06.10.2014 Views

ratom avtonomia?

ratom avtonomia?

ratom avtonomia?

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Tbilisis<br />

universiteti<br />

<strong>ratom</strong> <strong>avtonomia</strong>?<br />

aqtualuri<br />

pirveli gverdidan<br />

avtonomiis<br />

upiratesoba<br />

mTavari upiratesoba is aris,<br />

rom saxelmwifo xelisufleba<br />

geografiulad uaxlovdeba<br />

xalxs da politikuri xelisuflebis<br />

anonimurobis problemas<br />

amcirebs. avtonomiis logikuri<br />

nawilia politikuri policentrizmic,<br />

romlis Camoyalibebis<br />

SemTxvevaSi Cndeba administraciul-teritoriuli<br />

er-<br />

Teulisgan gansxvavebuli politikuri<br />

centrebi.<br />

avtonomiis uamravi saxe arsebobs,<br />

Tumca afxazeTTan mimarTebaSi<br />

saubaria politikur <strong>avtonomia</strong>ze<br />

da igi gamoricxavs<br />

sxva eTnikuri jgufebis savaraudo<br />

pretenziebs, romlebic<br />

saqarTveloSi inerciiT arsebul<br />

avtonomiebs ar warmoadgenen.<br />

winaswar unda moxdes imasTan<br />

Segueba, rom qarTul-afxazuri<br />

konfliqti mxolod qarTuli sinamdvilisTvis<br />

damaxasiaTebeli<br />

movlena ar aris. bevr saxelmwifoSi,<br />

sadac pragmatuli mosazrebebis<br />

gamo, am tipis teritoriuli<br />

erTeulebis arseboba<br />

qveynisTvis arasasurvelia, inerciiT<br />

arsebul avtonomiebs ar<br />

exebian.<br />

politikuri policentrizmi<br />

qveynisTvis, zogadad, mniSvnelovani<br />

sakiTxia. gonivruli<br />

politikis warmarTvis gareSe,<br />

policentrizmi, SesaZloa, seriozuli<br />

riskis safuZveli da konfliqtebis<br />

wyaro gaxdes. giorgi<br />

xubuas azriT, saqarTvelos saxelmwifoebriv<br />

realobaSi misi<br />

piriqiT ganxorcieleba SeiZleba<br />

imisaTvis, rom politikuri<br />

vnebebis akumulireba mxolod<br />

erT centrSi ar moxdes. rodesac<br />

politikuri vnebebisaTvis<br />

sasicocxlo areali viwrovdeba,<br />

iq gacilebiT matulobs, zogadad,<br />

destruqciis SesaZleblobac.<br />

`roca politika mxolod<br />

dedaqalaqSi warmoebs, maSin gacilebiT<br />

didia politikuri krizisebisa<br />

da sxva arasasurveli<br />

movlenebis riski, vidre im<br />

SemTxvevaSi, roca politikuri<br />

procesi qveynis masStabiT Tanabradaa<br />

gadanawilebuli da<br />

politikosebis sasicocxlo arealic<br />

farToa. es sakiTxi mniSvnelovania<br />

politikuri kadrebis<br />

momzadebis TvalsazrisiTac.<br />

amerikis bolo 13 prezidentidan<br />

aTi Statis gubernatori iyo. es<br />

saukeTeso magaliTia imis warmosaCenad,<br />

rom arCevnebis mini<br />

modelSi momzadeba eleqtorats<br />

uadvilebs _ momavali lideris<br />

SesaZleblobebi Seamowmos.<br />

politikuri kulturis amaRlebis<br />

kuTxiT es avtonomiis mniSvnelovani<br />

elementia da misasalmebelia,<br />

rom qarTulma mxarem<br />

dialogisTvis mzadyofna<br />

swored amgvari formiT daadastura.<br />

TavisTavad metad momgebiania,<br />

roca qarTuli mxare afxazebs<br />

avtonomiis konkretul<br />

models sTavazobs da igi saer-<br />

TaSoriso sazogadoebaSic dadebiTad<br />

Sefasda. kulturis<br />

umTavresi elementi dialogia da<br />

aseT SemTxvevaSi afxazuri mxaris<br />

pasuxi `ar minda~ arguments<br />

ar warmoadgens~, _ miaCnia reqtors.<br />

<strong>avtonomia</strong> unikalur saSualebas<br />

aZlevs yofil umciresobas,<br />

gaxdes umravlesoba, Tumca<br />

afxazeTTan mimarTebaSi es modeli<br />

namdvilad ar imuSavebs,<br />

radgan, avtonomiis subieqti<br />

iqneba teritoriuli erTeuli<br />

da ara mxolod eTnikurad afxazi<br />

eri. avtonomiis subieqti<br />

unda iyos teritoria, romelsac<br />

afxazeTi hqvia. iq mkvidri afxazi<br />

umravlesoba verasdros<br />

gaxdeba.<br />

avtonomiis mniSvnelovani<br />

aspeqtia is, rom jgufi, romelic<br />

konkretul teritoriaze umciresobaSi<br />

iyo, gacilebiT maRal<br />

politikur wonas SeiZens da umravlesoba<br />

gaxdeba.<br />

reqtoris azriT, am aspeqtis<br />

realizeba, ra Tqma unda, afxazeT-<br />

Si moxerxdeba, magram aucilebelia<br />

fiqri iseT formebze, romelic,<br />

garkveulwilad, afxazi eTnosis<br />

SiSs gaanelebs. savaraudod,<br />

SeiZleba afxazeTis SigniT SemuSavdes<br />

modeli (da es qarTuli<br />

mxaris iniciativebSic gaJRerda),<br />

rom afxazur mxares afxazeTTan<br />

dakavSirebul sakiTxebze vetos<br />

dadebis ufleba mieces.<br />

subsidiarobis principis realizebisTvis,<br />

romelic mmar-<br />

TvelobiTi gadawyvetilebebis<br />

miRebisa da ganxorcielebis optimaluri<br />

donis SerCevas iTvaliswinebs,<br />

<strong>avtonomia</strong> aucilebeli<br />

forma ar aris. klasikuri midgoma<br />

_ rac SeiZleba gadawydes dabal<br />

doneze, ar unda wydebodes<br />

ufro maRal doneze, mniSvnelovania<br />

im kuTxiT, rom <strong>avtonomia</strong><br />

yovelTvis ayalibebs konfliqtebis<br />

mowesrigebis damatebiT<br />

doneebs da saxelmwifos legitimaciis<br />

damatebiT safuZvlebs<br />

qmnis.<br />

avtonomiis<br />

negatiuri<br />

aspeqtebi<br />

<strong>avtonomia</strong>s, ra Tqma unda,<br />

negatiuri aspeqtebic gaaCnia _<br />

aRrmavebs regionalur disparitetebs<br />

(rac yovelTvis arasasurvelia<br />

nebismier saxelmwifo-<br />

Si), arTulebs politikuri gadawyvetilebebis<br />

miRebis process,<br />

Seicavs politikuri daqucmacebis<br />

safrTxes, amwvavebs regionuli<br />

politikuri elitis kontrolis<br />

problemas, didi fuli Rirs,<br />

administraciuli sazRvrebi xels<br />

uSlis koordinirebul marTvas,<br />

abrkolebs kooperaciul Tanam-<br />

Sromlobas.<br />

avtonomiis formis SemoRebiT<br />

disparitetebis arsebobas<br />

araTu `mwvane Suqi~ eZleva,<br />

aramed xdeba misi konservaciac,<br />

rac pirdapir kavSirSia politikuri<br />

gadawyvetilebebis procesis<br />

garTulebasTan. Cveulebriv,<br />

es procesi agebulia<br />

konsesusze, magram iwvevs orive<br />

mxaris Tanabrad ukmayofilebas.<br />

ar arsebobs konsesusi, sadac<br />

mxolod erTi mxarea kmayofili<br />

da meore ki, ukmayofilo. rogorc<br />

leqciis msvlelobisas<br />

iTqva, Cveni dRevandeli politikuri<br />

kulturis Tu ukulturobis<br />

elementi imaSic Cans, rom<br />

qarTul-afxazuri konfliqtis<br />

procesSi sakiTxi mudmivad ase<br />

dgas: an yvelaferi _ an araferi.<br />

an sul kmayofili unda viyoT, an<br />

sul ukmayofilo.<br />

konsesusis pirobebSi orive<br />

mxare unda Seeguos, rom igive<br />

soxumTan mimarTebaSi, Cvenc<br />

viqnebiT ukmayofilo da arc<br />

afxazebi iqnebian sul kmayofilni.<br />

amasTan, aSkaraa, rom<br />

konsesusze orientirebuli gadawyvetileba<br />

yovelTvis racionaluri<br />

ar aris. is SeiZleba<br />

konkretul viTarebaSi angariSs<br />

uwevdes sxvadasxva faqtorebs,<br />

magram konsesusis Sedegi centris<br />

politikuri gadawyvetilebaa<br />

da mas yvelam angariSi unda<br />

gauwios.<br />

angariSgasawevia politikuri<br />

pasuxismgeblobis daqucmacebis<br />

realuri safrTxec, sadac mniSvnelovania<br />

adgilobrivi, regionaluri<br />

politikuri elitis<br />

kontrolis problema. rogorc<br />

wesi, regionaluri politelitis<br />

sakiTxi centralurTan SedarebiT,<br />

yovelTvis gacilebiT ufro<br />

mwvaved dgas, radgan adgilebze<br />

aseT elitas yovelTvis meti<br />

SesaZlebloba aqvs _ gaakontrolos<br />

adgilobrivi media da<br />

sxvadasxva formebi moiZios,<br />

raTa Tavad kontrols gaeqces.<br />

`Tumca, rac dRes afxazeTSi<br />

gvaqvs, aris ara regionaluri<br />

elita, aramed klasikuri eTnokratia,<br />

romelic jansaR politikur<br />

procesebs imTaviTve<br />

gamoricxavs. avtonomiis SemTxvevaSi<br />

saubaric ar SeiZleba im<br />

adgilobrivi elitis maxinj<br />

formebze, rac afxazeTsa da sxva<br />

separatistul regionebSi amJamad<br />

arsebobs,~ _ ganmarta giorgi<br />

xubuam.<br />

<strong>avtonomia</strong> didi fuli Rirs,<br />

magram aqac muSaobs logika: Tu<br />

saqarTvelos unda, gaaneitralos<br />

gacilebiT mwvave problema,<br />

urCevnia, gadaixados ufro meti<br />

fuli da amiT moawesrigos is.<br />

avtonomiis administraciuli<br />

sazRvrebi abrkolebs kooperaciul<br />

TanamSromlobas, amitom<br />

iseTi modeli unda iqnas<br />

mofiqrebuli, romelic eTnikur<br />

jgufs TviTizolaciisaken ar<br />

ubiZgebs. sistema unda iyos ise-<br />

Ti, romelic waaxalisebs Tavisufali<br />

muSaxelis gadaadgilebas<br />

da ar aiZulebs afxazebs, izolirebuli<br />

iyvnen qveynis sxva<br />

nawilebisgan.<br />

angariSgasawevia is garemoebac,<br />

rom <strong>avtonomia</strong>, rogorc umciresobis<br />

dacvis meqanizmi, amarTlebs<br />

mxolod maSin, rodesac<br />

romelime eTnikuri jgufi demografiulad<br />

mkafiod SemosazRvrul<br />

teritoriaze cxovrobs.<br />

<strong>ratom</strong><br />

<strong>avtonomia</strong>?<br />

<strong>avtonomia</strong> `danawilebulis<br />

gamTlianebis~ da ara `erTianis<br />

danawilebis~ saSualebaa da afxazeTTan<br />

mimarTebaSi amgvari Teoria<br />

iuridiulad unda aisaxos.<br />

aRniSnuli integraciuli<br />

muxti aucileblad gasaTvaliswinebelia<br />

da, bunebrivia, arc<br />

erT SemTxvevaSi aq saubari araviTar<br />

secesiaze ar aris, Tundac<br />

im logikiT, rom qorwinebis<br />

dros ganqorwinebaze ar saubroben.<br />

`secesias, araTu unitaruli<br />

decentralizebuli qveynis,<br />

federaciuli saxelmwifos konstituciac<br />

gamoricxavs. aSS-s,<br />

msoflioSi pirvel federaciul<br />

saxelmwifos, naxevar milionamde<br />

adamianis sicocxled daujda<br />

Tavisi teritoriuli erTianoba.<br />

veravin ityvis, rom saqarTvelos<br />

afxazeTis problema avtonomiuri<br />

statusis gamo daudga, ufro<br />

piriqiT... ar vici, ramdenad gulwrfelebi<br />

arian dRes afxazebi,<br />

magram samecniero saqmianobisas,<br />

roca 90-ian wlebSi soxumSi cxovrebam<br />

momiwia, TviTmxilveli<br />

var iseTi afxazebisa, romlebic<br />

saqarTvelos federalurad<br />

mowyobis models mxars uWerdnen.<br />

am pozicias Riad afiqsirebdnen<br />

da maTi argumenti iyo _<br />

qarTvelebi da afxazebi varT<br />

kulturuli erebi da ise ver amovJletT<br />

erTmaneTs, rogorc<br />

mTian yarabaRSi. samwuxarod,<br />

Cveni politikuri sibecis gamo,<br />

am ganwyobis realizeba maSin ver<br />

moxerxda, rac dRes viTarebas<br />

Zalian arTulebs,~ _ ganacxada<br />

Tsu-is reqtorma.<br />

im principidan gamomdinare,<br />

rom saxelmwifo TavisTavad ierarqias<br />

gulisxmobs, soxumi centrisa<br />

da periferiis modelad ar<br />

unda ganvixiloT (ar SeiZleba<br />

TbilisisTvis soxumi warmoadgendes<br />

Cxorowyus an lagodexs).<br />

gasaTvaliswinebelia, rom erTi<br />

<strong>avtonomia</strong> ar unda iyos aRqmuli<br />

ase _ me miviReb raRac uflebebs<br />

mas Semdeg, rac daviwyeb<br />

brZolas am uflebebis mosapoveblad.<br />

Tuki xelisufleba saxelmwifoSi,<br />

zogadad, aseT ganwyobas<br />

Seqmnis, es niSnavs, rom nebismier<br />

teritoriul erTeuls permanentulad<br />

gauCndeba miswrafeba,<br />

ibrZolos am uflebebisTvis.<br />

ukeTesia, centrma regions<br />

misces garkveuli uflebebi, magram<br />

ara im ganwyobiT, rom amas<br />

Rebulobs imitom, rom ibrZvis.<br />

amasTan, Tu saqarTveloSi mcxovrebi<br />

sxva eTnikuri umciresoba<br />

ityvis, rom masac surs <strong>avtonomia</strong>,<br />

arsebobs seriozuli argumenti<br />

saimisod, rom afxazi aris<br />

ara erovnuli, aramed eTnikuri<br />

jgufi, romelic aramarto umciresobaa<br />

erT saxelmwifoSi,<br />

aramed is sxva eTnikuri jgufebisgan<br />

gansxvavebiT, arsad ar qmnis<br />

umravlesobas (gansxvavebiT<br />

somxebisa da azerbaijanelebisgan,<br />

romlebic, marTalia,<br />

saqarTveloSi umciresobaSi arian,<br />

magram sxvagan umravlesoba-<br />

Si arian). swored amitom, rodesac<br />

Tbilisi soxums <strong>avtonomia</strong>s<br />

sTavazobs, sxva eTnikur umciresobas<br />

avtonomiis moTxovnis<br />

survili ar unda gauCndes.<br />

avtonomiis pirobebSi e.w.<br />

pozitiuri diskriminaciis sistema,<br />

romelic eTnikuri afxazebisadmi<br />

gansakuTrebuli xelSewyobis<br />

politikis gatarebas<br />

gulisxmobs, winaaRmdegobrivi<br />

cnebaa da misasalmebeli ar aris.<br />

mTavaria, igi konkretul situaciaSi<br />

moqmedi iseTi modeli iyos,<br />

romlis sikeTezec mxareebi SeTanxmdebian.<br />

am formas zogadad<br />

`mzian Rames~ uwodeben da mis<br />

avkargianobas veravin asabuTebs.<br />

avtonomiis subieqti SeiZleba<br />

iyos mxolod geografiuli<br />

sidide da ara eTnikuri, an sxva<br />

xalxis jgufi. roca subieqti<br />

eTnikuri jgufia, maSin misi <strong>avtonomia</strong><br />

enobriv, personalur<br />

da a.S. farglebs ar scildeba.<br />

afxazeTisTvis saqarTvelos xelisuflebis<br />

SeTavazeba politikuri<br />

avtonomiis statusia,<br />

romlis subieqti SeiZleba iyos<br />

teritoria da masze mcxovrebi<br />

yvela eTnikuri jgufi.<br />

paradoqsia, rom <strong>avtonomia</strong>ze<br />

saubrisas gaCenili pirveli asociacia<br />

decentralizacias ukav-<br />

Sirdeba. realurad ki gulisxmobs,<br />

rom uflebamosilebaTa<br />

gadanawileba Tbilissa da soxums<br />

Soris unda wavides ara decentralizaciis,<br />

aramed centralizaciis<br />

mimarTulebiT, radgan<br />

bevri is uflebamosileba, rac<br />

dReisTvis soxums aqvs miTvisebuli,<br />

martivad rom vTqvaT,<br />

Tbilisis gamgeblobaSi unda gadavides<br />

da es logikuria. aseT<br />

SemTxvevaSi, cxadia, afxazi dasvams<br />

kiTxvas, Tu ras miiRebs is<br />

am uflebebis CamorTmevis sanacvlod.<br />

mosalodnel SekiTxvas<br />

prezidentma mixeil saakaSvilma<br />

centralur xelisuflebaSi vice-prezidentis<br />

postis SeTavazebis<br />

saxiT pasuxi ukve gasca _<br />

rasac eTnokratia Tu regionaluri<br />

elita dakargavs Sinaarsobrivad,<br />

mas afxazi sivrcobrivad<br />

moigebs. afxazur mxares<br />

CamosarTmevi uflebebis sakompensaciod,<br />

faqtobrivad, sasicocxlo<br />

masStabebis gafarToebis<br />

saSualeba eZleva da giorgi<br />

xubuas varaudiT, es maTTvis<br />

uintereso namdvilad ar unda<br />

iyos. misi TqmiT, marTalia, afxazebi<br />

pozioroben, magram yvela<br />

pragmatuli TvalsazrisiT, rac<br />

dRes soxums SeuZlia miiRos, arsebuli<br />

uflebamosilebebis farglebSi<br />

igives verasodes miiRebs.<br />

amJamad, ZalTa balansi, samwuxarod,<br />

gadaxrilia, rac centralur<br />

xelisuflebas daTmobas<br />

aiZulebs, magram es balansi<br />

momavalSi, yvela SemTxveva-<br />

Si, soxumis sazianod Seicvleba.<br />

`ara mgonia, afxazeTis de faqto<br />

xelisuflebas ar esmodes,<br />

rom Tu maT warmomadgenlebs<br />

SeuZliaT, dRes raRac waarTvan<br />

Tbiliss, SesaZloa, xval-zeg es<br />

SeuZlebeli gaxdes. Tu soxums<br />

namdvilad surs, daikanonos, samarTlebrivi<br />

uflebebi garantirebulad<br />

miiRos, raTa mudmivi<br />

SiSis qveS ar ganagrZos cxovreba,<br />

jobia, ifiqros axla, radgan<br />

<strong>avtonomia</strong> adamianis uflebebisa<br />

da demokratiis msgavsi universaluri<br />

kategoria ar aris. aq yvelaferi<br />

koniunqturazea damokidebuli<br />

da asaxavs balanss centridanul<br />

da centriskenul<br />

Zalebs Soris,~ _ aRiniSna leqciaze.<br />

bolo mniSvnelovani momenti<br />

saxelmwifo saqmeebis marTvaSi<br />

avtonomiis monawileobaa. am<br />

SemTxvevaSi, wminda fsiqologiuri<br />

midgomiT, afxazi sakuTar<br />

Tavze iRebs pasuxismgeblobas,<br />

`Tavisi budis~ ara soxumSi mosawyobad,<br />

aramed qarTuli saxelmwifos<br />

marTvaze da es faqtori<br />

simboluri sulac ar aris.<br />

eTnikurad afxazi vice-prezidenti<br />

saqarTvelos orpalatiani<br />

parlamentis pirobebSi, SesaZlebelia,<br />

zogierTi sxva qveynis msgavsad,<br />

senatis Tavmjdomared<br />

dainiSnos. xelisuflebis saqmianobaSi<br />

simboluri monawileobac<br />

ki gulisxmobs, rom is fizikurad<br />

TbilisSia da saxelmwifos<br />

marTvasTan erTad monawileobs<br />

qveynis saerTo finansebis<br />

gadanawilebaSi, sagareo urTierTobebSi,<br />

ekonomikur procesebSi<br />

da a.S.<br />

sauniversiteto sivrceSi sajaro<br />

leqciis Tematika saintereso<br />

diskusiis safuZveli<br />

ukve gaxda. reqtoris mier SeTavazebuli<br />

formatis farglebSi<br />

afxazeTis sakiTxis garSemo<br />

mravali mosazreba da winadadeba<br />

gamoTqves nodar naTaZem, mariam<br />

lorTqifaniZem, levan aleqsiZem,<br />

zurab papaskirma, paata koRuaSvilma...<br />

am Temis irgvliv diskusia<br />

momavalSic gagrZeldeba.<br />

www.tsu.ge newspaper @ tsu.ge 3

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!