br />
stleta cundizions fajan <strong>de</strong> gran fadies per<br />
realisé la ferata <strong>de</strong> Gherdëina.<br />
L ambolt Eugen Hofer à udù <strong>de</strong> bon uedl la<br />
scumenciadiva purteda inant da bera Luis<br />
Schenk <strong>de</strong> Ansl. Ël ie l promotëur <strong>de</strong> chësta<br />
bona i<strong>de</strong>a laureda ora dal artist Runggaldier<br />
Hermann Josef <strong>de</strong> Urtijëi. Nvieda a<br />
chësta festa <strong>de</strong> <strong>de</strong>scurida fova ënghe na<br />
<strong>de</strong>legazion <strong>de</strong> rusc che vif te Südtirol y te<br />
Gherdëina.<br />
L prof. Edgar Moro<strong>de</strong>r à lecurdà avenimënc<br />
di tëmps da ntlëuta che ti cuntova<br />
si lava. Nsci lecor<strong>de</strong>l coche perjunieres<br />
rusc univa tachei su sun ro<strong>de</strong>s da mulin<br />
L bront lecorda la gran fadies y la struscies pati<strong>de</strong>s dai perjunieres rusc<br />
che fova a Urtijëi metu<strong>de</strong>s ora dlongia l<br />
Snoltner y castighei cun frustes tan che i<br />
ne fova nia plu boni <strong>de</strong> sté mpe daldò y tumova<br />
sëch sun la giara. Da gran cumuzion<br />
fova nce la cuntìa <strong>de</strong> coche i perjunieres<br />
ciantova si cianties plëines <strong>de</strong> nostalgia<br />
per rus auzan la mans <strong>de</strong> revieres <strong>de</strong> si<br />
paejes tan che les fajova unì la gotes ai<br />
uedli a chëi che les audiva.<br />
La ferata <strong>de</strong> Gherdëina<br />
Te n tëmp scialdi curt, dal scumenciamënt<br />
<strong>de</strong> setëmber dl 1915 nchin <strong>de</strong> fauré dl<br />
1916, ova ntëur 9.600 perjunieres <strong>de</strong> viera<br />
di austriacs che univa dal Europa dl<br />
Est, dantaldut rusc, fat su cun gran fadia<br />
la ferata <strong>de</strong> Gherdëina. La ferata jiva da<br />
Tluses nchin te Plan. La pitla ferata à fat<br />
si prim viac ai 6 <strong>de</strong> fauré dl 1916 bel amesa<br />
la prima viera mundiela, l ultimo ai 28<br />
<strong>de</strong> mei dl 1960. La lunghëza dla ferata<br />
da Tluses nchin te Plan fova <strong>de</strong> 24 km,<br />
la <strong>de</strong>sferёnza <strong>de</strong> autёza danter Tluses<br />
(520 metri) y Plan (1.592 metri) ie <strong>de</strong> 1.072<br />
metri. La ferata purtova ntlëuta adalerch<br />
jënt y material per la front <strong>de</strong> viera dla Dolomites.<br />
Lena Demetz da Iman ti cuntova<br />
ntlëuta a si mut Luis dla ntrauni<strong>de</strong>s da<br />
muië n con’dla ferata y di perjunieres rusc<br />
che ova messù la fé cun <strong>de</strong> gran struscies<br />
y patian fam. Coche lecort y sëni <strong>de</strong> respet<br />
à Luis Schenk d’Ansl lascià fé, do a<strong>de</strong>s<br />
100 ani, chësc bel monumënt.<br />
Dlongia l relief <strong>de</strong> bront iel nce tofla che reporta<br />
n curt pensier, scrit te cin rujene<strong>de</strong>s,<br />
sambën nce per rus.<br />
De gra a bera Luis d’Ansl per l i<strong>de</strong>a y per<br />
la sponsorisazion <strong>de</strong> chësc lëur che ie na<br />
bela documentazion <strong>de</strong> nosta storia.<br />
Bürgermeister in Brüssel zu Besuch<br />
Auf Initiative <strong>de</strong>s Präsi<strong>de</strong>nten Albin Kofler<br />
besuchten die Bürgermeister <strong>de</strong>r Bezirksgemeinschaft<br />
Salten-Schlern die ver-<br />
schie<strong>de</strong>nen europäischen Institutionen in<br />
Brüssel. Auf <strong>de</strong>m Programm stan<strong>de</strong>n ein<br />
Treffen mit <strong>de</strong>m EU-Abgeordneten Dr.<br />
Herbert Dorfmann, <strong>de</strong>r Besuch <strong>de</strong>s Europäischen<br />
Parlaments und <strong>de</strong>r Europäischen<br />
Kommission sowie <strong>de</strong>r Besuch <strong>de</strong>s<br />
Rates <strong>de</strong>r Europäischen Union und <strong>de</strong>s<br />
Ausschusses <strong>de</strong>r Regionen. Am Abend<br />
kam noch kurzfristig ein Treffen mit Lan<strong>de</strong>shauptmann<br />
Dr. Luis Durnwal<strong>de</strong>r, <strong>de</strong>r<br />
zufällig in Brüssel weilte, am Sitz <strong>de</strong>r Vertretung<br />
<strong>de</strong>r Europaregion Tirol-Südtirol-<br />
Trentino zustan<strong>de</strong>, <strong>de</strong>r sich sichtlich über<br />
<strong>de</strong>n Besuch seiner Landsleute freute.<br />
Die Bürgermeister kamen aus Brüssel mit<br />
vielen neuen Eindrücken zurück und mit<br />
<strong>de</strong>r Erkenntnis, dass diese gemeinsame<br />
Fahrt dazu beigetragen hat, sich untereinan<strong>de</strong>r<br />
und die Institutionen <strong>de</strong>r EU besser<br />
kennenzulernen und das Gemeinschaftsgefühl<br />
in <strong>de</strong>r Bezirksgemeinschaft zu stärken.<br />
Die Bürgermeister in Brüssel.<br />
PLATA DE CHEMUN<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16