John Dalli nominat Kummissarju Ewropew - MaltaRightNow.com

10 Opinjoni
IN-NAZZJON It-Tlieta, 24 ta’ Novembru, 2009
INTERMEZZ MONDJALI
b’persuna;;i li fa/li tirrelata mag[hom.
It-tieni ktieb, Mira;;i
Lasalljani, hu g[al kollox
differenti. G[andu l-forma
ta’ antolo;ija poetika b’lingwi
m[allta, u ji;bor flimkien
[ames awturi, inklu]
Sammut, li [adu l-ispirazzjoni
tag[hom minn San
:wann Battista de la Salle,
patrun tal-g[alliema. Ta’
min jg[id li l-[ames kittieba
kellhom ukoll formazzjoni
Lasalljana u spi//aw
jg[allmu fil-Kulle;; De La
Salle.
Din ir-rubrika intervistat
lil Patrick Sammut fuq i]-
]ewg pubblikazzjonijiet.
* {alli nibdew l-ewwel
bil-;abra ta’ stejjer g[at-tfal.
Fl-ewwel taqsima hemm il-
[rejjef ta’ Joseph Sant, li
jg[id li kiteb l-istejjer
ming[ajr pretenzjoni ta’
valur letterarju. Il-[rafa u l-
mertu letterarju g[andhom
imorru flimkien?
In[oss li hemm ]ew; tipi
ta’ [rafa bla ma nnaqqas
mill-mertu la ta’ wa[da u
lanqas tal-o[ra. Hemm dik li
twieldet ]mien ilu minn
mo[[ nies ta’ bla skola i]da
ta’ esperjenza vasta, u li
baqg[et ti;i mg[oddija minn
;enerazzjoni g[al o[ra
sakemm wasal dak i]-]mien
meta xi [add ta’ skola
dde/ieda li jisma’ dan il-wirt
minn fomm dak li jkun u jittraskivihom,
biex b’hekk ma
jintilfux mal-mog[dija ta]-
]mien. Fost dawn nista’
nsemmi lil Patri Manwel
Magri li ;abar numru
mdaqqas ta’ [rejjef direttament
minn fomm dawk li la
kienu jafu jaqraw u lanqas
jiktbu. Hemm imbag[ad il-
[rafa li twieldet fil-pre]ent u
tista’ tkun ukoll f’mo[[ nies
ta’ /erta skola, mela li ;iet
miktuba u ppubblikata relattivament
bla dewmien ta’
]mien. In[oss ukoll li l-
pre;ju tal-[rafa g[andu jkun
triplu, pre;ju li mhux bilfors
marbut direttament malmertu
letterarju: dawn huma
d-divertiment, it-tag[lima, u
l-attwalità jew universalità
tal-kontenut. Jekk imbag[ad
[rafa hi miktuba b’seng[a,
]gur li dan jg[in biex it-tliet
fatturi li g[adni kemm
insemmi jissa[[u u mhux
jiddg[ajfu.
Filwaqt li Sant ju]a l-annimali
g[all-‘morali’ tieg[u,
Rassenja kulturali internazzjonali
F’dawn il-;img[at tfa//aw ]ew; kotba, wie[ed tal-letterartura
;ovanili u l-ie[or b’poe]iji adulti li t-tnejn huma asso/jati ma’
Patrick Sammut, il-koordinatur letterarju tal-gazzetta di;itali
Il-Gens Illum. L-ewwel ktieb, {olm Qabel l-Irqad ji;bor fih sett
ta’ [rejjef ori;inali g[at-tfal, xog[ol Joseph Sant, awtur
veteran u Sammut innifsu, li jag[]el stil kontemporanju,
int iddahhal lit-tfal reali.
X’inhu l-vanta;; ta’ strategija
‘realistika’ b[al din?
Dawk tieg[i huma rakkonti
li qabel ma ktibthom u
qg[adt norqomhom
g[edthom lil ibni, li dak i]-
]mien kellu erba’ snin, u dan
qabel ma jorqod. Illum
g[andi mas-sebg[in minn
dawn ir-rakkonti miktubin,
i]da min jaf kemm o[rajn
g[edtlu u ma ktibthomx
g[ax jew ma ftakarthomx
jew ma g[o;bunix. Firrakkonti-[rejjef
tieg[i jissemmew
ukoll persuna;;i
annimali, i]da nzerta li fissitta
li jidhru f’{olm Qabel
l-Irqad jispikkaw it-tfal u l-
persuni reali. Min jaf, forsi
dan jg[in lill-qarrejja jew
semmieg[a /kejknin
i[ossuhom iktar qrib il-persuna;;i
u b’hekk jidentifikaw
ru[hom mag[hom.
In[obb na[seb ukoll li proprju
g[ax it-tfal illum qed
inkabbruhom qabel il-waqt
(bil-kompjuter, bittelevi]joni,
bil-lezzjonijiet
ta’ kull tip wara s-sig[at taliskola,
bl-assenza tal-;enituri
f’[ajjithom min[abba
impenji o[ra, u mitt [a;a
o[ra) g[andhom jer;g[u
ji;u meg[juna jiftakru li t-
tfulija hi dritt tag[hom
b[alma hu dritt tag[hom
jg[ixu l-fantasiji u l-[olm
tag[hom bla ebda stress
]ejjed. Permezz tar-rakkonti
u l-[rejjef tista’ ter;a’ tixref
tbissima fuq fomm it-tfal u
s-sens ta’ meravilja li hu
nieqes [afna fihom f’età
meta huma ftit dawk l-affarijiet
li jimpressjonawhom.
* Ma nafx jekk fl-istorja
tar-Ra;el tar-Radjijiet ridtx
tg[addi messa;; pertinenti
dwar il-midja: kif ta[seb li l-
midja qed taffettwa lit-tfal
tal-lum?
Forsi meta g[edtha u
ktibtha l-ewwel darba ma
kelli l-ebda messa;; pertinenti
dwar il-midja,
g[allinqas konxjament. I]da
issa li ner;a’ naqraha nara
bosta kurrenti li g[addejjin
minn ta[t bla ma jidhru. Hu
xog[ol il-kritiku jara x’tifsiriet
mo[bija jista’ jkun
hemm wara rakkont b[al
dan. Li hu ]gur hu li jiena,
b[ala tifel, g[ext fi ]mien
meta r-radju u t-televi]joni,
l-aktar dawk Taljani, kell-
minn
Mario Azzopardi
marpardi@maltanet.net
hom influwenza kbira hawn
Malta (snin sebg[in u
tmenin). G[alija li ma kellix
l-internet, l-MSN, l-e-mail u
l-bqija, kont ng[addi [in twil
nisma’ r-radju u stazzjonijiet
differenti b’ilsna differenti u
kont nintilef nimma;ina milliema
pajji] ;ejjin u kemm
distanza dawk il-vu/ijiet differenti
kienu jkopru biex
jil[qu lili. Kienet dinja fantastika
g[alija wkoll, u dan
kont nag[mlu l-aktar f’waqtiet
g[all-kwiet qabel ma
norqod. Illum, it-tfal g[andhom
[wejje; aktar interattivi
x’jiddevertuhom, [wejje; li
jista’ jkun qed ibeg[duhom
mill-kuntatt uman u so/jali
dirett u jag[lquhom fi spazji
limitati b[alma huma l-kamra
tag[hom jew l-internet cafes.
* Ta[seb li l-letteratura
;ovanili g[andha tkun
‘inno/enti’ jew g[andu jkollha
implikazzjonijiet serji, anki
provokatorji? Fejn ta[seb li
waslet il-letterartura tat-tfal
f’Malta?
Jien nemmen li g[al kull
[a;a hemm ]mienha. Ladarba
t-tfulija hi ]mien l-inno/enza
ma n[ossx li g[andna ng[abbu
lit-tfal bi problemi u b’kontenuti
li fa/ilment jistg[u jiddiskutuhom
ftit aktar ’il quddiem
matul [ajjithom, mela
meta jsiru ]g[a]ag[. Jekk
g[andu jkun hemm provokazzjoni,
din g[andha tkun f’rabta
mal-kapa/itajiet kreattivi u fantasti/i
li jintrabtu [afna mal-età
tat-tfulija. B[alissa f’mo[[i
g[andi ]ew; kittieba, wa[da
barranija u l-ie[or lokali.
Hemm Deborah Ellis, ;urnalista
Kanadi]a li [admet
f’kampijiet tar-refu;jati fuq ilfruntiera
bejn l-Afganistan u l-
Pakistan u g[alhekk qrib
[afna t-tfal ukoll. Irnexxielha
tikteb tliet rumanzi qosra
g[at-tfal u adolexxenti bl-isem
ta’ The Breadwinner,
Parvana’s Journey u Mud
City, li fihom iddeskriviet issabi[
u l-ikrah li jkollhom
i[abbtu wi//hom mag[hom
it-tfal li jsibu ru[hom
f’kuntest ta’ gwerra anki
/ivili. Imbag[ad insemmi lil
Carmel G. Cauchi li bl-istejjer
u bir-rumanzi tieg[u immirati
g[at-tfal u adolexxenti joffri
kemm divertiment kif ukoll
tag[lim sottili, bla ma jaqa’
fil-vulgari u l-inadatt g[at-tfal
kif hi t-tendenza ta’ /erti kittieba
lokali li jimmiraw g[assensazzjonali]mu,
filwaqt li
jinsew li meta jag[mlu hekk
ma jkunu qed jag[mlu xejn, la
ori;inali u lanqas siewi.
* U mmorru g[at-tieni
ktieb, ;abra ta’ versi
mnebb[in minn San :wann
Battista de la Salle. X’kienet
l-idea ta’ kitba b’lingwi differenti?
Il-Brothers ta’ De La
Salle huma ordni li jinsab
imxerred mad-dinja kollha.
L-idea ewlenija kienet dik li
Mira;;i Lasalljani jkun jista’
jitgawda wkoll minn qarrejja
li ma jafux il-Malti, i]da li
xorta wa[da jkunu jistg[u
jduqu parti jew /erti xejriet
mil-letteratura Maltija bl-
Ingli] u bit-Taljan permezz
tal-pinna tieg[i u ta’ [biebi
Joseph Axiaq, Stephen
Cachia u Mario Attard.
* Naturalment, it-timbru
ta’ [afna mill-poe]iji hu
Kristjan. X’inhi l-fortuna ta’
dan it-tip ta’ poe]ija fi
]mienna?
Ma naqbilx mieg[ek
mija fil-mija. Jekk xejn
hemm bosta mill-poe]iji li
jitbieg[du minn dak li hu
Kristjan biex joqorbu lejn
stat usa’ li jista’ jkun dak
spiritwali u li g[alhekk hu
fuq kollox marbut mal-bniedem
in ;enerali. S’intendi,
hemm numru ta’ poe]iji
mnebbhin mill-figura ta’ De
La Salle, i]da hemm o[rajn
li jimir[u wkoll lil hinn.
Dwar il-poe]ija prettament
b’timbru Kristjan ng[id li
g[alkemm di;à l-poe]ija
fiha nnifisha hi ;eneru
apprezzat mill-ftit, xorta
wa[da g[andha n-ni//a talqarrejja
li tappella g[alihom.
Il-poe]ija di;à hi stedina
g[ar-riflessjoni, u dik b’timbru
Kristjan tistieden lil dak
li jkun jirrifletti fuq temi
partikulari li jistg[u jappellaw
ukoll lill-qarrej li
mhux Kristjan, i]da xorta
wa[da bniedem b’sensibbiltà.