versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SALVATORE COLOMO<br />
dal 1700 al 1900<br />
Barbagia di Nuoro<br />
VOLUME 4
Poesie in limba – Barbagia di Nuoro nel 1900<br />
Collana «Sardigna in limba»<br />
Progetto editoriale e testi: Salvatore Colomo<br />
Progetto grafico e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre Srl<br />
Ricerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl<br />
© Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s.<br />
di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba»<br />
© 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s - Nuoro,<br />
via Foscolo 45, per «Poesie in limba – Barbagia di Nuoro nel 1900»,<br />
Volume 4 della Collana «Sardigna in limba»<br />
Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta,<br />
memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico,<br />
meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio,<br />
televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore.<br />
L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyright<br />
ed è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare.<br />
1° edizione - 2008<br />
EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />
s.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuoro<br />
tel. e fax 0784/257121<br />
www.sardegnaweb.it - info@sardegnaweb.it
La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di leggere<br />
la vera cultura e la storia delle genti di <strong>Sardegna</strong> attraverso il<br />
suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti sardi non sono<br />
quasi mai dei veri letterati, ma semplici cultori della lingua<br />
e delle tradizioni locali, provenienti dal popolo, di cui sono la<br />
voce più autentica.<br />
Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende,<br />
nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamente<br />
all’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui sono<br />
stati concepiti.<br />
È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere più<br />
antico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narrati<br />
con autenticità e a non dimenticare la potenza culturale della<br />
letteratura poetica, la più tradizionale dell’isola.<br />
Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nascono<br />
dall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi, non<br />
hanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con naturalezza<br />
e spontaneità, ma anche con grande maestria<br />
e raffinatezza.<br />
L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgono<br />
poesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece dedicati<br />
alle gare poetiche, di cui la <strong>Sardegna</strong> vanta una ricca e<br />
fantasiosa tradizione, purtroppo a forte rischio di scomparsa: i<br />
poeti improvvisatori ancora in attività risultano infatti ormai<br />
pochissimi.<br />
Gli agili libretti sono classificati per gruppi di subregioni<br />
e per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati<br />
in ordine cronologico, in base alla loro data di nascita,<br />
e sono corredati da una breve nota biografica. Per le poesie, la<br />
subregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, mentre
per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate.<br />
L’impostazione in base alle antiche subregioni della <strong>Sardegna</strong><br />
(piuttosto che alle nuove province, per esempio) nasce dal<br />
pensiero che la poesia dialettale – per quanto sicuramente<br />
ritenuta importante e interessante da una vasta schiera di<br />
ammiratori “contemporanei” – sappia più di antico che di<br />
moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelle che<br />
ancora oggi vengono considerate le regioni storiche per eccellenza,<br />
i veri “territori” della <strong>Sardegna</strong>, tuttora così identificati<br />
da pastori, contadini, gente comune, cioè da quel popolo sardo<br />
che ha costruito nei secoli e che ora custodisce le tradizioni e i<br />
costumi della nostra isola.<br />
La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea di dimensioni<br />
sterminate, per cui la presente opera non ha presunzione<br />
di completezza, anche se la ricerca è stata impegnativa e ha<br />
consentito di accedere a criteri di scelta validi sotto tutti i<br />
punti di vista: letterario, cronologico, territoriale.<br />
Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia pure<br />
piuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori,<br />
destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimi<br />
lettori che per la prima volta si avvicinano alla poesia<br />
dialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie,<br />
ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccogliere<br />
materiale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduo<br />
compito di valorizzazione della nostra poesia, uno degli<br />
elementi più rappresentativi, e contemporaneamente poco<br />
conosciuti, della cultura del nostro popolo.<br />
Salvatore Colomo
d<br />
Pietro Piga<br />
(1871-1960)<br />
Nato nel 1871 a Nuoro, fu uno dei tanti bambinipastore<br />
che all’età di sei anni furono strappati<br />
ai banchi scolastici per dedicarsi al bestiame nei<br />
pascoli.<br />
Analfabeta, viene oggi letto soprattutto nella<br />
sua opera biografica in 76 ottave, S’istoria de<br />
unu pizzinnu pastore nugoresu (qui riportata),<br />
pubblicata dal fi glio nel 1955 (il poeta a quella data<br />
aveva 84 anni). La storia narra le vicende di un<br />
pastorello, unu pizzinnu pastore, che all’ovile assiste<br />
all’omicidio di un servo pastore e, terrorizzato<br />
dalla paura, non rivela il nome dell’assassino pur<br />
avendolo riconosciuto. Lo confiderà al padre solo<br />
dopo molti anni, che denuncerà il delinquente<br />
facendolo arrestare.<br />
Fresco e fortemente evocativo, il componimento<br />
ha anche un importante valore sociologico.<br />
Pietro Piga morì nel 1960.<br />
5 d
d<br />
S’istoria de unu pizzinnu<br />
pastore nugoresu<br />
A la contare sa bida in comunu<br />
dae cando a su mundu sò bennìdu,<br />
su mill’ottichentos settantunu<br />
su treichi ’e Jennarju so naschidu<br />
e tottus cuntentados sinde sunu,<br />
ca fio primogenitu fioridu.<br />
Naschidu e allevadu in allegria<br />
confortu mannu de babbu e mama mia.<br />
Giompidos sos ses’annos m’han bocadu<br />
a sa campagna dae minoreddu,<br />
su primu logu chi m’hana mustradu<br />
fit sa muntagna ’e Palas de Casteddu<br />
e inie mi so ambientadu<br />
dae sende minore a pastoreddu,<br />
de Palas de casteddu est su lumène<br />
muntagna situada in s’Ortobene.<br />
Sa muntaga fit bella cantu mai<br />
de piantas e buscos fit mudada<br />
su campu bellu ’e Sedda Ortài<br />
chin sos eliches artos a prim’intrada<br />
tando sa Conca Manna andande in gai<br />
de zente meda già fit populada.<br />
6 d
d<br />
Andande e torrande a passu a passu<br />
a su cubile ’e Sae Pedassu.<br />
Essimus dae bidda su manzanu<br />
cun babbu, a caddu e arrivesi istraccu;<br />
in su cubile bi fit su teraccu<br />
chi si nabat Rimundu Cadalanu,<br />
cando m’hat bidu m’hat dadu sa manu<br />
e a babbu li pedit su tabaccu<br />
ca fit teraccu bonu e asservidu;<br />
e m’abbrazzesit paris chi m’hat bidu.<br />
Cand’amus reposad’unu momentu<br />
andamus chin Rimundu a sa funtana<br />
l’happo nadu: Inoghe ite bi nana?<br />
Rispondet sa funtana ’e Molimentu,<br />
e deo tottu alligru e cuntentu<br />
cando bidia sa bena bundana.<br />
ma issu mi respondet custa er buja<br />
ite si bies sae Terra Ruja?<br />
Cando bidia sas bellas campagnas<br />
mudadas de piantas e fiore<br />
m’alligrabat su coro sas intragnas<br />
m’hat’incantadu ca fio minore.<br />
Su cal’os in sas propias muntagnas<br />
situadu nde l’han su Redentore.<br />
Deo de sa campagna innamoradu<br />
già minde so de bidda irmenticadu.<br />
7 d
Tando s’atteru die a s’impuddhile<br />
cando fit pro arbescher su manzanu<br />
un’individu benit’a fusile.<br />
Tottu inie toccadu l’han sa manu<br />
istentadu già s’est’in su cubile<br />
e fit Ziu Reberde Furidanu,<br />
deo puru tando l’happ’ischidu<br />
chi fit Ziu Reberde su bandidu.<br />
Tottu su tempus chi fit bandiande<br />
in su cubile fit med’intertesu<br />
issos istaban’andande e torrande<br />
sos de Caralu Porcu a mur’e mesu.<br />
In d’una festa parian giocande.<br />
Cosome Bussa puru fit’intesu,<br />
ca fit baccarju de sa zente ricca<br />
e cumpanzu de Borra e Conca sicca.<br />
A sos sett’annos fio lattaresu<br />
chin s’ebbedda nighedda bola bola<br />
ma puppa non ghettabo dae tesu<br />
ca pariat s’ebbedda andande sola<br />
e deo, mai sonos happ’intesu<br />
no happo bidu jocos né iscola.<br />
Ca fit pro sa campagna s’allegria<br />
ghirab’a bidda e mancu mi sedia.<br />
A sos ott’annos fio crapitarju<br />
ca fit sa prima mea violerà<br />
fatt’issoro che puzone primarju<br />
8 d<br />
d
in sos montes paria in sa carrera,<br />
tando, li desi ghettu a su corcarju<br />
a su recottu e a sa bittuera.<br />
In sa carrera parìa colande<br />
in fatt’issoro in sos montes brincande.<br />
Cand’amus sos crapittos istittau<br />
a sa campagna ajo postu amore,<br />
tando babbu theraccu hat cambiau<br />
cuminzande a lu facher su pastore<br />
tando babbu treraccu hat cambiau<br />
handat Rimundu, e benit Serbadore.<br />
Ca fit zovanu bonu e fit’in prua<br />
male pro mene e pro sa sorte sua.<br />
Passat su restu de s’istadiale<br />
dae agustu a Santu Gabinu<br />
dividios si sun sos cussorjale<br />
dognunu lea su propiu caminu<br />
a chie andesit bene a chie male<br />
pro mala sorte, o malu destinu.<br />
O sa fortuna o sa sorte mala<br />
dogn’unu la juchet supra pala.<br />
Tando falamus a s’iberradorja<br />
a s’Erbitta ca fit punt’e bassura<br />
ma fit a cambiare corcadorja<br />
dae sa tramuntana a sa calura,<br />
sende però in propria cussorja<br />
ma fit differente, ghiradura<br />
9 d<br />
d
dae su monte a su bassu fundale<br />
pro passare s’istagione invernale.<br />
Tand’amus cubile cambiau<br />
e nde semus a s’Erbitta falaos<br />
sa cumpannia tottu hamus lassau<br />
e nois solos nde semus restaos<br />
astru malu nos’at’accumpanzau<br />
in custu loccu feu e isolaos.<br />
Isolaos nde fi mus dae tottu<br />
s’ottichentos’ottanta tentu a nottu.<br />
S’ottichentos’ottanta, de su mese<br />
su doich’e Nadale m’es bennidu,<br />
a ora de sas duas pros sas trese,<br />
colat’in su cubile un’individu<br />
mi narat Picoteddu inoche sese?<br />
Omine chi no happo mai bidu<br />
mi nesit: Babbu tuo inoche a b’este?<br />
E deo li rispondo: In bidda ch’este!<br />
Deo in malu non b’happo pessau<br />
e nemmancu mi l’happo post’a nottu.<br />
Ma cando Serbadore est rientrau<br />
cussu fattu contau l’happo tottu<br />
nendeli un’individu b’hat colau,<br />
issu dimandat si l’happo connottu.<br />
E deo puru li rispondo gai,<br />
omine chi no happo bidu mai.<br />
10<br />
d<br />
d
Ca fi mus isettande unu bichinu<br />
beniat Dheddhu dae su cunzau,<br />
pro mala sorte, o malu destinu<br />
mancu Dheddhu non s’est’incapittau<br />
si nono a Serbadore su mischinu<br />
forzis issu l’haiat sarbau.<br />
Si su sero Dheddhu capitau fi at<br />
a Serbadore sarbau l’haiat.<br />
Su sero amus sa robba remuniu<br />
intramus’a intro a nos chenare,<br />
s’aera unu pacu at’imbruniu<br />
e cuminzan sos canes’appeddare<br />
Serbadore si mustrat’affl iggiu<br />
e mi torrat dae nou a dimandare,<br />
A ti paret cudd’omine m’hat nau<br />
issu timiat, ca fit minettau.<br />
A foras ambos nde semus’issios<br />
niente hamus bidu e ne intesu<br />
però sos canes si nde sun sapios,<br />
sa lente fit’accurzu e no attesu<br />
ca fi n beninde sos inferozzios<br />
inghiriad’a nois s’han’in mesu,<br />
sos canes jà si sun’asseriaos<br />
nois a intro nde semus torraos.<br />
Serbadore continu in sos affannos<br />
lu bio tristu e deo mil’annotto<br />
ite fachia tenia nob’annos<br />
11 d<br />
d
issu puru ndaiat decheotto<br />
non credende de suzzedes cussos dannos<br />
chi pro nois fit fattu su complotto<br />
jà mi l’annotto chi fit’affrizidu<br />
chi sa lacrima in s’ocru l’happo bidu.<br />
No semus unu pacu sussegaos,<br />
nos torramus dae nou a reposare<br />
isterrimus e nos semus corcaos<br />
ambos dorminde a costaz’apare<br />
tott’indunu no semus accattaos<br />
tott’agganzaos senza bi pensare.<br />
Deo dormiu mi fio sonniande<br />
chi fit benniu Dheddhu e fi n zocande.<br />
A sa gherra ischidau minde soe<br />
ca tottu supra mea los juchia<br />
un’atera bortada minde doe,<br />
deo semper brullande los credia<br />
chel’essit’una boche, mortu soe<br />
e deo su suzzessu no ischio.<br />
ca no ischia su ch’es suzzedidu<br />
incant’in mes’issoro mi so bidu.<br />
No happo ischidu su chi m’es costau<br />
ca fio gal’in sonnos variende<br />
tando a settiu minde so pesau<br />
e happo bidu su chi fi n fachende.<br />
A Serbadore juchiana corcau<br />
in mes’e duos ’e ambos punghende<br />
12 d<br />
d
Sa luna fit luchente a sa barracca<br />
e connosco chi fit Zia Carracca.<br />
Deo un’ora punghende los bidia<br />
e minde so da issu istesiau<br />
s’ateru m’at’a su brazzu tirau<br />
semper’in palas suas mi juchia,<br />
cando sa resorja l’hat frobìa:<br />
Porri cussu pizzinnu l’hat nau,<br />
E cussu li rispondet differente<br />
ti pones chin cuss’anima innossente.<br />
Sa carena che zuncu mi tremìa<br />
cando porrimindel’app’intesu<br />
cuss’individu chi non connoschia,<br />
cussu mind’ha tirau dae mesu<br />
ca fit sa notte de Santa Luchia<br />
forzis’issa su brazzu m’at’istesu,<br />
Su m’aere sa bida sarbau<br />
a cussu, issa su coro l’ha toccau.<br />
Sa notte fit mala e tempestosa<br />
de bentu forte ’e mala traschìa<br />
pro mene tantu trista e orrorosa,<br />
cando porriminchelu intendia...<br />
Sa luna senza nues lucorosa<br />
d’ispricu a fazza sua li fachia.<br />
Deo mirande e osserbande tottu<br />
a Carracca a distintu happo connottu.<br />
13<br />
d<br />
d
Torrat’a narrer’a minde porrire<br />
ma cuddu: chi arrives no lu creo<br />
e li torrat dae nobu a ripetire<br />
a nde lu porris o nde colo deo?<br />
Cust’innossente cheres’a bocchire<br />
ma deo dae manos ti lu leo.<br />
Si deo in s’oru suo fio istau<br />
che crapittu m’haiat’irgannau.<br />
S’atteru m’hat su saccu cuzicau<br />
e tra issos si fi n’iscusiande<br />
abbarra fi rmu e non timas m’hat nau,<br />
ma Carracca a m’occhire semper nande<br />
e deo che puzone ingabbiau<br />
sutta su saccu s’oricra parande<br />
tott’induna si sunu calliaos<br />
arzo sa testa e nde fi n’andaos.<br />
Cando m’appo su saccu iscuzicau,<br />
sos ocros fachende mi fi n zocu<br />
a Serbadore bio ispettorrau<br />
issambenau, e postu a conca a focu.<br />
Deo a l’aggarrare so andau<br />
però su samben no li dabat locu<br />
dae su focu a nde lu tirare<br />
no lu podìa a l’allontanare.<br />
Deo comente unu rosignolu<br />
comente mi so cherfiu accattare<br />
chin su mortu, nde resto solu solu<br />
14 d<br />
d
senz’ischire a ube mi dare<br />
carch’anima de me à tentu dolu<br />
carchi santu m’ha cherfidu sarbare.<br />
De narres, carta prestu, e baetinde<br />
mira ch’an dau borta e sun beninde.<br />
Già mi pariat’un’illusione<br />
ca sa tremula jocos mi fachia<br />
chi m’appet’agganza ’una pessone<br />
Aiò! chin tecus soe, in cumpannia<br />
ca fit sa notte ’e Santa Luchia<br />
paret mi nesit chin mecus aione.<br />
A mi sarbare ca fio innossente<br />
e zuttu m’hat’a ube fit sa zente.<br />
Cando sun’avanzaos unu trettu,<br />
chi custa cosa han passau a bottu<br />
Carracca si lis zirat’inchiettu:<br />
su ch’as lassau bibu m’ha connottu.<br />
E tando sun’intraos in suspettu<br />
l’ha cumbintu e l’ha bortau in tottu<br />
M’ha connottu, proite mi connoschia<br />
pro cussu es chi occhire mi cheria.<br />
Han dau borta e già sun torraos<br />
a mi chircare a ube m’han lassau,<br />
e derettos a intro sun’intraos<br />
chircande a mie, e no m’han’accattau.<br />
Forzis a s’ora, male sun restaos<br />
ca su puzone nde li ses bolau.<br />
15 d<br />
d
e m’han chircau in tuppas e grutta<br />
c’hana lassau sa candela allutta.<br />
In fatt’e tuppas mi fi ni chircande<br />
che cassadores chi chircan sa fera<br />
no m’hana mortu, e si fi n’impudande<br />
pro si sarbare issos sa galera<br />
carchi Santu pro mene fit precande<br />
a mi sarbare de cussa manera<br />
dae cussa penosa disagura<br />
comente innossente creatura.<br />
Cando in su cunzau so intrau,<br />
no haia suspiru e né faveddu<br />
manch’issos si m’han’abbizau<br />
Ziu Miale chin Ziu Taneddu<br />
poi mi sò a issos presentau,<br />
isalenau e pranghende a suppeddu<br />
nesi a Ziu Taneddu: It’errore!<br />
colliemi ch’es mortu Serbadore.<br />
A issos puru hat fattu impressione<br />
cand’in cussa manera m’hana bidu:<br />
Non diat’esser carchi bisione<br />
ch’appas tentu in su sonnu dormiu?<br />
Nesi: Nò ca fi ni duas pessone<br />
e happ’a Ziu Carracca connoschiu<br />
cando Ziu Carracca est nominau,<br />
m’avvertin chi no ere iscopiau.<br />
16<br />
d<br />
d
Tando Ziu Taneddu su manzanu<br />
ghirat’e fache su dovere sou:<br />
andat’a ube est babbu Milianu<br />
chi li pedit: E ite b’hat de nou?<br />
De nou b’hat’unu fatt’istranu<br />
ches suzzessu in su cubile tou<br />
So ghirau a ti dare unu cunfortu<br />
nottesta su theraccu t’hana mortu!<br />
E babbu li rispondet affrizìu:<br />
Ite bellu cunfortu chi m’has dau<br />
ma nara si su pizzinnu er galu biu,<br />
o s’han’a issu puru assassinau.<br />
Ista tranchillu, chest bene collìu<br />
chin babb’impare jà l’happo lassau<br />
su pizzinnu, est certu sarbu e sanu,<br />
ti lu juro in fid’e cristianu!<br />
Ajò, c’andamus a ub’est su mere<br />
pro li contare su ch’est suzzedìu<br />
appenas ch’in sa janna hamus muttìu<br />
essit a sa bentana sa muzere,<br />
li nat: Micheli, ite dispiacere!<br />
Milianu est’in fora atturdiu.<br />
Essit Ziu Micheli e l’han nau<br />
chi s’hana su theraccu divorau.<br />
A dommo sua l’hos’at’accollios<br />
e lestru de su pizzinnu hat dimandau<br />
Ziu Taneddu los’hat’affortios<br />
17 d<br />
d
Nesit: Est chin babbu in su cunzau,<br />
su restu de sa notte semus dormios<br />
e impare chi nois est’istau.<br />
Bazebois, collie s’innossente<br />
ca deo doe contu a su presente!<br />
Sa zustissia che corfu de saetta<br />
sas cosas las discurret’e da poi<br />
in s’iscrittu accattan sa minetta<br />
in s’istante l’arrestan’a Piroi<br />
e su delittu a issu li ghetta<br />
senza dare notissia bene hoi,<br />
a Piroi l’inculpan su dellittu,<br />
pro sa minetta zappada in s’iscrittu.<br />
Mama dolente, triste e affrizia<br />
cand’hat’ischiu custu fattu feu,<br />
pranghende, fachendesi sa rìa<br />
nat: Su theraccu est mortu, e fi zu meu?<br />
Sa sorre s’hat leau in cumpannia<br />
chin dolore, tristura e chin’anneu<br />
a ub’est fi zu suo cheret andare<br />
s’est mortu o s’est bibu a lu chircare.<br />
A binde benner già fio isettende<br />
jocandemi in su muru ’e su cunzau,<br />
e cand’a babbu che bio benende<br />
solu, su prantu si m’es tuccau,<br />
tando dimandat; A ite ses pranghende?<br />
Est mortu Serbadore l’happo nau,<br />
18 d<br />
d
mi nat: Non prangas e ista chiettu<br />
e isettami, chi jà torro derettu!<br />
Cuminzau a benner’han’in s’attu<br />
appenas arrivada est sa notizia<br />
jà pariat su campu ’e Zosafattu<br />
burghesos, duttores e zustizia<br />
pro controllare custu disaccattu,<br />
sos Duttores fachende sa perizia.<br />
Tando a mie puru hana bocau<br />
pro lis narrer comente m’est costau.<br />
Essende sa perizia tott’unia<br />
cand’han bidu su loccu e osserbau,<br />
lu giustificat Duttos Calamida<br />
chi mi fio pro miraculu sarbau<br />
ca fit’assustru de perder sa bida,<br />
de bi restare in s’attu imbalsamadu<br />
Sos Duttores giustifican su zustu<br />
chi podia restare pro s’assustu.<br />
Da poi su Dottore in cant’a cue<br />
a mie mi jamat’a un’ala<br />
sutt’e su mortu hat leadu su pruer<br />
ghettandemil’a mie in mes’e pala,<br />
nande: Commo prus non timas tue<br />
e dae tene fugat s’umbra mala,<br />
cussu pruer ch’in palas m’ha ghettau<br />
d’ogn’umbra e paura m’hai cazzàu.<br />
19<br />
d<br />
d
Sa perizia iscrittu hat su verbale<br />
sos Duttores ch’an fattu sa consulta<br />
giustifican ch’es manu cussorjale<br />
de la lacher sa cosa goi occulta.<br />
In su sopraluogu naturale<br />
ch’andabana e torrabana li resulta.<br />
De S’Erbitta serrada e s’istruttoria<br />
sa zente a biada e su mortu a sa gloria.<br />
..................................................<br />
Segnor’Antoni Sozu su ducau<br />
issu a s’Istruttore m’ha presentau.<br />
Cand’in s’Istruttore m’hana bidu<br />
m’hana colliu e m’hana carezzau,<br />
pro lis narrer su chi m’è suzzediu<br />
mi hat chi gentilesa interrogau,<br />
a li narrer si nd’happo connoschìu<br />
chi non d’appo connottu l’happo nau.<br />
Chi nudda e chi niente no ischìa<br />
ma deo su secretu in coro l’haia.<br />
Mi lassat’un’istante reposare,<br />
mi precunta dae nobu a mente frima,<br />
torrande su matessi a dimandare<br />
sas cosas dimandadas dae prima,<br />
crede chi nois b’hamus a pessare<br />
sind’has connott, naralu e non tima.<br />
Ca sun’utiles cosas chi t’importa<br />
si no bi benis carch ’attera borta.<br />
20 d<br />
d
Mancari chi m’abbiset bortas chentu<br />
prus de su ch’isco, deo non diclaro<br />
l’isco ch’es su meu su pensamentu<br />
prus de sa beridade no li naro<br />
o cheret chi li dia su cuntentu,<br />
no est’una cantone chi l’imparo.<br />
Li naro e diclaro de unu tottu<br />
no isco nudda e nond’happo connottu.<br />
Segnor’Antoni Sozu ass’Istruttore<br />
li dat sa manu, e l’hat saludau<br />
omine de rispettu e de onore,<br />
li nat, chi fit pro mene incaricau.<br />
M’ha fattu de babbu e de mazore<br />
in custodia sua so istau,<br />
accumpanzad’issu m’hat’a dommo<br />
nandemi bona notte e reposa commo.<br />
Sa dommo luttuosa e affrizia<br />
dolente mama mea pranghende<br />
chin’atteras bichinas chi b’haia<br />
mi fi ni a ghirare isettande<br />
accumone chin’issos pianghia<br />
cand’istaban’a mie abbaidande<br />
atturdiu e de coro annientau<br />
immaginando su chi m’est costau.<br />
Dae sa campagna m’hana ritirau<br />
ca fit forte s’assustru ch’app’appidu,<br />
no m’aggradiat’in dommo inserrau<br />
21 d<br />
d
a mi jocare a fora so essidu<br />
Ziu Carracca m’est addobiau<br />
e m’hat fattu paura a l’haer bidu.<br />
Fughiu so a dommo pianghende<br />
ca pariat ch’in fattu meu fit currende.<br />
Nessun’ischia prite lu timia<br />
solu deo l’ischia su difettu,<br />
ma babbu cando gai mi bidia<br />
in malissia est’intrau e in suspettu<br />
assicuru manch’issu no l’ischia,<br />
solu deo, l’haia su secretu.<br />
In secretu l’haia su dolore,<br />
sa pena, su turmentu e su terrore.<br />
A babbu puru beniat’a chircare<br />
in s’iscusa ch’aian trattamentu<br />
però beniat prus’a osserbare<br />
s’intendiat’inie carchi lamentu,<br />
e ancoras a mie a punterare,<br />
e d’accattare opportunu su momentu.<br />
Su pensamentu es deo chi l’haia<br />
a mi fughire cando lu bidia.<br />
Pustis sun trascuraos battor mese<br />
chin mama e babbu, tranchillu sezzidu,<br />
Ziu Carracca chin’atteros trese,<br />
pro visitare a dommo er bennidu<br />
appenas chin sa janna l’happo bidu<br />
fughinde che lis colo sutta pese.<br />
22 d<br />
d
In mesu d’issos tottu, nde passesi<br />
e che puzone a s’astore fuesi.<br />
Cando su sera a domino so ghirau<br />
babbu m’hat’impostu chi rigore<br />
e m’hat’a Ziu Carracca lumenau,<br />
e deo li rispondo chi dolore<br />
pranghende, a forte l’happo nau:<br />
Est’issu ch’à mortu a Serbadore.<br />
E mancu deo galu so sicuru<br />
ca benit’a chircare a mie puru.<br />
Babbu mi rispondet atturdiu<br />
prite est chi dae prima no l’has nau?<br />
Ca mi ha Ziu Taneddu avvertiu<br />
ch’a nessunu no ere iscopiau<br />
chi Ziu Micheli nond’eret’ischiu<br />
ca non ch’aiat sas crapas leau,<br />
pro cussu est chi nau nond’haia<br />
s’abertenzia sua la timia.<br />
A custu narrer babbu hat fattu prestu<br />
andat’a dare contu a Quartèri<br />
e prontu essit s’ordin’e s’arrestu<br />
su Maresciallu ’e sos carabineri<br />
chin Demuru e babbu han fattu lestu<br />
e fatt’hana a Carracca presoneri<br />
babbu li ghettat sas manos a gula<br />
nandeli: Commo pacas a Serbadore Mula.<br />
23<br />
d<br />
d
Cando s’est bidu tentu e azzuffau<br />
nat: Nessunu m’hat fattu cust’offesa<br />
Demuru prestu, sas manos l’hat ghettau,<br />
a li ponner sos ferros chin lestresa.<br />
Su Maresciallu Mundula l’hat nau<br />
miratilas sas ’aeras nugoresa<br />
ca faches oje sa conclusione<br />
fi nindeche sos’ossos in presone.<br />
S’ottantunu in su mese de Aprile<br />
chi l’han fattu s’arrestu e l’hana tentu<br />
custu sicariu, traitore e vile<br />
ch’ucchidiat sa zente a tradimentu,<br />
torrau soe tando a su cubile<br />
senza paura e senza pensamentu<br />
a sa campagna, che in prima bia<br />
ca fit’a issu solu chi timia.<br />
Benit su tempus de lu trasferire<br />
a lu leare a Tattari ligau,<br />
unu manzanu senza mi sapire<br />
fio ghirande e mil’han’incontrau<br />
e loccu non b’haiat’a mi fughire<br />
in sos pettorros de su Berrinau.<br />
Loccu non b’haiat’e podes cassiare<br />
timende in s’oru suo pro passare.<br />
Chimbe carabineris lu Juchian<br />
bene ligau supr’e su cabaddu<br />
ca tando non b’haiat Ferrovia<br />
24 d<br />
d
ligaos los bocaban pro iscaddu<br />
sos ferros in sos brazzos li dechian<br />
coment’e perla d’oro e de coraddu.<br />
Intantu fazzi feu e arriscau<br />
m’hat’issattu de babbu dimandau.<br />
Cando nde colo, mi soe zirau<br />
ca mi pariat chi lis fit fughiu<br />
e currende fi n’a bidda so torrau,<br />
timende ch’issu m’eret sichiu<br />
in bia dommo happ’a babbu incontrau<br />
m’arressat’e mi nat: It’as bidu?<br />
E deo li rispondo chin’anneu<br />
ca bes Ziu Carracca fattu meu.<br />
S’ottantaduos no s’han’avvisau<br />
a Tattari pro su dibattimentu<br />
sos distimonzos han tottu convocau<br />
a mes’e Sant’Andria a lumes tentu,<br />
tando via, via han secundau<br />
e binde partiat’a donzi momentu<br />
partimus prima deche in’unione<br />
ca non b’haia trenu in carrettone.<br />
Cando semus a Tattari arrivaos<br />
han su dibattimentu rinviau<br />
pacas dies no semus istentaos<br />
a su binti, e l’hana cuminzau.<br />
Nos’han de parte lesa presentaos<br />
in sa Corte, a su Capu Jurau.<br />
25 d<br />
d
Babbu, su Capu bene hat avvertidu<br />
chi a Carracca deo no here bidu.<br />
Cando giamau m’hat su Cancelleri<br />
a manu tenta a’ intro m’han bestidu<br />
in sa gabbia sos carabineri<br />
fi n’a reparu chi no l’here bidu<br />
Su Presidente, chin sos Cavaglieri<br />
issu puru jà fit’avvertidu.<br />
Chi no l’here bidu e ne connottu,<br />
si cherian dae mene a narres tottu.<br />
Su Presidente tando rie rie<br />
mi jamat’e m’hat bene esaminau<br />
sedit’inoche e contamil’a mie<br />
e narami tottu e no mires a chie,<br />
sind’has calicun’assimizau,<br />
e deo li rispondo: Sissegnore<br />
Ziu Carracca est ch’à mortu a Serbadore.<br />
Si cheret chi li conte a ispissu<br />
su ch’es suzzedidu tott’a mie<br />
però non cherjo ch’iscopiet’a issu<br />
ca cando ghirat ucchidet’a mie.<br />
Già tu tenzo in mente semper fi ssu<br />
e mi fachet paura su lu bie.<br />
E pro facher su colpu sicuru<br />
già cheriat bocchire a mie puru.<br />
26<br />
d<br />
d
Deo parìa unu pappagallu<br />
nande su zustu chi m’e succedidu<br />
tottu su zustu senza b’haer fallu<br />
su cales a sa Corte atturdiu<br />
essende nande tottu, pro irballu<br />
mi ziro, e a issu nd’happo bidu.<br />
Pranghende mind’essit’una boche<br />
babhu! Ziu Carracca b’est’inoche.<br />
Incant’happ’a babbu bochinau<br />
minde so essìu dae mesu<br />
su primu ch’essit su Capu Jurau<br />
Segnor Giuseppe Corbu nugoresu<br />
tando su Presidente Magistrau,<br />
fit pro collire a mie intertesu.<br />
Issios sun tottu in su momentu<br />
e lu suspenden su dibattimentu.<br />
S’atteru die torran’a muttire<br />
a su processu a nos presentare<br />
su Presidente pro m’incorazzare:<br />
Ben’inoche e bae a lu toccare,<br />
ca no nde torrat’omine a bocchire,<br />
e manch’is’Erbitta torrat’a colare.<br />
Commo già est sicuru su dellittu<br />
e lu pacat sicundu su merittu.<br />
Gai lu sichin su dibattimentu<br />
e atteras tres dies sun’istaos<br />
tott’inie prestande juramentu<br />
27 d<br />
d
sos distimonzos bene esaminaos<br />
tottu fi ni iscrivende attentu, attentu<br />
Presidente, Fiscales, e Giuraos.<br />
Si retirat sa Corte in’unione<br />
pro la decider sa conclusione.<br />
Cand’hana su verdetto croncuiu<br />
sos Giuraos han fattu sa cussenzia<br />
cant’han bene sa causa istruiu<br />
su Presidente leghet sa sentenzia,<br />
e lis’ha sa cundanna dividiu<br />
sende su populu in presenzia.<br />
Los cundennat’in Tattari sa Corte<br />
Piroi a bida, e Carracca a sa morte.<br />
Custa est’un’istoria suzzedida<br />
chin tottu sos assustros e affannos<br />
e deo in edade de nob’annos<br />
so colau in periculos de bida<br />
Carracca l’hat’in Tattari fi nida...<br />
pacau hat sos imbroglios e ingannos.<br />
S’istoria mea bos’happo contau<br />
chi mi so pro miraculu sarbau.<br />
28<br />
d<br />
d
Antonio Dettori<br />
(1886-1986)<br />
Nacque a Ottana nel 1886. Fu pastore e contadino<br />
per tutta la vita. Purtroppo della sua produzione<br />
poetica è andato perso quasi tutto.<br />
Morì nel 1986.<br />
A sos isposos<br />
Duas rigas ti mando fi za mia<br />
de coro dedicadu cun amore:<br />
sempre bos accumpanzet su sennore<br />
cun anghelos e santos e Maria;<br />
sos chent’annos colade in allegria<br />
sempre in paghe e santu bonumore,<br />
Deus bos diat s’attera vertude<br />
de tenner sa fortuna e sa salude.<br />
Cantas istellas chi b’hat in s’aera<br />
e cantas fozas tremulat su ’entu,<br />
cantos fiores b’hat in primavera<br />
e cantos astros b’hat in fi rmamentu,<br />
cantu rendet sa terra a nutrimentu<br />
a cristianos, puzones e feras,<br />
cantos pisches e renas bi hat in mare<br />
chi tenzedas fortunas de gosare.<br />
29<br />
d<br />
d
Mai proedas ite sun fastizos,<br />
mai proedas it’est malumore;<br />
battedas a sa lughe fi zas, fi zos<br />
e sian titulados de dottore;<br />
de babbu e mamma siana s’onore<br />
dende a tottu sabios cossizos;<br />
sian iscienziados, importantes<br />
de su poveru amigos e regnantes.<br />
Sos augurios mios bos cuncedo,<br />
cun affettu mi fi rmo e mi congedo.<br />
30<br />
d<br />
d
Antonio Bachisio Denti<br />
(1893-1973)<br />
Nacque a Ottana nel 1893. Giovanissimo andò a<br />
lavorare nelle miniere dell’Iglesiente, dove strinse<br />
amicizia con i poeti Pietro Caria e Salvatore<br />
Poddighe.<br />
Firmava le sue composizioni con lo pseudonimo<br />
“Alempus - Adente - A.Dente”.<br />
Morì nel 1973.<br />
Su mundu liberu,<br />
o siat su mundu burghesu<br />
Su veru coltivadore<br />
chi produit sa ricchesa<br />
de sos fruttos de sa mesa<br />
forsis no est s’operaiu?<br />
Su pastore, su massaiu<br />
cumpresos sos ortulanos<br />
hana cun sos artigianos<br />
sempre su mundu campadu<br />
ma pius cunsideradu<br />
est su burghesu segnore.<br />
Custu si chi est errore<br />
de curreger cantu prestu.<br />
Riflettide de su restu<br />
31<br />
d<br />
d
o gente privileggiada<br />
ch’est tottu cosa furada<br />
sa propriedade bostra<br />
dae sa buzacca nostra<br />
miseros lavoradores<br />
de massaios e pastores<br />
e de sos nullatenentes<br />
chi giran sos continentes<br />
che zingaros avvilidos<br />
e malamente nutridos<br />
trattados che animales<br />
ca sos viles principales<br />
de sos paisos insoro<br />
ingratos no hana coro<br />
de los lassare campare<br />
no b’hat legges d’obbligare<br />
a sos bestidos de lussu<br />
su mundu liberu est cussu<br />
o siat mundu burghesu<br />
senza mesura né pesu<br />
legale ladroneria<br />
custu de sa burghesia<br />
est su sistema ladrone.<br />
Su preide ingullione<br />
chi preigat caridades<br />
a nois sorres e frades<br />
mai issu niente dada<br />
vivet a manu serrada<br />
mai l’abberit pro dare<br />
a costu de l’impiccare<br />
32 d<br />
d
e gai servit a Cristos!<br />
Cussos tipos eguistos<br />
Gesu Maria Giuseppe<br />
deo paret chi mi crepe<br />
cando los bido pintados.<br />
Bonos sun sos avvocados<br />
ingordos pius de Mida<br />
mandan a galera a vida<br />
unu poveru innossente<br />
mentres su delinquente<br />
che l’ogan in libertade<br />
cun dinari in cantidade<br />
bastat chi hapat e diat<br />
custa giustizia cedit<br />
a chie pius possedit<br />
su dinari faghet tottu<br />
mundu tue ses corrottu<br />
tue ses camaleonte<br />
a tie ti faghet fronte<br />
sos gateottos ebbia<br />
sa tua galanteria<br />
est falsa civilidade<br />
brillat sa disonestade<br />
de camurras e imbroglios<br />
pro sos santos portafoglios<br />
de sa buzacca burghesa<br />
e tue pagas s’ispesa<br />
populu troppu servile<br />
umiles pius umile<br />
o pius d’umiliadu<br />
33 d<br />
d
a d’ogni manu domadu<br />
dae sa gente segnora<br />
sa chi ti tenent ancora<br />
a mendigu de su pane<br />
cuasi che-i su cane<br />
eppuru tue ti cheres<br />
tenes forzas e poderes<br />
podes cun su votu tou<br />
cambiare tottu a nou<br />
custu barbaru sistema<br />
has una forza suprema<br />
chi si la pones in usu<br />
podes meda de piusu<br />
de sos ch’isfrattan a tie<br />
cani populu dormidu<br />
chi t’han a bider ischidu<br />
reclamende legges giustas<br />
sempre menzus de-i custas<br />
dignas d’unu mundu nou<br />
riconnoschende su tou<br />
sacririziu onestu<br />
ca ses tue de su restu<br />
su chi tottugantu faghes<br />
turres, casteddos, nuraghes<br />
e non su grassu segnore.<br />
Su veru coltivadore.<br />
34<br />
d<br />
d
Spett. Calzaturificio di Cuoio<br />
Finto premiato con diverse<br />
medaglie punitive diretto<br />
dal Sign.Cossu Salvatore<br />
di Ottana<br />
Bobbore cando hasa<br />
tempus mancari oe<br />
iscarpas, a sa moda ’e continente,<br />
fagheminde una pasa,<br />
però de pedde ’e boe<br />
e non de pedde ’e caddu o de molente,<br />
senza ponner cartone<br />
sola mazada pone<br />
già ti las pago profumatamente,<br />
ti las pago in argentu<br />
bastet chi deo nde reste cuntentu.<br />
Cherzo sa “linguetta”<br />
tottu pintirinada<br />
cun d’una cosidura subraffìna,<br />
morbida sa vacchetta<br />
sola bene contzada<br />
in sa contza ’e Giuanna s’ozastrina,<br />
cun ferrittos de oro<br />
de su “dopolavoro”<br />
sos menzus chi bi sunu in sa vetrina,<br />
35<br />
d<br />
d
mancari costen meda<br />
già la rimborso deo sa moneda.<br />
Faghemilas lizeras<br />
de mesu libra s’una<br />
comente l’ischis tue a punta tunda,<br />
pintalas che banderas<br />
in sa prima sa luna<br />
cun su lughidu sole in sa segunda,<br />
e supra sa tomaia<br />
sa marca tua gaia<br />
in ambas duas bene bi approfunda<br />
de gai cuncepida:<br />
“gal’a chenare”, marca preferida.<br />
Mastru “gal’a chenare”<br />
como già m’has cumpresu<br />
attacca, su dinari est sempre prontu,<br />
no m’has a imbrogliare<br />
comente ses avesu<br />
mira chi male ti andat su contu,<br />
s’imbroglias a mie<br />
tottu torrat a tie<br />
camurra, dannu, brigonza e affrontu<br />
inveces no t’isbaglias<br />
cussenziosamente si trivaglias.<br />
36<br />
d<br />
d
Tommaso Mureddu<br />
(1895-1948)<br />
Nacque a Ottana nel 1895. Muratore, emigrò in<br />
Francia dove rimase per diversi anni.<br />
Nel 1942 rientrò in <strong>Sardegna</strong>, a Carbonia, dove<br />
morì nel 1948.<br />
Finidu su cantare<br />
Finidu su cantare<br />
fìnida s’allegria<br />
mi nesit su male chi m’at gittu<br />
toccat de supportare<br />
custa persone mia<br />
sas puntas de su ferru tantu frittu<br />
ca non so pius bonu<br />
a sonare su sonu<br />
de comente su mastru l’at prescrittu<br />
prite fatto guastos<br />
si de su sonu tocchere sos tastos.<br />
Si sos tastos tocchera<br />
addio s’armonia<br />
ca s’istrumentu non sono piusu<br />
non prusu in s’alt’aera<br />
sonat sa musa mia<br />
37<br />
d<br />
d
ca s’affannu sas alas l’at confusu<br />
sol’in sas grandes penas<br />
mi consimin sas venas<br />
si no bi pensat Maria e Gesusu<br />
su male pius s’ardoridi<br />
mentres su corpus pattende si moridi.<br />
38<br />
d<br />
d
Antonio Maria Floris<br />
(1895-1974)<br />
Nacque a Ottana nel 1895. Esercitò la professione<br />
di medico condotto e per le sue doti umane fu<br />
molto amato dai suoi concittadini.<br />
Morì nel suo paese natale nel 1974.<br />
A Bruna<br />
Como in atonzu cun sa noa luna<br />
falan sas fozas chi si sun siccadas<br />
e benin poi prestu trasportadas<br />
da su ’entu ’uriosu, a una a una<br />
e gai dae me, gentile Bruna,<br />
falan sas isperanzas, allizzadas,<br />
partin dae su coro distaccadas,<br />
ahi’ cun tanta barbara isfortuna.<br />
E como fi nas in su campusantu<br />
a pagu a pagu morin sos fiores,<br />
perden suaves profumos e colores,<br />
fi nas issos cumparen in piantu;<br />
ogni arbule hat bestidu tristu mantu,<br />
istramadu, avvilidu ’e sos dolores,<br />
39<br />
d<br />
d
de frittu nou nos battit sentores<br />
tremulende cun fozas malu cantu;<br />
bolan sas fozas da su nostru sinu<br />
senza piantu, cunfortu o affettu,<br />
tant’amadu fiore, predilettu,<br />
ti chirco e no t’agatto in su giardinu;<br />
sa vida mia pones in declinu<br />
natura ingrata, cuasi a dirbettu,<br />
ma nara, si pius no b’hada isettu<br />
est culpa mia, tua, o est destinu?<br />
40<br />
d<br />
d
Sa Befana<br />
Tottu notte befana ses zirende<br />
peri sa zannas, peri sas carrelas<br />
poi che falas in sas zimineras<br />
a daghi sos pitzinnos sun dormende,<br />
in tzertas domos ne mancu t’atzeras<br />
antzis deretta che passas currende<br />
ca su poveru no lu cunsideras<br />
e lassas sos piseddos pianghende.<br />
Ti lu prego befana un’ater’annu<br />
non fettas su ch’has fattu custa ’orta,<br />
mi dias dare unu dolore mannu;<br />
de su poveru bussala sa porta<br />
za chi su mundu cun issu est tirannu<br />
tue nessi una die lu cunforta.<br />
41<br />
d<br />
d
A Lesa<br />
Ue est de Tolomeo antiga Lesa,<br />
ue s’abba pretziosa Lesitana?<br />
Forzis est in Oddini a facca a Ottana<br />
o in s’amena campura bidulesa?<br />
In sa campagna nostra cun certesa<br />
istoricos insignes posta l’hana;<br />
de sa cittade indizios nos dana<br />
sos antigos vestigios de grandesa.<br />
Ma de Ottana, o Santu Saturninu,<br />
sia su situ no addurcas pena<br />
nde restat sa memoria e s’abba ebbia.<br />
Finzas su cantu como est angustia,<br />
clara lumera in notte non serena<br />
s’istudat oscurende su caminu.<br />
42<br />
d<br />
d
Salvatore Fenudi<br />
(1907-1951)<br />
Nacque a Ottana nel 1907.<br />
Artigiano di professione, fu un brillante poeta<br />
improvvisatore.<br />
Morì nel 1951.<br />
Si deo canto e sono<br />
Si deo canto e sono<br />
canto pro m’ispassare<br />
una ’orta sa chida<br />
ti nd’has a impudare<br />
pro su restu ’e sa vida<br />
si mi naras chi nono.<br />
43<br />
d<br />
d
Si torrat Mussennore<br />
Si torrat Mussennore<br />
mi cherzo professare<br />
a su coro ’Zesusu<br />
bo nde pozzo zurare<br />
ch’in bidda su dottore<br />
non bi cosuvat prusu.<br />
44<br />
d<br />
d
Giuseppe Sotgiu<br />
(1908-1971)<br />
Nacque a Ottana nel 1908, ma trascorse la<br />
maggior parte della sua vita a Carbonia.<br />
Qui conobbe il gruppo di poeti che lavoravano<br />
nelle miniere e divenne un abile improvvisaore.<br />
Morì a Carbonia nel 1971.<br />
Ottavas a Micheli Carta<br />
Comente Pepe Cossu ti hat nadu<br />
ses sempre lamentosu in d’ogni via:<br />
deo cumprendo ch’est una mania<br />
chi su comerciante hat sempre usadu;<br />
su inari chi tenes cunservadu<br />
tottu pro contu meu lu cheria!<br />
Oe no ses paschinde sos anzones<br />
capitalista ses de migliones.<br />
Su contadinu has paragonadu<br />
cando andat a messare in pagu trigu<br />
pro faghere una manna agigu agigu<br />
sa metad’e su campu chi has messadu.<br />
Ma tue ti ses bene sistemadu<br />
s’annada non ti ponet in castigu,<br />
45<br />
d<br />
d
no t’inde importat de sa mal’annada<br />
bastet chi b’hapet abba in sa contrada.<br />
Commerciante a manzanu e a sero<br />
setzidu in sa vettura ti la ziras<br />
poi faghes sos contos cando ghiras<br />
agiunghes a su milli unu zero;<br />
su portafogliu tou cunsidero<br />
es gonfi adu cando ti lu miras,<br />
l’ischis faghere pulidu s’imbrogliu<br />
in favore ’e su tou portafogliu.<br />
Tue has nadu chi su datzieri<br />
est troppu severu e cori duru:<br />
ma frigas d’ogni die a issu puru<br />
ca imparadu l’has su mestieri,<br />
a poliziotto cun carabineri<br />
lis dàs abba pro esser binu puru,<br />
ca sa bevanda ’e sa tua cantina<br />
est abba colorada ’e meighina.<br />
A Ulisse su bellu binu a prou<br />
a Ismaru ofertu li hat Mirone<br />
tue tenes robustu su bastone<br />
e faghes d’ogni die binu nou;<br />
bene cundire lu ischis su brou<br />
c’has imparadu a sa perfezione,<br />
po catzigare no usas su sacu<br />
ca ses miraculosu che a Bacu.<br />
46<br />
d<br />
d
Poite gai ti mustras umile<br />
no cheres s’usu antigu ismentigare?<br />
s’alva cana ti faghes allungare<br />
cun sos pilos falende in su gatile<br />
e armadu ses sempre de fusile<br />
timende in calchi logu ’e t’assaltare:<br />
po cussu ti mustras bassu ’e grados<br />
ma benis a piangher sos peccados.<br />
Caru Micheli tene passienzia,<br />
iscusa si hapo fattu calchi erranzia,<br />
ca permissu mi l’hat sa cunfidanzia<br />
ma de ti ofender no tenzo cussenzia,<br />
tue ses riccu e tenes possidenzia<br />
de mi pagare segundu s’usanzia;<br />
pagami a sardu no manches a s’usu<br />
mancari mi nde torres de piusu!<br />
47<br />
d<br />
d
A Tomaso Mureddu<br />
E chie attenzione ti hat dadu<br />
Tomasu sende in s’ultima agonia<br />
a su momentu chi ses ispiradu<br />
no b’aiat nessunu in cumpagnia.<br />
Né muzere né fi za has saludadu<br />
cussu est su prus dolore e angustia,<br />
sa vida in s’ispidale che has lassadu<br />
consumidu dae sa maladia.<br />
Sos paesanos po ti visitare<br />
non benimos piusu a domo tua<br />
a Campusantu devimos andare,<br />
pienos de tristura e de dolenzia<br />
a inue ti hana postu in cua<br />
a sa tumba, sa tua residenzia.<br />
48<br />
d<br />
d
Sebastiano Bosu (Pace)<br />
(1918-1990)<br />
Nacque a Ottana nel 1918, dove fu agricoltore<br />
ed elettricista. Cominciò a scrivere in età matura<br />
versi in rima e sciolti.<br />
Morì a Macomer nel 1990.<br />
Bentu de sole<br />
Bentu chi punghes in sa carre sana,<br />
astragas tottu, s’adde e-i s’altura,<br />
isbuffas che tentorzu in domadura,<br />
malignu peus de sa tramontana.<br />
Finas sa luna, arcada che pudatta,<br />
si che cuat in palas de una nue,<br />
chirchende appoggiu, cando sulas tue<br />
est de su frittu lughida che pratta.<br />
Ghelas e das nieddu s’astragore,<br />
ses che ghespe terranzu furiosu,<br />
distrues cantu b’hada e ses dannosu<br />
cando sas gemmas isboccian fiore.<br />
Dae sa tana su notte s’areste<br />
49<br />
d<br />
d
essit e in su buscu si che offuscada,<br />
chirchende in sa malesa su chi buscada<br />
in carestia est bonu su chi b’este.<br />
Sende in sa corcadorza, su pastore<br />
los bidet isparinde sos isteddos,<br />
tando su cantu de sos puzoneddos<br />
annunziat su die a primu albore.<br />
Belidos lamentosos de un’anzone<br />
s’intendet dolorzosos che malandra,<br />
intantu est ora de truvare a mandra<br />
pro murgher pagu latte a su masone.<br />
Sos boes giuntos cun su carru iffattu<br />
faghen fragassu in butturos pedrosos,<br />
e cando agattan camminos fangosos<br />
dàn passos lentos in su logu ingratu.<br />
Chie los truvat andat in s’attonzu<br />
pro coltivare pianos e serras,<br />
cun s’isperanzia in sas lucrosas terras<br />
sos granos d’oro intutat in s’aronzu.<br />
Sa massaia ammadrigat sa farina<br />
ma suighinde no li pesat pane,<br />
ca sulas tue, lenvantinu cane,<br />
guastas in sa mesa sa faina.<br />
Tristu su rusignolu est attitende<br />
50 d<br />
d
dae mesu sas naes de su laru,<br />
tott’arruffadu, chilchende riparu<br />
cantat goi rimediu invochende:<br />
“Chie travallat continu est traittu,<br />
ca sos ungrudos dae su potere<br />
pretendent dae tottus su dovere<br />
ma non daen a nemmos su dirittu”.<br />
“Dae Jannarzu fi nas a nadale<br />
benit e passat dogni annu in peus”<br />
- supplicat goi a santos e a Deus -<br />
“si no cambiat bentu andamus male”.<br />
51<br />
d<br />
d
Baddes Amadas<br />
Baddes, amadas baddes, terra mia,<br />
mudadas de padentes e granitos,<br />
ue zelidos bentos e biddia<br />
daen ebbia traschias e frittos,<br />
ue sas umbras de sa pitzinnia<br />
si che cuan a sero intro sos littos<br />
isparinde che nues passizzeras<br />
si che lean amentos e isperas.<br />
Baddes chi dadu m’hades una vida<br />
da sas intragnas d’una mamma amada,<br />
chi pro chi sonniende mi la ida<br />
resto disisperadu a s’ischidada,<br />
ca no mi faghes pius de guida<br />
comente in s’edade immaculada,<br />
a cando fi as bramosa e cuntenta<br />
mustrendemi su mundu a manu tenta.<br />
Su chi m’haias mustradu a pitzinnu<br />
hat cambiadu in bestes su colore,<br />
da cando no mi das pius carinnu<br />
est astragadu su chi fit calore,<br />
su durche sonnu cantadu in su ninnu<br />
dae te mamma cun immensu amore<br />
appenas chi m’ischido mi lu abizzo<br />
chi no happo pius su chi disizzo.<br />
52<br />
d<br />
d
Como ses in su mundu ’e sos biados<br />
dae su die ch’ispiccadu has bolu,<br />
pregadora in sos chelos arghentados<br />
pro me chi so restadu tristu e solu<br />
in custu logu a piangher peccados<br />
ue nessunu nd’hat pena ne dolu<br />
de me, chi senza amore ne amigos,<br />
resto solu a piangher sos castigos.<br />
Intro su coro sos tempos lontanos<br />
los collo pro ammentu e mi los ghiro,<br />
a forte los istringo cun sas manos<br />
e cun oios infustos los ammiro<br />
in custas baddes caras e pianos<br />
chirco cun s’isperanzia e suspiro<br />
ma non perdonat su tempus dannarzu<br />
est a chircare un’agu in su pazzarzu.<br />
53<br />
d<br />
d
Franceschino Satta<br />
(1919-2001)<br />
Nacque a Nuoro nel 1919. Più volte venne<br />
insignito del Premio Città di Ozieri e numerosi<br />
altri premi in concorsi poetico-letterari di tutta<br />
la <strong>Sardegna</strong>. Molte delle sue poesie sono state<br />
pubblicate sui principali quotidiani e periodici<br />
dell’isola. È autore di diverse raccolte, tra cui<br />
Cantos de amistade del 1983, Ispadas de sole del 1992<br />
e Incantos - Su prantu cubau del 2000. È deceduto<br />
nel 2001.<br />
So riccu<br />
“Cuss’est poveru in terra!”,<br />
nat sa zente pro mene.<br />
S’ irballat: eccomente!<br />
Dego so riccu. Riccu! So poeta!<br />
Inintro ’e coro juco<br />
prus de milli aschisorjos<br />
de marengos d’amore.<br />
Cumprendo su limbazu ’e sos puzones,<br />
sos nuscos delicaos<br />
de sos bellos calabriches<br />
ch’in beranu accasazan sa natura.<br />
Sa frina, chi si basat<br />
55<br />
d<br />
d
labores e funtanas, m’est amica.<br />
Issa mi nat de cando<br />
sas birghines galanas<br />
ricamaban cantones<br />
chin tramas d’ arcu ’e chelu.<br />
Mi nat de cando, galu creatura,<br />
sa luna ingannadora,<br />
m’affranzabat su coro ’e bonidade.<br />
Mi faveddabat de gherras e de paches,<br />
de juramentos fattos<br />
e de tantas promissas non mantesas.<br />
A s’iscusiu, sas tuppas de mudrecu,<br />
mi cuffidan segretos<br />
e minettas de focu.<br />
Dego so riccu abberu. So poeta!<br />
Comprendo sos misterios<br />
de custu mundu arcanu<br />
chi nos allatat s’anima,<br />
tra sonnios e chimeras<br />
e bolos d’ immortale fantasia.<br />
E canto chin amore<br />
sa fide chi mi brotat<br />
intro ’e benas de coro,<br />
ei sos affettos beros d’ una mama<br />
chi si nìnniat su fi zu<br />
marmuttandeli isperas<br />
e durches alapinnas de cossolu.<br />
Ite bos paret? Naze: non so riccu?<br />
56<br />
d<br />
d
A fiza mea Rosalba<br />
Chimbantatres annos…<br />
Chin su coro in manu<br />
e chin s’alinu prenu ’e simpatia,<br />
ti do, fi za ’e su coro,<br />
sas notas durches d’una melodia.<br />
Ti do peri, tesoro, una maghia<br />
de luches e de soles bellos, craros<br />
ch’allughen sas delizias de su coro<br />
e tottu sos impinnos de sa mente.<br />
Commo, chin s’affettu chi non mudat<br />
né colore e né briu e chin s’alentu<br />
chi sempre m’hat sinzau mente e coro<br />
ti do, columba cara, peri s’amore<br />
pro chi s’istima mea siat sempre biba.<br />
Dae cando mancat Paulu<br />
paret chi cada cosa ti rucret a s’imbesse.<br />
No est gai…<br />
S’amore ’e Deus,<br />
cussu chi non morit,<br />
juchet inintro ’e coro galanias<br />
ch’allughen milli isperas e sonnios de bontade.<br />
Tue, columba mea, s’es su frore<br />
ch’accasazat s’ispiritu.<br />
Pro cussu dego soe prontu a ti dare<br />
paris chin sos alentos de su coro<br />
tottu sos lizos bellos de sa mente.<br />
57<br />
d<br />
d
Cantos d’amore<br />
Sonnios de gloria,<br />
cursas d’ardimentu,<br />
bolos in sas campuras de su chelu.<br />
Cantos d’amore, liberos che bentu;<br />
jocos galanos,<br />
boches de vittoria.<br />
Prantos e risos<br />
tottu ammesturaos<br />
de risos e d’affranzos.<br />
Chircos, bozzas d’istrazzu,<br />
carreddos chin sas rodas d’ isperanzia.<br />
Bardofulas de pinu,<br />
chin tantu ’e cuccurenzia,<br />
pintadas chin sos lapis de pizzinnu.<br />
Tottu fit bellu tando,<br />
tottu cantu, sa favula ei su beru.<br />
Su frore ’e sa bontade,<br />
frade ’e sa caridare,<br />
fit s’alinu ’e sa bidda.<br />
Sa pandera ’e s’amore,<br />
che frama beneitta,<br />
luchiat in tottube, e caentabat,<br />
in mesu a tanta e bella cuntierra,<br />
che lettera ’e banzelu,<br />
sa zente poveretta ’e custa terra,<br />
sas animas, sos santos de su chelu.<br />
58<br />
d<br />
d
Paragulas d’amore<br />
Una rosa in su lentore,<br />
in sas labras su disizu;<br />
sos profumos d’unu lizu<br />
sun paragulas d’amore.<br />
Prenda ’e oro, prenda amada,<br />
de su coro sa ricchesa<br />
luche crara, ite bellesa<br />
una bucca immaculada.<br />
Cando s’alinu ’e su frore<br />
bolat artu in sas istellas,<br />
tando inoche bolan bellas<br />
sas paragulas d’amore.<br />
Custu sole, una funtana,<br />
sos disizos de su coro<br />
ti regalo, ca t’adoro,<br />
prenda istella soberana.<br />
Cantu t’amo in su banzelu<br />
juro a santos e Maria.<br />
Ti do tottu: s’armonia,<br />
sos isteddos de su chelu.<br />
Firma! fi rmati, o tesoro;<br />
non mi lasses solu, bella,<br />
ca si morit cada istella,<br />
mi si fi rmat custu coro.<br />
59<br />
d<br />
d
Giuseppe Antonio Carboni<br />
(1920-1956)<br />
Nacque a Ottana nel 1920, ma si trasferì a lavorare<br />
come minatore nell’Iglesiente.<br />
Fece parte del cenacolo poetico nelle miniere<br />
di Carbonia insieme al Poddighe, Caria, Denti<br />
e altri.<br />
Morì nel 1956.<br />
Ottavas pro sa morte de<br />
Tomasu Mureddu<br />
Cando sutta sas armas so partidu<br />
sanu a ziu Tomasu hapo lassadu<br />
e-i como chi m’hana congedadu<br />
torr’e l’agato mortu e sepellidu,<br />
a segundu comente riferidu,<br />
sos paesanos, nanch’est ispiradu<br />
in s’ispidale senz’aer vicinu<br />
sos caros chi teniat in su sinu.<br />
Alta aurora, o Vergine Maria,<br />
si ses reina e ses meraculosa<br />
’ogandelu a Mureddu dae sa losa<br />
cun sa serena e placida armonia<br />
61<br />
d<br />
d
prite l’aspettat cudda cumpagnia<br />
sa chi sempre cun issu fit festosa<br />
e ti prego Vergine nd’aer cura<br />
de nde l’ogare da sa sepoltura.<br />
62<br />
d<br />
d
Antonio Maria Denti<br />
(1920-1985)<br />
Nacque a Ottana nel 1920 ma per motivi di lavoro<br />
si trasferì a Genova. Purtroppo la maggior parte<br />
delle sue poesie, spesso di tono satirico, è andata<br />
persa.<br />
Morì a Genova nel 1985.<br />
Delicada Virginella<br />
O mia delicada Verginella<br />
chi pro te nde regiro nott’e die<br />
in cudd’istante chi non bido a tie<br />
so desoladu che puzone in zella<br />
ca ses troppu gentile e meda bella<br />
su sentidu furadu mi has a mie<br />
de cantu ti hapo affettu e t’hapo in coro<br />
cantu pius ti penso pius t’adoro.<br />
Si ti naro chi t’amo ardentemente<br />
est ca ti tenzo in su coro inserrada<br />
si m’abbandonas tue prend’amada<br />
resto disisperadu eternamente<br />
so timende a mandare un’imbasciada<br />
non ti maltratten turture innozente<br />
63<br />
d<br />
d
mi mancat su coraggiu, hapo paura<br />
perder a tie candida ermosura.<br />
M’ispinghet su destinu e-i s’affettu<br />
s’amore chi ti tenzo a l’isvelare<br />
a lu poder mantenner in segretu<br />
est cosa chi mi faghet regirare<br />
ma tenzo s’isperanzia e s’isettu<br />
chi tue no mi tes abbandonare<br />
ti penso cun costante affezione<br />
t’istimo cun ardente passione.<br />
Ite bella fortuna chi est sa mia<br />
si m’est fìdele sa chi so amende<br />
si aberu mi tenes simpatia<br />
comente mi ses sempre promittende<br />
atera cosa no nde so bramende<br />
ca in su mundu bramo a tie ebbia<br />
non pozzo menzus bene disizzare<br />
si resesso columba a ti lograre.<br />
Si resesso ’e lograre custa rosa<br />
so s’amante pius affortunau<br />
ma si ’enzo da te abbandonau<br />
passo sa vida trista e dolorosa<br />
de cantas bellas hapo abbaidau<br />
una non nd’incontresi geniosa<br />
si tue no mi dàs custu cunfortu<br />
solitariu abarro fìn’a mortu.<br />
64<br />
d<br />
d
Non m’abbandones! Lè su coro in manu<br />
no bi naschet pro me ateru amore<br />
si s’affettu chi t’hapo est tottu invanu<br />
certamente nde morzo ’e su dolore<br />
cuddu risu simpaticu e galanu<br />
ch’hada abbagliadu onzi ammiradore<br />
cuddu trattu gentile, su faeddu<br />
faghet dilliriare su cherbeddu.<br />
Cudda mirada su trattu gentile<br />
est benignu, simpaticu, attraente<br />
ses pura, delicada, sorridente<br />
in su primu isviluppu giovanile<br />
de cantu ses onesta e ses civile<br />
ammacchiada nd’est tottu sa zente<br />
cun cuddos ojos bellos de incantu<br />
faghes peccare fìnas unu santu.<br />
Si m’abbandonas, perla ’e diamante,<br />
certu chi no m’has geniu profundu<br />
mi dio cherrer fagher ambulante<br />
in tottas chimbe partes de su mundu<br />
pro te poder girare tottu in tundu<br />
dae ponente fìnas a levante<br />
ma si giro su sole, terra e luna<br />
che tue no nd’agato un’ater’una.<br />
Principessa, marchesa o damigella<br />
de sa menzus istirpe italiana<br />
caliguna hat a esser fi nas bella<br />
65 d<br />
d
dilicada, simpatica e galana<br />
ma sa chi lughet prus de cada istella<br />
ses tue sarda turture isolana<br />
chi nobilitas tottu sa natura<br />
tantu ses bella in coro e in fi gura.<br />
Si abitados sun sos pianetas<br />
e sos astros chi sunu in s’orizonte<br />
e si cuncurren tottu sas elettas<br />
fi zas de ducas, barones e conte(s)<br />
e fi nas issas chi sunu perfettas<br />
sas noe Virginellas de su Monte<br />
s’han’a turbare appenas chi ti mirana<br />
e avvilidas, bintas si ritirana.<br />
Lughe ’e abrile in sos ojos bellos<br />
riccos de un’amabile mirada<br />
t’adornana che duos pinnadellos<br />
brundu su pilu in sa frizza dorada<br />
pinna no b’hat, ne mastros, ne pinzellos<br />
chi nd’hapat una menzus pinturada<br />
pro modellu t’hat fattu sa natura<br />
o su Deus chi regnat in s’altura.<br />
66<br />
d<br />
d
Salvatore Sanna<br />
(1920-1982)<br />
Nacque a Ottana nel 1920, dove era pastore.<br />
Ereditò le sue doti poetiche dal padre, Barore<br />
Sanna Ulgheri. Morì nel 1982.<br />
Sa gioventude hat pagu dura,<br />
si che fuet e no torrat piusu<br />
Adiu amada gioventude adiu<br />
modu no bi hat prus de ti chircare<br />
ti chirco e non ti poto agatare<br />
iscumparidu si est d’ogni briu<br />
m’abizo pius mortu chi no biu<br />
da cando mi ses devida mancare<br />
da cando tue has leadu su ’olu<br />
vivinde so continu in oriolu.<br />
Tue ses de sa vida su beranu<br />
chi produit sas erbas e fiores<br />
che sos puzones chi sun in amores<br />
affiottendesi unidos fitianu<br />
tue chi ses su limpidu manzanu<br />
fi nas a mesudie has vigores<br />
ma su tramontu de su mesudie<br />
est fattu pro distruere a tie.<br />
67<br />
d<br />
d
Su manzanu limpidu e serenu<br />
dae su mesudie benit bloccadu<br />
e su sero lu giughet accostadu<br />
no respirat cun su matessi alenu<br />
su raggiu solare est pius lenu<br />
energia e lughe hat minimadu<br />
de cando tue serradu has su contu<br />
si avviat sa vida a su tramontu.<br />
Cun tegus brincaia che crapolu<br />
muros altos, cresuras e fossos<br />
como appena in pe mi rezo solu<br />
sos organos vitales sunu iscossos<br />
dignu so de istare in su lentolu<br />
frazigos sun sos nervios e ossos<br />
sa carena in tottu est deperida<br />
mi parzo in sos estremos de sa vida.<br />
Tue ses che un’albure in beranu<br />
pro cantu bella a sa vista paret<br />
in s’istiu cun su fruttu cumparet<br />
ch’est in parte marcidu e parte sanu<br />
ma però in s’attonzu a manu manu<br />
sa bellesa e su fruttu l’iscumparet<br />
dogni ramu s’allizat e s’isfozat<br />
fi nas chi tottu s’albure s’ispozat.<br />
68<br />
d<br />
d
Giuseppe Cossu<br />
(1921)<br />
Nato a Ottana nel 1921, ha lavorato come operaio<br />
e minatore nelle miniere di Carbonia, dove faceva<br />
parte del cenacolo poetico insieme al Denti e altri<br />
poeti. Buon improvvisatore.<br />
In memoria de Zizzu Mureddu<br />
A sos paesanos e amigos<br />
S’undighi de ghennarzu sutt’e frana<br />
a sas ses e quartu de manzanu<br />
ch’amos perdidu unu paesanu<br />
omine dignu de essere istimadu,<br />
s’atteru die l’amos interradu<br />
cale Zizzu Mureddu de Ottana.<br />
Pianghide cun lagrimas caentes<br />
ottanesos, amigos e cumpanzos,<br />
deo ch’iscrio custos versos lanzos<br />
non resesso a mantennere su prantu<br />
ca fi nas oe mi paret ispantu<br />
chi non siat in mesu ’e sos viventes.<br />
Sa familia restada est cun affannos<br />
po sa mancada ’e su pernu maggiore<br />
69<br />
d<br />
d
sa cale l’amaian cun amore<br />
ca fit a issa tantu premurosu<br />
ma troppu prestu dadu hat s’adiosu<br />
ca solu aiat barantasett’annos.<br />
Crudele sorte no bi hat manera<br />
custu dolore po lu supportare<br />
ca toccat d’ogni die a lagrimare<br />
d’ogni ’orta ch’a Zizzu nominamos<br />
e contr’a coro semper supportamos<br />
sa vida ’e cust’orrenda miniera.<br />
Sos Ottanesos po sa veridade<br />
sun sos primos accurtos a su dolu<br />
po dare a sa famiglia su consolu<br />
ca noe fi zos restan orfaneddos<br />
de sos cales sun chimbe minoreddos<br />
dae pitzinnos in s’orfanidade.<br />
Cando sa bara che hana portadu<br />
cun su defuntu da sa minera<br />
non b’aiat ne modu ne manera<br />
de cessare su prantu a tanta zente<br />
momentu assai tristu e cummovente<br />
po su piantu de coro versadu.<br />
Sos paesanos po faghere onore<br />
a su defuntu che sun acudidos<br />
po duas dies abarrende ischidos<br />
comente de usanzia a su mortu<br />
70 d<br />
d
e a sos fi zos dende unu cunfortu<br />
ca troppu fit su dannu it’errore!<br />
Ma Borica Mureddu paesana<br />
no fit presente in cuss’ora fatale<br />
ca poveritta fit in s’ispidale<br />
ricoverada vintibattor’oras;<br />
de custu mundu giai che fit foras<br />
ca pagu bene, est sempre male sana.<br />
Dopo essende mortu e interradu<br />
sa muzere de Zizzu l’hat ischidu<br />
pensade tottu cantu bi hat suffridu<br />
agatende sa zente desolada<br />
ca issa po fortuna si est salvada<br />
ma su maridu cru li est mancadu.<br />
A sa trista e dolente cerimonia<br />
sun accudidos tottu sos parentes<br />
cumpanzos de su mortu e connoschentes<br />
ch’istimaian comente unu frade<br />
sena contare s’autoridade<br />
cun su sindigu in testa de Carbonia.<br />
Tottu in onore de Zizzu Mureddu<br />
sos dirigentes de sa miniera<br />
cun s’isquadra sua tott’intera<br />
hat fattu bellu s’accumpanzamentu<br />
anzis presente a su sepellimentu<br />
bi fi at su Prefettu de Casteddu.<br />
71 d<br />
d
Sos Ottanesos a s’anima bona<br />
cun sentimentu a tantos dolores<br />
fattu li hamos corona ’e fiores<br />
comente puru sa sociedade<br />
unidamente a s’autoridade<br />
e su prefettu puru una corona.<br />
Fiores e coronas hamos dadu<br />
caru Franciscu a s’ultima dimora<br />
ca ti lu meritias in cuss’ora<br />
de rendere a tie tale omaggiu<br />
ca fi s fattende s’ultimu viaggiu<br />
e t’amos cun lagrimas saludadu.<br />
Non s’ischit mai su distinu arcanu<br />
po sos mortales esseres umanos<br />
po cussu prego caros paesanos<br />
sos connoschentes e sa zente amiga<br />
de usare cuncordia e bona liga<br />
ammentende su caru paesanu.<br />
72<br />
d<br />
d
Bachisio Dettori<br />
(1925)<br />
Nato a Ottana nel 1925, era operaio.<br />
La poesia qui riportata è stata scritta nel 1949.<br />
A Pina<br />
Sende distrattu e ispensieradu,<br />
senza bi creder in cussu momentu,<br />
m’ido un’iscrittu da te arrivadu<br />
cun d’unu invitu ’e accumpagnamentu.<br />
T’asseguro restadu sò cuntentu<br />
de sa littera chi m’hasa mandadu;<br />
non t’hapo un’aurguriu imbiadu<br />
pro culpas d’esser tantu disattentu.<br />
Non t’ofendas ti prego, cara Pina,<br />
non ti ponzas in coro calchi anneu,<br />
ista libera, franca e genuina,<br />
cantu prima s’auguriu meu<br />
l’has a rezzire in d-una cartolina<br />
chi t’ispedo cun gustu e cun recreu.<br />
73<br />
d<br />
d
Virgilio Onida (Zilio)<br />
(1925)<br />
Nato a Ottana nel 1925, operaio di mestiere, si è<br />
trasferito a Milano. Le poesie qui riportate sono<br />
state scritte intorno al 1950.<br />
Dedicadu a Bore Dente<br />
Barore, coment’istas? Bene ispero!<br />
Deo a s’usuale a coro infrantu;<br />
vivo cun nostalgia, e suffro tantu<br />
a notte e die manzanu e sero.<br />
Male non isto, ma mi disispero<br />
in risu cammufende su piantu<br />
in s’istante ch’iscrio custu cantu<br />
s’armonia est a chentu sutta zero.<br />
Gai ogn’unu chi si che allontanada<br />
da logu sou in sas terras anzenas<br />
navigada unu mare de affannos.<br />
E manu manu chi passan sos annos<br />
pius in coro s’aggravan sa penas<br />
che una maladia chi non sanada.<br />
75<br />
d<br />
d
S’indovinzu o indovinello<br />
Istadu sò umpare cun Petrarca<br />
cun Marone, Virgilio e Orfeo,<br />
cun Augusto, Cesare e Pompeo<br />
cun Saull’e cun Davide monarca.<br />
E risiedo de Noè in s’arca,<br />
in d’ogni logu presente so deo<br />
cantu durat su mundu biu arreo<br />
mai feridu a moret mi a’ sa parca.<br />
Deo sò cun s’istiu e cun s’ilgerru<br />
e cun s’attonzu e beranu ancora<br />
dimoro tra sas portas de s’inferru<br />
nessunu che a mie a’ raru istintu<br />
fi nzas in chelu tenzo sa dimora<br />
a Deus e Maria bene istrintu.<br />
76<br />
d<br />
d
Salvatore Maria Denti (Bore)<br />
(1926)<br />
Nato a Ottana nel 1926, pastore, ha scritto diverse<br />
lettere in versi ai suoi amici poeti.<br />
Sonetto pro A. M. Carbone<br />
Caru collega pro sa colleganzia<br />
unu sonetto mi ponzo a ti tessere<br />
però no isco si hapo a resessere<br />
solamente nde tenzo un’isperanzia.<br />
S’omine puntuale devet essere<br />
cando faeddat chi tenzat sustanzia<br />
si si trattat s’omine de b’essere<br />
in d’una cumpagnia o fratellanzia.<br />
Omine in tottu si deve mustrare<br />
si cumprendet appenas assumancu<br />
s’est educadu si podet ischire<br />
e cando benit s’ora e ritirare<br />
no lassat sos cumpanzos in biancu<br />
promittinde chi torrat a bessire.<br />
77<br />
d<br />
d
Ottavas a Zilio<br />
Gilio hapo rezidu sa littera<br />
sa chi mi has mandadu dae Milanu<br />
mi faghet piaghere chi ses sanu<br />
tue cun sa famiglia tott’intera<br />
invece deo caru paesanu<br />
nde so bidinde de dogni manera<br />
cun d’una die mala e una peus<br />
che cuddos frastimados dae deus.<br />
Tue m’ammentas sos tempos de deris<br />
cand’imis in sa ’irde pitzinnia<br />
cantende in barraccas e zilleris<br />
cun cudda nostra sarda poesia<br />
e galu oe collega preferis<br />
chi sia che a tando in armonia<br />
oe non sunu sos tempos de prima<br />
prite non tenzo ne versu ne rima.<br />
Cun custa ottada la fatto fi nida<br />
e ti saludo affettuosamente<br />
adiosu o Gilieddu Onida<br />
da su collega tou Bore Dente<br />
deo t’auguro chent’annos de vida<br />
a tie e sa famiglia ugualmente<br />
e non podinde ’e nos dare sas manos<br />
arrivederci a nos bidere sanos.<br />
78<br />
d<br />
d
Antonio Mura<br />
(1926-1975)<br />
Nato a Nuoro nel 1926 da Pietro Mura, ramaio<br />
e poeta, iniziò gli studi in Economia marittima<br />
all’Università di Napoli senza tuttavia portarli<br />
a termine.<br />
Dopo un triste periodo da emigrante in<br />
Germania, dove lavorò come operaio, rientrò in<br />
<strong>Sardegna</strong> e, dopo una parentesi di insegnamento,<br />
trovò un’occupazione stabile presso l’Associazione<br />
dei Commercianti.<br />
La morte del padre, avvenuta nel 1966, risvegliò<br />
la sua vecchia passione di scrivere poesie in sardo.<br />
I suoi versi sono contraddistinti da un lirismo<br />
modernissimo e da grande autenticità.<br />
La poesia Ammentos d’emigrante, qui riportata,<br />
ha vinto il primo premio al Città di Ozieri nel<br />
1968. Morì nel 1975.<br />
79<br />
d<br />
d
Ammentos d’emigrante<br />
(A sos sardos de Berliner Brüche in Wolfsburg<br />
e a tottu sos sardos emigraos peri su mundu)<br />
Tra birdes iskurikores d’àrbores e d’erbas<br />
In sas terras frittas de su Nord Europa<br />
Happo imparàu su morrer de sa luke<br />
E su naskire d’una die già manna<br />
In mesu a su trumentu ’e s’officina;<br />
Ube òmines tra màkkinas e tempos prezisos<br />
Ponen, ke iskravos remadores de galera,<br />
Sos mermos, comente ki esseran<br />
Karena de korbos e de kanes.<br />
Kussa no es zente indolente ke sos frores.<br />
In kuss’andalibéni mi moghìa<br />
Comente in sònniu paris kin issos;<br />
Dego, abituàu a andare in tempos longos<br />
In s’eternidade ’e s’Isula nadìa;<br />
E tra su fake fake, sos ammentos<br />
Mi torraban a mente de sa pizzinnia:<br />
Kando iskìa kurrere, yokare a sa bàttia.<br />
Ispingher su kirku ferrosu de sonos<br />
In sos predàryos de sa pratta ’e dommo<br />
K’iskampanàbat ke kàmpanas de kitto,<br />
Parìan peri prus longos sos kaminos,<br />
Kin sos kompandzos, kintos d’alligria.<br />
A notte, medas bortas, mi parìat<br />
Ki su kaitu lunàtiku ’e su puddu<br />
80<br />
d<br />
d
Mi dabat s’annùnziu de sa kurrenta ’e sa luke<br />
In sas kampuras amadas de Sardigna.<br />
Ma su mandzanu aperinde sas pupas<br />
Mi tokkabo sa morte supra ossos<br />
E fakéndemi su sindzale de sa ruke<br />
Torrabo a traballare kin su dolu in koro.<br />
Inibe happo imparàu s’arte dzusta d’esser frade<br />
De kada omine prontu a sa dzustìssia;<br />
E su ki balet un’istrinta ’e manu;<br />
O un’okrada de kussentimentu;<br />
O unu saludu porrìu da’ innedda<br />
Ke bolu ’e semen de semenadore;<br />
E su brinku ’e su koro a s’amistade.<br />
Bi diat kerrer sa gorgobena ’e Kristos<br />
Kando morinde in sas brankas de sa ruke<br />
Yubilabat, in su mutrikore de kussa solidade,<br />
Kin sa disisperada boke ’e s’anima,<br />
Su numen de su Babbu, pro narrer s’iskossòlu<br />
De sos migrantes kene arte nen parte<br />
Torràos a battizare «Hilfsarbeiter» (aiuto operaio)<br />
Pro kontare su naskìre e su morrer kada die<br />
Appeitande kussas terras andzenas<br />
Tra berbos e paragulas istrandzas<br />
Nadas kin su sorrisu in kima ’e labras<br />
Dae òmines brundos de sa karre krara<br />
Kin okros kolorìos de abba ’e mare;<br />
Eredes de sa kasta ki iskìat<br />
Tottu sas artes d’ukkidere sos frades<br />
(E giai dae nobu medas tra issos<br />
Si torran a intèndere ke astores<br />
81 d<br />
d
Affamikàos de tottu sos disitzos).<br />
Ki bendzan e si tìngana, de sole<br />
A sas ribas de s’Isula tirrena<br />
In sas àgheras sàpias de marina<br />
Ube viven allintzos che pudzones<br />
Sos òmines sardos de pezza minuya,<br />
E in sa parma aperta de sa manu<br />
Kin d’unu frore ruyu, pro amore,<br />
Lis hamus a offrire s’abb’e s’irméntiku,<br />
E latte, e mele, e pane lentu<br />
Guttiàu kin otzu ’e uliba;<br />
Ki lir dìat boke krara, e innosséntzia,<br />
E lis ispingat su samben a su koro<br />
Kin assentu, e nd’isperdat kada fele.<br />
Sos omines artos de Germania.<br />
E tue, Babbu santu, nessi tue,<br />
Adzuda yà ki podes,<br />
Adzuda semper tottu sos frades nostros;<br />
Fake ki anden nòdios in su mundu<br />
Ispartos in sos kimbe kontinentes<br />
Fakende manna sa terra nadìa.<br />
Ma impìnnallis de koro<br />
In su kelu de sas biddas issoro<br />
Una badde de mendulas frorìas.<br />
82<br />
d<br />
d
Die de beranu<br />
Kando a s’impuddile si pesat<br />
In su mare kolore de proinka<br />
Su sole ruyu, su yùbilu ’e su puddu<br />
S’intendet da’ innedda<br />
Komente un’iskakkàlliu ’e risu<br />
Ku kku rù kku<br />
ku ru kkùùùù!<br />
Unu trémidu kurret su koro ’e s’astore<br />
In s’artesa ’e sos kelos;<br />
E si k’iskudet a bolu serrau<br />
In sa bellesa ’e s’àghera, inkantàu<br />
Dae sa friskura de su lentore ’e sas erbas.<br />
A sa dzirada, in fùghida si pesat okros a kelu<br />
Ammakkiàu de sa kurrenta zeleste.<br />
In sa luke colore ’e rosa ’e su mandzanu<br />
Kin atza repentina<br />
S’ape reìna si pesat a bolu<br />
In s’undalléra lépia de sa frina,<br />
Lukende ’e sole, semper prus in artu<br />
Finas ki su sakrifi ssiu si krompit<br />
De s’amore mortale de sos travos alàos<br />
Ki li kurren in fattu<br />
In su prus artu ’e s’àghera.<br />
83<br />
d<br />
d
Su boe lentu a iskuttas de koa<br />
S’iskùtulat masedu sa muska molesta<br />
E inkùrbiat kin assentu sa konka korruda<br />
Muttìu dae su birde ’e s’erba.<br />
In su ramu fozìu s’alipinta sélia<br />
Isparghet alas e coa fremende<br />
Fakéndesi bentallu a sos kalores.<br />
E nemmos mi niat ki s’alikaente,<br />
Sa tùrtura korimodde,<br />
Non sìat krokinde<br />
Pessande a su kumpandzu ispartu in àgheras<br />
In kerta ’e li battire fi los d’erba<br />
Komente unu koròfulu su dzovanu a s’amada.<br />
Kommo su mele mi prenat de disitzos<br />
E s’okru si m’abbelat, e alligru m’inundat<br />
Sa bena prus limpida ’e su koro<br />
Su karignu inkantàu de sa pitzinna<br />
Ki mi sedet a kostas, e mi perdo<br />
In d’unu sònniu de birde<br />
In kusta festa de frores de beranu.<br />
84<br />
d<br />
d
Domenico Fadda<br />
(1928-1970)<br />
Nacque a Ottana nel 1928. Artigiano di mestiere,<br />
dedicò i suoi versi agli affetti familiari e al suo<br />
paese natale.<br />
Morì nel 1970.<br />
A Ottana<br />
Ottana in data antiga fi s cittade<br />
oe ses paesotto miserinu<br />
a tortu ti est andadu su destinu<br />
pro reduer sa tua vastidade.<br />
Cantu fi s ricca de propriedade<br />
chi dogni campu fit fattu a giardinu<br />
invece oe non tenes terrinu<br />
pianghèla sa tua orfanidade.<br />
De sos amigos tue ses s’amiga<br />
pro dogni amigu aperta has una domo<br />
ca ses de bonu coro e ses sincera<br />
t’hat orfanadu sa zente antiga<br />
però sa zoventude de-i como<br />
tenet alta sa tua bandiera.<br />
85<br />
d<br />
d
Amada Teresina<br />
Dogni momentu, ogni istante, ogni ora<br />
mi suvvenis in mente a s’improvvisu,<br />
de t’amare fidele apo decisu<br />
pro totta vida e poi mortu ancora.<br />
Non b’hat in chelu istella brilladora<br />
chi oscuret su tou bellu visu;<br />
lughe celeste de su paradisu<br />
ti dàt riflessu cando ’essis a fora.<br />
Tue pones in festa sa natura<br />
cun su modu gentile sorridente<br />
piena de armonia e de incantu.<br />
Teresina d’amore ista segura,<br />
pro como rezzi unu saludu ardente<br />
da chie t’amat e istimat tantu.<br />
86<br />
d<br />
d
Peppino Delrio (Giovanni Giuseppe)<br />
(1930)<br />
Pastore e operaio, è nato a Ottana nel 1930.<br />
Undighina a Nannedda<br />
Prite goi columba<br />
ti mustras cun timore<br />
cun chie pro eternu ti hat amare<br />
si fi nas a sa tumba<br />
t’hapo giuradu amore<br />
ell’ite dias cherrer de ti dare<br />
ajo! e sas birgonzas<br />
a un’ala las ponzas<br />
ca t’amo fi nas a mi sepultare,<br />
tando ti naro rosa<br />
non poto tenner de te menzus cosa.<br />
87<br />
d<br />
d
Lontanu dae s’amore -<br />
pastoreddu<br />
In d’unu monte ’e arbures copertu<br />
continu a notte e die mi agatto<br />
e vida solitaria bi fatto<br />
che una fera in mesu ’e su desertu.<br />
A descrier sas penas sas chi patto<br />
non bi resesso e so cunvintu e certu;<br />
bi diat cherrer unu Torquato<br />
su ch’in rima fit mastru tantu espertu.<br />
Certu unu Torquato mi cherìa<br />
a nde descrier su meu dolore<br />
e lamentos de custa pena mia<br />
ca no esistit prus mannu rancore<br />
ne affannu e ne malinconia<br />
che de viver lontanu dae s’amore.<br />
88<br />
d<br />
d
Candido Denti<br />
(1930)<br />
Originario di Ottana, dove è nato nel 1930,<br />
è emigrato in Belgio dal 1955 al 1971.<br />
Pro tziu Bore Etzori<br />
(ottave estemporanee)<br />
Sa die ’e oe est data notoria<br />
cheret iscritta in d’ogni sillabariu<br />
e sighende de issu su diariu<br />
pro sempr’at a restare in sa memoria,<br />
ca Bore Etzori est passadu a s’istoria<br />
est de bidda su primu centenariu<br />
e nois auguramus in futuru<br />
de bi che nd’arrivare ateros puru.<br />
Pro li fagher a issu cumplimentu<br />
amada zente ti ses riunida<br />
e tottu canta a festa ses bestida<br />
pro festeggiare custu avvenimentu<br />
ca mai che a oe ti ses bida<br />
onorend’unu ch’at fattu annos chentu;<br />
in su presente che in su passadu<br />
mai a chentu bi nd’at arrivadu.<br />
89<br />
d<br />
d
Antonio Porcu<br />
(1936)<br />
Originario di Lula, dove è nato nel 1936, è stato<br />
guardia forestale.<br />
Ammentos<br />
1.<br />
Cando m’ammento su chimbantatrese,<br />
C’hat lassadu sa idd’ogn’abitante<br />
De custu meu istimadu paese<br />
Pro si dar’a sa vida ’e s’emigrante.<br />
Pro una vid’e non pro unu mese,<br />
Chilchende pane, ca est importante,<br />
E deo ancor’ott’annos postu pese<br />
B’happo, sighinde su pastor’errante;<br />
Mi do unu rimproveru mortale<br />
Prite cheret chilcada sa fortuna<br />
E si b’hat isperanzia b’hat vida,<br />
Mentre pro me, a la fagher fi nida.<br />
B’hat passadu pius de una luna,<br />
Sempre comente prima istende male.<br />
2.<br />
Però, mancari heppa giambad’impreu,<br />
Ch’est una meritada conquista,<br />
91<br />
d<br />
d
Pro su tantu passadu tempus feu<br />
Imboligad’a una vida trista:<br />
So andad’e torrad’a logu meu<br />
A ue ispalancad’happo sa vista,<br />
Ca si non so de Lula fi z’intreu<br />
Pro l’agattare curr’in paga pista.<br />
Bastat a fagher mes’ora de ’olu<br />
E tocco su calcare de su monte<br />
Postu de idda mia a sentinella:<br />
O s’est a dar’un’isguardu solu,<br />
Ca di’e notte lu giutto de fronte,<br />
Ch’id’a Santu Franziscu in sa Cappella.<br />
92<br />
d<br />
d
Unu sonetto a Lula<br />
Dae s’istazione ’e Maccarese,<br />
Ch’est tra Civitavecchia cun Roma,<br />
O Lula, tant’istimadu paese,<br />
Ti canto cun su propriu idioma.<br />
Ca mancari ti manche calchi mese<br />
No nappo cambiadu s’assioma,<br />
Anzis, terra nadìa ca mi sese,<br />
Ti fatt’una cornice che diploma.<br />
Est pro motìvos de trivagli’ebbia<br />
Si postu dae te mi so in fua,<br />
O istimada patria nadìa!<br />
Ma si t’happ’ischivadu tipu lua<br />
Tue ischis chi no est culpa mia,<br />
E pius pagu ancora culpa tua.<br />
93<br />
d<br />
d
Chie so deo<br />
Fizu de babbu ’on’e menzus mama,<br />
Naschid’e fattu mann’in povertade<br />
Laborios’in dogn’attividade<br />
Chi m’est togad’in su terrenu drama.<br />
Onest’e de sa paghe sempr’in brama,<br />
Cun su coro pienu ’e umiltade,<br />
Tenzo sa poesia in facultade<br />
Ma non pro cussu mi ’esto ’e fama.<br />
Dae nisciunu misurad’a palmos<br />
E, circa sa belles’e istadura,<br />
Non so bellu ne feu, altu ne basciu.<br />
Ma pro chi sia calmu tra sos calmos<br />
M’ammento chi m’hat nadu sa natura:<br />
“Besti sos pantalones ca ses masciu”.<br />
94<br />
d<br />
d
Una isclamazione a Deus<br />
Cheria ischire proite disizas<br />
A mie in penas duras e amaras,<br />
Ma proite, proite, a mi lu naras<br />
Menzus armas pro me no utilizas?<br />
Chi ses faghinde tottu ti nd’abizas,<br />
Però proite no iscanzas laras:<br />
Dogni tant’unu colpu mi preparas<br />
Chi mi occhis, quasi, o martirizas.<br />
M’has molt’a mam’e sorre cun connadu<br />
Dende malu passar’a mie puru,<br />
Prit’has duas famiglias orfanadu:<br />
Aiò Deus, non sias pius duru<br />
E, cancellende tottu su passadu,<br />
Sias nessi clement’in su futuru!<br />
95<br />
d<br />
d
Giovanni Piga<br />
(1940)<br />
Nato a Nuoro nel 1940, è fi glio d’arte. Suo padre<br />
e suo nonno erano infatti apprezzati poeti in<br />
lingua sarda.<br />
Le sue poesie hanno meritato numerosi<br />
riconoscimenti, tra cui il primo posto al Premio<br />
Città di Ozieri con la poesia Su dubbiu ’e s’anima,<br />
qui riportata. I suoi componimenti sono di<br />
carattere intimistico e introspettivo.<br />
Su dubbiu ’e s’anima<br />
In sos seros serenos<br />
de nottes selenadas<br />
ocros d’ispantu si miran su carru<br />
in su chelu isteddau.<br />
E sa mente s’isparghet<br />
in sa cussorja manna ’e s’Infi niu.<br />
...Ma no’ hat assussegu<br />
e pessande si perdet<br />
in su sartu Celeste illacanau,<br />
chertorand’in su Mundu<br />
radichinas fungudas de misteriu.<br />
97<br />
d<br />
d
...Oh! Dubbiu predosu!<br />
Sùrbile malinna chi mi sughes<br />
su suzzu ’e s’aorta...<br />
accrarit, ite cheres?<br />
Ca deo, un’inbrattu<br />
’e prugher e chisina,<br />
in runda chin su tempus<br />
in sas tancas siccadas de sa bida,<br />
non bi resesso deo a ti cumprender.<br />
E cantan sos puzones:<br />
sas turturas chi rucran sas costeras<br />
chircande sos caentes de Beranu.<br />
E cantan sas funtanas<br />
ghettande, joculanas,<br />
a su canu laccheddu ’e sos traghinos<br />
in su mudore grogo ’e sos Atonzos.<br />
...Ma deo, un’imbrattu<br />
’e prugher e chisina...<br />
N’on bi resesso deo a los cumprender<br />
si sun cantos d’amore o sun lamentos.<br />
Ma tue... Deus meu!<br />
Tue chi lu cumprendes cust’apprettu,<br />
Imbiamila una junta ’e pache,<br />
de piedosos carinnos caentes<br />
pro caentare sos frittos corbarjos<br />
de cust’anim’umbrosa ’e ghiddighia.<br />
98 d<br />
d
E torren a fozire,<br />
chin frogheddas d’isperas, de fide,<br />
sos brattos sumurtios de su coro.<br />
99<br />
d<br />
d
Istanotte<br />
Deus meu Segnore...<br />
arrazz’e nott’e bentu!<br />
...Miserinu su locu inube torrat...<br />
Est tenende su focu<br />
a dumidas de trama in su fochile.<br />
Da-e su fari-fari<br />
sos tittones alluttos, murrunzande,<br />
sun buttand’ischinziddas<br />
airadas che feras istanotte:<br />
paren animas malas, chen’asséliu,<br />
trateande in sas umbras de su coro.<br />
...M’est dand’ite pessare<br />
istanotte su bentu<br />
isettand’a ghirare.<br />
Che-i su bentu malu, muliande<br />
’e solidad’eterna, annuracada<br />
in chima ’e sas isperas cranucadas<br />
est cust’anima mea, chene pasu,<br />
a suppeddos assuttos... istanotte!<br />
...M’est dand’ite pessare<br />
istanotte su bentu<br />
isettand’a ghirare.<br />
100<br />
d<br />
d
...Mi toccheddan sa janna...<br />
...mi nche buttat su coro<br />
Deus meu Segnore!<br />
No’ est cosa ’e bonu...!<br />
Mi nche lu fi n ghirande,<br />
in battor lu juchian...<br />
...sa coa ’e sa camisa insambentada<br />
che pandera ’e morte bentulande.<br />
Pilos a bentu, ocros ispramaos<br />
a isteddos, pintaos<br />
in gheladas pupias<br />
in su canu lucore ’e sa luna:<br />
debbadas distimonza.<br />
...L’hana mortu che cane<br />
marrandesi su pane:<br />
chin su buccon’in bucca.<br />
M’han’istellau de s’urtim’anzone.<br />
M’est murghende a lacrimas, assuttas,<br />
de isperas dirruttas ...su dolore.<br />
Si non mi das sa morte...<br />
su cuffortu mi dae<br />
Deus meu Segnore!!!<br />
101<br />
d<br />
d
Sa die<br />
Intrighinande! Est intrighinande,<br />
galu impessu si biet.<br />
Sa die ch’est morinde:<br />
a sucuttos de luche<br />
in brazzos de sa notte ch’est naschinde,<br />
s’istirat e si rendet<br />
in s’istoja ’e sa morte e si cucuttat<br />
chin sa crozza nighedda ’e s’iscuru.<br />
Su locu est incantau.<br />
In cussu mutricore murinattu...<br />
sun in «ria» sas puppas:<br />
lacrimande lentore.<br />
E su cuccumiao<br />
a grarios de risu<br />
cantandeli s’attitu l’accumpanzat<br />
in s’andatta ’e s’ismenticu ’e su tempus.<br />
Est denotte mannu...<br />
sun ghettadas sas umbras<br />
cuzicande sas cosas,<br />
cuzicande de oje sas isperas,<br />
chin su belu ’e su dolu,<br />
pro un’atera notte ’e ghiddighia.<br />
102<br />
d<br />
d
Unu mundu si dormit,<br />
unu mundu s’ischidat.<br />
Est denotte mannu...<br />
e deo a manos juntas, che a semper,<br />
preco e isetto s’incrasa ’e sa bida<br />
s’impuddile de un’atera die:<br />
chin su durche accasazu ’e su sole,<br />
chin pisiliches nobos<br />
de frorios apentos chi m’iffercan<br />
a puas de passenzia,<br />
sas cambas mesu siccas de su coro.<br />
Est denotte mannu...<br />
E deo, a manos juntas, che a semper<br />
preco e isetto s’incrasa<br />
de un’atera die... de amore,<br />
...biadu chie s’accattat...<br />
biadu chie la biet<br />
sa cara ’e su «Segnore».<br />
103<br />
d<br />
d
Rosalba Satta Ceriale<br />
(1948)<br />
Nata a Nuoro nel 1948, è fi glia del famoso<br />
poeta nuorese Franceschino Satta. Insegnante<br />
elementare in pensione, nel 1986 ha pubblicato<br />
il suo primo libro, Poesie, con prefazione di Mario<br />
Lodi e del poeta nuorese Giovanni Piga.<br />
M’intendo galu fiza<br />
(A babbu)<br />
S’ammentu<br />
mi tenet cumpanzia.<br />
Sempere.<br />
E semper<br />
- a s’ischidada -<br />
bio e accasazo sa durchesa de eis.<br />
E-i sa bellesa<br />
de sentimentos puros<br />
de paragulas bonas<br />
de miradas<br />
…prenas d’amore,<br />
de luche e de cossolu.<br />
Una paristoria bella<br />
- fatta de cantones de pache<br />
105<br />
d<br />
d
e ricamos de seda -<br />
sa bida mea chin tecus.<br />
M’intendo galu fi za<br />
e galu m’ispantan<br />
su bonu coro<br />
sas fachiduras ’e manos<br />
sos beranos d’affettu<br />
e-i sas maghias.<br />
S’amore meu pro tene<br />
est tottu inoche<br />
- innidu -<br />
in cust’anima fi za<br />
pimpirinada ’e versos.<br />
Ite recreu<br />
sa bida mea chin tecus…<br />
106<br />
d<br />
d
Unu tempus credìo...<br />
Unu tempus credìo<br />
chi fi n fundos raros<br />
sa malissia<br />
e tutto sos irbirgos<br />
pro cuffunder s’onestu.<br />
Unu tempus credìo<br />
chi a tessere<br />
sas tramas de s’ingannu<br />
fi tu n’a r a n z ole ddu<br />
maladiosu e solu.<br />
Oje bio<br />
fundos de cada casta<br />
chi si nutrin de petta<br />
e aranzolos a isumbru<br />
in tottube<br />
maladios… de gana ’e cumandare!<br />
Ma sa chichera cantat.<br />
E-i sa tirìa<br />
a laddara ’e luche<br />
tinghet sa die de grogo…<br />
107<br />
d<br />
d
Fonti bibliografiche<br />
Gonario Pinna, Antologia dei poeti dialettali nuoresi,<br />
Editrice Sarda Fossataro, Cagliari, 1969.<br />
Gonario Pinna, Antologia dei poeti dialettali nuoresi,<br />
Edizioni della Torre, Cagliari, 1982.<br />
AA.VV., Cantigos otzanesos: antologia dei poeti<br />
dialettali 1800-1900, Associazione culturale ed<br />
editoriale “Ant. Maria Floris”, Ottana, 1997.<br />
Antonio Porcu di Lula, Dae s’iscuru, Grafica<br />
Mediterranea, 1988.<br />
www.rosalbasatta.it<br />
109<br />
d<br />
d
Indice<br />
Pietro Piga 5<br />
S’istoria de unu pizzinnu pastore nugoresu 6<br />
Antonio Dettori 29<br />
A sos isposos 29<br />
Antonio Bachisio Denti 31<br />
Su mundu liberu, o siat su mundu burghesu 31<br />
Spett. Calzaturificio di Cuoio Finto premiato<br />
con diverse medaglie punitive diretto<br />
dal Sign. Cossu Salvatore di Ottana 35<br />
Tommaso Mureddu 37<br />
Finidu su cantare 37<br />
Antonio Maria Floris 39<br />
A Bruna 39<br />
Sa Befana 41<br />
A Lesa 42<br />
Salvatore Fenudi 43<br />
Si deo canto e sono 43<br />
Si torrat Mussennore 44<br />
Giuseppe Sotgiu 45<br />
Ottavas a Micheli Carta 45<br />
A Tomaso Mureddu 48<br />
Sebastiano Bosu (Pace) 49<br />
Bentu de sole 49<br />
Baddes Amadas 52<br />
Franceschino Satta 55<br />
So riccu 55<br />
A fiza mea Rosalba 57<br />
Cantos d’amore 58<br />
110d<br />
d
Paragulas d’amore 59<br />
Giuseppe Antonio Carboni 61<br />
Ottavas pro sa morte de Tomasu Mureddu 61<br />
Antonio Maria Denti 63<br />
Delicada Virginella 63<br />
Salvatore Sanna 67<br />
Sa gioventude hat pagu dura, si che<br />
fuet e no torrat piusu 67<br />
Giuseppe Cossu 69<br />
In memoria de Zizzu Mureddu 69<br />
Bachisio Dettori 73<br />
A Pina 73<br />
Virgilio Onida (Zilio) 75<br />
Dedicadu a Bore Dente 75<br />
S’indovinzu o indovinello 76<br />
Salvatore Maria Denti (Bore) 77<br />
Sonetto pro A. M. Carbone 77<br />
Ottavas a Zilio 78<br />
Antonio Mura 79<br />
Ammentos d’emigrante 80<br />
Die de beranu 83<br />
Domenico Fadda 85<br />
A Ottana 85<br />
Amada Teresina 86<br />
Peppino Delrio (Giovanni Giuseppe) 87<br />
Undighina a Nannedda 87<br />
Lontanu dae s’amore pastoreddu 88<br />
Candido Denti 89<br />
Pro tziu Bore Etzori 89<br />
111<br />
d<br />
d
Antonio Porcu 91<br />
Ammentos 91<br />
Unu sonetto a Lula 93<br />
Chie so deo 94<br />
Una isclamazione a Deus 95<br />
Giovanni Piga 97<br />
Su dubbiu ’e s’anima 97<br />
Istanotte 100<br />
Sa die 102<br />
Rosalba Satta Ceriale 105<br />
M’intendo galu fiza 105<br />
Unu tempus credìo... 107<br />
Finito di stampare nel mese di settembre 2008<br />
per conto di:<br />
EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />
NUORO