อ่านหนังสือ - กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง

เทคนิคในการเตรียมและเก็บรักษาตัวอยางสัตวทะเล
(Specimen preservation techniques)
จรัสศรี อางตันญา วัชราภรณ ไตรพาณิชยกุล 1 กรอร วงษกําแหง เตือนใจ พันธธร 2 สุจินต อินทรัตน
และ สุรสิทธิ์ อุตสาหะ
บทนํา
ขั้นตอนและวิธีการในการเตรียมและเก็บรักษาตัวอยางขึ้นกับวัตถุประสงคในการเก็บตัวอยางและ
กลุมประเภทของตัวอยางสิ่งมีชีวิตที่เก็บ โดยทั่วไปการเก็บรวบรวมตัวอยางสิ่งมีชีวิตมีหลายวัตถุประสงค
เชน ประกอบการเรียนการสอนและเพื่องานวิจัย เชน งานดานอนุกรมวิธานหรือการศึกษาทางนิเวศวิทยาและ
ชีวิตสัตวทะเล หรือเพื่อเก็บรวบรวมไวในพิพิธภัณฑเปนตัวอยางเปรียบเทียบอางอิงรวมถึงการจัดแสดง
เผยแพรความรู ในโอกาสนี้จะกลาวถึงขั้นตอนการเก็บรวบรวมตัวอยางสัตวทะเลเพื่อเขาพิพิธภัณฑ การแยก
กลุมสัตวอยางคราว ๆ การคงสภาพและการเก็บรักษาตัวอยางถาวร โดยเนนถึงเทคนิคในการเตรียมและเก็บ
รักษาตัวอยางสัตวทะเล
การเก็บรวบรวมตัวอยาง (Sample collection)
ตัวอยางสัตวทะเลสําหรับพิพิธภัณฑสัตวและพืชทะเลของสถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเล
ชายฝงทะเล และปาชายเลน นั้น สวนใหญเปนตัวอยางที่ไดจากโครงการวิจัยหลายโครงการที่ไดปฏิบัติ
ติดตอกันมากกวายี่สิบป เชน ตัวอยางจากการสํารวจชีววิทยาทางทะเลระหวางไทย–เดนมารกครั้งที่ 5 (The
Fifth Thai–Danish Expedition) ตัวอยางจากโครงการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพสัตวและพืช
บริเวณไหลทวีปฝงทะเลอันดามันของประเทศไทย ตัวอยางจากโครงการวิจัยเกี่ยวกับปาชายเลน แนว
ปะการัง สภาพแวดลอมตามบริเวณตาง ๆ ตั้งแต จ. ระนอง ถึง จ. สตูล ฯลฯ ตัวอยางสัตวทะเลจากโครงการ
เหลานี้เมื่อสิ้นสุดการปฏิบัติงานก็จะนําเขาเก็บรักษาไวที่พิพิธภัณฑฯ สวนวิธีการเก็บรวบรวมตัวอยางมีหลาย
วิธีขึ้นอยูกับโครงการวิจัยแตละโครงการ
การเก็บรวบรวมตัวอยางเพื่อเขาพิพิธภัณฑสวนใหญจะเปนทางดานการศึกษาชนิด (Qualitative)
เครื่องมือและวิธีการเก็บจึงไมยุงยากซับซอนมาก สวนการเก็บเพื่อศึกษาทางดานปริมาณ (Quantitative) อาจ
1 ปจจุบันเปนนักศึกษาปริญญาโท สาขา Integrated Tropical Coastal Zone Management, School of
Environment, Resources and Development, Asian Institute of Technology (AIT)
2 ปจจุบันดํารงตําแหนง เจาพนักงานประมง ศูนยวิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝงอาวไทยตอนกลาง จ.
ชุมพร
1