26.11.2014 Views

am statiis pirveli nawili ixileT #110 biuletenSi - csrdg

am statiis pirveli nawili ixileT #110 biuletenSi - csrdg

am statiis pirveli nawili ixileT #110 biuletenSi - csrdg

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

# 111 biuleteni<br />

tvstbUjt!vwofcmpcb!.!nfdojfsvmj!tbgv[wmfcj-<br />

Ubobnfespwf!qsjodjqfcj!eb!tbnbsUmfcsjwj<br />

sfhvmjsfcjt!{phbej!efcvmfcfcj<br />

(<strong>am</strong> <strong>statiis</strong> <strong>pirveli</strong> <strong>nawili</strong> <strong>ixileT</strong> <strong>#110</strong> <strong>biuletenSi</strong>)<br />

qeTevan laferaSvili<br />

Tavi 2. HACCP- sursaTis uvneblobis<br />

marTvis sistema<br />

2.1 zogadi debulebebi da ganmartebebi<br />

Tan<strong>am</strong>edrove etapze sursaTis warmoebis teqnologiebis<br />

ganviTareba xasiaTdeba sul ufro da<br />

ufro axali nedleulis, sxvadasxva funqciuri ingredientebisa<br />

da teqnologiuri dan<strong>am</strong>atebis, kompoziciuri<br />

SesafuTi da sursaTTan SexebaSi myofi<br />

masalis g<strong>am</strong>oyenebiT. garda <strong>am</strong>isa, garemos anTropogenuri<br />

mdgomareoba, sadac SesaZlebelia advilad<br />

gavrceldes sxvadasxva daavadebebis g<strong>am</strong>omwvevebi,<br />

zrdis sursaTis kont<strong>am</strong>inaciis albaTobas. <strong>am</strong>itom,<br />

sursaTis uvnebloba ar SeiZleba TavisiT arsebobdes,<br />

mis uzrunvelyofas swored organizaciuli<br />

marTva udevs safuZvlad.<br />

dReisaTvis saerTaSoriso organizaciebis mier<br />

sursaTis uvneblobis erTaderT efeqtur, prevenciul,<br />

integrirebul sistemad aRiarebulia HACCP<br />

(Hazard Analysis and Critical Control Points), anu safrTxis<br />

analizisa da kritikuli sakontrolo wertilebis<br />

mecnierulad dasabuTebuli sistema, romelic safrTxis<br />

identifikaciisa da kontrolis meSveobiT<br />

uvnebeli sursaTis warmoebis uzrunvelyofas ganapirobebs.<br />

HACCP-is koncefcia SemuSavda gasuli saukunis<br />

60-ian wlebSi aSS-Si, <strong>am</strong>erikul kosmosur progr<strong>am</strong>aze<br />

muSaobisas, rodesac aucilebeli gaxda sursaTis<br />

uvneblobis sferoSi SeemuSavebinaT iseTi sistema,<br />

romelic kosmosSi moxmarebul sursaTSi toqsinebis<br />

warmoqmnas g<strong>am</strong>oricxavda, Sesab<strong>am</strong>isad, uzrunvelyofda<br />

astronavtebis dacvas kvebiTi moSx<strong>am</strong>vebisagan.<br />

saboloo, mza produqciis Semowmeba ar iZleoda<br />

uvneblobis garantias. problemis gadawyvetisaTvis<br />

kompania “Pillsbry”-is mier, 1971 wels, sursaTis<br />

uvneblobis pirvel nacionalur konferenciaze,<br />

SemoTavazebuli iqna HACCP-is koncefcia, ris Semdegac<br />

<strong>am</strong>erikis sursaTis marTvisa da s<strong>am</strong>kurnalo<br />

preparatebis s<strong>am</strong>saxurma (FDA) <strong>am</strong> sistemis moqmedeba<br />

aucilebeli gaxada dakonservebuli produqciis<br />

warmoebisaTvis, xolo soflis meurneobis depart<strong>am</strong>entma<br />

(USDA) - xorcisa da frinvelis gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

produqtebisaTvis.<br />

jandacvis msoflio organizaci<strong>am</strong> (WHO) da<br />

mikrobiologiuri maCveneblebis saerTaSoriso<br />

komisi<strong>am</strong> ICMSF (International Commission on Microbiological<br />

Specifications for Food) mxari dauWira HACCP-is<br />

sistemis danergvas.<br />

HACCP-is sistema marTvis instrumentia,<br />

romelic man<strong>am</strong>de arsebul tradiciul meTodebTan<br />

SedarebiT, rogoric iyo inspeqtireba da xarisxis<br />

kontroli, uzrunvelyofs gacilebiT struqturul<br />

midgomas identificirebuli safrTxis kontrolis<br />

mimarT. <strong>am</strong> sistemis g<strong>am</strong>oyeneba saSualebas<br />

iZleva saboloo produqtis kontrolidan aqcenti<br />

gadavides sursaTis warmoebis procesSi uvneblobis<br />

uzrunvelyofisaTvis prevenciul RonisZiebaTa<br />

gatarebaze.<br />

HACCP-is sistema mravalricxovani martivi da<br />

rTuli sasaqonlo operaciebis sistemaa, romelic<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba sasursaTo produqciis warmoebis mTel<br />

jaWvze - nedleulidan mza produqciis realizaci<strong>am</strong>de.<br />

misi ganxorcielebisaTvis saWiroa ara marto<br />

mza sasursaTo produqtis, ar<strong>am</strong>ed warmoebis meTodebis,<br />

nedleulis, d<strong>am</strong>xmare masalis, distribuciisa da<br />

sacalo vaWrobis sistemebis g<strong>am</strong>okvleva.<br />

HACCP-is upiratesoba, kontrolis sxva sistemebTan<br />

SedarebiT aris is rom:<br />

1. HACCP aris sistemuri midgoma, romelic<br />

moicavs sursaTis uvneblobis yvela aspeqts `mindvridan<br />

magid<strong>am</strong>de~;<br />

2. HACCP-is g<strong>am</strong>oyenebisas aqcenti saboloo<br />

sasursaTo produqciis kontrolidan gadadis warmoebisa<br />

da realizaciis/distribuciis kontrolze,<br />

rac Sesab<strong>am</strong>isi prevenciuli RonisZiebebis gatarebis<br />

SesaZleblobas iZleva;<br />

3. marTebulad Catarebuli safrTxis analizi<br />

faruli, uxilavi safrTxeebis g<strong>am</strong>ovlenis da kritikul<br />

wertilebze dakvirvebis saSualebas iZleva;<br />

4. Semcirebulia wundebuli sursaTi, rac<br />

2


# 111<br />

biuleteni<br />

sawarmosaTvis ekonomiuri rentabelobis garantias<br />

iZleva;<br />

5. Semcirebulia mavnebeli sursaTis ganadgurebasTan,<br />

sas<strong>am</strong>arTlo ganCinebebTan da sanqciebTan<br />

dakavSirebuli problemebi;<br />

6. HACCP integrirebulia ISO standartebTan,<br />

romlebic gansazRvraven xarisxis da uvneblobis<br />

saerTaSoriso saerTo sistemebs;<br />

7. saerTaSoriso organizaciebi, m.S. Codex<br />

alimentarius-i mxars uWers HACCP-is g<strong>am</strong>oyenebas,<br />

rogorc sursaTis moxmarebiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa<br />

Semcirebis efeqtur saSualebas;<br />

8. HACCP-is g<strong>am</strong>oyeneba sasargebloa kanonisa da<br />

normatiuli moTxovnebis Sesrulebis demonstraciisaTvis;<br />

9. davis SemTxvevaSi, HACCP-is dokumentebi<br />

warmoadgens mtkicebulebas;<br />

10. warmoebis calkeul etapze dadgenilia piri,<br />

romelic pasuxismgebelia <strong>am</strong> etapze Sesab<strong>am</strong>isi komponentis<br />

uvneblobaze;<br />

11. izrdeba momxmareblis ndoba warmoebuli<br />

sasursaTo produqciis mimarT;<br />

12. HACCP zrdis warmoebuli produqciis<br />

konkurentunarianobas adgilobriv bazarze da iZleva<br />

eqsportis saSualebas, zrdis sawarmos reputacias,<br />

mimzidvels xdis sainvesticio garemos da<br />

d<strong>am</strong>atebiT upiratesobas uqmnis sawarmos.<br />

HACCP-is koncefciis teqnikuri monacemebia:<br />

‣ epidemiologiuri monacemebi daavadebis<br />

g<strong>am</strong>omwvev mikroorganizmebze, toqsinebsa da qimiur<br />

nivTierebebze:<br />

- sursaTiT moSx<strong>am</strong>visa da sxva kvebismieri daavadebebi;<br />

- sakontrolo g<strong>am</strong>okvlevebisa da progr<strong>am</strong>ebis<br />

Sedegebi;<br />

- mikrobiologiuri uvneblobis sakanonmdeblo<br />

kriteriumebi da mavne nivTierebebis narCeni<br />

raodenobebi;<br />

‣ monacemebi sursaTis uvneblobis Sesaxeb:<br />

- nedleulSi mikrobiologiuri safrTxeebis Sesa-<br />

Zlo Semcveloba;<br />

- sasursaTo produqtebSi mikroorganizmTa zrda-ganviTarebis<br />

siCqare;<br />

- nedleulis gad<strong>am</strong>uSavebisas mikroorganizmTa<br />

kvdomis siCqare;<br />

- qimiuri nivTierebebis, toqsinebis gardaqmna nedleulis<br />

sasursaTo produqtad gad<strong>am</strong>uSavebis,<br />

Senaxvis, realizaciisa da g<strong>am</strong>oyenebis dros;<br />

‣ nedleulis, naxevarfabrikatebisa da mza sasursaTo<br />

produqtebis maxasiaTeblebi:<br />

- receptura;<br />

- simJave (pH);<br />

- aqtiuri wyali (Aw);<br />

- SesafuTi masalebi;<br />

- produqtis struqtura;<br />

- gad<strong>am</strong>uSavebis pirobebi;<br />

- Senaxvisa da realizaciis pirobebi;<br />

- Senaxvis vada;<br />

- miTiTebebi sasursaTo produqciis moxmarebis<br />

Sesaxeb, etiketi SefuTvaze;<br />

‣ monacemebi gad<strong>am</strong>uSavebaze:<br />

- gad<strong>am</strong>uSavebis yvela stadiis Tanmimdevroba da<br />

raodenoba, Senaxva-dasawyobebis CaTvliT;<br />

- teqnologiuri procesis mimdinareobisas temperaturuli<br />

cvlilebebi drois xangrZlivobis<br />

miTiTebiT;<br />

- meoradi d<strong>am</strong>uSaveba (warmoebis procesis narCeni<br />

masalis meoradi g<strong>am</strong>oyeneba);<br />

- maRali da dabali riskebis zonebis diferencireba;<br />

- hidrodin<strong>am</strong>ikuri par<strong>am</strong>etrebi (siTxeebisaTvis);<br />

- gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebel danadgarebSi Seuvsebeli moculobis<br />

arseboba;<br />

- dezinfeqciisa da dasufTavebis efeqturoba;<br />

HACCP-is sistemis danergva sawarmoSi moiTxovs<br />

iseTi konkretuli gansazRvrebebis codnas,<br />

rogoricaa:<br />

• safrTxis analizi da kritikuli sakontrolo<br />

wertilebi - koncefciaa, romelic iTvaliswinebs<br />

sursaTis uvneblobaze moqmedi faqtorebis<br />

sistematur identifikacias, Sefasebas da<br />

marTvas;<br />

• sakontrolo kritikuli wertili - teqnologiuri<br />

procesis safexuri, etapi, sadac xorcieldeba<br />

kontroli mniSvnelovani safrTxeebis<br />

Tavidan asacileblad, aRmosafxvrelad an<br />

misaReb donemde Ses<strong>am</strong>cireblad.<br />

• monitoringi - winaswar dadgenili jeradobiT<br />

dakvirvebebisa da gazomvebis Catareba sakontrolo<br />

kritikul wertilebSi, kritikuli<br />

zRva ris daSvebuli mniSvnelobebidan gadacdenis<br />

drouli g<strong>am</strong>ovlenisaTvis;<br />

• HACCP-is jgufi - sxvadasxva sferos kvalificiuri<br />

specialistebi, romlebic <strong>am</strong>uSaveben,<br />

nergaven da axorcieleben sawarmoSi HACCP-is<br />

sistemas.<br />

• gadawyvetilebebis xe - procesis sakiTxebis Tanmimdevroba,<br />

rac sakontrolo wertilis kritikulobis<br />

Sefasebis saSualebas iZleva.<br />

• HACCP-is dokumentebi - werilobiTi dokumentebi,<br />

romelic emyareba HACCP-is principebs,<br />

moicavs qmedebaTa im algoriTmebs, romlebic<br />

aucilebelia konkretuli procesis an procedurebis<br />

kontrolis ganxorcielebisaTvis.<br />

2.2 HACCP- is mos<strong>am</strong>zadebeli progr<strong>am</strong>ebi<br />

HACCP ar warmoadgens avtonomiur progr<strong>am</strong>as,<br />

misi efeqturad ganxorcielebisaTvis aucile-<br />

3


# 111 biuleteni<br />

belia sawarmoSi winaswar dainergos e.w. winaswari<br />

mos<strong>am</strong>zadebeli progr<strong>am</strong>ebi. igi unda efuZnebodes<br />

`kargi warmoebis praqtikas~ (GMP) da `kargi higienis<br />

praqtikas~ (GHP), r<strong>am</strong>denadac orive es progr<strong>am</strong>a<br />

uSualo zegavlenas axdens sursaTis warmoebis pirobebze<br />

(naxazi #2.1).<br />

naxazi 2.1<br />

HACCP-i da winaswar mos<strong>am</strong>zadebeli progr<strong>am</strong>ebi<br />

H A C C P<br />

HACCP-is principebia:<br />

1. safrTxis identifikacia da analizi, romelic<br />

sursaTis warmoebisas dakavSirebulia mTel<br />

teqnologiur ciklTan - nedleulis miRebidan<br />

moxmarebisaTvis gankuTvnil mza produqci<strong>am</strong>de.<br />

biologiuri, qimiuri da fizikuri safrTxeebi<br />

ganixileba sursaTis uvneblobaze maTi moqmedebis<br />

TvalsazrisiT;<br />

2. safrTxis analizis Sedegad dgindeba kritikuli<br />

sakontrolo wertilebi;<br />

3. TiToeuli sakontrolo wertilisaTvis dgindeba<br />

kritikuli zRvari;<br />

4. kritikul sakontrolo wertilebze monitoringis<br />

ganxorcieleba da Sesab<strong>am</strong>isi Canawerebis<br />

warmoeba;<br />

5. makoreqtirebeli qmedebebi, rodesac monitoringis<br />

Sedegad dgindeba sakontrolo wertilze<br />

kritikuli zRvaridan gadaxra;<br />

6. d<strong>am</strong>owmebis procedurebi, anu verifikacia, rokargi<br />

higienis praqtika (GHP)<br />

kargi warmoebis praqtika (GMP)<br />

jandacvis msoflio organizacia `kargi higienis<br />

praqtikas~ ganmartavs, rogorc `usafrTxoebis<br />

zomebs, romelTa dacva aucilebelia sursaTis warmoebis,<br />

gad<strong>am</strong>uSavebis, Senaxvisa da distribuciis<br />

dros, ad<strong>am</strong>ianis moxmarebisaTvis gankuTvnili jansaRi,<br />

uvnebeli sasursaTo produqtebis misaRebad.~<br />

GHP-i da GMP-i mos<strong>am</strong>zadebeli progr<strong>am</strong>ebi ar<br />

warmoadgenen HACCP-is sistemis nawils, misi <strong>am</strong>oqmedeba,<br />

rogorc wesi, win uswrebs sistemis danergvas<br />

da exeba mTel sawarmos. es SedarebiT zogadi progr<strong>am</strong>ebia,<br />

romelic moicavs sawarmosa da momsaxure<br />

personalisaTvis mravalricxovan procedurebs,<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, sawarmos mowyobisa da funqcionirebis<br />

mraval aspeqts exeba:<br />

• teritoriisa da sawarmoo Senobis dagegmareba<br />

(sawarmo SenobaTa eqsterieri da interieri,<br />

gverdigverd arsebuli Senoba-nagebobebi,<br />

produqtis moZraoba-nakadi, ventilacia, ganaTeba,<br />

sawarmoo narCenebis ganadgureba da<br />

nagvis gatana, xelsabanebi da tualetebi, warmoebaSi<br />

g<strong>am</strong>oyenebuli wyali);<br />

• Tan<strong>am</strong>SromelTa swavlebis progr<strong>am</strong>ebi;<br />

• mavneblebis kontroli, nedleulisa da d<strong>am</strong>xmare<br />

masalebis momwodebelTa SerCeva;<br />

• manqana-danadgarebis da sawarmo-teqnologiuri<br />

aRWurvilobis eqspluatacia;<br />

• Tan<strong>am</strong>SromelTa qcevis wesebi;<br />

• nedleulis kontroli;<br />

• sawarmoo garemos kontroli;<br />

• mza produqciisa da nedleulis Senaxva/dasawyobeba<br />

da distribucia;<br />

• mza produqciis kontroli.<br />

sanitaruli kontrolis anu standartuli sanitariuli<br />

s<strong>am</strong>uSao procedurebi. sanitariuli kontrolis<br />

procedurebis saSualebiT sursaTis gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebel<br />

sawarmoebSi uzrunvelyofilia kargi<br />

sawarmoo praqtikis meTodebis ganxorcieleba da<br />

misi dacva. rogorc wesi, standartuli sanitariuli<br />

s<strong>am</strong>uSao procedurebi moicavs sawarmoSi calkeuli<br />

sa<strong>am</strong>qroebisaTvis par<strong>am</strong>etrebis konkretul C<strong>am</strong>onaTvals<br />

da im RonisZiebebs, romelTa saSualebiTac <strong>am</strong><br />

par<strong>am</strong>etrebis gansazRvruli, aucilebeli sidideebis<br />

miRwevaa SesaZlebeli. kerZod:<br />

a. jvaredini dabinZurebis Tavidan acileba,<br />

teqnologiuri procesis calkeul etapze sursaTis<br />

gadaadgilebis dros muSa-mos<strong>am</strong>saxureTa gadaadgilebis<br />

SezRudviT;<br />

b. xelsabanebisa da dezinfeqciis punqtebis<br />

ganlageba saTanado adgilebze;<br />

g. teqnologiuri mowyobilobebisaTvis Sesab<strong>am</strong>isi<br />

teqnikuri momsaxurebis, maTi gasufTavebisa da<br />

dezinfeqciis xelmisawvdomoba da sadezinfeqcio da<br />

g<strong>am</strong>wmendi saSualebebis kontroli;<br />

d. sawarmoo danadgarebisa da aRWurvilobis<br />

gawmenda-dasufTaveba da d<strong>am</strong>uSaveba adgilze.<br />

miuxedavad imisa, sursaTis mwarmoebel/gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebel<br />

sawarmos danergili aqvs Tu ara HACCP-i,<br />

igi mainc unda pasuxobdes `sursaTis higienis zogadi<br />

wesebis“ moTxovnebs. aqve unda aRiniSnos, rom mcdaria<br />

gavrcelebuli warmodgena, rom sanitariuli<br />

kontroli moicavs mxolod danadgarebis, mowyobilobebis<br />

da aRWurvilobebis sisufTavis kontrols.<br />

Tumca, es ukanaskneli arsebiTia uvnebeli sursaTis<br />

warmoebisaTvis. aranakleb mniSvnelovania momsaxure<br />

personalis, Senoba-nagebobebis, sa<strong>am</strong>qroebis higiena,<br />

sawyobi saTavsoebi, aseve mowyobilobaTa konstruqciebis,<br />

teqnologiuri operaciebis Tanmimdevrobis<br />

marTebuli dagegmva.<br />

2.3 HACCP-is principebi da dagegmva<br />

4


# 111<br />

biuleteni<br />

melic gviCvenebs, rom sistema muSaobs srulad.<br />

7. Sesab<strong>am</strong>isi dokumentaciis warmoeba.<br />

safrTxis analizisa da kritikuli sakontrolo<br />

wertilebis dadgenis sqematur-logikuri Tanmimdevroba<br />

mocemulia naxazze 2.2.<br />

naxazi 2.2<br />

safrTxis analizisa da kritikuli sakontrolo<br />

wertilebis dadgenis sqematur-logikuri<br />

Tanmimdevroba<br />

1. HACCP-is jgufis Seqmna<br />

2. produqtis aRwera<br />

3.produqtis daniSnuleba anu SesaZlo g<strong>am</strong>oyenebis sfero<br />

4. teqnologiuri blok-sqemis ageba<br />

5. blok-sqemis adgilze gad<strong>am</strong>owmeba<br />

6. potenciuri safrTxeebis gansazRvra da maTi C<strong>am</strong>onaTvali<br />

7.kritikuli sakontrolo wertilebis gansazRvra<br />

8. kritikuli sakontroli wertilebis zRvrebis dadgena<br />

9. TiToeli sakontrolo wertilisaTvis monitoringis sistemis<br />

SemuSaveba<br />

SesaZloa iyos ori Tan<strong>am</strong>Sromeli, romelTagan erTs<br />

mainc gavlili aqvs HACCP-is swavleba. <strong>am</strong> gundis<br />

muSaobaSi SesaZloa monawileobdnen sxva specialistebic,<br />

romlebic ar muSaoben <strong>am</strong> sawarmoSi, aqvT<br />

Sesab<strong>am</strong>isi kvalifikacia da codna, zustad gansazRvron<br />

sursaTTan dakavSirebuli qimiuri, biologiuri<br />

da fizikuri safrTxeebi.<br />

did sawarmoebSi HACCP-is s<strong>am</strong>uSao jgufSi monawileoben<br />

sxvadasxva profilis specialistebi, romelTa<br />

raodenoba 7-8 ad<strong>am</strong>ians ar aRemateba. isini<br />

SeirCevian kvalifikaciisa da ganaTlebis mixedviT.<br />

rekomendebulia, HACCP-is jgufSi Sediodes:<br />

1. sawarmoo ganyofilebis warmomadgeneli;<br />

2. xarisxis ganyofilebis warmomadgeneli;<br />

3. mikrobiologi;<br />

4. mTavari meqanikosi;<br />

5. teqnologiuri sa<strong>am</strong>qros warmomadgeneli;<br />

6. laboratoriis Tan<strong>am</strong>Sromeli;<br />

7. mos<strong>am</strong>zadebeli procedurebisaTvis mizanSewonilia<br />

eqimi-higienistis perioduli CarTva.<br />

HACCP-is s<strong>am</strong>uSao jgufma kargad unda icodes<br />

teqnologiuri ciklis operaciebi, manqana-danadgarebi,<br />

maTi momsaxurebis wesebi, g<strong>am</strong>zomi-sakontrolo<br />

saSualebebi, unda icnobdnen sasursaTo produqciasTan<br />

dakavSirebul yvela saxis normatiul<br />

dokumentebs, aseve g<strong>am</strong>oyenebiTi mikrobiologiis<br />

safuZvlebs, HACCP-is principebs da misi g<strong>am</strong>oyenebis<br />

meTodebs.<br />

idealur SemTxvevaSi mravalprofiliani gundi<br />

kargad unda erkveodes rogorc kvebis teqnologiaSi,<br />

ise agronomiaSi, veterinariaSi, medicinaSi,<br />

garemos dacvaSi, qimiasa da sainJinro disciplineb-<br />

Si, raTa maqsimalurad uzrunvelyon biologiuri,<br />

qimiuri da fizikuri safrTxeebis identificireba.<br />

realur SemTxvevaSi xdeba specialistebis mowveva<br />

da Sesab<strong>am</strong>isi teqnikuri literaturis g<strong>am</strong>oyeneba.<br />

HACCP-is s<strong>am</strong>uSao jgufs unda hyavdes xelmZRvaneli-koordinatori,<br />

romelic ufleb<strong>am</strong>osilia daakompleqtos<br />

HACCP-is ZiriTadi da d<strong>am</strong>xmare s<strong>am</strong>u-<br />

Sao jgufebi. misi ZiriTadi funqciebia:<br />

10. makoreqtirebeli qmedebebis SemuSaveba<br />

11. gad<strong>am</strong>owmebis procedurebi anu verifikacia<br />

12. dokumentebisa da Canawerebis warmoeba<br />

1. HACCP-is sistemis efeqturobas gansazRvravs<br />

HACCP-is jgufi, romlis wevrTa raodenoba mkacrad<br />

ar aris gansazRvruli. mcire sawarmoebSi es<br />

• s<strong>am</strong>uSao jgufis formireba;<br />

• aucileblobis SemTxvevaSi masSi cvlilebebis<br />

Setana;<br />

• s<strong>am</strong>uSao jgufis muSaobis koordinireba;<br />

• SeTanxmebuli gegmis Sesrulebis uzrunvelyofa;<br />

• s<strong>am</strong>uSaoebis, ufleba-movaleobebis da funqciebis<br />

ganawileba;<br />

• azris Tavisufali g<strong>am</strong>oTqmis uzrunvelyofa da<br />

jgufis wevrebs Soris davebis Tavidan acileba;<br />

• s<strong>am</strong>uSaoebis SemsruleblebisaTvis jgufis gadawyvetilebaTa<br />

gacnoba;<br />

• jgufis wevrebis wardgena-gacnoba organizaciis<br />

xelmZRvanelobisaTvis.<br />

5


# 111 biuleteni<br />

HACCP-is s<strong>am</strong>uSao jgufs unda hyavdes teqnikuri<br />

mdivani, romelic uzrunvelyofs:<br />

• jgufis sxdomebis organizebas;<br />

• sxdomebze jgufis wevrebis daswrebis registracias;<br />

• sxdomebis oqmebis warmoebas;<br />

s<strong>am</strong>uSao jgufi ar unda iyos Semdgari ierarqiis<br />

mixedviT da gavlili unda hqondes swavleba Semdeg<br />

Temebze:<br />

• HACCP-is ZiriTadi principebi, etapebi, romelic<br />

miRebulia FAO/WHO da Codex alimentarius-is<br />

komisiis mier (1997);<br />

• HACCP-is sistemisa da xarisxis marTvis ISO<br />

9000, GMP, GLP, Sesab<strong>am</strong>isoba da urTierTqmedeba;<br />

• xarisxis sistema. xarisxis marTva HACCP-is<br />

principebis mixedviT;<br />

• HACCP-is saxelmZRvanelo;<br />

• HACCP-is gegma da misi ZiriTadi stadiebi;<br />

• potenciuri riskebisa da safrTxis analizi, safrTxis<br />

par<strong>am</strong>etrebis kontrolis saSualebebi;<br />

• kritikuli sakontrolo wertilebis identifikacia;<br />

• kritikuli zRvaris dadgena;<br />

• monitoringi kritikul wertilebze;<br />

• makoreqtirebeli qmedebebis SemuSaveba da danergva,<br />

verifikacia;<br />

• dokumentebis marTvis sistema da procedurebi;<br />

• HACCP-is sistemis marTva da auditi;<br />

• sursaTis uvneblobis HACCP-is sistemis gaumjobeseba.<br />

HACCP-is jgufis Sexvedrebis sixSire ganisazRvreba<br />

sursaTis warmoebis teqnologiuri ciklis<br />

xangrZlivobiT da warmoebuli produqciis moculobiT.<br />

HACCP-is sistemis danergvis savaraudo vadaa 6<br />

Tvidan erT wl<strong>am</strong>de. <strong>am</strong> periodis ganmavlobaSi organizaciis<br />

xelmZRvanelob<strong>am</strong> unda:<br />

• uzrunvelyos s<strong>am</strong>uSao jgufebis Sexvedra;<br />

• g<strong>am</strong>onaxos finansuri resursebi jgufis wevrTa<br />

an wevris swavlebisaTvis;<br />

• uzrunvelyos jgufi da organizaciis qvedanayofebi<br />

aucilebeli s<strong>am</strong>uSao dokumentaciiT;<br />

• uzrunvelyos laboratoriis xelmisawvdomoba;<br />

• uzrunvelyos informirebuloba.<br />

HACCP-is gegmis SemuSaveba unda daiwyos teqnikuri<br />

davalebis SedgeniT, romelSic dokumentirebuli<br />

unda iqnas s<strong>am</strong>uSao jgufis ZiriTad da mowveul<br />

wevrTa s<strong>am</strong>uSao g<strong>am</strong>ocdileba, maTi ufleba-movaleobebi<br />

da valdebulebebi, maTi kvalifikacia. teqnikur<br />

davalebas xels awers HACCP-is jgufis xelmZRvaneli<br />

da mtkicdeba organizaciis xelmZRvanelis xelmoweriT.<br />

<strong>am</strong>asTan, organizaciis xelmZRvaneli g<strong>am</strong>oscems<br />

brZanebas HACCP-is jgufis xelmZRvanelis daniSvnis,<br />

sawarmos organizaciul struqturaSi misi adgilis,<br />

pasuxismgeblobebisa da ufleba-movaleobebis<br />

Sesaxeb.<br />

organizaciis umaRlesi xelmZRvanelobis mier<br />

ganisazRvreba HACCP-is s<strong>am</strong>uSao jgufis finansuri<br />

da sainformacio resursebi.<br />

teqnikur davalebaSi unda ganisazRvros warmoebis<br />

is konkretuli etapebi da safrTxeebis zogadi<br />

klasebi, romlebic gaTvaliswinebuli iqneba HAC-<br />

CP-is gegmis SemuSavebisas.<br />

teqnikur davalebaSi HACCP-is gegma ganisazRvreba<br />

sawarmos mier g<strong>am</strong>oSvebuli yvela saxeobis<br />

sasursaTo produqciisaTvis; Tu warmoebis romelime<br />

etapi saerToa sxvadasxva dasaxelebis sasursaTo<br />

produqciisaTvis, <strong>am</strong> SemTxvevaSi dgindeba<br />

sazRvrebi, romlis Semdegac produqciis calkeuli<br />

saxeobebisaTvis unda dadgindes individualuri safrTxeebi.<br />

HACCP-is gegma SesaZloa moicavdes rogorc<br />

mTlian process, ise mxolod gansazRvrul nawils.<br />

<strong>am</strong> dros gasaTvaliswinebelia teqnologiuri procesis<br />

xangrZlivoba da sirTule, misi calkeul modulebad<br />

dayofis SesaZlebloba. mniSvnelovania<br />

produqciis gadaadgileba sawarmos SigniT, aseve<br />

prioritetuli safrTxeebis identificirebis gansazRvris<br />

SesaZlebloba.<br />

teqnikur davalebaSi unda dadgindes aseve sasursaTo<br />

produqciis sawarmoo ciklis calkeuli<br />

etapebi, romlebic gasaTvaliswinebelia sursaTis<br />

uvneblobis uzrunvelyofisaTvis. es etapebia sawyobSi<br />

Senaxva, mza produqciis ganawileba, transportireba,<br />

sacalo gayidva, momxmareblis mier gad<strong>am</strong>u-<br />

Saveba da sxv. g<strong>am</strong>omdinare iqidan, Tu r<strong>am</strong>denad kritikulia<br />

es etapebi. ase magaliTad, `momxmarebelTa<br />

mier gad<strong>am</strong>uSavebis~ etapis HACCP-is gegmaSi CarTvisaTvis<br />

unda ganisazRvros: aris Tu ara sasursaTo<br />

produqcia uvnebeli warmoebis bolo etapze, anu<br />

kontroldeba Tu ara yvela safrTxe, Tu produqti<br />

saWiroebs d<strong>am</strong>atebiT specialur gad<strong>am</strong>uSavebas; im<br />

SemTxvevaSi, Tu malfuWebadi produqti (magaliTad,<br />

axali, daumuSavebeli xorcis nawarmi), arasaTanado<br />

d<strong>am</strong>uSavebis g<strong>am</strong>o warmoadgens potenciur safrTxes,<br />

misi Tavidan acilebisa da minimum<strong>am</strong>de Semcirebisa-<br />

Tvis sakmarisi da sandoa Tu ara momxmareblis mier<br />

misi gad<strong>am</strong>uSaveba.<br />

2. produqtis aRwera anu informacia produqtis<br />

Sesaxeb<br />

sasursaTo produqciis calkeuli saxeobisa-<br />

Tvis unda SemuSavdes HACCP-is s<strong>am</strong>uSao gegma. mza<br />

sasursaTo produqciis maCveneblebis Sesaxeb informacia,<br />

instruqciebi, saSualebas iZleva dadgindes<br />

misi sruli maxasiaTeblebi sruli teqnologiuri<br />

ciklis mimdinareobisas.<br />

calkeuli saxeobis mza sasursaTo produqciisaTvis<br />

unda arsebobdes:<br />

• normatiuli dokumentebisa da teqnikuri piro-<br />

6


# 111<br />

biuleteni<br />

bebis dasaxeleba da aRniSvna;<br />

• ZiriTadi da d<strong>am</strong>xmare nedleulis dasaxeleba<br />

da aRniSvna, sakvebdan<strong>am</strong>atebi, SesafuTi masalebi,<br />

maTi warmoSoba, aseve maTi normatiuli<br />

dokumentebi da teqnikuri pirobebi;<br />

• g<strong>am</strong>oSvebuli sasursaTo produqtis uvneblobis<br />

moTxovnebi Sesab<strong>am</strong>isi normatiuli dokumentis<br />

miTiTebiT;<br />

• produqciis saidentifikacio nomeri an niSani;<br />

• produqciis Senaxvis pirobebi da vargisobis<br />

vada;<br />

• produqciis aradaniSnulebis<strong>am</strong>ebr g<strong>am</strong>oyenebis<br />

arsebuli da potenciuri SesaZleblobebi;<br />

• saWiroebis<strong>am</strong>ebr produqciis g<strong>am</strong>oyenebis an SezRuduli<br />

g<strong>am</strong>oyenebisaTvis rekomendaciebi, m.S.<br />

momxmarebelTa calkeuli jgufebisaTvis (magaliTad,<br />

bavSvebi, orsuli qalebi da sxv.). Sesab<strong>am</strong>isi<br />

informacia mocemuli unda iqnas Tanmxleb<br />

dokumentaciaSi;<br />

• aradaniSnulebis<strong>am</strong>ebr produqciis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

SemTxvevaSi obieqturad prognozirebadi safr-<br />

Txis warmoqmnis SesaZlebloba.<br />

v) warmoebis pirobebi da a.S.<br />

3. produqtis daniSnuleba anu SesaZlo g<strong>am</strong>oyenebis<br />

sfero<br />

<strong>am</strong> etapze s<strong>am</strong>uSao jgufma unda gansazRvros<br />

`vin iqneba mza sasursaTo produqciis momxmarebeli~<br />

da `rogor iqneba igi g<strong>am</strong>oyenebuli.~ <strong>am</strong> dros unda<br />

dadgindes `moixmars Tu ara sasursaTo produqts<br />

momxmarebelTa gansakuTrebuli jgufebi~ (bavSvebi,<br />

orsuli da meZuZuri dedebi, xandazmulebi da a.S).<br />

aucilebelia produqtis etiketze miTiTebuli<br />

informacia iyos sruli da gasagebi nebismieri momxmareblisaTvis.<br />

aseve unda ganisazRvros, mizanSewonilia<br />

Tu ara sursaTis Semadgenlobis an/da warmoebis<br />

wesis Secvla imisaTvis, rom misi g<strong>am</strong>oyeneba<br />

SeZlos momxmarebelTa nebismierma jgufma. gasaTvaliswinebelia<br />

aseve aradaniSnulebisa mebr sasursa-<br />

To produqciis g<strong>am</strong>oyenebis SemTxvevaSi obieqturad<br />

prognozirebadi safrTxis warmoqmnis SesaZlebloba.<br />

4. sawarmos teqnologiuri blok-sqemis ageba<br />

s<strong>am</strong>uSao jgufma rac SeiZleba detalurad unda<br />

aRweros produqti:<br />

• produqtis dasaxeleba;<br />

• Semadgenloba;<br />

• fizikur/qimiuri maxasiaTeblebi (m.S. A w<br />

, pH da a.S.);<br />

• mikroorganizmTa Semcveloba;<br />

• d<strong>am</strong>uSavebis/gad<strong>am</strong>uSavebis saxeebi (Termuli,<br />

gayinva, d<strong>am</strong>arileba, Sebolva da a.S);<br />

• SefuTvis tipi;<br />

• Senaxvis vadebi da Senaxvis pirobebi;<br />

• SefuTvaze instruqcia.<br />

produqciis aRwerisas s<strong>am</strong>uSao jgufma pasuxi<br />

unda gasces Semdeg SekiTxvebs:<br />

a) rogor iqneba sursaTi g<strong>am</strong>oyenebuli? anu mzadaa<br />

igi g<strong>am</strong>oyenebisaTvis Tu moxmarebis win sa-<br />

Wiroebs gacxelebas, Semdgom gad<strong>am</strong>uSavebas da<br />

a.S.<br />

b) sad gaiyideba produqti, sacalo, sabiTumo va-<br />

Wrobis Tu sazogadoebrivi kvebis obieqtebSi?<br />

g) sursaTis Senaxvis pirobebi (magaliTad, gayinva<br />

-18 0 C, gacieba + 4 0 C).<br />

informacia ar unda Semoifarglebodes mxolod<br />

mza sasursaTo produqciiT, aucilebelia informacia<br />

nedleulis Sesaxebac, romelic unda moicavdes:<br />

a) ingredientebis, SesafuTi masalis da a.S. aRweras;<br />

b) informacias maTi warmoSobis, transportirebis<br />

pirobebis, SefuTvis Sesaxeb;<br />

g) fizikuri-qimiuri maxasiaTeblebi;<br />

d) mikroorganizmTa Semcveloba;<br />

e) g<strong>am</strong>oyenebisa da Senaxvis pirobebi;<br />

diagr<strong>am</strong>a, anu sawarmo-teqnologiuri procesis<br />

blok-sqema warmoadgens teqnologiuri operaciebis<br />

mkafio da martiv Tanmimdevrobas, romelic moicavs<br />

sursaTis warmoebis procesis yvela stadias ingredientebis<br />

miRebidan mza sasursaTo produqciis realizatoreb<strong>am</strong>de,<br />

aseve detalur monacemebs produqciis<br />

gad<strong>am</strong>uSavebis ciklis TiToeuli etapis-stadiis<br />

Sesaxeb, garda gad<strong>am</strong>uSavebis reJimebisa, aq igulisxmeba<br />

aseve Senaxvis pirobebi da sxva detalebi,<br />

romelic saSualebas iZleva identificirebul iqnas<br />

fizikuri, qimiuri da biologiuri safrTxeebi.<br />

ufro meti informaciisaTvis sasursaTo produqciis<br />

sawarmoo ciklis nakadis diagr<strong>am</strong>a mizanSewonilia<br />

warmodgenili iqnas Tanmimdevruli<br />

blokebis saxiT, romelic moicavs rogorc gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

stadiebs, ise gad<strong>am</strong>uSaveb<strong>am</strong>de da gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

Semdgom etapebs.<br />

sawarmoo procesis blok-sqemis nimuSi orcxobilaSi<br />

<strong>am</strong>ovlebuli Roris xorcis naxevarfabrikatisaTvis<br />

mocemulia naxazze #2.3. im SemTxvevaSi, Tu<br />

teqnologiuri procesi rTulia da r<strong>am</strong>denime operaciisagan<br />

Sedgeba, igi unda daiyos r<strong>am</strong>denime mcire<br />

operaciad da SemuSavdes Sesab<strong>am</strong>isi blok-sqemebi.<br />

blok-sqemis garda HACCP-is jgufi adgens sa-<br />

Tavsoebis sqematur gegmas, romelic moicavs sawarmoo<br />

xazebis Tanmimdevrobas, personalis gadaadgilebas<br />

(gasaxdelebi, Sxapi, sveli wertilebi, kvebis<br />

bloki). <strong>am</strong> diagr<strong>am</strong>is SedgenaSi monawileoben teqnologebi,<br />

sa<strong>am</strong>qros ufrosebi da saWiroebis mixedviT<br />

sxva specialistebi.<br />

diagr<strong>am</strong>aze aucilebelia aRniSnuli iqnas sawarmoo<br />

kontrolis sqema, romelic moicavs:<br />

‣ teqnologiuri procesis sakontrolo par<strong>am</strong>etrebs,<br />

kontrolis moculobasa da periodulobas;<br />

‣ dasufTavebis, dezinfeqcia-deratizaciis pro-<br />

7


# 111 biuleteni<br />

sawarmoo procesis blok-sqemis nimuSiorcxobilaSi <strong>am</strong>ovlebuli<br />

Roris xorcis naxevarfabrikatisaTvis<br />

naxazi 2.3<br />

cximis SeZena safanelis SeZena wyali fqvilis<br />

xorcis<br />

SeZena<br />

SeZena<br />

miReba da<br />

Senaxva<br />

miReba da<br />

mSralad Senaxva<br />

miReba da<br />

mSralad<br />

Senaxva<br />

miReba da<br />

macivarSi<br />

Senaxva<br />

gacra<br />

gacra<br />

wyalTan<br />

Sereva<br />

d<strong>am</strong>uSaveba<br />

safanelSi<br />

<strong>am</strong>ovleba<br />

sakontrolo<br />

awonva<br />

(danakargis<br />

norma)<br />

dozatori d<br />

filtracia<br />

sruli Sewva<br />

gaciveba<br />

SefuTva<br />

paketi<br />

markireba<br />

Senaxva<br />

miwodeba da<br />

sacalo vaWroba<br />

8


# 111<br />

biuleteni<br />

cedurebis instruqciebs, personalis higienas,<br />

sawarmo danadgarebis, d<strong>am</strong>xmare masalebisa da<br />

inventaris recxvasa da momsaxurebas, sanitaruli<br />

d<strong>am</strong>uSavebis punqtebs, tualetebis adgilmdebareobas,<br />

xelsabanis, s<strong>am</strong>eurneo-sayofacxovrebo<br />

zonebis, ventilaciis sistemebis<br />

adgilmdebareobas;<br />

‣ droebiTi Senaxva-ganTavsebis adgilebsa da pirobebs;<br />

‣ kritikulad gard<strong>am</strong>avali wertilebi (milsadenebi,<br />

g<strong>am</strong>anawilebeli sarqvelebi da sxv.);<br />

‣ xelaxali gad<strong>am</strong>uSavebisaTvis kritikuli adgilebi;<br />

‣ dasufTavebisa da dezinfeqciis organizebis<br />

kritikuli punqtebi;<br />

‣ sawarmoo danadgarebis CarTva-g<strong>am</strong>orTvis, avariuli<br />

gaCerebis kritikuli wertilebi;<br />

‣ kritikuli wertilebi, sadac SesaZlebelia moxdes<br />

sasursaTo produqciis jvaredini dabinZureba<br />

nedleulidan, dasazeTi saSualebebidan,<br />

personalidan, gasacivebeli agregatebidan,<br />

konteinerebidan, qvesadg<strong>am</strong>ebidan da a.S.<br />

da xarisxobrivi potenciuri safrTxis C<strong>am</strong>onaTvals.<br />

Sefasebas eqvemdebareba produqtis maxasiaTeblebi,<br />

g<strong>am</strong>oyenebuli nedleuli da ingredientebi, sawarmoo<br />

cikli, saTavsoebi, mowyobiloba-danadgarebi, momsaxure<br />

personali, sawarmoo procesebi, SefuTva, Senaxva<br />

da realizacia.<br />

1. nedleuli<br />

• ra safrTxeebs Seicavs sasursaTo produqciis<br />

d<strong>am</strong>zadebisaTvis g<strong>am</strong>oyenebuli nedleuli, r<strong>am</strong>denad<br />

mdgradia es safrTxeebi;<br />

• g<strong>am</strong>oiyeneba Tu ara iseTi sasursaTo nedleuli,<br />

romelTa didi odenobiT g<strong>am</strong>oyeneba recepturis<br />

mixedviT ukve safrTxes warmoadgens mza<br />

sasursaTo produqtisaTvis?<br />

2. Sida faqtorebi<br />

(sursaTis fizikuri maxasiaTeblebi misi Semadgenloba<br />

d<strong>am</strong>uSaveb<strong>am</strong>de da d<strong>am</strong>uSavebis Semdeg, m.S.<br />

A w<br />

, pH, konservantebi da a.S.);<br />

5. blok-sqemis gad<strong>am</strong>owmeba-verifikacia<br />

s<strong>am</strong>uSao jgufma unda Seadaros sawarmos bloksqema<br />

arsebul teqnologiur process;<br />

gaaanalizos teqnologiuri procesi mTeli sawarmoo<br />

ciklis mixedviT;<br />

darwmundes, rom blok-sqema Seesab<strong>am</strong>eba sursa-<br />

Tis warmoebis teqnologiur jaWvs;<br />

gad<strong>am</strong>owmebisas xdeba yvela sawarmoo operacia-<br />

Si miTiTebuli kritikuli wertilebis, yvela<br />

komponentis, m.S. SesafuTi masalis, personalis<br />

gadaadgilebis, dabinZurebis potenciuri zonebis<br />

Sedareba.<br />

sawarmoo blok-sqemis gad<strong>am</strong>owmebis proceduraSi<br />

monawileobs HACCP-is s<strong>am</strong>uSao jgufis yvela<br />

wevri da aseve sakontrolo qvedanayofebSi momuSave<br />

Tan<strong>am</strong>Sromlebi.<br />

gad<strong>am</strong>owmeba-kontrolis Semdeg dgeba Sesab<strong>am</strong>isi<br />

oqmi, romelsac xels awers HACCP-is jgufis xelmZRvaneli<br />

da sawarmos qvedanayofis xelmZRvaneli.<br />

aseTi gad<strong>am</strong>owmebebi unda ganxorcieldes regularulad,<br />

winaswar gansazRvruli da d<strong>am</strong>tkicebuli<br />

drois dadgenil intervalSi. Sedegebi unda iyos<br />

dokumentirebuli.<br />

6. potenciuri safrTxeebis g<strong>am</strong>ovlena<br />

<strong>am</strong> etapze dgindeba im safrTxeebis C<strong>am</strong>onaTvali,<br />

romelic Tavisi mniSvnelobiT uSualod gansazRvravs<br />

sursaTis uvneblobas da maTi araefeqturi<br />

kontroli safrTxes uqmnis ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobasa<br />

da sicocxles.<br />

es procesi moicavs or stadias:<br />

I. stadia - pirvel rigSi HACCP-is jgufi gansazRvravs<br />

yvela - fizikuri, qimiuri, biologiuri<br />

• ra safrTxeebi SeiZleba warmoiqmnas teqnologiuri<br />

ciklis sxvadasxva etapze, rac ga moiwvevs<br />

sursaTis Sedgenilobaze kontrolis dakargvas?<br />

• warmoadgens Tu ara sasursaTo produqtis Sedgeniloba<br />

bunebriv sakveb ares mikroorganizmTa<br />

zrda-ganviTarebisa da g<strong>am</strong>ravlebisaTvis?<br />

• SesaZlebelia Tu ara sawarmoo jaWvis Semdgom<br />

etapebze moxdes daavadebis g<strong>am</strong>omwvevi mikroorganizmebis<br />

raodenobis mateba an maT mier<br />

warmoqmnili toqsinis dagroveba?<br />

• mcirdeba Tu ara mikrobuli dabinZurebis albaToba<br />

teqnologiuri procesis momdevno etapebze?<br />

• aris Tu ara bazarze ganTavsebuli analogiuri<br />

sasursaTo produqtebi da ra saxis safrTxeebi<br />

ukavSirdeba maT?<br />

3. sasursaTo produqtebis mikrobiologiuri<br />

Sedgeniloba<br />

• rogoria sasursaTo produqtis normaluri<br />

(bunebrivi) mikroflora?<br />

• Senaxvis vadisa da pirobebis Sesab<strong>am</strong>isad icvleba<br />

Tu ara mikrobTa populacia?<br />

• axdens Tu ara gavlenas mikrobTa Secvlili populacia<br />

sasursaTo produqtis uvneblobaze?<br />

• <strong>am</strong> SekiTxvebze pasuxebis mixedviT SesaZlebelia<br />

Tu ara, arsebobdes sxvadasxva safrTxeebis<br />

warmoqmnis albaToba?<br />

4. saTavsoebi<br />

• arsebobs Tu ara safrTxeebi, romlebic uSualod<br />

ukavSirdeba saTavsoebis ganlagebas? (nedleulis,<br />

naxevarfabrikatebis, mza produqciis,<br />

9


# 111 biuleteni<br />

momsaxure personalis gadaadgilebisas jvaredini<br />

dabinZurebis safrTxeebi), an Senobis Sida<br />

garemosTan dakavSirebuli safrTxeebi?<br />

• uzrunvelyofs Tu ara sanitariuli dasufTavebis<br />

Sesab<strong>am</strong>isi progr<strong>am</strong>ebi da RonisZiebebi<br />

- dezinfeqcia, dezinseqcia, deratizacia - safrTxeebis<br />

Tavidan acilebas?<br />

5. mowyobiloba-danadgarebi<br />

• uzrunvelyofs Tu ara drois gansazRvrul periodSi<br />

dadgenili jeradobiT mowyobilobebisa<br />

da danadgarebis Sesab<strong>am</strong>isi temperaturuli<br />

d<strong>am</strong>uSaveba sursaTis uvneblobas?<br />

• saimedoa Tu ara mowyobiloba-danadgarebi?<br />

• aris Tu ara albaToba imisa, rom mowyobilobebidan<br />

da danadgarebidan moxdeba sursaTis<br />

dabinZureba? (mina, liToni)<br />

• ra saSualebebi g<strong>am</strong>oiyeneba imisaTvis, rom daculi<br />

iqnas sursaTis uvnebloba? (liTonis deteqtorebi,<br />

magnituri d<strong>am</strong>Weri, badeebi, filtrebi,<br />

Termometri, cxavi, ekranebi)<br />

• daSvebuli sazRvrebis farglebSi SesaZlebelia<br />

Tu ara mowyobiloba-danadgarebis efeqturi<br />

kontroli?<br />

• SesaZlebelia Tu ara mowyobiloba-danadgarebis<br />

efeqturi recxva, Tu aris iseTi detalebi,<br />

romelic Znelad irecxeba an miuwvdomelia recxvisas?<br />

6. personali<br />

• SesaZlebelia Tu ara g<strong>am</strong>oyenebulma sawarmoo<br />

praqtik<strong>am</strong> uaryofiTad imoqmedos sursaTis uvneblobaze?<br />

• sakmarisad aris Tu ara momzadebuli momuSave<br />

personali sursaTis higienis sakiTxebSi?<br />

• arsebobs Tu ara sawarmoSi momsaxure personalis<br />

daavadebaTa kontrolis sistema?<br />

• gacnobierebuli aqvs Tu ara momsaxure personals<br />

HACCP-is sistemis zogadi safuZvlebi da<br />

miznebi? ician Tu ara rogor gavlenas axdens<br />

es sursaTis uvneblobaze da sawarmoo procesis<br />

mimdinareobaze?<br />

7. procesebi<br />

• SesaZlebelia Tu ara mikrobiologiuri safr-<br />

Txeebi mdgradi aRmoCndes warmoebis romelime<br />

etapze Termuli d<strong>am</strong>uSavebis mimarT da Tu arsebobs<br />

iseTi etapi, romelzec maTi sruli ganadgureba<br />

xdeba?<br />

• SesaZloa Tu ara gad<strong>am</strong>uSavebis procesSi sasursaTo<br />

produqtis g<strong>am</strong>oyeneb<strong>am</strong> warmoqmnas potenciuri<br />

safrTxe?<br />

8. SefuTva<br />

• uzrunvelyofs Tu ara sasursaTo produqtis<br />

SefuTva mis dacvas qimiuri da biologiuri<br />

safrTxeebisagan, aseve meoradi dabinZurebisagan?<br />

(mowmdeba SesafuTi masalis ganvladoba,<br />

mTlianoba);<br />

• aris Tu ara raime g<strong>am</strong>afrTxilebeli warwera<br />

SefuTvaze markirebisas imisaTvis, rom daculi<br />

iqnas sursaTis uvnebloba?<br />

• aris Tu ara SefuTvaze instruqcia sasursaTo<br />

produqtis momzadebis wesebis Sesaxeb?<br />

• aris Tu ara raime g<strong>am</strong>afrTxilebeli warwera<br />

SefuTvaze?<br />

• aris Tu ara identificirebuli (Strix-kodi an<br />

sxv.) calkeuli SefuTuli erTeuli?<br />

• yvela SefuTvas aqvs Tu ara swori etiketi?<br />

• etiketze mocemul ingredientebSi aris Tu ara<br />

yvela potenciuri alergenis C<strong>am</strong>onaTvali?<br />

9. Senaxva da realizacia<br />

• aris Tu ara kontroli Senaxvis xangrZlivobaze,<br />

temperaturul da ganTavsebis pirobebze<br />

sabiTumo da sacalo vaWrobis, aseve sazogadoebrivi<br />

kvebis obieqtebSi?<br />

• SesaZlebelia Tu ara momxmareblis mier sasursaTo<br />

produqtis aradaniSnulebis<strong>am</strong>ebr g<strong>am</strong>oyenebisas<br />

warmoiqmnas safrTxe?<br />

yvela <strong>am</strong> faqtoris gaTvaliswineba aucilebelia<br />

safrTxeebis identificirebisa da maTgan g<strong>am</strong>owveuli<br />

SesaZlo riskebis Sefasebisas. <strong>am</strong> dros rekomendebulia<br />

gunduri muSaobis principi, rodesac SefasebaSi<br />

monawileobs sxvadasxva specialobis ad<strong>am</strong>ianebi. <strong>am</strong><br />

meTodis upiratesoba imaSi g<strong>am</strong>oixateba, rom:<br />

• warmoiqmneba axali ideebi;<br />

• problemebi fasdeba sxvadasxva poziciebidan,<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, g<strong>am</strong>oiyeneba urTierTswavlebis<br />

procesi da vlindeba yvela SesaZlo potenciali.<br />

mcirdeba albaToba imisa, rom gaTvaliswinebuli<br />

ar iqneba romelime safrTxe.<br />

II stadia - <strong>am</strong> etapze HACCP-is jgufma SesaZlo<br />

safrTxeebidan unda gansazRvros gansakuTrebuli<br />

mniSvnelobis mqone, anu kritikuli sakontrolo<br />

wertilebi, razedac unda fokusirdes kontrolis<br />

sistema, raTa minimum<strong>am</strong>de Semcirdes momxmareblis<br />

janmrTelobaze safrTxis Semcveli sasursaTo produqtis<br />

moxmarebiT g<strong>am</strong>owveuli arasasurveli zegavlenisa<br />

da simZimis albaToba.<br />

Tu ar aris aseTi midgoma, saWiro gaxdeboda Zalian<br />

didi raodenobiT wertilebis kontroli. <strong>am</strong>itomacaa,<br />

rom calkeuli potenciuri safrTxeebisaTvis<br />

tardeba riskis analizi, anu yoveli calkeuli<br />

potenciuri safrTxisaTvis xdeba momxmareblis mier<br />

mza produqciis g<strong>am</strong>oyenebisas riskis albaTobis<br />

10


# 111<br />

biuleteni<br />

riskis analizis diagr<strong>am</strong>a<br />

naxazi 2.4<br />

dauSvebeli riski<br />

Sedegebis simZime<br />

daSvebuli<br />

riski<br />

safrTxis realizaciis albaToba<br />

Sefaseba. Tumca, kritikuli sakontrolo wertilebis<br />

kontroli ar g<strong>am</strong>oricxavs naklebmniSvnelovani<br />

safrTxeebis gaTvaliswinebasac.<br />

<strong>am</strong> Sefasebas atarebs HACCP-is gundi, romelic<br />

emyareba:<br />

• HACCP-is jgufis wevrebis codnas da g<strong>am</strong>ocdilebas;<br />

• informacias s<strong>am</strong>ecniero-teqnikuri literaturidan,<br />

statiebidan, saxelmZRvaneloebidan;<br />

• informacias momwodeblebisagan da aseve analogiuri<br />

produqtebis mwarmoeblebisagan;<br />

• momxmarebelTa g<strong>am</strong>oxmaurebebsa da saCivrebs;<br />

• epidemiologiur monacemebs.<br />

rekomendebulia <strong>am</strong> dros riskis analizis CatarebisTvis<br />

g<strong>am</strong>oiyenon diagr<strong>am</strong>a (naxazi 2.4), romlis<br />

Tanaxmadac eqspertuli meTodiT (yvela SesaZlo<br />

sainformacio wyaroze dayrdnobiTa da jgufis wevrebis<br />

g<strong>am</strong>ocdilebis gaTvaliswinebiT) xdeba safrTxis<br />

realizaciis albaTobis Sefaseba SesaZlo 4 SesaZlo<br />

variantidan:<br />

1. praqtikulad nulis tolia;<br />

2. umniSvneloa;<br />

3. mniSvnelovania;<br />

4. maRalia<br />

aseve unda Sefasdes produqtis g<strong>am</strong>oyenebiT<br />

momxmareblisaTvis riskis simZimis albaToba:<br />

1. msubuqi;<br />

2. saSualo;<br />

3. mZime;<br />

4. kritikuli.<br />

diagr<strong>am</strong>aze xdeba dasaSvebi riskebis sazRvris<br />

dadgena. Tu wertili mdebareobs sazRvarze an sazRvris<br />

zemoT, safrTxis g<strong>am</strong>omwvevi faqtori gasa-<br />

Tvaliswinebelia da realuria, Tu qvemoT - ara.<br />

<strong>am</strong> etapze xdeba safrTxis analizis s<strong>am</strong>uSao<br />

formebis Sevseba. (safrTxis analizis rekomendebuli<br />

forma mocemulia cxrilSi #2.5).<br />

SemdegSi yoveli identificirebuli safrTxisaTvis<br />

aucilebelia SemuSavdes sakontrolo da g<strong>am</strong>afrTxilebeli<br />

qmedebebi, romelic <strong>am</strong>cirebs riskis<br />

warmoqmnis albaTobas. safrTxis kontroli SesaZlebelia<br />

ganxorcieldes r<strong>am</strong>denime saSualebiT. ase<br />

magaliTad:<br />

• mikroorganizmebi SesaZloa daixocos gacxelebiT,<br />

maTi zrda-ganviTareba Seferxdes an daiTrgunos<br />

maRali an dabali temperaturis zemoqmedebiT,<br />

dabali tenianobis pirobebis SeqmniT,<br />

konservantebis g<strong>am</strong>oyenebiT, pH-is regulirebiT<br />

da a.S.;<br />

• cxovelur organizmSi medik<strong>am</strong>entebisa da veterinaruli<br />

daniSnulebis preparatebis narCeni<br />

raodenobis warmoqmnis an mcenareebSi pesticidebis<br />

narCeni raodenobis Semcvelobis gaCenis<br />

Tavidan acilebis mizniT, aucilebelia gonivruli<br />

qmedebebis Catareba, kerZod, garkveuli<br />

vadiT dayovneba maTi g<strong>am</strong>oyenebidan mosavlis<br />

aReb<strong>am</strong>de da saqonlis dakvl<strong>am</strong>de, an mowvel<strong>am</strong>de;<br />

• sursaTSi parazitebis moxvedris Tavidan asacileblad<br />

kontroldeba cxovelebis kvebis<br />

racioni, aseve g<strong>am</strong>oiyeneben nedleulis Srobasa<br />

da gayinvas. aseve nedleulisa da mza produqciis<br />

g<strong>am</strong>ijvna-gancalkeveba uzrunvelyofs<br />

maTi raodenobis Semcirebas;<br />

• fizikuri safrTxis (meqanikuri minarevebi) kontrolisas<br />

sakmarisia vizualuri Semowmeba, gacra,<br />

liTondeteqtoris, magnitis g<strong>am</strong>oyeneba da a.S.<br />

<strong>am</strong>denad, TiToeuli safrTxe da misi sakontrolo<br />

RonisZiebebi unda ganixilebodes cal-calke.<br />

11


# 111 biuleteni<br />

zogierTi safrTxis Tavidan asacileblad SesaZlebelia<br />

erTze meti sakontrolo-g<strong>am</strong>afrTxilebeli<br />

moqmedebis g<strong>am</strong>oyeneba. <strong>am</strong>asTan, erTze meti safrTxe<br />

SesaZlebelia Tavidan iqnas acilebuli r<strong>am</strong>denime<br />

RonisZiebiT (magaliTad, rZis pasterizacia).<br />

g<strong>am</strong>afrTxilebeli qmedebebisaTvis rekomendebulia<br />

forma cxrili #2.1-is g<strong>am</strong>oyeneba.<br />

sawarmoo procesis gawyvetilebaTa xe gansxvavdeba<br />

nedleulis miRebis gadawyvetilebaTa xisagan.<br />

<strong>am</strong> moqmedebaTa Sesrulebis Sefaseba tardeba<br />

HACCP-is jgufis mier da periodulad mowmdeba<br />

Sida auditis dros.<br />

imis dasadgenad, warmoadgens Tu ara warmoebis<br />

konkretuli operacia/etapi kritikul sakontrolo<br />

forma g<strong>am</strong>afrTxilebeli qmedebebisaTvis<br />

cxrili #2.1<br />

operaciis dasaxeleba<br />

gasaTvaliswinebeli<br />

safrTxe<br />

sakontrolo<br />

maxasiaTeblebi<br />

g<strong>am</strong>afrTxilebeli<br />

qmedeba<br />

1 2 3 4<br />

7. kritikuli sakontrolo wertilebis gansazRvra<br />

<strong>am</strong> etapis mizania g<strong>am</strong>ovlindes is wertilebi,<br />

etapebi, procedurebi, romelzec SesaZlebelia ganxorcieldes<br />

kontroli, raTa Semcirdes, Tavidan<br />

iqnas acilebuli an misaReb donemde Semcirebuli<br />

safrTxeebi. es SesaZloa iyos sawarmoo ciklis nebismieri<br />

stadia. magaliTad, rogoricaa temperaturuli<br />

d<strong>am</strong>uSaveba, gaciveba, ingredientebis Semowmeba,<br />

qimiuri nivTierebebis narCenebis raodenoba,<br />

produqciis Sedgenilobis kontroli, liTonminarevebi<br />

da sxv.<br />

kritikuli sakontrolo wertilebi guldasmiT<br />

unda iqnas Seswavlili, xolo yvela monacemi - dokumentirebuli.<br />

kritikuli sakontrolo wertilebis raodenoba<br />

erTi da igive dasaxelebis produqciis warmoebisas<br />

SesaZlebelia gansxvavebuli iyos sxvadasxva<br />

sawarmosaTvis. es imiT aixsneba, rom SesaZlebelia<br />

<strong>am</strong> sawarmoebisaTvis gansxvavebuli iyos qarxnis dagegmareba,<br />

produqtis receptura, procesis mimdinareoba,<br />

mowyobilobebi, ingredientebi, sanitariuli<br />

da d<strong>am</strong>xmare progr<strong>am</strong>ebi.<br />

kritikuli sakontrolo wertilebis identifikaciisaTvis<br />

SesaZlebelia g<strong>am</strong>oyenebuli iqnas gadawyvetilebaTa<br />

xe, anu diagr<strong>am</strong>a, romelic aRwers<br />

logikur msjelobaTa Tanmimdevrobas; igi moicavs<br />

nedleulis d<strong>am</strong>zadebas, gad<strong>am</strong>uSavebas, Senaxvas, realizacias<br />

da sxva procesebs, romlis mixedviTac<br />

s<strong>am</strong>uSao jgufma unda miiRos Sesab<strong>am</strong>isi gadawyvetilebebi.<br />

kritikuli sakontrolo wertilebis Semcirebis<br />

mizniT, maT ar unda mivakuTvnoT wertilebi, razec<br />

sruldeba g<strong>am</strong>afrTxilebeli moqmedeba, romelic<br />

tardeba sistematurad, gegmiurad da regl<strong>am</strong>entirebulia<br />

sanitariuli wesebiTa da normebiT, aseve<br />

mowyobiloba-danadgarebis teqnikuri momsaxureba,<br />

xarisxis sistemebi, sawarmos marTvis sxva sistemebi.<br />

wertils, Tanmimdevrulad pasuxi unda gaeces Semdeg<br />

kiTxvebs:<br />

1. tardeba Tu ara g<strong>am</strong>afrTxilebeli qmedeba dadgenili<br />

safrTxeebis mimarT?<br />

- Tu g<strong>am</strong>afrTxilebeli qmedebebi xorcieldeba,<br />

maSin HACCP-is jgufi gadadis meore SekiTxvaze;<br />

- Tu g<strong>am</strong>afrTxilebeli qmedebebi ar xorcieldeba,<br />

maSin HACCP-is jgufma unda gansazRvros sa-<br />

Wiroa Tu ara <strong>am</strong> etapze kontrolis ganxorcieleba;<br />

- imisaTvis, rom <strong>am</strong> SemTxvevaSi miRebuli iqnas<br />

Sesab<strong>am</strong>isi gadawyvetileba, pasuxi unda gaeces me-3<br />

da me-4 kiTxvebs. Tu kontroli aucilebelia, maSin<br />

jgufma unda mo<strong>am</strong>zados winadadebebi kontrolis<br />

ganxorcielebis meTodTan dakavSirebiT.<br />

Semdegi SefasebisaTvis miRweuli unda iqnas Se-<br />

Tanxmeba HACCP-is jgufis wevrebs Soris da masTan<br />

unda ganisazRvros <strong>am</strong> etapze makoreqtirebeli qmedebebi.<br />

2. aris Tu ara es etapi ganmsazRvreli safrTxis<br />

Tavidan acilebis an misi misaReb donemde SemcirebisaTvis?<br />

<strong>am</strong> kiTxvaze pasuxis gasacemad s<strong>am</strong>uSao jgufma<br />

unda gaiTvaliswinos sursaTis teqnikuri maxasiaTeblebi<br />

(A w,<br />

pH, konservantebis koncentracia da a.S.);<br />

<strong>am</strong> kiTxvebze pasuxebi saSualebas iZleva g<strong>am</strong>ovlindes<br />

gad<strong>am</strong>uSavebis procesis is stadiebi, romelic<br />

konkretulad gansazRvrulia mikrobiologiuri<br />

uvneblobis uzrunvelyofisaTvis (magaliTad,<br />

pasterizacia, sterilizacia, xarSva) an meqanikuri<br />

minarevebis mocilebisaTvis (magaliTad, liTondeteqtorebis<br />

g<strong>am</strong>oyeneba an gacra); Tu jgufi CaTvlis,<br />

rom <strong>am</strong> kiTxvaze pasuxi dadebiTia, maSin zustad unda<br />

ganisazRvros maT Soris romelia kritikuli.<br />

Tu pasuxi uaryofiTia, jgufi gadadis me-3<br />

SekiTxvaze.<br />

3. SesaZlebelia Tu ara mocemul etapze safrTxe<br />

g<strong>am</strong>ovlindes an daSvebul normaze meti iyos?<br />

<strong>am</strong> dros HACCP-is jgufma unda g<strong>am</strong>oiyenos teqnologiuri<br />

sqemis monacemebi da sawarmoo ciklis<br />

Seswavlis monacemebi, raTa ganisazRvros, aris Tu<br />

12


# 111<br />

biuleteni<br />

ara SesaZlebeli Sesaswavli safrTxe arsebobdes<br />

sawarmoo garemoSi (magaliTad, personali, danadgarebi,<br />

kedlebi, iataki, kanalizaciis sistema, nedleuli),<br />

saidanac uSualod binZurdeba sasursaTo<br />

produqcia.<br />

s<strong>am</strong>uSao jgufma unda ganixilos <strong>am</strong> safrTxis<br />

zrdis SesaZleblobac, procesis sxvadasxva stadiebze<br />

dagrovebiT; <strong>am</strong> SemTxvevaSi sawarmoo procesis<br />

etapebis Tanmimdevroba unda ganixilebodes rogorc<br />

kritikuli sakontrolo wertilebi.<br />

s<strong>am</strong>uSao jgufma aseve unda ganixilos:<br />

• mimdinareobs Tu ara sawarmoo procesi safrTxis<br />

Semcvel pirobebSi?<br />

• aqvs Tu ara sasursaTo produqtis SefuTvas<br />

mniSvneloba dabinZurebis Tavidan acilebisaTvis?<br />

• SesaZlebelia Tu ara jvaredini dabinZureba<br />

sxva produqtebisagan an nedleulisagan?<br />

• SesaZlebelia Tu ara dabinZureba momsaxure<br />

personalidan?<br />

• xom ar aris mowyobiloba-danadgarebSi adgili,<br />

sadac SeiZleba dagrovdes produqti, ris g<strong>am</strong>oc<br />

matulobs safrTxis albaToba?<br />

• xom ar aris SesaZlebeli daufasoebeli produqciis<br />

Senaxvis pirobebi da temperatura zrdides<br />

dabinZurebis SesaZleblobas?<br />

• pasuxi unda iyos dadebiTi, im g<strong>am</strong>onaklisebis<br />

garda, rodesac mocemul etapze zustad ar aris<br />

gansazRvruli, rom safrTxe n<strong>am</strong>dvilad arsebobs.<br />

Tu me-3 kiTxvaze pasuxi dadebiTia, pasuxi unda<br />

gaeces me-4 SekiTxvas.<br />

4. SesaZlebelia Tu ara warmoebis momdevno<br />

etap ze moxdes safrTxis misaReb donemde Semcireba an<br />

aRkveTa?<br />

Tu me-4 SekiTxvaze pasuxi dadebiTia, maSin<br />

HACCP-is jgufi ganixilavs blok-sqemis momdevno<br />

etapebs.<br />

me-3 da me-4 SekiTxvebi unda ganixilebodes er-<br />

Tdroulad. Tu me-4 SekiTxvaze pasuxi uaryofiTia,<br />

maSin es etapi ukve kritikulia da saWiro xdeba dadgindes,<br />

Tu romeli faqtoria kritikuli (magaliTad,<br />

ingredientebi, s<strong>am</strong>uSaos reJimi, s<strong>am</strong>uSao adgili,<br />

procedurebi). Tu me-4 SekiTxvaze pasuxi dadebiTia,<br />

maSin aRniSnuli etapi ar iTvleba kritikulad da<br />

jgufi gadadis Semdeg etapze.<br />

yvela stadiaze HACCP-is jgufma unda gansazRvros<br />

kargi sawarmoo praqtikidan gadaxris Sedegebi<br />

da daadginos, axdens Tu ara zegavlenas es<br />

gadaxrebi sursaTis uvneblobaze, Seafasos maTi albaToba.<br />

<strong>am</strong>asTanave, s<strong>am</strong>uSao jgufma unda gansazRvros,<br />

ra emarTeba produqts Semdeg etapebze, raTa<br />

ganisazRvros aris Tu ara gad<strong>am</strong>uSavebis es stadia<br />

kritikuli.<br />

im SemTxvevaSi, rodesac safrTxis analizis Sedegad<br />

dadgindeba, rom mocemul wertilSi safrTxis<br />

kontroli Znelad gansaxorcielebelia da safrTxe<br />

Semdeg etapebze mainc arsebobs, saWiro xdeba procesis<br />

an produqtis modificireba, modernizacia<br />

imgvarad, rom aRniSnuli safrTxe g<strong>am</strong>oiricxos.<br />

kritikuli sakontrolo wertilebi SeiZleba<br />

iyos nedleuli, s<strong>am</strong>uSao adgili, meTodi, warmoebis<br />

procedura an stadia, magr<strong>am</strong> is aucileblad unda<br />

iyos warmodgenili konkretuli Canaweris saxiT; magaliTad,<br />

`ar arsebobs~, an `arsebobs~<br />

- konkretuli d<strong>am</strong>abinZurebeli nedleulSi;<br />

- dasufTavebis konkretuli operacia;<br />

- nedleulisa da mza produqciis g<strong>am</strong>ijvna;<br />

- g<strong>am</strong>aciebeli garemos qlorireba konteinerebSi;<br />

- produqtebis pasterizacia; da a.S.<br />

nedleulisaTvis (uSualo ingredientebi, SesafuTi<br />

masala, wyali) kritikuli sakontrolo wertilebis<br />

dadgenis mizniT HACCP-is jgufma pasuxi<br />

unda gasces Semdeg SekiTxvebs.<br />

1. SesaZlebelia Tu ara nedleuli Seicavdes Sesaswavl<br />

safrTxes daSvebulze meti odenobiT?<br />

<strong>am</strong> kiTxvaze pasuxis gasacemad s<strong>am</strong>uSao jgufma<br />

unda gaiTvaliswinos epidemiologiuri monacemebi,<br />

momwodeblis warsuli saqmianoba, SesafuTi masalis<br />

sertifikatebi, Tanmxlebi dokumentacia da sxv.<br />

informacia, romelic dakavSirebulia nedleulis<br />

uvneblobasTan. Tu s<strong>am</strong>uSao jgufi darwmunebulia,<br />

rom pasuxi iqneba uaryofiTi, maSin nedleuli, rogorc<br />

kritikuli sakontrolo wertili ar unda iqnas<br />

ganxiluli.<br />

Tu s<strong>am</strong>uSao jgufi ar aris darwmunebuli,<br />

maSin isini iReben dadebiT pasuxs da gadadian me-2<br />

SekiTxvaze.<br />

2. aRniSnul faqtors aRmofxvravs Tu ara gad<strong>am</strong>uSaveba,<br />

an momxmareblis mier moxmarebis win gad<strong>am</strong>u-<br />

Saveba?<br />

<strong>am</strong> kiTxvaze pasuxis gasacemad s<strong>am</strong>uSao jgufi<br />

TanmimdevrobiT ganixilavs sawarmoo process da<br />

adgens, romelime etapze xdeba Tu ara aRniSnuli safrTxis<br />

misaReb donemde Semcireba an aRmofxvra. Tu<br />

kiTxvaze pasuxi dadebiTia, maSin jgufi gadadis me-3<br />

SekiTxvaze. Tu pasuxi uaryofiTia, maSin nedleuli<br />

kritikulia.<br />

3. arsebobs Tu ara jvaredini dabinZurebis safr-<br />

Txeebi mowyobiloba-danadgarebisa da sxva produqtebisaTvis,<br />

romlebic SesaZloa ar kontroldebodes?<br />

Tu pasuxi dadebiTia, maSin nedleuli kritikuli<br />

sakontrolo wertilia, Tu pasuxi uaryofiTia,<br />

maSin nedleuli ar warmoadgens kritikul wertils,<br />

da eqspertebi ganixilaven sxva saxis nedleuls.<br />

HACCP-is sarekomendacio-s<strong>am</strong>uSao forma - safrTxis<br />

analizisa da kritikuli sakontrolo wertilebisaTvis<br />

mocemulia cxrilSi #2.2. teqnologiuri<br />

ciklis calkeul etapebze safrTxis analizisa da<br />

kritikuli sakontrolo wertilebis dadgenisaTvis<br />

rekomendebulia `gadawyvetilebebis miRebis xis~ (naxazi<br />

2.5) g<strong>am</strong>oyeneba.<br />

13


# 111 biuleteni<br />

cxrili #2.2<br />

safrTxis analizisa da kritikuli sakontrolo wertilebis gegmis forma<br />

mwarmoeblis dasaxeleba:<br />

mis<strong>am</strong>arTi<br />

produqtis aRwera<br />

Senaxvisa da distribuciis meTodi<br />

g<strong>am</strong>oyeneba da momxmarebeli<br />

( I)<br />

kritikuli<br />

sakontrolo<br />

wertili<br />

(2)<br />

safrTxe<br />

(3)<br />

kritikuli<br />

zRvari<br />

TiToeuli<br />

safrTxisaTvis<br />

(4)<br />

ra?<br />

(5)<br />

rogor?<br />

(6)<br />

sixSire<br />

(7)<br />

vin?<br />

m o n i t or i n g i (8)<br />

makoreqtirebeli<br />

qmedebebi<br />

(9)<br />

Canawerebi<br />

(10)<br />

gad<strong>am</strong>owmeba<br />

oficialuri pasuxismgebeli piris xelmowera<br />

TariRi<br />

8. kritikuli sakontrolo wertilebis zRvrebis<br />

dadgena<br />

kritikuli zRvari warmoadgens sakontrolo<br />

wertilis im maqsimalur an minimalur mniSvnelobas,<br />

ris mixedviTac unda gakontroldes biologiuri,<br />

qimiuri da fizikuri safrTxeebi, raTa safrTxe aRmoifxvras,<br />

moxdes prevencia an maTi albaToba misaReb<br />

donemde Semcirdes. TiToeul sakontrolo<br />

wertils SesaZloa hqondes erTi an r<strong>am</strong>denime kritikuli<br />

zRvari. es kriteriumebi SesaZloa iyos temperatura,<br />

drois xangrZlivoba, sinestis masuri wili,<br />

iqnas HACCP-is s<strong>am</strong>uSao cxrilSi (cxrili #2.3).<br />

9. TiToeuli sakontrolo wertilisaTvis monitoringis<br />

sistemis SemuSaveba<br />

TiToeul kritikul sakontrolo wertilze<br />

monitoringis sistemis SemuSaveba saSualebas iZleva<br />

Semowmdes, eqvemdebareba Tu ara kritikuli sakontrolo<br />

wertili kontrols, keTdeba Tu ara Sesab<strong>am</strong>isi<br />

Canawerebi. idealur SemTxvevaSi monitoringi<br />

iZleva droul informacias imisaTvis, raTa dauyovnebliv<br />

ganxorcieldes sakontrolo par<strong>am</strong>etrebis<br />

HACCP-is s<strong>am</strong>uSao cxrili<br />

cxrili #2.3<br />

sasursaTo produqciis dasaxeleba<br />

teqnologiuri<br />

etapi<br />

safrTxe<br />

kritikuli<br />

sakontrolo<br />

wertilis<br />

nomeri<br />

sakontrolo<br />

par<strong>am</strong>etri<br />

da misi<br />

zRvruli<br />

mniSvneloba<br />

monitoringis<br />

procedura<br />

sakontrolo<br />

RonisZieba<br />

saregistraciosaaRricxvo<br />

dokumenti<br />

1 2 3 4 5 6 7<br />

pH, Aw, qloris arseboba, aseve organoleptikuri<br />

maCveneblebi - garegnuli forma, struqtura, suni,<br />

gemo da a.S. kritikuli zRvaris dadgenisas gasa-<br />

Tvaliswinebelia gazomvebis cdomileba. kritikuli<br />

zRvaris vizualuri dakvirvebisas rekomendebulia<br />

etalonur nimuSTan Sedareba.<br />

rekomendebulia, kritikuli zRvaris mniSvneloba<br />

teqnologiuri procesebis mixedviT Setanili<br />

zRvrul diapazonSi moqceva. im SemTxvevaSi, rodesac<br />

monitoringi aCvenebs sakontrolo kritikul<br />

wertilze kontrolis dakargvis tendencias, SeZlebisdagvarad,<br />

unda ganxorcieldes procesis koreqtireba.<br />

monitoringis sistema unda Seicavdes Sesab<strong>am</strong>is<br />

procedurebs, instruqciebs, Canawerebs, romlebSic<br />

mocemuli iqneba:<br />

14


# 111<br />

biuleteni<br />

• monitoringis sakontrolo par<strong>am</strong>etri;<br />

• monitoringis sakontrolo par<strong>am</strong>etris zRvruli<br />

mniSvneloba;<br />

• drois adekvatur periodSi gazomvebisa da<br />

dakvirvebebis Sedegebi;<br />

• monitoringisaTvis g<strong>am</strong>oyenebuli xelsawyo;<br />

• xelsawyoebis dakalibrebis meTodebi;<br />

• monitoringis sixSire;<br />

• monitoringisa da monitoringis Sedegebis<br />

Sefasebis ufleb<strong>am</strong>osili piri;<br />

• moTxovnebi Canawerebze da Canawerebis warmoebis<br />

meTodebi.<br />

koreqcia unda ganxorcieldes gadaxrebis warmoqmn<strong>am</strong>de.<br />

monitoringis procesSi miRebul monacemebs<br />

aanalizebs specialisti -ufleb<strong>am</strong>osili piri,<br />

romelsac aqvs Sesab<strong>am</strong>isi codna da g<strong>am</strong>ocdileba, aucileblobis<br />

SemTxvevaSi ganaxorcielos makoreqtirebeli<br />

qmedeba. Tu monitorings ara aqvs uwyveti<br />

xasiaTi, maSin misi perioduloba da masStabi sakmarisi<br />

unda iyos sakontrolo kritikuli wertilebis<br />

kontrolisaTvis.<br />

sarwmuno informaciis miRebis uzrunvelsayofad,<br />

g<strong>am</strong>oyenebuli meTodebi da g<strong>am</strong>zomi saSualebebi<br />

unda akmayofilebdnen Semdeg moTxovnebs:<br />

• dakalibreba an Semowmeba unda xdebodes dadgenili<br />

sixSiriT, an/da g<strong>am</strong>oyenebis win gada mowmdes<br />

g<strong>am</strong>zom-etalonTan, romelic Semowmebuli da Sedarebulia<br />

saerTaSoriso an erovnul etalonur xelsawyosTan;<br />

• unda xdebodes xelsawyos regularuli gad<strong>am</strong>owmeba;<br />

• xelsawyo, regulirebis Semdeg, daculi unda<br />

iqnes raime gareSe zemoqmedebisgan;<br />

• aucilebelia arsebobdes dakalibrebisa da<br />

d<strong>am</strong>owmebis Canawerebi.<br />

yvela SemTxvevaSi monitoringis monacemebi registrirdeba<br />

Sesab<strong>am</strong>is JurnalSi, romelsac xels<br />

awers monitoringis ganmaxorcielebeli piri da aseve<br />

analizis Catarebaze pasuxismgebeli pirebi.<br />

10. makoreqtirebeli qmedebebis SemuSaveba<br />

HACCP-is sistema, rogorc wesi, iTvaliswinebs<br />

TiToeuli kritikuli sakontrolo wertilidan<br />

konkretuli gadaxris SemTxvevisaTvis winaswar<br />

dadgenili makoreqtirebeli RonisZiebebis ganxorcielebas<br />

da masze pasuxismgebel pirs. Tumca rig<br />

SemTxvevebSi, kritikuli zRvaridan gadacdenisas,<br />

Sesab<strong>am</strong>isi qmedebebi SesaZlebelia operatiulad<br />

ganxorcieldes. makoreqtirebeli qmedebebi fiqsirdeba<br />

dokumentalurad HACCP-is gegmaSi. igi iTvaliswinebs<br />

g<strong>am</strong>zomi xelsawyoebis Semowmebas, manqanadanadgarebis<br />

g<strong>am</strong>arTvas, Seusab<strong>am</strong>o produqciis izolacias,<br />

zog SemTxvevaSi utilizaciasa da sxv.<br />

mavnebeli sursaTis s<strong>am</strong>omxmareblo bazarze<br />

moxvedris SemTxvevaSi unda Sedges maTi <strong>am</strong>oRebisa<br />

da ukan g<strong>am</strong>oTxovis dokumentaluri procedurebi.<br />

dagegmili makoreqtirebeli qmedebebi unda aisaxos<br />

cxrilSi #2.2.<br />

11. gad<strong>am</strong>owmebis procedurebi anu verifikacia<br />

gad<strong>am</strong>owmebis procedurebi anu verifikacia saqmianobaa,<br />

romlis drosac fasdeba r<strong>am</strong>denad efeqturad<br />

da gegmasTan Sesab<strong>am</strong>isobaSi funqcionirebs<br />

HACCP-is sistema. es SeiZleba iyos Sida auditi,<br />

HACCP-is sistemis analizi da registrirebuli monacemebi,<br />

gadaxrebis analizi, utilizaciis SemTxvevebi<br />

da sxv. rekomendebulia verifikaciis ganxorcieleba<br />

weliwadSi erTxel mainc, axali, gauTvaliswinebeli<br />

safrTxeebisa da riskis faqtorebis<br />

g<strong>am</strong>ovlenisas ki aragegmiurad. gad<strong>am</strong>owmebis procedurebi<br />

unda moicavdes:<br />

‣ warmoebuli sasursaTo produqciis uvneblobasTan<br />

dakavSirebul pretenziebs, saCivrebs, winadadebebs,<br />

Setyobinebebs;<br />

‣ HACCP-is dokumentebis Sedarebas, faqtiurad<br />

Sesrulebul procedurebTan;<br />

‣ g<strong>am</strong>afrTxilebeli qmedebebis ganxorcielebis<br />

Sesrulebas;<br />

‣ kritikuli sakontrolo wertilebis monitoringis<br />

Sedegebsa da Catarebuli makoreqtirebeli<br />

cxrili #2.4<br />

saregistracio-saaRricxvo dokumentebis C<strong>am</strong>onaTvali<br />

nomeri (kodi)<br />

dokumentis pasuxismgebeli Senaxvis<br />

dasaxeleba<br />

piri<br />

adgili<br />

Senaxvis vada<br />

1 2 3 4 5<br />

rogorc wesi, monitoringis procedurebi sa-<br />

Wiroebs siswrafes, r<strong>am</strong>denadac es operatiul procesebs<br />

exeba da <strong>am</strong> SemTxvevaSi naklebi dro rCeba<br />

xangZlivi analizebis CatarebisaTvis.<br />

qmedebebis analizs;<br />

‣ HACCP-is sistemis efeqturobis Sefasebas<br />

da misi gaumjobesebisaTvis SemuSavebul rekomendaciebs;<br />

‣ dokumentebis aqtualizacias;<br />

15


# 111 biuleteni<br />

naxazi 2.5<br />

“gadawyvetilebebis miRebis xe” kritikuli sakontrolo wertilebis dadgenisaTvis<br />

teqnologiuri procesis safexuris (etapis) analizi<br />

diax<br />

gaTvaliswinebulia Tu ara <strong>am</strong> etapis<br />

ara<br />

mimdinareobisas X safrTxis analizi?<br />

ara<br />

aucilebelia Tu ara <strong>am</strong> etapze safrTxis<br />

diax<br />

diax<br />

<strong>am</strong> etapze tardeba Tu ara raime qmedeba X safrTxis<br />

ara<br />

kontroli?<br />

Semcirebis an aRmofxvrisaTvis?<br />

saWiroa procesis, produqciis an<br />

diax<br />

SesaZloa Tu ara X safrTxiT g<strong>am</strong>owveuli riskebi<br />

ara<br />

kontrolis sistemis modernizacia<br />

<strong>am</strong> etapze aRematebodes daSvebul<br />

zRvars?<br />

ar arsebobs kritikuli sakontrolo<br />

wertili. gadadiT Semdegi etapis<br />

analizze<br />

diax<br />

ara<br />

SesaZlebelia Tu ara Semdgom etapebze X safrTxis<br />

Semcireba an aRmofxvra<br />

CarTeT kritikul sakontrolo<br />

wertilebSi, gadadiT Semdegi etapis<br />

analizze<br />

safrTxis analizis s<strong>am</strong>uSao cxrili<br />

cxrili #2.5<br />

kompaniis dasaxeleba:<br />

mis<strong>am</strong>arTi:<br />

produqciis aRwera<br />

Senaxvisa da distribuciis meTodi:<br />

g<strong>am</strong>oyeneba da momxmarebeli^<br />

warmoebis<br />

etapi<br />

<strong>am</strong> etapze<br />

gansazRvruli<br />

safrTxeebi<br />

aris Tu ara es<br />

safrTxe<br />

mniSvnelovani<br />

daasabuTeT<br />

Tqvens<br />

mier miRebuli<br />

gadawyvetileba<br />

ra aRmkveTi<br />

zomebi unda<br />

iqnas<br />

miRebuli<br />

safrTxis<br />

Tavidan<br />

asacileblad<br />

aris Tu ara<br />

es etapi<br />

kritikuli<br />

sakontrolo<br />

wertili<br />

diax/ara<br />

biologiuri<br />

qimiuri<br />

fizikuri<br />

biologiuri<br />

qimiuri<br />

fizikuri<br />

16


# 111<br />

biuleteni<br />

gad<strong>am</strong>owmebis progr<strong>am</strong>as SeimuSavebs HACCP-is<br />

jgufi, xolo gad<strong>am</strong>owmebis angariSs <strong>am</strong>tkicebs sawarmos<br />

xelmZRvaneli.<br />

12. dokumentebisa da Canawerebis warmoeba<br />

HACCP-is sistemis danergvisa da efeqturi<br />

funqcionirebisaTvis uaRresad didi mniSvneloba<br />

aqvs procedurebis Sesab<strong>am</strong>isi dokumentebisa da Canawerebis<br />

arsebobas, romlis gareSec sistemis ganxorcieleba<br />

SeuZlebelia. es dokumentebi sxvadasxva<br />

saxisaa da maTi ricxovneba d<strong>am</strong>okidebulia teqnologiuri<br />

operaciebis masStabebze. es dokumentebia:<br />

• g<strong>am</strong>oSvebuli produqciis uvneblobis politika;<br />

• brZaneba HACCP-is jgufis Seqmnis Sesaxeb;<br />

• informacia produqciis Sesaxeb;<br />

• informacia warmoebis Sesaxeb;<br />

• HACCP-is jgufis dasabuTebuli angariSi kritikuli<br />

sakontrolo wertilebis dadgenisa da<br />

gansazRvris Sesaxeb;<br />

• HACCP-is s<strong>am</strong>uSao furclebi;<br />

• monitoringis procedurebi;<br />

• makoreqtirebeli qmedebebis procedurebi;<br />

• HACCP-is sistemis gad<strong>am</strong>owmeba;<br />

• nedleulis sertifikatebi;<br />

• Tan<strong>am</strong>SromelTa swavlebis dokumentebi;<br />

• saregistracio-saaRricxvo dokumentaciis C<strong>am</strong>onaTvali<br />

(cxrili #2.4), sadac mocemuli iqneba:<br />

monitoringis monacemebi;<br />

gadaxrebi da makoreqtirebeli qmedebebi;<br />

sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli rekl<strong>am</strong>aciebi,<br />

prezentaciebi, saCivrebi;<br />

Sida Semowmebis angariSebi.<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenilia<br />

`sursaTis warmoebis sferoSi mikvlevadobis, safr-<br />

Txis analizisa da kritikuli sakontrolo wertilebis<br />

dadgenis wesi~, romelic Seesab<strong>am</strong>eba evropis<br />

parl<strong>am</strong>entisa da evrokavSiris sabWos 2004 wlis 29<br />

aprilis #852/2004 maregulirebel wesebs `sakvebi<br />

produqtebis higienis Sesaxeb“, aseve Codex alimentarius-is<br />

`sursaTis higienis zogad wesebs~ da ISO 22 000<br />

standarts (Food safety management systems - reguirments<br />

for any organization in the food chain).<br />

Tavi 3. mikvlevadoba<br />

3.1 zogadi debulebebi<br />

cnobilia, rom sursaTis warmoeba da moxmareba<br />

organizaciaTa farTo diapazons warmoadgens, romelic<br />

moicavs sakvebis mwarmoeblebs, nedleulis<br />

mwarmoeblebs, d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadeblebs, satransporto sawarmoebs,<br />

sawyobebs, sacalo da sabiTumo savaWro<br />

qselebs, sazogadoebrivi kvebis obieqtebs, aseve organizaciebs,<br />

romlebic teqnologiur danadgarebs,<br />

SesafuT masalas, sadezinfeqcio saSualebebs, sakvebdan<strong>am</strong>atebs,<br />

ingredientebs awarmoeben. <strong>am</strong>itomac,<br />

sursaTis uvneblobis uzrunvelsayofad, saWiro<br />

RonisZiebaTa dagegmvisa da realizaciis erT-erTi<br />

aucilebeli qmedeba <strong>am</strong> organizaciebs Soris informaciebis<br />

interaqtiuli gacvlaa, rac sasursaTo<br />

warmoebis mTlian jaWvSi identifikaciisa da kontrolis<br />

saSualebas iZleva. evropis parl<strong>am</strong>entisa<br />

da sabWos regulacias (EC) #178/2002 (2002 wlis 28<br />

ianvari), romelic Seexeba sursaTis Sesaxeb kanonis<br />

zogad safuZvlebsa da moTxovnebs, “sursaTis uvneblobis<br />

sakiTxSi evropis uzenaesi organos Seqmnas da<br />

procedurebs sursaTis uvneblobis sakiTxebis garSemo~,<br />

<strong>am</strong> sakiTxebis srulyofilad realizaciis mizniT<br />

Semoaqvs mikvlevadobis cneba (muxli 18).<br />

mikvlevadobis Tan<strong>am</strong>edrove koncefcias XX saukunis<br />

meore naxevarSi Caeyara safuZveli. Tumca, mas<br />

Semdeg, rac ad<strong>am</strong>ianebma vaWroba da produqciis gacvla<br />

daiwyes, gaCnda survili da aucilebloba, moepovebinaT<br />

informacia maT mier SeZenili produqciis<br />

warmomavlobis Sesaxeb. xSir SemTxvevaSi, mopovebuli<br />

informacia g<strong>am</strong>oiyeneboda produqciis Rirebulebis<br />

gazrdis an SemcirebisaTvis.<br />

mikvlevadoba Tan<strong>am</strong>edrove, sistemuri midgomaa<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi, romelic aucilebel<br />

sakanonmdeblo da regl<strong>am</strong>entirebul moTxovnebs emyareba.<br />

warmoebis globalizaci<strong>am</strong>, miwodebis, sawarmoo<br />

da mimoqcevis procesebis srulyof<strong>am</strong>, romlebic<br />

moqmedeben principiT „just in time“ (zustad dadgenil<br />

droSi), aucilebeli gaxada <strong>am</strong> sistemis danergva.<br />

igi xels uwyobs higienuri progr<strong>am</strong>ebisa da sawarmoo<br />

kontrolis gegmebis safuZvelze sursaTis<br />

uvneblobis avtonomiuri marTvis sistemis Seqmnas,<br />

mza produqciis <strong>am</strong>orCeviTi kontrolis Canacvlebas<br />

g<strong>am</strong>afrTxilebeli kontroliT, rac sabolood<br />

sawarmoTa konkurentunarianobis <strong>am</strong>aRlebas, momxmarebelTa<br />

uvnebeli da xarisxiani sursaTiT uzrunvelyofas<br />

ganapirobebs.<br />

`sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoni gansazRvravs ra mikvlevadobas,<br />

rogorc sursaTis, cxovelis sakvebis, maTSi g<strong>am</strong>osayeneblad<br />

gankuTvnili nebismieri nivTierebis an sursaTis<br />

sawarmoeblad gankuTvnili cxovelis Sesaxeb<br />

monacemebisa da informaciis dadgenis SesaZleblobas,<br />

warmoebis, gad<strong>am</strong>uSavebisa da distribuciis yovel<br />

etapze, adgens masTan dakavSirebul moTxovnebs.<br />

kerZod: sursaTis, cxovelis sakvebis, sursaTis<br />

sawarmoeblad gankuTvnili cxovelis an sursaTis<br />

SemadgenlobaSi arsebuli an, savaraudod, arsebuli<br />

nebismieri mavne nivTierebis mikvlevadob<strong>am</strong> unda<br />

uzrunvelyos warmoebis, gad<strong>am</strong>uSavebisa da distribuciis<br />

TiToeul etapze; garda <strong>am</strong>isa, mwarmoebeli/distributori<br />

valdebulia flobdes informacias<br />

nebismier pirze, romelmac mas miawoda sursa-<br />

Ti, cxovelis sakvebi an/da sursaTis sawarmoeblad<br />

gankuTvnili cxoveli; <strong>am</strong>asTanave, mwarmoebeli/distributori<br />

valdebulia danergos iseTi sawarmoo<br />

procedurebi, awarmoos sursaTi an sakvebi partie-<br />

17


# 111 biuleteni<br />

bad da g<strong>am</strong>oiyenos saTanado sistemebi im pirTa da<br />

savaWro qselis dasadgenad, visac miawoda warmoebuli<br />

sursaTi an cxovelis sakvebi. kanonis Tanaxmad,<br />

mikvlevadobis uzrunvelsayofad bazarze ganTavsebuli<br />

sursaTi an cxovelis sakvebi etiketirebuli<br />

unda iyos dadgenili wesiT, raTa SesaZlebeli iyos<br />

misi identificireba; (kanonis Sesab<strong>am</strong>isi muxlebis<br />

moqmedeba SeCerebulia 2010 wlis 1 ianvr<strong>am</strong>de maRali<br />

riskis sawarmoebisaTvis, 2011 wlis 1 ianvr<strong>am</strong>de<br />

yvela saxis sursaTis gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebeli sawarmoebisaTvis<br />

da 2012 wlis 1 ianvr<strong>am</strong>de cxovelTa sakvebis<br />

gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebeli sawarmoebisaTvis).<br />

kanonis moTxovnebi Sesab<strong>am</strong>isobaSia rogorc evropis<br />

parl<strong>am</strong>entisa da sabWos regulaciasTan (EC<br />

#178/2002), ise standartizaciis saerTaSoriso organizaciis<br />

mier SemuSavebul ISO 22005:2007 standartTan<br />

- `mikvlevadoba sursaTisa da cxovelis<br />

sakvebisaTvis. sistemis dagegmvis zogadi g<strong>am</strong>oyenebis<br />

principebi~, rac sursaTis uvneblobisa da xarisxis<br />

uzrunvelyofis problemis erTian gadawyvetas<br />

moicavs rogorc sursaTis/cxovelis sawarmoebisaTvis,<br />

ise sacalo vaWrobisTvisac. aRniSnuli standartis<br />

g<strong>am</strong>oyeneba mwarmoebels saSualebas aZlevs:<br />

• ganaxorcielos sursaTis/cxovelis sakvebis,<br />

maTi Semadgeneli komponentebis, ingredientebis<br />

da SesafuTi masalis moZraoba-gadaadgilebaze<br />

dakvirveba;<br />

• moaxdinos aucilebeli, saWiro dokumentaciis<br />

identificireba da mis safuZvelze ganaxorcielos<br />

warmoebis TiToeuli etapis Sida kontroli<br />

da Sida auditi;<br />

• uzrunvelyos sursaTis/cxovelis sakvebis warmoebis<br />

procesSi monawile mxareTa adekvaturi,<br />

Sesab<strong>am</strong>isi koordinacia;<br />

• moTxovos sawarmoo procesSi monawile yvela<br />

mxares hqondes informacia maTi momwodeblisa<br />

da klientebis Sesaxeb.<br />

<strong>am</strong>denad, mikvlevadoba aris saSualeba, ganisazRvros<br />

sasursaTo produqtisa da cxovelis sakvebis<br />

winaistoria registrirebuli identifikatoris<br />

saSualebiT.<br />

mikvlevadobis efeqturi sistemis danergva<br />

sursaTis mwarmoebel sawarmoebSi pasuxobs kiTxvebze<br />

`ra?~ (`romeli?~) sasursaTo produqti an cxovelis<br />

sakvebi `sad?~ mdebareobs drois garkveul<br />

etapze, `saidan?~ warmoiSoba igi da gaeces pasuxi<br />

kiTxvas `vin?~. <strong>am</strong>as emateba isic, rom mikvlevadobisaTvis<br />

savaldebuloa sxvadasxva dokumentebis warmoeba,<br />

sadac aisaxeba aRniSnul kiTxvebze pasuxi. pasuxebis<br />

sisworeze ki pasuxs agebs mwarmoebeli, romelic<br />

evropis parl<strong>am</strong>entisa da sabWos regulacias<br />

EC #178/2002-is Tanaxmad valdebulia:<br />

• moaxdinos nebismieri piris identificireba,<br />

romelic mas awvdis sasursaTo nedleuls, ingredientebs<br />

da nebismier nivTierebas, romelsac<br />

igi g<strong>am</strong>oiyenebs sursaTis/cxovelis sakvebis<br />

warmoebisaTvis;<br />

• flobdes yvela saxis procedurebisa da sistemebis<br />

Sesaxeb dokumentirebul informacias,<br />

romelsac makontrolebel organos warudgens<br />

moTxovnisTanave;<br />

• daadginos da flobdes werilobiT informacias,<br />

yvela im sawarmo-obieqtis Sesaxeb, sadac<br />

maT mier warmoebuli produqcia miewodeba; es<br />

informaciac xelmisawvdomi unda iyos makontrolebeli<br />

organosaTvis;<br />

• mwarmoebeli unda iZleodes garantias, rom sasursaTo<br />

produqtis identificireba saSualebas<br />

iZleva dadgindes misi warmoSoba;<br />

• mwarmoebelma unda SeZlos nebismier dros,<br />

aucileblobis SemTxvevaSi, moaxdinos mis mier<br />

warmoebuli sursaTis/cxovelis sakvebis <strong>am</strong>oReba<br />

sarealizacio qselidan;<br />

• Seinaxos informacia mis mier warmoebuli<br />

produqciis Sesaxeb misi Senaxvis vadis xangr-<br />

Zlivobis Sesab<strong>am</strong>isad;<br />

• ar miiRos sasursaTo nedleuli, d<strong>am</strong>xmare masala,<br />

ingredientebi, romlebic saTanadodo ar<br />

aris identificirebuli.<br />

produqciis identificireba es aris procedura,<br />

romelic uzrunvelyofs sursaTis/cxovelis<br />

sakvebis warmoebis yvela etapze - nedleulis warmoeba,<br />

mimoqceva sawarmoo jaWvSi, utilizacia, ganawileba<br />

sarealizacio qselSi, ganadgureba - <strong>am</strong>ocnobas<br />

gansxvavebuli d<strong>am</strong>axasiaTebeli niSnebiT. produqciis<br />

identifikacia warmoebs teqnikuri dokumentaciis<br />

Sesab<strong>am</strong>isi birkebis, d<strong>am</strong>Ris, etiketis saSualebiT,<br />

sadac miTiTebulia misi unikaluri nomeri<br />

an nakeTobis tipi, misi g<strong>am</strong>oSvebis TariRi, partiis<br />

nomeri da sxva aucilebeli monacemebi.<br />

RonisZiebaTa erTobliobas, romelic saSualebas<br />

iZleva sursaTis erTi an erTdroulad r<strong>am</strong>denime<br />

maCvenebliT-kriteriumiT (magaliTad, partiis nomeri,<br />

vargisobis vada da a.S. ganxorcieldes gadaadgilebisa<br />

da adgilmdebareobis mikvleva `treqingi~<br />

(tracking - dakvirveba, Tvalyuris devneba) ewodeba.<br />

`treqingi~ sawarmoo praqtikaSi ZiriTadad sursa-<br />

Tis ukan g<strong>am</strong>osaTxovad g<strong>am</strong>oiyeneba. igi saSualebas<br />

iZleva saZiebo sasursaTo produqtis an partiis<br />

mikvleva ganxorcieldes miwodebis jaWvSi `zemodan<br />

qvemoT~. igi ZiriTadad g<strong>am</strong>oiyeneba mza sasursaTo<br />

produqtis sawarmodan realizaciis punqteb<strong>am</strong>de<br />

mikvlevisaTvis.<br />

warmoSobis mikvleva anu `treisingi~ (tracing -<br />

kvaldakval miyola) saSualebas iZleva r<strong>am</strong>denime<br />

saZiebo kriteriumiT dadgindes sasursaTo produqciis<br />

warmoebis adgili da sawarmoo-teqnologiuri<br />

ciklis calkeul etapze ganisazRvros misi maxasia-<br />

Teblebi. magaliTad, partiis nomris mixedviT SesaZlebelia<br />

dadgindes misi warmoebisaTvis g<strong>am</strong>oyenebuli<br />

nedleuli da ganisazRvros <strong>am</strong> nedleulis warmomavloba.<br />

`treisingi~ ZiriTadad g<strong>am</strong>oiyeneba sur-<br />

18


# 111<br />

biuleteni<br />

monacemebis, informaciis, Canawerebis, dokumentebis mimoqceva<br />

naxazi 3.1<br />

w a r m o e b a<br />

nedleulis<br />

mimwodebeli<br />

nedleul<br />

ismiRebis<br />

procesi<br />

gad<strong>am</strong>uSa<br />

vebis<br />

procesi<br />

mza<br />

produq<br />

cia<br />

CatvirTva<br />

momxmareb<br />

eli<br />

saTis/cxovelis sakvebis xarisxsa da uvneblobasTan<br />

dakavSirebuli calkeuli problemebis identifikaciisaTvis<br />

`qvemodan zemoT~, miwodebis mTlian jaWv-<br />

Si TiToeuli wina etapis Canaweris g<strong>am</strong>oyenebiT.<br />

imisaTvis, rom sursaTis mwarmoebel/gad<strong>am</strong><strong>am</strong>u-<br />

Savebel sawarmoSi dainergos mikvlevadobis sistema,<br />

saWiroa:<br />

• teqnologiuri sawarmoo procesebis kargad<br />

gageba da aRwera;<br />

• procesebis Sesab<strong>am</strong>isi dokumentireba (instruqciebi,<br />

standartebi da a.S);<br />

• teqnologiuri sawarmoo procesebis da calkeuli<br />

procesis Sedegebis gansazRvra;<br />

• saboloo sasursaTo produqciis zogadi mimoxilva;<br />

• teqnologiuri procesis calkeuli etapisa-<br />

Tvis saWiro informaciis gansazRvra;<br />

• arsebuli monacemebis srulyofilebis gansazRvra;<br />

• ararsebuli informaciis mopoveba.<br />

uvnebeli da xarisxiani sursaTis warmoebisaTvis<br />

mewarmem unda SemoiRos Sesab<strong>am</strong>isi sistemebi da<br />

procedurebi, aucilebelia, gaaCndes dokumentirebuli<br />

informacia:<br />

• nedleulis mimwodeblis Sesaxeb;<br />

• nedleulis miRebis Sesaxeb;<br />

• teqnologiuri procesebis Sesaxeb;<br />

• mza produqciis Sesaxeb;<br />

• CatvirTva, transportireba-ganawilebis, distribucia-realizaciis<br />

Sesaxeb.<br />

naxazze 3.1 mocemulia monacemebis, informaciis,<br />

Canawerebis, dokumentebis mimoqceva `mindvridan<br />

magid<strong>am</strong>de.~<br />

evropuli kanonmdeblobis analogiurad, saqarTveloSic<br />

mikvlevadobis sistemis danergvis<br />

erT-erTi aucilebeli pirobaa sursaTis gad<strong>am</strong><strong>am</strong>u-<br />

Savebel/mwarmoebel sawarmoTa registracia da maTi<br />

reestris Seqmna. registracia saxelmwifos aZlevs<br />

saSualebas hqondes sruli informacia qveyanaSi ma-<br />

Rali riskis kategoriaSi Semavali sursaTis mwarmoeblebis<br />

da warmoebis zogadi pirobebis Sesaxeb,<br />

<strong>am</strong>ave dros registraciis gziT mwarmoebeli xdeba<br />

pasuxismgebeli mis mier warmoebuli sursaTis uvneblobaze<br />

da xarisxze, valdebulebas iRebs daicvas<br />

maRali riskis sursaTis warmoebisas aucileblad<br />

dasakmayofilebeli wesebi.<br />

aRniSnuli gansazRvruli iyo saqarTvelos mTavrobis<br />

2006 wlis 30 ivnisis #130 dadgenilebis mixedviT,<br />

sadac mocemuli iyo sursaTis mwarmoebel<br />

sawarmod registraciis wesi, SemuSavda aseve sursaTis<br />

mwarmoebel sawarmoTa deklaraciis forma,<br />

saregistracio baraTis forma. Tumca saqarTvelos<br />

mTavrobis 2006 wlis 18 oqtombris #194 dadgenilebis<br />

Tanaxmad, savaldebulo registracias 2007 wlis<br />

pirvel ianvr<strong>am</strong>de eqvemdebareba mxolod cxoveluri<br />

warmoSobis sursaTis, dabali mJavianobis dakonservebuli<br />

sursaTis, bavSvTa da Cvil bavSvTa sakvebis<br />

mwarmoebeli sawarmoebi.<br />

3.2 nedleulisa SerCevis, Sefasebis da d<strong>am</strong>tkicebis<br />

procedurebi<br />

nebismieri sasursaTo produqciis mwarmoebeli/gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebeli<br />

sawarmosaTvis mikvlevadobis<br />

sistemis danergvisaTvis erT-erTi mniSvnelovani<br />

pirobaa nedleulis SerCevis, Sefasebis da d<strong>am</strong>tkicebis<br />

procedura. <strong>am</strong>isTvis ki aucilebelia sawarmos<br />

gaaCndes momwodeblebis sia, romelTa Sefasebis<br />

kriteriumebi SesaZlebelia iyos kompaniis sandooba,<br />

warsuli saqmianoba, nedleulis saWiro raodenobiT<br />

uzrunvelyofa, sertifikatebi da sxv.<br />

nedleulSi igulisxmeba rogorc uSualod sasursaTo<br />

produqciis warmoebisaTvis saWiro nedleuli,<br />

ingredientebi da sakvebdan<strong>am</strong>atebi, aseve<br />

SesafuTi masala da yvela is d<strong>am</strong>xmare saSualebebi,<br />

romlebmac SesaZlebelia pirdapiri da arapirdapiri<br />

gavlena moaxdinon warmoebuli sasursaTo produqciis<br />

uvneblobaze. aucilebelia yvela <strong>am</strong> dokumentis<br />

arseboba iseTi saxiT, rom saWiroebis SemTxvevaSi<br />

SesaZlebeli iqnes maTgan g<strong>am</strong>owveuli safrTxis<br />

daxasiaTeba da identificireba. maT Soris:<br />

• nedleulis biologiuri, qimiuri da fizikuri<br />

maxasiaTeblebi;<br />

19


# 111 biuleteni<br />

• ingredientebi, dan<strong>am</strong>atebi da is nivTierebebi,<br />

romlebic aumjobeseben maT teqnologiur Tvisebebs;<br />

• warmoSoba;<br />

• warmoebis meTodi;<br />

• Senaxvis pirobebi da vadebi;<br />

• d<strong>am</strong>uSavebis meTodebi an/da g<strong>am</strong>oyenebis win maTi<br />

momzadeba;<br />

• miRebis kriteriumebi.<br />

nedleuli unda iyos uvnebeli da xarisxiani,<br />

rac dadasturebulia Sesab<strong>am</strong>isi sertifikatebiT.<br />

mizanSewonilia nedleulis uvnebloba da<br />

xarisxi periodulad gad<strong>am</strong>owmdes sawarmos laboratoriaSi<br />

(an sxva akreditebul laboratoriaSi), Sida<br />

kontrolis (auditis) Catarebisas. daSvebulia nedleulis<br />

Semowmeba rogorc fizikuri daTvalierebisas<br />

- organoleptikurad, ise Sesab<strong>am</strong>isi fizikur-qimiuri,<br />

qimiuri da mikrobiologiuri g<strong>am</strong>okvlevebis CatarebiT.<br />

analizis Sedegebi registrirebuli unda<br />

iyos Sesab<strong>am</strong>is JurnalSi, romelic unda Seicavdes<br />

Semdegi saxis informacias: nedleulis dasaxeleba,<br />

partiis nomeri, saidentifikacio nomeri, momwodeblis<br />

Sesaxeb informacia, g<strong>am</strong>okvleuli par<strong>am</strong>etrebi<br />

(norma, Sedegi), g<strong>am</strong>ocdis meTodi, g<strong>am</strong>ocdis xangrZlivoba<br />

(dawyeba, d<strong>am</strong>Tavreba), Semsrulebeli, pasuxismgebeli<br />

piri.<br />

sawarmoSi nedleulis momwodebelTa sia unda<br />

iyos d<strong>am</strong>tkicebuli da Sesab<strong>am</strong>isad dokumentirebuli.<br />

SesaZlebelia sia regularulad eqvemdebarebodes<br />

ganaxlebas. dokumentirebuli procedurebis<br />

arseboba agreTve aucilebelia nedleulis gafuWebis<br />

Tavidan acilebis, maTi brunvadobis da uwyvetad<br />

momaragebis SenarCunebisaTvis.<br />

nedleulis momwodebelTa d<strong>am</strong>tkicebuli sia<br />

unda inaxebodes drois garkveul periodSi (savaraudod,<br />

sasursaTo produqciis Senaxvis vadis gasvlidan<br />

erTi wlis ganmavlobaSi), raTa SesaZlebeli<br />

iyos maTi Sefasebis gagrZeleba.<br />

3.3 nedleulis miRebis procedura<br />

sursaTis sawarmoo jaWvSi nedleulis miRebis<br />

procedurebi erT-erTi mniSvnelovani etapia,<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, mikvlevadobis progr<strong>am</strong>ac moiTxovs mis<br />

dokumentirebas. aRniSnuli dokumenti unda Seicavdes<br />

Semdegi saxis informacias:<br />

• momwodebeli firmis dasaxeleba;<br />

• miRebis TariRi;<br />

• firmis mis<strong>am</strong>arTi;<br />

• ZiriTadi sakontaqto piri;<br />

• telefoni, faqsi, el-fosta;<br />

• miRebuli nedleulis dasaxeleba;<br />

• partiis nomeri;<br />

• raodenoba;<br />

• SefuTvis zoma;<br />

• identifikatori;<br />

• nedleulis mimRebi piri;<br />

• nedleulis dasawyobeba.<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

2006 wlis 7 agvistos #144 brZanebiT, `sursaTis<br />

warmoebis sferoSi mikvlevadobis, safrTxis analizisa<br />

da kritikuli sakontrolo wertilebis dadgenis<br />

wesis Sesaxeb~ dadgenilia, rom cxoveluri warmoSobis<br />

produqtebis mwarmoeblebs nedleulis Sesaxeb<br />

moeTxovebaT Semdegi saxis informaciis arseboba:<br />

• cxovelis sakvebis, misi maxasiaTeblebisa da<br />

warmoSobis Sesaxeb;<br />

• vetpreparatebis Sesaxeb, romlebsac iRebdnen<br />

cxovelebi maTi g<strong>am</strong>oyenebis xangrZlivoba, dozebi<br />

da raodenoba.<br />

• zooanTroponozuli daavadebebi;<br />

• cxovelebze ganxorcielebuli nebismieri Semowmebis<br />

Sedegebi.<br />

mcenareuli warmoSobis produqtebis mwarmoeblebs<br />

nedleulis Sesaxeb moeTxovebaT informacia:<br />

• mcenareTa dacvis qimiuri da biologiuri saSualebebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebis (dro, doza, dasaxeleba,<br />

xangrZlivoba) Sesaxeb;<br />

• mcenareTa parazituli daavadebebis Sesaxeb;<br />

• mcenaridan aRebuli nebismieri nimuSis Sesaxeb.<br />

garda <strong>am</strong>isa, mwarmoebels moeTxoveba aseve nedleulis<br />

gad<strong>am</strong>zidi kompaniis Sesaxeb informaciis<br />

dokumentireba, rac unda moicavdes informacias:<br />

• TariRi, dro;<br />

• satransporto firmis dasaxeleba;<br />

• firmis mis<strong>am</strong>arTi;<br />

• ZiriTadi sakontaqto piri;<br />

• telefoni, faqsi, el-fosta;<br />

• satransporto identifikatori (satransporto<br />

saSualebis nomeri, licenziis nomeri).<br />

3.4 teqnologiuri procesis mimdinareoba<br />

mikvlevadobis progr<strong>am</strong>is yvelaze rTuli da<br />

mniSvnelovani etapia sasursaTo produqciis warmoebis<br />

jaWvSi teqnologiuri procesis mimdinareoba,<br />

romlis dasrulebisas sasursaTo nedleuli mza sasursaTo<br />

produqtad gardaiqmneba.<br />

sawarmo, romelic nergavs mikvlevadobis progr<strong>am</strong>as,<br />

valdebulia sawarmoo procesis dawyeb<strong>am</strong>de<br />

C<strong>am</strong>oyalibebuli da werilobiT dokumentirebuli<br />

hqondes teqnologiuri procesebis Tanmimdevroba<br />

da xangrZlivoba, calkeul etapze g<strong>am</strong>oyenebuli nedleulisa<br />

da ingredientebis CvenebiT, sadac dokumentirebuli<br />

iqneba:<br />

• TariRi;<br />

• operatoris xelmowera;<br />

20


# 111<br />

biuleteni<br />

• nedleulis an ingredientis dasaxeleba;<br />

• nedleulis an ingredientis saidentifikacio<br />

nomeri.<br />

aRniSnuli dokumenti saSualebas iZleva dadgindes<br />

sasursaTo produqciis warmoebisaTvis saWiro<br />

nedleulis da ingredientebis saxeoba da ara raodenoba,<br />

vinaidan es teqnologiuri saidumloebaa, Tumca<br />

<strong>am</strong> informaciis dokumentirebac rekomendebulia,<br />

r<strong>am</strong>denadac araregl<strong>am</strong>entirebulma raodenob<strong>am</strong> SesaZloa<br />

gazardos safrTxis albaToba.<br />

informacia gansxvavebulia sxvadasxva sawarmosaTvis<br />

da d<strong>am</strong>okidebulia g<strong>am</strong>oyenebuli nedleulisa<br />

da mza sasursaTo produqtis saxeobaze, aseve drois<br />

im periodze, romelic saWiroa nedleulis mza<br />

produqtad gardasaqmnelad, es niSnavs, rom sawarmoSi<br />

unda ganisazRvros `mza sasursaTo produqtis<br />

partiisaTvis~ yvelaze minimaluri s<strong>am</strong>uSao<br />

dro. es monacemebi saSualebas iZleva uvneblobisa<br />

da xarisxTan dakavSirebuli nebismieri problemis<br />

SemTxvevaSi, dauyovnebliv moxdes mza sasursaTo<br />

produqciisa Tu naxevarfabrikatebis <strong>am</strong>oReba-izolireba.<br />

<strong>am</strong>asTanave, gansazRvros, ra informaciaa<br />

misTvis mniSvnelovani, raTa uzrunvelyofili iqnes<br />

mis mier warmoebuli sursaTis uvnebloba da xarisxi;<br />

aseve yvela d<strong>am</strong>atebiTi procedura, maT Soris:<br />

• higienis zogadi wesebi;<br />

• teqnologiuri procesebis Semowmeba;<br />

• jvaredini dabinZurebis Tavidan acilebis saSualebebi;<br />

• sasursaTo produqciis warmoebisaTvis standartebi,<br />

d<strong>am</strong>tkicebuli receptura;<br />

• nedleulis, ingredientebis da mza sasursaTo<br />

produqciis maxasiaTeblebi;<br />

• SefuTva; misi wonis da zomis kontroli;<br />

• mza sasursaTo produqciis uvneblobasa da<br />

xarisxze Catarebuli g<strong>am</strong>ocdebis, testirebis<br />

Sedegebi.<br />

arasaTanado, Seusab<strong>am</strong>o sasursaTo produqciis<br />

izolirebisaTvis, sawarmoSi unda arsebobdes dokumentirebuli<br />

procedurebi, romelTa saSualebiT<br />

uzrunvelyofili iqneba maxasiaTeblebis dadgenis<br />

mizniT maTi Semowmeba da saTanadod ganTavseba.<br />

teqnologiuri ciklis mniSvnelovani etapia<br />

aseve mza produqciis SefuTva. <strong>am</strong> dros dokumentirebuli<br />

unda iyos SefuTuli erTeulis zusti raodenoba,<br />

aseve naTlad unda iyos dadgenili, romel SefuTvaSi<br />

romeli partiis nawarmi moxvda. sabolood<br />

sawarmoSi aRwerili unda iqnes:<br />

• mza produqciis dasaxeleba;<br />

• partiis nomeri;<br />

• g<strong>am</strong>oyenebuli SesafuTi masalis mimwodebeli;<br />

mikvlevadobis progr<strong>am</strong>is gansaxorcieleblad,<br />

sawarmom unda moaxdinos CatvirTvis Sesaxeb informaciis<br />

dokumentireba, sadac mocemuli iqneba:<br />

• TariRi, dro;<br />

• satransporto firmis dasaxeleba;<br />

• firmis mis<strong>am</strong>arTi;<br />

• ZiriTadi sakontaqto piri;<br />

• telefoni, faqsi, el-fosta;<br />

• gadaziduli sasursaTo produqciis dasaxeleba;<br />

• partiis nomeri;<br />

• raodenoba;<br />

• SefuTuli erTeulis moculoba;<br />

• identifikatori;<br />

• satransporto identifikatori (satransporto<br />

saSualebis nomeri, licenziis nomeri).<br />

yvela es Canaweri unda Sesruldes ise, rom<br />

saWiroebis SemTxvevaSi SesaZlo gaxdes safrTxis<br />

daxasiaTeba da identificireba.<br />

yvela saxis dokumenturi masala da Canaweri,<br />

romelic mikvlevadobis progr<strong>am</strong>is ganxorcielebas<br />

uzrunvelyofs, unda iyos:<br />

• n<strong>am</strong>dvili;<br />

• advilad gasarCevi da wasakiTxi;<br />

• waruSleli;<br />

• calkeuli nedleulis, ingredientis da d<strong>am</strong>xmare<br />

masalisaTvis Seqmnili;<br />

• Sedarebuli;<br />

• Semowmebuli;<br />

• saTanado garemoSi Senaxuli, raTa minimum<strong>am</strong>de<br />

iqnes dayvanili dazianeba da dakargva;<br />

• advilad aRsadgeni.<br />

garda <strong>am</strong>isa, aucilebelia dokumentebis dacvis<br />

progr<strong>am</strong>is arseboba, romelic moicavs:<br />

• vadagasuli monacemebis daarqivebas;<br />

• ufleb<strong>am</strong>osil pirTa mier dokumentebis Semowmebasa<br />

da d<strong>am</strong>tkicebas;<br />

• dokumentebSi cvlilebebis Setanis Sesaxeb ufleb<strong>am</strong>osilebas.<br />

mikvlevadobis progr<strong>am</strong>is danergva sawarmoSi<br />

garda aRniSnuli sabaziso elementebis dokumentirebisa,<br />

moiTxovs aseve sasursaTo produqciis<br />

xarisxisa da uvneblobis Sesaxeb momxmarebelTa sa-<br />

Civrebis ganxilvas, rac aseve unda daregulirdes<br />

d<strong>am</strong>tkicebuli procedurebis Sesab<strong>am</strong>isad. saCivrebi<br />

eqvemdebareba Semowmeba-gad<strong>am</strong>owmebas, aseve Sesab<strong>am</strong>is<br />

g<strong>am</strong>osasworebel-makoreqtirebeli RonisZiebaTa ganxorcielebas.<br />

Tavi 4. riskis analizi<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi erTiani saxelmwifo<br />

politikis SemuSavebas, mis ganxorcielebasa<br />

da koordinacias safuZvlad udevs ZiriTadi principi<br />

- riskis 1 analizi, romelic moicavs srul sa-<br />

1 sityva `riski~ espanur-portugaliuri warmoSobisaa da `wyalqveSa<br />

rifebTan~ asocirdeba.<br />

21


# 111 biuleteni<br />

sursaTo jaWvs `fermidan sufr<strong>am</strong>de.~<br />

riski, 178/2002 evrodireqtivisa da `sursaTis<br />

uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis<br />

Tanaxmad, aris momxmareblis janmrTelobaze<br />

safrTxiT g<strong>am</strong>owveuli arasasurveli zegavlenis da<br />

misi simZimis albaToba.<br />

sursaTTan dakavSirebuli riskebi moicavs qimiur,<br />

biologiur da fizikur safrTxeebs (Tavi 1),<br />

romelTa sxvadasxva gziT moxvedra sasursaTo produqtSi<br />

zians ayenebs ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobasa da<br />

sicocxles. <strong>am</strong>rigad, safrTxe - es aris qimiuri,<br />

biologiuri da fizikuri agentebis an maTi erTdrouli<br />

moqmedebis unari, ziani miayenon ad<strong>am</strong>ianis<br />

organizms; xolo riski, safrTxeebisagan gansxvavebiT,<br />

aris maTi faqtiuri da potenciuri zemoqmedebis<br />

Sedegi da d<strong>am</strong>okidebulia safrTxis eqspoziciasa<br />

da specifikurobaze.<br />

riskis analizi moicavs riskis Sefasebis, riskis mar-<br />

Tvisa da riskis komunikaciis procedurebs (naxazi 4.1).<br />

• riskis SefasebisaTvis aucilebeli d<strong>am</strong>atebiTi<br />

s<strong>am</strong>ecniero kvlevebis saWiroebis gansazRvra;<br />

• arsebuli s<strong>am</strong>ecniero da teqnikuri monacemebis<br />

mokvleva, Segroveba, aRricxva da analizi;<br />

• axali safrTxeebis identificireba da aRwera;<br />

• krizisuli mdgomareobisas sagangebo zomebis<br />

gatarebisas mecnieruli da saeqsperto daxmareba.<br />

riskis analizis procedurebi<br />

naxazi 4.1<br />

riskis analizi<br />

riskis Sefaseba riskis marTva riskis komunikacia<br />

safrTxis<br />

identifikacia<br />

safrTxis<br />

daxasiaTeba-aRwera<br />

safrTxis g<strong>am</strong>ovlenis<br />

Sefaseba<br />

riskis daxasiaTeba<br />

`riskis analizis farglebSi riskis Sefasebisa<br />

da komunikaciebis procedurebis~ normatiuli<br />

dokumentis Tanaxmad, sursaTis uvneblobis uzrunvelyofisaTvis<br />

riskis analizis procesSi SesaZlebelia<br />

g<strong>am</strong>oyenebuli iqnes sxva d<strong>am</strong>atebiTi RonisZiebebic,<br />

maT Soris:<br />

<strong>am</strong>ave dokumentis Tanaxmad, riskis analizi unda<br />

warimarTos riskis SefasebasTan dakavSirebuli principebis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, ganaxlebuli mecnieruli monacemebis,<br />

saerTaSoriso praqtikisa da g<strong>am</strong>ocdilebis,<br />

aseve sxva faqtorebis gaTvaliswinebiT; garda <strong>am</strong>isa,<br />

ad<strong>am</strong>ianisa da cxovelTa janmrTelobisaTvis riskis<br />

arsebobisas, rodesac arasakmarisi da arasrulia<br />

mecnieruli monacemebi, riskis analizisaTvis saWiroa<br />

e.w. `praqtikaSi arsebuli monacemebis~ saTanado<br />

da xelT arsebuli mecnierul mtkicebulebaTa<br />

gonivruli g<strong>am</strong>oyeneba.<br />

`sursaTis uvneblobis riskis analizis s<strong>am</strong>uSao<br />

principebi~ mocemulia Codex Alimentarius CAC/GL62-2007<br />

saxelmZRvaneloSi (Working Principles for Risk Analysis for<br />

Food Safety for Application by Goverments - CAC/GL 62-2007).<br />

22


# 111<br />

biuleteni<br />

mikrobiologiuri riskebis marTvis (MRM)<br />

principebi mocemulia Codex Alimentarius CAC/GL63-<br />

2007 saxelmZRvaneloSi (Principles and Guidelines for The<br />

Conduct of Microbiological Risk Managment - CAC/GL63-<br />

2007); aRniSnul sakiTxebs exeba aseve Codex Alimentarius<br />

CAC/GL 69-2008 saxelmZRvanelo (Proposed draft<br />

Guidelines for The validation of Food safety control Measures).<br />

4.1 mavnebeli sursaTis moxmarebasTan dakavSirebuli<br />

riskis Sefasebis zogadi principebi<br />

dReisaTvis msoflios yvela qveyanaSi sxvadasxva<br />

saerTaSoriso organzaciis mier aRiarebulia,<br />

rom riskis Sefaseba mavnebeli sursaTis moxmarebiT<br />

g<strong>am</strong>owveuli riskebis marTvisa da Sesab<strong>am</strong>isi<br />

gadawyvetilebaTa realizaciis mTavari meqanizmia.<br />

riskis Sefaseba riskis analizis erT-erTi mniSvnelovani<br />

mecnierulad dasabuTebuli etapia. igi<br />

moicavs oTx safexurs (naxazi 4.1): safrTxis identifikacias,<br />

safrTxis daxasiaTeba-aRweras, safrTxis<br />

g<strong>am</strong>ovlenis Sefasebasa da riskis daxasiaTebas.<br />

riskis Sefasebis procesSi mkafiod unda ganisazRvros<br />

riskis Sefasebis mizani, sfero, savaraudo<br />

alternativebi; <strong>am</strong>asTan, riskis Sefasebaze pasuxismgebeli<br />

mecnier-eqspertebi unda SeirCnen maTi specialobisa<br />

da individualuri g<strong>am</strong>ocdilebis safu-<br />

Zvelze.<br />

s<strong>am</strong>ecniero-Teoriuli TvalsazrisiT riskis Sefaseba<br />

mavnebeli sursaTis gasaanalizebeli faqtoris<br />

- safrTxis ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobasa da sicocxleze<br />

zemoqmedebis daSvebuli normebis Tanmimdevrul,<br />

sistemur Seswavlas da ganxilvas gulisxmobs.<br />

igi efuZneba mecnierulad dasabuTebul Sedegebsa<br />

da monacemebs, xorcieldeba d<strong>am</strong>oukideblad, obieqturad<br />

da g<strong>am</strong>Wvirvaled.<br />

s<strong>am</strong>ecniero-praqtikuli TvalsazrisiT riskis<br />

Sefasebis ZiriTadi <strong>am</strong>ocanaa biologiuri, qimiuri<br />

da fizikuri faqtorebis ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobasa<br />

da sicocxleze zemoqmedebis Sesaxeb informaciis<br />

mopoveba da ganzogadeba, rac aucilebeli da sakmarisi<br />

iqneba riskis marTvis optimaluri gadawyvetilebebis<br />

miRebis, riskis aRmofxvris, Tavidan<br />

acilebis an misaReb donemde SemcirebisaTvis, aseve<br />

eqspoziciis xangrZlivobis, riskebis regulirebisa<br />

da monitoringis optimizaciisaTvis.<br />

<strong>am</strong>rigad, riskis Sefaseba safrTxeebis zemoqmedebis<br />

raodenobrivi da/an xarisxobrivi maxasiaTebelia,<br />

romelic ad<strong>am</strong>ianTa konkretuli jgufisaTvis,<br />

eqspoziciis specifikur pirobebSi xorcieldeba.<br />

riskebis Sefasebis mizania:<br />

• riskis g<strong>am</strong>omwvevi mizezebis dadgena da aRkveTa;<br />

• monitoringis dagegmva, ganxorcieleba da Sedegebis<br />

Sefaseba;<br />

• ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobaze mavnebeli sursaTis<br />

gavlenis Sefaseba;<br />

• riskis marTvis prioritetuli RonisZiebebis<br />

gansazRvra da maTi efeqturobis Sefaseba;<br />

• riskis zonebis dadgena da gavrcelebis alba-<br />

Tobis ranJireba;<br />

• higienuri normativebis da wesebis dadgena da<br />

arsebulis gadaxedva;<br />

• mizez-Sedegobrivi kavSiris dadgena moxmarebul<br />

mavnebel sursaTsa da ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobas<br />

Soris;<br />

• profilaqtikuri RonisZiebebis sxvadasxva variantebis<br />

efeqturobis Sefaseba;<br />

• mavnebeli sursaTis moxmarebisas, rodesac ma-<br />

Ralia riski, mosaxleobis, Sesab<strong>am</strong>isi gadawyvetilebebis<br />

miRebaSi monawile pirebis, masobrivi<br />

sainformacio saSualebebisa da sazogadoebrivi<br />

organizaciebisaTvis riskis donis da aucilebeli<br />

epidsawinaaRmdego RonisZiebaTa gatarebis<br />

Sesaxeb mecnierulad dasabuTebuli, sarwmuno<br />

informaciiT uzrunvelyofa;<br />

• rekomendaciebi mosaxleobis sxvadasxva fenisaTvis<br />

individualuri-profilaqtikuri RonisZiebebis<br />

gatarebis Sesaxeb.<br />

riskis Sefasebis meTodologia saSualebas iZleva:<br />

‣ SemuSavdes riskis SemcirebisaTvis sxvadasxva<br />

maregulirebeli RonisZiebebis meqanizmebi da<br />

strategia;<br />

‣ miRebuli iqnas ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobaze mavnebeli<br />

sursaTis moxmarebiT g<strong>am</strong>owveuli riskebis<br />

raodenobrivi maxasiaTebeli, kvlevis yvela<br />

etapis detaluri monacemebi m.S. im etapebisa,<br />

romlis Sesaxebac informacia ver iqna mopovebuli.<br />

‣ dadgindes riskis sididis variabeloba da bundovanebebi,<br />

rac dakavSirebulia s<strong>am</strong>ecniero monacemebis<br />

Sesaxeb SezRuduli informaciis arsebobasTan.<br />

‣ gadawyvetilebaTa miRebisas Semcirdes analizis<br />

bundovanebebi;<br />

‣ dadgindes sursaTis uvneblobis ufro sarwmuno<br />

doneebi da higienuri normativebi, m.S.<br />

minimaluri riskebi da koncentraciebi, romelic<br />

miRweuli unda iqnes profilaqtikuri RonisZiebebis<br />

ganxorcielebisas;<br />

‣ ganxorcieldes konkretul SemTxvevaSi mosaxleobis<br />

identifikacia safrTxis mimarT mgrZnobelobis<br />

mixedviT (mgrZnobiare, nakleb mgrZnobiare<br />

da a.S);<br />

‣ ganisazRvros momxmarebelTa janmrTelobis<br />

dacvisa da sursaTis uvneblobis politikis<br />

ganxorcielebis prioritetebi;<br />

‣ dadgindes kritikuli zRvari safrTxeebisa,<br />

sadac bundovanebis donis Semcireba gazrdis<br />

riskis Sefasebis sarwmunoebas da Sesab<strong>am</strong>isad<br />

uzrunvelyofs riskis Semcirebas;<br />

‣ xarisxobrivad da raodenobrivad dadgindes<br />

riskis done, romelic SenarCunebulia misi Semcirebis<br />

RonisZiebebis gatarebis Semdeg;<br />

‣ moxdes monitoringis Catarebis gegmis koreqtireba,<br />

im prioritetuli safrTxeebis gaTva-<br />

23


# 111 biuleteni<br />

liswinebiT, romlebic iwveven riskebs;<br />

‣ ganxorcieldes sursaTis uvneblobis higienuri<br />

normebis srulyofa da harmonizacia saerTa-<br />

Sorisod aRiarebul principebTan, kriteriumebTan<br />

da g<strong>am</strong>okvlevis meTodebTan.<br />

riskis Sefasebis saxelmZRvanelo principebis<br />

mizania aseve mavnebeli sursaTis moxmarebisas ad<strong>am</strong>ianis<br />

janmrTelobisa da sicocxlisaTvis adgilobrivi<br />

da saerTaSoriso organizaciebis (WHO, EFSA,<br />

RASEF, Codex Alimentarius, FAO, evrokomisia da sxv.),<br />

riskis Sefasebis moTxovnebis, principebis da meTodebis<br />

unifikacia.<br />

riskis Sefasebis erT-erTi mniSvnelovani pirobaa<br />

laboratoriuli g<strong>am</strong>ocdebi.<br />

• riskis SefasebisaTvis laboratoriuli g<strong>am</strong>okvlevebi<br />

tardeba dasaxelebul akreditebul laboratoriebSi;<br />

• riskis SefasebisaTvis laboratoriuli g<strong>am</strong>okvlevebis<br />

safuZvelze mzaddeba sruli angariSi<br />

daskvniT, romelic Seicavs dasabuTebul Sedegebs<br />

da rekomendaciebs dasaxuli miznebisa da<br />

<strong>am</strong>ocanebis Sesab<strong>am</strong>isad. angariSsa da daskvnebSi<br />

mocemuli unda iqnas ara marto miRebuli Sedegebi,<br />

ar<strong>am</strong>ed maTi sandoobis Sefaseba da is<br />

bundovanebebi, romlebmac SesaZloa gavlena<br />

iqonios da Secvalos saboloo Sefaseba;<br />

• riskis Sefaseba emyareba ZiriTadad im kriteriumebs,<br />

romelSic g<strong>am</strong>oxatulia safrTxeebis<br />

gavlena ad<strong>am</strong>ianTa gansakuTrebiT mgrZnobiare<br />

jgufebze;<br />

• riskis Sefasebis maCveneblebis - epidemiologiuri<br />

kvlevebiT miRebuli referentuli dozebis<br />

(mwvave, naklebad mwvave da kumulaciuri<br />

zemoqmedebis koncentraciebi), minimaluri<br />

riskis donis, higienuri normativebis, `doza/<br />

koncentracia-pasuxis~ par<strong>am</strong>etrebis dadgena,<br />

rogorc wesi, riskis zeda zRvaris mixedviT<br />

xdeba; riskis Sefasebis mizniT g<strong>am</strong>oyenebuli<br />

maCveneblebis dasabuTebas safuZvlad udevs<br />

uaxlesi s<strong>am</strong>ecniero monacemebi;<br />

• riskis Sefasebis Sesaxeb uaxlesi mecnieruli<br />

monacemebi eqvemdebareba periodul gad<strong>am</strong>owmebas<br />

da Sevsebas. aRniSnul s<strong>am</strong>uSaos asrulebs<br />

`riskis Sefasebis sakonsultacio sabWo~, sa-<br />

Wiroebis SemTxvevaSi Sesab<strong>am</strong>isi profilis mowveul<br />

eqspertebTan erTad;<br />

• riskis daxasiaTeba xorcieldeba riskis misa-<br />

Rebi donis safuZvelze, romelic g<strong>am</strong>oxatavs<br />

riskis iseT dones, romelic ar saWiroebs d<strong>am</strong>atebiT<br />

RonisZiebebs riskis SemcirebisaTvis;<br />

• riskis donis SefasebisaTvis gasaTvaliswinebelia<br />

yvela is sasursaTo produqti, romelic<br />

SesaZloa moixmaros ad<strong>am</strong>ianma;<br />

• riskis Sefasebis safuZvelze miRebuli safr-<br />

Txeebis koncentraciebi mizanSewonilia g<strong>am</strong>oiyenon<br />

sursaTis uvneblobis par<strong>am</strong>etrebis<br />

SemuSavebisas.<br />

safrTxis identifikacia Tvisobrivi procesia<br />

da moicavs potenciuri safrTxeebis - biologiuri,<br />

qimiuri da fizikuri agentebis g<strong>am</strong>ovlenas, safrTxisa<br />

da ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobis mdgomareobas Soris<br />

kavSiris Sefasebas, Sesaswavli safrTxeebis sasursaTo<br />

produqtebSi gavrcelebas; safrTxeebis identifikacia<br />

moicavs xarisxobriv mtkicebulebas imis<br />

Sesaxeb, rom konkretuli qimiuri, biologiuri da<br />

fizikuri faqtorebis zemoqmedeba iwvevs ad<strong>am</strong>ianis<br />

organizmze mavne zegavlenas;<br />

mavne zemoqmedebis uSualo sainformacio wyaros<br />

ki warmoadgens analitikuri mimoxilvebi, s<strong>am</strong>ecniero<br />

angariSebi, monacemTa bazebi, romelic moicavs<br />

maRalkvalificiuri eqspertebis daskvnebs safrTxeebis<br />

Sesaxeb;<br />

identifikaciis etapis ZiriTadi <strong>am</strong>ocanaa prioritetuli,<br />

indikatoruli safrTxeebis SerCeva,<br />

romelTa Seswavla saSualebas iZleva maRali sarwmunoebiT<br />

daxasiaTdes riskis done, ad<strong>am</strong>ianis janmr-<br />

Telobis mdgomareoba da misi darRvevebis warmoqmnis<br />

g<strong>am</strong>omwvevi mizezi;<br />

safrTxeebis identifikacias `skriningis~ saxe<br />

aqvs da iTvaliswinebs yvela arsebuli, SesaZlo da<br />

prioritetuli safrTxis g<strong>am</strong>ovlenas da maT zemoqmedebas<br />

ad<strong>am</strong>ianis organizmze, eqspoziciis dros,<br />

riskis g<strong>am</strong>omwvevi sasursaTo produqciis saxeobas<br />

da mis moZraobas;<br />

safrTxis identifikaciis etapze xdeba arsebuli<br />

da mopovebuli informaciis sisrulisa da<br />

sandoobis Sefaseba, ganisazRvreba d<strong>am</strong>atebiTi informaciis<br />

moZiebis aucilebloba modeluri eqsperimentis<br />

Casatareblad; xdeba aseve raodenobrivi<br />

kriteriumebis Sesaxeb monacemTa mopoveba, romelic<br />

aucilebelia riskis Semdgomi analizisaTvis;<br />

safrTxis identifikacia mWidro kavSirSia dozis<br />

SefasebasTan, romlis ZiriTadi mizania qimiuri,<br />

biologiuri da fizikuri safrTxeebis raodenobrivi<br />

maxasiaTeblebis dadgena, anu safrTxeebis g<strong>am</strong>ovlenis<br />

sididesa (doza) da janmrTelobis saziano<br />

Sedegebis simZimes Soris urTierTobis gansazRvra.<br />

safrTxis identifikacia riskis analizisaTvis warmoadgens<br />

ara marto sawyis etaps, ar<strong>am</strong>ed etaps, romlis<br />

mixedviTac unda dadgindes Semdgomi kvlevebis<br />

mizanSewoniloba;<br />

identifikaciis etapze, kvlevebis <strong>am</strong>ocanis,<br />

miznis da aseve arsebuli informaciis gaTvaliswinebiT,<br />

zustdeba da sabolood yalibdeba Semdgomi<br />

g<strong>am</strong>okvlevebis gegma, dgindeba arsebuli bundovanebebi-gaurkvevlobebi,<br />

romlebmac SesaZloa gavlena<br />

iqonion saboloo daskvnebisa da rekomendaciebis<br />

srulyofilebaze, <strong>am</strong>asTan dgindeba riskis Sefasebis<br />

sazRvrebi da miRebuli Sedegebis g<strong>am</strong>oyenebis sferoebi;<br />

safrTxis daxasiaTeba - es aris safrTxis wyaros<br />

daxasiaTeba, mikvlevadoba, ad<strong>am</strong>ianze zemoqmedebis<br />

gzebi, dozisa da koncentraciis dadgena, eqspoziciis<br />

donis Sefaseba mosaxleobis yvela jgufisaTvis.<br />

safrTxis raodenobrivi daxasiaTeba moicavs<br />

nivTierebebis koncentraciis gansazRvras, rac moq-<br />

24


# 111<br />

biuleteni<br />

medebs ad<strong>am</strong>ianze eqspoziciis mTel periodSi;<br />

koncentracia - es aris konkretuli sasursaTo<br />

produqtis erTeul moculobaSi konkretuli safrTxis<br />

Semcveloba, romlis SefasebisaTvis g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

pirdapiri da arapirdapiri meTodebi.<br />

pirdapiri meTodebi gulisxmobs biologiuri<br />

markerebis g<strong>am</strong>oyenebiT personalur monitorings,<br />

xolo arapirdapiri meTodebi moicavs sasursaTo<br />

produqtis nimuSSi maCveneblebis gansazRvras, anketiT<br />

g<strong>am</strong>okiTxvas, modelur garemoSi eqspozicias.<br />

eqspozicia unda moicavdes safrTxis ad<strong>am</strong>ianis<br />

organizmze zemoqmedebis realur doneebs.<br />

zemoqmedebis koncentraciis Sefaseba ZiriTadad<br />

xdeba:<br />

a. sursaTis uvneblobis monitoringis Sedegebis<br />

mixedviT;<br />

b. modelirebis meTodebis g<strong>am</strong>oyenebiT;<br />

g. modelirebisa da monitoringis Sedegebis kombinaciiT;<br />

e. eqspoziciis modelebis saSualebiT.<br />

zemoqmedebis Sefaseba, `doza-pasuxis Sefaseba~<br />

anu `safrTxis g<strong>am</strong>ovlenis Sefaseba~ - safrTxis<br />

eqspoziciis donesa da ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobis mdgomareobas<br />

Soris raodenobrivi kavSiris Sefasebaa;<br />

zemoqmedebis Sefaseba warmoadgens riskis Sefasebis<br />

mniSvnelovan etaps. es g<strong>am</strong>okvlevebis disciplinaTaSorisi<br />

mimarTulebaa, romelic saWiroebs sxvadasxva<br />

profilis mqone specialistebis monawileobas<br />

- higienistebi, toqsikologebi, epidemiologebi,<br />

qimikosebi, mikrobiologebi, maTematikosebi da sxva<br />

profilis mecnier-Tan<strong>am</strong>Sromlebi;<br />

eqspozicia - aris organizmis kontaqti qimiur,<br />

fizikur da biologiur agentebTan. eqspoziciis Sefaseba<br />

aRwers zemoqmedebis bunebas, eqsponirebuli<br />

populaciis zomebsa da xasiaTs; eqspoziciis Sefasebisas,<br />

upirveles yovlisa, xorcieldeba safrTxis<br />

Semcveli sasursaTo produqciis identifikacia,<br />

sursaTSi safrTxis koncentraciis gansazRvra,<br />

momxmarebeli populaciis identifikacia;<br />

riskis marTvis ukeT ganxorcielebisaTvis,<br />

eqspoziciis Sefasebis stadiaze, aucilebelia g<strong>am</strong>okvleuli<br />

iqnes safrTxis Semcveli sasursaTo produqtebi,<br />

calkeuli sursaTisagan g<strong>am</strong>owveuli riskis<br />

done, maTze moqmedi faqtorebi, rac riskis Semcirebis<br />

efeqturi da racionaluri RonisZiebebis gatarebis<br />

saSualebas iZleva;<br />

eqspoziciis Sefaseba SesaZloa moicavdes warsulSi<br />

arsebul da momavalSi mosalodnel zemoqmedebas,<br />

e.i. arsebulis gazomvas, momavlis modelirebas<br />

da warsulSi zemoqmedebis biologiuri efeqtebis<br />

Semaj<strong>am</strong>ebel analizs.<br />

<strong>am</strong>denad, eqspoziciis Sefasebis etapze xorcieldeba<br />

analizi, romelic moicavs: safrTxis Semcvel<br />

sasursaTo produqtebs, safrTxis warmoqmnis<br />

meqanizms, maT organizmSi moxvedras, dagrovebasa<br />

da transformacias;<br />

eqspoziciis Sefaseba warmoadgens ara marto<br />

riskis Sefasebis komponents, ar<strong>am</strong>ed riskis marTvis<br />

komponentsac, r<strong>am</strong>denadac saSualebas iZleva dadgenili<br />

iqnes:<br />

• safrTxis Semcveloba sxvadasxva sasursaTo<br />

produqtSi;<br />

• maRali da dabali riskis populaciebi da subpopulaciebi;<br />

• calkeuli dasaxelebis sasursaTo produqtebis<br />

zemoqmedebis done;<br />

• Sesab<strong>am</strong>isi RonisZiebebi, safrTxis minimum<strong>am</strong>de<br />

SemcirebisaTvis.<br />

rogorc wesi, eqspoziciis Sefaseba s<strong>am</strong>i Ziri-<br />

Tadi etapisagan Sedgeba:<br />

1. zemoqmedebis qvemdebare populaciis daxasia-<br />

Teba;<br />

2. safrTxis zemoqmedebis identifikacia da misi<br />

potenciuri gavrceleba;<br />

3. eqspoziciis raodenobrivi daxasiaTeba, rac<br />

moicavs meore etapze identificirebuli safrTxis<br />

sididis Sefasebas, misi zemoqmedebis<br />

sixSires.<br />

riskis Sefaseb<strong>am</strong> unda gaiTvaliswinos sasursaTo<br />

produqciis warmoebis, Senaxvisa da g<strong>am</strong>oyenebis,<br />

aseve nimuSis aRebis, inspeqtirebisa da ad<strong>am</strong>ianis<br />

janmrTelobisaTvis mavne zemoqmedebis g<strong>am</strong>ovlenis<br />

meTodebi; (`sursaTis uvneblobis riskis analizis<br />

s<strong>am</strong>uSao principebi~, Codex Alimentarius CAC/GL 62-<br />

2007 saxelmZRvanelo (Working Principles for Risk Analysis<br />

for Food Safety for Application by Goverments - CAC/GL<br />

62-2007);<br />

riskis daxasiaTeba - riskis daxasiaTeba warmoadgens<br />

safrTxis identifikaciis, safrTxis daxasiaTeba-aRwerisa<br />

da safrTxis g<strong>am</strong>ovlenis SefasebaTa<br />

erTobliobis Semaj<strong>am</strong>ebel etaps. <strong>am</strong> dros xdeba<br />

yvela miRebuli Sedegebis analizi, misaReb, dasaSveb<br />

riskebTan SedarebiTi Sefaseba da monacemTa ranJireba,<br />

prioritetebis gansazRvra da a.S.<br />

riskis daxasiaTebisas aRwerili unda iyos mocemuli<br />

riskis savaraudo uaryofiTi efeqtebis da<br />

simZimis raodenobrivi da Tvisobrivi Sefaseba, maT<br />

Soris im arasarwmunoTa aRwera, romlebic <strong>am</strong> Sefasebebs<br />

ukavSirdeba;<br />

riskis daxasiaTeba d<strong>am</strong>okidebulia mopovebul<br />

monacemebze, maT Soris laboratoriuli g<strong>am</strong>okvlevebidan<br />

miRebul informaciaze, eqstrapolaciis<br />

cdomilebebsa da eqspertebis dasabuTebul mosazrebebze.<br />

raodenobrivi da Tvisobrivi monacemebis<br />

safuZvelze xdeba riskis xarisxobrivi Sefaseba da<br />

saboloo daxasiaTeba.<br />

riskis daxasiaTeba warmoadgens riskis Sefasebisa<br />

da riskis marTvis d<strong>am</strong>akavSirebel rgols;<br />

riskis daxasiaTeba xorcieldeba Semdegi etapebis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad:<br />

• eqspoziciis Sefasebis Sedegebis ganzogadeba<br />

25


# 111 biuleteni<br />

`doza-pasuxis~ mixedviT;<br />

• riskis mniSvnelobaTa g<strong>am</strong>oTvla da da safrTxis<br />

Semcveli sasursaTo produqtebi;<br />

• riskis Sefasebis bundovanebaTa, arasarwmunoTa<br />

analizi;<br />

• riskis Sefasebis Sedegebis ganzogadeba da<br />

riskis mmarTvelebisaTvis wardgena.<br />

Sedegebis daskvniTi ganxilva warmoadgens<br />

riskis daxasiaTebis mniSvnelovan komponents da igi<br />

unda moicavdes imis dasabuTebas, rom:<br />

• riskis Sefasebis procesSi identificirebuli<br />

da Seswavlilia prioritetuli safrTxeebi;<br />

• mavne efeqtebis aRwera, romelic SeiZleba warmoiqmnas<br />

Sesaswavli safrTxis zemoqmedebisas;<br />

• arsebuli informaciis raodenobrivobis sarwmunoba,<br />

rac moicavs identificirebuli safrTxeebis<br />

toqsikurobas da mis mier g<strong>am</strong>owveul<br />

mavne efeqtebs;<br />

• eqspoziciis SefasebisaTvis monacemTa sarwmunobis<br />

daxasiaTebas;<br />

• ZiriTadi faqtorebis gansazRvras, romelic<br />

unda gaiTvaliswinon riskis marTvis procesSi<br />

(prioritetuli safrTxeebi, sasursaTo<br />

produqtebi, janmrTelobaze moqmedi efeqtebi);<br />

• ZiriTadi faqtorebis daxasiaTebas, rac <strong>am</strong>cirebs<br />

Sedegebis safuZvlianobas da sandoobas,<br />

riskis yvela arasarwmunoTa CaTvliT;<br />

• safrTxis Semcveli sasursaTo produqciis<br />

momxmarebeli populaciis daxasiaTebas.<br />

riskis Sefasebis raodenobrivi da xarisxobrivi<br />

daxasiaTeba aris ZiriTadi dokumenti, romelic<br />

miewodeba riskis mmarTvelebs.<br />

riskis Sefasebis sabaziso sqemis oTxi urTierTdakavSirebuli<br />

etapis sruli sqemiT g<strong>am</strong>okvlevebis<br />

Catareb<strong>am</strong>de saWiroa mkafiod ganisazRvros g<strong>am</strong>okvlevebis<br />

mizani da <strong>am</strong>ocanebi, Seiqmnas mecnierTa jgufi,<br />

sadac gaerTiandebian rogorc toqsikologebi,<br />

qimikosebi, mikrobiologebi, teqnologebi, aseve<br />

is pirebi, romlebic monawileobas miiReben riskis<br />

marTvisas gadawyvetilebis miRebasa da mis realizaciaSi.<br />

riskis SefasebaSi monawile eqspertebi unda<br />

SeirCes maTi s<strong>am</strong>ecniero g<strong>am</strong>ocdilebisa da praqtikuli<br />

saqmianobis mixedviT; eqspertebi unda iyvnen obieqturebi;<br />

interesTa konfliqtis Tavidan acilebis mizniT<br />

ar unda iyenebdnen Tan<strong>am</strong>debobriv mdgomareobas<br />

riskis Sefasebaze gavlenis mosaxdenad; eqspertebis<br />

SerCevis procesi unda iqnes dokumentirebuli, dokumentebSi<br />

unda aisaxos informacia maTi profesiuli<br />

g<strong>am</strong>ocdilebis Sesaxeb; eqspertebis unda SeirCes g<strong>am</strong>-<br />

Wvirvalobis principiT; (`sursaTis uvneblobis riskis<br />

analizis s<strong>am</strong>uSao principebi~, Codex Alimentarius<br />

CAC/GL 62-2007 saxelmZRvaneloSi (Working Principles<br />

for Risk Analysis for Food Safety for Application by Goverments<br />

- CAC/GL 62-2007);<br />

mos<strong>am</strong>zadebel etapze mizanSewonilia ganisaz-<br />

Rvros ad<strong>am</strong>ianSi safrTxis moxvedris SesaZleblobebi<br />

da misi eqspozicia.<br />

4.2 riskis marTva<br />

riskis marTva warmoadgens riskis Sefasebis<br />

logikur gagrZelebas da moicavs konkretul situaciaSi<br />

dasabuTebuli saukeTeso gadawyvetilebis<br />

miRebas, riTac uzrunvelyofili iqneba safrTxis<br />

zemoqmedebis Tavidan acileba an minimum<strong>am</strong>de Semcireba,<br />

riskebis eqspoziciis monitoringi, makoreqtirebeli<br />

qmedebebis efeqturoba. riskis marTva d<strong>am</strong>yarebulia<br />

riskis sidideebis politikur, socialur<br />

da ekonomikur Sefasebaze.<br />

riskis marTva Sedgeba oTxi elementisagan:<br />

1. sxvadasxva riskebis SedarebiTi daxasiaTeba-Sefaseba<br />

da riskebis ranJireba;<br />

2. riskebis misaRebi mniSvnelobebis dadgena;<br />

3. riskis marTvis strategiisa da kontrolis me-<br />

Todebis gansazRvra;<br />

4. maregulirebeli gadawyvetilebebis miReba.<br />

riskis marTvis sawyis etapze, prioritetebis<br />

dadgenis mizniT, tardeba riskebis SedarebiTi daxasiaTeba,<br />

im sakiTxebis g<strong>am</strong>oyofiT, romelTa gadawyvetac<br />

unda moxdes pirvel rigSi, maTi albaTobisa<br />

da mosalodneli Sedegebis gaTvaliswinebiT;<br />

riskebis SedarebiTi daxasiaTeba-Sefasebis<br />

etapze ar xdeba riskebis misaRebi mniSvnelobis<br />

dadgena; misaReb mniSvnelobaTa analizisas gaTvaliswinebuli<br />

unda iqnas mosaxleobis sxvadasxva<br />

jgufebis mier riskebis aRqmadoba, safrTxis Semcveli<br />

konkretuli sasursaTo produqciis savaraudo<br />

g<strong>am</strong>oyenebis sfero, misi sruli an nawilobrivi<br />

Canacvlebis sakiTxebi, makontrolebeli RonisZiebebis<br />

ganxorcielebis SesaZleblobebi potenciuri<br />

safrTxis misaReb donemde Semcirebis, Tavidan acilebis<br />

an aRmofxvris mizniT; riskis marTvis Sesaxeb<br />

gadawyvetilebis mimReb pirTaTvis gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania riskis donis raodenobrivi daxasia-<br />

Teba da misi interpretacia im pirebis mier, vinc<br />

axorcielebs kvlevebs.<br />

riskis donis kontrolis strategia moicavs<br />

uSualod im RonisZiebaTa gatarebas, romelic<br />

uzrunvelyofs safrTxis misaReb donemde Semcirebas,<br />

Tavidan acilebas an aRmofxvras. es SeiZleba<br />

iyos:<br />

• eqsponirebul pirTa raodenobis SezRudva;<br />

• riskis g<strong>am</strong>omwvevi sasursaTo produqciis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

da realizaciis SezRudva;<br />

• sursaTis warmoebis, importis, teqnologiuri<br />

procesis sxvadasxva etapis, g<strong>am</strong>oyenebuli mowyobilobebis<br />

droebiTi SezRudva.<br />

riskebis Semcirebis mizniT SesaZlebelia g<strong>am</strong>oyenebuli<br />

iqnas aseve mavne zemoqmedebis g<strong>am</strong>ovlenis<br />

albaTobis Semcireba.<br />

riskis marTvis erT-erTi RonisZiebaa periodu-<br />

26


# 111<br />

biuleteni<br />

li da mudmivi monitoringis strategiis SemuSaveba<br />

da ganxorcieleba. monitoringi warmoadgens riskis<br />

marTvis saSualebas - sistemas, romlis saSualebi-<br />

Tac xorcieldeba realuri safrTxeebis Sesaxeb<br />

informaciis mopoveba. magaliTad, sasmeli wylis<br />

SemTxvevaSi igulisxmeba nimuSis aReba uSualod sasmeli<br />

wylis onkanidan. monitoringis ganxorcielebisas,<br />

konkretuli gasaanalizebeli d<strong>am</strong>abinZureblis<br />

<strong>am</strong>orCeva, konkretuli sasursaTo produqtis Ser-<br />

Ceva unda Seesab<strong>am</strong>ebodes mosaxleobis eqspoziciis<br />

Sefasebis mizans.<br />

arsebobs monitoringis sxvadasxva formebi:<br />

• sakontrolo, rac gulisxmobs safrTxis g<strong>am</strong>omwvevi<br />

faqtoris arsebul da zRvrul, an misaReb<br />

mniSvnelobasTan Sedarebas;<br />

• sasignalo, anu safrTxis warmoqmnisas swrafi<br />

reagireba;<br />

• prognozis, rac safrTxis eqspoziciis sididis<br />

winaswari gansazRvris SesaZleblobas iZleva;<br />

• instrumentuli - rogorc mimdinare movlenebis<br />

aRmoCenisa da klasifikaciis saSualeba.<br />

`sursaTis uvneblobis riskis analizis s<strong>am</strong>u-<br />

Sao principebi~ (Codex Alimentarius CAC/GL 62-2007)-is<br />

Tanaxmad (punqti 16-25) riskis marTvis Sesaxeb gadawyvetilebebi,<br />

sanitariuli RonisZiebebis CaTvliT,<br />

miznad isaxavs ad<strong>am</strong>ianTa janmrTelobis dacvas.<br />

4.3 riskis komunikacia<br />

riskis komunikacia aris ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobasTan<br />

dakavSirebuli riskis xarisxis Sefasebis<br />

Sedegebis da misi kontrolis Sesaxeb informaciis<br />

gavrceleba dainteresebuli mxareebisaTvis (mecnier<br />

Tan<strong>am</strong>Sromlebi, eqimebi, politikosebi, sazogadoeba).<br />

informaciis gadacema da gavrceleba riskis Sefasebis<br />

bunebrivi gagrZelebaa. riskis Sefasebisas<br />

miRebuli Sedegebi gasagebi unda iyos riskis regulirebaSi<br />

monawile pirTaTvis, mediisa da dainteresebul<br />

pirTaTvis.<br />

riskis Sesaxeb informaciis gavrcelebisas unda<br />

gaiTvaliswinon mosaxleobis sxvadasxva jgufis mier<br />

riskis aRqmis Taviseburebani. mosaxleoba riskis<br />

aRqmisas orientirebulia ara mxolod riskis raodenobriv<br />

maxasiaTebelze da mosalodnel Sedegebze,<br />

ar<strong>am</strong>ed ukve formirebul `sazogadoebriv azrze.~<br />

riskis komunikaci<strong>am</strong> unda uzrunvelyos riskis<br />

marTvis Sesaxeb miRebuli gadawyvetilebebis zusti<br />

gansazRvra, riskis marTvis rekomendaciebis SemuSaveba<br />

da aseve riskis analizis procesSi yvela dainteresebuli<br />

mxaris saTanado CarTva.<br />

`sursaTis uvneblobis riskis analizis s<strong>am</strong>u-<br />

Sao principebi~ (Codex Alimentarius CAC/GL 62-2007)-is<br />

Tanaxmad riskis komunikacia miznad isaxavs:<br />

‣ riskis analizis ganxorcielebisas warmoqmnili<br />

sxvadasxva konkretuli problemis Sesaxeb<br />

informaciis mopovebas da Sesab<strong>am</strong>isi codnis<br />

<strong>am</strong>aRlebas;<br />

‣ xeli Seuwyos riskis marTvis sxvadasxva variantebis<br />

ganxilvisa da Sesab<strong>am</strong>isi rekomendaciebis<br />

SemuSavebisas maT g<strong>am</strong>Wvirvaleobas da saimedoobas;<br />

‣ riskis marTvis dros miRebuli gadawyvetilebebis<br />

ukeT aRqmas;<br />

‣ aumjobesebs riskis analizis efeqturobas da<br />

sisrules;<br />

‣ aumjobesebs riskis analizSi monawileTa Soris<br />

s<strong>am</strong>uSao urTierTobebs;<br />

‣ sursaTis uvneblobisadmi momxmareblis ndobis<br />

<strong>am</strong>aRlebis mizniT g<strong>am</strong>Wvirvales da xelmisawvdoms<br />

xdis riskis analizis mimdinareobis<br />

Sesaxeb informacias;<br />

‣ xels uwyobs riskis analizis procesSi yvela<br />

dainteresebuli mxaris CarTvas;<br />

‣ xels uwyobs sursaTTan dakavSirebuli riskebis<br />

Sesaxeb warmoqmnili problemebis Sesaxeb<br />

dainteresebul mxareebs Soris informaciis gacvlas;<br />

‣ saWiroebis SemTxvevaSi uzrunvelyos informaciis<br />

konfidencialurobas;<br />

‣ riskis analizi unda moicavdes zust, mkafio,<br />

interaqtiul da dasabuTebul komunikacias<br />

riskis Semfaseblebsa da riskis mmarTvelebs,<br />

aseve yvela dainteresebul mxares Soris riskis<br />

analizis ganxorcielebis yvela etapze;<br />

‣ riskis komunikacia ar unda Semoifarglebodes<br />

mxolod informaciis gavrcelebiT. misi mTavari<br />

funqciaa, uzrunvelyos riskis efeqturi<br />

marTvisaTvis saWiro yvela saxis informaciisa<br />

da mosazrebebis CarTva gadawyvetilebis miRebis<br />

dros;<br />

‣ riskis komunikaci<strong>am</strong>, romelic moicavs yvela<br />

dainteresebul mxares, unda uzrunvelyos<br />

riskis Sefasebis politikis, Sefasebis uzustobebisa<br />

da arasarwmuno monacemTa (bundovaneba-<br />

Ta) ganmarteba; masSi unda aRiniSnos riskis analizze<br />

moqmedi nebismieri xelSemSleli faqtori,<br />

aseve riskis Sefasebis procesSi monawile<br />

mecnier/eqspertTa gansxvavebuli Sexedulebebi<br />

da mosazrebebi;<br />

<strong>am</strong>rigad, riskis analizis saxelmZRvanelo principebis<br />

mizania daxmareba gauwios erovnul mTavrobebs,<br />

romlebic riskis Sefasebis, riskis marTvisa<br />

da riskis komunikaciis procedurebis g<strong>am</strong>oyenebiT<br />

ganaxorcieleben ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobis, sicocxlisa<br />

da ekonomikuri interesebis dacvas moxmarebisTvis<br />

gankuTvnil sursaTTan mimarTebaSi. <strong>am</strong>asTan,<br />

aRniSnuli principebis Tanmimdevruli g<strong>am</strong>oyeneba<br />

aregulirebs sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis,<br />

Sida bazris efeqturi funqcionirebisa da<br />

saerTaSoriso vaWrobis sakiTxebs da warmoadgens<br />

sursaTis uvneblobis erTiani erovnuli progr<strong>am</strong>is<br />

ganuyofel nawils.<br />

27


# 111 biuleteni<br />

Tavi 5. sursaTis uvneblobis saxelmwifo<br />

kontroli, zed<strong>am</strong>xedveloba da monitoringi<br />

saqarTveloSi<br />

evropis parl<strong>am</strong>entisa da sabWos regulacia<br />

#178/2002-is Sesab<strong>am</strong>isad, `saqarTvelos mTavrobis<br />

struqturis, ufleb<strong>am</strong>osilebisa da saqmianobis wesis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 25-e muxlis me-5<br />

punqtis, `sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanonis 36-e muxlisa da saqarTvelos<br />

soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistros debulebis me-8<br />

muxlis Tanaxmad, 2006 wlis aprilSi Seiqmna saqarTvelos<br />

soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistros saqveuwyebo<br />

dawesebuleba - sursaTis uvneblobis, veterinariisa<br />

da mcenareTa dacvis erovnuli s<strong>am</strong>saxuri (SemdgomSi<br />

s<strong>am</strong>saxuri), romelic afxazeTisa da aWaris<br />

avtonomiuri respublikebis Sesab<strong>am</strong>isi s<strong>am</strong>saxurebis,<br />

saqalaqo da raionuli s<strong>am</strong>marTveloebis (sul 59 s<strong>am</strong>marTvelo)<br />

meSveobiT, saqarTvelos kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, axorcielebs sursaTisa da cxovelis<br />

sakvebis uvneblobis, xarisxis, sanitariul-higienuri,<br />

veterinaruli, mcenareTa dacvisa da agroqimiuri<br />

RonisZiebebis zed<strong>am</strong>xedvelobas, monitoringsa da<br />

saxelmwifo kontrols. mxolod aRniSnuli s<strong>am</strong>saxuria<br />

dReisaTvis ufleb<strong>am</strong>osili qveyanaSi ganaxorcielos<br />

sursaTis sferoSi aRniSnuli qmedebebi.<br />

momxmarebelTa janmrTelobis, sicocxlisa<br />

da ekonomikuri interesebis dacvis, ad<strong>am</strong>ianis moxmarebisaTvis<br />

gankuTvnil sursaTTan dakavSirebiT,<br />

Sida bazris efeqtiani funqcionirebisa da misi mravalferovnebis<br />

gaTvaliswinebiT s<strong>am</strong>saxurSi Seiqmna<br />

sursaTis uvneblobisa da xarisxis zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo, romelic kanonmdeblobiT dadgenili<br />

wesiT uzrunvelyofs:<br />

• sursaTis xarisxis zed<strong>am</strong>xedvelobas, monitoringsa<br />

da saxelmwifo kontrols; sursaTis uvneblobis<br />

saxelmwifo kontrols (2010 wlis 1 ianvr<strong>am</strong>de<br />

mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSi); Tumca<br />

`sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb'saqarTvelos<br />

kanonSi 36-e muxls 2007 wels daemata 3 1 punqti,<br />

romlis Tanaxmadac SesaZlebelia `<strong>am</strong> kanoniT ga-<br />

Tvaliswinebuli kontroli ganxorcieldes mewarmis<br />

moTxovnis safuZvelze, mis sakuTar produqciaze.~<br />

• sasmeli wylis uvneblobis par<strong>am</strong>etrebisa da xarisxis<br />

kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebTan<br />

Sesab<strong>am</strong>isobaze zed<strong>am</strong>xedvelobas, monitoringsa<br />

da saxelmwifo kontrols;<br />

• wylis sasaqonlo produqciisaTvis kategoriis<br />

miniWebas; dadgenili wesiT nimuSebis aRebasa<br />

da dasaxelebuli laboratoriisaTvis gadacemas;<br />

risTvisac saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris 2007 wlis 6 Tebervlis #2-14 br-<br />

ZanebiT s<strong>am</strong>saxurSi Seqmnilia `wylis sasaqonlo<br />

produqciisaTvis kategoriis miniWebis sauwyebaTaSoriso<br />

eqspertTa sabWo~;<br />

• mineraluri wylis geografiuli adgilwarmo-<br />

Sobis dasaxelebis registracias;<br />

• krizisuli mdgomareobis dros, misi marTvis<br />

gegmis gansazRvras, Sesab<strong>am</strong>isi qmedebebisa da<br />

RonisZiebebis gaTvaliswinebiT, rac aucilebelia<br />

krizisis s<strong>am</strong>arTavad;<br />

• sursaTis moxmarebis Sedegad warmoqmnili riskebis<br />

Semcirebis, aRmofxvris da prevenciis<br />

mizniT g<strong>am</strong>afrTxilebeli da makoordinirebeli<br />

RonisZiebebis gatarebas;<br />

• falsifikaciis faqtebis g<strong>am</strong>ovlenas da aRmkve-<br />

Ti zomebis gatarebas;<br />

• s<strong>am</strong>marTvelo gascems sursaTisa da sursaTTan<br />

dakavSirebuli taris higienur sertifikats.<br />

saqarTvelos mTavrobis 2007 wlis 30 maisis<br />

#111 dadgenilebis Sesab<strong>am</strong>isad. aRsaniSnavia,<br />

rom <strong>am</strong> dadgenilebis Tanaxmad, higienuri sertificireba<br />

nebayoflobiTia da xorcieldeba<br />

ganmcxadeblis (mwarmoeblis, distributoris,<br />

eqsportioris) iniciativiT. higienuri sertifikati<br />

gaicema rogorc dafasoebul, ise daufasoebel<br />

sursaTze, higienuri sertificirebisaTvis<br />

saWiro dokumentaciisa da dasaxelebuli<br />

sag<strong>am</strong>ocdo laboratoriis mier Catarebuli<br />

g<strong>am</strong>ocdebis Sedegebis ganxilvisa da Sefasebis<br />

safuZvelze. higienuri sertifikatis misaRebad<br />

warsadgeni dokumentaciaa:<br />

a. gancxadeba, sadac miTiTebulia teqnikuri<br />

regl<strong>am</strong>entisa da standartis Sesaxeb;<br />

b. dasaxelebuli sag<strong>am</strong>ocdo laboratoriis<br />

mier Catarebuli g<strong>am</strong>ocdis Sedegebis safuZvelze<br />

gacemuli sursaTis/taris uvneblobis moTxovnebTan<br />

Sesab<strong>am</strong>isobis oqmi;<br />

g. sursaTis/taris g<strong>am</strong>oyenebisa da akrZalvis<br />

sferos daxasiaTeba.<br />

qveyanaSi veterinaruli da epizootiuri<br />

keTilsaimedoobis uzrunvelsayofad, cxovelTa gad<strong>am</strong>debi<br />

da aragad<strong>am</strong>debi sneulebebisagan dacvis da <strong>am</strong><br />

sneulebebis kerebis aRmosafxvrelad s<strong>am</strong>saxurSi arsebobs<br />

veterinariis depart<strong>am</strong>enti, romelic s<strong>am</strong>i s<strong>am</strong>mar-<br />

Tvelosgan Sedgeba (ix. naxazi 5.1).<br />

infeqciuri sneulebebis zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTeelos funqciebia:<br />

• cxovelebis janmrTelobis dacvis uzrunvelsayofad<br />

kompleqsuri RonisZiebebis gatareba;<br />

• cxovelebis, cxovelebisa da ad<strong>am</strong>ianisaTvis<br />

saerTo saSiSi sneulebebis sawinaaRmdego progr<strong>am</strong>is<br />

momzadeba, epizootis sawinaaRmdego<br />

RonisZiebebis dagegmva da pasuxismgebloba Sesrulebaze;<br />

• cxovelebis gadayvana-gadarekvaze veterinaruli<br />

kontroli;<br />

• cxovelebis, cxovelebisa da ad<strong>am</strong>ianisaTvis<br />

saerTo saSiSi masobrivi gad<strong>am</strong>debi sneulebebis<br />

gaCena-gavrcelebis mizezebis dadgena da Sesab<strong>am</strong>isad<br />

prevenciisa da salikvidacio RonisZiebebis<br />

Sesrulebaze kontroli;<br />

28


# 111<br />

biuleteni<br />

veterinaruli depart<strong>am</strong>entis struqtura<br />

naxazi 5.1<br />

veterinaluri<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

depart<strong>am</strong>enti<br />

infeqciuri<br />

daavadebebis<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

cxovelTa sakvebis,<br />

veterinaruli<br />

afTiaqebisa da<br />

s<strong>am</strong>kurnaloebis<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

veterinarulsanitariuli<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

• saWiroebis SemTxvevaSi s<strong>am</strong>marTvelo organizebas<br />

uwevs cxovelTa sneulebebis diagnostikisaTvis<br />

g<strong>am</strong>osakvlevi masalis laboratoriaSi<br />

gadagzavnas, Sedegebis mixedviT - Sesab<strong>am</strong>isi<br />

RonisZiebebis gatarebas da Sesrulebaze kontrolis<br />

ganxorcielebas;<br />

• informacias awvdis mosaxleobas sneulebebis<br />

mosalodneli warmoSoba-gavrcelebis Sesaxeb<br />

da axorcielebs Sesab<strong>am</strong>is RonisZiebebs.<br />

cxovelTa sakvebis, veterinaruli afTiaqebisa<br />

da s<strong>am</strong>kurnaloebis zed<strong>am</strong>xedvelobis s<strong>am</strong>marTvelos<br />

funqciebia:<br />

• uzrunvelyos cxovelis sakvebis uvneblobisa da<br />

xarisxis, aseve higienuri da veterinarul-sanitaruli<br />

moTxovnebisa da wesebis dacva kanonmdeblobiT<br />

dadgenili moTxovnebis Sesab<strong>am</strong>isad;<br />

• ganaxorcielos saxelmwifo kontroli veterinaruli<br />

daniSnulebis biologiur da qimiurfarmacevtul<br />

preparatebze (saSualebebze);<br />

• riskis Sefasebis safuZvelze gansazRvruli<br />

prioritetebis Sesab<strong>am</strong>isad an moqmed normeb Tan<br />

Seusab<strong>am</strong>obaze safuZvliani eWvis SemTxvevaSi ganaxorcielos<br />

cxovelTa sakvebis inspeqtireba;<br />

• biologiuri, sadiagnostiko, qimiur-farmacevtuli,<br />

sxva veterinaruli preparatebis,<br />

sakvebdan<strong>am</strong>atebis warmoebis, Senaxvis, realizaciis,<br />

aseve importuli biologiuri preparatebis<br />

Semotana-gatanis, g<strong>am</strong>oyenebis zed<strong>am</strong>xedveloba<br />

da kontroli;<br />

• cxovelis sakvebis mwarmoebelTa registracia;<br />

• vetdaniSnulebis preparatebis xarisxis kontroli;<br />

• cxovelTa sakvebis, veterinaruli daniSnulebis<br />

biologiuri da qimiur-farmacevtuli preparatebis<br />

(saSualebebis) eqsport-importze,<br />

reeqsportsa da tranzitze zed<strong>am</strong>xedveloba.<br />

veterinarul-sanitaruli zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTvelos funqciebia:<br />

• ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobis dacva cxovelebisa da<br />

ad<strong>am</strong>ianis saerTo daavadebebisagan;<br />

• cxovelebiT, mecxoveleobis produqtebiTa da<br />

nedleuliT vaWrobaze (realizaciaze) kanoniT<br />

dadgenili wesiT veterinarul-sanitaruli zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

ganxorcieleba;<br />

• mecxoveleobis produqtebisa da nedleulis<br />

veterinaruli keTilsaimedoobis gansazRvra;<br />

• veterinarul-sainspeqcio kontrolis ganxorcieleba;<br />

• veterinar eqimTa sakvalifikacio kursebis, sasertifikacio<br />

sag<strong>am</strong>ocdo komisiisa da saxelmwifo<br />

sasertifikacio sabWos muSaobaSi monawileoba.<br />

aRsaniSnavia, rom dReisaTvis cxoveluri warmoSobis<br />

sasursaTo produqtebis kontrolis sistema<br />

moqmedebs mxolod maTi realizaciis adgilebSi,<br />

rogoricaa agraruli bazrebi, axali xorciTa<br />

da subproduqtebiT movaWre maRaziebi. miuxedavad<br />

imisa, rom dReisaTvis cxoveluri produqtebis d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadebeli<br />

sawarmoebis saxelmwifo kontroli Se-<br />

Cerebulia, <strong>am</strong> sawarmoebSi funqcionireben veterinarul-sanitariuli<br />

eqspertizis laboratoriebi,<br />

romlebic pasuxismgebeli arian warmoebuli produqciis<br />

veterinarul-sanitarul keTilsaimedoobaze.<br />

maTi saqmianobis kontroli xorcieldeba gegmiurad<br />

winaswar d<strong>am</strong>tkicebuli gegma-grafikis Sesab<strong>am</strong>isad.<br />

iseT daavadebebze, rogoricaa brucelozi, tuberkulozi,<br />

Turquli, frinvelis gripi da Roris<br />

29


# 111 biuleteni<br />

afrikuli Wiri erovnuli s<strong>am</strong>saxuris mier tardeba<br />

mudmivi monitoringi, rac daavadebuli an virusmatarebeli<br />

cxovelis droulad g<strong>am</strong>ovlenis da Sesab<strong>am</strong>isi<br />

RonisZiebebis gatarebis saSualebas iZleva.<br />

garda <strong>am</strong>isa, saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis<br />

12 aprilis #95 dadgenileba ,,epizootiuri, zoonozuri,<br />

zooanTroponozuri sneulebebis sawinaaRmdego<br />

profilaqtikur-s<strong>am</strong>kurnalo RonisZiebaTa organizebis<br />

wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ iTvaliswinebs<br />

Sesab<strong>am</strong>is profilaqtikur-s<strong>am</strong>kurnalo RonisZiebebs,<br />

rasac erovnuli s<strong>am</strong>saxuri axorcielebs.<br />

dReisaTvis veterinariaSi arsebuli s<strong>am</strong>arTlebrivi<br />

aqtebia:<br />

• `veterinariis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni (1995<br />

wlis 14 ivnisi);<br />

• `sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo karantinis Sesaxeb~ saqar-<br />

Tvelos kanoni (1997 wlis 15 maisi);<br />

• `cxovelTa xorcis dad<strong>am</strong>Rvis wesis d<strong>am</strong>tkicebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

brZaneba #2-204 (2005 wlis 7 seqtemberi);<br />

• `mecxoveleobis nedleulisa da produqtebis,<br />

cxovelTa sakvebis (sawarmoo wesiT) d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadebeli,<br />

gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebeli, Semnaxavi da sarealizacio<br />

obieqtebis veterinarul-sanitariuli wesebis<br />

d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~. saqarTvelos soflis<br />

meur neobis ministris brZaneba #2-206 (2005<br />

wlis 7 seqtemberi);<br />

• `cxovelTa, mecxoveleobis nedleulisa da produqtebis<br />

eqsportis dros g<strong>am</strong>osayenebeli veterinaruli<br />

sertifikatebis formebisa da gacemis<br />

wesis d<strong>am</strong>tkicebis Taobaze~ saqarTvelos soflis<br />

meurneobis ministris brZaneba #2-207<br />

(2005 wlis 7 seqtemberi);<br />

• `saqarTvelos teritoriaze cxovelTa, mecxoveleobis<br />

nedleulisa da produqtebis gadazidvisas<br />

g<strong>am</strong>osayenebeli veterinaruli mowmobebis<br />

formebisa da gacemis wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb.~<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

brZa neba #2-208 (2005 wlis 7 seqtemberi);<br />

• `cxovelTa gadarekva-gadayvanis (m.S. sazafxulo<br />

da z<strong>am</strong>Tris saZovrebze) veterinaruli-sanitariuli<br />

wesebis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb.~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris brZaneba<br />

#2-190 (2005 wlis 17 agvisto);<br />

• `veterinar-eqimTa sasertifikacio sabWos debulebis<br />

d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos soflis<br />

meurneobis ministris brZaneba #2-164 (2005<br />

wlis 7ivlisi);<br />

• `epizootiuri, zoonozur, zooanToponozuri<br />

sneulebebis aRmZvreliT dainficirebuli<br />

da ad<strong>am</strong>ianisaTvis sakvebad uvargisad miCneuli<br />

mecxoveleobis nedleulis da produqtebis, veterinaruli<br />

daniSnulebis biologiuri da yvela<br />

saxis qimiur-farmacevtuli preparatebis <strong>am</strong>oRebisa<br />

da ganadgurebis wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris br-<br />

Zaneba #2-236 (2005 wlis 11 oqtomberi);<br />

• `saklavi cxovelebis veterinaruli Semowmebisa<br />

da xorcisa da xorcis produqtebis veterinarul-sanitariuli<br />

eqspertizisaTvis wesebis<br />

d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris brZaneba #2-235 (2005 wlis<br />

11 oqtomberi);<br />

• `agrarul bazrebSi, bazrobebsa da mecxoveleobis<br />

nedleulisa da produqtebis d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadebel,<br />

Semnaxvel da gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebel sawarmoebSi, s<strong>am</strong>rewvelo<br />

macivrebSi (macivarkombinatebSi), kvebisa<br />

da savaWro obieqtebis veterinarul-sanitariuli<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobis s<strong>am</strong>saxurebis (laboratoriebis)<br />

tipobrivi wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb.~<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

brZaneba #2-214 (2005 wlis 16 seqtemberi);<br />

• `saerTaSoriso veterinarul-sanitariuli kodeqsiT<br />

gansazRvruli `a~ da `b~ jgufebis saSiSi<br />

gad<strong>am</strong>debi sneulebebis sawinaaRmdego profilaqtikur-sakarantino<br />

RonisZiebaTa ganxorcielebis<br />

wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb.~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris brZaneba #2-217<br />

(2005 wlis 16 seqtemberi);<br />

• `cxovelTa sasaklaoebis tipobrivi wesis d<strong>am</strong>tkicebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris brZaneba #2-218 (2005 wlis 16<br />

seqtemberi);<br />

• `fizikuri da kerZo s<strong>am</strong>arTlis iuridiuli pirebis<br />

veterinaruli s<strong>am</strong>saxurebis (veterinaruli<br />

afTiaqebi, savaWro obieqtebi) tipobrivi wesis<br />

d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~, saqarTvelos soflis<br />

meurneobis ministris brZaneba #2-215 (2005<br />

wlis 16 seqtemberi);<br />

• `sajaro s<strong>am</strong>arTlis iuridiuli piris - saqarTvelos<br />

soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistros laboratoriis<br />

debulebis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris brZaneba<br />

#2-96 (2006 wlis 12 ivlisi);<br />

• `veterinaruli daniSnulebis biologiuri da<br />

yvela saxis qimiur-farmacevtuli preparatebis<br />

(saSualebebis) warmoebis, Senaxvis, gadazidvis,<br />

eqsportis reeqsportis da importis aRricxvisa<br />

da gacemis wesebis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris brZaneba<br />

#2-243 (2005 wlis 19 oqtomberi);<br />

• `saqarTvelos sazRvrebze, sazRvao navsadgureb-<br />

Si, aeroportebSi, saxmeleTo gasasvlelebSi da<br />

sabaJo g<strong>am</strong>Svebi punqtebis teritoriaze fitosanitaruli<br />

da veterinaruli sasazRvro-sakarantino<br />

kontrolis ganxorcielebis Sesaxeb~<br />

droebiTi instruqciis d<strong>am</strong>tkicebis Taobaze”<br />

saqarTvelos finansTa ministrisa da saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris erToblivi<br />

brZaneba #171 #2-37 (2006 wlis 6 marti);<br />

• `cxovelTa (m.S. frinvelis, futkaris, Tevzis, yvela<br />

saxis wyalxmeleTa ZuZumwovari cxovelebis,<br />

<strong>am</strong>fibiebis, embrionebis, cxovelTa kvercxujredebis,<br />

sainkubacio kvercxis, ganayofierebuli<br />

30


# 111<br />

biuleteni<br />

qviriTis da sxv), mecxoveleobis nedleulisa da<br />

produqtebis importis, eqsportis, reeqsportis,<br />

tranzituli gadazidvebis veterinarul-sanitariuli<br />

wesebis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris brZaneba<br />

#2-70 (2006 wlis 1 maisi);<br />

• `cxovelTa sakarantino wesebis d<strong>am</strong>tkicebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

brZaneba #2-71 (2006 wlis 1 maisi);<br />

• `fizikuri da kerZo s<strong>am</strong>arTlis iuridiuli pirebis<br />

veterinaruli laboratoriebis (sadiagnostiko<br />

ganyofilebis) tipobrivi wesebis d<strong>am</strong>tkicebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris brZaneba #2-74 (2006 wlis 4 maisi);<br />

• `veterinar eqimTa saxelmwifo sertificirebas-<br />

Tan dakavSirebuli sakvalifikacio kursebis<br />

progr<strong>am</strong>ebis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris brZaneba #2-175<br />

(2005 wlis 7 seqtemberi);<br />

• `veterinar eqimTa saxelmwifo sertificirebis<br />

wesis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni (2004 wlis 26<br />

oqtomberi);<br />

• `gard<strong>am</strong>aval periodSi saqarTvelos soflis<br />

meurneobis s<strong>am</strong>inistros Sesab<strong>am</strong>isi struqturebis<br />

mier nebarTvebis gacemis pirobebi da wesebi~<br />

saqarTvelos mTavrobis dadgenileba #143<br />

(2005 wlis 18 oqtomberi);<br />

• `veterinaruli s<strong>am</strong>ewarmeo saqmianobis licenziisa<br />

da nebarTvebis gacemis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanoni (2005 wlis 28 dekemberi);<br />

• `q. TbilisSi ZaRlebis, katebis da mtacebeli cxovelebis<br />

Senaxvis wesebi~ Tbilisi sakrebulos<br />

gadawyvetileba #9-5 (2001 wlis 7 noemberi).<br />

mcenareTa dacva qveynis sasursaTo usafr-<br />

Txoebisa da sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis<br />

mecnierulad dasabuTebul RonisZiebaTa kompleqsia,<br />

razedac d<strong>am</strong>okidebulia strategiuli mniSvnelobis<br />

sasoflo s<strong>am</strong>eurneo kulturaTa mosavlianoba<br />

da xarisxi. saqarTvelos teritoriis fitosanitaruli<br />

dacva qveynis erovnuli uSiSroebis<br />

Semadgeneli <strong>nawili</strong>a. mcenareTa dacvisa da sakarantino<br />

RonisZiebebis ganxorcieleba, uzrunvelyofs<br />

saqarTvelos teritoriis dacvas sazRvargareTis<br />

qveynebidan mcenareuli produqciis, masalebis, satransporto<br />

saSualebebis gziT sakarantino da sxva<br />

saSiSi mavneblebis, mcenareTa daavadebebis da sarevelebis<br />

Semotanisagan, mcenareTa dacvis sferoSi<br />

arsebuli saerTaSoriso normebisa da saqarTvelos<br />

mier dadebuli moTxovnebisa da valdebulebebis Sesab<strong>am</strong>isad<br />

saerTaSoriso vaWrobis dros maT gatanas<br />

qveynidan.<br />

saqarTvelom msoflio savaWro organizacias-<br />

Tan (mso) xeli moawera SeTanxmebas `sanitaruli da<br />

fitosanitaruli zomebis g<strong>am</strong>oyenebis Sesaxeb~, <strong>am</strong>as-<br />

Tanave, 2006 wlis 10 noembers, saqarTvelos parl<strong>am</strong>entis<br />

#3675-II dadgenilebiT, saqarTvelo SeuerTda<br />

`mcenareTa dacvis saerTaSoriso konvencias~,<br />

romelTa moTxovnebis Sesasruleblad aucilebelia<br />

qveyanaSi mcenareTa dacvis erovnuli organizaciis<br />

gaZliereba, instituciuri mowyobis gaumjobeseba<br />

da sakanonmdeblo bazis srulyofa.<br />

konvenciis moTxovnebis Sesrulebis mizniT<br />

s<strong>am</strong>saxurSi Seqmnilia mcenareTa dacvis depart<strong>am</strong>enti,<br />

romelic kanonmdeblobiT gansazRvruli kompetenciis<br />

farglebSi axdens saqvekarantino tvir-<br />

Tebis, satransporto saSualebebis monitorings da<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobas, saqarTvelos mTel teritoriaze<br />

kontrols uwevs mcenareTa dacvas sakarantino da<br />

sxva saSiSi mavne organizmebisagan da kerebis aRmofxvras.<br />

migraciuli, gansakuTrebiT saSiSi da sakarantino<br />

mavne organizmebis gavrcelebis aRkveTis mizniT,<br />

mcenareTa dacvis depart<strong>am</strong>enti adgens saxelmwifo<br />

progr<strong>am</strong>ebs, organizebas uwevs, akontrolebs<br />

da axorcielebs mcenareTa dacvis RonisZiebebs,<br />

atarebs fitosanitarul monitorings mavnebeldaavadebaTa<br />

da sarevelebis sxvadasxva saxeobebis<br />

gavrceleba-ganviTarebis xarisxis, mizezebisa da<br />

xelSemwyobi faqtorebis dadgenis da maTi Tavidan<br />

acilebis mizniT, awarmoebs mavne organizmebis gavrcelebasa<br />

da ganviTarebis prognozirebas.<br />

“FAO”-s `pesticidebis ganawilebisa da g<strong>am</strong>oyenebis<br />

saerTaSoriso kodeqsis~ moTxovnebis Sesasruleblad<br />

axorcielebs saxelmwifo politikas<br />

pesticidebis efeqturi g<strong>am</strong>oyenebis da usafrTxo<br />

momxmarebs sferoSi. axdens axali pesticidebis da<br />

agroqimikatebis g<strong>am</strong>ocda-eqspertizis koordinacias<br />

da axorcielebs saxelmwifo registracias, gansazRvravs<br />

saqarTveloSi g<strong>am</strong>osayeneblad nebadar-<br />

Tuli preparatebis nusxas da awarmoebs saxelmwifo<br />

katalogs, akontrolebs pesticidebis da agroqimikatebis<br />

momoqcevasa da g<strong>am</strong>oyenebas, xarisxs.<br />

mcenareTa dacvis depart<strong>am</strong>enti eweva saganmanaTleblo<br />

s<strong>am</strong>uSaoebs fermerTa codnis <strong>am</strong>aRlebis<br />

mizniT, aqveynebs da avrcelebs sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo<br />

kulturebis dacvis rekomendaciebs da sxva masalebs,<br />

raionebSi atarebs seminarebs specialistebisa da<br />

fermerebisaTvis axali mcenareTa dacvis teqnologiebis<br />

danergvisa da pesticidebis uaxlesi asortimentis<br />

swori da usafrTxo g<strong>am</strong>oyenebis mizniT.<br />

mcenareTa dacvis depart<strong>am</strong>entSi s<strong>am</strong>i s<strong>am</strong>marTveloa<br />

(naxazi 5.2):<br />

fitosanitaruli kontrolisa da monitoringis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

saqarTvelos niadagur-klimaturi pirobebidan<br />

da soflis meurneobis mravaldargianobidan g<strong>am</strong>omdinare,<br />

qveyanaSi gavrcelebulia aTasobiT mavne<br />

organizmi, romelTa sxvadasxva saxeebi calkeul<br />

sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo kulturebze dominirebs. s<strong>am</strong>marTvelo<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobas axorcielebs da akontrolebs<br />

mcenareTa mavne organizmebis, maT Soris<br />

gansakuTrebiT saSiSi da sakarantino mavne organizmebis<br />

gavrcelebas, fitosanitarul monitorings,<br />

axdens gavrcelebis prognozirebas. iRebs raionebidan<br />

informaciebs mavne organizmebis gavrcelebis<br />

Sesaxeb periodebis mixedviT, <strong>am</strong>uSavebs da iRebs<br />

31


# 111 biuleteni<br />

mcenareTa dacvis depart<strong>am</strong>entis struqtura<br />

naxazi 5.2<br />

mcenareTa karantinis s<strong>am</strong>marTvelo, romelic<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobas da kontrols uwevs saqarTvelos<br />

teritoriaze fitosanitaruli kontrolis ganxorcielebas.<br />

s<strong>am</strong>marTvelo uzrunvelyofs fitosanitarul<br />

karantins daqvemdebarebuli produqciis qveynidan<br />

eqsportisa da reeqsportiT reJimis gatanisas<br />

Sesab<strong>am</strong>isi RonisZiebebis koordinirebas da zed<strong>am</strong>xedvelobas,<br />

kontrols uwevs saeqsporto karantins<br />

daqvemdebarebuli tvirTebis fitosanitarul ser-<br />

Tificirebas, qveynis SigniT gadazidvebisas Sesab<strong>am</strong>isi<br />

dokumentaciis gacemasa da aRricxvianobas,<br />

saWiroebis SemTxvevaSi uzrunvelyofs sakarantino<br />

eqspertizis Catarebas; s<strong>am</strong>marTvelos Tan<strong>am</strong>Sromlebi<br />

konsultaciebs uweven saerTaSoriso vaWrobiT<br />

dasaqmebul iuridiul da fizikur pirebs, monawileoben<br />

mavne organizmebis riskis analizSi, <strong>am</strong>uSaveben<br />

sakarantino obieqtebis nusxas, mcenareTa karantimcenareTa<br />

dacvis<br />

depart<strong>am</strong>enti<br />

fitosanitaruli<br />

kontrolisa da<br />

monitoringis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

mcenareTa dacvisa da<br />

agroqimiur saSualebaTa<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

mcenareTa karantinis<br />

s<strong>am</strong>marTvelo<br />

gadawyvetilebebs brZolis RonisZiebaTa da meTodebis<br />

Sesaxeb, adgens RonisZiebaTa biologiur da<br />

ekonomikur efeqts. axorcielebs qveyanaSi kanonmdeblobiT<br />

gansazRvruli saqvekarantinono tvirTebis,<br />

satransporto saSualebebis monitoringsa da<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobas. kontrols uwevs fitosanitaruli<br />

sertifikatebis gacemas. SeimuSavebs da avrcelebs<br />

fitosanitarul sakiTxebze sxvadasxva wesebsa da<br />

rekomendaciebs, instruqciebs, meTodur miTiTebebs,<br />

monawileobs dargTan dakavSirebul normatiuli<br />

aqtebis SemuSavebaSi.<br />

mcenareTa dacvisa da agroqimiur saSualeba-<br />

Ta zed<strong>am</strong>xedvelobis s<strong>am</strong>marTvelo<br />

soflis meurneobis ganviTarebis, sursaTis uvneblobisa<br />

da sasursaTo usafrTxoebisaTvis umniSvnelovanesia<br />

mcenareTa dacvis da agroqimiur saSualebaTa<br />

efeqturi da usafrTxo g<strong>am</strong>oyeneba. saqarTvelo,<br />

mravalferovani niadagur-klimaturi pirobebiTa<br />

da sasoflo- s<strong>am</strong>eurneo kulturaTa mravalsaxeobiT<br />

g<strong>am</strong>oirCeva, rac didi raodenobiT sxvadasxva<br />

agroqimikatebisa da pesticidebis moxmarebas ganapirobebs.<br />

s<strong>am</strong>marTvelo organizebas uwevs pesticidebisa<br />

da agroqimikatebis saregistracio g<strong>am</strong>ocdebis<br />

Catarebas da registracias, gascems saregistracio<br />

mowmobas da adgens nebadarTuli pesticidebisa da<br />

agroqimikatebis katalogs. aseve SeimuSavebs da avrcelebs<br />

pesticidebisa da agroqimikatebis efeqturi<br />

da usafrTxo g<strong>am</strong>oyenebis rekomendaciebs, instruqciebs,<br />

meTodur miTiTebebs, qveynis teritoriaze<br />

zed<strong>am</strong>xedvelobas uwevs pesticidebis da agroqimikatebis<br />

Semotanis, transportirebis, Senaxvis, realizaciis<br />

da g<strong>am</strong>oyenebis wesebis dacvas.<br />

azustebs da periodulad aqveynebs pesticidebisa<br />

da agroqimikatebis eqsportiorTa sias da<br />

adgens reestrs, raTa fermerebs swori informacia<br />

hqondeT saimedo importiorebze. akontrolebs bazarze<br />

ganTavsebuli pesticidebis da agroqimikatebis<br />

xarisxs. aRsaniSnavia, rom s<strong>am</strong>marTvelos gaaCnia<br />

mdidari monacemTa baza saqarTvelos niadagebis da<br />

misi nayofierebis savargulebis struqturis, agroqimikatebze<br />

moTxovnebis, mcenareTa mavne organizmebis<br />

gavrcelebis Sesaxeb regionebisa da raionebis<br />

mixedviT. s<strong>am</strong>marTvelo sistematurad iRebs informacias<br />

sxvadasxva qveynebidan axali Taobis pesticidebisa<br />

da agroqimikatebis mwarmoeblebis, maTi efeqturobis,<br />

g<strong>am</strong>oyenebis arealis, ekologiuri usafrTxoebis<br />

Sesaxeb da a.S. s<strong>am</strong>marTvelos mWidro da<br />

saqmiani urTierToba aqvs qveynis s<strong>am</strong>ecniero-kvleviT<br />

institutebTan, sxvadasxva eqspertebTan, aras<strong>am</strong>Tavrobo<br />

organizaciebTan, qimiuri produqtebis<br />

importiorebTan. monawileobs sxvadasxva saerTaSoriso<br />

proeqtebisa da progr<strong>am</strong>ebis kanonproeqtebis<br />

da normatiuli aqtebis SemuSavebaSi.<br />

32


# 111<br />

biuleteni<br />

nis sakiTxebze SeimuSaveben rekomendaciebsa da instruqciebs.<br />

agroqimikatebis registraciisaTvis saWiro dokumentacia:<br />

1. ganacxadi registraciaze qarTul enaze (rusul<br />

da inglisur enebTan erTad, romelTa Targmnis<br />

SemTxvevaSi aucilebelia Targmnis sisworis<br />

dadastureba) registrantis dasaxeleba, mis<strong>am</strong>arTi,<br />

telefoni-faqsi, el-fosta.<br />

2. agroqimikatis dasaxeleba;<br />

3. agroqimikatis gansxvavebuli (savaWro) dasaxeleba;<br />

4. agroqimikatis d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadebeli mwarmoebeli (dasaxeleba,<br />

mis<strong>am</strong>arTi, telefoni, faqsi, el-fosta);<br />

5. d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadeblis werilobiTi ufleb<strong>am</strong>osileba<br />

registrantisadmi iyos misi warmomadgeneli da<br />

ufleb<strong>am</strong>osili piri agroqimikatis registraciisas;<br />

6. sxva qveynebSi registracia qveynis dasaxelebiT;<br />

7. agroqimikatis daniSnuleba;<br />

8. agroqimikatis g<strong>am</strong>oyeneba sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo<br />

kulturebSi (kulturebis dasaxelebiT), rekomendebuli<br />

dozebi, Setanis vadebi da wesebi,<br />

efeqturoba.<br />

agroqimikatebis maxasiaTeblebi:<br />

1. qimiuri formula;<br />

2. moqmedi nivTiereba da procentuli Semcveloba;<br />

3. agroqimikatis forma (granulirebuli, fxvnilisebri,<br />

Txevadi, kristaluri, suspenzia da<br />

a.S.);<br />

4. agregatuli formis SemTxvevaSi nawilakebis<br />

zoma;<br />

5. agroqimikatis feri, suni;<br />

6. wyalSi xsnadoba;<br />

7. lRobis temperatura;<br />

8. afeTqebis da aalebis temperatura;<br />

9. tenis raodenoba %;<br />

10. pH;<br />

11. koroziuli Tvisebebi;<br />

12. Senaxvis pirobebi daavadebi;<br />

11. hidroskopuloba, Sebeltvis xarisxi;<br />

14. agroqimikatis SefuTvis forma da wona;<br />

15. agroqimikatis maCveneblebis laboratoriuli<br />

kontrolis meTodebi analizis msvlelobis<br />

CvenebiT;<br />

agroqimikatis toqsikologiuri higienuri daxasiaTeba:<br />

1. agroqimikatSi toqsinebis Semcveloba da daskvna<br />

maTi dasaSvebi donis farglebSi arsebobis<br />

Sesaxeb;<br />

2. mZime liTonebis Semcveloba da daskvna dasaSvebi<br />

donis farglebSi arsebobis Sesaxeb;<br />

3. g<strong>am</strong>aRizianebeli moqmedeba momuSave personalis<br />

kansa da lorwovan garsze;<br />

4. moqmedeba Sinaur cxovelebsa da frinvelebze;<br />

5. agroqimikatis moqmedeba garemoze;<br />

6. agroqimikatis uvneblobis monacemebi evrokav-<br />

Siris direqtivis 2001/58/EC Tanaxmad.<br />

dReisaTvis qveyanaSi mcenareTa dacvisa da niadagis<br />

dacvis sakiTxebi, <strong>am</strong> sferoTi sursaTis uvneblobis<br />

sakiTxebi regulirdeba Semdegi s<strong>am</strong>arTlebrivi<br />

aqtebiT:<br />

`mavne organizmebisagan mcenareTa dacvis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoni (1994 wlis 12 oqtomberi);<br />

`pesticidebisa da agroqimikatebis Sesaxeb~ saqarTvelos<br />

kanoni (1998 wlis 25 noemberi);<br />

`saqarTveloSi 2005-2009 w.w. g<strong>am</strong>osayeneblad nebadarTuli<br />

pesticidebis (mcenareTa dacvis saSualebebis<br />

da zrdis regulatorebis) katalogi saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris #2-168 brZaneba (2005<br />

wlis 1 ivlisi), cvlilebebi da d<strong>am</strong>atebebi Sevida<br />

2006 wlis 19 ivniss saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris #2-100 brZanebiT;<br />

`biologiuri pesticidebis warmoebis licenziis<br />

gacemis wesis Sesaxeb~ saqarTvelos mTavrobis #89<br />

dadgenileba (2006 wlis 29 aprili);<br />

`saqarTveloSi 2006-2010 w.w. ganmavlobaSi nebadarTuli<br />

agroqimikatebis katalogi~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris 2006 wlis 29 agvistos<br />

#164 brZaneba;<br />

`pesticidebis markirebis wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos soflis meurneobisa da sursa-<br />

Tis ministris brZaneba #2-262 (2000 wlis 14 noemberi);<br />

`saqarTveloSi saregistracio g<strong>am</strong>ocdebisaTvis<br />

saWiro pesticidebis da agroqimikatebis nimuSebis,<br />

etalonuri preparatebisa da analitikuri standartebis<br />

Semotanis wesi~ saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris #2-152 brZaneba (2006 wlis 30 noemberi);<br />

`pesticidebis da agroqimikatebis Senaxvis,<br />

transportirebis, realizaciis da g<strong>am</strong>oyenebis wesebi~<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris brZaneba<br />

#2-211 (2006 wlis 30 noemberi);<br />

`sursaTSi/cxovelis sakvebSi da garemo obieqtebSi<br />

pesticidebis da agroqimikatebis narCenebis<br />

kontrolisaTvis nimuSebis aRebis wesi~ saqarTvelos<br />

soflis meurneobis ministris 2007 wlis 16 agvistos<br />

#125 brZaneba;<br />

`bazarze ganTavsebuli pesticidebisa da agroqimikatebis<br />

kontrolis da nimuSis aRebis wesis~ saqar-<br />

Tvelos soflis meurneobis ministris 2007 wlis 30<br />

agvistos #131 brZaneba;<br />

`evrokavSiris da ekonomikuri Tan<strong>am</strong>Sromlobisa<br />

da ganviTarebis organizaciis wevr-saxelmwofoebSi<br />

registrirebuli pesticidebis/agroqimikatebis saqarTveloSi<br />

registraciisaTvis d<strong>am</strong>atebiTi moTxovnebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos soflis meurenobis mini-<br />

33


# 111 biuleteni<br />

stris 2007 wlis 28 seqtembris brZaneba #131;<br />

`pesticidebis wvrili dafasoebis organizebis<br />

wesis d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos soflis<br />

meurneobis ministris #155 brZaneba (2007 wlis 1<br />

oqtomberi);<br />

`fitosanitariuli sertifikatis da reeqsportis<br />

fitosanitaruli sertifikatis formebi~ saqar-<br />

Tvelos soflis meurenobis ministris 2006 wlis 6<br />

ivlisis brZaneba #117;<br />

`niadagis dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni<br />

(1994 wlis 12 maisi);<br />

`niadagebis konservaciisa da nayofierebis<br />

aRdgena-gaumjobesebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni<br />

(2003 wlis 8 maisi);<br />

`niadagis konservaciisa da nayofierebis monitoringis<br />

debuleba~ saqarTvelos soflis meurneobis<br />

ministris brZaneba #2/244 (2005 wlis 19 oqtomberi);<br />

`niadagebis qimiuri nivTierebebiT dabinZurebis<br />

saSiSroebis xarisxis Sefaseba~ meToduri miTiTebani<br />

2.1.7. 004-03, saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa<br />

da socialuri dacvis ministris brZaneba #38/n 2003<br />

wlis 24 Tebervali;<br />

`dasaxlebuli adgilebis niadagis mdgomareobis<br />

higienuri Sefaseba~ meToduri miTiTebani 2.1.7. 004-<br />

03, saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri<br />

dacvis ministris brZaneba #38/n 2003 wlis 24<br />

Tebervali;<br />

`niadagis nayofierebis donis gansazRvris debuleba~<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

brZaneba #2-244 (2005 wlis 19 oqtomberi);<br />

`niadagis eroziisagan dacvis kompleqsur RonisZiebaTa<br />

rekomendaciebi~ saqarTvelos soflis<br />

meurneobis ministris 2005 wlis 25 noembris #2-277<br />

brZaneba;<br />

`warmoebis toqsikuri narCenebiTa da radioaqtiuri<br />

nivTierebebiT dabinZurebis Sedegad degradirebuli<br />

sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo savargulebisa da sxva<br />

miwebis konservaciis Sesaxeb~ debuleba, d<strong>am</strong>tkicebuli<br />

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis<br />

s<strong>am</strong>inistros mier, 2005 wlis18 martis #36<br />

brZanebiT;<br />

`niadagis nayofieri fenis moxsnis, Senaxvis, g<strong>am</strong>oyenebisa<br />

da rekultivaciis Sesaxeb~ debuleba,<br />

d<strong>am</strong>tkicebuli saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi<br />

resursebis s<strong>am</strong>inistros mier, 2005 wlis 27<br />

maisis #113 brZanebiT;<br />

saqarTvelo 2006 wlidan aris `mcenareTa dacvis<br />

saerTaSoriso konvenciis~ wevri.<br />

garda <strong>am</strong>isa, qimiuri nivTierebebis marTvis sferoSi<br />

saqarTveloSi moqmedebs Semdegi saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebi:<br />

• `gaerTianebuli erebis organizaciis sursaTisa<br />

da soflis meurneobis organizaciis ( FAO) pesticidebis<br />

ganawilebisa da g<strong>am</strong>oyenebis wesebis<br />

saerTaSoriso kodeqsi~ (saqarTvelos teritoriaze<br />

moqmedebs `pesticidebisa da agroqimikatebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-2 muxlis<br />

safuZvelze);<br />

• `calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebebiT da pesticidebiT<br />

saerTaSoriso vaWrobis sferoSi winaswar<br />

dasabuTebuli Tanxmobis procedurebis<br />

Sesaxeb 1998 wlis 10 seqtembris roterd<strong>am</strong>is konvencia.~<br />

saqarTveloSi konvencia ZalaSia 2007<br />

wlis 30 maisidan;<br />

• `ded<strong>am</strong>iwis ozonis Sris dacvis Sesaxeb~ venis 1995<br />

wlis konvencia da `ozond<strong>am</strong>Slel nivTierebaTa<br />

Sesaxeb~ 1987 wlis monrealis oqmi. saqarTvelo<br />

SeuerTda <strong>am</strong> xelSekrulebebs saqarTvelos ministrTa<br />

kabinetis 1995 wlis 8 noembris #711<br />

dadgenilebiT (brommeTilis g<strong>am</strong>oyenebis SezRudvasTan<br />

dakavSirebiT);<br />

• 2001 wlis 23 maisis stokholmis konvencia<br />

`mdgradi organuli d<strong>am</strong>abinZureblebis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos parl<strong>am</strong>entis mier konvencia ratificirebulia<br />

2006 wlis 11 aprils, <strong>am</strong>oqmedda<br />

2007 wlis 2 ianvars;<br />

• `saxifaTo narCenebis transsasazRvro gadazidvasa<br />

da maT ganTavsebaze kontrolis Sesaxeb~<br />

bazelis 1989 wlis konvencia. saqarTvelo<br />

SeuerTda saqarTvelos prezidentis 1999 wlis<br />

4 maisis #232 brZanebulebiT;<br />

riskis marTvisa da komunikaciis s<strong>am</strong>marTvelos<br />

Seqmna axali midgomaa momxmareblis janmrTelobaze<br />

safrTxiT g<strong>am</strong>owveuli arasasurveli<br />

zegavlenebis Tavidan acilebis an misaReb<br />

donemde SemcirebisaTvis;<br />

• s<strong>am</strong>marTvelo SeimuSavebs da koordinacias uwevs<br />

sasursaTo produqtebis monitoringis laboratoriuli<br />

kvlevis erTian progr<strong>am</strong>as, arCevs<br />

riskis marTvis optimalur RonisZiebebs, sursaTis<br />

moxmarebis Sedegad warmoqmnili riskebis<br />

Semcirebis, aRmofxvrisa da prevenciis mizniT<br />

uzrunvelyofs erovnul doneze Setyobinebis<br />

sistemis efeqtur moqmedebas;<br />

• sakarantino mavne organizmebis Sesaxeb zogadi<br />

monacemebis safuZvelze awarmoebs fitosanitaruli<br />

riskis Semcirebis optimaluri, alternatiuli<br />

RonisZiebebis SerCevas.<br />

• uzrunvelyofs qveynebSi arsebuli epizootiuri<br />

situaciis Sesaxeb informaciis miwodebas<br />

rogorc qveynis SigniT, aseve cxovelTa janmrTelobis<br />

dacvis msoflio organizaciaSi<br />

(OIE).<br />

s<strong>am</strong>saxuris struqturuli qvedanayofia registraciisa<br />

da nebarTvebis s<strong>am</strong>marTvelo.<br />

saqarTvelos mTavrobis 2007 wlis 17 dekembris<br />

#279 dadgenilebiT ganisazRvra `gard<strong>am</strong>avali periodisaTvis<br />

saqarTvelos soflis meurenobis s<strong>am</strong>inistros<br />

Sesab<strong>am</strong>isi struqturebis mier ori saxis nebarTvis<br />

gacema:<br />

34


# 111<br />

biuleteni<br />

1. veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciis importsa da tranzitze;<br />

2. fitosanitarul kontrols daqvemdebarebul<br />

mcenareuli warmoSobis produqciis importze.<br />

a) veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciis tranziti (nebarTva gaicema #5.1 cxriliT<br />

(ix. danarTi) gansazRvruli saxelmwifo veterinarul<br />

kontrols daqvemdebarebul obieqtebze) ;<br />

b) veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciis importi (nebarTva gaicema #5.2 cxriliT<br />

(ix. danarTi) gansazRvrul saxelmwifo veterinarul<br />

kontrols daqvemdebarebul obieqtebze);<br />

g) fitosanitarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

mcenareuli warmoSobis produqciis importi<br />

(nebarTva gaicema #5.3 cxriliT (ix. danarTi) gansazRvrul<br />

saxelmwifo fitosanitarul karantins<br />

daqvemdebarebul obieqtebze);<br />

SeniSvna: cxrilSi #5.3 (ix. danarTi) termini<br />

`gaciebuli~ niSnavs, rom produqtis temperature,<br />

gayinvis gareSe, daweulia TiTqmis 0 0 C-mde. Tumca<br />

zogierTi produqti, rogoricaa kartofili, nesvi,<br />

zogierTi citrusi, SeiZleba CaiTvalos gacivebulad,<br />

rodesac maTi temperatura daweulia da Senar-<br />

Cunebulia +10 0 C-is doneze;<br />

ses esn - sagareo ekonomikuri saqmianobis<br />

erovnuli sasaqonlo nomenklatura<br />

im produqcias, romelic ar aris mocemuli<br />

cxrilebSi, nebarTva ar esaWiroeba.<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciaa - yvela saxis cxoveli, cxoveluri warmoSobis<br />

produqtebi da nedleuli, cxovelTa sakvebi<br />

(sakvebdan<strong>am</strong>atebi), veterinariaSi g<strong>am</strong>osayenebeli biologiuri,<br />

s<strong>am</strong>kurnalo da sxva qimiur-farmacevtuli<br />

preparatebi;<br />

<strong>am</strong>asTanave cocxali cxovelebis, cxoveluri<br />

produqtebisa da nedleulis importze dawesebulia<br />

saimporto pirobebi: kerZod, 2000 wels dsT-s qveynebis<br />

veterinariis dargSi Tan<strong>am</strong>Srolobis s<strong>am</strong>TavrobaTaSoriso<br />

sabWos gadawyvetilebiT, d<strong>am</strong>tkicebulia<br />

veterinarul-sanitariuli moTxovnebi <strong>am</strong> organizaciis<br />

wevr qveynebSi cocxali cxovelebis, cxoveluri<br />

produqtebis, mecxoveleobis nedleulis,<br />

kvercxis, Taflis, Tevzis da Tevzis produqtebis<br />

a.S. importisas.<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciis tranzitisa da importisaTvis nebarTvis<br />

misaRebad nebarTvis maZiebelma unda waradginos<br />

Semdegi sabuTebi:<br />

1.gancxadeba;<br />

2.sanebarTvo mosakreblis gadaxdis d<strong>am</strong>adasturebeli<br />

qviTari;<br />

3. veterinaruli sertifikati;<br />

4. <strong>am</strong>onaweri s<strong>am</strong>ewarmeo reestridan; xolo biologiuri<br />

da s<strong>am</strong>kurnalo preparatebis importisas,<br />

d<strong>am</strong>atebiT unda waradginos saregistracio mowmoba.<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciis importze da tranzitze nebarTva gaicema<br />

1 Tvis vadiT.<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqciis eqsportze nebarTvas iZlevian saqalaqo<br />

da raionuli s<strong>am</strong>marTveloebi.<br />

saqarTvelos soflis meurneobis ministris<br />

2007 wlis 18 dekembris #201 brZanebis Sesab<strong>am</strong>isad,<br />

erTiani veterinaruli sertifikatebi aris rva saxis<br />

da gaicema:<br />

1. saqarTvelodan eqsportirebul sakvlev, sanaSene<br />

da sxva cxovelebze, frinvelze, futkarze da<br />

nayarze (futkris xelovnurad Seqmnili ojaxi);<br />

2. saqarTvelodan eqsportirebuli Sinauri da<br />

gareuli cxovelebis xorcsa da xorcproduqtebze;<br />

3. saqarTvelodan eqsportirebul rZesa da rZis<br />

produqtebze;<br />

4. saqarTvelodan eqsportirebuli cxoveluri<br />

warmoSobis nedleulze;<br />

5. saqarTvelodan eqsportirebul sanaSene masalaze<br />

(mwarmoeblis spermaze, embrionze, sainkubacio<br />

kvercxze, qviriTze da a.S.);<br />

6. saqarTvelodan eqsportirebul mecxoveleobisaTvis<br />

gankuTvnil marcvalsa da memcenareobis sxva<br />

produqtebze;<br />

7. saqarTvelodan TurqeTSi gasagzavni ZuZumwovari<br />

cxovelebis axal da gayinul tyavsa da tyavnedleulze;<br />

8. saqarTvelodan eqsportirebul Tevzze, zRvis<br />

produqtebsa da maTgan miRebul nawarmze.<br />

<strong>am</strong>ave dadgenilebis Tanaxmad, `im SemTxvevaSi, Tu<br />

saerTaSoriso epizootiuri biuros mier saqarTvelo<br />

aRiarebul iqna gansakuTrebiT saSiSi infeqciuri daavadebebis<br />

mimarT arakeTilsaimedod, saqarTvelos teritoriaze,<br />

importiori qveynis moTxovnis safuZvelze,<br />

ekrZaleba veterinarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

Sesab<strong>am</strong>isi tvirTis tranziti~ (<strong>ixileT</strong> danarTi,<br />

cxrili #5.4).<br />

• fitosanitarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

mcenareuli warmoSobis produqcia masala da<br />

obieqti, romelTa saSualebiTac SesaZlebelia sakarantino<br />

organizmebis gavrceleba.<br />

fitosanitarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

mcenareuli warmoSobis produqciis importisaTvis<br />

nebarTvis misaRebad nebarTvis maZiebelma unda waradginos<br />

Semdegi sabuTebi:<br />

1. gancxadeba;<br />

2. sanebarTvo mosakreblis gadaxdis d<strong>am</strong>adasturebeli<br />

qviTari;<br />

3. <strong>am</strong>onaweri s<strong>am</strong>ewarmeo reestridan.<br />

fitosanitarul kontrols daqvemdebarebuli<br />

mcenareuli warmoSobis produqciis importisaTvis<br />

nebarTva gaicema araumetes 6 Tvis vadiT.<br />

gansakuTrebul SemTxvevebSi Sesab<strong>am</strong>isi<br />

RonisZiebebis ganxorcielebis mizniT s<strong>am</strong>saxurSi<br />

Seqmnilia mobiluri reagirebis jgufi, romelic operatiulad<br />

gadis ra s<strong>am</strong>oqmedo teritoriaze, Seis-<br />

35


# 111 biuleteni<br />

wavlis realurad arsebul situacias, gegmavs gadaudeblad<br />

gansaxorcielebel ZiriTad RonisZiebebsa<br />

da qmedebebs, daavadebis keridan iRebs laboratoriuli<br />

kvlevisaTvis saWiro masalebsa da nimuSebs.<br />

sakarantino mavne organizmebis qveyanaSi SemoWrisas<br />

SeimuSavebs gavrcelebis kerebis salikvidacio<br />

RonisZiebebs. sakarantino zonaSi atarebs Sesab<strong>am</strong>is<br />

s<strong>am</strong>uSaoebs da s<strong>am</strong>oqmedo teritoriaze riskis Sesab<strong>am</strong>isad<br />

iwyebs riskis marTvis droebiTi zomebis<br />

gatarebas.<br />

sayuradReboa, rom<br />

dReisaTvis saqarTvelos sazRvrebze, sazRvao<br />

navsadgurebSi, aeroportebSi, saxmeleTo gasasvlelebSi<br />

da sabaJo g<strong>am</strong>Sveb punqtebis teritoriaze<br />

saxelmwifo veterinarul da fitosanitarul<br />

sasazRvro-sakarantino RonisZiebebis kontrols,<br />

mcenareTa dacvis saerTaSoriso organizaciisa da<br />

epizootiis saerTaSoriso biuros mier dadgenili<br />

wesebisa da saqarTvelos soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistros<br />

mier gansazRvruli politikis safuZvelze,<br />

axorcielebs finansTa s<strong>am</strong>inistros Semosavlebis<br />

s<strong>am</strong>saxuris sabaJo depart<strong>am</strong>enti (29.12.2006. #4263).<br />

aRniSnuli funqciebi maTi delegirebuli aqvT 2009<br />

wlis 1 ianvr<strong>am</strong>de saqarTvelos kanonebis ,,veterinariis<br />

Sesaxeb,~ “mavne organizmebisagan mcenareTa<br />

dacvis Sesaxeb”, ,,sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo karantinis<br />

Sesaxeb” Tanaxmad (Sesab<strong>am</strong>isad me-3 da me-8 muxlebi).<br />

sabaJo s<strong>am</strong>saxuri axorcielebs importirebul,<br />

karantins daqvemdebarebuli tvirTebis da satransporto<br />

saSualebebis sasazRvro zonebSi k<strong>am</strong>eralur<br />

(dokumentur) Semowmebas da daxedvas, saWiroebis<br />

SemTxvevaSi laboratoriuli g<strong>am</strong>ocdis Sesab<strong>am</strong>isad<br />

gausnebovnebas.<br />

tvirTis Semowmeba importioris moTxovnis safuZvelze<br />

xdeba importiorebis xarjebiT, xolo sabaJo<br />

s<strong>am</strong>saxuris mier eWvis Setanis SemTxvevaSi - sabaJo<br />

s<strong>am</strong>saxuris saxsrebiT;<br />

dReisaTvis saqarTveloSi importirebuli sursaTis<br />

kontroli xorcieldeba monitoringiT sacalo<br />

vaWrobis doneze. kontroli sursaTze xorcieldeba<br />

saxelmwifo miznobrivi progr<strong>am</strong>is farglebSi.<br />

saqarTvelos kanonis “produqciisa da momsaxureobis<br />

Sesaxeb” Tanaxmad, sacalo vaWrobis<br />

obieqtebSi sarealizaciod ganTavsebul sursaTs Tan<br />

unda axldes sursaTis TiToeul saxeobaze dadgenili<br />

wesiT gacemuli Sesab<strong>am</strong>isobis sertifikati an<br />

Sesab<strong>am</strong>isobis deklaracia.<br />

deklaracia unda moicavdes Semdegi saxis informacias:<br />

• mwarmoeblis saxeli da mis<strong>am</strong>arTi;<br />

• sasursaTo produqciis saidentifikacio monacemebi<br />

- dasaxeleba, tipis an modelis nomeri, partia<br />

da raodenoba;<br />

• g<strong>am</strong>oyenebuli standartis an teqnikuri<br />

regl<strong>am</strong>entis moTxovnebi da monacemebi etiketze<br />

ganTavsebuli informaciis Sesaxeb;<br />

• deklaraciis Sedgenis TariRi;<br />

• ufleb<strong>am</strong>osili pasuxismgebeli piris xelmowera;<br />

• mwarmoeblis ganacxadi, Sesab<strong>am</strong>isobaze pasuxismgeblobis<br />

Sesaxeb;<br />

Sesab<strong>am</strong>isobis deklaracia Sedgenili unda iqnes<br />

qarTul enaze;<br />

mwarmoebeli valdebulia Sesab<strong>am</strong>isobis deklaracia<br />

Seinaxos aranakleb 5 wlis ganmavlobaSi,<br />

Tu regl<strong>am</strong>entiT sxva vada ar aris gaTvaliswinebuli;<br />

Sesab<strong>am</strong>isobis deklaracia moTxovnis<strong>am</strong>ebr unda<br />

waredginos bazris zed<strong>am</strong>xedvel organos.<br />

deklaracia unda erTvodes produqcias, Tu<br />

<strong>am</strong>as iTvaliswinebs teqnikuri regl<strong>am</strong>enti.<br />

regl<strong>am</strong>entiT dgindeba saqonlis an misi partiis<br />

Sesab<strong>am</strong>isobis Sefasebis procedurebi. aRniSnuli<br />

xorcieldeba Semdegi formebiT:<br />

• mwarmoeblis mier teqnikuri regl<strong>am</strong>entis<br />

moTxovnebTan produqciis Sesab<strong>am</strong>isobis deklaraciis<br />

miRebiT;<br />

• mwarmoeblis mier teqnikuri regl<strong>am</strong>entis<br />

moTxovnebTan produqciis Sesab<strong>am</strong>isobis Sefasebis<br />

mizniT, produqciis akreditebuli sertifikaciis<br />

organosaTvis wardgeniT;<br />

Sesab<strong>am</strong>isobis Sefaseba nebayoflobiTia,<br />

garda saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili<br />

SemTxvevebisa;<br />

xorcis TiToeul partiaze saWiroa veterinaruli<br />

mowmoba forma #2.<br />

Tavi 6. fortificirebuli<br />

sasursaTo produqtebi<br />

fortificirebuli sasursaTo produqcia,<br />

oqsfordis universitetis s<strong>am</strong>edicino enciklopediaSi<br />

mocemuli ganmartebis Tanaxmad, produqciaa,<br />

romelsac d<strong>am</strong>atebuli aqvs aucilebeli nutrientebi<br />

im odenobiT, romelic aRemateba mis bunebriv<br />

Semcvelobas; aqve mocemulia nutrientis ganmartebac,<br />

nutrienti - es aris substancia, romelic uzrunvelyofs<br />

ad<strong>am</strong>ianis srulfasovan kvebas da misi<br />

sicocxlisunarianobis SenarCunebas. analogiur<br />

ganmartebas iZleva FAO 2 -c.<br />

sityva `fortifikacia~ xSirad g<strong>am</strong>oiyeneba `g<strong>am</strong>didrebasTan~<br />

erTad, Tumca maT gansxvavebuli warmoSoba<br />

aqvT. termini `g<strong>am</strong>didreba~ <strong>am</strong>erikis kanonmdeblobaSi<br />

1942 wels iqna SemoRebuli, rodesac<br />

pirvelad SemuSavda standarti burRuleulis nutrientebiT<br />

g<strong>am</strong>didrebis Sesaxeb. standarti iTvaliswinebda<br />

burRuleulis g<strong>am</strong>didrebas im nutrientebiT,<br />

romlebic marcvlovanebis teqnologiuri gad<strong>am</strong>uSavebisas<br />

ganicdidnen danakargs. `g<strong>am</strong>didrebis~<br />

teqnologiuri koncefcia ufro farTo konteqstiT<br />

2 FAO – (Food and Agriculture Organization of the Unoted Nations ) gaer-<br />

Tianebuli erebis organizaciis sursaTis da soflis meurneobis<br />

organizacia<br />

36


# 111<br />

biuleteni<br />

gulisxmobs im nutrientebis d<strong>am</strong>atebasac, romlebic<br />

<strong>am</strong>a Tu im sasursaTo produqciaSi bunebrivad ar<br />

moipoveba. <strong>am</strong>denad, dReisaTvis es ori termini erTnairi<br />

mniSvnelobiT g<strong>am</strong>oiyeneba. Tumca, garda <strong>am</strong><br />

ganmartebebisa, zogierTi qveynis kanonmdeblobaSi<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba iseTi terminebic, rogoricaa:<br />

`aRdgena~, romelic gulisxmobs nutrientebis<br />

d<strong>am</strong>atebas im odenobiT, romelic bunebriv pirobebSi<br />

sursaTis SemadgenlobaSia;<br />

`standartizacia~ - gulisxmobs nutrientebis<br />

standartuli donis Sesab<strong>am</strong>isi odenobiT d<strong>am</strong>atebas;<br />

`dan<strong>am</strong>atebi~ - iseTi nutrientebis d<strong>am</strong>atebas,<br />

romelic bunebriv pirobebSi mcire raodenobiT, an<br />

saerTod ar Sedis sasursaTo produqciis SemadgenlobaSi.<br />

6.1 fortificirebis istoria<br />

sasursaTo produqtebis fortificirebas didi<br />

xnis istoria aqvs. jer kidev Cvens welTaRricxv<strong>am</strong>de<br />

400 wels, bizantieli eqimi melanpusi meomari jariskacebis<br />

Zalebis aRdgenisaTvis RvinoSi rkinis<br />

naqlibis d<strong>am</strong>atebas sTavazobda xelisufalT. Cv.w.<br />

aR-mde 800 wels, CineTis imperator Sen-nunis miTi-<br />

TebiT, wyalmcenareebi farTod g<strong>am</strong>oiyeneboda sakvebad<br />

Ciyvis profilaqtikisaTvis. 1825 wels, frangi<br />

agronomi Jan-batist busilgoti iyo <strong>pirveli</strong>, romelmac<br />

kolumbiis xelisuflebas SesTavaza tvinis<br />

daavadebebis profilaqtikisaTvis iodi daematebinaT<br />

sufris marilSi; mogvianebiT, 1833 wels man<br />

daarwmuna xelisufleba, rom iodis d<strong>am</strong>ateba xels<br />

uSlida Ciyvis warmoqmnas.<br />

XX saukuneSi 1918-1944 w.w. gansakuTrebuli periodi<br />

iyo sursaTis fortifikaciis istoriaSi. daniaSi,<br />

<strong>pirveli</strong> msoflio omis dros, adgili hqonda<br />

A vit<strong>am</strong>inis deficits; <strong>am</strong>itomac 1918 wels margarini<br />

ga<strong>am</strong>didres <strong>am</strong> vit<strong>am</strong>iniT. D vit<strong>am</strong>ini da<strong>am</strong>ates rZesa<br />

da rZis produqtebSi, vit<strong>am</strong>inebi B 1<br />

da B 2<br />

, niacini<br />

da rkina - fqvilsa da purSi. purisa da fqvilis<br />

nebayoflobiTi fortificireba foliumis mJaviT<br />

rekomendebuli iqna aSS-sa da did britaneTSi. zogierT<br />

qveyanaSi, maT Soris aSS-Si, didi britaneTsa<br />

da yofil ssrk-Si, sxvadasxva wlebis kanonmdeblobiT<br />

dadginda rkinis, sxvadasxva mikroelementebis,<br />

<strong>am</strong>inomJavebis, soios fqvilis, gogris Teslis, iodis,<br />

kalciumis, TuTiis d<strong>am</strong>ateba fqvilSi.<br />

1992 wlis dekemberSi, WHO/FAO saerTaSoriso<br />

konferenciaze, romelic exeboda mosaxleobis kvebis<br />

sakiTxebs (ICN), msoflios 159-ma qveyan<strong>am</strong> xeli<br />

moawera saerTaSoriso sasursaTo deklaracias, sadac<br />

ganisazRvra ioddeficitis, A vit<strong>am</strong>inis, rkinisa<br />

da sxva mikronutrientebis deficitis aRmofxvrisa-<br />

Tvis gasatarebeli pirveladi RonisZiebebi, SemuSavda<br />

sasursaTo produqciis fortificirebis strategiac.<br />

Tumca jer kidev 1987 wels Codex Alimentarius<br />

Comision-is mier SemuSavda sasursaTo produqciis<br />

fortifikaciis ZiriTadi principebi (CAC/GL 07-1987,<br />

cvlilebebi 1989,1991), romlebic gansazRvraven:<br />

• sursaTSi nutrientebis d<strong>am</strong>atebis mizniT normatiuli<br />

aqtebis SemuSavebisaTvis rekomendaciebs;<br />

• racionaluri fortifikaciisaTvis erTian principebs<br />

da fortificirebuli sasursaTo produqciiT<br />

saerTaSoriso vaWrobis xelSewyobas.<br />

6.2 fortificireba evrokavSirSi<br />

6.2.1 fortificirebis zogadi principebi<br />

evrokanonmdeblobis mixedviT sursaTis fortifikacia<br />

aris an nebayoflobiTi, r<strong>am</strong>denadac zogierTi<br />

sasursaTo produqtis fortificireba er-<br />

Tgvar upiratesobas warmoadgens misi realizaciis<br />

dros, gansakuTrebiT ki im qveynebSi, sadac mosaxleoba<br />

gaTviTcnobierebulia nutrientebis `upiratesobaSi~,<br />

an aucilebeli, romelic efuZneba erovnul<br />

kanonmdeblobas. evrokavSiris sxvadasxva qveynis kanonmdeblobebiT,<br />

nebayoflobiTi fortificirebisadmi<br />

moTxovnebi gansxvavebulia. zogierT qveyanaSi<br />

daSvebulia nebismieri sasursaTo produqciis fortificireba<br />

nebismieri nutrientiT, Tu igi ar warmoqmnis<br />

risks ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobisaTvis. zogan<br />

nebadarTulia fortifikacia mxolod im SemTxveva-<br />

Si, Tu dasabuTebuli iqneba misi kvebiTi aucilebloba.<br />

zogierTi qveynis kanonmdeblobis Tanaxmad,<br />

fortificireba daSvebulia winaswar dadgenili da<br />

d<strong>am</strong>tkicebuli nusxis mixedviT, Tumca aucilebelia<br />

dadgindes maTi maqsimalurad dasaSvebi done. yvela<br />

qveynis kanonmdeblobisaTvis saerToa moTxovna fortificirebuli<br />

sursaTis uvneblobis Sesaxeb!<br />

fortificirebuli sasursaTo produqtebis mimarT<br />

gansxvavebuli erovnuli kanonmdeblobis arsebobis<br />

g<strong>am</strong>o, evrokavSirSi Seiqmna araTanabari pirobebi<br />

konkurenciisaTvis, winaaRmdegobebi da barierebi<br />

sursaTis bazarze ganTavsebasa da Tavisuflad<br />

gadaadgilebaSi; TavisTavad aucilebeli gaxda er-<br />

Tiani erovnuli kanonmdeblobis miReba, romelic<br />

uzrunvelyofda:<br />

• sasursaTo produqciis Tavisufali gadaadgilebis<br />

gazrdas;<br />

• momxmarebelTa janmrTelobis dacvas fortificirebul<br />

sursaTTan dakavSirebuli riskebis<br />

Tavidan acilebis an minimum<strong>am</strong>de Semcirebis<br />

gziT;<br />

• fortificirebuli sursaTis s<strong>am</strong>arTlebrivi<br />

regulirebis mdgradobas;<br />

• s<strong>am</strong>arTliani konkurenciis garantias.<br />

sursaTis fortifikaciis erTian kanonmdeblobasTan<br />

dakavSirebiT Sesab<strong>am</strong>isi diskusiebi daiwyo<br />

1997 wels, rodesac SemuSavda direqtivebi `biologiurad<br />

aqtiur nivTierebebze~; sursaTis uvneblobis<br />

`TeTr wignSi~, romelic d<strong>am</strong>tkicda 2000 wlis<br />

12 ianvars, mocemulia sursaTis uvneblobisadmi Tan<strong>am</strong>edrove<br />

aqtiuri politikis safuZvlebi; `TeTri<br />

wignis~ 61-e muxli gansazRvravs fortificirebuli<br />

sasursaTo produqtebis regulirebisaTvis evrokav-<br />

37


# 111 biuleteni<br />

SirSi erTiani direqtivebis miRebis aucileblobas.<br />

swored es gadawyvetileba daedo safuZvlad<br />

Sesab<strong>am</strong>isi EC 1925/2006 dadgenilebis miRebas, `mo-<br />

Txovnebi sasursaTo produqciis fortificirebisadmi~,<br />

romelic ZalaSi Sevida 2007 wlis 19 ianvars. <strong>am</strong><br />

dadgenilebis Tanaxmad, evrokavSiris wevr qveynebSi<br />

ar icvleba erovnuli kanonmdebloba, r<strong>am</strong>denadac<br />

regionuri da mosaxleobis kvebis Taviseburebebidan<br />

g<strong>am</strong>omdinare, TiToeuli wevri saxelmwifo Tavad<br />

gansazRvravs fortificirebas daqvemdebarebuli<br />

sasursaTo produqciis nusxas, Tumca dadgenileba<br />

mkacrad gansazRvravs fortifikantebis nusxas da<br />

maT maqsimalurad dasaSveb normebs.<br />

dadgenilebis me-11 muxlis Tanaxmad, wevri qveynebi<br />

valdebulni arian evrokomisiaSi waradginon<br />

moqmedi erovnuli kanonmdebloba da im sasursaTo<br />

produqtebis C<strong>am</strong>onaTvali, romelic eqvemdebareba<br />

fortificirebas.<br />

dadginda aseve, rom aucilebeli fortificireba<br />

Catardeba Semdegi faqtorebis gaTvaliswinebiT:<br />

• erTi an r<strong>am</strong>denime nutrientis nakleboba realur<br />

problemebs uqmnis ad<strong>am</strong>ianTa janmrTelobas;<br />

• fortificirebul sursaTs moixmars mosaxleobis<br />

mniSvnelovani raodenoba, maT Soris miznobrivi<br />

jgufebi;<br />

• nutrientebi fiziologiurad arsebuli dan<strong>am</strong>atebia;<br />

• nutrientebis d<strong>am</strong>ateba ar iwvevs toqsikur efeqts<br />

da ar cvlis sasursaTo produqciis maxasiaTeblebs;<br />

• fortifikaciis progr<strong>am</strong>is Sesruleba da realizacia<br />

qveyanaSi Sesrulebadia.<br />

<strong>am</strong>denad, aRniSnuli dadgenileba evrokavSirSi<br />

nebayoflobiTi fortifikaciis sakiTxebis harmonizacias<br />

axdens da gansazRvravs wevr qveynebSi vit<strong>am</strong>inebisa<br />

da mineraluri nivTierebebis d<strong>am</strong>atebis<br />

mizezebs. es mizezebia:<br />

Tu mosaxleobis gansazRvrul socialur jgufebSi<br />

erTi an r<strong>am</strong>denime vit<strong>am</strong>inisa da mineraluri<br />

nivTierebebis deficiti aRmoCenilia<br />

klinikuri g<strong>am</strong>okvlevebisa da dakvirvebebis Sedegad;<br />

mosaxleobis kvebiTi Taviseburebebis Secvlis<br />

g<strong>am</strong>o, arsebobs Sesab<strong>am</strong>isi potenciali maTi kvebiTi<br />

statusis gasaumjobeseblad, romelic<br />

miiRweva vit<strong>am</strong>inebisa da mikroelementebis koreqtirebis<br />

gziT;<br />

ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobaze vit<strong>am</strong>inebisa da mineraluri<br />

nivTierebebis zemoqmedebis Sesaxeb s<strong>am</strong>ecniero<br />

monacemebis ganviTareba da srulyofa.<br />

EC 1925/2006 dadgenileba exeba:<br />

• vit<strong>am</strong>inebsa da mineralur nivTierebebs, romlebic<br />

nebayoflobiT emateba sasursaTo produqtebs;<br />

• d<strong>am</strong>atebiT kompoziciur substanciebs, romel-<br />

Ta d<strong>am</strong>ateba aseve nebayoflobiTia;<br />

• vit<strong>am</strong>inebsa da mineralebs, romelic emateba:<br />

a. specdaniSnulebis sakveb produqtebs;<br />

b. axal sasursaTo produqtebs, romlebic aq<strong>am</strong>de<br />

ar iyo cnobili;<br />

g. genmodificirebul produqtebs;<br />

d. sakvebdan<strong>am</strong>atebsa da aromatizatorebs;<br />

e. meRvineobis produqtebs, romlebic nebadar-<br />

Tulia fortifikaciisaTvis.<br />

aRniSnuli dadgenilebis Tanaxmad, nebadarTulia<br />

mxolod im mineraluri nivTierebebiTa da vit<strong>am</strong>inebiT<br />

fortificireba, romelTa uvnebloba gansazRvrulia<br />

riskis analizis safuZvelze. dadgenilebaSi<br />

mocemulia <strong>am</strong> nutrientebis nusxa. aseve calsaxad<br />

gansazRvrulia, rom es nivTierebebi mxolod<br />

biologiuri warmoSobis unda iyos da ar unda iyos<br />

miRebuli sinTezuri gziT. mocemulia is mcenareebi<br />

da nivTierebebi, saidanac SesaZlebelia fortifikantebis<br />

miReba.<br />

dadgenilebas Semoaqvs akrZalvebi fortificirebaze.<br />

kerZod:<br />

fortifikantebis d<strong>am</strong>ateba akrZalulia nedli<br />

(gadaumuSavebeli) sursaTisaTvis; xili, bostneuli,<br />

xorci (Sinauri frinvelisa da Tevzis CaTvliT);<br />

Rvinosa da im sasmelebisaTvis, romelSic alkoholis<br />

Semcveloba aRemateba 1,2%-s; g<strong>am</strong>onaklisia<br />

mxolod zogierTi tradiciuli Rvino, sadac normatiuli<br />

dokumentaciiT gansazRvrulia zogierTi<br />

vit<strong>am</strong>inisa da mineraluri nivTierebis d<strong>am</strong>ateba, romelTa<br />

gareSe maTi warmoeba da realizacia dauSvebelia<br />

(magaliTad, matonizirebeli Rvinoebi);<br />

garda <strong>am</strong>isa, sasursaTo produqciis fortificirebis<br />

aucilebeli pirobaa `sisufTavis kriteriumebis~<br />

dacva, romelic Sesab<strong>am</strong>isobaSi iqneba “ Codex<br />

alimentarius’-is moTxovnebTan, mineraluri nivTierebebisa<br />

da vit<strong>am</strong>inebis maqsimaluri da minimaluri dasaSvebi<br />

doneebi, romlebic SemuSavdeba riskis analizis<br />

safuZvelze da romelTa g<strong>am</strong>oyeneba safrTxes ar<br />

Seuqmnis ad<strong>am</strong>ianTa janmrTelobasa da sicocxles.<br />

evrokomisiaSi dReisaTvis mimdinareobs <strong>am</strong> normebis<br />

SemuSaveba, romelic komisias unda waredginos<br />

2009 wlis 19 ianvrisaTvis. <strong>am</strong> kriteriumebis dadgenisas<br />

gaTvaliswinebuli unda iqnas Semdegi saxis<br />

informacia:<br />

• mosaxleobis sxvadasxva jgufis mgrZnobeloba,<br />

vit<strong>am</strong>inebisa da mineraluri nivTierebebis moxmarebis<br />

uvnebloba;<br />

• vit<strong>am</strong>inebisa da mineraluri nivTierebebis sxva<br />

sasursaTo produqtebidan miRebis SesaZlebloba.<br />

im SemTxvevaSi, rodesac maTi moxmareba<br />

axlosaa uvneblobis zeda zRvarTan, dasaSvebia<br />

mxolod nebayoflobiT gansazRvruli raodenobis<br />

nutrientebis d<strong>am</strong>ateba. mxolod aseT Se-<br />

38


# 111<br />

biuleteni<br />

mTxvevaSi iqneba ganxiluli komisiis mier romeli<br />

nutrienti ra raodenobiTaa dasaSvebi;<br />

• calkeuli sasursaTo produqtebis moxmarebis<br />

raodenoba kvebis saerTo sistemaSi, mosaxleobis<br />

calkeuli jgufebis mixedviT;<br />

• sasursaTo produqciaSi nutrientebis Semcvelobis<br />

aRniSvnis normebi, romelic mocemulia<br />

EC 1924/2006 direqtivaSi, mosaxleobis kvebisa<br />

da sasursaTo produqtebis kvebiTi Rirebulebis<br />

sakiTxTan dakavSirebiT.<br />

mas Semdeg, rac dadgindeba nutrientebis maqsimaluri<br />

dasaSvebi odenoba, is Setanili iqneba<br />

evrokavSiris reestrSi.<br />

rac Seexeba moTxovnebs nutrientebis minimaluri<br />

odenobis mimarT, igi dadgenilebis me-6 muxliTaa<br />

gansazRvruli, romelic ganmartavs, rom<br />

nutrientebis minimaluri donis Semcveloba aucilebelia<br />

fortificirebisas, sxva SemTxvevaSi etiketireba<br />

SecdomaSi Seiyvans momxmarebels. nutrientebis<br />

minimaluri Semcveloba ganisazRvreba Sesab<strong>am</strong>isi<br />

sasursaTo produqtebis teqnikur-normatiul<br />

dokumentaciiT.<br />

aRsaniSnavia, rom sasursaTo produqtebSi mineraluri<br />

nivTierebebisa da vit<strong>am</strong>inebis minimaluri da<br />

maqsimaluri mniSvnelobebi unda ganisazRvros maTi<br />

absoluturi Semcvelobis mixedviT, rac gulisxmobs<br />

rogorc maT bunebriv Semcvelobas, ise maT xelovnurad<br />

d<strong>am</strong>atebas.<br />

da bolos, dadgenilebis me-10 muxlis Tanaxmad,<br />

dauSvebelia evrokavSiris qveynebSi fortificirebuli<br />

sasursaTo produqciis Tavisufali moZraobis<br />

kanonmdeblobiT SezRudvebis dadgena. Tumca<br />

gaTvaliswinebulia zogierTi SemTxvevisaTvis sasursaTo<br />

produqciis uvneblobis uzrunvelyofis<br />

mizniT garkveuli SezRudvebis daweseba. Tu wevri<br />

qveyana droebiT aCerebs aseTi produqciis mimoqcevas,<br />

saWiroa komisias waredginos informacia dasabuTebuli<br />

uariT.<br />

evrokavSiris qveyanaSi warmoebuli produqcia, Tu<br />

is safrTxes ar warmoadgens mosaxleobisaTvis, procedurebi<br />

ufro srulyofili gaxda.<br />

dReisaTvis moqmedi kanonmdeblobiT, fortificirebuli<br />

sasursaTo produqtebis realizaciisa-<br />

Tvis nebarTvis misaRebad saWiroa ganacxadis, dosiesa<br />

da dokumentaciis wardgena s<strong>am</strong>saxurSi. aseTi<br />

produqcia bazarze ganTavsdeba mxolod aucilebeli<br />

dokumentaciis daniur enaze wardgenisa da riskis<br />

analizis safuZvelze. Tu fortificirebuli sursa-<br />

Tis riskis analizi ganxorcielda evrokavSiris sxva<br />

romelime qveyanaSi, maSin sakmarisia mxolod daniur<br />

enaze wardgenili dokumentacia, romlis ganxilvis<br />

vada ar aRemateba 3 Tves.<br />

dadebiTad Sefasebuli nutrientebi Setanilia<br />

e.w. `TeTr siaSi~, romelic SemuSavebulia aRniSnuli<br />

s<strong>am</strong>saxuris mier.<br />

kanonmdeblobiT gansazRvrulia aucilebel<br />

fortifikacias daqvemdebarebuli sasursaTo produqtebi.<br />

esenia iodirebuli marili da vit<strong>am</strong>ini -Ti<br />

fortificirebuli margarini.<br />

niderlandebi<br />

sasursaTo produqtebis warmoeba da realizacia<br />

niderlandebSi regulirdeba momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis aqtiT (“Warenwet”), romlis Tanaxmadac<br />

Sesab<strong>am</strong>isi organo ufleb<strong>am</strong>osilia moaxdinos<br />

safrTxis Semcveli sasursaTo produqciis realizaciis,<br />

rekl<strong>am</strong>is, gad<strong>am</strong>uSavebis akrZalva. 1996<br />

wels miRebuli iqna ministris brZaneba, sasursaTo<br />

produqtebSi mikroelementebis d<strong>am</strong>atebis Sesaxeb<br />

(TML); <strong>am</strong> brZanebiT gansazRvrulia calkeuli wesebi<br />

burRuleulis, bavSvTa kvebis, dieturi kvebisa da<br />

specdaniSnulebis sasursaTo produqciisaTvis. <strong>am</strong><br />

wesebis farglebSi dadgenilia fortifikaciis saki-<br />

Txic. kanonmdeblobas Semoaqvs cneba `sasursaTo<br />

produqciis Semcvleli~, sadac igulisxmeba fortificirebuli<br />

sursaTi, romelic:<br />

6.2.2. sasursaTo produqtebis fortificirebispraqtika<br />

evrokavSiris zogierT qveyanaSi<br />

dania<br />

daniaSi raime konkretuli sakanonmdeblo normatiuli<br />

dokumenti sasursaTo produqtebis fortificirebisaTvis<br />

2003 wl<strong>am</strong>de ar arsebobda. 2003<br />

wl<strong>am</strong>de qveyanaSi sursaTis uvneblobis administraciuli<br />

organo, daniis veterinariisa da kvebis produqtebis<br />

s<strong>am</strong>saxuri, ar iZleoda nebarTvebs sursa-<br />

Tis fortificirebisaTvis, Tu ar arsebobda mecnierulad<br />

dasabuTebuli aucilebloba, miuxedavad<br />

imisa, rom es produqcia kanonierad iyo warmoebuli<br />

evrokavSiris qveyanaSi. 2003 wlidan, mas Semdeg rac<br />

evrokavSiris sas<strong>am</strong>arTloSi ganxiluli iqna sakiTxi<br />

imis Sesaxeb, rom dania arRvevda evrokavSiris Seqmnis<br />

xelSekrulebis 28-30-e punqtebs, romlis Tanaxmadac<br />

wevr-saxelmwifos ara aqvs ufleba akrZalos<br />

• g<strong>am</strong>iznulia analogiuri sasursaTo produqciis<br />

SecvlisaTvis da romelic Tavisi garegnuli<br />

formiT, SemadgenlobiT, feriT, suniT da gemoTi<br />

identuria, da<br />

• romelSic d<strong>am</strong>atebulia erTi an r<strong>am</strong>denime mikroelementi<br />

iseTi TanafardobiT, romelic ar<br />

aRemateba mis bunebriv Semcvelobas.<br />

fortificirebulad ar miiCneva sasursaTo<br />

produqcia, romelSic erTi an r<strong>am</strong>denime nutrienti<br />

emateba teqnologiuri danakargebis mizezebis g<strong>am</strong>o.<br />

garda <strong>am</strong>isa, nutrientebis d<strong>am</strong>ateba dasaSvebia<br />

mxolod im odenobiT, rom garantirebuli iqneba<br />

`aseTi produqciis yoveldRiuri moxmarebis aucileblobis<br />

uvnebloba~, xolo produqcia 100%-dan<br />

15%-mde nutrients Seicavs. nutrientebis minimalur<br />

Semcvelobas SecdomaSi ar unda Sehyavdes momxmarebeli,<br />

xolo maqsimaluri raodenoba uaryofiTad ar<br />

unda moqmedebdes ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobaze.<br />

39


# 111 biuleteni<br />

TML brZanebiT akrZalulia 6 saxis nutrienti.<br />

esenia: vit<strong>am</strong>ini A (reTinolis saxiT), vit<strong>am</strong>ini D, foliumis<br />

mJava, seleni, spilenZi, TuTia.<br />

dReisaTvis mimdinareobs profilaqtikis aqtiuri<br />

politika. es gansakuTrebiT exeba spredebis 3<br />

fortificirebas, iodirebas, rac dasaSvebia sufris<br />

mwarmoebeli, romelic gadawyvets <strong>am</strong>a Tu im sasursaTo<br />

produqtis fortificirebas, aucileblad<br />

saWiroebs fineTis sursaTis uvneblobis biuros<br />

specialur nebarTvas. gansazRvrulia is sasursaTo<br />

produqtebic, romelTa fortificirebac specialur<br />

nebarTvas ar saWiroeben (cxrili #6.1).<br />

espaneTSi sursaTis fortificirebis sakiTxebi<br />

regulirdeba “Codex alimentarius” - saxelmZRvanesasursaTo<br />

produqti<br />

sasursaTo produqtebi, romelTa fortificireba<br />

specialur nebarTvas ar saWiroebs<br />

vit<strong>am</strong>ini C<br />

nutrienti<br />

25 - 60 mg<br />

xilis wvenebi<br />

kalciumi<br />

120 mg<br />

xilis deserti vit<strong>am</strong>ini C 25 - 60 mg<br />

tomatis fxvnili<br />

vit<strong>am</strong>ini C<br />

25 - 60 mg<br />

(kartofilis piuresaTvis)<br />

Saqaryinuli da<br />

vit<strong>am</strong>ini C<br />

50 - 500 mg<br />

saReWi rezini<br />

Ti<strong>am</strong>ini<br />

1 - 1,4 mg<br />

riboflavini<br />

1 - 1,8 mg<br />

mza sauzme - burRuleuli rkina<br />

6,5 mg<br />

marili iodi 2,5 mg<br />

koncentracia<br />

100 g-ze<br />

vit<strong>am</strong>ini A<br />

500 -100 mg RE<br />

margarini (spredi)<br />

beta-karotini<br />

500 - 100 mg RE<br />

vit<strong>am</strong>ini D<br />

10 mg<br />

rZe da naRebis karaqi vit<strong>am</strong>ini D 0,5 mg<br />

rZe laqtozis gareSe,<br />

vit<strong>am</strong>ini D<br />

0,5 mg<br />

sasmelebi soios safuZvelze kalciumi<br />

120 mg<br />

cxrili #6.1<br />

marilis, purisa da burRuleulis, aseve xorcproduqtebis<br />

fortifikaciisaTvis.<br />

fineTi<br />

sursaTis fortificirebisa da g<strong>am</strong>didrebis<br />

regulireba xorcieldeba vaWrobisa da industriis<br />

ministris aqtis safuZvelze, romelic gansazRvravs<br />

`fortificirebisa~ da `g<strong>am</strong>didrebis~ cnebebs.<br />

fortificireba - es aris nutrientebis d<strong>am</strong>ateba<br />

sasursaTo produqtebsa da sasmelebSi, xolo g<strong>am</strong>didreba<br />

es aris vit<strong>am</strong>inebisa da mineralebis aRdgena,<br />

romelTa dakargva moxda gad<strong>am</strong>uSavebis, teqnologiuri<br />

ciklis sxvadasxva etapze.<br />

qveyanaSi ar arsebobs savaldebulo fortificirebis<br />

Sesaxeb normatiuli dokumenti, Tumca<br />

3 Spread - (ingl.) purze advilad wasasmeli rbili cximi, Sedgeba<br />

mcenareuli da cxoveluri cximebisagan. misi cximSemcveoba ar<br />

unda iyos 39%-ze naklebi;<br />

italia<br />

italiaSi raime konkretuli sakanonmdeblo<br />

normatiuli dokumenti sasursaTo produqtebis<br />

fortificirebisaTvis ar arsebobs. sursaTi unda<br />

akmayofilebdes evrokanonmdeblobiT gansazRvrul<br />

uvneblobis moTxovnebsa da italiis kanonmdeblobiT<br />

dadgenil normebs. Tumca jandacvis s<strong>am</strong>inistros<br />

SemuSavebuli aqvs instruqcia g<strong>am</strong>didrebuli<br />

sasursaTo produqciis warmoebisa da realizaciis<br />

Sesaxeb. g<strong>am</strong>oqveynebulia aseve mcenareebisa da mcenareTa<br />

eqstraqtebis `TeTri~ da `Savi~ siebi, romelTa<br />

g<strong>am</strong>oyeneba fortifikaciis mizniT safrTxes<br />

warmoadgens an ar warmoadgens sursaTis uvneblobisaTvis.<br />

espaneTi<br />

40


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #6.3<br />

marilis sayovelTao iodirebis situacia evrokavSiris zogierT qveyanaSi<br />

qveyana<br />

sakanonmdeblo<br />

politika<br />

ioddan<strong>am</strong>ati<br />

iodSemcveloba<br />

mg/kg<br />

albaneTi aucilebeli KI, 25<br />

avstria nebayoflobiTi KI, KIO 3<br />

15-20<br />

belgia nebayoflobiTi KI,KIO 3<br />

, NaI 6-45<br />

bulgareTi aucilebeli KIO 3<br />

22-28<br />

bosnia aucilebeli KI 5-15<br />

germania nebayoflobiTi NaI 15<br />

dania aucilebeli KI 8-13<br />

didi britaneTi nebayoflobiTi KI 10-22<br />

espaneTi nebayoflobiTi KI, KIO 3<br />

60<br />

TurqeTi aucilebeli KIO 3<br />

20-40<br />

italia nebayoflobiTi KI, KIO 3<br />

30<br />

irlandia nebayoflobiTi KI 15<br />

litva nebayoflobiTi KI, KIO 3<br />

10-40<br />

luqsemburgi nebayoflobiTi NaI KIO 3<br />

10-25<br />

makedonia aucilebeli KIO 3<br />

20-30<br />

niderlandebi nebayoflobiTi KI,KIO 3<br />

, NaI 20-50<br />

norvegia nebayoflobiTi KI 5<br />

portugalia nebayoflobiTi KI 11<br />

poloneTi aucilebeli KI, KIO 3<br />

20-40<br />

rumineTi aucilebeli KIO 3<br />

15-25<br />

safrangeTi nebayoflobiTi KI 20<br />

saberZneTi nebayoflobiTi KI 50<br />

slovakeTi aucilebeli KI 15-35<br />

ungreTi aucilebeli KIO 3<br />

15<br />

xorvatia aucilebeli KI, KIO 3<br />

25<br />

lo principebis moTxovnebis safuZvelze, romelSic<br />

gansazRvrulia `nutrientebis~ cneba. nutrientebi<br />

es nivTierebebia romlebsac sxvadasxva sasursaTo<br />

produqtebi Seicaven da romlebic sasargebloa nivTierebaTa<br />

bunebrivi cvlisaTvis. isini warmoadgenen<br />

proteinebs, naxSirwylebs, cximebs, vit<strong>am</strong>inebs,<br />

mineralur nivTierebebsa da wyals.<br />

kodeqsi adgens akrZalvebs sasursaTo produqtebis<br />

g<strong>am</strong>didrebasTan dakavSirebiT:<br />

• Terapiuli doziT nutrientebis g<strong>am</strong>oyeneba;<br />

• akrZaluli dan<strong>am</strong>atebis g<strong>am</strong>oyeneba;<br />

• daSvebul zRvarze meti odenobiT nutrientebis<br />

g<strong>am</strong>oyeneba.<br />

garda zogadi wesebisa, SemuSavebulia aseve<br />

gansakuTrebuli wesebi specialuri daniSnulebis<br />

sasursaTo produqciisaTvis.<br />

portugalia<br />

iseve rogorc italiaSi, portugaliaSic raime<br />

konkretuli sakanonmdeblo normatiuli dokumenti<br />

sasursaTo produqtebis fortificirebisaTvis<br />

ar arsebobs. bazarze ganTavsebuli sursaTi unda<br />

akmayofilebdes evrokanonmdeblobiT gansazRvrul<br />

uvneblobis moTxovnebs. ar aris gansazRvruli vit<strong>am</strong>inebisa<br />

da mineraluri nivTierebebis minimaluri<br />

da maqsimalurad dasaSvebi doneebi. Tumca kanonmdeblobiT<br />

gansazRvrulia im nivTierebaTa nusxa da<br />

maTi `sisufTavis~ kriteriumebi, romelTa d<strong>am</strong>ateba nebadarTulia<br />

specialuri daniSnulebis sursaTisaTvis.<br />

CexeTis respublika<br />

vit<strong>am</strong>inebisa da mineraluri nivTierebebis maqsimalurad<br />

dasaSvebi doneebi CexeTis respublikaSi<br />

regulirdeba <strong>#110</strong>/1997 aqtiT, romelic exeba<br />

41


# 111 biuleteni<br />

sursaTsa da T<strong>am</strong>baqos nawarms. es `zRvruli mniSvneloba~<br />

dadgenilia saerTaSoriso organizaciebis s<strong>am</strong>ecniero<br />

rekomendaciebis safuZvelze da nebarTvas<br />

iZleva s<strong>am</strong>kurnalo saSualebebis kontrolis saxelmwifo<br />

instituti.<br />

aRniSnuli aqti aseve adgens sursaTis fortifikacias<br />

biologiurad aqtiuri dan<strong>am</strong>atebiT, romelic<br />

mocemulia EC 1925/2006 dadgenilebaSi.<br />

didi britaneTi<br />

did britaneTSi sursaTis uvneblobis uzrunvelyofis<br />

sakanonmdeblo aqti miRebuli iqna 1999<br />

wels. sasursaTo standartebis saagento warmoadgens<br />

ufleb<strong>am</strong>osil organos <strong>am</strong> sferoSi politikuri<br />

gadawyvetilebebis miRebisaTvis, xolo kanonmdeblobis<br />

realizacias axorcieleben xelisuflebis<br />

adgilobrivi organoebi. kanonmdeblobiT gansazRvrulia<br />

fqvilisa da margarinis savaldebulo fortifikacia.<br />

gansazRvrulia fortifikaciis normebi.<br />

kerZod, 100 g margarini unda Seicavdes aranakleb<br />

800 mg da araumetes 1000 mg vit<strong>am</strong>in A-s, da aranakleb<br />

7,05 mg da araumetes 8,82 mg vit<strong>am</strong>in D-s. dauSvebelia<br />

bazarze ganTavsdes margarini, romelic ar<br />

akmayofilebs fortifikaciisaTvis dadgenil mo-<br />

Txovnebs.<br />

purisa da fqvilis fortificirebisaTvis gansazRvrulia<br />

naxSirmJava kalciumi, rkina, Ti<strong>am</strong>ini<br />

(vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

), nikotinis mJava, nikotin<strong>am</strong>idi.<br />

miuxedavad imisa, rom dadgenilebiT gansazRvrulia<br />

purSi, fqvilsa da margarinSi g<strong>am</strong>osayenebeli<br />

fortifikantebi, nebadarTulia nebayoflobiT<br />

sxva nutrientebis d<strong>am</strong>atebac, romelic unda akmayofilebdes<br />

sursaTis uvneblobis zogad principebs.<br />

zogierT qveyanaSi fqvilisa da burRuleulis<br />

fortificirebis normebi da misi regulirebis safuZvlebi<br />

mocemulia cxrilSi #6.2 (ix. danarTi).<br />

fortificirebuli sasursaTo produqtebidan<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania iodirebuli marili,<br />

romlis s<strong>am</strong>arTlebrivi regulireba evrokavSiris<br />

zogierT qveyanaSi mocemulia cxrilSi #6.3 (ix. danarTi).<br />

cxrilSi #6.4 (ix. danarTi) mocemulia cximebis<br />

fortificirebis normebi da Sesab<strong>am</strong>isi fortifikantebi<br />

sxvadasxva qveyanaSi.<br />

6.3 fortificirebis politika saqarTveloSi<br />

cxrili #6.5<br />

iodis Semcveloba 100 g nedl produqtSi<br />

saqarTveloSi <strong>pirveli</strong> saxelmwifo standarti<br />

fortificirebuli sursaTis, kerZod, iodirebuli<br />

marilis Sesaxeb - `marili sufris iodirebuli sst<br />

19-98~ SemuSavda 1998 wels; standartis SemuSavebis<br />

winapiroba iyo qveynis masStabiT 1995-1998 w.w. jandacvis<br />

msoflio organizaciisa da gaeros bavSvTa<br />

fondis (UNICEF) xelSewyobiT ganxorcielebuli<br />

epidemiologiuri kvlevebi, romliTac dadginda endemuri<br />

Ciyvis maRali sixSiris maCvenebeli.<br />

aRniSnulidan g<strong>am</strong>omdinare, qveyanaSi SemuSavda<br />

iodis deficitiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa proproduqti<br />

raodenoba (mkg)<br />

rZe 3,29-5,1<br />

araJani 13,22<br />

xaWo 12,6<br />

yveli 25,9<br />

karaqi 5,81<br />

kurdRlis xorci 5,0<br />

xbos xorci 2,7<br />

kvercxi 9,75<br />

cxvris xorci 2,7<br />

Zroxis xorci 7,2<br />

Zroxis RviZli 6,3<br />

Roris xorci 6,6<br />

soio 8,2<br />

wiwibura 2,67<br />

Svria 0,9<br />

xorblis puri 9,44<br />

Wvavis puri 7,4<br />

xorblis fqvili 1,7<br />

funTuSa 17,88<br />

batoni 0-9<br />

orcxobila 11,8<br />

Tevzi 5,28<br />

gayinuli k<strong>am</strong>bala 60,0<br />

qaSayi 77,2<br />

zRvis kombosto 5,3<br />

RviZli 136,0<br />

Roris qoni 12,6<br />

Tevzis qoni 50-60<br />

zRvis cxovelebi 70-2400<br />

cxvris xorci 2,9<br />

yava 8,1<br />

kakao 8,0<br />

limoni 0,6<br />

alubali 2,88<br />

vaSli 2,99<br />

nesvi 2,0<br />

gogra 1,0<br />

gargari 1,0<br />

at<strong>am</strong>i 2,0<br />

forToxali 2,0<br />

yurZnis wveni 6,0<br />

nuSi 2,0<br />

kakali 3,1<br />

Tafli 2,0<br />

Saqari 16,4<br />

42


# 111<br />

biuleteni<br />

filaqtikis saxelmwifo progr<strong>am</strong>a, romlis mizanic<br />

iyo kompleqsuri RonisZiebebis gatarebiT ioddeficitur<br />

daavadebaTa minimum<strong>am</strong>de dayvana. erT-erTi<br />

aseTi RonisZiebaa iodirebuli marilis g<strong>am</strong>oyenebiT<br />

qveynis mosaxleobis masobrivi profilaqtika.<br />

6.3.1 iodis mimoqceva bunebaSi da ioddeficituri<br />

daavadebani<br />

sxva mikroelementebisagan gansxvavebiT, iodi<br />

(berZnulad iodes-iodeides - iisferi) ufro naklebad<br />

gvxvdeba bunebaSi da <strong>am</strong>itom biosferoSi misi deficiti<br />

bunebrivi procesia. iodi zRvis wyalmcenareebis<br />

mineralizaciis Sedegad iqna aRmoCenili 1811<br />

wels, frangi qimikosis b. kurtuas mier. ded<strong>am</strong>iwis<br />

qerqSi iodis saSualo Semcveloba masis 4,10%-ia.<br />

ded<strong>am</strong>iwis formirebisas es elementi Tavdapirvelad<br />

Tanabrad iyo ganawilebuli xmeleTsa da wyalSi. Semdgom,<br />

milioni wlebis ganmavlobaSi, myinvarebisa da<br />

Tovlis safaris dnobis, wyaldidobebis, niadagis<br />

eroziis da sxva biogenuri migraciuli procesebis<br />

Sedegad, iodi didi raodenobiT g<strong>am</strong>oirecxa niadagidan<br />

da wyalSi gadanawilda.<br />

biosferoSi iodis ZiriTad rezervuars msoflio<br />

okeane warmoadgens, romlis 1 litri saSualod<br />

5-10 g iods Seicavs. <strong>am</strong>itomac, okeaneebisa da<br />

zRvis produqtebi gansakuTrebiT mdidaria iodiT.<br />

Cveulebriv temperaturaze iodi orTqldeba. msoflio<br />

okeanis zedapiridan iodis aorTqleba xels<br />

uwyobs <strong>am</strong> mikroelementis didi raodenobiT moxvedras<br />

zRvasTan mimdebare teritoriaze, sadac advilad<br />

absorbirdeba niadagis organuli nivTierebebiT<br />

da zRvis l<strong>am</strong>iT. <strong>am</strong> fenebis g<strong>am</strong>kvrivebisas xdeba<br />

iodis desorbcia, ris Sedegadac iodis <strong>nawili</strong> gadadis<br />

miwisqveSa wylebSi. okeaneebisa da zRvebisagan<br />

daSorebul mTian regionebSi iodis raodenoba klebulobs<br />

rogorc atmosferoSi, ise niadagSi. es ki<br />

iwvevs ioddeficituri daavadebebis warmoSobas.<br />

ad<strong>am</strong>ianis organizmSi iodis erTaderTi fiziologiuri<br />

daniSnulebaa Tireoidul hormonTa biosinTezSi<br />

monawileoba. iodi da <strong>am</strong>inomJava Tirozini<br />

mTavari da aucilebeli nivTierebebia Tireoidul<br />

hormonTa sinTezisaTvis.<br />

iodi organizmSi ZiriTadad egzogenuri gziT<br />

xvdeba, 90% - sakvebiT, 4,2% - wyliT, 4,8% - haeriT.<br />

100 g sasursaTo nedleulSi iodis Semcveloba 0,44-<br />

dan 2400 mkg-mde meryeobs (cxrili #6.5).<br />

Senaxvis pirobebis darRvevisas da kulinaruli<br />

d<strong>am</strong>uSavebisas iodis mniSvnelovani <strong>nawili</strong> ikargeba<br />

(20-45%).<br />

sakvebisa da wylis saSualebiT organizmSi moxvedrili<br />

iodis udidesi <strong>nawili</strong> iSleba da wvrili<br />

nawlavebidan Seiwoveba sisxlSi. Sewovis siCqare<br />

iodSemcveli naerTebis bunebazea d<strong>am</strong>okidebuli.<br />

gacilebiT swrafad da srulad Seiwoveba iodis<br />

araorganuli naerTebi. sisxlSi moxvedrili iodi<br />

nawildeba eriTrocitebsa da plazmas Soris. <strong>am</strong> dros<br />

aqtiuria iodis dadebiTi ioni. sisxlSi moxvedrili<br />

iodi swrafad gadaadgildeba farisebr jirkvalSi,<br />

sadac misi raodenoba stabiluria da Seadgens 15<br />

mg-s. farisebr jirkvalSi akumulirdeba organizm-<br />

Si arsebuli iodis 90%, Tumca misi masa mTeli sxeulis<br />

masis mxolod 0,03%-s Seadgens. Tireoidul<br />

jirkvalSi iodis Semcveloba aRemateba sisxlSi iodis<br />

Semcvelobas.<br />

farisebr jirkvalSi akumulirebuli iodi<br />

xmardeba Tireoidul hormonTa sinTezs, romelTac<br />

udidesi mniSvneloba aqvT ad<strong>am</strong>ianisaTvis mTeli sicocxlis<br />

ganmavlobaSi. maTi biologiuri moqmedeba<br />

cxrili #6.6<br />

farisebri jirkvlis hormonTa ukmarisobis gavlena ad<strong>am</strong>ianis organizmze<br />

fsiqomotoruli statusi<br />

mTliani organizmi<br />

gul-sisxlZarRvTa sistema<br />

zemoqmedeba hipoTireozi<br />

gonebrivi ganviTarebis C<strong>am</strong>orCena,<br />

fsiqikuri da fizikuri moduneba, apaTia,<br />

Zilianoba, refleqsebis Seyovneba, sicivis<br />

autanloba<br />

fizikuri ganviTarebisa da Zvlovani<br />

sistemis diferencirebis Seferxeba,<br />

metabolizmis daqveiTeba, miqsedema,<br />

kretinizmi, hiperqolesterinemia<br />

arteriuli wnevis daqveiTeba,<br />

wuTmoculobis Semcireba, bradikardia<br />

kuW-nawlavis sistema<br />

kunTebi<br />

imunuri sistema<br />

kani<br />

hipofagia, yabzoba, glukozis rezorbciis<br />

Semcireba<br />

sisuste, tonusis daqveiTeba<br />

imunitetis daqveiTeba<br />

simSrale, Tmis cvena<br />

43


# 111 biuleteni<br />

vrceldeba organizmis mraval fiziologiur funqciaze,<br />

kerZod, farisebri jirkvlebis uSualo<br />

monawileobiT mimdinareobs qsovilebis, upirveles<br />

yovlisa Tavis tvinis qerqis diferencireba, fizikuri<br />

da inteleqtualuri zrda-ganviTareba, bioenergetikuli<br />

da metabolituri procesebi, fiziologiuri<br />

da reparaciuli regeneracia, reproduqciuli<br />

funqciebi. mucladyofnis periodSi farisebri<br />

jirkvlis hormonebis kontrols eqvemdebareba embriogenezisa<br />

da praqtikulad yvela organosa da<br />

sistemis diferencirebisa da momwifebis procesebi.<br />

es hormonebi gansakuTrebiT Tavis tvinis formirebis<br />

procesze axdnen gavlenas. arcerT sxva hormons<br />

analogiuri efeqti ar gaaCnia. Tireoiduli hormonebi<br />

Seucvlelia centraluri nervuli sistemis<br />

C<strong>am</strong>oyalibebis procesebisaTvis.<br />

iodis zomieri deficitis pirobebSi 10%-iT<br />

mcirdeba mosaxleobis gonebrivi SesaZleblobebi,<br />

rac seriozul safrTxes warmoadgens eris inteleqtualuri<br />

da ekonomikuri potencialisaTvis. iodis<br />

deficitis pirobebSi izrdeba farisebri jirkvlis<br />

moculoba da yalibdeba endemuri Ciyvi, rac ioddeficitis<br />

<strong>pirveli</strong> klinikuri g<strong>am</strong>ovlinebaa. mZime<br />

da xangZlivi ioddeficiti ki xels uwyobs farisebri<br />

jirkvlis funqciur cvlilebebs.<br />

cxrilSi #6.6 mocemulia farisebri jirkvlis<br />

hormonTa ukmarisobis gavlena ad<strong>am</strong>ianis organizmze<br />

(Tapermann-is mixedviT, 1989 w.).<br />

iodis deficiti garda Ciyvis ganviTarebisa<br />

iwvevs organizmis fiziologiuri wonasworobis<br />

Rrma cvlilebebs, <strong>am</strong>itom jandacvis msoflio organizaciis<br />

eqspertTa mier 1983 wels, termini `endemuri<br />

Ciyvi~ Seicvala terminiT - `ioddeficituri<br />

daavadebani~, romelTa speqtri metad farToa da<br />

moicavs mTel rig darRvevebs, maT Soris:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

nayofi<br />

maRali perinataluri sikvdilianoba;<br />

ganviTarebis Tandayolili mankebi;<br />

nevroligiuri kretinizmi (fsiqikuri ganvi-<br />

Tarebis C<strong>am</strong>orCena, yru-munjoba, spastiuri<br />

diplegia);<br />

miqsedematozuri kretinizmi: (fizikuri da<br />

fsiqiuri ganviTarebis C<strong>am</strong>orCena);<br />

fsiqomotoruli darRvevebi.<br />

axalSobili<br />

maRali sikvdilianoba;<br />

Tandayolili Ciyvi;<br />

Tandayolili hipoTireozi.<br />

bavSvi da mozardi<br />

Ciyvi;<br />

subklinikuri hipoTireozi (inteleqtis<br />

daqveiTeba, fizikuri ganviTarebis Seferxeba,<br />

reproduqciuli funqciis C<strong>am</strong>oyalibebis dar-<br />

Rvevebi).<br />

mozrdili<br />

Ciyvi;<br />

subklinikuri hipoTireozi (fizikuri<br />

Sromisunarianobis daqveiTeba, midrekleba<br />

hiperqolesterinemiisa da kardiovaskularuli<br />

darRvevebisadmi, inteleqtualuri<br />

Sromisunarianobis daqveiTeba).<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

reproduqciuli asakis qali<br />

Ciyvi;<br />

anemia;<br />

reproduqciuli funqciebis darRveva: uSviloba,<br />

spontanuri abortebi, naadrevi mSobiaroba;<br />

hipofizis simsivne, adreuli klimaqsi.<br />

yvela asakis ad<strong>am</strong>ianisaTvis d<strong>am</strong>axasiaTebelia<br />

radiaqtiuri iodis STanTqmis zrda birTvuli<br />

katastrofebisas.<br />

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri<br />

dacvis ministris 2007 wlis 19 oqtombris<br />

#300/n brZanebiT d<strong>am</strong>tkicda `sursaTis fortifikaciis<br />

teqnikuri regl<strong>am</strong>enti~, romliTac dadginda<br />

iodis sadReR<strong>am</strong>iso moTxovnileba asakis mixedviT:<br />

0-dan 3 Tvemde<br />

40 mkg<br />

4-dan 12 Tvemde<br />

80 mkg<br />

1-dan 3 wl<strong>am</strong>de<br />

100 mkg<br />

4-dan 6 wl<strong>am</strong>de<br />

120 mkg<br />

7-dan 9 wl<strong>am</strong>de<br />

140 mkg<br />

10-dan 12 wl<strong>am</strong>de<br />

180 mkg<br />

orsulTaTvis<br />

230 mkg<br />

meZuZurTaTvis<br />

260 mkg<br />

mozrdili mosaxleoba 200 mkg<br />

sainteresoa is faqti, rom ad<strong>am</strong>iani mTeli sicocxlis<br />

ganmavlobaSi mxolod erT Cais kovz iods<br />

moixmars.<br />

6.3.2. marilis iodireba, rogorc idd masobrivi<br />

profilaqtikis meTodi<br />

msoflioSi ioddeficituri daavadebebis masobrivi<br />

profilaqtikis yvelaze ufro gavrcelebuli<br />

formaa iodirebuli marilis g<strong>am</strong>oyeneba.<br />

<strong>pirveli</strong> farTomasStabiani masobrivi profilaqtika<br />

iodirebuli marilis g<strong>am</strong>oyenebiT ganxorcielda<br />

aSS-Si 1920-1944 wels;<br />

1924 wels <strong>pirveli</strong> iodirebuli marili `mortonis<br />

iodirebuli marili~ g<strong>am</strong>ouSves CrdiloeT<br />

<strong>am</strong>erikaSi.<br />

Sveicaria iyo <strong>pirveli</strong> qveyana, romelmac 1922<br />

wels miiRo kanoni marilis sayovelTao iodirebis<br />

Sesaxeb; iodirebuli marili masobrivi profilaqtikis<br />

saukeTeso saSualebaa, vinaidan:<br />

wlis ganmavlobaSi marils moixmars praqtikulad<br />

yvela ad<strong>am</strong>iani TiTqmis erTnairi<br />

raodenobiT, daaxloebiT 3,5-4,0 kg;<br />

44


# 111<br />

biuleteni<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

ioddan<strong>am</strong>atebi ar aZleven marils specifikur<br />

gemosa da suns;<br />

marilis iodirebis teqnologia martivi da<br />

xelmisawvdomia;<br />

iodireba marilis Rirebulebas araumetes<br />

5%-iT zrdis;<br />

iodirebuli marilis xarisxis - iodSemcvelobis<br />

kontroli martivi meTodebiT xorcieldeba<br />

rogorc warmoebis, ise distribuciisas;<br />

farTo saerTaSoriso g<strong>am</strong>ocdileba adasturebs<br />

misi moxmarebis efeqturobas idd likvidaciisaTvis.<br />

ad<strong>am</strong>ianis mier marilis sadReR<strong>am</strong>iso moxmareba<br />

7-10 gr<strong>am</strong>s Seadgens. marilis im doziT iodireba,<br />

romelic uzrunvelyofs 150-200 mkg iodis miRebas,<br />

uvnebelia mosaxleobisTvis, maT Soris maTTvisac,<br />

visac ioddeficituri daavadebani ar aReniSneba.<br />

jandacvis msoflio organizaciis rekomendaciebiT<br />

ioddan<strong>am</strong>atebis fizikuri Tvisebebi<br />

loba 1 kg marilze unda Seadgendes 30-40<br />

mg-s.<br />

saerTaSoriso moTxovnebi marilze, regulirdeba<br />

Codex Alimentariusis-is kodeqsiT (150-1985). marili,<br />

romelic eqvemdebareba iodirebas, unda Seicavdes<br />

aranakleb 98% NaCl; 0,2% Ca, 0,1% Mg, 0,5%<br />

sulfat-ionebs, 0,5% wyalSi uxsnad nivTierebebs.<br />

aseTi marilis sineste unda Seadgendes araumetes<br />

3%-s.<br />

termini _ `iodirebuli marili~ g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

marilis iodSemcveli dan<strong>am</strong>atebiT fortificirebisas<br />

da ara uSualod elementi iodiT g<strong>am</strong>didrebisas.<br />

termini `iodireba~ rekomendebulia jandacvis<br />

msoflio organizaciis mier, sufris sakvebi marilis<br />

kaliumis an natriumis iodidebiT an iodatebiT<br />

fortificirebisas.<br />

evrodadgenileba (EC) 1925/2006 Sesab<strong>am</strong>isad,<br />

marilis iodiT fortificirebisaTvis daSvebuli<br />

naerTebis fizikuri Tvisebebi mocemulia cxrilSi<br />

#6.7.<br />

cxrili #6.7<br />

qimiuri<br />

formula<br />

dasaxeleba<br />

iodSemcveloba,<br />

%,<br />

wyalSi xsnadoba (g/l)<br />

0 0 C 20 0 C 30 0 C 40 0 C 60 0 C<br />

iodi I 2<br />

100 - 0,3 0,4 0,6 -<br />

kalciumis<br />

iodidi<br />

kalciumis<br />

iodati<br />

kaliumis<br />

iodidi<br />

kaliumis<br />

iodati<br />

natriumis<br />

iodidi<br />

natriumis<br />

iodati<br />

CaI 2<br />

86,5 646 676 690 708 740<br />

Ca(IO 3<br />

).6H 2<br />

O 65,0 - 1,0 4,2 6,1 13,6<br />

KI 76,5 1280 1440 1520 1600 1760<br />

KIO 3<br />

59,5 47,3 81,3 117 128 185<br />

NaI.2H 2<br />

O 85,5 1590 1790 1900 2050 2570<br />

NaIO 3<br />

64,0 - 25,0 90,0 150 210<br />

1000 mkg-ze meti iodis moxmareba dRe-R<strong>am</strong>is ganmavlobaSi<br />

iTvleba potenciur safrTxed ad<strong>am</strong>ianis-<br />

Tvis, r<strong>am</strong>ac SesaZlebelia g<strong>am</strong>oiwvios iodinducirebuli<br />

Tireotoqsikozi.<br />

Tan<strong>am</strong>edrove g<strong>am</strong>okvlevebiT dadgenilia, rom:<br />

iodis danakargi marilis iodirebidan momxma<br />

rebl<strong>am</strong>de 20%-s Seadgens;<br />

sakvebis momzadebisas marilSi iodis danakargi<br />

20%-ia;<br />

g<strong>am</strong>omdinare marilis moxmarebis sadReR<strong>am</strong>iso<br />

raodenobidan, warmoebaSi iodis Semcve-<br />

<strong>am</strong>ave regulaciiT, romelic exeba fortificirebas<br />

daqvemdebarebuli sursaTisa da fortifikantebis<br />

Semcvelobis normebs, aseve jandacvis<br />

msoflio organizaciis, iunisef-is da sxva saerTa-<br />

Soriso organizaciebis eqspertTa mier rekomendebulia<br />

marilis fortificireba kaliumis iodatiT.<br />

kaliumis iodati - KIO 3<br />

TeTri, kristaluri<br />

nivTierebaa, araxelsayrel klimatur pirobebSi SedarebiT<br />

stabiluria, vidre kaliumis iodidi (KI).<br />

ar saWiroebs d<strong>am</strong>atebiT specialur stabilizatorebs,<br />

naklebad xsnadia, vidre iodidi, magr<strong>am</strong> naklebad<br />

aqroladia ar<strong>am</strong>Widro SefuTvisas. sinestis ma-<br />

45


# 111 biuleteni<br />

suri wilis 0,1%-iT mateba (rodesac sawyisi sineste<br />

1-5%-ia) ar axdens uaryofiT gavlenas marilSi iod-<br />

Semcvelobaze. ad<strong>am</strong>ianis organizmSi moxvedrili kaliumis<br />

iodati advilad iSleba da g<strong>am</strong>oTavisuflebuli<br />

iodi g<strong>am</strong>oiyeneba farisebri jirkvlis mier Tireoiduli<br />

hormonebis sinTezisaTvis. intraTireoiduli<br />

hormonogenezisaTvis es aucilebeli pirobaa,<br />

vinaidan sxva SemTxvevaSi, Tu ar moxda molekuluri<br />

iodis warmoqmna, ar iqneba SesaZlebeli Tireoglobulinis<br />

SemadgenlobaSi myofi <strong>am</strong>inomJava Tirozinis<br />

iodireba jer monoiodTirozinis, Semdeg ki diiod-<br />

Tirozinis warmoqmniT. aRsaniSnavia, rom <strong>am</strong> process<br />

sul 15 w<strong>am</strong>i sWirdeba. <strong>am</strong>itomac kaliumis iodati,<br />

rogorc ad<strong>am</strong>ianisaTvis aratoqsikuri naerTi, jandacvis<br />

msoflio organizaciis eqspertTa mier rekomendebulia<br />

rogorc uvnebeli fortifikanti<br />

zRvrulad dasaSvebi sadReR<strong>am</strong>iso maqsimaluri dozis<br />

(zdsmd) farglebSi, romelic iodisaTvis Seadgens<br />

1 mg-s.<br />

iodis regl<strong>am</strong>entaciisas aucilebelia mieTi-<br />

Tos elementaruli iodia regl<strong>am</strong>entirebuli Tu<br />

fortifikanti, vinaidan 40 mg/kg iodi (I) igivea, rac<br />

67 mg kaliumis iodati (KIO 3<br />

) da 52 kaliumis iodidi<br />

(KI);<br />

saqarTvelos saxelmwifo standarti sst 19-<br />

98-is mixedviT gansazRvrulia iodis masuri wili<br />

mSral nivTierebaze gadaangariSebiT da Seadgens (40<br />

±10) X 10 _4 %-s.<br />

6.3.3. ioddeficituri daavadebebis aRmofxvrisa<br />

da marilis sayovelTao iodirebis politika saqarTveloSi<br />

iodeficituri daavadebani saqarTvelosTvis<br />

yovelTvis warmoadgenda s<strong>am</strong>xareo paTologias,<br />

xolo misi maRalmTiani regionebi odiTganve Ciyvis<br />

endemur kerad iyo cnobili;<br />

pirvelwyaros, romelic aRwers Ciyvis problemas<br />

saqarTveloSi vaxuSti batoniSvilis naSromi<br />

- `aRwera s<strong>am</strong>efosa saqarTvelosi~ (1745 w.) warmoadgens;<br />

1921 wels saqarTvelos gasabWoebis Semdeg,<br />

Seiqmna endemuri Ciyvis winaaRmdeg brZolis gegmiuri<br />

sistema;<br />

1935 wels TbilisSi gaixsna Ciyvis sawinaaRmdego<br />

respublikuri dispanseri;<br />

1939 wels, quTaisSi organizebuli iqna marilis<br />

iodireba, adgilobrivi warmoebis mariliT momaragda<br />

endemiis mZime kerebi: qvemo svaneTi, oni, <strong>am</strong>brolauri;<br />

iodirebuli marilis g<strong>am</strong>oyenebiT 1938-1944<br />

wlebSi Ciyvis sixSire 42,7%-dan 14%-mde Semcirda;<br />

70-ian wlebSi miRweuli iqna principuli cvlilebebi<br />

endemuri Ciyvis likvidaciaSi; Seiqmna problemis<br />

saboloo likvidaciis iluzia; <strong>am</strong>as mohyva<br />

strategiuli Secdomac, Semcirda iodirebuli marilis<br />

Semotana;<br />

80-ian wlebSi naklebi yuradReba daeTmo miRweuli<br />

warmatebis SenarCunebas;<br />

90-ian wlebSi qveyanaSi arsebulma socialurekonomiurma<br />

krizisma xeli Seuwyo iodirebuli<br />

marilis importisa da miwodebis sistemis moSlas;<br />

1995-1998 w.w. jmo-s da iunisef-is xelSewyobiT<br />

qarTveli eqimebis mier ganxorcielda epidemiologiuri<br />

kvlevebi idd kerebis g<strong>am</strong>osavlenad. kvlevebis<br />

SedegebiT Ciyvis sixSire 36-93% aRmoCnda.<br />

moewyo eqspediciebi saqarTvelos TiTqmis yvela<br />

regionSi da epidemiologiuri kvlevebis monacemebiT<br />

endemuri Ciyvis sixSire 6-12 wlis asakis bavSvebSi<br />

320-370-s Seadgenda yovel 1000 bavSvze.<br />

g<strong>am</strong>omdinare zemoaRniSnulidan, 1996 w. qveyana-<br />

Si SemuSavda `iodis deficitiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa<br />

profilaqtikis saxelmwifo progr<strong>am</strong>a~, romlis<br />

mizani iyo kompleqsuri RonisZiebebis gatarebiT<br />

idd efeqturi marTva, misi Semcireba da minimum<strong>am</strong>de<br />

dayvana; Seiqmna idd brZolos erovnuli sabWo.<br />

saqarTvelos prezidentma 1996 wlis 24 ivlisis<br />

g<strong>am</strong>osca #480 brZanebuleba `mosaxleobis iodirebuli<br />

mariliT uzrunvelyofis Sesaxeb~;<br />

1996 wlis 24 oqtombers saqarTvelos prezidentma<br />

g<strong>am</strong>osca #684 brZanebuleba `iodis naklebobiT<br />

g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa winaaRmdeg brZolis<br />

sakoordinacio sabWos Sesaxeb~, romliTac d<strong>am</strong>tkicda<br />

sakoordinacio sabWos Semadgenloba da s<strong>am</strong>uSao<br />

RonisZiebaTa gegma;<br />

1997 wlis martidan xorcieldeba saqarTvelos<br />

jandacvis s<strong>am</strong>inistros mier SemuSavebuli iodis<br />

deficitiT g<strong>am</strong>owveul darRvevaTa profilaqtikis<br />

progr<strong>am</strong>a. progr<strong>am</strong>is CarCoSi iqmneba da finansdeba<br />

yvela raionuli da endokrinologiuri s<strong>am</strong>saxuri;<br />

1998 wlis 30 marts, saqarTvelos prezidentis<br />

`saqarTvelos mosaxleobaSi iodis, sicocxlisaTvis<br />

aucilebeli mikroelementebisa da vit<strong>am</strong>inebis naklebobiT<br />

g<strong>am</strong>owveuli daavadebaTa profilaqtikis,<br />

mkurnalobisa da misi Semdgomi likvidaciis d<strong>am</strong>atebiTi<br />

RonisZiebaTa Sesaxeb~ #109 gankargulebiT ganisazRvra<br />

mkacri kontrolis daweseba qveynis mosaxleobis<br />

standartizebuli iodirebuli mariliT uwyvetad<br />

momaragebis uzrunvelyofisaTvis da aseve<br />

sakontrolo sistemis SemuSaveba, iodirebuli marilis<br />

importis, Senaxvis, ganawilebisa da moxmarebis<br />

yvela stadiaze;<br />

1998 wlis 24 dekembers saqarTvelos prezidentma<br />

g<strong>am</strong>osca #711 brZanebuleba iodis, sxva mikroelementebisa<br />

da vit<strong>am</strong>inebis deficitiT g<strong>am</strong>owveuli<br />

daavadebebis profilaqtikis RonisZiebaTa Sesaxeb~;<br />

1998 wels importirebuli iodirebuli marili<br />

gaTavisuflda dRg-sgan (20%);<br />

1998 wels saqarTvelos kvebis mrewvelobis<br />

s<strong>am</strong>ecniero kvleviTi institutis mier SemuSavda<br />

saqarTvelos saxelmwifo standarti `marili sufris<br />

iodirebuli~ - sst 19-98. saerTo teqnikuri<br />

pirobebi;<br />

2001 wels xeli moewera d<strong>am</strong>oukidebel Tan<strong>am</strong>egobrobis<br />

wevr saxelmwifoTa SeTanxmebas `d<strong>am</strong>oukidebel<br />

saxelmwifoTa Tan<strong>am</strong>egobrobis wevri qveynebis<br />

mosaxleobaSi ioddeficituri daavadebebis profilaqtikis<br />

Sesaxeb~, romlis me-9-e <strong>statiis</strong> Tanaxmad<br />

monawile qveynebis mer dadginda, rom importire-<br />

46


# 111<br />

biuleteni<br />

buli iodirebuli produqtebis miwodebisa da realizaciis<br />

aucilebel pirobas warmoadgens eqsportiori<br />

qveynis mier gacemuli Tanmxlebi dokumentacia,<br />

riTac dasturdeba misi xarisxi da uvnebloba _<br />

d<strong>am</strong><strong>am</strong>zadeblis (mimwodeblis) sertifikati da an mimwodebeli<br />

qveynis oficialuri rwmunebulobis mqone<br />

organos mier gacemuli specifikaciebi;<br />

2002 wlis 18 maisis saqarTvelos prezidentma<br />

g<strong>am</strong>osca #242 brZanebuleba `saqarTvelos mosaxleobaSi<br />

iodis naklebobiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa<br />

Semcirebis d<strong>am</strong>atebiTi RonisZiebebis Sesaxeb~, romlis<br />

Tanaxmadac iodis naklebobiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa<br />

Semcirebisa da likvidaciis daCqarebis<br />

mizniT Seiqmna iodis naklebobiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa<br />

likvidaciis dargTaSorisi sakoordinacio<br />

sabWo da ganisazRvra maTi saqmianobis mimarTulebebi;<br />

2003 wlis 27 seqtembers g<strong>am</strong>oica saqarTvelos<br />

prezidentis #466 brZanebuleba - `iodis naklebobiT<br />

g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa profilaqtikis dargTa-<br />

Sorisi 2004-2008 w.w. progr<strong>am</strong>is d<strong>am</strong>tkicebis Sesaxeb~;<br />

<strong>am</strong> brZanebulebiT ganisazRvra progr<strong>am</strong>is miznebi,<br />

progr<strong>am</strong>is realizaciis aucileblobis dasabuTeba,<br />

progr<strong>am</strong>is Sesrulebis vadebi, progr<strong>am</strong>is obieqti da<br />

misi mdgradoba.<br />

2004 wlis 16 dekembers saqarTvelos parl<strong>am</strong>entis<br />

janmrTelobis dacvisa da socialur sakiTxTa<br />

komitetSi, iunisef-is xelSewyobiT, Seiqmna `mikroelementebis<br />

naklebobiT g<strong>am</strong>owveuli daavadebebis<br />

fortificirebuli sakvebiT prevenciis~ s<strong>am</strong>uSao<br />

jgufi, romlis mizania saqarTveloSi ad<strong>am</strong>ianis<br />

janmrTelobisaTvis aucilebeli mikroelementebisa<br />

da vit<strong>am</strong>inebis naklebobiT g<strong>am</strong>owveul daavadebaTa<br />

fortificirebuli (g<strong>am</strong>didrebuli) sakvebiT profilaqtikis<br />

(prevenciis) xelSewyoba, xolo misi <strong>am</strong>ocanebia:<br />

• fortifikaciis erovnuli politikis SemuSaveba;<br />

• sakanonmdeblo bazis Seqmna;<br />

• kanonis implementacia;<br />

• s<strong>am</strong>Tavrobo da aras<strong>am</strong>Tavrobo seqtoris koordinacia;<br />

• sazogadoebrivi azris aqtualizacia;<br />

• axal w<strong>am</strong>owyebaTa mxardaWera nutriciologiisa<br />

da sakvebis fortifikaciaSi;<br />

• epidemiologiuri kvleva.<br />

2005 wels moxda marilis sayovelTao iodireba.<br />

parl<strong>am</strong>entma miiRo kanoni `iodis, sxva mikroelementebisa<br />

da vit<strong>am</strong>inebis deficitiT g<strong>am</strong>owveuli<br />

daavadebebis profilaqtikis Sesaxeb~, romlis Tanaxmad,<br />

qveyanaSi ikrZaleba araiodirebuli sakvebi<br />

marilis importi da realizacia, garda <strong>am</strong> kanonis<br />

me-5-e muxliT gansazRvruli moTxovnebisa, rodesac<br />

araiodirebuli marilis saqarTveloSi importireba<br />

da realizacia dasaSvebi xdeba:<br />

a) s<strong>am</strong>edicino mizniT;<br />

b) teqnikuri daniSnulebiT da ara sakvebi<br />

produqciis warmoebisaTvis.<br />

<strong>am</strong>ave kanonis me-6-e muxlis Tanaxmad, saqarTveloSi<br />

iodirebuli marilis importirebisas sabaJo<br />

organoebs waredginebaT sabaJo deklaraciasTan er-<br />

Tad Sesab<strong>am</strong>isobis sertifikati.<br />

2005 wlisaTvis saqarTvelos mTavrobis da<br />

iunisef-is erToblivi ZalisxmeviT ioddeficitur<br />

daavadebaTa ricxvi 55-58%-dan 36-37%-mde Semcirda;<br />

2005 wlis 25 Tebervals saqarTvelos kanonSi<br />

`saqarTvelos administraciul s<strong>am</strong>arTaldarRvevaTa<br />

kodeqsi~ Setanili iqna Semdegi d<strong>am</strong>atebebi: kodeqss<br />

daemata 44 4 muxli, romlis Tanaxmadac araiodirebuli<br />

marilis realizacia, vadagasuli iodirebuli<br />

marilisa da falsificirebuli sxva fortificirebuli<br />

sakvebi produqtebis importi da realizacia<br />

(garda `iodis, sxva mikroelementebisa da vit<strong>am</strong>inebis<br />

deficitiT g<strong>am</strong>owveuli daavadebebis profilaqtikis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-5-e muxlis<br />

<strong>pirveli</strong> da me-3-e punqtebiT gaTvaliswinebuli<br />

SemTxvevebisa), vadagasuli iodirebuli marilis an<br />

sxva fortificirebuli sakvebi produqtebis importi<br />

an realizacia - g<strong>am</strong>oiwvevs dajarimebas 500-dan<br />

2000 lar<strong>am</strong>de~.<br />

2006 wlis 29 dekembers cvlilebebi Sevida<br />

saqarTvelos kanonSi `iodis, sxva mikroelementebisa<br />

da vit<strong>am</strong>inebis deficitiT g<strong>am</strong>owveuli daavadebebis<br />

profilaqtikis Sesaxeb~, romlis mixedviTac saqarTvelos<br />

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis,<br />

soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistroebi da saqarTvelos<br />

finansTa s<strong>am</strong>inistros Sesab<strong>am</strong>isi s<strong>am</strong>saxuri Tavian-<br />

Ti kompetenciis farglebSi axorcieleben iodirebuli<br />

marilisa da sxva fortificirebuli sakvebi<br />

produqtebis erovnul standartebTan Sesab<strong>am</strong>isobis<br />

kontrols (muxli 9);<br />

<strong>am</strong>denad, dReisaTvis saqarTveloSi marilis<br />

sayovelTao iodirebis erovnuli progr<strong>am</strong>is miRebas<br />

safuZvlad daedo:<br />

I - gadawyvetilebis miRebis faza, romelic<br />

moicavda marilis sayovelTao iodirebas, Sesab<strong>am</strong>isi<br />

normatiuli bazis Seqmnas da progr<strong>am</strong>is realizaciis<br />

gegmas;<br />

II - realizaciis faza, Seiqmna infrastruqtura<br />

marilis sayovelTao iodirebis, misi xarisxis uzrunvelyofis<br />

da propagandis Sesaxeb. Seiqmna kanonmdebloba.<br />

III _ konsolidaciis faza, - miRweulia marilis<br />

sayovelTao iodireba, magr<strong>am</strong> saWiroa misi mdgradobis<br />

uzrunvelyofa.<br />

6.3.4 sursaTis fortificirebis teqnikuri regl<strong>am</strong>enti<br />

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri<br />

dacvis ministris 2007 wlis 19 oqtombris<br />

#300/n brZanebiT d<strong>am</strong>tkicda `sursaTis fortifikaciis<br />

teqnikuri regl<strong>am</strong>enti~, romelic absolutur<br />

Sesab<strong>am</strong>isobaSia EC 1925/2006 dadgenilebasTan.<br />

regl<strong>am</strong>entis Tanaxmad, fortificirebuli sasursaTo<br />

produqtebi - mikroelementebiT da vita-<br />

47


# 111 biuleteni<br />

cxrili #6.8<br />

vit<strong>am</strong>inebisa da mineraluri nivTierebebis formebi, romelTa<br />

g<strong>am</strong>oyeneba nebadarTulia sasursaTo produqtebis fortifikaciisaTvis<br />

d a s a x e l e b a<br />

qimiuri formebi<br />

1. v i t a m i n e b i<br />

a) vit<strong>am</strong>ini A reTinoli; reTinolacetati; reTinolpalmitati; ß-karotini<br />

b) vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

Ti<strong>am</strong>inis hidroqloridi; Ti<strong>am</strong>inis mononitrati;<br />

g) vit<strong>am</strong>ini B 2<br />

riboflavini; natriumis riboflavin 5 1 -fosfati<br />

piridoqsinis hidroqloridi; piridoqsinis 5<br />

d) vit<strong>am</strong>ini B 1 – fosfati; piridoqsinis<br />

6<br />

dipalmitati<br />

e) vit<strong>am</strong>ini B 12<br />

ciankobal<strong>am</strong>ini; hidroqsilkobal<strong>am</strong>ini<br />

L – askorbinis mJava; natriumis L – askorbinati; kalciumis L<br />

v) vit<strong>am</strong>ini C<br />

askorbinati; kaliumis L - askorbinati; 6-palmitil L-askorbinis mJava<br />

(askorbilpalmitati)<br />

z) vit<strong>am</strong>ini D ergokalciferoli ( D2); qolekalciferoli (D3);<br />

T) vit<strong>am</strong>ini PP (niacini) nikotinis mJava; nikotin<strong>am</strong>idi<br />

i) folis mJava fteroilmonoglut<strong>am</strong>inis mJava<br />

D-tokoferoli; D-alfa-tokoferoli; DL-alfa-tokoferoli; DLalfa-tokoferolis<br />

k) vit<strong>am</strong>ini K<br />

acetati;D D-alfa-tokoferolis acetati; D-alfa-<br />

tokoferolis suqcinati;<br />

m) biotini D-biotini<br />

n) panToTenis mJava kalciumis D-panToTenati; natriumis D-panToTenati, deqspanTenoli<br />

a) kalciumis marilebi<br />

b) magniumis marilebi<br />

g) kaliumis marilebi<br />

d) natriumis marilebi<br />

e) rkinis marilebi<br />

v) spilenZis marilebi<br />

z) TuTiis marilebi<br />

T) manganumis marili<br />

i) iodi<br />

k) qromis marilebi<br />

2. mineraluri nivTierebebi (marilebi)<br />

kalciumis karbonati, kalciumis qloridi, liminmJava kalciumis<br />

marilebi; kalciumis glicerofosfati; kalciumis laqtati;<br />

orTofosformJavas kalciumis marilebi; kalciumis hidroqsidi;<br />

kalsciumis oqsidi, kalciumis sulfati<br />

magniumis aceteti, magniumis karbonati; magniumis qloridi; limonmJava<br />

magniumis marilebi; magniumis glukonati; magniumis glicerofosfati;<br />

orTofosformJavas magniumis marilebi; magniumis laqtati; magniumis<br />

hidroqsidi; magniumis oqsidi; magniumis sulfati<br />

kaliumis ftoridi; kaliumis hidrokarbinati; kaliumis karbonati;<br />

kaliumis qloridi; kaliumis citrati; kaliumis glukonati, kaliumis<br />

glicerofosfati; kaliumis laqtati; kaliumis hidroqsidi; kaliumis<br />

orTofosformJavas marili;<br />

natriumis hidrokarbonati; natriumis karbonati; natriumis citrati;<br />

natriumis glukonati; natriumis laqtati; natriumis hidroqsidi;<br />

natriumis orTofosformJava mariki; natiumis selenati; natriumis<br />

seleniti; natriumis ftoridi;<br />

rkinis (II) karbonati; rkinis (II) glukonati; rkinis (II) sulfati; rkinis<br />

(II) laqtati; rkinis fumarati; rkinis difosfati (pirofosfati); rkinis<br />

citrati; rkina <strong>am</strong>oniumis citrati; elementaruli rkina<br />

spilenZis karbonati,spilenZis citrati; spilenZis glukonati;<br />

spilenZis sulfati; lizin-spilenZis kompleqsi<br />

TuTiis acetati, TuTiis qloridi, TuTiis citrati; TuTiis glukonati;<br />

TuTiis laqtati;; TuTiis oqsidi; TuTiis karbonati; TuTiis sulfati;<br />

manganumis karbonati; manganumis qloridi; manganumis citrati;<br />

manganumis glukonati; manganumis glicerofosfati; manganumis<br />

sulfati<br />

natriumis iodidi; natriumis iodati; kaliumis iodidi; kaliumis<br />

iodati;<br />

qromis (III) qloridi da misi heqsahidrati; qromi (III) sulfati da misi<br />

heqsahidrati<br />

l) molibdeni <strong>am</strong>oniumis molibdati (VI); natriumis molibdati (VI)<br />

48


# 111<br />

biuleteni<br />

minebiT g<strong>am</strong>didrebuli sursaTia, romelic g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

mikroelementebisa da vit<strong>am</strong>inebis deficitiT<br />

g<strong>am</strong>owveuli daavadebebis profilaqtikisaTvis; xolo<br />

fortifikaciisaTvis, romelic aseve Sesab<strong>am</strong>isoba-<br />

Sia EC 1925/2006 dadgenilebiT gansazRvrul moTxovnebTan.<br />

cxrili # 6.9<br />

umaRlesi da I xarisxis fqvilisa da pur-funTuSeuli nawarmis<br />

rkiniTa da vit<strong>am</strong>inebiT fortifikaciis normebi<br />

1. d<strong>am</strong>atebuli rkinis raodenoba umaRlesi<br />

da I xarisxis fqvilSi<br />

2. rkinis Semcveloba umaRlesi da I xarisxis<br />

fqviliT warmoebul purfunTuSeulSi<br />

3. vit<strong>am</strong>inebis Semcveloba umaRlesi<br />

da I xarisxis fqviliT warmoebul purfunTuSeulSi<br />

4. vit<strong>am</strong>inebis regl<strong>am</strong>entirebuli Semcveloba<br />

I xarisxis fqviliT warmoebul purfunTuSeulSi<br />

30-60 mg/kg<br />

3-6 mg /100 g<br />

saerTaSoriso rekomendaciebiT<br />

B jgufis vit<strong>am</strong>inebi<br />

• Ti<strong>am</strong>ini 4,5 – 8 mg/kg;<br />

• riboflavin i_ 2,0-3,0 mg/kg<br />

• vit<strong>am</strong>ini B 6 _<br />

4,5-8,0 mg/kg<br />

• PP vit<strong>am</strong>ini _ 40-70 mg/kg<br />

• folis mJava _ 0,4-0,8 mg/kg<br />

• askorbinis mJava 16-24 mg/kg<br />

(teqnologiuri dan<strong>am</strong>atis saxiT)<br />

B jgufis vit<strong>am</strong>inebi<br />

• Ti<strong>am</strong>ini 0,3 – 0,5 mg/100g<br />

• riboflavini _ 0,15 – 0,25 mg/100g<br />

• vit<strong>am</strong>ini B 6 _<br />

0,3 – 0,5 mg/100g<br />

• PP vit<strong>am</strong>ini _3,0 – 5,0 mg/100g<br />

• folis mJava _ 0,030 0,06 mg/100g<br />

fortificirebuli sursaTi - nebismieri sursa-<br />

Ti, romelSic mizanmimarTuladaa d<strong>am</strong>atebuli fortifikantebi,<br />

<strong>am</strong>aTu im nivTierebis bunebrivi Semcvelobis<br />

koreqtirebis mizniT; rogorc wesi, fortificirebas<br />

saWiroebs is sasursaTo produqtebi,<br />

romlebic warmoebis procesSi ganicdis rafinirebas<br />

da sxva teqnologiur zemoqmedebas, rac ganapirobebs<br />

vit<strong>am</strong>inebisa da nivTierebebis mniSvnelovan<br />

danakargs;<br />

teqnikuri regl<strong>am</strong>entis mixedviT ganisazRvra<br />

sasursaTo produqtebSi fortifikantis Semcvelobis<br />

normebi, aseve dadgenil iqna, rom sasursaTo<br />

produqciis dRe-R<strong>am</strong>ur porciaSi fortifikantis<br />

Semcveloba unda Seadgendes dReR<strong>am</strong>uri moxmarebis<br />

15-50%-s; garda <strong>am</strong>isa, sayuradReboa, rom sursa-<br />

Tis gas<strong>am</strong>didreblad g<strong>am</strong>oyenebuli vit<strong>am</strong>inebisa da<br />

mineraluri nivTierebebis raodenobebis gaTvlisas<br />

gaTvaliswinebuli unda iqnas maTi bunebrivi Semcveloba<br />

nedleulSi an sawyis produqtSi, agreTve<br />

danakargebi warmoebis processa da Senaxvisas, raTa<br />

SenarCunebuli iqnas fortifikantebis Semcvelobis<br />

regl<strong>am</strong>entirebuli done mTeli Senaxvis vadis ganmavlobaSi.<br />

teqnikur regl<strong>am</strong>ents Semoaqvs fortifikaciis<br />

akrZalvebic. cxrilSi #6.8 mocemulia vit<strong>am</strong>inebisa<br />

da mineraluri nivTierebebis C<strong>am</strong>onaTvali, romelTa<br />

g<strong>am</strong>oyeneba nebadarTulia sasursaTo produqtebis<br />

cxrilSi #6.9 mocemulia umaRlesi da I xarisxis<br />

fqvilisa da pur-funTuSeuli nawarmis rkiniTa<br />

da vit<strong>am</strong>inebiT fortifikaciis normebi.<br />

gansxvavebiT EC 1925/2006 dadgenilebasTan, teqnikuri<br />

regl<strong>am</strong>enti ar adgens fortifikantebisaTvis<br />

biologiuri warmoSobis pirobis aucileblobas,<br />

fortificirebisaTvis uSvebs probioturi mikroorganizmebis<br />

- Bifidobacterium, Lactobacillus, Lactococcus,<br />

Propiobacterium-is gvarebis sxvadasxva saxeobaTa<br />

St<strong>am</strong>ebis, aseve prebiotikebis, anu xsnadi sakvebi<br />

boWkoebis, romelsac Seicavs sakvebi nedleuli, an<br />

warmoqmneba teqnologiuri gad<strong>am</strong>uSavebis procesSi<br />

(fruqto- da galaqtoologosaqaridebi, inulini, da<br />

sxv.) g<strong>am</strong>oyenebas.<br />

garda <strong>am</strong>isa, d<strong>am</strong>atebiT gansazRvravs (muxli 6)<br />

iodirebuli sufris marilisaTvis higienur moTxovnebsa<br />

da moTxovnebs markirebisadmi. 19.98 sst-gan<br />

gansxvavebiT fortificirebisaTvis uSvebs kaliumis<br />

iodidis (KI) g<strong>am</strong>oyenebasac.<br />

Tavi 7. genmodificirebuli<br />

sasursaTo produqtebi<br />

`genmodificirebuli organizmebisagan warmoebuli<br />

sursaTis moxmarebis Sedegad ad<strong>am</strong>ianis janmr-<br />

Telobis zianis raime kvalis ararseboba ver iqneba ga-<br />

49


# 111 biuleteni<br />

rantia imisa, rom sursaTi sruliad uvnebelia; aqedan<br />

g<strong>am</strong>omdinare, FAO-s rekomendaciaa ganvagrZoT riskis<br />

Sefasebis procedurebis gaumjobeseba da monitoringi”<br />

(FAO-s pasuxi aras<strong>am</strong>Tavrobo organizaciebis Ria<br />

werilze 2004 w. 16 ivnisi). (www.fao.org/newsroom/en/<br />

news/2004/46429/index.html)<br />

7.1 zogadi debulebebi<br />

dReisaTvis msoflio sasursaTo usafrTxoebis<br />

uzrunvelyofisaTvis farTod g<strong>am</strong>oiyeneba bioteqnologiis,<br />

kerZod, genuri inJineriis Tan<strong>am</strong>edrove<br />

miRwevebi. mcenareebi, cxovelebi, mikroorganizmebi,<br />

romlebic <strong>am</strong> meTodebis g<strong>am</strong>oyenebiT miiReba,<br />

cnobili arian genetikurad Secvlil organizmebad.<br />

TavisTavad organizmi nebismieri biologiuri warmonaqmnia,<br />

romelsac gaaCnia g<strong>am</strong>ravlebis an/da genetikuri<br />

masalis gadacemis unari, xolo genmodificirebuli<br />

organizmi _ organizmia (ad<strong>am</strong>ianis garda),<br />

romlis genetikuri masala Secvlilia Tan<strong>am</strong>edrove<br />

bioteqnologiis meTodebis g<strong>am</strong>oyenebiT. <strong>am</strong> meTodebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebiT xdeba organizmis genetikuri masalis<br />

Secvla xelovnur (in vitro) pirobebSi nukleinis<br />

mJavebis organizmis ujredebSi, an organelebSi pirdapiri<br />

ineqciis an/da sxvadasxva taqsonomiuri statusis<br />

mqone organizmebis ujredebis Serwymis gziT;<br />

g<strong>am</strong>omdinare aqedan, genmodificirebuli sasursaTo<br />

produqti _ genmodificirebuli organizmis gad<strong>am</strong>u-<br />

Savebis Sedegad miRebuli an/da genmodificirebuli<br />

organizmis ingredientis Semcveli produqtia,<br />

romelsac an romlis calkeul nawilsac ar gaaCnia<br />

g<strong>am</strong>ravlebis an/da genetikuri masalis gadacemis<br />

unari;<br />

genuri inJineria, gen-modificireba, gen-teqnika<br />

Tu gen-manipulireba _ yvela es termini erTmaneTis<br />

identuria da Cveulebriv gulisxmobs genebis gadatanas<br />

erTi saxeobidan meoreSi _ recipientSi, aseve<br />

rekombinantuli ribonukleinismJavisa (rnm) da dezoqsiribonukleinis<br />

mJavis (dnm) miRebas, rac gulisxmobs<br />

Secvlil nukleotidur Tanmimdevrobas. <strong>am</strong><br />

dros xdeba organizmebis genetikuri masalis imgvari<br />

Secvla, rogoric arasodes ar xdeba bunebrivi<br />

evoluciis procesSi.<br />

bioteqnologiis es mimarTuleba daaxloebiT 30<br />

wlis win daiwyo da Teoriulad igi efuZneba genetikuri<br />

inJineriis meTodebs da ujreduli biologiis<br />

miRwevebs. es meTodebi saSualebas iZleva daZleuli<br />

iqnes organizmSi bunebrivi fiziologiuri reproduqciuli<br />

an rekombinaciuri barieri. isini ar ganekuTvneba<br />

tradiciul jiSTa g<strong>am</strong>oyvanisa da seleqciur<br />

meTodebs.<br />

transgenuri organizmebis <strong>pirveli</strong> komerciuli<br />

gaSeneba aSS-Si daiwyo gasuli saukunis 90-ian<br />

wlebSi, mogvianebiT misi moyvana daiwyes kanadaSi,<br />

argentinaSi, CineTSi, braziliaSi, s<strong>am</strong>xreT afrikaSi.<br />

2003 wlidan transgenebis moyvana daiwyes avstraliaSi,<br />

bulgareTSi, kolumbiaSi, germaniaSi, hondurasSi,<br />

indoeTSi, indoneziaSi, meqsikaSi, rumineTSi,<br />

espaneTSi, urugvaiSi da filipinebSi.<br />

dReisaTvis genmodificirebuli organizmebisagan<br />

miRebuli saTesle masala da mcenareuli sasursaTo<br />

produqtebi saerTaSoriso bazris mniSvnelovani<br />

Semadgeneli <strong>nawili</strong>a; 1996 wlidan 2007 wl<strong>am</strong>de<br />

msoflioSi gmo kulturebis naTesebi 60-jer gaizarda<br />

da 110 mln. ha.-s aRwevs. maTgan 69%-s swored<br />

herbicid-rezistentuli jiSebi Seadgenen. tradiciuli<br />

sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo mcenareebis, cxovelebisa<br />

da frinvelebis, aseve mikroorganizmebis genetikuri<br />

modifikacia maT axal, winaswar gansazRvrul<br />

,,sasurvel” Tvisebebs aniWebs.<br />

transgenuri modifikaciis Sedegad miRebuli<br />

mcenareebi mdgradi arian herbicidebis, inseqticidebis,<br />

virusebis, sokovani infeqciebis mimarT; SesaZlebelia<br />

miRebuli iqnes m<strong>am</strong>robiTi sqesis steriluri<br />

formebi, moxdes fertilobis aRdgena; garda<br />

<strong>am</strong>isa, mcenareebi iZenen iseT axal s<strong>am</strong>omxmareblo<br />

Tvisebebs, rogorebicaa: uxvmosavlianoba, yinvag<strong>am</strong>Zleoba,<br />

naadrevi simwife da sxva. <strong>am</strong> dros mcirdeba<br />

g<strong>am</strong>oyenebuli herbicidebisa da inseqticidebis<br />

moxmarebis raodenoba, Sesab<strong>am</strong>isad mcirdeba maTi<br />

Semcveloba sasursaTo produqtebSi, klebulobs<br />

danakargebi, izrdeba produqciis xarisxi, xdeba materialuri<br />

resursebisa da saSualebebis ekonomia.<br />

did mniSvnelobas iZens transgenuri sasoflos<strong>am</strong>eurneo<br />

cxovelebisa da frinvelebis im teqnologiebis<br />

SemuSaveba, romelebic zrdis produqtiulobas,<br />

tan-xorcis g<strong>am</strong>osavlianobas, rac dadebiTad<br />

moqmedebs xorcis xarisxsa da fizikur-qimiur maCveneblebze,<br />

maT teqnologiur Tvisebebze, es ki gansakuTrebul<br />

mniSvnelobas iZens s<strong>am</strong><strong>am</strong>ulo xorcis deficitis<br />

dros. integrirebuli genebis specifiuroba<br />

saSualebas iZleva Seicvalos kunTovani qsovilis<br />

feri, pH, tenis Sekavebis unari, cximianoba, konsistencia,<br />

gemuri da aromatuli Tvisebebi teqnologiuri<br />

d<strong>am</strong>uSavebis Semdeg; genuri inJineriis meTodebiT<br />

SesaZlebelia ara marto sasurveli maCveneblebis<br />

miReba, ar<strong>am</strong>ed cxovelebisa da frinvelebis<br />

Segueba gansxvavebuli garemo pirobebisadmi, mizanmimarTulad<br />

memkvidruli Tvisebebis Secvla da sxv.<br />

mikroorganizmTa genuri modificirebis kvlevebi<br />

mimarTulia vit<strong>am</strong>inebis, antibiotikebis,<br />

organuli mJavebisa da nivTierebaTa cvlis sxva<br />

produqtebis producentebis xelovnuri gadarCevisaken.<br />

genmodificirebuli baqteriebidan miRebuli<br />

fermentebis g<strong>am</strong>oyeneba s<strong>am</strong>rewvelo mizniT iwvevs<br />

sasursaTo nedleulis modifikacias. mag. proteolituri<br />

fermentuli preparatebi SesaZloa g<strong>am</strong>oyenebuli<br />

iqnes xorcis konsistenciis SecvlisaTvis,<br />

yvelis warmoebaSi; <strong>am</strong>ilolizuri da lipolizuri<br />

fermentebi farTod g<strong>am</strong>oiyeneba pur-funTuSeulis<br />

teqnologiaSi da a.S<br />

cxrilSi #7.1 (ix. danarTi) mocemulia genmodificirebuli<br />

organizmebisagan miRebuli sasursaTo<br />

produqtebi.<br />

dRemde davis sagania genuri inJineriiT mi-<br />

Rebuli nedleulisa da ingredientebis sasursaTo<br />

produqtebis warmoebaSi g<strong>am</strong>oyenebis sakiTxi; genmodificirebuli<br />

sasursaTo produqtebis g<strong>am</strong>oye-<br />

50


# 111<br />

biuleteni<br />

nebas Tavisi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi aqvs,<br />

romelTa Sesaxebac gansxvavebuli mosazrebebi arsebobs.<br />

<strong>am</strong>asTan aRsaniSnavia, rom aRniSnuli TvalsazrisiT<br />

kvlevebis istoria Zalian xanmoklea. genmodificirebuli<br />

kulturebi g<strong>am</strong>oiyeneba rogorc<br />

sasursaTo produqtebis, ise sakvebi dan<strong>am</strong>atebis<br />

saxiT. mag. soiosagan, romelic yvelaze metad gavrcelebulia<br />

genuri inJineriiT miRebuli mcenareTan,<br />

miiReba soios rZe, soios lecitini (sakvebdan<strong>am</strong>ati<br />

E 322) g<strong>am</strong>oiyeneba sakonditro warmoebaSi, rogorc<br />

emulgatori da stabilizatori, xolo soios kani<br />

- qatos, burbuSelas da sxv. sursaTis warmoebaSi,<br />

garda <strong>am</strong>isa igi g<strong>am</strong>oiyeneba dan<strong>am</strong>atis saxiT puris,<br />

Zexvis, Sokoladis da sxv. sasursaTo produqtebis<br />

warmoebaSi; modificirebuli kartofili, romelic<br />

naklebi raodenobiT wyalsa da met sax<strong>am</strong>ebels Seicavs,<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba haerovani Cifsebis das<strong>am</strong>zadeblad.<br />

sax<strong>am</strong>ebeli g<strong>am</strong>oiyeneba sakonditro da pursacxob<br />

mrewvelobaSi, aseve sxvadasxva saxis sousebis, saweblebisa<br />

da maionezebis misaRebad, simindisa da<br />

rafsis zeTs dan<strong>am</strong>atis saxiT iyeneben margarinSi,<br />

pur-funTuSeulSi da sxv.<br />

momxreebis mTavari argumenti TviT sasoflos<strong>am</strong>eurneo<br />

kulturebis is maxasiaTeblebia, romelic<br />

maT SeiZines bioinJineriis meTodebis g<strong>am</strong>oyenebiT.<br />

es Tvisebebia kulturebis mdgradoba daavadebebis,<br />

mavne mwerebis mimarT, pesticidebis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

TvalsazrisiT, aseTi sasursaTo produqtebi g<strong>am</strong>oirCevian<br />

maRali xarisxiT, aqvT momgebiani sasaqonlo<br />

saxe da didi xnis ganmavlobaSi inarCuneben<br />

kvebiT Rirebulebas.<br />

mowinaaRmdegeebis mtkicebiT:<br />

• genmodificirebul mcenareTa ujredebSi SesaZlebelia<br />

moxdes ad<strong>am</strong>ianisTvis saSiSi nivTierebebis<br />

(toqsinebi, alergenebi da a.S.) ar<strong>am</strong>iznobrivi<br />

sinTezi;<br />

• transgenuri mcenare warmoadgens axal organizms<br />

axali TvisebebiT, rac SeiZleba saziano aRmoCndes<br />

rogorc ad<strong>am</strong>ianisaTvis, ise ekosistemisa-<br />

Tvis (arsebobs mwerebis populaciebis gadaSenebis<br />

saSiSroeba);<br />

• genuri inJineria arRvevs saxeobaTaSoris bariers;<br />

• herbicidebisadmi mdgradi sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo<br />

kulturebis g<strong>am</strong>oyeneb<strong>am</strong> SeiZleba g<strong>am</strong>oiwvios<br />

Sx<strong>am</strong>-qimikatebis g<strong>am</strong>oyenebis zrda;<br />

• saWiroa xangrZlivi mravalmxrivi mecnieruli<br />

kvlevebi, radgan genis gadatanis Sedegebi SesaZloa<br />

g<strong>am</strong>ovlindes rogorc gmo-s TaobebSi, aseve<br />

maTi momxmareblebis organizmebSic.<br />

• gmo komponentebi SeiZleba aRmoCndes ara<br />

mxolod alergenebi, ar<strong>am</strong>ed maRaltoqsikurebic anu<br />

qimiurad saSiSi cocxali organizmebisaTvis;<br />

• genuri inJineria e.w. `sinjaris~ mecnierebaa.<br />

sinjaraSi Seswavlili genis Sesaxeb mxolod imis Tqma<br />

SeiZleba, Tu rogoria da rogor iqceva is <strong>am</strong> sinjara-<br />

Si, magr<strong>am</strong> naklebadaa cnobili mis rolsa da qcevaze<br />

Tavad mSobliur organizmSi da, miT umetes, sruliad<br />

ucxo organizmSi misi gadatanis SemTxvevaSi;<br />

• arsebobs antibiotikebisadmi mdgradi supermikrobebis<br />

warmoqmnis saSiSroeba.<br />

• mniSvnelovani risk-faqtorebia aseve axali<br />

saxeobis mavneblebis, supersarevelebis, genetikuri<br />

d<strong>am</strong>abinZureblebis gaCenac.<br />

britaneTis s<strong>am</strong>edicino asociaci<strong>am</strong> (BMA) 2004<br />

wlis 9 marts ganacxada: ,,genmodificirebuli sursa-<br />

Tis problemuri sakiTxi warmoadgens ad<strong>am</strong>ianis organizmSi<br />

antibiotikebisadmi mdgradobis warmoqmnis<br />

potenciur safrTxes, rac axali sneulebebiT daavadebebs<br />

g<strong>am</strong>oiwvevs.” (news.bbc.co.uk/1/hi/csi/tech/3545717.stm).<br />

dadgenilia, rom aratradiciuli ingredientebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli sasursaTo produqtebi<br />

SesaZloa Seicavdnen ucnob komponentebs. <strong>am</strong> dros<br />

arasasurveli efeqtebis mizezi SesaZloa iyos rekombinantuli<br />

dnm da maTi SesaZlo eqspresia. <strong>am</strong>denad,<br />

gmo-s farTo danergva iseTi problemebis gadawyvetasac<br />

moiTxovs, rogorebicaa calkeuli sasursaTo<br />

produqtebis kvebiTi Rirebuleba, alergiuli da<br />

toqsikologiuri reaqciebi da sxva. <strong>am</strong>itomac, axali<br />

sasursaTo produqtebis qimiuri Sedgenilobis<br />

Seswavlisas mniSvnelovania rogorc misi kvebiTi<br />

Rirebulebis maCveneblebis, aseve uvneblobis sanitariul<br />

- qimiuri maxasiaTeblebis dadgena.<br />

<strong>am</strong>rigad, ZiriTadi kiTxva: uvnebelia Tu ara<br />

ad<strong>am</strong>ianisTvis genetikuri modifikaciis safuZvelze<br />

miRebuli sasursaTo produqtebi, jerjerobiT<br />

kvlav erTmniSvnelovani pasuxis gareSe rCeba. dan<strong>am</strong>dvilebiT<br />

veravin <strong>am</strong>tkicebs rogorc genmodificirebuli<br />

produqtebis uvneblobas, ise mis saziano<br />

Tvisebebs, Tumca dRiTidRe matulobs im ad<strong>am</strong>ianTa<br />

ricxvi, romlebic `sifrTxilis princips~ <strong>am</strong>jobineben.<br />

es gasagebicaa. sayovelTaodaa aRiarebuli, rom<br />

Tan<strong>am</strong>edrove bioteqnologia mxolod im SemTxvevaSi<br />

moemsaxureba ad<strong>am</strong>ianis keTildReobis zrdas, Tu is<br />

ganviTardeba da garemosa da ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobis<br />

dacvis uzrunvelyofisaTvis g<strong>am</strong>oyenebuli iqneba<br />

uvneblobis saTanado RonisZiebebi.<br />

rogorc msoflio g<strong>am</strong>ocdileba gviCvenebs, gmosgan<br />

warmoebuli sasursaTo produqtebis uvneblobis<br />

SefasebisaTvis aucilebeli winapirobaa qveyana-<br />

Si sakanonmdeblo, normatiuli da meToduri bazis<br />

arseboba, rac saSualebas iZleva Sefasebuli iqnes<br />

gmo-sgan miRebuli sasursaTo produqtebis moxmarebiT<br />

g<strong>am</strong>owveuli potenciuri riskebi da Sesab<strong>am</strong>isad<br />

ganxorcieldes aseT sasursaTo produqciaze<br />

monitoringi. riski SesaZloa iyos pirdapiri an arapirdapiri,<br />

kumulaciuri an xangrZlivi moqmedebisa.<br />

riskis Sefaseba unda ganxorcieldes Semdegi TanmimdevrobiT:<br />

• im genuri maxasiaTeblebis gansazRvra, romlebmac<br />

SesaZloa uaryofiTi efeqti iqonios ad<strong>am</strong>ianis<br />

organizmze;<br />

• TiToeuli efeqtis mier g<strong>am</strong>owveuli potenciuri<br />

Sedegis gansazRvra;<br />

• <strong>am</strong> Sedegebis zrdis SesaZlebloba;<br />

51


# 111 biuleteni<br />

• TiToeuli maxasiaTeblis riskis xarisxis Sefaseba;<br />

• riskis kontrolisaTvis marTvis strategiis<br />

danergva.<br />

7.2 kartaxenas oqmi<br />

genmodificirebuli organizmebis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

SesaZlo maRali potenciuri riskis g<strong>am</strong>o, romelic<br />

exeba rogorc ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobas, ise bunebriv<br />

garemosa da biomravalferovnebas, mTel rig qveynebsa<br />

da saerTaSoriso doneze SemuSavda genmodificirebuli<br />

organizmebis s<strong>am</strong>arTlebrivi regulirebis<br />

meqanizmebi. biomravalferovneba es aris gareuli<br />

cxovelebisa da veluri mcenareebis mravalsaxeoba,<br />

xmeleTis, zRvis da wylis ekosistemebi da ekologiuri<br />

kompleqsebi, romlebic moicaven mravalferovnebas<br />

saxeobis farglebSi, saxeobaTa Soris da ekosistemebSi.<br />

<strong>pirveli</strong> saerTaSoriso dokumenti, romlis mixedviTac<br />

aRiarebuli iqna, rom Tan<strong>am</strong>edrove bioteqnologiiT<br />

miRebuli genetikurad modificirebuli<br />

organizmebi warmoadgenen axal safrTxes biomravalferovnebis<br />

SenarCunebisaTvis da dasabuTebuli<br />

iqna saTanado maregulirebeli sistemebis Seqmnis<br />

aucilebloba, aris gaeros generaluri ans<strong>am</strong>bleis<br />

mier, 1992 wlis 5 ivniss, rio-de-JaneiroSi, garemosa<br />

da ganviTarebis saerTaSoriso konferenciaze<br />

(United Nations Conference on Environment and Development)<br />

miRebuli `biomravalferovnebis dacvis saerTaSoriso<br />

konvencia”, romelic xelmowerilia evrogaerTianebisa<br />

da sxva 162 saxelmwifos mier. es konvencia<br />

miznad isaxavs aseve biomravalferovnebis konservacias,<br />

misi komponentebis mdgrad g<strong>am</strong>oyenebas, genetikuri<br />

resursebis g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli sargeblis<br />

s<strong>am</strong>arTlian da Tanaswor ganawilebas da uzrunvelyofs<br />

qveynis suverenitets Tavis biologiur resursebze.<br />

konvencia aRiarebs biologiuri mravalferovnebis<br />

mniSvnelobas da adasturebs, rom misi Senar-<br />

Cuneba kacobriobis saerTo da umniSvnelovanesi<br />

<strong>am</strong>ocanaa. <strong>am</strong>asTan, konvencia adasturebs, rom saxelmwifoebs<br />

aqvT sakuTari biologiuri resursebis<br />

gankargvis ufleba da pasuxismgebelni arian qveynis<br />

biologiuri mravalferovnebisa da biologiuri<br />

resursebis Tanazomier g<strong>am</strong>oyenebaze. konvencia<br />

mxareebs avaldebulebs SeimuSaos biologiuri mravalferovnebis<br />

SenarCunebisa da Tanabarzomieri g<strong>am</strong>oyenebis<br />

erovnuli strategia, gegmebi, progr<strong>am</strong>ebi,<br />

Seqmnas Sesab<strong>am</strong>isi sakanonmdeblo baza. konvenciis<br />

me-8 muxlis a) qvepunqtis Tanaxmad, `mxareebi qmnian<br />

daculi raionebisa an iseTi teritoriebis sistemas,<br />

sadac saWiro iqneba specialuri RonisZiebebis gatareba<br />

biologiuri mravalferovnebis SesanarCuneblad”.<br />

r<strong>am</strong>denadac biousafrTxoebis uzrunvelyofa<br />

da regulirebis efeqturi sistemebis Seqmna SeuZlebelia<br />

msoflios yvela qveynis koordinirebuli<br />

midgomis gareSe.<br />

sayuradReboa, rom konservaciis saerTaSoriso<br />

monacemebiT saqarTvelo msoflios 25 regionidan<br />

erT-erTia, romelic unikaluri mravalferovnebis<br />

g<strong>am</strong>o dacvasa da gafrTxilebas saWiroebs.<br />

genmodificirebuli produqciis s<strong>am</strong>arTlebrivi<br />

regulirebis Sesaxeb umniSvnelovanesi dokumentia<br />

biomravalferovnebis konvenciis biousafrTxoebis<br />

kartaxenis oqmi, romelic miRebuli iqna 2000<br />

wlis noemberSi da ZalaSi Sevida 2003 wlis 11 seqtembers.<br />

mas SeuerTda evrokavSiris, afrikisa da<br />

sxva kontinentebis mravali qveyana. (ix. danarTi,<br />

cxrili #7.2).<br />

kartaxenas oqmi - es aris saerTaSoriso SeTanxmebis<br />

dokumenti, romelic `miznad isaxavs xeli Seuwyos<br />

usafrTxoebis saTanado donis dacvas im sferoSi,<br />

romelic exeba Tan<strong>am</strong>edrove bioteqnologiis meTodebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli iseTi cocxali modificirebuli<br />

organizmebis usafrTxo gadacemas, mopyrobas<br />

da g<strong>am</strong>oyenebas, romelTac SeuZliaT mavne zegavlena<br />

moaxdinon biologiur mravalferovnebis dacvasa da<br />

mdgrad g<strong>am</strong>oyenebaze”. <strong>am</strong>ave dros oqmis mizania `gaiTvaliswinos<br />

safrTxe ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobisaTvis da<br />

gansakuTrebuli yuradReba dauTmos zemoxsenebuli<br />

organizmebis transasazRvro gadaadgilebas”. oqmis<br />

Tanaxmad gansazRvrulia:<br />

• gmo-s tranziti da g<strong>am</strong>oyeneba Caketil sistemebSi;<br />

• winaswardasabuTebuli SeTanxmebis proceduris<br />

g<strong>am</strong>oyeneba;<br />

• Setyobineba da Setyobinebis miRebis dadastureba,<br />

romlis Tanaxmadac eqsportis mxare moi-<br />

Txovs, rom eqsportiorma werilobiT acnobos<br />

importiors cocxali gmo-s gadaadgileb<strong>am</strong>de;<br />

xolo importis mxare werilobiT udasturebs<br />

Semtyobinebels Setyobinebis miRebas misi miRebidan<br />

90 dRis ganmavlobaSi;<br />

• gadawyvetilebis miRebis procedura;<br />

• procedura cocxali gmo-s uSualod sursaTad,<br />

cxovelis sakvebad an gadas<strong>am</strong>uSaveblad g<strong>am</strong>oyenebis<br />

Sesaxeb; gadawyvetilebis gadasinjva,<br />

romlis Tanaxmadac importis mxares SeuZlia<br />

nebismier dros, biologiuri mravalferovnebis<br />

dacvasa da mdgrad g<strong>am</strong>oyenebaze, agreTve,<br />

ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobisTvis safrTxis gaTvaliswinebiT,<br />

potenciuri mavne zegavlenis Sesaxeb<br />

axal mecnierul informaciaze dayrdnobiT,<br />

gadasinjos da Secvalos gadawyvetileba ganzraxuli<br />

transsasazRvro gadaadgilebis Sesaxeb;<br />

• ormxrivi SeTanxmebebi, romelTa Tanaxmadac<br />

mxareebs SeuZliaT dadon ormxrivi, regionuli<br />

da mravalmxrivi SeTanxmebebi da xelSekrulebebi<br />

cocxali modificirebuli organizmebis<br />

ganzraxuli transsasazRvro gadaadgilebis<br />

Sesaxeb im pirobiT, rom aseTi SeTanxmebebi da<br />

xelSekrulebebi ar g<strong>am</strong>oiwveven dacvis ufro<br />

dabal dones, vidre es oqmiT aris gaTvaliswinebuli;<br />

• riskis Sefaseba, romelic xorcieldeba mec-<br />

52


# 111<br />

biuleteni<br />

nierul safuZvelze dayrdnobiT, aRiarebuli<br />

meTodebis gaTvaliswinebiT. biologiuri mravalferovnebis<br />

dacvasa da mdgrad g<strong>am</strong>oyenebaze,<br />

agreTve, ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobisTvis safrTxis<br />

gaTvaliswinebiT, cocxali modificirebuli<br />

organizmebis SesaZlo mavne zegavlenis<br />

gansazRvrisa da Sefasebis mizniT;<br />

• riskis regulireba, romlis mixedviTac mxareebi<br />

SeimuSaveben <strong>am</strong> oqmiT gansazRvruli cocxali<br />

gmo-is g<strong>am</strong>oyenebasTan, mopyrobasa da transasazRvro<br />

gadaadgilebasTan dakavSirebuli<br />

riskebis regulirebis sakiTxebs;<br />

• gauTvaliswinebeli transsasazRvro gadaadgileba<br />

da gansakuTrebuli zomebi;<br />

• mopyroba, transportireba, SefuTva, identifikacia,<br />

romelTa mixedviTac yoveli mxare<br />

iRebs aucilebel zomebs, raTa moiTxovos, rom<br />

nebismieri cocxali modificirebuli organizmis,<br />

romelic aris <strong>am</strong> oqmis moqmedebis sferoSi<br />

SeTanxmebuli transsasazRvro gadaadgilebis<br />

obieqti, mopyroba, SefuTva da transportireba<br />

moxdes usafrTxoebis pirobebis dacviT,<br />

Sesab<strong>am</strong>isi saerTaSoriso wesebisa da standartebis<br />

gaTvaliswinebiT;<br />

• kompetenturi erovnuli organoebisa da erovnuli<br />

sakoordinacio centrebis arsebobis aucilebloba;<br />

• informaciis gacvla, rogorc biousafrTxoebis<br />

saSu<strong>am</strong>avlo meqanizmi;<br />

• SesaZleblobebis Seqmna, rac gulisxmobs mxare-<br />

Ta Tan<strong>am</strong>Sromlobas bioteqnologiis sferoSi,<br />

ad<strong>am</strong>ianuri resursebisa da instituciuri SesaZleblobebis<br />

ganviTarebis mizniT;<br />

• sazogadoebis informireba da misi monawileoba,<br />

romlis mixedviTac mxareebi xels uwyoben<br />

da mxars uWeren sazogadoebriv informirebas,<br />

ganaTlebasa da mis monawileobas gmo-s usafr-<br />

Txo gavrcelebaSi, mopyrobasa da g<strong>am</strong>oyenebaSi;<br />

• monawile mxareebma im saxelmwifoebTan, romlebic<br />

ar arian mxareebi, ormxrivi, regionuli da<br />

mravalmxrivi SeTanxmebebi da xelSekrulebebi<br />

unda gaaformon gmo-s transsasazRvro gadaadgilebis<br />

Sesaxeb;<br />

• ukanono transasazRvro gadaadgileba, romlis<br />

mixedviTac yoveli mxare iRebs Sesab<strong>am</strong>is Sida<br />

zomebs, raTa ar dauSvas da Sesab<strong>am</strong>is SemTxvevaSi<br />

g<strong>am</strong>oiyenos sasjeli cocxali modificirebuli<br />

organizmis im transsasazRvro gadaadgilebisTvis,<br />

romelic xorcieldeba <strong>am</strong> oqmis gansaxorcieleblad<br />

miRebuli misi Sida zomebis<br />

darRveviT. msgavsi gadaadgileba miiCneva ukanonod.<br />

ukanono transsasazRvro gadaadgilebis<br />

SemTxvevaSi dazaralebulma mxarem warmoSobis<br />

mxares SeuZlia mosTxovos, rom man, garemoebis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, Tavisi xarjiT moaxdinos cocxali<br />

modificirebuli organizmis mocileba dabrunebis<br />

an ganadgurebis gziT. yoveli mxare biousafrTxoebis<br />

saSu<strong>am</strong>avlo meqanizms warudgens<br />

informacias im ukanono transsasazRvro gadaadgilebis<br />

Sesaxeb, romelic mas Seexo.<br />

• socialur-ekonomikuri mosazrebani, pasuxismgebloba<br />

da anazRaurebis sakiTxebi, dafinansebis<br />

meqanizmebi da finansuri resursebi; mxareTa<br />

Sexvedrebi da konferenciebi;<br />

• monitoringi da angariSgeba, romlis mixedviTac<br />

yoveli mxare axorcielebs monitorings oqmiT<br />

dakisrebuli movaleobebis Sesrulebaze,<br />

• Sesab<strong>am</strong>isobis, Sefasebisa da verifikaciis (gadasinjvis-gad<strong>am</strong>owmebis)<br />

procedurebi;<br />

• oqmi ZalaSi Sedis konvenciis mxare saxelmwifoTa<br />

an ekonomikuri integraciis regionuli<br />

organizaciebis mier misi ratifikaciis, miRebis,<br />

mowonebisa da SeerTebis ormocd<strong>am</strong>eaTe da<br />

dokumentis Cabarebis TariRidan oTxmocd<strong>am</strong>ea-<br />

Te dRes.<br />

TavisTavad transasazRvro gadaadgileba _ es<br />

aris eqsporti, importi, tranziti da reeqsporti.<br />

winaswar dasabuTebuli SeTanxmebis proceduriT<br />

saSualebas aZlevs importior, anu mimReb qveyanas,<br />

daicvas Tavisi ekosistema gmo-s SesaZlo uaryofiTi<br />

zemoqmedebisagan; garda <strong>am</strong>isa, igi adgens winaswar<br />

dasabuTebuli Tanxmobis (advance informed agreement)<br />

procedurebs, romlebic iTvaliswineben saxelmwifoebis<br />

uzrunvelyofas aucilebeli informaciiT,<br />

rac maT aseTi gadawyvetilebebis miRebis saSualebas<br />

miscems. informaciis wardgena evaleba eqsportior,<br />

anu Semomtan qveyanas. informacia gadaecema<br />

“Biosafety Cleraing-House”-is meSveobiT.<br />

<strong>am</strong>rigad, oqmis mizania daicvas biomravalferovneba<br />

potenciuri riskebisagan, romlebic, SesaZloa,<br />

g<strong>am</strong>oiwvion cocxalma genmodificirebulma organizmebma.<br />

oqmi iTvaliswinebs minimalur moTxovnebsa da<br />

standartebs, ar exeba adgilobriv kanonmdeblobas.<br />

xelmomwer qveyanas ki ufleba aqvs SeimuSaos sakuTari,<br />

ufro mkacri moTxovnebi. garda <strong>am</strong>isa, SemuSavebulia<br />

informaciis Sesaxeb procedura (AIA), romlis<br />

Tanaxmadac qveynebs miewodebaT saWiro informacia,<br />

romlis safuZvelze moxdeba gadawyvetilebis<br />

miReba <strong>am</strong>gvari organizmebis importirebis win.<br />

oqmis ZiriTadi debulebebia:<br />

sifrTxilis principi - qveyanas aqvs ufleba<br />

uari ganacxados genetikurad modificirebuli organizmis<br />

(gmo) importze, Tu ki mas SeiZleba mohyves<br />

mavne zemoqmedeba garemosa da ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobaze;<br />

• gmo-s importis Taobaze gadawyvetilebis miRebisas<br />

qveyan<strong>am</strong> unda mxedvelobaSi miiRos problemis<br />

ara mxolod s<strong>am</strong>ecniero, ar<strong>am</strong>ed agreTve<br />

socialur-ekonomikuri aspeqtebi;<br />

• ratifikaciis Semdeg mTavroba iRebs pasuxismgeblobas,<br />

rom nebismieri saxis cocxali gmos<br />

miReba, maTi d<strong>am</strong>uSaveba, transportireba, gadacema<br />

da g<strong>am</strong>oTavisufleba unda warmoebdes<br />

iseTnairad, rom ar iqnes daSvebuli anda minimum<strong>am</strong>de<br />

Semcirdes biologiuri mravalferov-<br />

53


# 111 biuleteni<br />

nebisadmi riskebi, m.S. ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobisaTvis<br />

riskebi da a.S.<br />

oqmis Tanaxmad, sursaTad an cxovelTa sakvebad<br />

g<strong>am</strong>osayenebeli an gadas<strong>am</strong>uSavebeli cocxali<br />

modificirebuli organizmebis Sesaxeb aucilebelia<br />

importiorma mxarem qveynis erovnul maregulirebel<br />

kompetentur organos warudginos Semdegi saxis<br />

informacia:<br />

a) im subieqtis dasaxeleba da sakontaqto monacemebi,<br />

romelsac Seaqvs gancxadeba qveynis SigniT<br />

g<strong>am</strong>oyenebisTvis;<br />

b) gadawyvetilebis miRebaze pasuxismgebeli organos<br />

dasaxeleba da sakontaqto monacemebi;<br />

g) cocxali modificirebuli organizmis dasaxeleba<br />

da saidentifikacio monacemebi;<br />

d) genuri modifikaciis, g<strong>am</strong>oyenebuli meTodisa<br />

da maT Sedegad miRebuli cocxali modificirebuli<br />

organizmis Tvisebebis aRwera;<br />

e) cocxali modificirebuli organizmis nebismieri<br />

gansakuTrebuli saidentifikacio monacemebi;<br />

v) recipienti organizmis da mSobeli organizmebis<br />

taqsonomiuri statusi, saerTo dasaxeleba,<br />

Segrovebis an SeZenis adgili da biousafrTxoebasTan<br />

dakavSirebuli Tvisebebi;<br />

z) recipienti organizmis da/an mSobeli organizmebis<br />

warmoSobisa da genetikuri mravalferovnebis<br />

centrebi, Tu isini cnobilia, da<br />

adgils<strong>am</strong>yofelis aRwera, sadac <strong>am</strong> organizmebs<br />

SeiZleba hqondeT gadarCenisa da swrafi g<strong>am</strong>ravlebis<br />

SesaZlebloba;<br />

T) donori organizmis an organizmebis taqsonomiuri<br />

statusi, saerTo dasaxeleba, Segrovebis<br />

an SeZenis adgili, biousafrTxoebasTan dakav-<br />

Sirebuli Tvisebebi;<br />

i) cocxali modificirebuli organizmis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

miRebuli formebi;<br />

k) riskis analizis angariSi, romelic ganxorcielebulia<br />

mecnierul safuZvlebze dayrdnobiT,<br />

riskis Sefasebis aRiarebuli meTodebis g<strong>am</strong>oyenebiT;<br />

l) usafrTxo mopyrobis, Senaxvis, transportirebisa<br />

da g<strong>am</strong>oyenebis SemoTavazebuli meTodebi,<br />

maT Soris, SefuTvis, markirebis, dokumentirebis,<br />

<strong>am</strong>oRebisa da gauTvaliswinebel SemTxvevebTan<br />

dakavSirebuli procedurebi iq, sadac<br />

es aucilebelia.<br />

gard<strong>am</strong>avali ekonomikis an ganviTarebad<br />

qveynebs, biousafrTxoebis saSu<strong>am</strong>avlo meqanizmis<br />

saSualebiT SeuZliaT ganacxadon, `rom uSualod<br />

sursaTad an cxovelTa sakvebad g<strong>am</strong>osayenebli an<br />

gadas<strong>am</strong>uSavebeli cocxali modificirebuli organizmis<br />

pirvel import<strong>am</strong>de gadawyvetilebas miiRebs<br />

safrTxis Sefasebis Sesab<strong>am</strong>isad. gadawyvetilebis mi-<br />

Reba xdeba winaswargansazRvrul vadaSi, romelic ar<br />

aRemateba 270 dRes”.<br />

unda aRiniSnos, rom kartaxenas oqmi ar exeba<br />

im cocxal modificirebul organizmebs, romelTa<br />

gadatana qveynidan qveyanaSi xdeba farmacevtuli an<br />

s<strong>am</strong>kurnalo daniSnulebisaTvis.<br />

2004 wlis 27 Tebervals malaiziis dedaqalaqSi<br />

dasrulda biousafrTxoebis kartaxenas oqmis<br />

monawileTa <strong>pirveli</strong> TaTbiri, romelzec msoflios<br />

85 qveynis warmomadgenelma miiRo saerTaSoriso Se-<br />

Tanxmeba. SeTanxmeba iTvaliswinebs genmodificirebuli<br />

organizmebis Semcveli sasursaTo produqtebis<br />

Semotanaze sasursaTo uvneblobis globaluri<br />

wesebis SemuSavebas, romlis Tanaxmad, mwarmoeblebi<br />

valdebuli arian, tvirTis gagzavnis dokumentebs<br />

daurTon sasursaTo nedleulisa da sasursaTo produqtebis<br />

yvela genmodificirebuli ingredientis<br />

mecnieruli dasaxeleba da maxasiaTeblebi.<br />

7.3 mdgomareoba saqarTveloSi<br />

`biomravalferovnebis dacvis saerTaSoriso<br />

konvencia” ratificirebulia saqarTvelos parl<strong>am</strong>entis<br />

mier 1994 wlis 21 aprils.<br />

2005 wels saqarTveloSi SemuSavebuli iqna biomravalferovnebis<br />

erovnuli strategia da s<strong>am</strong>oqmedo<br />

gegma, magr<strong>am</strong> misawvdomobisa da sargeblis ganawilebis<br />

s<strong>am</strong>arTlebrivi sistema dRemde ar aris SemuSavebuli.<br />

2008 wlis 26 seqtembers saqarTvelos parl<strong>am</strong>entis<br />

# 305 dadgenilebis safuZvelze saqarTvelo<br />

SeuerTda biologiuri mravalferovnebis konvenciis<br />

kartaxenas oqms. ratificireba warmoadgens imis<br />

erT-erT aucilebel winapirobas, rom saqarTvelom<br />

SeZlos genetikurad modificirebuli organizmebis<br />

regulirebis efeqturi sistemis <strong>am</strong>oqmedeba da<br />

Sesab<strong>am</strong>isi finansuri mxardaWeris miReba donori<br />

organizaciebisagan (UNEP - gaeros garemosdacviTi<br />

progr<strong>am</strong>a, GEF - globaluri garemosdacviTi fondi<br />

da sxv.) aRniSnuli daxmareba iTvaliswinebs gmo<br />

maregulirebeli sakanonmdeblo bazis Seqmnas, mis<br />

Semdgom ganviTarebas, materialur-teqnikuri bazis<br />

ganaxlebasa da srulyofas, laboratoriebis<br />

aRWurvas, s<strong>am</strong>ecniero potencialis gaZlierebas da<br />

sxva qmedebebs. ratificirebis Semdeg saqarTvelos<br />

saSualeba miecema daareguliros savaWro urTier-<br />

Tobebi aSS-sTan, evropasa da msoflios savaWro organizaciasTan.<br />

garda <strong>am</strong>isa, qveyanas SesaZlebloba<br />

miecema yovel konkretul SemTxvevaSi, riskebis ga-<br />

TvaliswinebiT, daasabuTos da uari Tqvas cocxali<br />

gmo-s Semotanaze.<br />

ratificirebis Semdeg aucilebeli xdeba s<strong>am</strong>arTlebriv<br />

CarCoebSi moeqces genmodificirebuli<br />

organizmebisa da genmodificirebuli sasursa-<br />

To produqtebis g<strong>am</strong>oyeneba. kanonmdeblob<strong>am</strong> unda<br />

uzrunvelyos <strong>am</strong> sferoSi biomravalferovnebis konvenciaTa<br />

da saqarTvelos sxva saerTaSoriso xel-<br />

SekrulebebiT nakisr valdebulebaTa Sesruleba da<br />

aRniSnul sferoSi sazogadoebisaTvis informaciis<br />

xelmisawvdomoba da g<strong>am</strong>Wvirvaleoba, Sesab<strong>am</strong>isad gadawyvetilebis<br />

miRebisas sazogadoebriobis monawileoba.<br />

54


# 111<br />

biuleteni<br />

dReisaTvis qveyanaSi moqmedi kanonmdebloba arc<br />

kanonis da arc kanonqvemdebare normatiuli aqtebis<br />

doneze ar aregulirebs genmodificirebul organizmebTan<br />

dakavSirebul sakiTxebs. saqarTvelos kanonSi<br />

aris erTaderTi normatiuli aqti `biologiuri agrowarmoebis<br />

ganxorcielebis Sesaxeb” (Tavi III, muxli 8),<br />

romelic krZalavs cxovelTaTvis sakvebi dan<strong>am</strong>atebis<br />

saxiT genmodificirebuli organizmebis da maTi<br />

produqtebis g<strong>am</strong>oyenebas; saqarTvelos erovnuli<br />

standarti sst 68:2007 ,,bioproduqciis ZiriTadi mo-<br />

Txovnebi da warmoebis wesebi”, punqti 3.4, romlis<br />

Tanaxmad `genuri inJineriiT miRebuli produqtebi<br />

ar Seesab<strong>am</strong>eba biowarmoebis principebs”.<br />

7.4 genmodificirebuli organizmebis saerTaSoriso<br />

sakanonmdeblo regulireba<br />

genmodificirebuli organizmebis maregulirebeli<br />

kanonmdeblobis C<strong>am</strong>oyalibeba dasavleT evropis<br />

qveynebSi gasuli saukunis 80-ian wlebSi daiwyo.<br />

<strong>am</strong> droidan evropaSi sagrZnoblad gaizarda garemosdacviTi<br />

organizaciebis, fermerebisa da aseve<br />

mosaxleobis didi <strong>nawili</strong>s winaaRmdegoba genuri in-<br />

JineriiT miRebuli sasursaTo produqtebis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

mimarT. imisaTvis, rom evrokavSiris qveynebSi<br />

daculi iqnes ad<strong>am</strong>ianisa da cxovelis janmrTeloba,<br />

aseve garemo, genmodificirebuli sasursaTo produqtebi<br />

da rekombinantuli dnm mkacrad regulirdeba<br />

bazarze ganTavseb<strong>am</strong>de; evropis xuTma qveyan<strong>am</strong><br />

(avstria, luqsemburgi, safrangeTi, saberZneTi da<br />

didi britaneTi) genmodificirebul mcenareebze<br />

garkveuli akrZalvebic daawesa. aRsaniSnavia, rom<br />

genmodificirebuli organizmebisgan Tavisufali<br />

zonebis Seqmnas iTvaliswinebs evrokavSiris mTeli<br />

rigi qveynebis kanonmdeblobebi. akrZalvebi iqna SemoRebuli<br />

aseve aziasa da laTinur <strong>am</strong>erikaSi. s<strong>am</strong>xreTis<br />

bevrma qveyan<strong>am</strong> uari Tqva im sasursaTo daxmarebaze,<br />

romelic gm sursaTs Seicavda.<br />

rogorc cnobilia, evrokavSiris kanonmdebloba<br />

warmoadgens evropis ekonomikuri ganviTarebis<br />

sabWos, evrogaerTianebis sabWos, evrokavSiris sabWosa<br />

da evroparl<strong>am</strong>entis mier miRebul debulebebs,<br />

gadawyvetilebebs da direqtivebs, agreTve maT<br />

safuZvelze evrogaerTianebis komisiisa da evrokavSiris<br />

komisiis mier miRebul gadawyvetilebebs.<br />

igi prevenciis principiTaa Seqmnili da aRiarebs<br />

genmodificirebas, rogorc sarisko teqnologias,<br />

iTvaliswinebs ra sxva legitimur faqtorebs da<br />

markirebis dawesebiT Tavisufal arCevans aZlevs<br />

fermerebsa da momxmareblebs; gascems nebarTvebs<br />

konkretuli SemTxvevis uvneblobis Sefasebis safu-<br />

Zvelze, <strong>am</strong>asTanave iTvaliswinebs s<strong>am</strong>Tavrobo saeqsperto<br />

ganxilvis aucileblobas, uzrunvelyofs<br />

saxelmwifo reestris g<strong>am</strong>Wvirvalobas (gm produqtebis<br />

komercializaciaze nebarTvebis gacema sajaroa<br />

internetis meSveobiT (http://gmoinfo.jrc.it). aseve sajaroa<br />

erovnuli mmarTvelobis organos Sefasebis<br />

angariSi da evropis sursaTis uvneblobis organos<br />

(EFSA) daskvna (http://efsa.eu.int). <strong>am</strong>asTan, sazogadoebas<br />

eZleva orive SemTxvevaSi komentaris gakeTebis sa-<br />

Sualeba).<br />

ZiriTadi sakanonmdeblo maregulirebeli<br />

dokumentebia:<br />

2004/204 - evrokomisiis gadawyvetileba, evroparl<strong>am</strong>entis<br />

2001/18 direqtiviT gansazRvruli gmos<br />

Sesaxeb informaciis Cawerisa da reestris Sesaxeb;<br />

EC 65/2004 - (Commission Regulation) debuleba,<br />

romelSic mocemulia gmo-sTvis unikaluri identifikatoris<br />

sistemis Seqmnis, misi ganviTarebisa da<br />

daniSnulebis sakiTxebi;<br />

`genetikurad modificirebuli organizmebis<br />

garemoSi introduqciisa da evrogaerTianebis sabWos<br />

1990 wlis 23 aprilis #90/220/EEC direqtivis Zaladakargulad<br />

cnobis Taobaze“ evroparl<strong>am</strong>entisa da<br />

evrokavSiris sabWos 2001 wlis 12 martis #2001/18/EC<br />

direqtiva, romlis Tanaxmadac kompaniebi, romlebic<br />

cdiloben TavianTi gmo produqcia gaavrcelon,<br />

evrokavSirSi Semaval romelime qveyanas warudgenen<br />

riskis Sefasebis srulyofil dokumentebs. Tu<br />

<strong>am</strong> saxelmwifos akmayofilebs riskis Sefaseba, igi<br />

informacias gadascems sxva saxelmwifoebs da gascems<br />

aTwlian nebarTvas. Tu riskis Sefaseba arad<strong>am</strong>akmayofilebelia,<br />

iqmneba konsultaciisaTvis<br />

saeqsperto komisia, romelSic gaerTianebuli arian<br />

eqimebi, toqsikologebi, biologebi, qimikosebi; saeqsperto<br />

komisiis daskvnis safuZvelze miiReba Sesab<strong>am</strong>isi<br />

gadawyvetileba;<br />

`genetikurad modificirebuli sursaTis/cxovelTa<br />

sakvebis Sesaxeb“ evroparl<strong>am</strong>entisa da evrokavSiris<br />

sabWos 2003 wlis 22 seqtembris #1829/2003/EC<br />

debuleba, romlis ZiriTadi motivebis Tanaxmad, gm<br />

sursaTi/cxovelis sakvebi ar unda axdendnen uaryofiT<br />

gavlenas ad<strong>am</strong>ianisa da cxovelTa janmrTelobasa<br />

da garemoze; aseve ar unda Sehyavdes momxmarebeli<br />

SecdomaSi, etiketze savaldebuloa miTiTeba :<br />

`produqti Seicavs gmo-s”, ar unda gansxvavdebodes<br />

im sursaTisagan an cxovelis sakvebisagan, romelTa<br />

Canacvlebac xdeba.<br />

aRniSnuli regulaciis Tanaxmad `aucilebelia<br />

dadgindes gen-modificirebuli sursaTiTa da<br />

cxovelTa sakvebiT g<strong>am</strong>owveuli potenciuri riskebis<br />

Sefasebis kriteriumebi. aseve praqtikaSi unda<br />

dainergos moTxovnebi, riskis Sefasebis Sedegad mi-<br />

Rebuli daskvnebis safuZvelze, rogorc ad<strong>am</strong>ianis<br />

moxmarebis, aseve saqonlis moxmarebisaTvis ganku-<br />

Tvnili genmodificirebuli sursaTisa da cxovelTa<br />

sakvebis bazridan realizaciis Semdgomi monitoringis<br />

Catarebis aucileblobis Sesaxeb”. riskis Sefasebis<br />

safuZvelze nebarTvis gacemaze pasuxismgebelia<br />

EFSA - `evropis sursaTis uvneblobis organo”,<br />

aseve evrokomisia, romlebic qmnian regulirebis<br />

komitets. es komiteti nergavs riskis marTvis er-<br />

Tian sistemas. nebarTvis miRebis Semdeg sasaqonlo<br />

produqtebi registrirdeba Ria reestrSi, romelic<br />

Semdgomi monitoringis sagans warmoadgens.<br />

#1830/2003/EC evroparl<strong>am</strong>entisa da evrokavSiris<br />

sabWos 2003 wlis 22 seqtembris debuleba _ `genetikurad<br />

modificirebuli organizmebis mimoqcevis<br />

55


# 111 biuleteni<br />

kontrolisa da markirebis da genetikurad modificirebuli<br />

sasursaTo da cxovelTa sakvebi produqciis<br />

mimoqcevis kontrolisa da markirebis Sesaxeb”, romelic<br />

iTvaliswinebs gmo-s warmoebis yvela etapze<br />

informaciisa da saTanado zomebis gatarebis SesaZleblobebs.<br />

aRniSnuli gulisxmobs `genetikurad modificirebuli<br />

produqtebis mikvlevadobisa da etiketirebis<br />

Sesaxeb da genmodificirebuli organizmebidan<br />

warmoebuli sursaTisa da cxovelTa sakvebis<br />

Sesaxeb da 2001/18/EEC direqtivaSi Sesul cvlilebas”<br />

da adgens, rom Sesab<strong>am</strong>isi informacia, nebismieri<br />

genmodificirebis Sesaxeb xelmisawvdomia <strong>am</strong>gvari<br />

organizmebisa da maTgan warmoebuli sursaTisa da<br />

cxovelTa sakvebis bazarze ganTavsebis yvela fazaSi,<br />

rac uzrunvelyofs sasursaTo produqtebze<br />

din<strong>am</strong>iur dakvirvebas, <strong>am</strong> produqtebis etiketirebis<br />

sizustesa da sandoobas.” 2001/18EEEC direqtivis<br />

Tanaxmad, `monitoringis gegma aucilebel pirobas<br />

warmoadgens qveyanaSi gen-modificirebuli organizmebis<br />

mier garemos mimarT riskis faqtorebis gansazRvris<br />

TvalsazrisiT”. <strong>am</strong> regulaciis Tanaxmad,<br />

`unda C<strong>am</strong>oyalibdes gen-modificirebuli sursaTisa<br />

da cxovelTa sakvebis reestri, romelSic mocemuli<br />

iqneba konkretuli sasursaTo produqtis Sesaxeb<br />

detaluri informacia produqtebis uvneblobis dasadastureblad<br />

Catarebuli kvlevebis, aseve nimu-<br />

Sebis aRebis, identificirebisa da testirebisas g<strong>am</strong>oyenebuli<br />

meTodebis Sesaxeb. arakonfidencialuri<br />

monacemebi gaxdeba sazogadoebisTvis xelmisawvdomi”,<br />

aseve dgindeba:<br />

- etiketis, warwerebis kontroli da verifikacia;<br />

- garemoze potenciuri gavlenis miznobrivi<br />

monitoringi saWiroebis mixedviT;<br />

- ad<strong>am</strong>ianis janmrTelobisa Tu garemosaTvis<br />

gauTvaliswinebeli riskis g<strong>am</strong>ovlenis SemTxvevaSi<br />

gmo-s Semcveli an gmo-s Semcveli sasursaTo produqtebis<br />

sarealizacio qselidan <strong>am</strong>oReba;<br />

evroregulacia 641/2004 detaluri wesebi<br />

1829/2003 regulaciis ganxorcielebisaTvis; masSi mocemulia<br />

aseve riskis Sefasebis Sedegad nebadaruli<br />

gmo-s SemTxveviT an teqnikuri aucileblobiT g<strong>am</strong>owveuli<br />

arsebobis Sesaxeb sasursaTo produqtebsa<br />

da cxovelTa sakvebSi.<br />

1946/2003, instruqcia gmo-s sazRvrebSorisi gadaadgilebis<br />

Sesaxeb;<br />

EC 2003/556 (2003) `Tanaarsebobis” koncefciaa.<br />

igi ganixilavs da exmareba kargi praqtikis danergvaSi<br />

(GMP) gmo mwarmoebel da gmo ar<strong>am</strong>warmoebel<br />

fermerebs. iZleva saxelmZRvanelo principebs erovnuli<br />

strategiis C<strong>am</strong>oyalibebisaTvis, romlis Tanaxmadac<br />

es `Tanaarseboba” unda iyos g<strong>am</strong>Wvirvale,<br />

emyarebodes s<strong>am</strong>ecniero g<strong>am</strong>okvlevebs da pasuxismgeblobebs;<br />

- garemoze zemoqmedebis Sefasebis ganxorcielebis<br />

principebi;<br />

- savaldebulo moTxovnebi postsabazro monitoringisTvis.<br />

EC 2004/787 rekomendacia, _ teqnikuri saxelmZRvanelo<br />

gmo da gmo Semcveli sasursaTo produqtebis<br />

nimuSebis aRebisaTvis;<br />

“Codex Alimentarius”- is mier gmo-s regulirebisaTvis<br />

komisiis mier SemuSavebulia Semdegi standartebi:<br />

CAC/GL 44-2003. `Tan<strong>am</strong>edrove bioteqnologiiT<br />

miRebuli sasursaTo produqtebis riskis analizis<br />

principebi”. masSi mocemulia is savaldebulo mo-<br />

Txovnebi, romelTa mixedviTac, gmo Semcvel an/da<br />

misgan warmoebul sursaTs unda Cautardes riskis<br />

analizi;<br />

CAC/GL 45-2003 `mcenareuli rekombinantuli<br />

dnm-is Semcveli sursaTis uvneblobis Sefasebis saxelmZRvanelo”,<br />

romelSic mocemulia meTodebi ase-<br />

Ti sasursaTo produqtebis riskebis SefasebisaTvis<br />

iq, sadac ganTavsebulia tradiciuli teqnologiiT<br />

miRebuli `oreulebi”. igi iZleva aseve monacemTa da<br />

informaciis identifikacias, romelic aseTi SefasebisaTvis<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba;<br />

CAC/GL 46-2003 `mikrobuli rekombinantuli<br />

dnm-is Semcveli sursaTis uvneblobis Sefasebis saxelmZRvanelo”,<br />

romelSic mocemulia aseTi sasursaTo<br />

produqtebis riskebis Sefaseba maTi tradiciuli<br />

teqnologiiT miRebuli `oreulebTan” Sedarebis<br />

gziT. igi iZleva aseve monacemTa da informaciis<br />

identifikacias, romelic aseTi SefasebisaTvis<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba.<br />

7.5 gmo-s markireba da situaciuri analizi msoflios<br />

sxvadasxva qveyanaSi<br />

evrokavSirSi #1830/2003/EC-is Tanaxmad, markirebas<br />

eqvemdebarebian Tan<strong>am</strong>edrove bioteqnologiebiT<br />

d<strong>am</strong>zadebuli sasursaTo produqtebi an is produqtebi,<br />

romlebic Seicaven genmodificirebul organizmebs.<br />

kanonmdebloba iTvaliswinebs Cveulebriv<br />

kvebis produqtSi genmodificirebuli masalebis g<strong>am</strong>oyenebis<br />

0,9%-ian zRvars dnm-isa da cilisaTvis. <strong>am</strong><br />

zRvars qveviT produqti ar saWiroebs markirebas.<br />

etiketireba ar moeTxoveba iseT sasursaTo<br />

produqtebs, rogorebicaa xorci, rZe, an kvercxi,<br />

romlebic miRebulia cxovelebisagan, romelTa kveba<br />

xdeboda genmodificirebuli sakvebiT an mkurnaloba<br />

mimdinareobda genmodificirebuli nedleulisagan<br />

miRebuli s<strong>am</strong>kurnalo saSualebebiT.<br />

• evrokavSiris markirebis reJimis Tanaxmad, markirebis<br />

moTxovnebi efuZneba ara axali dnmis<br />

da/an axali proteinis (cilis) arsebobas mza<br />

sasursaTo produqtSi, ar<strong>am</strong>ed ufro metad igi<br />

efuZneba imas, Tu r<strong>am</strong>denad iqna g<strong>am</strong>oyenebuli<br />

warmoebis procesis romelime etapze genmodificirebuli<br />

masalisagan d<strong>am</strong>zadebuli genmodificirebuli<br />

organizmi an ingredienti.<br />

• evrokavSiris aucilebeli moTxovnaa markireba<br />

gaukeTdes aseve gemos mimcem im dan<strong>am</strong>atebs,<br />

romlebic miRebulia genmodificirebuli<br />

sursaTisagan, imis miuxedavad, Tu ra odenobiT<br />

aris igi warmodgenili saboloo produqtSi.<br />

56


# 111<br />

biuleteni<br />

• evrokavSirSi g<strong>am</strong>onakliss warmoadgens teqnologiuri<br />

dan<strong>am</strong>atebis markireba. evrokavSiris<br />

regulaciebis Tanaxmad, markirebisagan Tavisufldeba<br />

yvela saxis genetikurad modificirebuli<br />

produqtebisagan warmoebuli teqnologiuri<br />

dan<strong>am</strong>atebi, maSinac ki, rodesac axali<br />

dnm da/an proteini rCeba produqtSi. evrokavSirma<br />

misi par<strong>am</strong>etrebi 10g./kg.-dan 9g./kg.-mde<br />

Se<strong>am</strong>cira ara-genmodificirebul sasursaTo<br />

produqtSi.<br />

• evrokavSiris regulaciebis Tanaxmad, aseve nebadarTulia<br />

daumtkicebeli genmodificirebuli<br />

sursaTis (non-approved GM foods) arseboba<br />

produqtSi 5 g./kg.-s odenobiT, Tu genmodificirebul<br />

produqts gavlili aqvs Semowmeba uvneblobaze;<br />

Tuki daumtkicebeli genmodificirebuli<br />

masala produqtSi aRemateba 0.5%-s, maSin<br />

dauSvebelia aseTi produqtis realizacia.<br />

• evrokavSiris qveynebSi SeufuTavi genmodificirebuli<br />

sursaTis Sesaxeb informacia ganTavsebuli<br />

unda iqnes an Tavad produqtis saxel-<br />

Tan an mis gverdiT. arc is sursaTi, romelic<br />

iyideba swrafi moxmarebisTvis (restornebi da<br />

swrafi kvebis obieqtebi), evrokavSiris debulebis<br />

mixedviT, ar aris gaTavisuflebuli markirebisagan.<br />

iaponia<br />

• iaponias aqvs savaldebulo markirebis moTxovnebi,<br />

romlebic efuZneba saboloo produqt-<br />

Si axali dnm-is da/an proteinis arsebobas. es<br />

exeba sursaTs, romelic miRebulia genmodificirebuli<br />

soiosagan, siminidisa da kartofilisagan,<br />

magr<strong>am</strong> mxolod im SemTxvevaSi, rodesac<br />

igi aris umTavresi ingredienti da Seadgens<br />

produqtis sruli wonis 5%-s an ufro mets<br />

(janmrTelobis, Sromisa da socialuri keTildReobis<br />

s<strong>am</strong>inistro (MHLW, 2003 w.). iaponiaSi<br />

genmodificirebuli sursaTis uvnebloba mowmdeba<br />

bazarze ganTavsebis win, ris Semdegadac<br />

xdeba misi d<strong>am</strong>tkiceba, d<strong>am</strong>tkicebis Semdeg gaicema<br />

nebarTva misi bazarze ganTavsebisaTvis.<br />

• iaponiaSi gmo-markirebis wesebi d<strong>am</strong>okidebulia<br />

imaze, Tu r<strong>am</strong>denad efeqturia adgilze<br />

produqtis identurobis kontrolis sistema<br />

produqtis warmoSobis mixedviT. etiketze gan-<br />

Tavsebuli negatiuri ganacxadebi da warwerebi<br />

arCeviTia mxolod im sawarmoebisTvis, sadac<br />

adgilze funqcionirebs produqtis identurobis<br />

kontrolis sistema produqtis warmoSobis<br />

mixedviT.<br />

• im genmodificirebuli sursaTisaTvis, romelsac<br />

gaaCnia Secvlili maxasiaTeblebi, ar arsebobs<br />

raime d<strong>am</strong>atebiTi markirebis moTxovnebi.<br />

• genmodificrebuli gemos mimcemi dan<strong>am</strong>atebi aucileblad<br />

unda iqnes markirebuli Tuki saboloo<br />

produqtSi igi Seadgens 1g./kg.-ze (0.1%) mets.<br />

• iaponiis debulebebSi araferia naTqv<strong>am</strong>i im sursaTis<br />

markirebis Sesaxeb, romlebic gankuTvnilia<br />

swrafi moxmarebisaTvis.<br />

• iaponiaSi <strong>am</strong>J<strong>am</strong>ad arsebuli markirebis moTxovnebi<br />

genmodificirebul sursaTis Sesaxeb Zala-<br />

Si Sevida 2001 wlis aprilSi.<br />

CineTis taipei, korea da tailandi<br />

• CineTis taipeis, koreasa da tailands aqvT<br />

msgavsi savaldebulo markirebis zogadi mo-<br />

Txovnebi genmodificirebuli sursaTisa da im<br />

sasursaTo produqtebis mimarT, romlebSic<br />

genmodificirebuli komponenti Seadgens umTavres<br />

ingredients da/an Seadgens saboloo produqtis<br />

saerTo wonis 5 %-s (ABARE, 2003, Korea<br />

Food & Drug Administration (KFDA), 2001 and Ministry<br />

of Public Health (MPH) - Thailand, 2002). im genmodificirebuli<br />

sursaTisaTvis, romelTac aqvT<br />

Secvlili maxasiaTeblebi ar arsebobs raime saxis<br />

d<strong>am</strong>atebiTi markirebis moTxovnebi.<br />

• tailandsa da koreaSi markirebis regulireba<br />

efuZneba axali dnm-is da/an axali proteinis<br />

arsebobas sursaTSi (KFDA, 2003 and MPH - Thailand,<br />

2002).<br />

• koreasa da tailandSi intensiuri wesiT rafinirebuli<br />

sursaTi gaTavisuflebulia markirebis<br />

moTxovnebisagan, Tuki aranairi axali dnm da/<br />

an axali proteini ar aris saboloo produqtSi<br />

(FDA, 2001 and MPH - Thailand, 2002). CineTis taipeis<br />

debulebis mixedviT, markirebisagan gaTavisuflebulia<br />

intensiuri wesiT rafinirebuli<br />

produqtebi,: soios sousi, soios zeTi, siminidis<br />

zeTi, simindis sirofi da simindis sax<strong>am</strong>ebeli<br />

(ABARE, 2003).<br />

• yvela saxis dan<strong>am</strong>atebi, kerZod ki teqnologiuri<br />

dan<strong>am</strong>atebi da gemos mimcemi dan<strong>am</strong>atebi,<br />

ar Tavisufldeba markirebis moTxovnebisagan<br />

<strong>am</strong> s<strong>am</strong> qveyanaSi, magr<strong>am</strong> es produqtebi, SesaZlebelia,<br />

gaTavisufldes zogadi markirebis<br />

moTxovnebisagan, vinaidan umetes SemTxvevaSi<br />

teqnologiuri dan<strong>am</strong>atebi da sxva saxis dan<strong>am</strong>atebi,<br />

rogorc wesi, savaraudod ar Seadgens<br />

produqtis umTavres ingredients an Seadgens<br />

saboloo produqtis saerTo wonis 5%-s.<br />

• koreaSi savaldebuloa sursaTis markireba, romelic<br />

`SesaZloa Seicavdes genmodificirebul<br />

ingredients” (sursaTis saxelwodeba),<br />

• koreis debuleba ZalaSi Sevida 2001 wlis<br />

martSi.<br />

• tailandis debulebebi ZalaSi Sevida 2003 wlis<br />

maisSi.<br />

<strong>am</strong>erikis SeerTebuli Statebi da kanada<br />

• <strong>am</strong>erikasa da kanadaSi genmodificirebuli sursaTi<br />

bazarze ganTavsebis win Semowmdeba uvneblobaze.<br />

es orive qveyana miiCnevs, rom genmodificirebuli<br />

sursaTi imgvaradve unda iqnes<br />

ganxiluli, rogorc sxva danarCeni sursaTi.<br />

57


# 111 biuleteni<br />

markirebasTan dakavSirebiT ar arsebobs raime<br />

zogadi saxis ,,yovlismomcveli” savaldebulo<br />

markirebis moTxovnebi. markireba savaldebuloa<br />

mxolod im SemTxvevaSi, rodesac genmodificirebuli<br />

sursaTi ar aris arsebiTad eqvivalenturi<br />

Semadgenlobis, kvebiTi Rirebulebis<br />

an daniSnulebiT g<strong>am</strong>oyenebis mxriv (Health<br />

Canada, 2003 and U.S Food and Drug Administration -<br />

USFDA, 2001). alergenebi aucileblad unda iqnes<br />

miTiTebuli iseve, rogorc sxva danarCeni<br />

komponentebi, romlTa g<strong>am</strong>oyeneb<strong>am</strong>ac SesaZloa<br />

garkveuli zemoqmedeba moaxdinos ad<strong>am</strong>ianis<br />

janmrTelobaze.<br />

• aSS-Si SemuSavebulia sawarmoTa saxelmZRvanelo,<br />

romelSic miTiTebulia, rom im SemTxvevaSi,<br />

rodesac mewarmes surs nebayoflobiT<br />

gaukeTos markireba Tavis genmodificirebuli<br />

organizmebisagan warmoebul produqts, etiketze<br />

ganTavsebuli uaryofiTi saxis warwerebi<br />

eqvemdebareba zogad debulebebs, romlebmac<br />

SecdomaSi ar unda Seiyvanos momxmarebeli. (US-<br />

FDA, 2001).<br />

• kanadaSi nebadarTulia sawarmoTa standartebis<br />

SemuSaveba etiketze ganTavsebuli nebayoflobiTi<br />

saxis rogorc pozitiuri, ise negatiuri<br />

saxis warwerebisTvis. rac Seexeba negatiur warwerebs,<br />

SemoTavazebuli iqna, rom nebadarTuliyo<br />

5%-iani zRvari genmodificirebuli masalis<br />

araganzrax produqtSi moxvedrisaTvis,<br />

rodesac produqts ukeTdeba warwera `aragenmodificirebuli”<br />

(Health Canada, 2003).<br />

CineTis saxalxo respublika<br />

• 2001 wlis ivnisSi CineTis saxelmwifo sabWom<br />

g<strong>am</strong>osca debuleba, romelic garkveul procedurebs<br />

iTvaliswinebs genmodificirebuli<br />

organizmebis ganviTarebis, gavrcelebisa da<br />

g<strong>am</strong>oyenebis marTvisaTvis soflis meurneoba-<br />

Si. yvela saxis genmodificirebulma sursaTma<br />

Semowmeba unda gaiaros uvneblobaze da masze<br />

gacemul unda iqnes uvneblobis sertifikati.<br />

• CineTis soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistrom g<strong>am</strong>osca<br />

debuleba, romelic exeba genmodificirebuli<br />

sursaTis markirebas. CineTSi garkveuli saxis<br />

genmodificirebuli marcvleulisa da misi<br />

produqtebisaTvis savaldebuloa markireba.<br />

maTSi Sedis soio (marcvali, fqvili, zeTi da<br />

RerRili), simindi (marcvali, zeTi da fqvili),<br />

kanola (Tesli, zeTi da RerRili) da pomidori<br />

(Tesli, axali pomidori da sousebi).<br />

• CineTSi ikrZaleba ara-genmodificirebuli<br />

produqtebis negatiuri markireba _ anu warwera<br />

`genmodifikaciisagan Tavisufalia.~<br />

azia-wynari okeanis ekonomikuri Tan<strong>am</strong>Sromlobis<br />

sxva qveynebi<br />

genmodificirebuli sursaTis markirebis saki-<br />

TxTan dakavSirebiT, azia-wynari okeanis ekonomikuri<br />

Tan<strong>am</strong>Sromlobis sxva qveynebSi:<br />

- rig qveynebs ara aqvs specifikuri debuleba,<br />

romelic funqcionirebs adgilze da/an igi <strong>am</strong>J<strong>am</strong>ad<br />

ganixileba (CineTis hong-kongi, malaizia, meqsika,<br />

filipinebi da singapuri);<br />

- zogierT qveyanaSi genmodificirebuli sursaTis<br />

markirebis Sesaxeb ar arsebobs specifikuri<br />

debuleba, an genmodificirebuli sursaTis markirebis<br />

sakiTxi <strong>am</strong> droisaTvis prioritets ar warmoadgens<br />

(brunei darusal<strong>am</strong>i, Cile, papua axali gvinea,<br />

peru da vietn<strong>am</strong>i).<br />

gaerTianebuli s<strong>am</strong>efo<br />

gaerTianebul s<strong>am</strong>efoSi Semavali subieqtebisgan<br />

erT-erTi qveyana _ inglisi _ genetikurad modificirebuli<br />

produqciisa da organizmebis momxrea,<br />

Tumca Sotlandia, CrdiloeT irlandia da uelsi -<br />

mowinaaRmdegeni arian. <strong>am</strong>is g<strong>am</strong>o, ingliss d<strong>am</strong>oukideblad<br />

saerTaSoriso gadawyvetilebebis miReba ar<br />

SeuZlia da iZulebulia angariSi gauwios s<strong>am</strong>efos<br />

danarCen subieqtebsac.<br />

• gaerTianebul s<strong>am</strong>efoSi ar xdeba gmo marcvleulis<br />

(yvela saxis) moyvana;<br />

• xdeba yvela im daSvebuli da sertificirebuli<br />

genetikurad modificirebuli marcvleulis<br />

Semotana, romlebic evrokavSiris mier importirebisTvisaa<br />

nebadarTuli. <strong>am</strong>rigad, genetikurad<br />

modificirebuli soios da r<strong>am</strong>denime saxeobis<br />

simindis marcvlisa da puris marcvlis<br />

importi xorcieldeba rogorc cxovelis sakvebi;<br />

• ad<strong>am</strong>ianisaTvis sakvebad gankuTvnili gmo sursaTisaTvis<br />

aucilebelia markireba.<br />

avstria<br />

• avstriaSi akrZalulia genmodificirebuli Teslebi<br />

(Bt 176, T 25, MON 810 , Gt 73);<br />

• arsebobs agreTve SeTanxmeba supermarketebTan,<br />

raTa maT ar dauSvan genmodificirebuli sasursaTo<br />

produqtebis gayidva, romlebic 0,9%-<br />

ze met gm-ingredientebs Seicaven;<br />

poloneTi<br />

• akrZalulia genmodificirebuli Tesli MON<br />

810;<br />

• ar xdeba gmo komerciuli Tesva, Tumca 2006<br />

wl<strong>am</strong>de kvleviT dawesebulebebSi Catarda genmodificirebuli<br />

simindis sacdeli Tesva;<br />

saxelmwifo argumentirebulad asabuTebs bioteqnologiis<br />

g<strong>am</strong>oyenebis savalalo Sedegebs. ker-<br />

Zod:<br />

‣ im fermerTa, glexTa mindvrebi, romlebic<br />

58


# 111<br />

biuleteni<br />

im teritoriis axlos mdebareoben, sadac gmo marcvleuli<br />

mohyavT, ver iqnebian daculni da dabin-<br />

Zurebis albaToba gardauvalia, <strong>am</strong>itom isini ver<br />

SeZleben TavianTi produqciis, rogorc gmo-sgan<br />

Tavisufalis, realizacias;<br />

‣ fermerebs, romelTac TavianT mindvrebSi<br />

gmo mohyavT da romelTa teritoriidanac moxdeba<br />

axlomdebare mindvrebis dabinZureba, daekisrebaT<br />

didi sajarimo sanqciebi;<br />

‣ garTuldeba gmo-sgan Tavisufali reproduqciuli<br />

masalis moZieba;<br />

‣ adgilobrivi gad<strong>am</strong><strong>am</strong>uSavebeli s<strong>am</strong>rewvelo<br />

sawarmoebi garantias ver gascemen, rom maTi produqcia<br />

gmo-sgan Tavisufalia;<br />

rumineTi<br />

• oficialurad mxolod RR saxeobis soios (RR<br />

Soy) moyvana iyo daSvebuli, magr<strong>am</strong> evrokavSir-<br />

Si gawevrianebis Semdeg igi aikrZala, Tumca<br />

SesaZlebeli gaxda MON 810t saxeobis simindis<br />

daTesva;<br />

• evrokavSirSi gawevrianebis Semdeg moxda qveyanaSi<br />

arsebuli kanonmdeblobis evrodireqtivebTan<br />

harmonizacia;<br />

• mkacrad xorcieldeba gmo markirebis kontroli<br />

EC 1829/2002-is mixedviT;<br />

portugalia<br />

• portugaliaSi gmo-sgan Tavisufali zonis statusi<br />

gaaCnia erT regions, 27 municipalitetsa<br />

da erT mcire administraciul erTeuls;<br />

• qveyanaSi xorcieldeba evrokavSiris mier da-<br />

Svebuli da miRebuli gmo-s rogorc importi,<br />

aseve daTesva. Teslebs, romlebic komerciuli<br />

TesvisTvisaa daSvebuli, unda gaaCndeT gmos<br />

Semcvelobis nulovani odenoba, winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi aucilebelia markireba;<br />

xorvatia<br />

gmo sursaTis warmoebis Sesaxeb;<br />

aRsaniSnavia, rom mTavari argumenti, ris<br />

g<strong>am</strong>oc miRebuli iqna adgilobrivi kanoni aris is,<br />

rom xorvatia mcire teritoriaa, Sesab<strong>am</strong>isad, mcire<br />

mindvrebiT, <strong>am</strong>denad gmo-sgan dabinZurebisa da<br />

swrafi gavrcelebis realuri safrTxe arsebobs da,<br />

rac mTavaria, misgan organuli soflis meurneobis<br />

dacva SeuZlebelia.<br />

ungreTi<br />

ungreTi evropaSi simindis warmoebis moculobis<br />

mxriv meore qveyanaa. <strong>am</strong> mxriv ki ungreTisaTvis<br />

gmo-sgan Tavisufali qveynis statusi mniSvnelovania<br />

reputaciisaTvis. garda <strong>am</strong>isa, qveyanaSi gmo-s<br />

warmoebis oficialuri daSveba ara mxolod Zvirad<br />

Rirebuli procedurebis gatarebas, ar<strong>am</strong>ed d<strong>am</strong>atebiT<br />

laboratoriuli kvlevebisaTvis gadasaxadebis<br />

dawesebas g<strong>am</strong>oiwvevs, romlis gadaxda savaldebulo<br />

iqneba yvela im kompaniisa da mwarmoeblisaTvis,<br />

romlebic aRniSnuli produqtebis g<strong>am</strong>oyenebas moisurveben.<br />

ruseTi<br />

miuxedavad imisa, rom ruseTis federaci<strong>am</strong><br />

xeli ar moawera kartaxenas oqms, da ar aris Sesab<strong>am</strong>isad<br />

ratificirebuli, dReisaTvis miRebulia<br />

mravali normatiuli dokumenti, romlebic aregulireben<br />

gmo-Semcveli sasursaTo produqtebis sakiTxs.<br />

Seqmnilia gmo-komponentebis Semcveli sasursaTo<br />

produqtebis uvneblobis Semowmebis sistema,<br />

registraciis wesi. aseTi produqciis importisas<br />

aucilebelia sasaqonlo-Tanmxlebi dokumentaciis<br />

Semowmeba, maT Soris, saxelmwifo registraciis mowmoba.<br />

<strong>am</strong> dokumentis ararsebobis SemTxvevaSi iReben<br />

gadawyvetilebas produqciis akrZalvis Sesaxeb,<br />

xolo dokumentis arsebobis SemTxvevaSi ganixilaven<br />

produqciis partiis sanitariul-higienur mdgomareobas<br />

da iReben nimuSs laboratoriuli g<strong>am</strong>okvlevebisaTvis.<br />

• xorvatiaSi 20 administraciuli erTeulidan 12<br />

g<strong>am</strong>ocxadebulia gmo-sgan Tavisufal zonad;<br />

• qveynis parl<strong>am</strong>entis mier miRebulia gmo-s Sesaxeb<br />

r<strong>am</strong>denime kanoni. isini gacilebiT mkacria<br />

evrokavSiris kanonmdeblobasTan SedarebiT;<br />

• kanonis mixedviT ikrZaleba genetikurad modificirebuli<br />

organizmebis g<strong>am</strong>oyeneba (garemoSi<br />

gavrceleba):<br />

1. dacul teritoriebze da maT irgvliv arsebul<br />

buferul zonebSi;<br />

2. organuli soflis meurneobis teritoriebze;<br />

3. ekoturizmisTvis mniSvnelovan teritoriebze;<br />

sasursaTo produqtebis markirebisas aucilebelia<br />

0,9 %-iani zRvaris dacva, xolo TeslebisaTvis<br />

0%. aRniSnuli zRvrebis g<strong>am</strong>kacreba jandacvis<br />

ministris prerogativaa. qveyanaSi ar aris aranairi<br />

nebarTva gacemuli mindvrebSi sacdel Tesvasa da<br />

• 2007 wlis dekemberSi kanonSi `momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis Sesaxeb” Sevida cvlilebebi,<br />

romelTa Tanaxmadac, `sasursaTo produqtebi,<br />

romlebic Seicaven gmo-sgan miRebul komponentebs<br />

0,9%-ze meti odenobiT, eqvemdebarebian<br />

aucilebel markirebas. markirebisas miTiTebuli<br />

unda iqnes aucilebli informacia saxelmwifo<br />

registraciis Sesaxeb; sursaTi, romelic<br />

miRebulia genmodificirebuli komponentebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebiT, magr<strong>am</strong> ar Seicavs dnm-sa da cilas,<br />

d<strong>am</strong>atebiT etiketirebas ar saWiroeben, Tu<br />

maTi kvebiTi Rirebuleba tradiciuli analogis<br />

identuria.<br />

• ГОСТ Р 52173-2003 «Сырье и продукты пищевые. Метод<br />

идентификации генетический модифицированных<br />

источников (ГМИ) растительного происхождения.»<br />

• ГОСТ Р 52174-2003 « биологическая безопасность.<br />

59


# 111 biuleteni<br />

Сырье и продукты пищевые. Метод идентификации<br />

генетический модифицированных источников (ГМИ)<br />

растительного происхождения с применением биологического<br />

микрочипа».<br />

aRniSnuli meTodebi Tvisobrivia da saSualebas<br />

iZleva dadgenili iqnes saanalizo produqtebSi<br />

gmo-s arseboba an ararseboba, xolo<br />

• Методические указания МУК 4.2.1913-04 «Методы<br />

количественного определения генетически модифицированных<br />

источников (ГМИ) растительного происхождения<br />

в продуктах питания. meTodis g<strong>am</strong>oyenebiT saanalizo<br />

sasursaTo produqtSi konkretuli gmo-s procentuli<br />

Semcvelobis gansazRvra xdeba.<br />

7.6 genmodificirebuli sursaTis mikvlevadoba<br />

imisaTvis, rom mwarmoeblebma daakmayofilon<br />

markirebis moTxovnebi da daasabuTon is warwerebi,<br />

romlebsac isini ukeTeben etiketze, garkveul<br />

debulebebis mixedviT, aucilebelia adgilze funqcionirebdes<br />

sertifikaciis sistemebi, mikvlevadoba<br />

an produqtis identurobis kontrolis sistemebi.<br />

cxrilSi #7.3 (ix. danarTi) mocemulia moTxovnebi<br />

mikvlevadobisadmi, romelic asaxulia sxvadasxva<br />

qveynis debulebebSi an Sesab<strong>am</strong>isobis saxelmZRvaneloebSi.<br />

Tavi 8. biologiuri agrowarmoeba da<br />

ekologiurad sufTa sasursaTo produqtebi<br />

biologiuri soflis meurneobis Seqmnis ideas<br />

TiTqmis saukunovani istoria aqvs. XX saukunis dasawyisSi<br />

qimiuri da mZime mrewvelobis ganviTareb<strong>am</strong><br />

xeli Seuwyo soflis meurneobaSi qimiuri sasuqebis,<br />

pesticidebis aqtiur g<strong>am</strong>oyenebas; axali agroteqnologiebis<br />

danergviT gaizarda sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo<br />

produqtebis mosavlianoba, Semcirda xeliT Sroma<br />

da, Sesab<strong>am</strong>isad, Semcirda produqciis TviTRirebuleba.<br />

es novacia iyo mosaxleobis sasursaTo usafrTxoebis<br />

uzrunvelsayofad, Tumca droTa ganmavlobaSi<br />

yvelasTvis, maT Soris glexebis, fermerebisa<br />

da mecnierebisaTvis, cxadi gaxda, rom intensiuri<br />

teqnologiebis danergviT mosavlianobis zrdasTan<br />

erTad gaizarda mavneblebis raodenoba da maTi mdgradoba<br />

qimiuri preparatebis mimarT, r<strong>am</strong>ac Tavis-<br />

Tavad moiTxova qimiuri preparatebis asortimentis<br />

gazrda da dozebis momateba, <strong>am</strong>as ki Tan mohyva niadagis<br />

g<strong>am</strong>ofitva, misi nayofierebis <strong>am</strong>aRlebisaTvis<br />

ki axal-axali qimiuri sasuqebis d<strong>am</strong>ateba gaxda sa-<br />

Wiro, TandaTan _ mTlianad Tu ara, didi wiliT _<br />

soflis meurneoba qimiur industriaze gaxda d<strong>am</strong>okidebuli.<br />

swored <strong>am</strong> periodSi pirvelad Sveicarielma<br />

mecnierma hans miulerma safuZveli Cauyara bioorganuli<br />

meurneobis koncefcias, romlis <strong>am</strong>osaval<br />

principebs warmoadgenda:<br />

• qimiur industriaze d<strong>am</strong>okidebulebis uaryofa,<br />

mcenareTa dacvisa da niadagis nayofierebis<br />

<strong>am</strong>aRlebisaTvis qimiuri sasuqebis da sxva<br />

sinTezuri saSualebebis moxmarebis Semcireba,<br />

meurneobaSi arsebuli bunebrivi resursebis<br />

maqsimaluri g<strong>am</strong>oyeneba, sasursaTo produqciis<br />

realizaciis gazrda produqciis xarisxis gaumjobesebis<br />

meSveobiT;<br />

• gasaRebis bazris Seqmna im momxmarebelTa interesebis<br />

gaTvaliswinebiT, romlebic dainteresebuli<br />

arian jansaRi sakvebiTa da ekologiurad<br />

sufTa garemoTi;<br />

dReisaTvis ekologiuri soflis meurneobis<br />

ganviTareba da ekologiuri wonasworobis Senar-<br />

Cuneba mdgradi globaluri ganviTarebis prioritetul<br />

mimarTulebas warmoadgens, romelic socialur,<br />

ekologiur da ekonomikur miznebs isaxavs.<br />

socialuri miznebia:<br />

• tradiciuli sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo produqciis<br />

miReba;<br />

• sasursaTo produqciis garantirebuli uvnebloba.<br />

ekologiuri miznebia:<br />

• garemos dacva;<br />

• niadagis nayofierebis SenarCuneba;<br />

• bunebrivi resursebis SenarCuneba;<br />

• cxovelTa moSenebis marTebuli meTodebis SemuSaveba.<br />

ekonomikuri miznebia:<br />

• ekologiur sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo produqciaze<br />

bazris mzardi moTxovnebis dakmayofileba;<br />

• soflis ekonomikuri ganviTarebis alternatiuli<br />

meTodi;<br />

• Caketili sistemebis danergva da Sesab<strong>am</strong>isad<br />

garemoze negatiuri zemoqmedebis Semcireba;<br />

• d<strong>am</strong>atebiTi s<strong>am</strong>uSao adgilebi soflad.<br />

msoflioSi organuli produqciis warmoebas<br />

koordinacias uwevs organizacia IFOAM - organuli<br />

soflis meurneobis saerTaSoriso federacia, romelic<br />

daarsda 1972 wels. masSi akreditebul organizaciebs<br />

aqvT organuli sursaTis sertificirebis<br />

ufleba msoflios sxvadasxva qveyanaSi. sertificireba<br />

nebayoflobiTia.<br />

biologiuri meurneoba aris sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo<br />

operaciebis mowesrigebuli sistema, romelic<br />

moicavs meurneobis dagegmvis, marTvisa da produqciis<br />

warmoebis im meTodebs, romlebic xels uwyoben<br />

cocxali organizmebisa da garemos iseT ur-<br />

TierTd<strong>am</strong>okidebulebas, rodesac SenarCunebulia<br />

bunebrivi wonasworoba. misi sinonimebia `ekologiuri<br />

meurneoba”, `organuli meurneoba”. aRniSnulis<br />

mixedviT, `bioproduqcia” (an sityvaTa nebismieri<br />

60


# 111<br />

biuleteni<br />

kombinacia, romelSic g<strong>am</strong>oyenebulia `eko”, `bio”,<br />

`organuli”) aris produqcia, romlis warmoebisa da<br />

Semdgomi gad<strong>am</strong>uSavebis, Senaxvis, transportirebis,<br />

SefuTvis, etiketirebisa da realizaciis wesebi Seesab<strong>am</strong>eba<br />

biowarmoebis standarts.<br />

dReisaTvis msoflioSi bioproduqciis warmoeba<br />

da maTi gayidvis wili TandaTan matulobs (ix.<br />

cxrili #8.1).<br />

ekologiuri soflis meurneoba msoflios 100-<br />

mde qveyanaSia, romlis saerTo farTobi daaxloebiT 26<br />

458 270 heqtars Seadgens; maTgan avstraliaSi 42, 9 %-ia,<br />

evropaSi _ 23,8 %, laTinur <strong>am</strong>erikaSi _ 23, %, CrdiloeT<br />

<strong>am</strong>erikaSi _ 5,5 %, aziaSi _ 2,8 %, afrikaSi _ 1 %.<br />

evropaSi ekologiuri marTvis principebi danergilia<br />

daaxloebiT 170 aTas fermaSi; maT Soris<br />

avstriaSi aris 12,9 %, fineTSi _ 7,22 %, italiaSi _<br />

6, 86%, SveciaSi _ 6,8%, saberZneTSi _ 6,24 %, daniaSi<br />

_ 6,2 %, CexeTSi _ 5,97 %, estoneTSi _ 4,59%, sloveniaSi<br />

_ 4,6 %, did britaneTSi _ 4,42 %, germaniaSi<br />

_ 4,3 %.<br />

2006 wlis ivlisSi saqarTvelos parl<strong>am</strong>entma<br />

miiRo kanoni `biologiuri agrowarmoebis ganxorcielebis<br />

Sesaxeb”, romelmac s<strong>am</strong>arTlebrivi safu-<br />

Zveli Seuqmna qveyanaSi biowarmoebis Semdgom ganviTarebas.<br />

kanoni gansazRvravs biologiuri agrowarmoebis<br />

ZiriTad principebs, iZleva terminTa ganmartebebs,<br />

bioproduqciis warmoebis pirobebs, aseve<br />

velurad mzardi mcenareebisa da maTi nayofebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebas biologiuri meurneobebis pirobebSi;<br />

bioproduqciis warmoebis, gad<strong>am</strong>uSavebis, Senaxvis,<br />

transportirebis, SefuTvisa da realizaciis wesebs,<br />

bioproduqciis importisa da etiketirebis wesebs,<br />

adgens biowarmoebis sertificirebas; magr<strong>am</strong> 2007<br />

wlis 26 seqtembers kanonSi Sesuli cvlilebebis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, kanonis im muxlis moqmedeba, romelic<br />

gansazRvravda bioproduqciis etiketirebis wess,<br />

gadaido 2012 wlis 31 dekembr<strong>am</strong>de.<br />

biowarmoebis Sesaxeb dReisaTvis SemuSavebulia<br />

150-ze meti kerZo standarti, 80-mde teqnikuri<br />

regulacia da kanoni. sxvadasxva qveynis teqnikuri<br />

regl<strong>am</strong>entebisa da kerZo standartebis harmonizaciis<br />

mizniT, Seiqmna sabaziso zogadi normebi, romlebiTac<br />

gansazRvrulia is minimaluri moTxovnebi<br />

da normebi, romlebic aucilebelia bioproduqciis<br />

warmoebisaTvis. swored <strong>am</strong> principebis gaTvaliswinebiT,<br />

saqarTvelos soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistros<br />

mier qarTuli aras<strong>am</strong>Tavrobo organizacia _ `elkanasTan”<br />

aqtiuri Tan<strong>am</strong>SromlobiT SemuSavebuli iqna<br />

saqarTvelos standarti sst - 68:2007 `bioproduqqveyana<br />

ekologiuri soflis meurneobis produqciis<br />

gayidvebis wili msoflioSi<br />

gayidvebi weliwadSi<br />

(mln.evro)<br />

moculobiTi wili (%)<br />

cxrili #8.1<br />

prognozi 2008<br />

w. (%)<br />

germania 800 -3100 1,7 - 2,2 5 - 10<br />

didi britaneTi 1550-1750 1,5 – 2,0 10 - 15<br />

italia 1250-1400 1,0 – 1,05 5 - 15<br />

safrangeTi 1200-1300 1,0 -1,5 5 - 10<br />

Seicaria 725-775 3,2 – 3,7 5 - 15<br />

holandia 445-775 1,0 – 1,5 5 - 10<br />

Svecia 350-400 1,5 - 2,0 10 -15<br />

dania 325-375 2,2 – 2,7 0 - 5<br />

avstria 325-375 2,0 – 2,5 5 -10<br />

belgia 200-250 1,0 – 1,5 5 - 10<br />

irlandia 40-50 < 0,5 10 / 20<br />

sxva evropuli qveynebi 750- 850 - -<br />

sul evropaSi 10000-11000 - -<br />

aSS 11 000 -13 000 2,0 – 2,5 15 - 20<br />

kanada 850 - 1000 1,5 – 2, 0 10 - 20<br />

iaponia 350 - 450 < 0,5 -<br />

okeaneTi 75 - 100 < 0,5 -<br />

sul 23 000 – 25 000 - -<br />

61


# 111 biuleteni<br />

ciis ZiriTadi moTxovnebi da warmoebis pirobebi”.<br />

standartis SemuSavebisas g<strong>am</strong>oyenebuli iqna gaer-<br />

Tianebuli erebis sursaTisa da soflis meurneobis<br />

organizaciis (FAO) da jandacvis msoflio organizaciis<br />

(WHO) sasursaTo standartebis SemuSavebis<br />

komisiis (Codex alimentaruis _ saxelmZRvanelo miTiTebebi<br />

32-199 (gadasinjva 2001-1) `organulad miRebuli<br />

sursaTis warmoebis, gad<strong>am</strong>uSavebis, etiketirebisa<br />

da marketingisaTvis”, evroregulacia (EC) # 2092<br />

`organuli sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo sursaTis warmoebis<br />

Sesaxeb da miTiTebebi sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo sursaTis<br />

warmoebis Sesaxeb da miTiTebebi sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo<br />

produqtebisa da sakvebis Sesaxeb”; cvlilebebi,<br />

aseve organuli soflis meurneobis saerTaSoriso<br />

federaciis (IFOAM) ZiriTadi standartebi bioagrowarmoebisa<br />

da gad<strong>am</strong>uSavebisaTvis. aRsaniSnavia,<br />

rom evrokavSirSi 2007 wlis 28 ivniss g<strong>am</strong>oqveynda<br />

EEC # 834 regulacia, romelic aseve exeba organuli<br />

agromeurneobis warmoebis wesebs da cvlilebebi<br />

Seaqvs man<strong>am</strong>de moqmed kanonmdeblobaSi. aRniSnuli<br />

kanonmdebloba evrokavSiris qveynebSi <strong>am</strong>oqmeddeba<br />

2009 wlis 1 ianvridan.<br />

standarti gansazRvravs ra biowarmoebis zogad<br />

wesebs, <strong>am</strong>avdroulad, konkretul pirobebs adgens<br />

mcenaresa da mcenareuli warmoSobis produqtebsa<br />

da cxovelebsa da cxoveluri warmoSobis produqtebisaTvis.<br />

standartSi mocemulia cxovelTa sanaSene<br />

principebi, konversiis sakiTxebi, mecxoveleobis<br />

warmoebis simZlavre da sakvebis warmoebis SesaZleblobebi,<br />

mecxoveleobis marTva, cxovelTa kvebis<br />

Taviseburebani, maTi mkurnalobis meTodebi, cxovelebis<br />

movla, transportirebisa da dakvlis pirobebi.<br />

gansazRvrulia cxovelTa sacxovrebeli da garemo<br />

pirobebis SerCevisas cxovelis specifikuri mo-<br />

Txovnebi - sadgomi da saZovari pirobebi. dadgenilia<br />

cxovelTa dasabinavebeli nagebobebis Sida da gare<br />

minimaluri farTobi, niadagis nakeliT ganoyiereba<br />

da marTva, 1ha-ze (rac weliwadSi 170 kg. azotis ekvivalenturia)<br />

cxovelebis maqsimaluri raodenoba.<br />

standartSi calke Tavadaa mocemuli frinvelis<br />

warmoebis moTxovnebi, gansazRvrulia maTi<br />

dasabinavebeli nagebobebis Sida da gare minimaluri<br />

farTobi, specifikuri moTxovnebia saxeobebis<br />

mimarT, magaliTad, mefutkreoba da mefutkreobis<br />

produqtebis zogadi principebi, futkris kvebis Taviseburebani,<br />

futkris warmomavlobis, misi marTvis,<br />

janmrTelobis, daavadebebisa da mavneblebisagan dacvis<br />

meTodebi da mkurnalobis dasaSvebi saSualebebi.<br />

standarti gansazRvravs aseve saSualebebs niadagis<br />

nayofierebisa da biologiuri aqtivobis SenarCunebisa<br />

da gazrdisaTvis, niadagsa da kompost-<br />

Si/nakelSi mZime liTonebis maqsimalurad dasaSveb<br />

raodenobas, mavneblebisa da mcenareTa daavadebebis<br />

g<strong>am</strong>omwvevebisagan dacvas;<br />

standartis moTxovnebis Sesab<strong>am</strong>isad, saqar-<br />

Tvelos soflis meurneobis ministris 2008 wlis 14<br />

ivlisis #113 brZanebiT d<strong>am</strong>tkicebuli iqna `bioproduqciis<br />

warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis<br />

nusxa”, romelSic mocemulia im saSualebaTa C<strong>am</strong>onaTvali,<br />

romelTa g<strong>am</strong>oyenebac daSvebulia biologiurad<br />

sufTa produqciis warmoebisas, kerZod,<br />

masSi mocemulia nivTierebebi niadagis nayofierebis<br />

<strong>am</strong>aRlebisa da kondicirebis saSualebebis, veterinaruli<br />

saSualebebis, sakvebdan<strong>am</strong>atebis, mecxoveleobisa<br />

da mefutkreobis produqciis gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

saSualebebis, gad<strong>am</strong>uSavebis d<strong>am</strong>xmare saSualebebisa<br />

da mcenareTa dacvis saSualebebis saxiT. aRniSnuli<br />

nusxa SemuSavebulia saerTaSoriso standartebis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad (ix. danarTi, cxrili #8.2).<br />

aRsaniSnavia, rom saxelmwifo standartis Seqmnas<br />

win uswrebda kerZo standarti, romelic biologiur<br />

meurneobaTa asociacia `elkan<strong>am</strong>” jer kidev<br />

1999 wels SeimuSava da 2004 wels ganaaxla. <strong>am</strong> standartis<br />

dacva savaldebulo iyo asociaciis wevri<br />

biomeurneobebisaTvis da `elkanas” logos g<strong>am</strong>oyenebis<br />

msurvelTaTvis.<br />

kanonmdeblobis Tanaxmad, iseve rogorc sxva<br />

qveynebSi, saqarTveloSic bioproduqciis sertificirebas<br />

axorcielebs akreditaciis organos mier<br />

akreditebuli Sesab<strong>am</strong>isobis Semfasebeli organo.<br />

biostandartTan Sesab<strong>am</strong>isobis dadgena xdeba sawarmoo<br />

erTeulis inspeqtirebis safuZvelze, romelic<br />

SeiZleba Catardes rogorc winaswari SeTanxmebiT,<br />

ise gafrTxilebis gareSe. mikvlevadoba biowarmoebis<br />

ZiriTadi principia. biomwarmoeblebs moeTxovebaT<br />

sawarmoo procesis, nedleulis Sesyidvis, produqciis<br />

warmoebis, dasawyobebisa da gayidvis Sesaxeb<br />

detaluri dokumentebisa da Canawerebis warmoeba,<br />

romelTac warudgens inspeqtors. inspeqtori <strong>am</strong>owmebs<br />

sasoflo-s<strong>am</strong>eurneo savargulebs, sawarmos,<br />

sawyobebs. bioproduqciis laboratoriuli Semowmeba<br />

dabinZurebaze xorcieldeba dasabuTebuli eWvis<br />

arsebobis SemTxvevaSi.<br />

asociacia `elkanas” da Sveicariis ganviTarebis<br />

saagentosa (SDC) da EPEK/HEKS-is mxardaWeriT saqarTveloSi<br />

Seiqmna biosertificirebis organo - Sps<br />

`kavkasserti”, romelsac miRebuli aqvs germanuli<br />

akreditaciis organos _ DAP-is _ akreditacia.<br />

Tavi 9. laboratoriebis roli<br />

sursaTis uvneblobaSi<br />

`sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb”<br />

saqarTvelos kanonis Tanaxmad, sursaTis saxelmwifo<br />

kontroli moicavs nimuSis aRebasa da laboratoriuli<br />

g<strong>am</strong>ocdis Catarebas. laboratoriuli g<strong>am</strong>ocdis<br />

ufleb<strong>am</strong>osileba aqvs mxolod dasaxelebul akreditebul<br />

laboratorias.<br />

akreditaciis erovnuli organos - akreditaciis<br />

centris mier akreditebuli laboratoriebis nusxa<br />

warmodgenilia cxrilSi #9.1 (ix. danarTi). laboratoriebi<br />

funqcionireben `produqciisa da momsaxurebis<br />

sertifikaciis Sesaxeb”, `gazomvaTa erTianobis<br />

uzrunvelyofis Sesaxeb” saqarTvelos kanonebis<br />

62


# 111<br />

biuleteni<br />

Sesab<strong>am</strong>isad da eyrdnobian sst en 45001 : 2006 da sst<br />

iso/iek 17025 : 2006 standartebs, romelTa Tanaxmadac<br />

isini aRiarebuli arian, rogorc teqnikurad<br />

kompetenturni.<br />

laboratoriebis roli sursaTis uvneblobaSi<br />

s<strong>am</strong>i ZiriTadi funqciiT ganisazRvreba:<br />

cxovelebis gad<strong>am</strong>debi sneulebebis aRmZvrelebis,<br />

mcenareTa sakarantino da sxva saSiSi mavne organizmebis<br />

diagnostika; aseve axali sadiagnostiko<br />

meTodebis, danadgar-mowyobilobebisa da sadiagnostiko<br />

saSualebebis aprobacia da danergva.<br />

bolosityvaoba<br />

1. saxelmwifo kontrolis dros nimuSis laboratoriuli<br />

g<strong>am</strong>ocda;<br />

2. riskis SefasebaSi monawileobis miReba;<br />

3. referensuli (saarbitraJo) funqcia;<br />

dasaxelebuli laboratoriebi Tan<strong>am</strong>Sromloben<br />

sursaTis uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa<br />

dacvis s<strong>am</strong>saxurTan, rac g<strong>am</strong>oixateba imaSi, rom:<br />

• inspeqtirebisas inspeqtori iRebs nimuSs dadgenili<br />

wesiT;<br />

• nimuSi igzavneba dasaxelebul laboratoriaSi;<br />

• analizis Sedegebi miewodeba s<strong>am</strong>saxurs;<br />

• Sedegebis safuZvelze inspeqtori akeTebs daskvnas<br />

sursaTis konkretul par<strong>am</strong>etrebTan Sesab<strong>am</strong>isobis<br />

Sesaxeb da iRebs saTanado gadawyvetilebas.<br />

kanonis Tanaxmad, daSvebulia s<strong>am</strong>saxuris mier<br />

referentuli g<strong>am</strong>ocdis Catareba im SemTxvevaSi, Tu<br />

romelime mxare ar eTanxmeba dasaxelebul laboratoriaSi<br />

Catarebuli g<strong>am</strong>ocdebis Sedegebs. magr<strong>am</strong><br />

dReisaTvis referens-laboratoria, romelic monawileobas<br />

miiRebda aRniSnul saqmianobaSi, ar aris<br />

dasaxelebuli.<br />

qveyanaSi epizootiuri da fitosanitariuli<br />

keTilsaimedoobis miRwevisaTvis saqarTvelos prezidentis<br />

2006 wlis 10 maisis #307 brZanebis safuZvelze<br />

Seqmnilia sajaro s<strong>am</strong>saxuris iuridiuli<br />

piri, saqarTvelos soflis meurneobis s<strong>am</strong>inistros<br />

laboratoria. misi struqturuli qvedanayofebia:<br />

- axalcixis da quTaisis monitoringis sadgurebi;<br />

- gurjaanis, duSeTis, marneulis, goris, zugdidis,<br />

ozurgeTis, <strong>am</strong>brolauris, baTumis savele<br />

sadgurebi;<br />

laboratoriis saqmianobis sferoSi Sedis:<br />

• cxovelTa (m.S. frinveli, Tevzi, futkari) daavadebebis<br />

laboratoriuli diagnostika. cxoveluri<br />

da mcenareuli warmoSobis produqtebisa<br />

da nedleulis uvneblobis par<strong>am</strong>etrebis dadgena;<br />

• cxovelTa paTologiuri masalis g<strong>am</strong>okvleva;<br />

• ad<strong>am</strong>ianisa da cxovelebisaTvis saerTo saSiSi<br />

daavadebebis gaCenis riskis Sefaseba, daavadebis<br />

gaCenis SemTxvevaSi seromonitoringis Casatareblad<br />

sinjebis aReba, daavadebis keris<br />

salikvidacio da sakarantino RonisZiebebSi<br />

monawileobis miReba.<br />

sayuradReboa, rom:<br />

saqarTvelo 1993 wlidan aris cxovelTa janmr-<br />

Telobis dacvis msoflio organizaciis (OIV) wevri;<br />

1997 wlidan _ “Codex alimentarius”- is komisiis<br />

wevri da, Sesab<strong>am</strong>isad, standartizaciis erovnul saagentoSi<br />

registrirebulia kodeqs-standartebi.<br />

2006 wlidan `mcenareTa dacvis saerTaSoriso<br />

konvenciis~ wevri.<br />

2006 wlidan saqarTvelo aris standartizaciis<br />

saerTaSoriso organizaciis (ISO) wevri da<br />

monawileobs mis saqmianobaSi; imave wels saqarTvelo<br />

SeuerTda erovnuli metrologiis institutebis<br />

evro-aziur gaerTianebas (COMMET), aseve 2007<br />

wels saqarTvelo gaxda zomisa da wonis generaluri<br />

koncefciis asocirebuli wevri. 2007 wlidan saqar-<br />

Tvelos standartebis, teqnikuri regl<strong>am</strong>entebisa da<br />

metrologiis saagentoSi funqcionireba daiwyo erovnulma<br />

sainformacio fondma da saerTaSoriso sainformacio<br />

centrma, romelic CarTulia vmo-s da ISOs<br />

sainformacio sistemebSi (www. gnims.caucasus..net).<br />

aRsaniSnavia, rom 2008 wlis aprilidan saqar-<br />

Tvelos ekonomikuri ganviTarebis s<strong>am</strong>inistros<br />

standartebis, teqnikuri regl<strong>am</strong>entebisa da metrologiis<br />

erovnuli saagento standartizaciis evropul<br />

komitetSi gawevrianda. <strong>am</strong>iT saqarTveloSi registrirebuli<br />

mewarmeebi da saxelmwifo maregulireblebi<br />

uzrunvelyofili iqnebian evropuli regulaciebis<br />

standartebiT. gawevrianeba SesaZlebels<br />

xdis produqciis Sesab<strong>am</strong>isobis dadasturebis evropuli<br />

wesebis SemoRebas, rac mewarmeebs Seumcirebs<br />

xarjebs, produqciis eqsportirebisas SesaZlebels<br />

xdis Tavidan iqnas acilebuli saqarTveloSi ukve<br />

Catarebuli g<strong>am</strong>ocdebisa da gazomvebis Catareba.<br />

vaWrobis msoflio organizaciis wevroba saqar-<br />

Tvelos avaldebulebs aRiaros ekvivalenturi kontrolisa<br />

da inspeqtirebis procedurebi importirebul<br />

da adgilobrivad warmoebul produqtebze. es<br />

niSnavs, rom <strong>am</strong>J<strong>am</strong>ad arsebuli mdgomareobiT, Tu ar<br />

xdeba adgilobrivad warmoebuli sursaTis inspeqtireba<br />

(saxelmwifo kontroli), maSin ar SeiZleba inspeqtireba<br />

ganxorcieldes importirebul sursaTze.<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, Zalian didia riski da albaToba imisa,<br />

rom saqarTvelo gaxdes advilad SemosaRwevi bazari<br />

sxva qveynebSi dawunebuli an falsificirebuli iafi<br />

produqciisaTvis, romlebic Seicaven realur safr-<br />

Txeebs ad<strong>am</strong>ianis sicocxlisa da janmrTelobisTvis.<br />

es iafi produqcia dabali fasebis g<strong>am</strong>o konkurencias<br />

gauwevs adgilobrivad warmoebul produqcias<br />

da aras<strong>am</strong>arTliani konkurenciis pirobebSi daTrgunavs<br />

kidec <strong>am</strong> ukanasknels. Sedegad, dazaraldeba<br />

63


# 111 biuleteni<br />

momxmarebelis janmrTeloba, misi uflebebi, sazogadoebisa<br />

da, <strong>am</strong>is Sedegad, qveynis ekonomikac.<br />

yvela es argumenti da aseve evropis regionSi<br />

sursaTis/sasursaTo produqtebis uvneblobis regulirebisaTvis<br />

2007 wels FAO/WHO-s mier rekomendebuli<br />

moTxovnebi gasaTvaliswinebelia reformis<br />

danergvis procesSi. <strong>am</strong>isaTvis ki saWiroa riskis analizis<br />

konceptualuri, sistemuri ganviTareba “CO-<br />

DEX ALIMENTARIUS COMMISSION: STRATEGIC FRA-<br />

MEWORK 2003-2007”-is Tanaxmad, romelic xels<br />

Seuwyobs:<br />

• sursaTis uvneblobis sistemaSi riskis analizis<br />

principebis Tanmimdevruli ganxorcielebas;<br />

• riskis analizis ganxorcielebisaTvis saWiro<br />

saerTaSoriso Tan<strong>am</strong>Sromlobas, maT Soris mikrobiologiur<br />

safrTxeebsa da paTogenebTan<br />

muSaobis CaTvliT;<br />

• erovnul doneze riskis analizis koncefciebis,<br />

principebisa da maTi g<strong>am</strong>oyenebis SesaZleblobebis<br />

gaumjobesebas, saerTaSoriso Tan<strong>am</strong>Sromlobis<br />

gziT;<br />

• riskis analizis mTliani procesis mimdinareobisas<br />

g<strong>am</strong>Wvirvalobis xelSewyobas;<br />

• riskis analizis procesSi windaxedulobisa da<br />

mecnieruli eWvis faqtorebis mxedvelobaSi mi-<br />

Rebis mniSvnelobis ganviTarebas;<br />

• riskis komunikaciis gaZlierebas;<br />

<strong>am</strong>asTanave, sakanonmdeblo bazis srulyofa da<br />

arsebuli kanonmdeblobis realurad <strong>am</strong>oqmedeba,<br />

erovnuli s<strong>am</strong>saxuris potencialis gaZliereba, ker-<br />

Zo seqtoris mier pasuxismgeblobis gacnobiereba,<br />

qveyanaSi politikuri da ekonomikuri interesebis<br />

gavlenisagan Tavisufali riskis Sefasebis meqanizmis<br />

realurad Seqmna, xels Seuwyobs momxmarebelTa kvebisa<br />

da sursaTis moxmarebasTan dakavSirebuli janmrTelobis<br />

sakiTxebisadmi erTian midgomas. maTi<br />

sicocxlisa da ekonomikuri interesebis dacvas,<br />

Sida bazris efeqtur funqcionirebas, sainvesticio<br />

garemos gaumjobesebas, qveynis saeqsporto potencialis<br />

zrdasa da turizmis ganviTarebas.<br />

64


# 111<br />

biuleteni<br />

bibliografia<br />

1. saqarTvelos kanoni `sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb”, 2005 weli;<br />

2. Rome Declaration on World Food Secrurity, 1996;<br />

3. Henson, S.J., The Economics of Food Safety in Developing Countries, 2003, ESA, Working, p.9-13;<br />

4. Regulation № 178 of The European Parli<strong>am</strong>ent and Europian Council, 2002;<br />

5. Regulation № 852 of The European Parli<strong>am</strong>ent and Europian Council, 2002;<br />

6. Regulation № 853 of The European Parli<strong>am</strong>ent and Europian Council, 2002;<br />

7. Regulation № 854 of The European Parli<strong>am</strong>ent and Europian Council, 2002;<br />

8. Regulation № 882 of The European Parli<strong>am</strong>ent and Europian Council, 2002;<br />

9. Forget, G. and Lebel, J., 2001, an Ecosystem Approach to Human Health, International Jurnal of Occupational Environmental<br />

Health, 7(2), S1-S389;<br />

10.WHO, 2002, WHO Global Strategy Strategy for Food Safety, World Health Organisation, Geneva;<br />

11. Zavvilli, S., 1999, WTO Sanitary and Phytosanitary Agrement: issues for Developing Countries, South Centre, Geneva;<br />

12. European Commission, 2000, White Paper on Food Safety;<br />

13. Wolf, C., 1998, Markets and Goverments: Choosing Betwen Imperfect Alternatives, MTT Press, C<strong>am</strong>brige USA;<br />

14. Wilson, J.S. and Otsuki, T., 2001, Global Trade and Food Safety: Winners and Losers in a Fragmented System, Development<br />

Research Group, the World Bank, Washington, D.C.;<br />

15. ISO 22000, 2005, Food safety managment systems – recuirements for any organisation in the food chain;<br />

16. Umweltbundes<strong>am</strong>t, 2001, Stand der Entwiklung des Monitoring von genechnisch veranderten<br />

Organismen (GVO) – Materialiens<strong>am</strong>mlung Stand August 2001. Berlin: Umweltbundes<strong>am</strong>t;<br />

17. World Commission on Envioronment and Development. Our Common Future. Oxford University Press,1987. p. 12WHO,<br />

2002;<br />

18. Food Safaty and Food-Borne Illness, World Health organisation, GenevaFAO, 2002, Biosecurity in Food and Agriculture:<br />

Scope and Relevance, Food and Agriculture organisation, Rome;<br />

19. “Monsanto Sues North American Farmers”, Friends Oof the Earth Biotech Mailout, Volume 5, Issue 2, 15 th March 1999;<br />

20. Oxford University Press, 2005;<br />

21. Mc Graw-Hill, 2006 Sagen J.C. p. 765;<br />

22. www.unu.edu/unupress/food<br />

23. Mejca L.A. Food Nutrition Bull, 1994. 15. p. ;<br />

24. WTO, 1995, Agreement on the Appliation of Sanitary and Phytosanitary Measures, World Trade Organisation;<br />

25. Reginald J. Flether, Jan P. Bell and Janet P. L<strong>am</strong>berd;<br />

26. www.mja.com.au/public<br />

27. `oficialuri g<strong>am</strong>ocema sursaTis uvneblobis Sesaxeb” – evropis qveynebis ekonomikuri Tan<strong>am</strong>Sromlobis<br />

komisiisa, briuseli 12.1. 2000 w;.<br />

28. Food and Health in Europe: new basis for action, summary – WHO Liberary Cataloguing in Publication Data 2006;<br />

29. Mazette, Stefan, Regulating food safety in the Europian Union. Estelle Gozlan er-00. Yall Journal on Regilation 6,65-107;<br />

30. Рогов И.Ф -Безопасность продовольственного сырья и пищевых продуктов, 2007;<br />

30. d. bedoSvili – bioproduqtis sertificireba, Jurnali `agroinfo”, 2007 №5 . 15-77;<br />

31. Risk managment and Food Safity. Repord of Joinn FAO/WHO Expert Consultation, rome, Italy, 27-32FAO Food and<br />

Nutrition Paper 65, FAO, Rome, 2006. January 2006;<br />

33. Codex Alimentarius Commission, STRATEGIC Fr<strong>am</strong>ework 2003-2007;<br />

34. CAC/GL 63/ 2007, Principes and Guidelines for The Conduct of Microbiological Risk Managment (MRM);<br />

35. Fire Keys to safer Food World Health Organisation -2007;<br />

36. q. laferaSvili – iodirebuli marilis xarisxis monitoringi, meToduri miTiTebebi, 2007;<br />

37. q. laferaSvili – mikrobebi gviteven . Jurnali `agroinfo~ 2007, #5;<br />

37. vaWrobis msoflio organizacia da saqarTvelo saerTaSoriso sainformacio cnoba, Tbilisi, 2004;<br />

38. Food and Health in Europe – 2007;<br />

39. Buzby, Jean C., Paul D., Frezen and Barbara Rasko, 2001, Product Liability and Microbial Food-Borne Illness, Food and Rural<br />

Economics Division, Economic Research Service,US Department of Agriculture, Agricultural Economic Report №799;<br />

40. Sheldon M. Regulation of biotechnology : willwe eer trade GMO-s? European Review of Agricultural Economics 29 (1),<br />

155-176;<br />

41. Food safetu strategic plan 2005. Availabe http www.foodsafety.gov/fsg/cstrpl (2005) ;<br />

42. Unnevehr L.J., Jensen H. 2006 The economic implications of using HACCP as food safety regulatory standart. Food Policy<br />

24(6), 625-635;<br />

43. Guidebook for the Preparation of HACCP plans, USDA-FSIS, may, 2005;<br />

44.Edward c.Matheer - Food Safety and Food Protection in a Hostile Worled – National Food Safety and Toxicologes Center,<br />

2004;<br />

45. WHO Technical Report Series N 763,788,799,815,832,851,855,864;<br />

46 .ISO 22005:2007 _ mikvlevadoba sursaTisa da cxovelis sakvebisaTvis. ssistemis dagegmvis zogadi<br />

g<strong>am</strong>oyenebis principebi;<br />

47. saqarTvelos kanonmdebloba;<br />

48. www.fvp.ge<br />

65


# 111 biuleteni<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli produqciis tranziti<br />

cxrili #5.1<br />

ses esn kodi<br />

dasaxeleba<br />

1 2<br />

01 jgufi cocxali cxovelebi<br />

0101 cxeni, viri, jori, jorcxena<br />

0102 msxvilfexa pirutyvi<br />

0103 Rori<br />

0104 cxvari da Txa<br />

0105<br />

Sinauri frinveli anu Gallus domesticus (Sinauri qaT<strong>am</strong>i) saxeobis frinvelebi,<br />

ixvi, bati, indauri, cicari<br />

0106 sxva cxovelebi<br />

02 jgufi xorci da xorcis sakvebi produqtebi<br />

0201 xorci msxvilfexa pirutyvis, axali an Seyinuli<br />

0202 xorci msxvilfexa pirutyvis, gayinuli<br />

0203 xorci Roris, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0204 xorci cxvris an Txis, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0205 xorci cxenis, viris, joris an jorcxenis, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0206<br />

kvebis subproduqtebi msxvilfexa pirutyvis, Roris, cxvris, Txis, cxenis, viris,<br />

joris an jorcxenis, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0207<br />

xorci da kvebis subproduqtebi 0105 sasaqonlo poziciaSi miTiTebuli Sinauri<br />

frinvelis, axali Seyinuli an gayinuli<br />

0208 sxva xorci da xorcis sakvebi subproduqtebi, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

Roris qoni, mWle xorcisagan g<strong>am</strong>ocalkevebuli da Sinauri frinvelis qoni,<br />

0209 00 gadaudnobeli an raime sxva xerxiT <strong>am</strong>oRebeli, axali, Seyinuli, gayinuli,<br />

d<strong>am</strong>arilebuli, marilwyalSi, g<strong>am</strong>omSrali an Sebolili<br />

0210<br />

xorci da xorcis sakvebi subproduqtebi, d<strong>am</strong>arilebuli, marilwyalSi,<br />

g<strong>am</strong>omSrali an Sebolili, sakvebi fqvili xorcis an xorcis subproduqtebisagan<br />

05 jgufidan cxoveluri warmoSobis is produqtebi, romlebic ar arian dasaxelebuli sxvagan<br />

0502<br />

Roris an taxis jagari, maCvis an sxva Tma, sajagrise nawarmis warmoebisaTvis<br />

g<strong>am</strong>osayenebli, maTi narCenebi<br />

0503 00 000 00 Zua da misi narCenebi, maT Soris qvesadebiani tilos saxiT an mis gareSe<br />

0504 00 000 00<br />

0505<br />

danarTi<br />

cxovelebis (Tevzebis garda) nawlavebi, buStebi da kuWebi, mTliani an naWrebad,<br />

axali Seyinuli, gayinuli, d<strong>am</strong>arilebuli, marilwyalSi, g<strong>am</strong>xmari an Sebolili<br />

tyavebi da frinvelis sxva nawilebi nakrteniT an bumbuliT; nakrteni da<br />

nakrtenis nawilebi, (moWrili an mouWreli kideebiT) da bumbuli, gawmendili,<br />

dezinficirebuli an Sesanaxad d<strong>am</strong>uSavebuli, magr<strong>am</strong> Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe;<br />

nakrtenisa da misi nawilebis fxvnili da narCenebi<br />

0510 00 000 00<br />

0511<br />

<strong>am</strong>bra ruxi, Taxvis yairi, civeta da muSki; naRveli, maT Soris g<strong>am</strong>xmari;<br />

cxoveluri warmoSobis jirkvlebi da sxva produqtebi, romlebic g<strong>am</strong>oiyeneben<br />

farmacevtuli produqtebis warmoebaSi, axali, Seyinuli, gayinuli an sxva wesiT<br />

d<strong>am</strong>uSavebuli xanmokle SenaxvisaTvis<br />

cxoveluri warmoSobis produqtebi, sxva adgilas dausaxelebeli, davardnili<br />

cxovelebi 01 an 03 jgufidan, sakvebad uvargisi<br />

66


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #5.1 (gagrZeleba)<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli produqciis tranziti<br />

41 jgufidan daumuSavebeli tyavebi da tyaveulis nedleuli (garda naturaluri bewvisa) da tyavi<br />

4101<br />

4102<br />

daumuSavebeli tyavebi da tyavi msxvilfexa pirutyvis an cxenebis ojaxis<br />

cxovelebisa (axali gatyavebuli an mariliani, g<strong>am</strong>omSrali, nacriani, pikelebuli<br />

an sxva meTodiT dakonservebuli, magr<strong>am</strong> dauTrimlavi, perg<strong>am</strong>entis saxiT<br />

g<strong>am</strong>ouyvaneli an Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe) bewvis safariT an bewvis safaris<br />

gareSe, spiloki an araspiloki<br />

daumuSavebeli tyavebi da tyavi cxvrisa an batknisa, (axali gatyavebuli an<br />

d<strong>am</strong>arilebuli, g<strong>am</strong>omSrali, nacriani, pikelebuli an sxva wesiT dakonservebuli,<br />

magr<strong>am</strong> dauTrimlavi, perg<strong>am</strong>entis saxiT g<strong>am</strong>ouyvaneli an Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis<br />

gareSe), bewvis safariT an mis gareSe, spiloki an araspiloki, garda mocemuli<br />

jgufis 1g SeniSvniT g<strong>am</strong>oricxulebisa<br />

sxva daumuSavebeli tyavebi da tyavis nedleuli (axalgatyavebuli an<br />

4103<br />

d<strong>am</strong>arilebuli, g<strong>am</strong>omSrali, nacriani an sxva wesiT dakonservebuli, magr<strong>am</strong><br />

dauTrimlavi, perg<strong>am</strong>entis saxiT g<strong>am</strong>ouyvaneli an Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe)<br />

bewvis safariT an mis gareSe, spoloki an araspiloki, garda mocemuli jgufis 1g<br />

SeniSvniT g<strong>am</strong>oricxulebisa.<br />

43 jgufidan naturaluri da xelovnuri bewvi, maTi nawarmi<br />

4301<br />

nedleuli bewveulisa (Tavebis, kudebis, TaTebisa da bewveulis nawarmis<br />

das<strong>am</strong>zadeblad g<strong>am</strong>osadegi sxv. nawilebisa da C<strong>am</strong>onaWrebis CaTvliT), garda 4102,<br />

4102, 4103 sasaqonlo poziciebis tyaveulis nedleulisa da tyavis<br />

51 jgufidan matyli, cxovelebis wminda da uxeSi bewvi, narTi cxenis Zuisagan da qsovili<br />

5101 matyli, kardo- an savarcxlur-saCeCi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe<br />

5102<br />

bewvi cxovelebisa, wminda an uxeSi, kardo- an savarcxlur-saCeCi d<strong>am</strong>uSavebis<br />

gareSe<br />

95 jgufidan saT<strong>am</strong>aSoebi, T<strong>am</strong>aSobani an sportuli inventari; maTi nawilebi da sakuTnoebi<br />

9508 cirkis, s<strong>am</strong>xecis, zooparkis, atraqcionis da moZravi Teatris cxovelebi<br />

67


# 111 biuleteni<br />

cxrili #5.2<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli produqciis importi<br />

ses esn kodi<br />

dasaxeleba<br />

1 2<br />

01 jgufi cocxali cxovelebi<br />

0101 cxeni, viri, jori, jorcxena<br />

0102 msxvilfexa pirutyvi<br />

0103 Rori<br />

0104 cxvari da Txa<br />

0105<br />

Sinauri frinveli anu Gallus domesticus (Sinauri qaT<strong>am</strong>i) saxeobis frinvelebi,<br />

ixvi, bati, indauri, cicari<br />

0106 sxva cxovelebi<br />

02 jgufi xorci da xorcis sakvebi produqtebi<br />

0201 xorci msxvilfexa pirutyvis, axali an Seyinuli<br />

0202 xorci msxvilfexa pirutyvis, gayinuli<br />

0203 xorci Roris, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0204 xorci cxvris an Txis, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0205 xorci cxenis, viris, joris an jorcxenas, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0206<br />

0207<br />

kvebis subproduqtebi msxvilfexa pirutyvis, Roris, cxvris, Txis, cxenis, viris,<br />

joris an jorcxenas, axali, Seyinuli an gayinuli<br />

xorci da kvebis subproduqtebi 0105 sasaqonlo poziciaSi miTiTebuli Sinauri<br />

frinvelis, axali Seyinuli an gayinuli<br />

0208 sxva xorci da xorcis sakvebi subproduqtebi axali, Seyinuli an gayinuli<br />

0209 00<br />

0210<br />

Roris qoni, mWle xorcisagan g<strong>am</strong>ocalkevebuli da Sinauri frinvelis qoni,<br />

gadaudnobi an raime sxva xerxiT <strong>am</strong>oRebuli, axali, Seyinuli, gayinuli,<br />

d<strong>am</strong>arilebuli, marilwyalSi, g<strong>am</strong>omSrali an Sebolili<br />

xorci da xorcis sakvebi subproduqtebi, d<strong>am</strong>arilebuli, marilwyalSi,<br />

g<strong>am</strong>omSrali an Sebolili, sakvebi fqvili xorcis an xorcis subproduqtebisagan<br />

03 jgufi Tevzi da kibosnairebi, moluskebi da wylis sxva uxerxemloebi<br />

0301 cocxali Tevzi<br />

0302<br />

0303<br />

0304<br />

0305<br />

0306<br />

Tevzi axali an Seyinuli, 304 sasaqonlo poziciis Tevzis files da Tevzis sxva<br />

xorcis g<strong>am</strong>oklebiT<br />

Tevzi gayinuli, 0304 sasaqonlo poziciis Tevzis filesa da Tevzis xorcis<br />

g<strong>am</strong>oklebiT<br />

Tevzis file da Tevzis sxva xorci (farSis CaTvliT), axali, Seyinuli an<br />

gayinuli<br />

Tevzi, xmeli, d<strong>am</strong>arilebuli an marilwyalSi: Tevzi civad an cxlad Sebolili;<br />

Tevzis fqvili wmindad an uxeSad nafqvavi, granulebi, sakvebad vargisi<br />

kibosnairni, g<strong>am</strong>oSignuli an g<strong>am</strong>ouSignavi, cocxali, axali, Seyinuli, gayinuli,<br />

xmeli, d<strong>am</strong>arilebuli an marilwyalSi; kibosnairni, g<strong>am</strong>ouSignavi, orTqlze<br />

an mduRare wyalSi moxarSuli, Seyinuli an gauyinavi, gayinuli, xmeli,<br />

d<strong>am</strong>arilebuli an marilwyalSi; Tevzis fqvili wmindad da uxeSad nafqvavi da<br />

granulebi kibosnairebisagan, sakvebSi g<strong>am</strong>osayenebeli vargisi<br />

68


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #5.2 (gagrZeleba)<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli produqciis importi<br />

moluskebi, g<strong>am</strong>oSignuli an g<strong>am</strong>ouSignavi, cocxali, axali, Seyinuli, gayinuli,<br />

0307<br />

04 jgufi<br />

0401<br />

xmeli, d<strong>am</strong>arilebuli an marilwyalSi, wylis sxva uxerxemloebi, gansxvavebuli<br />

kibosnairebisa da moluskebisagan, cocxali, axali, Seyinuli,xmeli,<br />

d<strong>am</strong>arilebuli an marilwyalSi: fqvili wmindad da uxeSad nafqvavi da granulebi<br />

wylis sxva uxerxemloebisagan, sakvebSi g<strong>am</strong>osayeneblad vargisi.<br />

rZis produqcia: frinvelis kvercxi; naturaluri Tafli; cxoveluri warmoSobis<br />

kvebis produqtebi, sxva adgilas dausaxelebeli<br />

rZe da naRebi, Seusqelebeli da Saqris an sxva d<strong>am</strong>atkbobeli nivTierebebis<br />

d<strong>am</strong>atebis gareSe<br />

0403 10 iogurti<br />

0405 10 naRebis karaqi<br />

0406 yveli da xaWo<br />

0407 00 frinvelis kvercxi, naWuWiT, axali, dakonservebuli an moxarSuli<br />

0408<br />

frinvelis kvercxi unaWuWod da kvercxis gulebi, axali, g<strong>am</strong>xmari, orTqlze<br />

an mduRare wyalSi moxarSuli, formirebuli, gayinuli an sxva saxiT<br />

dakonservebuli, Saqris an sxva d<strong>am</strong>atkbobeli nivTierebebis d<strong>am</strong>atebiT an maT<br />

gareSe<br />

0409 00 000 00 naturaluri Tafli<br />

05 jgufidan cxoveluri warmoSobis produqtebi, sxva adgilas dausaxelebeli<br />

0502<br />

Roris an taxis jagari; maCvis an sxva Tma, sajagrise nawarmis warmoebisaTvis<br />

g<strong>am</strong>osayenebeli; maTi narCenebi<br />

0503 00 000 00 Zua da misi narCenebi, maT Soris qvesadebiani tilos saxiT an mis gareSe<br />

0504 00 000 00<br />

0505<br />

0510 00 000 00<br />

cxovelebis (Tevzis garda) nawlavebi, buStebi da kuWebi, mTliani an naWrebad,<br />

axali, Seyinuli, gayinuli, d<strong>am</strong>arilebuli, marilwyalSi, g<strong>am</strong>xmari an Sebolili<br />

tyavebi da frinvelis sxva nawilebi nakrteniT an bumbuliT, nakrteni da<br />

nakrtenis nawilebi (moWrili an mouWreli kideebiT) da bumbuli, gawmendili,<br />

dezinficirebuli an Sesanaxad d<strong>am</strong>uSavebuli, magr<strong>am</strong> Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe;<br />

nakrtenis da misi nawilebis fxvnili da narCenebi<br />

<strong>am</strong>bra, ruxi, Taxvis yairi, civeta da muSki, cofis buzi,, naRveli, maT Soris<br />

g<strong>am</strong>xmari; cxoveluri warmoSobis jirkvlebi da sxva produqtebi, romlebic<br />

g<strong>am</strong>oiyenebian farmacevtuli produqtebis warmoebaSi, axali, Seyinuli, gayinuli<br />

an sxva wesiT d<strong>am</strong>uSavebuli xanmokle SenaxvisaTvis<br />

0511<br />

cxoveluri warmoSobis produqtebi, sxva adgilas dausaxelebeli; davardnili<br />

cxovelebi 01 an 03 jgufebidan; sakvebad uvargisi<br />

10 jgufi pureuli marcvlovnebi<br />

1001 xorbali da meslini (safuraJe)<br />

1002 00 000 00 Wvavi (safuraJe)<br />

1003 00 qeri (safuraJe)<br />

1004 00 000 00 Svria (safuraJe)<br />

1005 simindi (safuraJe)<br />

1006 brinji (safuraJe)<br />

1007 00 sorgo marcvlovani (safuraJe)<br />

1008 wiwibura, fetvi da Tesli Citifesvasi; sxva marcvleuli (safuraJe)<br />

69


# 111 biuleteni<br />

cxrili #5.2 (gagrZeleba)<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli produqciis importi<br />

12 jgufidan<br />

1213 00 000 00<br />

1214<br />

16 jgufi<br />

1601 00<br />

1602<br />

1604<br />

zeTovani mcenareebis Tesli da nayofi; sxva Tesli, nayofi da marcvali; s<strong>am</strong>kurnalo<br />

mcenareebi da mcenareebi teqnikuri miznebisaTvis; Cala da furaJi<br />

Cala da bze marcvleulisa, daumuSavebelo, daqucmacebuli an dauqucmacebeli,<br />

galewili an gaulewavi, dapresili an granulebis formiT<br />

Talg<strong>am</strong>ura, Warxali safoTle mangoldi), pirutyvis sakvebi Zirnayofebi, Tiva,<br />

ionja, s<strong>am</strong>yura, esparceTi, pirutyvis sakvebi kombosto, xanWkola, cercvela da<br />

analogiuri sakvebi produqtebi, granulirebuli an aragranulirebuli<br />

mza produqtebi xorcis, Tevzis an kibosnairebis, moluskebis an zRvis sxva<br />

uxerxemloebisagan<br />

Zexvi da analogiuri produqtebi xorcis, xorcis subproduqtebis an sisxlisagan;<br />

kvebis mza produqtebi, d<strong>am</strong>zadebuli maT sawyisze<br />

mza an dakonservebuli produqtebi xorcis, xorcis subproduqtebis an<br />

sisxlisagan<br />

Tevzi, mza an dakonservrbuli; xizilala zuTxisnairebisa (Savi xizilala) da<br />

xizilalas Semcvelebi, d<strong>am</strong>zadebuli sxva Tevzis qviriTis marcvlebisagan<br />

23 jgufidan kvebis mrewvelobis narCenebi da naSTebi; mza sakvebi cxovelebisaTvis<br />

2301<br />

2302<br />

fqvili, wmindad da uxeSad dafqvili da granulebi xorcis an xorcis<br />

subproduqtebisagan, Tevzis an kibosnairebisagan, moluskebis an sxva<br />

uxerxemloebisagan, sakvebSi g<strong>am</strong>osayeneblad uvargisi xoxozikebi<br />

anaceri, qato da sxva narCenebi, miRebuli pureuli marcvlovanebis an parkosani<br />

kulturebis marcvlis dafqvis, gacris an sxva meTodiT d<strong>am</strong>uSavebis Sedegad,<br />

aragranulirebuli an granulirebuli<br />

30 jgufidan farmacevtuli produqcia<br />

3002<br />

sisxli ad<strong>am</strong>ianisa, sisxli cxovelebisa, momzadebuli Terapiuli, profilaqtikuri<br />

an diagnostikuri mizniT g<strong>am</strong>osayeneblad; imunuri Sratebi, antiSratebi) da<br />

sisxlis sxva fraqciebi da modificirebuli imunologiuri produqtebi, maT<br />

Soris miRebuli bioteqnologiuri gziT, vaqcinebi, toqsinebi, mikroorganizmTa<br />

kulturebi, (safuarebis garda) da analogiuri produqtebi (3002, 10 950,3002<br />

20 000 da 3002b90 100) qvesubpoziciebis saqonlis garda, mxolod veterinariaSi<br />

g<strong>am</strong>osayenebeli<br />

70


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #5.2 (gagrZeleba)<br />

veterinarul kontrols daqvemdebarebuli produqciis importi<br />

41 jgufidan daumuSavebeli tyavebi da tyaveulis nedleuli (garda naturaluri bewvisa) da tyavi<br />

daumuSavebeli tyavebi da tyavi msxvilfexa pirutyvis an cxenebis ojaxis<br />

cxovelebis (axalgatyavebuli an mariliani, g<strong>am</strong>omSrali, nacriani pikelebuli<br />

4101 an sxva meTodiT dakonservebuli, magr<strong>am</strong> dauTrimlavi, perg<strong>am</strong>entis saxiT<br />

g<strong>am</strong>ouyvaneli an Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe) bewvis safariT an bewvis safaris<br />

gareSe, spiloki an araspiloki<br />

daumuSavebeli tyavebi da tyavi cxvris an (axalgatyavebuli an d<strong>am</strong>arilebuli,<br />

g<strong>am</strong>omSrali, nacriani pikelebuli an sxva meTodiT dakonservebuli, magr<strong>am</strong><br />

4102 dauTrimlavi, perg<strong>am</strong>entis saxiT g<strong>am</strong>ouyvaneli an Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe)<br />

bewvis safariT an bewvis safaris gareSe, spiloki an araspiloki garda mocemuli<br />

jgufia 1 g SeniSvniT g<strong>am</strong>oricxulebisa<br />

4103<br />

sxva daumuSavebeli tyavebi da tyavis nedleuli (axalgatyavebuli an<br />

d<strong>am</strong>arilebuli, g<strong>am</strong>omSrali, nacriani pikelebuli an sxva meTodiT<br />

dakonservebuli, magr<strong>am</strong> dauTrimlavi, perg<strong>am</strong>entis saxiT g<strong>am</strong>ouyvaneli an<br />

Semdgomi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe) bewvis safariT an bewvis safaris gareSe, spiloki an<br />

araspiloki garda mocemuli jgufia 1 g SeniSvniT g<strong>am</strong>oricxulebisa<br />

43 jgufidan naturaluri da xelovnuri bewvi, mati nawarmi<br />

nedleuli bewveulisa (Tavebis, kudebis, TaTebis da bewveulis nawarmis<br />

4301 das<strong>am</strong>zadeblad g<strong>am</strong>osadegi sxva nawilebisa da C<strong>am</strong>onaWrebis CaTvliT), garda 4101,<br />

4102, da 4103 sasaqonlo poziciis tyaveulis nedleulisa da tyavebisa<br />

51 jgufidan matyli, cxovelebis wminda da uxeSi bewvi; narTi cxenis Zuisagan da qsovili<br />

5101 matyli, kardo- an savarcxlur-saCeCi d<strong>am</strong>uSavebis gareSe<br />

5102<br />

bewvi cxovelebisa, wminda an uxeSi, kardo- an savarcxluri saCeCi d<strong>am</strong>uSavebis<br />

gareSe<br />

95 jgufidan saT<strong>am</strong>aSoebi, T<strong>am</strong>aSobani da sportuli inventari;maTi nawilebi da sakuTnoebi<br />

9508 cirkis, s<strong>am</strong>xecis, zooparkis, atraqcionis da moZravi Teatris cxovelebi<br />

71


# 111 biuleteni<br />

cxrili #5.3<br />

fitosanitarul kontrols daqvemdebarebuli mcenareuli warmoSobis produqciis importi<br />

ses esn kodi dasaxeleba<br />

1 2<br />

jgufi 06. cocxali xeebi da sxva mcenareebi; bolqvebi, fesvebi da mcenares sxva analogiuri nawilebi;<br />

moWrili yvavilebi da dekoratiuli balaxi<br />

0601<br />

bolqvebi, tuberebi, tuberiseburi fesvebi, tuberbolqvebi, fesurebi,<br />

ganStoebulis CaTvliT, vegetaciuri simSvidis, vegetaciis an yvavilobis<br />

mdgomareobaSi; vardkaWkaWas mcenareebi da fesvebi 1212 sasaqonlo poziciis<br />

fesvebis garda<br />

danarCeni cocxali mcenareebi ( maTi fesvebis CaTvliT) kalmebi da<br />

0602<br />

gadanawvenebi; sokos miceliumi<br />

jgufi 07. bostneuli da zogierTi sakvebi Zirnayofebi da bolqvnayofebi<br />

0701 kartofili, axali an gaciebuli<br />

0703<br />

0704<br />

0705<br />

0706<br />

xaxvi Taviani, xaxvi-Saloti, niori, prasi da danarCeni xaxvisnairi sxva<br />

bostneuli, axali an gaciebuli<br />

Tavxveuli kombosto, yvavilovani kombosto, kolrabi, qeJera kombosto da<br />

Brassica-s gvaris sakvebi analogiuri bostneuli, axali an gaciebuli<br />

salaTa-Rosia qada (Lactuca sativa) da vardkaWkaWa (Cichorium spp), axali an<br />

gaciebuli<br />

stafilo, Talg<strong>am</strong>i, sufris Warxali, Txiswvera, fesvura niaxuri, boloki da<br />

sxva analogiuri sakvebi Zirnayofebi, axali an gaciebuli<br />

0707 kitri da korniSonebi, axali da gaciebuli<br />

0708 parkosani bostneuli, daCurCuli an dauCerCavi, axali an gacivebuli<br />

0709 bostneuli danarCeni, axali da gaciebuli<br />

0713<br />

0714<br />

parkosani bostneuli xmeli, daCurCuli, saTesle, qerqisagan gaclili an<br />

gaucleli, d<strong>am</strong>tvreuli an daumtvreveli<br />

manihoti, maranTa, salepi, miwis msxali anu topin<strong>am</strong>buri, tkbili<br />

kartofili, anu batiti da sxva analogiuri Zir-nayofebi da bolqvnayofebi<br />

sax<strong>am</strong>eblis an inulinis maRali SemcvelobiT, axali, gacivebuli, gayinuli an<br />

xmeli, mTeli an daWrili patara naWrebad<br />

jgufi 08. saWmeli xili da kakali. citrusovnebisa an nesvebis kulturebis qerqi da kani<br />

0801<br />

kakali qoqosis, braziliuri da keSiu, axali an xmeli, naWuWgaclili an<br />

naWuWgaucleli, kaniT an kanis gareSe<br />

0802<br />

kakali danarCeni, axali an xmeli, naWuWgaclili an naWuWgaucleli, kaniT an<br />

kanis gareSe<br />

0803 00 bananebi, plantainebis CaTvliT, axali an xmeli<br />

0804<br />

finiki, leRvi, ananasi, avokado, guiava, mango da mangostani anu garcinia,<br />

axali an xmeli<br />

0805 citrusebi, axali an xmeli<br />

0806 yurZeni, axali an xmeli<br />

0807 nesvi (saz<strong>am</strong>Tros CaTvliT) da papaia, axali<br />

0808 vaSli, msxali da komSi, axali<br />

72


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #5.3 (gagrZeleba)<br />

fitosanitarul kontrols daqvemdebarebuli mcenareuli warmoSobis produqciis importi<br />

0809 gargari, alubali, bali, at<strong>am</strong>i, (neqtarinebis CaTvliT), qliavi da RoRnoSo, axali<br />

0810 xili danarCeni, axali<br />

0813<br />

xili xmeli, 0801-0806 sasaqonlo poziciebis garda, mocemuli jgufebis kaklebis an<br />

xmeli nayofebis narevebi (sWirdeba fitosanitaruli sertifikati)<br />

jgufi 09. yava, Cai, mate, anu paragvais Cai da saneleblebi<br />

jgufi 0901-dan<br />

yava mouxalavi, yavis CenCo da yavis marcvlis garsi<br />

jgufi 10. marcvlovanebi<br />

1001 xorbali da meslini<br />

1002 00 000 00 Wvavi<br />

1003 00 qeri<br />

1004 00 000 00 Svria<br />

1005 simindi<br />

1006 brinji<br />

1007 00 sorgo marcvlovani<br />

1008 wiwibura, fetvi da Tesli Citifesvasi, danarCeni marcvleuli<br />

jgufi 11. fqvil-burRuleuli mrewvelobis produqcia; alao; sax<strong>am</strong>ebeli; inulini; xorblis webogvara<br />

1107 alao mouxalavi<br />

jgufi 12. zeTovani Teslebi da nayofebi; danarCeni Teslebi; nayofebi da marcvali; s<strong>am</strong>kurnalo mcenareebi da<br />

mcenareebi teqnikuri miznebisaTvis; Cala da furaJi<br />

1201 00 soios marcvali, daumsxvreveli<br />

1202 araqisi, mouxalavi an raime sxva meTodiT moumzadebeli<br />

1204 00 Tesli selisa, daumsxvreveli<br />

1205 Tesli rafsisa, anu kolzisa, daumsxvreveli<br />

1206 00 Tesli mzesumzirisa, daumsxvreveli<br />

1207 Tesli da nayofebi sxva zeTovani kulturebisa, daumsxvreveli<br />

1209 Tesli, nayofebi da sporebi saTesad<br />

Talg<strong>am</strong>ura, safoTle Warxali (mangoldi), pirutyvis sakvebi Zirnayofebi,<br />

1214-dan<br />

Tiva, ionja, s<strong>am</strong>yura, pirutyvis sakvebi kombosto da analogiuri produqtebi,<br />

aragranulirebuli<br />

jgufi 18. kakao da produqtebi misgan<br />

1801 00 000 00 kakaos marcvali, mTeli, nedli<br />

jgufi 44. merqani da misi nawarmi; xis naxSiri<br />

4401 nafoti an burbuSela; naxerxi da xis narCenebi<br />

4403<br />

xe-tyis masala, daumuSavebeli, qerqiani an uqerqo, an naqurTvni an tlanqad<br />

daZelvili an daZelvis gareSe (4410-is garda)<br />

merqani sakasre; morebi dapobili; xis ximinjebi da sarebi da boZebi, wawvetebuli,<br />

magr<strong>am</strong> sigrZiv dauxerxavi; xe-tyis masala tlanqad gaTlili, magr<strong>am</strong> gauCarxavi,<br />

4404<br />

gauRunavi an sxva wesiT daumuSavebeli, g<strong>am</strong>osayeneblad xel-joxebis, qolgebis,<br />

instrumentebis saxelurebis an analogiuri nawarmis das<strong>am</strong>zadeblad; merqani<br />

qerqgaclili da analogiuri<br />

4406 10 000 00 xis Spalebi rkinigzis an tr<strong>am</strong>vais liandagebisaTvis, gauJRenTavi<br />

xe-tyis masala gaswvriv daxerxili an dapobili Sreebad, dapobili an Sponaxdili,<br />

4407<br />

garanduli an gaurandavi, gaxexili an gauxexavi, torsuli SeerTebis mqone an<br />

armqone, sisqiT 6 mm-ze meti<br />

daxerxili xe-tye (parketis T<strong>am</strong>asebisa da frizis CaTvliT, auwyobeli)<br />

daprofilebuli pagonaJis saxiT (qimebiT, TxemebiT, RarebiT, narandiani, C<strong>am</strong>oTlili<br />

4409<br />

kideebiT, naxevrad momrgvalebuli narimandis SeerTebis saxiT, nebismieri nawiburis<br />

torsis an sibrtyis gaswvriv, garanduli an gaurandavi, gaxexili an gauxexavi<br />

kodis gareSe niadagi nebismieri saxiT<br />

kodis gareSe cocxali mwerebi s<strong>am</strong>ecniero miznebisaTvis<br />

kodis gareSe<br />

baqteriebis, sokoebis, virusebis cocxali kulturebi, cocxali tkipebi da<br />

nematodebi s<strong>am</strong>ecniero miznebisaTvis<br />

73


# 111 biuleteni<br />

cxrili #5.4<br />

im qveynebis nusxa, sadac g<strong>am</strong>ovlenilia cxovelTa saSiSi infeqciuri daavadebebi<br />

# daavadebis dasaxeleba qveynebi, sadac g<strong>am</strong>ovlenilia daavadebebi<br />

1. jilexi<br />

2.. aueskis daavadeba<br />

3. Turquli<br />

4 brucelozi<br />

5. tuberkulozi<br />

6.<br />

infeqciuri rinotraqeiti/<br />

infeqciuri vulvovaginti<br />

7. Rrubliseburi encefalopaTia<br />

8 brucelozi<br />

9.<br />

cxvris kataruli cxeleba<br />

(blutangi)<br />

10 wvrilfexa pirutyvis Wiri<br />

avRaneTi, albaneTi, angola, botsvana, burkina faso, gana, gvatemala,<br />

gvinea, gvinea-besau, eTiopia, ekvadori, eriTrea, TurqeTi, indonezia,<br />

iordania, irani, k<strong>am</strong>eruni, kolumbia, mianmari, n<strong>am</strong>ibia, nikaragua,<br />

ruanda, s<strong>am</strong>xreT afrikis respublika, senegali, siria, tajikeTi, togo,<br />

urugvai, filipinebi, Cadi, Cile<br />

belorusia, bolovoa, bulgareTi, korea, kuba, espaneTi, irlandia,<br />

iaponia, meqsika, filipinebi, poloneTi, portugalia, rumineTi<br />

avRaneTi, bahreini, benini, bolovoa, botsvana, brazilia, burkinafaso,<br />

burundi, butani. gana, gvinea, didi britaneTi, egvipte, eTiopia,<br />

ekvadori,erayi, vietn<strong>am</strong>i, TurqeTi,indoeTi, iordania, irani, irlandia,<br />

israeli, k<strong>am</strong>eruni, kviprosi, kolumbia, kongo, korea, malavi, malaizia,<br />

mali, mianmari, monRoleTi, n<strong>am</strong>ibia, peru, ruseTi (<strong>am</strong>uris olqi),<br />

s<strong>am</strong>xreT afrikis respublika, saudis arabeti senegali, tailandi,<br />

quveiti, centraluri afrikis respublika, Cadi, CineTi<br />

albaneTi, alJiri, angola, bahreini, bolivia, bisnia-hercogovina,<br />

burkina-faso, gvatemala, dominikis respublika, egvipte, eriTrea,<br />

eTiopia, indonezia, irani, libani, kolumbia, kongo, korea, kot-diuari,<br />

kuba, mali, maroko, mianmari, moz<strong>am</strong>biki, n<strong>am</strong>ibia, nikaragua, paragvai,<br />

peru, ruanda, s<strong>am</strong>xreT afrikis respublika, saudis arabeti, tailandi,<br />

tunisi, uganda, Sri-lanka, Cile<br />

albaneTi, alJiri, angola, bahreini, benini, bolivia, burkina-foso,<br />

urundi, gana, gvatemala, ekvadori,etiopia, indonezia, kolumbia,<br />

kongo, kuba, magadaskari, malavi, mali, maroko, moz<strong>am</strong>biki,nikaragua,<br />

pan<strong>am</strong>a, ruanda, taipei (CineTi), tailandi, togo, tunisi, Cile<br />

avstria, angola, argentina, belorusia, bolivia,brazilia, germania,<br />

gvatemala, dominikis respublika, iaponia, indonezia, irani, irlandia,<br />

israeli, kolumbia, kosta rika, kuba, luqsemburgi, maroko, n<strong>am</strong>ibia,<br />

nikaragua, paragvai, portugalia, slovakia, tunisi, urugvai, Cile<br />

avstria, belgia, germania, didi britaneti, espaneti, irlandia, italia,<br />

kanada, poloneTi,portugalia, safrangeti, slovaketi, slovenia,<br />

Sveicaria, holandia<br />

cxvrisa da Txis daavadebebi<br />

albaneTi, alJiri, bosnia-hercogovina, bulgareti, turqeti, libani,<br />

nikaragua, omani, palestinis avtonomiuri teritoria, paragvai, peru,<br />

portugalia,saudis arabeti, siria, tailandi, tajiketi, tunisi,<br />

xorvatia (split d<strong>am</strong>edinska)<br />

aSS, belgia, germania, dania, didi britaneTi, espaneti, irani, israeli,<br />

italia, maroko, s<strong>am</strong>xreT afrikis respublika, safrangeTi, Sveicaria<br />

avRaneTi, arabetis gaerTianebuli saemiroebi, benini burkinafaso,<br />

gana, gvinea, gvinea-bisau, etiopia,eritria, TurqeTi, iemeni,<br />

irani, israeli, k<strong>am</strong>eruni, kongo, kuveiti, mali, mavritania, nepali,<br />

nigeria,omani, pakistani, palestinis avtonomiuri teritoria, saudis<br />

arabeti, senegali, tajikeTi, togo, centraluri afrikis respublika,<br />

Cadi<br />

74


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #5.4 (gagrZeleba)<br />

im qveynebis nusxa, sadac g<strong>am</strong>ovlenilia cxovelTa saSiSi infeqciuri daavadebebi<br />

angola, argentina, benini, brazilia, bulgareTi, burkina-foso,<br />

11. cxvris da Txis yvavili<br />

burundi, gvatemala,ekvadori, vietn<strong>am</strong>i, irlandia, k<strong>am</strong>eruni, kongo,<br />

laosi, libani,madagaskari, malavi, nikaragua, paragvai, peru, togo,<br />

Cile<br />

cxenebis daavadebebi<br />

12 infeqciuri/kontagiozuri metriti aSS, germania, SvedeTi, Sveicaria,<br />

13 influenca (gripi)<br />

argentina, aSS, brazilia, dania, dominikis respublika, iaponia,<br />

irlandoa, israeli, kanada, maroko, monroleTi, norvegia, paragvai,<br />

safrangeTi, serbia, urugvai, SvedeTi, cile<br />

14 rinopnevmonia<br />

avstralia, argentina, aSS, axali zelandia, dania, dominikis<br />

respublika, iaponia, irlandia, israeli, kanada, kuba, maroko, norvegia,<br />

portugalia, safrangeTi, urugvai, fineTi, SvedeTi, Sveicaria, Cile<br />

15 qoTao brazilia, monRoleTi, norvegia, filipinebi<br />

16 infeqciuri anemia safrangeTi<br />

17 venesueluri encefaliti kolumbia, gvatemala<br />

Roris daavadebebi<br />

18 afrikuli Wiri<br />

avRaneTi, angola, benini, burkina-faso, burundi, gana, gvinea-bisau,<br />

z<strong>am</strong>bia, k<strong>am</strong>eruni, kenia, kongo, madagaskari, malavi, moz<strong>am</strong>biki, n<strong>am</strong>ibia,<br />

nigeria,ruanda, senegali, tanzania, togo, somxeti, uganda<br />

19 klasikuri Wiri<br />

bolovoa, bosnia-hercogovina, brazilia (svara), bulgareTi (sniadovo),<br />

gvatemala, ekvadori, indonezia, kolumbia, korea,kuba, madagaskari,<br />

minmari, nikaragua, peru, rumineti, s<strong>am</strong>xreT afrika, serbia, slovakia,<br />

somxeti, tailandi, ungreTi (nogradi), filipinebi, xorvatia<br />

frinvelis daavadebebi<br />

20 infeqciuri bronqiti<br />

angola, argentina, axali zelandia, belizi,bolivia, burkina-faso,<br />

germania, gvatemala, dania, didi britaneTi, eriTrea, indonezia, irani,<br />

israeli, iaponia, kuveiti, kolumbia, korea, libani, madagaskari, mali,<br />

mianmari, nikaragua, norvegia, palestinis avtonomiuri teritoria,<br />

paragvai, portugalia, ruanda, taipei, tailandi, togo urugvai,<br />

filipinebi, SvedeTi, Cile<br />

21<br />

maRalpaTogenuri gripi<br />

22 niukaslis daavadeba<br />

avRaneTi, azerbaijani, angola, argentina, axali zelandia, bangladeSi,<br />

belizi, benini, bolovia,burkina-faso, germania, gvatemala, dania,<br />

didi britaneti, egvipte, eritrea, vietn<strong>am</strong>i, turqeti,iaponia,<br />

indoeti, indonezia, irani, israeli, kolubmia, korea, kuveiti,<br />

libani, madagaskari, mali, mianmari, moldaveTi,nikaragua, norvegia,<br />

paragvai, pakistani, poloneti,portugalia, ruanda, rumineTi, ruseTi,<br />

palestinis avtonomiuri teritoria, tailandi, taipei (cineTi), togo,<br />

s<strong>am</strong>xret afrikis respublika, sudani, siria, urugvai, filipinebi,<br />

Svedeti, Cile, cineti, xorvatia, honkgongi<br />

avRaneTi, albaneTi, angola, bahreini, belgia, benini, bolovoa,<br />

bocvana, bulgareTi, burkina-faso, burundi, gana, gvinea, gvinea-bisau,<br />

eritrea, eTiopia,z<strong>am</strong>bia,zimbvave, TurqeTi,iaponia, indoeTi, indonezia,<br />

irani, israeli,italia (pordenone), k<strong>am</strong>eruni, kolumbia, kongo, korea,<br />

kuveiti, lesoto, libia, madagaskari, malaizia, malavi, mali, meqsika,<br />

mianmari,moz<strong>am</strong>biki, n<strong>am</strong>ibia, nepali, omani, randa, rumoneTi, saudis<br />

arabeTi, senegali, serbia, slovakeTi, somxeTi, sudani, tajikeTi,<br />

taipei, tanzania, palestinis avtonomiuri teritoria, togo, uganda,<br />

ukraina, filipinebi, centraluri afrikis respublika, Sri lanka, Cadi,<br />

CexeTi, haiti<br />

75


# 111 biuleteni<br />

cxrili #5.4 (gagrZeleba)<br />

im qveynebis nusxa, sadac g<strong>am</strong>ovlenilia cxovelTa saSiSi infeqciuri daavadebebi<br />

23 miqsomitozi<br />

24 hemoragiuli daavadeba<br />

25 <strong>am</strong>erikuli sid<strong>am</strong>ple<br />

26 evropuli sid<strong>am</strong>ple<br />

27 varoatozi<br />

bocveris daavadebebi<br />

avstria, argentina, belgia, germania, dania, didi britaneTi, irlandia,<br />

italia,kosta-rika, paragvai, poloneTi, portugalia, safrangeTi,<br />

slovenia, CexeTi,Cile<br />

avstralia, axali zelandia, germania, didi britaneTi,<br />

espaneTi,irlandia, italia, luqsemburgi, portugalia, safrangeTi,<br />

slovenia, tunisi, Sveicaria, CexeTi<br />

futkris daavadebebi<br />

avstralia, avstria,aljiri, argentina, aSS, axali zelandia, belgia,<br />

bosnia-hercogovina, brazilia, bulgareTi, dania, didi britaneTi,<br />

germania, estoneTi, TurqeTi, iaponia, irlandia, israeli, italia,<br />

libani, luqsemburgi, kanada, kviprosi, kosta-rika, kuba, poloneTi,<br />

portugalia, rumineTi, saberZneTi, safrangeTi, serbia,slovakeTi,<br />

slovenia, urugvai, fineTi, SvedeTi, Sveicaria, CexeTi, Cile, xorvatia,<br />

holandia<br />

avstria, alJiri, argentina, aSS, germania, didi britaneTi, iaponia,<br />

israeli,libani, kanada, kosta-rika, kuba, poloneTi, rumineTi,<br />

saberZneTi, safrangeTi,urugvai,fineTi, SvedeTi, Sveicaria<br />

alJiri, argentina, aSS,axali zelandia, belorusia, bosniahercogovina,<br />

bulgareTi, germania, gvatemala, didi britaneTi, dania,<br />

espaneTi, TurqeTi, iaponia, irlandia, israeli, italia, kanada, kostarika,<br />

latvia, libani, lixtenSteini,litva, luqsemburgi, nikaragua,<br />

norvegia, paragvai,poloneTi, portugalia, rumineTi, saberZneTi,<br />

safrangeTi,serbia, ukraina, urugvai, fineTi, SvedeTi, Sveicaria,<br />

CexeTi, Cile, holandia<br />

sxva daavadebebi<br />

28 leptospirozi<br />

bulgareTi, gvatemala, didi britaneTi, espaneTi, iaponia,<br />

irani, irlandia, israeli, kanada, kolubmia, kosta-rika,<br />

nikaragua,portugalia, serbia, slovakeTi,slovenia, tunisi,<br />

safrangeTi, urugvai,Sri-lanka, xorvatia<br />

29 cofi<br />

albaneTi, alJiri, belizi, bolovoa, bosnia-hercogovina,<br />

bocvana,brazilia, bulgareTi,burkina-faso, butani, gvatemala, dania,<br />

espaneTi, estoneTi, TurqeTi, indonezia, irani, israeli, kanada,<br />

kolumbia, korea, kosta-rika, latvia,lesoto, meqsika, moldaveTi,<br />

n<strong>am</strong>ibia, nikaragua, omani, pan<strong>am</strong>a, paragvai, peru, poloneTi, rumineTi,<br />

saudia arabeTi, serbia, slovakeTi, slovenia, tunisi, safrangeTi,<br />

urugvai, Sri-lanka, xorvatia<br />

30 “riftis velis” cxeleba iemeni, sudani, kenia<br />

31 qu-cxeleba<br />

32 marekis daavadeba<br />

33 mikoplazmozi<br />

argentina, bosnia-hercogovina, bulgareTi, didi britaneTi, kviprosi,<br />

saberZneTi, safrangeTii, urugvai, Sveicaria, Cile, xorvatia, holandia<br />

angola, argentina, bolivia, didi britaneTi, iaponia,<br />

indonezia,kolumbia, korea, madagaskari, malavi, mianmari, paragvai,<br />

slovenia, taipei (CineTi), tailandi, urugvai, filipinebi, Cile<br />

avstralia, angola, argentina, axali zelandia, belgia, bolovoa,<br />

bocvana, germania, didi britaneTi, espaneTi, iaponia, indoeTi,<br />

indonezia, irlandia, israeli, kolubmia, korea, kuba, malavi, mianmari,<br />

saberZneTi, filipinebi, SvedeTi, urugvai<br />

76


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #6.2<br />

fqvilisa da burRuleulis fortificirebis normebi da misi regulirebis safuZvlebi<br />

qveyana<br />

sasursaTo<br />

produqti<br />

regulireba<br />

nutrienti<br />

aucilebeli done<br />

mg/kg<br />

s<strong>am</strong>xreT<br />

afrika<br />

s<strong>am</strong>xreT<br />

afrika<br />

z<strong>am</strong>bia<br />

puri xorblisa<br />

(TeTri)<br />

puri xorblisa<br />

( ruxi )<br />

g<strong>am</strong>didrebuli<br />

fqvili<br />

aqti #54, 1972w.<br />

aprili 2003<br />

aqti #54, 1972w.<br />

aprili 2003<br />

2001 wlis<br />

mTavrobis<br />

#90 dadgenileba<br />

vit<strong>am</strong>ini A -<br />

vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

2, 49<br />

vit<strong>am</strong>ini B 2 1, 42<br />

niacini 27,91<br />

piridoqsini 2,13<br />

foliumis mJava 0,4<br />

rkina 32,26<br />

TuTia 15,30<br />

vit<strong>am</strong>ini A -<br />

vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

2,54<br />

vit<strong>am</strong>ini B 2 1,39<br />

niacini 41,59<br />

piridoqsini 2,67<br />

foliumis mJava 0,74<br />

rkina 34,79<br />

TuTia 20,07<br />

vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

-<br />

vit<strong>am</strong>ini B 2 3,3-4,5<br />

nikotinis mJava 35,5-44,4<br />

rkina 28,9-36,7<br />

z<strong>am</strong>bia<br />

simindis fqvili<br />

2001 wlis<br />

mTavrobis<br />

#90 dadgenileba<br />

vit<strong>am</strong>ini A<br />

vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

2,4<br />

vit<strong>am</strong>ini B 2<br />

2,0<br />

niacini 22,4<br />

piridoqsini 0,4<br />

foliumis mJava 2,4<br />

rkina 12,0<br />

TuTia 12,0<br />

avstralia fqvili dacexvili standarti vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

.>6,4<br />

vit<strong>am</strong>ini B 1<br />

> 6,38<br />

bahreini<br />

vit<strong>am</strong>ini B<br />

g<strong>am</strong>didrebuli standarti<br />

2<br />

>3,96<br />

niacini 36,30,<br />

kalciumi 6,38<br />

vit<strong>am</strong>ini B 2<br />

>3,96<br />

niacini >52,91<br />

foliumis mJava 1,5<br />

vit<strong>am</strong>ini D 2,8<br />

rkina >36,30<br />

kalciumi


# 111 biuleteni<br />

cxrili #6.4<br />

cximebis fortificirebis normebi da Sesab<strong>am</strong>isi fortifikantebi<br />

qveyana<br />

sasursaTo<br />

produqcia<br />

regulireba<br />

nutrienti<br />

aSS margarini 21 CFR 166.10 vit<strong>am</strong>ini A 33000<br />

kanada<br />

margarini<br />

aqti da dadgenileba sursaTsa da<br />

medik<strong>am</strong>entebze B 09.016<br />

Cile margarini sanitariuli regl<strong>am</strong>enti st.263 13.05.1997<br />

kolumbia margarini rezolucia 11488/84 st.52 22.08.1984<br />

vit<strong>am</strong>ini A


# 111<br />

biuleteni<br />

sasursaTo produqtebi, romlebic miRebulia<br />

genmodificirebuli organizmebisagan<br />

cxrili #7.1<br />

soio<br />

sasursaTo nedleuli<br />

sasursaTo produqtebi<br />

1. soios marcvlebi<br />

2. soios aRmonaceni<br />

3. soios cilis koncentrati da misi teqstuirebuli forma<br />

4. soios cilis izolati<br />

5. soios cilis hidroizolati<br />

6. soios fqvili da misi teqsturirebuli forma<br />

7. soios rZe (rZis Semcvleli)<br />

8. mSrali rZis Semcvleli soios mSrali rZe<br />

9. dakonservebuli soio<br />

10. soios moxarSuli marcvlebi<br />

11. soios moxaluli marcvlebi<br />

12. soios fqvili moxaluli<br />

13. produqtebi, romlebic miiReba soios cilis izolatis, soios cilis koncentratis,<br />

soios cilis hidrolizatiT, soios fqvilis, soios mSrali rZis g<strong>am</strong>oyenebiT;<br />

14. soios fermentirebuli produqtebi<br />

15. soios pasta da misi produqtebi<br />

16. soios sousi<br />

17. soios rZis g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli produqtebi (tofu, nayini, maionezi)<br />

18. soios karaqi<br />

19. 1-20 punqtSi miTiTebuli produqtebis g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli produqtebi;<br />

simindi<br />

1. simindi, uSualod sakvebad g<strong>am</strong>oyenebisaTvis<br />

2. fqvili, burRuli da sxv.<br />

3. fqvili Sereuli, 5%-ze meti simindis fqviliT;<br />

4. simindis zeTi<br />

5. simindi gayinuli da dakonservebuli<br />

6. popkorni<br />

7. simindis Cipsebi<br />

8. simindis sax<strong>am</strong>ebeli<br />

9. maltodeqstrinebi<br />

10. glukoza<br />

11. fruqtoza<br />

12. badagi, oligosaqaridebi.<br />

kartofili<br />

1. kartofili uSualod g<strong>am</strong>oyenebisaTvis<br />

2. naxevarfabrikatebi, swrafadgayinuli<br />

3. kartofilis piure, mSrali<br />

4. kartofilis fantela<br />

5. kartofilis Cipsebi<br />

6. kartofilis krekerebi (naxevarfabrikatebi)<br />

7. kartofilis moxaluli produqtebi, burbuSela, Cxirebi<br />

8. kartofilis koncentrati – fqvili aladebisaTvis, kartofilis varenikebi<br />

kartofilis piure, romelic moxarSvas ar saWiroebs;<br />

9. kartofilis swrafi momzadebis produqtebi, mSrali, advilad aRdgenadi<br />

10. kartofilis melasa<br />

11. sax<strong>am</strong>ebeli<br />

12. badagi, oligosaqaridebi<br />

79


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.1 (gagrZeleba)<br />

sasursaTo produqtebi, romlebic miRebulia<br />

genmodificirebuli organizmebisagan<br />

pomidori (tomati)<br />

1. pomidori naturaluri, uSualod moxmarebisaTvis<br />

2. tomatis pasta<br />

3. tomatis piure<br />

4. tomatis wveni, sasmeli<br />

5. tomatis sousi, ketCupi<br />

6. 1-5 komponentebis Semcveli produqtebi<br />

Yyabayi<br />

nesvi<br />

papaia<br />

vardkaWaWa<br />

Saqris Warxali<br />

rafsi<br />

seli<br />

b<strong>am</strong>ba<br />

xorbali<br />

mzesumzira<br />

brinji<br />

stafilo<br />

1. yabayi naturaluri<br />

2. yabayis g<strong>am</strong>oyenebiT moRebuli produqtebi<br />

1. nesvi naturaluri<br />

2. nesvis g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli<br />

1. papaia naturaluri<br />

2. papaias g<strong>am</strong>oyenebiT miRebuli produqtebi<br />

1. vardkaWaWas Semcveli produqtebi<br />

1. Saqari;<br />

2. glukoza;<br />

3. fruqtoza;<br />

1. rafsis gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi maT Soris: rafsis zeTi<br />

da misi Semcveli produqtebi, Tesli daqucmacebuli, dauqucmacebeli<br />

selis zeTi da misi Semcveli produqtebi<br />

b<strong>am</strong>bis zeTi da misi Semcveli produqtebi<br />

1. naturaluri<br />

2. xorblisgan miRebuli produqtebi, maT Soris, puri da<br />

purfunTuSeuli<br />

mzesumziris marcvlebi, zeTi, maTgan miRebuli produqtebi;<br />

brinjis Semcveli produqtebi, maT Soris:<br />

1. brinji danawevrebuli;<br />

2. brinjis fqvili;<br />

3. brinjis granulebi;<br />

4. brinjis Cipsebi da burbuSela;<br />

5. mza produqtebi, romlebic miiReba brinjis marcvlebis<br />

moxalviT;<br />

axali an gaciebuli, maT Soris:<br />

uSualod g<strong>am</strong>oyenebisaTvis, naturaluri<br />

an dakonservebuli<br />

1.stafilos wveni<br />

80


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #7.1 (gagrZeleba)<br />

sasursaTo produqtebi, romlebic miRebulia<br />

genmodificirebuli organizmebisagan<br />

Talg<strong>am</strong>i<br />

xaxvi, niori<br />

axali an gaciebuli, maT Soris:<br />

uSualod g<strong>am</strong>oyenebisaTvis, naturaluri<br />

an dakonservebuli<br />

xaxvi, niori, maTi Semcveli produqtebi, maT Soris :<br />

1. axali an gacivebuli<br />

2. mSrali, danawevrebuli an fxvnilis saxiT, romelic ar<br />

saWiroebs Semdgom gad<strong>am</strong>uSavebas;<br />

dakonservebuli ZmriT an ZmarmJaviT;<br />

muxudo<br />

wiwaka, badrijani<br />

yava<br />

yurZeni<br />

sakvebdan<strong>am</strong>atebi<br />

biologiurad aqtiuri dan<strong>am</strong>atebi da<br />

aromatizatorebi<br />

muxudo da misi Semcveli produqtebi:<br />

1. mSrali, kangaclili, kangaucleli, dapobili an daupobeli;<br />

2. dakonservebuli Zmris gareSe;<br />

wiwaka, badrijani, maTi Semcveli produqtebi, maT Soris:<br />

axali an dakonservebuli ZmarmJaviT;<br />

yava moxaluli an mouxalavi, kofeiniT an kofeinis gareSe,<br />

yavis kani, yavis sasmelebi;<br />

yurZeni axali an g<strong>am</strong>omSrali, wvenebi, nayenebi, neqtari;<br />

gm – ingredientebidan miRebuli<br />

gm-ingredientebidan miRebuli<br />

gmi-komponentebis Semcveli<br />

E 101 da E 101A (B 2 , riboflavini), emateba fafebs,<br />

ualkoholo sasmelebs, gasaxdom saSualebebs,<br />

E 150 kar<strong>am</strong>eli, Saqris koleri<br />

E 153 karbonati, mcenareuli naxSiri<br />

E 160 a (beta -karotini, pro-vit<strong>am</strong>ini, reTinoli)<br />

E 160b anattos eqstraqti<br />

E 160d likopini<br />

E 234 nizini<br />

E 235 nat<strong>am</strong>icini<br />

E 270 rZemJava<br />

E 300 vit<strong>am</strong>ini C askorbinis mJava<br />

E 301-dan E 305-mde -askorbatebi<br />

E 306-dan E 310-mde – tokoferoli<br />

E 320 (BHA) buTilhidroqsianizoli<br />

E 321 (BHT) buTilhidroqsiltoluoli<br />

E 322 lecitini, E 325-dan E 328-mde laqtatebi<br />

E 330 limonmJava<br />

E 415 qsantini<br />

E 459 beta-ciklodeqstrini<br />

E 460-dan E 470-mde (celuloza)<br />

81


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.1 (gagrZeleba)<br />

sasursaTo produqtebi, romlebic miRebulia<br />

genmodificirebuli organizmebisagan<br />

E 470 -dan E 570 marilebi da cximovani mJavebi<br />

E 471, E 472, E 473, E 475, E 476, E 479, E 481, marilebi<br />

E 620-dan E 634-mde (glut<strong>am</strong>inis mJava da glut<strong>am</strong>atebi)<br />

E 626-dan E 629 guanilmJava da gualinatebi<br />

E 630-dan E 633-mde inozinmJava da inizinatebi<br />

E 951 aspart<strong>am</strong>i<br />

E 953 izomaltiti<br />

E 957 taumatini<br />

E 965 maltiti<br />

limoni, forToxali,<br />

mandarini, greifruti,<br />

qeri,<br />

araqisi,<br />

kombosto,<br />

kitri,<br />

zeTisxili,<br />

vaSli, msxali, komSi,<br />

alubali, gargari, qliavi,<br />

Cai,<br />

kivi, ananasi<br />

} d<strong>am</strong>uSavebisa da danergvis stadiaSia<br />

82


# 111<br />

biuleteni<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

cxrili #7.2<br />

a f r i k a<br />

qveyana<br />

kartaxenas<br />

oqmi<br />

moTxovnebi<br />

markirebaze<br />

akrZalvebi an<br />

moratoriumi<br />

komerciul<br />

moyvanag<strong>am</strong>ozrdaze<br />

akrZalvebi<br />

importze<br />

alJiri<br />

ratificir.<br />

2000 w. dekemberi, gm mcenareebis<br />

importis, gavrcelebis,<br />

komercializaciisa da utilizaciis<br />

akrZalvis Sesaxeb ministris brZaneba<br />

angola<br />

xelmower.<br />

2004 wlis<br />

dekemberi,gm<br />

-produqtebis<br />

importsa da<br />

g<strong>am</strong>oyenebaze<br />

akrZalva, garda<br />

humanitaruli<br />

daxmarebiT<br />

miRebuli fqvilisa<br />

benini<br />

xelmower.<br />

2002 wlis aprili. xuTwliani<br />

moratoriumi gmo da gm- komponentebis<br />

Semcveli produqtebis komerciul<br />

moyvana/g<strong>am</strong>ozrdasa da g<strong>am</strong>oyenebaze<br />

botsvana<br />

ratificir.<br />

burkina-faso<br />

ratificir.<br />

g<strong>am</strong>bia<br />

ratificir.<br />

gana<br />

ratificir.<br />

gvinea<br />

xelmower.<br />

egvipte<br />

ratificir.<br />

eTiopia<br />

ratificir.<br />

z<strong>am</strong>bia<br />

ratificir.<br />

2002 wlis ivlisSi<br />

mTavrob<strong>am</strong> akrZala<br />

transgenuri<br />

humanitaruli daxmareba,<br />

akrZalva moqmedebs<br />

dRemde, Tumca misi<br />

realizaciisaTvis<br />

sakanonmdeblo baza ar<br />

aris srulyofili<br />

zimbabve<br />

ratificir.<br />

2002 wlis maisSi qveyan<strong>am</strong><br />

uari Tqva transgenur<br />

humanitarul<br />

daxmarebaze.<br />

nebismieri gmo-s<br />

g<strong>am</strong>oyeneba qveyanaSi<br />

akrZalulia,garda<br />

simindis fqvilisa.<br />

83


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

k<strong>am</strong>eruni<br />

kape-verdre<br />

kenia<br />

kongo<br />

lesoto<br />

liberia<br />

magadaskari<br />

malavi<br />

mali<br />

mavrikia<br />

maroko<br />

mozmabiki<br />

n<strong>am</strong>ibia<br />

nigeria<br />

ruanda<br />

senegali<br />

seiSelis<br />

kunZulebi<br />

s<strong>am</strong>xreT afrikis<br />

respublika<br />

sudani<br />

tanzania<br />

togo<br />

tunisi<br />

uganda<br />

centraluri<br />

afrikis<br />

respublika<br />

Cadi<br />

jibuti<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

ratificir<br />

ratificir<br />

ratificir<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificireb.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

2004 w.<br />

miRebulia<br />

kanoni<br />

savaldebulo<br />

markirebaze<br />

2004 wlis martSi<br />

gm-produqtebis<br />

importi<br />

daSvebulia<br />

g<strong>am</strong>oyenebisaTvis<br />

da ara moyvana/<br />

g<strong>am</strong>o-zrdaze<br />

2004 wels miRebuli<br />

iqna kanoni sursaTis,<br />

kosmetikisa da<br />

sayofacxovrebo qimiis<br />

Sesaxeb;<br />

2003 wlis maisSi<br />

mTavrob<strong>am</strong> miiRo<br />

memorandumi gmo-<br />

Semcveli produqtebis<br />

akrZalvis Sesaxeb.<br />

USAID-is miTiTebiT<br />

misi moqmedeba gadaido<br />

2008 wl<strong>am</strong>de<br />

84


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

a z i a<br />

qveyana<br />

azerbaijani<br />

bangladeSi<br />

butani<br />

birma<br />

(mianma)<br />

kartaxenas<br />

oqmi<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

moTxovnebi<br />

markirebaze<br />

akrZalvebi an<br />

moratoriumi<br />

komerciul<br />

moyvana -<br />

g<strong>am</strong>ozrdaze<br />

akrZalvebi<br />

importze<br />

erayi<br />

ar aris<br />

xelmow. da<br />

ratificir.<br />

vietn<strong>am</strong>i<br />

ratificir.<br />

TurqeTi<br />

ratificir.<br />

indonezia<br />

ratificir.<br />

sursaTis<br />

Sesaxeb 1996<br />

wlis kanoniT<br />

gansazRvrulia<br />

savaldebulo<br />

markireba<br />

irani<br />

iordania<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

iaponia<br />

ratificir.<br />

2003 wlis<br />

sursaTis<br />

uvneblobisa da<br />

soflis<br />

meurneobis<br />

standartebis<br />

Sesaxeb<br />

kanoniT<br />

k<strong>am</strong>boja<br />

ratificir.<br />

korea<br />

ratificir.<br />

2002<br />

wlidan gmo<br />

regulirdeba<br />

soflis<br />

meurneobis<br />

s<strong>am</strong>inistros<br />

mier<br />

korea<br />

(s<strong>am</strong>xreTi)<br />

xelmower.<br />

85


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

laosi<br />

malaizia<br />

maldivis<br />

kunZulebi<br />

monRoleTi<br />

nepali<br />

omani<br />

pakistani<br />

saudis<br />

arabeTi<br />

singapuri<br />

siria<br />

tajikeTi<br />

tailandi<br />

taivani<br />

uzbekeTi<br />

filipinebi<br />

yazaxeTi<br />

yirgizeTi<br />

Sri-lanka<br />

CineTi<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

ar aris<br />

xelmow. da<br />

ratificir.<br />

ar aris<br />

xelmow. da<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ar aris<br />

xelmow. da<br />

ratificir.<br />

ar aris<br />

xelmow. da<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

ar aris<br />

xelmow. da<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

vaWrobis<br />

s<strong>am</strong>inistros<br />

2001 wlis<br />

#1666<br />

dadgenilebiT<br />

2002 wlis<br />

jandacvis<br />

s<strong>am</strong>inistros<br />

ganacxadi<br />

jandacvis<br />

depart<strong>am</strong>entis<br />

#0900011746<br />

dadgenileba<br />

soflis<br />

meurneobis<br />

ministris 2002<br />

wlis ianvris<br />

#10 dekretiT<br />

86


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

evropa<br />

qveyana<br />

kartaxenas oqmi<br />

moTxovnebi<br />

markirebaze<br />

akrZalvebi an<br />

moratoriumi<br />

komerciul moyvanag<strong>am</strong>ozrdaze<br />

akrZalvebi<br />

importze<br />

evrokavSiris<br />

qveynebi<br />

mTlianad<br />

ratificr.<br />

2004 wlis<br />

aprilidan yvela<br />

saxis gm-produqti<br />

unda iqnes<br />

markirebuli,<br />

garda im<br />

produqtebisa,<br />

romlebSic gmo-<br />

Semcvelo-ba 0,9%-<br />

ze naklebia<br />

2004 wlis 8<br />

seqtembridan gmoze<br />

moratoriumos<br />

g<strong>am</strong>ocxadebis Semdeg<br />

evrokavSirma<br />

da evrosabWom<br />

gasca <strong>pirveli</strong><br />

Tanxmoba gm-Teslis<br />

moyvanaze;<br />

2004 wlis 19<br />

maisidan 1998<br />

wlidan SemoRebuli<br />

moratoriumis Semdeg<br />

evrokomisi<strong>am</strong> neba<br />

darTo simindis Bt<br />

–jiSis imports<br />

albaneTi<br />

2003 wlis ivlisidan SemoRebuli iqna<br />

xuTwliani akrZalva gm-kulturebisa da<br />

gm-produqtebis, maT Soris, humanitarul<br />

daxmarebaze;<br />

avstria<br />

belorusia<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

1997-2000 ww. akrZaluli iqna gm -simindis<br />

s<strong>am</strong>i jiSi ( 90/220 da 2001/18 direqtivis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad;<br />

belgia<br />

bulgareTi<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

didi britaneTi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

2001 wlidan Saqris<br />

Warxlis<br />

moyvanaze akrZalva<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad<br />

(EC E90/220 da<br />

2001/18)<br />

germania<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

2000 wlis martidan<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad aikrZala<br />

gm-simindis (EC<br />

90/220, 2001/18);<br />

2005 wlis<br />

ianvridan ZalaSi<br />

Sevida genuri<br />

inJineriis Sesaxeb<br />

aqti, romelic<br />

ar krZalavs gmomoyvanas<br />

da mTel<br />

pasuxismgeblobas<br />

gm kulturebis<br />

arasanqcirebul<br />

g<strong>am</strong>oyenebasa<br />

da genetikur<br />

dabinZurebaze<br />

akisrebs fermerebs.<br />

2000 wlidan erTi<br />

saxeobis gm-simindze<br />

akrZalva<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblob-is<br />

Sesab<strong>am</strong>isad<br />

(EC E90/220 da<br />

2001/18)<br />

87


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

dania<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

parl<strong>am</strong>entis mier<br />

Secvlili iqna<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobiT<br />

dadgenili<br />

akrZalva. calkeul<br />

regionebs<br />

miecaT sakuTari<br />

moTxovnebis<br />

SemuSavebis ufleba,<br />

umravlesoba<br />

regionebisa gm<br />

Tavisufal zonad<br />

rCeba<br />

estoneTi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

espaneTi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

irlandia<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

islandia<br />

xelmower.<br />

italia<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

kviprosi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

latvia<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

litva<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

luqsemburgi<br />

2000 wlidan erTi saxeobis gm-simindze<br />

akrZalva<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad<br />

(EC 90/220 da 2001/18)<br />

makedonia<br />

xelmower.<br />

malta<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

moldova<br />

ratificir.<br />

monako<br />

niderlandebi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

88


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

norvegia<br />

ratificir.<br />

1997 wlidan<br />

akrZalva ar<br />

aris, gm-Semcveli<br />

produqtebi<br />

markirebulia, Tu<br />

gm-komponentebis<br />

Semcveloba 2%-ze<br />

metia.<br />

USDA GAIN Report<br />

304004<br />

norvegia evropis<br />

ekonomikuri<br />

SeTanxmebis wevria da<br />

valdebulia daicvas<br />

evropuli standartebi<br />

sursaTis uvneblobaSi.<br />

dReisaTvis<br />

nebadarTulia<br />

arakvebiTi<br />

daniSnulebis mixakisa<br />

da TuTunis gayidva.<br />

poloneTi<br />

ratificir.<br />

portugalia<br />

ratificir.<br />

ruseTi<br />

rumineTi<br />

ar aris<br />

ratificir. da<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

miRebulia rigi sakanonmdeblo aqtebi, meToduri miTiTebebi gmo<br />

produqtebis Semcvelobis, markirebisa da regulirebis Sesaxeb;<br />

mkacrad<br />

kontrol-deba<br />

markireba<br />

saberZneTi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

evrokavSiris kanonmdeblobis Sesab<strong>am</strong>isad<br />

erTi saxeobis gm-rafsze akrZalva<br />

evrokavSiris kanonmdeblobis Sesab<strong>am</strong>isad (EC<br />

90/220 da 2001/18)<br />

safrangeTi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad<br />

1998 wlis noembridan<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad, ori<br />

saxeobis gm-rafsze<br />

akrZalva<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad<br />

(EC 90/220 da 2001/18)<br />

saqarTvelo<br />

somxeTi<br />

slovakeTi<br />

slovenia<br />

ukraina<br />

ungreTi<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad<br />

ratificirebulia saqarTvelos parl<strong>am</strong>entis<br />

2008 wlis 26 seqtembris dadgenilebiT<br />

2005 wlis ianvridan miRebuli iqna droebiTi<br />

RonisZiebebi gm simindis MON 810 warmoebis,<br />

g<strong>am</strong>oyenebis Sesaxeb, asevegavrcelebasa da<br />

importze<br />

fineTi<br />

xorvatia<br />

Svecia<br />

Sveicaria<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

CexeTi<br />

ratificir.<br />

evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis<br />

Sesab<strong>am</strong>isad<br />

2004 wlis aprilidan<br />

singenta”-s kompaniis<br />

gm-simindis<br />

komercializaciis<br />

akrZalva<br />

89


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

CrdiloeT <strong>am</strong>erika<br />

qveyana<br />

kartaxenas<br />

oqmi<br />

moTxovnebi<br />

markirebaze<br />

akrZalvebi an<br />

moratoriumi<br />

komerciul<br />

moyvana -<br />

g<strong>am</strong>ozrdaze<br />

akrZalvebi<br />

importze<br />

antigua da<br />

barbadosi<br />

aSS<br />

bah<strong>am</strong>is<br />

kunZulebi<br />

barbadosi<br />

belizi<br />

gvatemala<br />

grenada<br />

dominika<br />

i<strong>am</strong>aika<br />

kanada<br />

kosta-rika<br />

kuba<br />

salvadori<br />

meqsika<br />

nikaragua<br />

pan<strong>am</strong>a<br />

sent-kitsi<br />

da nevisi<br />

sent-vinsenti<br />

trinidadi<br />

da tobago<br />

haiti<br />

hondurasi<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

xelmower.<br />

xelmower.<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ar aris ratificirebuli da xelmowerili<br />

90


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

s<strong>am</strong>xreT <strong>am</strong>erika<br />

qveyana<br />

kartaxenas<br />

oqmi<br />

moTxovnebi<br />

markirebaze<br />

akrZalvebi an<br />

moratoriumi<br />

komerciul<br />

moyvana -<br />

g<strong>am</strong>ozrdaze<br />

akrZalvebi<br />

importze<br />

argentina<br />

bolivia<br />

xelmower.<br />

ratificir.<br />

brazilia<br />

ratificir.<br />

2004 wlis<br />

aprilidan<br />

sursaTi,<br />

romelic<br />

Seicavs 1%-<br />

ze met gmo-s,<br />

niSandebuli<br />

unda iqnes,<br />

garda gmsoiosi,<br />

ekvadori<br />

ratificir.<br />

2001 w.<br />

momxmarebelTa<br />

dacvis Sesaxeb<br />

kanoniT<br />

venesuela<br />

ratificir.<br />

2004 wlis<br />

aprilidan<br />

prezidentma<br />

xeli moawera<br />

deklaracias<br />

nebismieri gmproduqtebis<br />

moyvanaze,<br />

Tumca<br />

Sesab<strong>am</strong>isi<br />

kanonebi da<br />

dadgenilebebi<br />

ar iqna<br />

miRebuli<br />

kolumbia<br />

ratificir.<br />

paragvai<br />

ratificir.<br />

peru<br />

ratificir.<br />

urugvai<br />

ratificir.<br />

Cile<br />

xelmower.<br />

2000 weli<br />

mTavrobis<br />

dadgenileba<br />

91


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.2 (gagrZeleba)<br />

biousafrTxoebis kanonmdebloba msoflioSi<br />

(momzadebulia sasursaTo uvneblobis centris informaciis mixedviT,<br />

vaSingtoni, aSS, Tebervali, 2006 weli)<br />

okeaneTi<br />

qveyana<br />

kartaxenas<br />

oqmi<br />

moTxovnebi<br />

markirebaze<br />

akrZalvebi an<br />

moratoriumi<br />

komerciul<br />

moyvanag<strong>am</strong>ozrdaze<br />

akrZalvebi<br />

importze<br />

avstralia<br />

ratificir.<br />

sasursaTo<br />

standartebis<br />

kodeqsis 1.5.2.<br />

standartis<br />

Tanaxmad,<br />

sursaTi<br />

unda iyos<br />

markirebuli,<br />

Tu igi Seicavs<br />

1%-ze met gm<br />

ingredientebs.<br />

axali zelandia xelmower.<br />

sasursaTo<br />

standartebis<br />

kodeqsis 1.5.2.<br />

standartis<br />

Tanaxmad,<br />

sursaTi<br />

unda iyos<br />

markirebuli,<br />

Tu igi Seicavs<br />

1%-ze met gm<br />

ingredientebs<br />

kiribati<br />

marSalis<br />

kunZulebi<br />

nauru<br />

palu<br />

s<strong>am</strong>oa<br />

solomonis<br />

kunZulebi<br />

fiji<br />

tonga<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

ratificir.<br />

92


# 111<br />

biuleteni<br />

moTxovnebis mimoxilva, romelic marTavs genmodificirebuli<br />

sursaTis mikvlevadobis sakiTxs sxvadasxva qveyanaSi<br />

cxrili #7.3<br />

qveyana<br />

debuleba/<br />

kanonmdebloba<br />

moTxovna<br />

avstralia/<br />

axali<br />

zelandia<br />

evrokavSiri<br />

avstraliisa da axali<br />

zelandiis sursaTis<br />

standartebis<br />

organizacia (FSANZ)<br />

uzrunvelyofs<br />

saxelmZRvanelo/<br />

megzurs<br />

Sesab<strong>am</strong>isobaze mis<br />

mier sawarmoebisaTvis<br />

g<strong>am</strong>ocemul<br />

momxmareblis<br />

megzurSi<br />

`genetikurad<br />

modificirebuli<br />

sursaTis markirebis<br />

Sesaxeb~, romelSic<br />

rCevis saxiT<br />

mocemulia, rom<br />

garkveuli saxis<br />

biznes procesebi unda<br />

funqcionirebdes<br />

adgilze. aRsaniSnavia,<br />

rom momxmareblis<br />

megzuri ar aris<br />

s<strong>am</strong>arTlebrivi/<br />

iuridiuli<br />

valdebulebis mqone<br />

dokumenti.<br />

evrokavSiris axali<br />

debuleba, romelic<br />

ZalaSi Sevida 2004<br />

wlis aprilSi.<br />

serTifikacia/d<strong>am</strong>owmebis procesebi SesaZlebelia aucilebeli<br />

iyos mxolod or SemTxvevaSi:<br />

• rodesac mwarmoebeli iyenebs nebayoflobiTi<br />

markirebis negatiuri saxis warwerebs, mag.<br />

`aragenmodificirebuli ingredinetebi~ an<br />

`genmodifikaciisagan Tavisufali.~<br />

• Tuki sursaTSi aRmoCndeba genmodificirebuli<br />

masala 10 gr/kg-ze naklebi odenobiT da sursaTs<br />

ara aqvs pozitiuri saxis markireba, mwarmoebels<br />

moeTxoveba warmoadginos imis mtkicebuleba, rom<br />

Sesab<strong>am</strong>isi RonisZiebebi gatarda imisaTvis, raTa<br />

dadgeniliyo ara-genmodificirebuli sursaTisa da<br />

ingredientebis warmoSoba.<br />

• genmodificirebuli sursaTisagan warmoebuli<br />

produqtebisaTvis markirebis axal moTxovnebis garda<br />

arsebobs aseve mikvlevadobis axali wesebic.<br />

•mwarmoebeli valdebulia, rom warmoebisa da distribuciis<br />

xazis TiToeul etapze informacia gaavrcelos da<br />

SeinarCunos im sasursaTo produqtebis Sesaxeb, romlebic<br />

Seicaven an warmoebuli arian genmodificirebuli<br />

organizmebisagan<br />

• praqtikaSi es gulisxmobs imas, rom marcvleulis<br />

g<strong>am</strong>yidvelma/fermerma/mwarmoebelma da a.S. aucileblad<br />

unda miawodos informacia nebismier myidvels, rom sursaTi<br />

aris genmodificirebuli, im specifikur informaciasTan<br />

erTad, romlis mixedviTac SesaZlebelia genmodificirebuli<br />

sursaTis zusti identificireba<br />

marcvleulis g<strong>am</strong>yidvelic aseve valdebulia awarmoos im<br />

mwarmoeblis/distributoris aRricxva, romelTac SeiZines es<br />

marcvleuli<br />

93


# 111 biuleteni<br />

cxrili #7.3 (gagrZeleba)<br />

moTxovnebis mimoxilva, romelic marTavs genmodificirebuli<br />

sursaTis mikvlevadobis sakiTxs sxvadasxva qveyanaSi<br />

ruseTi<br />

brZaneba - ruseTis<br />

federaciis sursaTisa<br />

da sasoflos<strong>am</strong>eurneo<br />

importis<br />

regulirebisa da<br />

standartebis Sesaxeb<br />

• im pirebs, romlebic CarTuli arian genmodificirebuli<br />

sursaTis warmoebis an distribuciis procesSi - aucileblad<br />

moeTxovebaT sawarmoo da/an satransporto dokumentebSi<br />

aucileblad Seitanon informacia genmodificirebuli<br />

masalisagan warmoebuli masalisa da Semadgeneli<br />

komponentebis arsebobis Sesaxeb.<br />

iaponia<br />

kanoni sursaTis<br />

sanitariis Sesaxeb<br />

• markirebis moTxovnebis Tanaxmad, im SemTxvevaSi,<br />

rodesac adgilze funqcionirebs produqtis identurobis<br />

kontrolirebis sistema warmoSobis mixedviT, gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

procesis TiToeul etapze unda gaices serTifikati, romelic<br />

daadasturebs, rom adgilze funqcionirebs IP sistema.<br />

korea<br />

iZulebis wesiT<br />

g<strong>am</strong>osayenebeli<br />

sursaTis sanitariis<br />

aqti, muxli 11,<br />

(angariSi importis<br />

Sesaxeb).<br />

• sursaTis importis dros importiors aucileblad<br />

moeTxoveba, rom Semowmebuli dokumentacia waradginos<br />

koreis sursaTisa da medik<strong>am</strong>entebis administraciis (Korea<br />

Food and Drug Administration) regionaluri ofisis ufrosis<br />

winaSe an adgilobriv erovnul sakarantino sadgurebSi<br />

(National Quarantine Stations -NQS).<br />

• IP d<strong>am</strong>uSavebis serTifikati an mTavrobis mier gacemuli<br />

serTifikati, romelsac igive Zala aqvs rac IP d<strong>am</strong>uSavebis<br />

serTifikats g<strong>am</strong>oiyeneba im tipis sursaTisaTvis, romelic<br />

eqvemdebareba genmodificirebuli sursaTis markirebas,<br />

magr<strong>am</strong> romelzec ar aris raime saxis genmodificirebuli<br />

sursaTis etiketi.<br />

CineTis<br />

saxalxo<br />

respublika<br />

aSS, kanada,<br />

filipinebi<br />

singapuri<br />

CineTis<br />

hong-kongi,<br />

malaizia,<br />

meqsika<br />

debuleba soflis<br />

meurneobaSi<br />

genmodificirebuli<br />

sursaTis<br />

uvneblobis<br />

administrirebasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

• aucilebeli moTxovna nebismieri organizaciisaTvis,<br />

romelic awarmoebs genmodificirebul saTesle<br />

marcvleuls, an eweva g<strong>am</strong>oyvana/seleqcias mecxoveleobaSi,<br />

mefrinveleobaSi an meTevzeobaSi - aris is, rom aseTma<br />

organizaci<strong>am</strong> unda aRricxos warmoebis ToTeuli etapi,<br />

sadac miTiTebuli unda iyos warmoebis adgili, geni, genet.<br />

wyaro da g<strong>am</strong>oyenebuli meTodi.<br />

• adgilze funqcionirebs nebayoflobiTi markirebis<br />

reJimi da aranairi regulireba mikvlevadobasTan<br />

dakavSirebiT<br />

• aranairi regulireba. daudgenelia aris Tu ara raime<br />

miTiTeba gmo sursaTis mikvevadobasTan dakavSirebiT<br />

• adgilze funqcionirebs nebayoflobiTi markirebis<br />

reJimi, magr<strong>am</strong> <strong>am</strong> angariSisaTvis xelmisawvdom<br />

informaciaze dayrdnobiT SeuZlebelia imis miTiTeba,<br />

aris Tu ara raime saxis moTxovna genmodificirebuli<br />

sursaTis mikvlevadobasTan dakavSirebiT<br />

94


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #8.2<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

1. niadagis nayofierebis <strong>am</strong>aRlebisa da kondicirebis saSualebebi<br />

dasaxeleba<br />

g<strong>am</strong>oyenebis specifiuri pirobebi<br />

msxvilfexarqosani pirutyvis gad<strong>am</strong>wvari nakeli,<br />

wunwuxi<br />

frinvelis dehidrirebuli eqskrementi<br />

torfi da misgan d<strong>am</strong>zadebuli kompostebi,<br />

(xelovnuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe)<br />

_ torfnakeliani<br />

_ torfdolomitiani<br />

_ torfkiriani<br />

_ torf-ceolitiani<br />

ekologiki<br />

bomsi (baqteriul organo-mineraluri sasuqi)<br />

vermikultura, biohumusi<br />

saojaxo organuli narCenebi kompostirebuli<br />

mindvris kulturebis da bostneulis narCenebis,<br />

mcenareTa foTlebis, naxerxis da sxva organuli<br />

narCenebis komposti<br />

mwvane sasuqi (siderati)<br />

guano<br />

mulCi<br />

mdinaris Sl<strong>am</strong>i<br />

Rvinis warmoebis narCenebi<br />

nacari (farTofoTlovnebisa da wiwvovnebis)<br />

nitragini<br />

nakeli unda iyos gad<strong>am</strong>wvari, g<strong>am</strong>oiyeneba yvela<br />

kulturaSi, doza ganisazRvreba niadagis tipisa<br />

da mcenareTa biologiur TaviseburebaTa<br />

gaTvaliswinebiT. axali nakelis g<strong>am</strong>oyeneba<br />

dasaSvebia mosavlis aReb<strong>am</strong>de 120 dRiT adre<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba wyalSi ganzavebuli saxiT sasoflo<br />

s<strong>am</strong>eurneo kulturaTa biologiur TaviseburebaTa<br />

gaTvaliswinebiT<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba yvela sasoflo s<strong>am</strong>eurneo kulturaSi<br />

niadagis nayofierebis gaTvaliswinebiT<br />

zRvis wyalmcenareebisagan d<strong>am</strong>zadebuli<br />

sasuqia, Seicavs mcenarisaTvis saWiro mikro- da<br />

makroelementebs<br />

mura naxSiris warmoebis anarCenebisagan<br />

d<strong>am</strong>zadebuli sasuqia, qimiuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe.<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba yvela kulturaSi<br />

miiReba nakelisa da sxva organuli narCenebis<br />

Wiayelebis mier gad<strong>am</strong>uSavebiT. g<strong>am</strong>oiyeneba yvela<br />

kulturaSi<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba gad<strong>am</strong>uSavebuli da aucileblad<br />

Semowmebuli dabinZurebaze (toqsikur elementebze,<br />

radionuklidebze, mZime liTonebze).<br />

yovelgvari qimiuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe. g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

yvela kulturaSi, yvela tipis niadagze<br />

balaxebi yvavilob<strong>am</strong>de Caixvneba niadagSi,<br />

riTac umjobesdeba niadagis Tvisebebi, izrdeba<br />

nayofiereba<br />

sertifikaciis organos TanxmobiT.<br />

niadagis dafarva xdeba organuli nivTierebebis<br />

Semcveli masaliT (n<strong>am</strong>ja, Cala, Tiva, foTlebi,<br />

torfi, qaRaldi, naxerxi da sxva), riTac<br />

umjobesdeba niadagis Tvisebebi, regulirdeba tenis<br />

reJimi<br />

miwasTan Sereuli mTis qanebis wvrilmarcvlovani<br />

masa. Seicavs mikro da makroelementebs, organul<br />

nivTierebebs. g<strong>am</strong>oiyeneba d<strong>am</strong>abinZureblebze<br />

Semowmebis Semdeg<br />

mdidaria mcenarisaTvis saWiro sakvebi elementebiT.<br />

efeqturobiT utoldeba nakels. g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

ar<strong>am</strong>Jave niadagebze<br />

mdidaria Ca-iT da K-iT. g<strong>am</strong>oiyeneba <strong>am</strong> elementebiT<br />

Rarib niadagebze. upiratesad mJave niadagebze,<br />

yvela kulturisaTvis<br />

koJris baqteriebis kulturaa, iTvisebs azots<br />

atmosferodan.<br />

95


# 111 biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

1. niadagis nayofierebis <strong>am</strong>aRlebisa da kondicirebis saSualebebi<br />

azotbaqteria<br />

fosfobaqteria<br />

sapropeli<br />

Saqris warmoebis narCenebi (mag., Vinasse)<br />

biodegradirebuli mcenareuli an cxoveluri<br />

warmoSobis produqtebi (sakvebis, furaJis,<br />

zeTis, ludis, spirtis da sxva warmoebis<br />

narCenebi)<br />

bunebrivi agromadneulebi: bentonituri<br />

Tixebi, kirqvebi, dolomiti, tkili, mergeli<br />

glaukonituri kirqva, maikopis Tixa, carci<br />

kalciumis sulfati<br />

fosforitebi (fosforiani sasuqi)<br />

Tomasis wida<br />

Termofosfati<br />

vivianiti (torf vivianti)<br />

silviniti<br />

kainiti<br />

kaliumis qloridi<br />

qlor-silvinitis kompleqsi<br />

manganumis Sl<strong>am</strong>i<br />

sasaklaos, tyavis da bewvis ,Tevzis warmoebis,<br />

abreSumis warmoebis, badagisa da sax<strong>am</strong>eblis,<br />

spirtis, kofeinis warmoebis, tungos da<br />

eTerzeTebis qarxnis warmoebis narCenebi<br />

aerobuli baqteriaa, atmosferodan iTvisebs azots.<br />

baqteria, romelic axdens niadagSi arsebuli<br />

fosfoorganul nivTierebebis mineralizacias<br />

tbebSi dagrovili l<strong>am</strong>ia, romelic Seicavs organul<br />

da mineralur nivTierebebs, mdidaria mikro<br />

da makroelementebiT, g<strong>am</strong>oiyeneba yvela tipis<br />

niadagze.<br />

Saqris Warxlis warmoebis narCenia. g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

yovelgvari qimiuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe mJave<br />

niadagebis gasaumjobeseblad<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba rogorc organuli sasuqi<br />

d<strong>am</strong>abinZureblebze Semowmebis Semdeg<br />

bunebrivi qanebi, qimiuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe,<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba rogorc niadagebis gasaumjobeseblad<br />

ise mcenareTa kvebisaTvis<br />

miRebuli bunebrivi gziT, qimiuri dan<strong>am</strong>atebis<br />

gareSe<br />

sabadodan <strong>am</strong>oRebuli da dafqvili fosforiti<br />

qimiuri dan<strong>am</strong>atis gareSe<br />

Tujis gad<strong>am</strong>uSavebis s<strong>am</strong>rewvelo narCenia.<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba d<strong>am</strong>abinZureblebze Semowmebis Semdeg,<br />

rogorc fosforiani sasuqi fuZeebiT ar<strong>am</strong>aZRar<br />

mJave niadagebze<br />

bunebriv silikatebTan, widasTan da kirTan<br />

fosforitis an apatitis Sednobis produqtia.<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba rogorc fosforiani sasuqi wiTelmiwa<br />

da ewer mJave niadagebze<br />

viviants Seicavs dablobis torfi. igi g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

rogorc fosforiani sasuqi<br />

kaliumis Semcveli qania. g<strong>am</strong>oiyeneba fuZeebiT<br />

maZRar niadagebze. yvela kulturaSi, garda<br />

qlorisadmi mgrZnobiare kartofilis, T<strong>am</strong>baqos da<br />

vazis kulturisa, qloris maRali Semcvelobis g<strong>am</strong>o<br />

bunebrivi qania. g<strong>am</strong>oiyeneba rogorc kaliumiani<br />

sasuqi yvela kulturaSi da yvela tipis niadagSi<br />

miiReba silvinitis cxel wyalSi d<strong>am</strong>uSavebiT, ris<br />

Semdeg miiReba g<strong>am</strong>okristalebuli KCl, Seicavs.<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba yvela kulturaSi<br />

miiReba qlorkaliumis silvinitTan SereviT. Seicavs<br />

30-40% kaliums. g<strong>am</strong>oiyeneba yvela kulturaSi,<br />

garda qlorisadmi mgrZnobiare kulturebisa<br />

WiaTuris manganumis warmoebis narCenia. Seicavs<br />

mikroelements Mn. g<strong>am</strong>oiyeneba yovelgvari qimiuri<br />

d<strong>am</strong>uSavebis gareSe manganumiT Rarib niadagebze<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba yvela tipis niadagze, rogorc<br />

organuli sasuqi niadagis nayofierebis<br />

as<strong>am</strong>aRleblad<br />

96


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

1. niadagis nayofierebis <strong>am</strong>aRlebisa da kondicirebis saSualebebi<br />

ceoliti<br />

bunebrivi naerTia. aqvs unikaluri iongacvliTi<br />

da adsorbciis unari. g<strong>am</strong>oiyeneba niadagis<br />

gasaumjobeseblad. aseve nakelis da sxva organuli<br />

narCenebis dasakomposteblad<br />

baqteruli sasuqi `<strong>am</strong>b~<br />

torfis masa g<strong>am</strong>didrebuli sxvadasxva sasargeblo<br />

mikroorganizmebiT, aumjobesebs niadagis Tvisebebs,<br />

gansakuTrebiT mikrobiologiur procesebs<br />

organuli saojaxo meurneobis da mcenareuli<br />

narCenebis, naxerxis, xis qerqis komposti<br />

Tixa-TabaSiri<br />

mikroelementebi (bori, spilenZi, rkina,<br />

molibdeni, TuTia)<br />

bunebrivi biologiuri saSualebebi (mag., Wia)<br />

aucilebelia kompostirebis pirobebis dacva,<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba rogorc organuli sasuqi<br />

mopovebuli bunebriv pirobebSi, yovelgvari<br />

qimiuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe. g<strong>am</strong>oiyeneba bicobi<br />

niadagebis gasaumjobeseblad<br />

saWiroa serTifikaciis ganmaxorcielebeli organos<br />

Tanxmoba.<br />

yvela tipis niadagisaTvis<br />

kirqva (kalciumSemcveli nedleuli)<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba mJave niadagze, aris kalciumis<br />

regulirebisaTvis da niadagis kalciumiT<br />

gas<strong>am</strong>didreblad<br />

bunebrivi Tixa (bentoniti, silikatebi)<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba yovelgvari qimiuri dan<strong>am</strong>atis gareSe<br />

diatomiti<br />

mopovebuli bunebriv pirobebSi, yovelgvari<br />

qimiuri dan<strong>am</strong>atebis gareSe<br />

97


# 111 biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

2. veterinaruli saSualebebi<br />

s<strong>am</strong>kurnelo mcenareebi<br />

fagebi<br />

probiotikebi<br />

„aqtivirebuli naxSiri“<br />

dasaxeleba<br />

gasabaneli saSualebebi, „butoqsi“<br />

sadezinfeqcio saSualebebi<br />

aratradiciuli da Sinauri meTodebi mag.: Tixis<br />

aplikacia, Taflis preparatebi - propolisi,<br />

vaSlis Zmari, futkris Sx<strong>am</strong>i<br />

flumetrini<br />

vetrazini<br />

delt<strong>am</strong>etrini<br />

iodoformi<br />

TuTiis sulfati, spilenZis sulfati, iodi<br />

mcenareuli zeTebi: polaqseleni<br />

nozodimi<br />

kalciumis boroglukonati<br />

g<strong>am</strong>oyenebis specifiuri pirobebi<br />

zogierTi mcenareebi da mcenareuli eqstratebi<br />

warmoadgenen antimikrobul saSualebebs<br />

da g<strong>am</strong>oiyenebian kuWnawlavis daavadebebis<br />

s<strong>am</strong>kurnalod<br />

profilaqtikis mizniT g<strong>am</strong>oiyeneba<br />

(fagoprofilaqtika) infeqciuri daavadebebis<br />

dros (dizenteria, muclis tifi, qolera,<br />

paratizi, anaerobuli infeqciebi, kolibaqteriebi,<br />

pulorozi da sxv.) Terapiuli mizniT (fagoTerapia)<br />

naklebefeqturia. diagnostikis mizniT infeqciebis<br />

dros (mag., jilexi)<br />

s<strong>am</strong>kurnalo preparatebi an biologiuri<br />

sakvebdan<strong>am</strong>atebi, g<strong>am</strong>oiyeneba lorwovan garsisaTvis<br />

antidiareuli saSualeba<br />

parazitebis sawinaaRmdego, piretroidebis jgufi<br />

g<strong>am</strong>oyeneba SeiZleba, oRond cxoveli ar unda<br />

imyofebodes sadgomSi<br />

g<strong>am</strong>oiyenebs Wrilobebis das<strong>am</strong>uSaveblad da sxvadasxa<br />

dazianebebis mkurnalobis dros<br />

cxvris qeci<br />

cxvarze frTiani mwerebis sawinaarmdego saSualeba<br />

lokaluri saSualeba<br />

buzebis sawinaaRmdego saSualeba<br />

fexis (Cliqis,floqvis) daavadebebisaTvis<br />

meteorizmi<br />

mastitebi<br />

laqtaciuri mastiti<br />

98


# 111<br />

biuleteni<br />

kodi dasaxeleba g<strong>am</strong>oyenebis specifiuri pirobebi<br />

E170 naxSirmJava kalciumis marilebi<br />

zedapiruli saRebavi, dan<strong>am</strong>ati, datkepnisa da SekoStvis<br />

Semferxebeli, stabilizatori<br />

E 220 gogirdis dioqsidi Rvinis produqtebi<br />

E 270 rZemJava fermentirebuli bostneuli produqtebi<br />

E 290 naxSirbadis dioqsidi gazi sasmelebis gasajereblad<br />

E 296 vaSlmJava mJavianobis regulatori<br />

E 300 askorbinis mJava Tu xelmiuwvdomelia bunebrivi formiT<br />

E 306<br />

tokoferolebi (Tocopherols),<br />

Sereuli bunebrivi koncentratebi<br />

JangvawinaRi<br />

E 322<br />

lecitini<br />

miRebuli g<strong>am</strong>aTeTreblebisa da organuli g<strong>am</strong>xsnelebis<br />

g<strong>am</strong>oyenebis gareSe<br />

E 330 limonmJava xilisa da bostneulis produqtebi<br />

E - 334 Rvinis mJava ( L(+) -) mJavianobis regulatori, kompleqswarmomqmneli<br />

E -333 kalciumis citrati mJavianobis regulatori kompleqswarmomqmneli<br />

E 335 natriumis tartrati n<strong>am</strong>cxvrebi/sakonditro nawarmi<br />

E 336 kaliumis tartrati burRuli/n<strong>am</strong>cxvrebi/sakonditro nawarmi<br />

E 341(I) kalciumis fosfatebi mxolod comis afuebisTvis<br />

E 400 alginmJava (Aalgin acid) Semasqelebeli, stabilizatori<br />

E 401 natriumis alginati (A sodium alginate) Semasqelebeli, stabilizatori<br />

E 402 kaliumis alginati Semasqelebeli, stabilizatori<br />

E 406 agari (agar) Semasqelebeli, Jelewarmomqmneli agenti, stabilizatori<br />

E 407 karaginani (carrageenan) Semasqelebeli, Jelewarmomqmneli agenti, stabilizatori<br />

E 410 parkosani xis gumfisi fisi Semasqelebeli, stabilizatori<br />

E 412 guaris fisi Semasqelebeli, stabilizatori<br />

E 413 tragakantis (tragacanth) Semasqelebeli, stabilizatori, emulgatori<br />

E 414 gumiarabiki rZe, cximi da sakonditro nawarmi<br />

E 415<br />

qsantanis (xanthan) gumfisi<br />

cximis Semcveli produqtebi, xili da bostneuli, n<strong>am</strong>cxvrebi da<br />

orcxobilebi, salaTebi<br />

E 416 karaias (araya) fisi Semasqelebeli, stabilizatori<br />

E 422 glicerini tenSemakavebeli agenti,, Semasqelebeli<br />

E 440 peqtinebi Semasqelebeli, stabilizatori, jelewarmomqmneli agenti<br />

E 500<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

3. sakvebdan<strong>am</strong>atebi<br />

natriumis karbonatebi<br />

n<strong>am</strong>cxvrebi da orcxobilebi, sakonditro nawarmi, mJavianobis<br />

regulatori, g<strong>am</strong>afxvierebeli<br />

E 501 kaliumis karbonatebi burRuli/n<strong>am</strong>cxvrebi da orcxobilebi/sakonditro nawarmi<br />

E 503 <strong>am</strong>oniumis karbonatebi mJavianobis regulatori, g<strong>am</strong>afxvierebeli<br />

E 504<br />

magniumis karbonatebi<br />

mJavianobis regulatori, datkepnisa da SekoStvis<br />

Semferxebeli, feris stabilizatori<br />

E 508<br />

kaliumis qloridi<br />

gayinuli xili da bostneuli, dakonservebuli xili da bostneulis<br />

sawebeli/ketCupi da mdogvi<br />

E 509<br />

kalciumis qloridi<br />

rZis produqtebi/cximis Semcveli produqtebi xili da<br />

bostneuli/soios Semcveli produqtebi<br />

E 511 magniumis qloridi soios Semcveli produqtebi<br />

E 516<br />

kalciumis sulfati<br />

n<strong>am</strong>cxvrebi da orcxobilebi/soios Semcveli produqtebi/sacxobi<br />

safuari<br />

E 524 natriumis hidroqsidi mJavianobis regulatori<br />

E 938 argoni g<strong>am</strong>afuebeli, gazmatarebeli<br />

E 941 azoti airovani garemo SefuTvisa da SenaxvisaTvis, macivaragenti<br />

E 948<br />

Jangbadi<br />

g<strong>am</strong>afuebeli, gazmatarebeli; saxeobebi, romlebic zeTs<br />

arSeicaven<br />

99


# 111 biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

4. mecxoveleobisa da mefutkreobis produqciis gad<strong>am</strong>uSavebis saSualebebi<br />

kodi dasaxeleba g<strong>am</strong>oyenebis specifiuri pirobebi<br />

E153 naxSiri mcenareuli tradiciuli yveli<br />

E170 naxSirmJava kalciumis marilebi<br />

rZis produqtebi. ara rogorc Seferilobis mimcemi<br />

agenti<br />

E270 rZemJava sosisis SesafuTi<br />

E290 naxSirorJangi gazi sasmelebis gasajereblad<br />

E322<br />

lecitini<br />

miRebuli g<strong>am</strong>aTeTreblebisa da organuli<br />

g<strong>am</strong>xsnelebis gareSe.<br />

E331 natriumis citrati sosisi/pasterirebuli cila/rZis produqtebi<br />

E406 agari<br />

Semasqelebeli, Jelewarmomqmneli agenti,<br />

stabilizatori<br />

karaginani (carageenan) da misi<br />

E407 natriumis, kaliumis, <strong>am</strong>oniumis rZis produqtebi<br />

marilebi, furceleranis CaTvliT<br />

E410 parkosani xis gumfisi rZis produqtebi/xorcis produqtebi<br />

E412 guaris gumfisi<br />

rZis produqtebi/dakonservebuli xorci/kvercxis<br />

produqtebi<br />

E413 tragakanti (tragacanth) Semasqelebeli, stabilizatori, emulgatori<br />

E414 arabuli fisi (gumiarabiki) rZis produqtebi/cximi/sakonditro nawarmi<br />

E440 peqtini rZis produqtebi<br />

E509 kalciumis qloridi rZis produqtebi/xorcis produqtebi<br />

E938 argoni g<strong>am</strong>afuebeli, gazmatarebeli<br />

E941 azoti<br />

airovani garemo SefuTvisa da SenaxvisaTvis,<br />

macivaragenti<br />

E948 Jangbadi g<strong>am</strong>afuebeli, gazmatarebeli<br />

100


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

5. gad<strong>am</strong>uSavebis d<strong>am</strong>xmare saSualebebi<br />

kodi nivTiereba g<strong>am</strong>oyenebis specifiuri pirobebi<br />

wyali<br />

E 509E kalciumis qloridi Semadedebeli agenti<br />

E 170<br />

kalciumis karbonati<br />

zedapiruli saRebavi, dan<strong>am</strong>ati, datkepnisa da<br />

SekoStvis Semferxebeli, stabilizatori<br />

EE526 kalciumis hidroqsidi mJavianobis regulatori, g<strong>am</strong><strong>am</strong>yarebeli<br />

E 516 kalciumis sulfati Semadedebeli agenti<br />

E 511<br />

magniumis qloridi (an nigari<br />

(nigar))<br />

Semadedebeli agenti<br />

E 501 kaliumis karbonati yurZnis qiSmiSis g<strong>am</strong>oSroba<br />

E 290 naxSirbadis dioqsidi gazi sasmelebis gasajereblad<br />

E 941<br />

azoti<br />

airovani garemo SefuTvisa da SenaxvisaTvis,<br />

macivaragenti<br />

eTanoli<br />

g<strong>am</strong>xsneli<br />

E 181 tanini (tannic) filtraciis d<strong>am</strong>xmare saSualeba<br />

kvercxis TeTri albumini filtraciis d<strong>am</strong>xmare saSualeba<br />

kazeini<br />

dan<strong>am</strong>ati filtraciisaTvis<br />

Jelatini<br />

konsistenciis gasaumjobesebeli<br />

Tevzis webo (isinglass)<br />

dan<strong>am</strong>ati filtraciisaTvis<br />

mcenareuli zeTi<br />

SemzeTavi da ganmacalkevebeli agenti, sapoxi an<br />

aqafebis sawinaaRmdego saSualeba<br />

E 551 siliciumis dioqsidi Jeles an koloidaluri narevi<br />

E152, E 153 naxSiri (aqtivirebuli) saRebavi filtraciis d<strong>am</strong>xmare saSualeba<br />

E 553<br />

talki<br />

dan<strong>am</strong>ati, datkepnisa da SekoStvis Semferxebeli,<br />

fxvnil-matarebeli<br />

E 558 bentoniti dan<strong>am</strong>ati, datkepnisa da SekoStvis Semferxebeli,<br />

E 173 kaolini antioqsidanti, filtracia, sorbenti,<br />

perliti, diatomiti<br />

brinjis CenCo<br />

kaklis naWuWi<br />

flokulanti<br />

antioqsidanti,<br />

E 901 cvili ganmacalkevebeli agenti<br />

E 903 karnaubas cvili ganmacalkevebeli agenti<br />

E 513<br />

gogirdmJava<br />

pH-is Sesab<strong>am</strong>isoba Saqris warmoebaSi<br />

wylisg<strong>am</strong>oyofis dros<br />

E 524 natriumis hidroqsidi pH-is Sesab<strong>am</strong>isoba Saqris warmoebaSi<br />

E335,336,337<br />

natriumis da kaliumis<br />

tartaratebi<br />

stabilizatori, kompleqswarmomqmneli<br />

E 500 natriumis karbonati Saqris warmoeba<br />

qerqis komponentebi<br />

ar unda iyos qimiurad d<strong>am</strong>uSavebuli<br />

E 526 kalciumis hidroqsidi pH-is Sesab<strong>am</strong>isoba Saqris gad<strong>am</strong>uSavebaSi<br />

E 330 limonmJava pH-is Sesab<strong>am</strong>isoba<br />

101


# 111 biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

6. mcenareTa dacvis saSualebebi<br />

dasaxeleba<br />

(ISO-s mixedviT)<br />

mza forma<br />

g<strong>am</strong>oyenebis specifiuri pirobebi<br />

mineraluri warmoSobis<br />

spilenZis qlorJangi<br />

spilenZis<br />

sulfati+kalciumis<br />

hidroqsidi<br />

gogirdi<br />

spilenZis marilebi<br />

maT Soris:<br />

spilenZis sulfati<br />

spilenZis qlorJangi<br />

spilenZis hidroqsidi<br />

spilenZis oqsiqloridi<br />

abiga-piki (Abiga-pik)<br />

bordos narevi (Bordeaux<br />

mixture)<br />

koloiduri gogirdi<br />

(colloidal sulphur)<br />

gogirdi (Sulphur)<br />

Tiovit jeti (Thiovit Jet)<br />

povder sulfori (Powder<br />

sulphur)<br />

-<br />

kuproqsati (Cuproxat)<br />

Sabi<strong>am</strong>ani (Copper sulphur)<br />

spilenZis qlorJangi<br />

(Copper oxycloride)<br />

Cempioni (Ch<strong>am</strong>pion)<br />

kosaidi (Cocide)<br />

neor<strong>am</strong>i (Neor<strong>am</strong>)<br />

fitofTorozi, alternariozi,<br />

baqteriozi (makrosporiozi)<br />

fitofTorozi, alternariozi,<br />

baqteriozi (makrosporiozi)<br />

kila<br />

nacari<br />

nacari<br />

nacari<br />

spilenZSemcveli naerTebis<br />

g<strong>am</strong>oyeneba dasaSvebis 1 ha-ze<br />

6 kg-mde wlis ganmavlobaSi.<br />

mravalwliani kulturebisaTvis<br />

dasaSvebia 1 ha-ze 34 kg-mde mde<br />

gazrda<br />

qeci<br />

qeci, Wraqi, fitoftorozi,<br />

perenesporozi,<br />

foTlis sixuWuWe,<br />

antraqnozi,septoriozi,<br />

laqianobebi, baqteriozebi<br />

fitofTorozi, alternariozi,<br />

qeci, Wraqi, perenesporozi,<br />

foTlis sixuWuWe, antraqnozi,<br />

septoriozi, laqianobebi,<br />

baqteriozebi<br />

Wraqi, qeci, fitoftorozi,<br />

perenesporozi,<br />

foTlis<br />

sixuWuWe,makrosporiozi,<br />

nekrozi, antraqnozi,<br />

septoriozi<br />

Wraqi, qeci, fitoftorozi,<br />

perenesporozi,<br />

foTlis sixuWuWe, makrosporozi<br />

fitofTorozi, alternariozi,<br />

baqteriozi, makrosporiozi,<br />

cerkosporozi, Wraqi,<br />

anTraqnozi,<br />

qeci, monilozi, sixuWuWe,<br />

aRmonacenTa Cawola, fuzariozi<br />

102


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

6. mcenareTa dacvis saSualebebi<br />

C<strong>am</strong>qrali kiri<br />

kaliumis permanganati<br />

natriumis<br />

hidrokarbonati+<br />

spilenZis sulfati<br />

natriumis silikati<br />

natriumis bikarbonati<br />

parafinis zeTebi<br />

mineraluri zeTebi<br />

mcenareuli da<br />

cxoveluri<br />

warmoSobis<br />

Chrysanthemum<br />

cineraiaefolium-dan<br />

eqstraqciiT miRebuli<br />

piretrini<br />

Derris elliptica-,<br />

Lonchocarpus- da<br />

Thephrosia spp- dan<br />

miRebuli<br />

rotenoni<br />

Quassia <strong>am</strong>ara-dan<br />

miRebuli<br />

saSualebebi<br />

Azedrichta indica-dan<br />

miRebuli<br />

acidiraqtini<br />

mcenareuli zeTebi<br />

(pitnis,fiWvis)<br />

wyalmcenareebi,<br />

wyalmcenareebis fqvili,<br />

eqstraqtebi, zRvis<br />

marili da marilwyali<br />

propolisi<br />

Jelatini<br />

lecitini<br />

bunebrivi mJavebi (mag.<br />

Zmari)<br />

kazeini<br />

burgundis xsnari<br />

nim-acili (Neemazal)<br />

insteqticidi<br />

fungicidi, insteqticidi<br />

sokovani daavadebebi,<br />

laqianobebi, qeci<br />

repelenti<br />

repelenti<br />

esaWiroeba sertifikaciis<br />

organos Tanxmoba<br />

fungicidi, insteqticidi,<br />

g<strong>am</strong>oiyeneba mxolod<br />

subtropikuli kulturebisa da<br />

xexilisaTvis<br />

insteqticidi<br />

insteqticidi<br />

insteqticidi, repelenti<br />

kolorados xoWo, TeTrulebi,<br />

xvatarebi, CrCilebi, bugrebi,<br />

foTlis mReRneli mavneblebi<br />

insteqticidi, akaricidi,<br />

fungicidi da ylortis<br />

inhibitori<br />

ar unda iyos qimiurad<br />

d<strong>am</strong>uSavebuli<br />

insteqticidi<br />

ar unda iyos qimiurad<br />

d<strong>am</strong>uSavebuli<br />

fungicidi<br />

esaWiroeba sertifikaciis<br />

organos dasturi<br />

daSvebulia, Tu mcenares<br />

dauyonebliv esaWiroeba<br />

mkurnaloba<br />

103


# 111 biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

6. mcenareTa dacvis saSualebebi<br />

bunebrivi mcenareuli<br />

warmoSobis eqstraqtebi<br />

(T<strong>am</strong>baqos garda)<br />

sokos (Shitake fungus)<br />

eqstraqti<br />

T<strong>am</strong>baqos nayeni<br />

(nikotinis gareSe)<br />

Melaleuca alternifolia-da<br />

miRebuli<br />

eTerzeTebi<br />

mikrobuli warmoSobis<br />

saSualebebi<br />

Pseudomonas fluorescens<br />

AP-33-dan<br />

Bacillus thuringiensis, var.<br />

thuringiensis-dan<br />

Bacillus thuringiensis, var.<br />

tenebrionis-dan<br />

Bacillus thuringiensis, var.<br />

Kkurstaki-dan<br />

Streptomyces lavendulae<br />

streptomyces griseum-dan<br />

timoreqsi (Timorex)<br />

planrizi (Planriz)<br />

bitoqsibacilini<br />

(Bitoxsibacilini)<br />

bikoli (Bycol)<br />

decimidi (Decimid)<br />

kolorado (Colorado)<br />

novodori (Novodor)<br />

dipeli sk (Dipel SK)<br />

dipeli mk (Dipel MK)<br />

MK<br />

lepidocidi (Lepidocide)<br />

koncentrirebuli<br />

sonit k (Sonit-k)<br />

fitolavini-300<br />

(Phytolavin-300)<br />

daSvebulia, Tu mcenares<br />

dauyonebliv esaWiroeba<br />

mkurnaloba<br />

daSvebulia, Tu mcenares<br />

dauyonebliv esaWiroeba<br />

mkurnaloba<br />

daSvebulia, Tu mcenares<br />

dauyonebliv esaWiroeba<br />

mkurnaloba<br />

nacari, Wraqi, perenesporozi<br />

fesvis sid<strong>am</strong>pleebi,<br />

helminTosporiumi, baqteriozebi<br />

xvatari, TeTrulebi, alurebi,<br />

CrCilebi, kolorados xoWo,<br />

mzomelebi, oqrokuda<br />

TeTrulebi, alurebi, xvatarebi,<br />

tkipebi, kolorados xoWo,<br />

<strong>am</strong>erikuli TeTri pepela,<br />

parkixveviebi, oqrokuda<br />

kolorados xoWo<br />

kombostos da Talg<strong>am</strong>is<br />

TeTrulebi, alurebi, kombostos<br />

CrCilebi, xvatari<br />

kolorados xoWo<br />

TeTrulebi, alurebi, xvatari,<br />

<strong>am</strong>erikuli TeTri pepela,<br />

mdelos farvana, tyis<br />

kulturebis mWreli mavneblebis<br />

kompleqsi, CrCilebi, fiWvis<br />

mzomela, fiWvis parkixvevia<br />

<strong>am</strong>erikuli TeTri pepela,<br />

CrCilebi, foTlixvevia,<br />

alurebi, oqrokuda, mzomelebi,<br />

nayofW<strong>am</strong>ia, xerxiebi, mdelos<br />

farvana, yurZnis Wia, arafardi<br />

parkixvevia, monazona,xvatari,<br />

g<strong>am</strong>a<br />

yurZnis Wia, TeTrulebi,<br />

alurebi,<br />

xvatarebi, <strong>am</strong>erikuli TeTri<br />

pepela, mdelos farvana, ,tyis<br />

kulturebis mWreli mavneblebis<br />

kompleqsi<br />

baqteriozi, Savfexa<br />

104


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #8.2 (gagrZeleba)<br />

bioproduqciis warmoebisas nebadarTuli nivTierebebis nusxa<br />

6. mcenareTa dacvis saSualebebi<br />

Bacillus subtilis -dan<br />

Pseudomonas syringae-dan<br />

Trichoderma lignorum-dan<br />

mcenareTa zrdis regulatorebi<br />

Pseudomonas aureofaciens-is<br />

suspenzia<br />

huminuri mJavebis natriumis<br />

marilebi<br />

feromonebi da bioteqnikuri<br />

saSualebebi<br />

uSrobi webo<br />

cis-8-dodecinilaceteti 20%,<br />

trans-8-dodecinilacetati 80%<br />

dodekadinilaceteti<br />

dienoli<br />

baqtofiti –<br />

(Bactophyt)<br />

fitosporini -<br />

(Phytosporin)<br />

pentafagi - (Pentafag)<br />

trixodermini s,<br />

(Trichodermin)<br />

trixodermini mf,<br />

trixodermini bl,mf<br />

agat-25<br />

natriumis humati<br />

anafiqsi ( Anaphyces)<br />

entemofiqsi<br />

(Entemophix)<br />

acenoli –m, (Acenol<br />

-M)<br />

dienilaceteti<br />

(Dianilacetat)<br />

dienili k (Dienol)<br />

dienoli m<br />

dienili p<br />

nacari, fesvis sid<strong>am</strong>pleebi,<br />

qeci, fuzariozi<br />

Teslis obi da fesvis<br />

sid<strong>am</strong>pleebi, nacari, mura<br />

Janga, rizoqtoniozi, Savfexa,<br />

altenariozi<br />

nacari, baqteriozi, kuTxovani<br />

laqianoba<br />

fesvis sid<strong>am</strong>pleebi,<br />

fuzariozuli Wknoba,<br />

Savfexa, malsekos<br />

daavadeba,sklerociuli<br />

sid<strong>am</strong>ple, TeTeri sid<strong>am</strong>ple,<br />

baqteriozi<br />

mcenareTa aRmocenebis da<br />

zrdis stimulacia<br />

mcenareTa zrdisa da<br />

mosavlianobis zrdis<br />

stimulireba<br />

xis St<strong>am</strong>bze mcocavi<br />

mavneblebisaTvis<br />

saTburis frTaTeTra<br />

aRmosavleTis nayofW<strong>am</strong>ia<br />

yurZnis Wia da sxva<br />

foTlixveviebi<br />

vaSlis nayofW<strong>am</strong>ia<br />

aid-1+cis-verbenol<br />

+dimeTilvinil karbinoli<br />

acenoli<br />

tetradeka-Z-9E-12 dien-1ilacetati<br />

homeopaTiuri preparatebi<br />

steriluri m<strong>am</strong>ri mwerebi<br />

fizikuri barierebi<br />

orTqli, rogorc sterilizatori<br />

vertenoli bs-1<br />

Vertenoli Bc-1<br />

vertenoli bs -2<br />

Vertenoli Bc-2<br />

pak-1k PAK 1K<br />

pak-1p PAK1P<br />

pak-5 PAK-5<br />

pak-6 PAK-6<br />

pak-zk PA-ZK<br />

pak-zp PAK-ZP<br />

kiunemoni (Kiunemon)<br />

qerqiW<strong>am</strong>ia tipografi<br />

nayofW<strong>am</strong>iebi, tkacunebi<br />

beRlis da sxva saxeobis<br />

alurebi<br />

SeuzRudavi<br />

SeuzRudavi<br />

SeuzRudavi<br />

SeuzRudavi<br />

105


# 111 biuleteni<br />

saqarTvelos akreditaciis centris mier akreditebuli laboratoriebi<br />

cxrili #9.1<br />

sag<strong>am</strong>ocdo<br />

laboratoriis<br />

dasaxeleba<br />

Sps `Rvinis<br />

laboratoria<br />

Sps `multitesti”<br />

Sps `eqspertiza +”<br />

Sps `norma”<br />

ssip `saqarTvelos<br />

standartebis,<br />

teqnikuri<br />

regl<strong>am</strong>entebisa<br />

da metrologiis<br />

erovnuli<br />

saagentos”<br />

kvebis, qimiuri<br />

mrewvelobisa da<br />

navTobproduqtebis<br />

laboratoria<br />

Sps `momavali<br />

saukune”<br />

Sps `cito 2”<br />

sakontaqto<br />

monacemebi<br />

q. Tbilisi<br />

q.Tbilisi<br />

q. Tbilisi<br />

q. Tbilisi<br />

q. Tbilisi<br />

alkoholiani<br />

sasmelebi<br />

akreditaciis sfero<br />

sursaTSi<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, xili,bostneuli da misi<br />

nawarmi, Tafli naturaluri, koncentratebi, niadagebi.<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, wyali, xorci da xorcis<br />

nawarmi, frinvelis xorci, Tevzi da Tevzis nawarmi, rZe da rZis<br />

produqtebi, konservebi, Tafli, kvercxi, mcenareuli zeTebi,<br />

Cai, yava, kako, dafnis foToli, marili, xilbostneulis nawarmi,<br />

Saqari da Saqriani sakonditro nawarmi<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, Zmari, xorci da<br />

xorcis nawarmi, naxevarfabrikatebi, konservebi da kulinaruli<br />

produqcia, Tevzi da Tevzis produqtebi, rZe da rZis<br />

produqtebi, kvercxi, mcenareuli cximebi, margarini, maionezi,<br />

Cai, yava, kakao, saneleblebi, xilbostneuli da misi konservebi,<br />

Saqari da Saqriani sakonditro nawarmi, Tafli, marcvali,<br />

marcvlis gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi, fqvili, burRuleuli,<br />

puri, funTuSeulis nawarmi, makaronis nawarmi, fqvilovani<br />

sakonditro nawarmi; T<strong>am</strong>baqo da T<strong>am</strong>baqos nawarmi, parfiumeria.<br />

rZe da rZis produqtebi, konservebi, kvercxi, kulinaruli<br />

produqcia, Cai, yava, kakao, saneleblebi, marili, dafnis<br />

foToli, Saqari da Saqriani sakondotro nawarmi, puri,<br />

funTuSeulis nawarmi, makaronis nawarmi, fqvilovani<br />

sakonditro nawarmi; T<strong>am</strong>baqo da T<strong>am</strong>baqos nawarmi; xili, Txili,<br />

citrusi, bostneuli da misi konservebi, marcvali da marcvlis<br />

gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi, safuari, xorci da misi nawarmi,<br />

konservebi, Tevzi da misi nawarmi, frinvelis xorci, mcenareuli<br />

cximebi, margarini, maionezi, alkoholiani,sustalkoholiani da<br />

ualkoholo sasmelebi, Zmari, mineraluri wyali<br />

bavSvTa kvebis produqtebi, puri, fqvilovani sakonditro<br />

nawarmi, marcvali da marcvlis gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi,<br />

Saqari da Saqriani sakonditro nawarmi, xilbostneuli<br />

da misi nawarmi, kulinaruli produqcia, Cai, yava, kakao,<br />

saneleblebi, marili, dafnis foToli, mcenareuli cximebi,<br />

margarini, maionezi, rZe da rZis produqtebi, Tevzi da misi<br />

nawarmi, frinvelis xorci, xorci da misi nawarmi, konservebi,<br />

ualkoholo sasmelebi da Zmari<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, xorcis nawarmi,<br />

Tevzis nawarmi, rZe da rZis produqtebi, konservebi, Tafli,<br />

kvercxi, mcenareuli cximebi da margarini, Cai, yava kakao,<br />

saneleblebi, dafnis foToli, marili, xilbostneuli da misi<br />

nawarmi, Saqriani sakonditro nawarmi, marcvlis gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

produqtebi, burRuleuli, makaronis nawarmi,<br />

bavSvTa kvebis produqtebi.<br />

106


# 111<br />

biuleteni<br />

cxrili #9.1 (gagrZeleba)<br />

saqarTvelos akreditaciis centris mier akreditebuli laboratoriebi<br />

ssip `saqarTvelos<br />

mebaReobis,<br />

mevenaxeobisa<br />

da meRvineobis<br />

institutis<br />

alkoholiani<br />

da ualkoholo<br />

sasmelebis<br />

testirebis<br />

laboratoria<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, Tafli, konservebi,<br />

xorci da misi gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi, xil-bostneuli, misi<br />

gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi.<br />

kavSiri<br />

`teqnologuri<br />

centris” testirebis<br />

laboratoria<br />

Tbilisi<br />

xorci, xorcis nawarmi, konservebi, rZe da rZis<br />

nawarmi,saneleblebi da sunelebi<br />

Sps `etaloni”,<br />

q. Tbilisi<br />

rZe da rZis produqtebi, konservebi, kvercxi, kulinaruli<br />

produqcia, Cai, yava, kakao, saneleblebi, marili, dafnis<br />

foToli, Saqari da Saqriani sakonditro nawarmi, Saqari da<br />

Saqriani sakonditro nawarmi, Tafli, marcvali, marcvlis<br />

gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi, fqvili, burRuleuli, puri,<br />

funTuSeulis nawarmi.<br />

`saqarTvelis<br />

d<strong>am</strong>oukidebel<br />

eqspetTa asociacia~<br />

Sps`mikrobiologi”<br />

s.s sanitariisa<br />

da higienis s/k<br />

institutis<br />

laboratoria<br />

q. rusTavi<br />

q. quTaisi<br />

q.Tbilisi<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, Zmari, xorci da<br />

xorcis nawarmi, naxevarfabrikatebi, konservebi da kulinaruli<br />

produqcia, Tevzi da Tevzis produqtebi, rZe da rZis<br />

produqtebi, kvercxi, mcenareuli cximebi, margarini, maionezi,<br />

Cai, yava, marcvlis gad<strong>am</strong>uSavebis produqtebi, burRuleuli,<br />

makaronis nawarmi,<br />

bavSvTa kvebis produqtebi.<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, xorcis nawarmi,<br />

Tevzis nawarmi, rZe da rZis produqtebi, konservebi, Tafli,<br />

kvercxi, mcenareuli cximebi da margarini, Cai, yava, kakao,<br />

saneleblebi, dafnis foToli, marili, xilbostneuli da misi<br />

nawarmi, Saqriani sakonditro nawarmi, marcvlis gad<strong>am</strong>uSavebis<br />

produqtebi;<br />

alkoholiani da ualkoholo sasmelebi, wyali, rZe da rZis<br />

produqtebi, konservebi, Tafli, kvercxi, mcenareuli zeTebi,<br />

Cai, yava, kako, dafnis foToli, marili, xilbostneulis nawarmi,<br />

Saqari da Saqriani sakonditro nawarmi<br />

107

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!