Usona merica n - Usona Esperantisto - Esperanto-USA

We need you! Your membership fees help promote Esperanto and provideservices to speakers and students across the country. Members receive the bimonthlymagazine Usona Esperantisto, the Membership List, discounts from theBook Service, access to online resources (mailing lists, blog space, etc.) and adiscount at the national convention. Please join (or renew) today!Return with payment to: Esperanto-USA, P.O. Box 1129, El Cerrito CA 94530Name:____________________________________________________Address: ___________________________________________________City & State:________________________________________________Postal code & Country:_______________________________________Phone & Fax:_______________________________________________E-mail:____________________________________________________Birthdate (M/D/Y): ____/____/____Ham radio call sign: ____________In the member list, don’t publish my: ! address ! phone ! fax ! email! Send me info on joining the Universala Esperanto AsocioPlease check one category of membership/support:! Friend of Esperanto ...................................................... $10.00(not a membership, but you receive 3 issues of the newsletter)! Youth (you must be under 27) ............................................. $20.00! Limited Income .............................................................. $20.00! Individual ......................................................................... $40.00! Family ................................................................................ $60.00! Sustaining ........................................................................ $80.00! Life (birthdate required) .................................................... $800.00Credit card info: ! Visa! MastercardNumber: ________________________________ Expires(M/Y): ______/______Card verification #: __________ (three digits on back of card, or on front for AmEx)http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 3

Regional eventsLocal groupsHere are just a few of the regional events comingup in the next few months. For a morecomprehensive list of events worldwide, see.Week of December 15Esperanto-Tago / Esperanto DayDecember 15th, the birthday ofLudwig Zamenhof, marks anevent celebrated around theworld as “Esperanto Day”. Manygroups celebrate on the closestweekend, which this year occurson the 11th–12th or 18th–19th (or both). Checkwith your local group to find out if they have aspecial event scheduled!December 15 (New York, NY)Zamenhof SymposiumThe World Esperanto Association(UEA) will be presenting FromZamenhof to Soros: A Symposiumat UN Plaza in Manhattan. Theprogram includes a celebrationof a new biography of Zamenhofand the launch of Soros in Siberia,a memoir by Tivadar Soros (father of GeorgeSoros) about his escape from a Russian POWcamp after WWI. Presenters include Esther Schor,Ralph Dumain and Humphrey Tonkin. For moreinfo, and to RSVP (preferably by Dec. 10) see.February 26 – 27 (Louisville, KY)Seminar on the Literature of EsperantoCoinciding with the 39th annual LouisvilleConference on Literature and Culture at theUniversity of Louisville. Seminar languages willbe Esperanto and English. Presenters includeUlrich Becker, Duncan Charters, HumphreyTonkin and Tim Westover. For more information,see or email.Below are contact addresses for some of the largerlocal groups that meet regularly; for more completeinfo, see our website.CaliforniaSacramento: http://esperanto.org/us/esosSan Diego: http://groups.yahoo.com/group/EsperantoGrupodeSanDiegoSan Francisco:http://esperanto.org/us/SFEROSanta Barbara: dorothyjeanh@gmail.comL.A.: http://fizzylogic.com/users/bulbul/esperanto/konversacia-rondoColorado (Longmont) http://ek-ek.orgConnecticut (Wallingford) http://esne.netDistrict of Columbia http://esperantodc.orgGeorgia (Atlanta) http://esperanto-atlanta.orgHawaii (Honolulu)http://esperanto.org/us/HonoluluIdaho (Boise) http://terpomuloj.orgIllinoisChampaign-Urbana: http://ekoci.orgChicago: http://esperanto-chicago.orgMaine (Bangor, Houlton) http://esne.netMassachusetts (Acton, Amherst, Cambridge,Northampton) http://esne.netMissouri (St. Louis) http://esperanto-stl.orgNew Jersey (Princeton)http://esperanto-nj.tripod.comNew YorkNew York: http://esperanto-nyc.orgRochester: http://esperanto.lodestone.orgOhio (Cincinnati) http://ligileto.freeshell.orgTexasAustin: http://esperantaklubo.konfuzo.netDallas: http://esperanto-tx.orgVirginia (Hampton Roads) http://bonege.comWashington (Seattle)http://seattleesperanto.orgWisconsin (Madison)http://groups.google.com/ group/esperantosocieto-madison4 ! Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) http://esperanto-usa.org

Instruu en Ĉinujo!Elementa/meza lernejo en Changzhou(iomete nordokcidenten de Ŝanhajo) volasdungi instruiston dum almenaŭ du jaroj porinstrui Esperanton kaj la anglan. Vi havoskomfortan sed ne luksan vivon kun multeda helpo. Kapablo iomete uzi la ĉinan helpassed ne necesas. Interesitoj kontaktus-ron ZHANG Changsheng, prezidanto deChangzhou Esperanto-Asocio, ĉe adreso, uzante kaj Esperantonkaj la anglan en via mesaĝo. Sendudemandojn pri la posteno al Ron GLOSSOP,. La retejo porla Esperanto-Asocio de Changzhou estas (klaku butononpor “Esperanto”).— Ron GLOSSOPĈu traduki pri tervarmiĝo?Responde al la anonco de DoroteoHOLLAND en numero 2010:5 de Usona Esperantisto:Laŭ mi, ne indas traduki la libronde Al GORE en Esperanton, ĉar ĝi, kaj liaagado (inklude lian kompanion por vendiCO2 kvotojn) demonstras ankoraŭ unuekzemplon de friponaĵo de jarcento.Lia agado siavice estas parto de pligranda internacia politika skemo celantabremsi la industri-evoluintajn landojn kaj“redistribui” ilian prosperon. Por pli da informo,vidu la leterojn en Resono el Usono:http://resonoelusono.com/Leteroj.html— Alexander GOFENEsperanto por la UNleteroj kaj anoncojEkde la komenco de la UN, la membrarodevas paroli malmultajn lingvojn, tiujn de laplej fortaj kaj riĉaj landoj. Post la sendependiĝode ekskolonioj, tiuj novajmembroj devas uzi la samajn lingvojn, oftela lingvojn de siaj koloniaj mastroj. Tiusistemo daŭras ĝis hodiaŭ.Esperanto por la UN estas nova organizaĵokiu reprezentas UEA-n kaj Esperantonen la UN. La celo estas memorigi la membrojn,ke pli egaleca solvo ekzistas. Ĉiuntagon, reprezentantoj de Esperanto por laUN ĉeestas kunsidojn kaj parolas kun lastabo, kun prelegantoj, kaj kun membroj dealiaj neregistaraj organizaĵoj, por ke ili vidukaj aŭdu nian pli egalecan solvon.Esperanto por la UN bezonas vian subtenon.Bonvolu kontribui al ĝi kiam vi remembriĝosal Esperanto-USA.Esperanto por la UNUniversal Esperanto Association777 United Nations PlazaConcourse LevelNew York, NY 10017Skribu al UsonaEsperantisto!— Scott PAGENi bonvenigas viajnmesaĝojn en la anglaaŭ en Esperanto. Leterojprefere estu ne pli ol200 vortojn longaj;anoncoj ne pli ol 300. Senecese, la redaktisto koncizigos laŭbezone.Bv. noti, ke aperos nur tiujmesaĝoj kiuj rekte rilatas al E-USA, alEsperanto, aŭ al la lingvoproblemoĝenerale. Sendu viajn mesaĝojn al:bulteno@esperanto-usa.orghttp://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 5

lokaj novaĵojVaŝingtoniano centjariĝasRaportas E. EDDY & M. HAMMERSMITHBREMERTON, Vaŝingtonio — Longtempamembro D-ro Harry WEINER festis siancentjaran datrevenon somere de 2010.Kiam ni (Ellen EDDY kaj Mary HAMMER-SMITH) unue renkontis lin frue en la 70-aj jaroj, li jam de jaroj uzis la lingvon kajhavis multajn geamikojn en Esperantujo.Ni ĉiam rigardis lin kiel ekzemplon debona esperantisto kaj li instigis nin studipli diligente.Je tiu tempo li loĝis en Aberdeen apudla Pacifika Oceano. Krom lia profesialaboro kiel okulisto, li ankaŭ instruisEsperanto-kurson ĉe Grays Harbor College.Li donacis multe da Esperanto-librojal tiu lernejo kaj oni povis pruntepreniilin per interbiblioteka pruntado. Tiohelpis novajn lernantojn kiuj ne havismulte da mono. Ankoraŭ restas almenaŭ13 el tiuj libroj por lokaj esperantistoj. D-ro Weiner ricevis atestilon de kompetentecoen 1970 kiu deklaris ke li sukcesis enla Advanced Examination in Esperanto.Tiu dokumento estis surskribita de CathyEllen EDDYMary HAMMERSMITH kaj Ellen EDDY vizitis kun centjaruloD-ro Harry WEINER en Bremerton, Vaŝingtonio.SCHULZE, John LEWINE kaj Frank HEL-MUTH (tiama prezidanto de ELNA).Ni vizitis D-ron Weiner en lia nunaloĝloko, Bremerton, kie li loĝas en beladomego apud la Puĝeta Fjordo: li en unuparto kaj la familio de lia filo, Jerry enalia parto. Eĉ estas spaco por la familiode la dua filo Mark kiam li vizitas el Kalifornio.Preskaŭ ĉiu muro havis kolektonde artaĵoj pentrita de lia artista edzinoElsie kiu forpasis en 2005. Li estas mirindeenergia kaj ni diskutis kelkajn el niajmalnovaj Esperantaj memoroj kaj limontris al ni sian oficejon kun multajEsperanto-libroj kaj memoraĵoj. Postbongusta tagmanĝo preparita de lia helpantoLindsay, la suno benis nin do nipovis foti ekstere. Espereble ni povosgratuli D-ron Weiner en 2011 kiam liatingos 101!Tre sukcesa NOREKRaportas ROS’ HaruoANACORTES, Vaŝingtonio — Dek naŭesperantistoj el Brita Kolumbio, Vaŝingtonio,Idaho, kaj Kalifornio ĝuis agrablankunvenon en Anacortes kaj la SanjuanaInsularo kiam NOREK 2010 okazis tie, la17-an–19-an de septembro). La aranĝokomenciĝis per Interkona Vespero, vendredvespere,en la ĉambro de Les kajArlyn KERR ĉe la kongreseta hotelo,Anaco Bay Inn. Sabaton, ni pasigispreskaŭ la tutan tagon en la insularo,vojaĝante per pramo de Anacortes preterInsulo Shaw ĝis Insulo Orcas, kie ninrenkontis David RICHARDSON (kiu loĝastie), poste reen al Shaw, kaj Lopez, ĝis niatingis la ĉefurbon de Kantono San Juan,Friday Harbor. Tie ni manĝis bonegan6 ! Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) http://esperanto-usa.org

vojaĝe tra EsperantujoTra Siberujo al MongolujoArnoldo lastatempe vojaĝis per la trasiberiafervojo al la Tutazia kongreso en Ulan-Batoro. Jen parto de lia vojaĝraporto.Arnold VICTORArnoldo estas vojaĝemamembro de Esperanto-USAkiu loĝas en Novjorko.arvimide@earthlink.netNia gvidantino Svetlana atendis min ĉeflughaveno en Moskvo. Per serio detrajnoj, koridoroj kaj ŝtuparoj ni atingiskomfortan hotelon. En nia grupo mi estisla sola usonano kaj anglalingvano. Laaliaj estis ĉefe franclingvanoj, sed laŭesperanta kutimo estis bunta lingva kajkultura vario. Nia renkontiĝo kun Moskvoinkluzivis vojaĝon tra deko da metrostacioj,diverse ornamitaj. Unu grupanoeĉ kuŝis sur planko por foti plafonon.(Fotado estis tre grava ŝatokupo;dum la vojaĝo, grupanoj diligente fotisĉion. Bedaŭrinde mi jam perdis mianfotilon survoje al Moskvo!)Dum longaj promenoj ni vizitis Kremlon,tombejon Novdeviĉi kaj la apudanmonaĥinejon. Unuafoje mi vizitis Moskvonen 1966 kaj denove en 1995 dumpostkongresa ekskurso. Mirindaj estas laŝanĝoj. Elekto de manĝaĵoj kaj vestojkonsiderinde pliboniĝis, sed mankisvendejoj de seriozaj libroj kaj muziko,almenaŭ sur nia marŝvojo. En Kremlokaj Novdeviĉi ni vizitis preĝejojn neviziteblajndum miaj antaŭaj vojaĝoj. En laurbo ni vizitis ankaŭ kelkajn imponajnpreĝejojn kies dekoracio estis malnovstilased farita el nova materialo, pro detruode la malnova dekoracio dum lapreĝejoj servis kiel simplaj staploj. Imponaestis la nombro de preĝantoj kajeklezianoj.Post tri tagoj da streĉaj promenoj, nientrajniĝis tagmeze ĉe la stacidomo “Kazanj”.Ni adiaŭis al Svetlana, kaj gvidantinoTatjana transprenis gvidadon traSiberio ĝis Ulan-Batoro.Dum sufiĉe longaj haltoj, sur la kajojamasiĝis lokanoj vendantaj diversajnvarojn. Mia samkupeano unufoje aĉetissekigitan fiŝon. Malgraŭ averto de Tatjanali manĝis ĝin, hakante ĝin per utilakaj forta tranĉilo, kiu servis ankaŭ al bezonode ni ne tiel bone ekipitaj samkupeanoj.Unu el ni kunportis korneton kajamuzis, eĉ suprizis, per sia muziko vizitantojnkaj laborantojn sur la kajoj.Dum la tuta vojaĝo, la surtrajnaj afiŝojestis laŭ moskva horzono. Ni devis lernikalkuli la lokajn horojn kaj ŝanĝojn tradiversaj regionoj. Post Moskvo ni trapasisvastan regionon, saltante du horojnantaŭen.Post du noktoj ni atingis Siberion senrimarkinda ŝanĝiĝo de la arbara pejzaĝo.La unua longa halto estis en Jekaterinburgo,kie mortis la lasta cara familio.Post ankoraŭ unu nokto ni eltrajniĝisfrumatene por tranokti en Krasnojarsk.Salutis nin afablaj ĵurnalistoj, kaj niajintervjuoj pri la lingva problemo kaj novaĵopri nia ekskurso al Mongolujo aperisen loka televidprogramo.Krasnojarsk estis efektive la ĉefurbo deSiberio, tamen nun Novosibirsk estas pligranda, kaj servas kiel intelekta centro.Nia hotelo estis apud larĝa rivero Jenisej,unu el la kvar gravaj riveroj de Siberio.Nin atendis matenmanĝo kaj iomete dakonfuzo pri mendoj.http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 9

Post mallonga ripozo ni vizitis la apudanmuzeon de tiu regiono kaj nidaŭrigis la vojon al kultura centro,granda teatro kaj placo. Estis festotago,kaj en parko paradis diversaj grupojĉirkaŭ monumento al perditoj en militoj.Poste ni vizitis gastaman restoracion porvespermanĝo kaj amatoreca amuzo perlokaj geesperantistoj. La sekvan matenonni haltis survoje al la trajno por omaĝi aldomo, kiu servis kiel hospitalo por vunditojdum la dua mondmilito, kaj ankaŭvizitis librovendejon tiel bone plenumitankiel la plej bonaj en Moskvo.Post unu tago, dum kiu okazis halto enNovosibirsk kie kelkaj lokaj esperantistojsalutis nin sur la kajo, ni alvenis alIrkutsk. Post matenmanĝo ni iris al malnovapreĝejo kaj al monumento al konstruode la trasiberia fervojo. Tagmezepramo portis nin al insulo en lago Bajkal.Sur la insulo Olĥon atendis nin ampleksa,bongusta vespermanĝo kunmuziko de lokano. Elektroprovizo atingisOlĥon-on antaŭnelonge, kaj oni ankoraŭatendas akvoprovizon. Tagmeze ni haltisĉe insuleto, sur kies pinto budhanojlastatempe konstruis sanktejon, nun ornamitanper postlasaĵoj de turistoj kajpiaj pilgrimoj. Estis aliaj tiaj ornamaĵojen diversaj lokoj sur la insulo. La plejmultnombra indiĝena popolo de la regionoestas burjata, parenca al la mongolapopolo. Nia gvidantino, burjatino,klarigis, ke la nomo “Baj kul” en la burjatalingvo signifas “sankta loko”, kaj“Olĥon” signifas “seka”.Lago Bajkal estas la plej granda kajprofunda dolĉakva lago de la mondo, kajĝi kreskadas. Enfluas ĝin diversaj surterajkaj subteraj fluoj, kaj nur unu rivero elfluas.Ties kolizia ligo kun loka riveretoIrkut donas nomon al urbo Irkutsk(“perturbo” en lingvo Evenki, parenca alla manĉua).La matenon de nia reveturo al Irkutskkaj la fervojo, okazis longa promenoĉirkaŭ unu pinto de la insulo kun piknikatagmanĝo. Survoje al pramo niaburjata veturiganto montris al ni la apenaŭrimarkindan restaĵon de karcero, kiepunlaboris poloj, litovoj, kaj aliaj kaptitojde Sovetunio dum la dua mondmilito.Antaŭ ol atingi la stacidomon, ni haltisĉe cirko de lagaj fokoj, la solaj freŝakvajfokoj en la mondo. Post longega programode ĉiuj eblaj lertaĵoj, ni finfineatingis la trasiberian fervojon por la lastaparto de nia vojaĝo en Rusujo. Meznokteni trapasis la urbon Ulan-Ude, ĉefurbonde Burjat-Mongola regiono kaj sidejonde tutmonda kunveno de mongola kulturodum la sekva monato.Sekvamatene ni haltis en Nauŝki ĉe lalandolimo. La formalaĵoj de trapasodaŭris la tutan tagon. Estis unu restoracieto,kaj mi sufiĉe regas la rusan portraduki la manĝokarton por diversajalilingvanoj atendantaj landliman kontroladon.Nur je la kvara posttagmeze komenciĝiskontrolado ĉe la rusa flanko de lalandlimo. Ĝi daŭris du horojn kaj duonokaj postulis precizan plenumadon deformularoj, kontrolon de kupeoj, kaj eĉleviĝon de koridora tapiŝo por kontrolielirejon sub la vagono.La sekvan matenon ni traveturisduonon de Mongolujo por atingi Ulan-Batoron. Kongresanoj grandanime akceptisnin kaj per kamionetoj portis ninal diversaj hoteloj. En mia hotelo Ĉingis-Ĥano, estis granda ĉiovendejo kaj diver-(daŭrigo en paĝo 11)10 ! Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) http://esperanto-usa.org

Pri la speciala teorio de relativecode Barry FRIEDMANDum pli ol 200 jaroj oni kredis, ke lanaturon priskribis senerare la moviĝekvaciojde Isaac NEWTON. Kiam unuafojeoni eltrovis en ili eraron, oni eltrovisankaŭ manieron korekti ĝin. Kaj la eraronkaj la korekton trovis Albert EIN-STEIN en 1905.La rilaton inter forto, maso, kaj akceloesprimas la dua leĝo de Newton: F = ma.Ĝi antaŭsupozas, ke la maso (m) dekorpo estas konstanta. Tamen oni nunscias, ke maso pligrandiĝas kiam ĝia rapidopligrandiĝas. La formulo de Einsteindifinas mason per la ekvacio:sciencokie m 0 estas la “ripoz-maso”: la maso dela korpo kiam ĝi ne moviĝas. v estas larapido de la korpo, kaj c estas la rapidode lumo – proksimume 300 000 kilometrojnsekunde.La ŝanĝoj de Einstein nur enkondukaskorektan faktoron por la maso. La pligrandiĝoestas tre malgranda ordinare,kiam rapido ne estas tre granda. Eĉ porsatelito, kiu orbitas teron je rapido dekelkajn kilometrojn sekunde, la proporciov 2 /c 2 estas trege eta, kaj preskaŭ neobservebla. Nur je treege granda rapidoestas la pligrandiĝo de maso granda.Tiu efiko estis eltrovita teorie antaŭ oloni konfirmis ĝin eksperimente. Aliajhomoj kontribuis al la eltrovo, sed Einsteinfinis ĝin. Tra Siberujo (daŭrigo de paĝo 10)saj butikoj. Matenmanĝo estis ampleksakaj laŭ diversaj kuirartoj korea, mongola,eŭropa, kaj rusa.La kongresaj kunvenoj inkluzivisomaĝon al forpasintaj azianoj, mongolanlingvon kaj kulturon, kaj organizajn aferojn.Tre impona estis grupa vizito alarmea teatro por prezentado de armeaartistaro. Temas pri tre lertaj dancistoj,muzikistoj, kantistoj, kaj akrobatoj. Misalutis la malferman kunvenon nome deEsperanto-USA kaj la novjorka societo.Inter multaj prezentantoj ĉe internaciavespero kantis Kim HENRIKSEN el Danujo,kaj prezentis diversajn muzikilojnHORI Jasuo el Japanujo. (Kim regalis nianlandan kongreson en Bostono kaj atendeblekoncertumos dum la sekva UK enKopenhago.)Post la kongreso mi partoprenis ekskursonal diversaj lokoj ĉirkaŭ Ulan-Batoro. Ni haltis en kampadejoj kaj loĝisen tradiciaj tendoj, tamen kun elektralampo anstataŭ fajro. Ĉie estis ampleksaelekto de trinkaĵoj kontraŭ pago. Ni vizitismetiartejon, randon de la dezertoGobi, kanjonon en kiu galopis restarigitaaro de mongolaj ĉevaletoj, templongrandparte ruinigitan dum soveta kontraŭreligiamilitago kaj poste restarigitan.Ni pasis la lastan tagon ankoraŭ en Ulan-Batoro, regalataj en mongola kaj korearestoracioj.Mi flugis al Pekino por tranoktado kajrevenis hejmen je la sekva tagmezo.Jen mia plej longa vojaĝo en Esperantujo,kie multaj diversaj aventuroj atendasankaŭ vin. http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 11

eletrePrinco eta, laboro egaAperis ĉi-somere nova, tria, Esperantaeldono de La Eta Princo de Antoine DESAINT-EXUPÉRY. Kuneldonis ĝin KanadaEsperanto-Asocio (KEA) kaj Espéranto-France (EF).Kiam en 2009 KEA konfidis al mi lataskon prepari novan Esperantan eldononde la libro, mi tute ne antaŭvidis,kiom grandan laboron tio fakte postulos.Necesis entute 14 monatoj kaj diversajfazoj de laborego por finpretigi la libron.Sed fino bona, ĉio bona: la finpresita libroestas pli bela ol ni eĉ esperis! Samtempe,pro la granda kvanto da presitaj ekzempleroj– pli ol 2500, vere eksterordinarakvanto por Esperanta eldonaĵo – ĝiaprezo malaltas: nur 12 eŭroj, t.e. proksimume16 dolaroj.La dua Esperanta eldono, eldonita en1984 de KEA, elĉerpiĝis ĉirkaŭ la jaro2000. Daŭre alvenis mendoj el la tutamondo, ne nur de esperantistoj, sedankaŭ de kolektantoj. Ja necesis novaeldono, sed mankis la impulso efektiverealigi ĝin. Finfine, tamen, naŭ jarojnposte, la projekto ekis. Jen pliaj detalojpri kelkaj el ĝiaj supre menciitaj fazoj.La teksto. Ni havis ĝin en elektronikaformo, sed sur disko hodiaŭ ne plu legebla.Ni trovis tamen kontraŭleĝan retanversion de la 2-a eldono. Mi elŝutis ĝin,sed ĝi plenegis je tajperaroj. Nur elsarkiilin, komparante kun la presita versio,vorton post vorto, estis sufiĉe grandalaboro.Reviziado. La unua Esperanta eldonode la libro aperis en 1961. Tradukis ĝinPierre DELAIRE (1919–1985), grava tiamafranca esperantisto, hodiaŭ preskaŭforgesita (vd. la vikipedian artikolon priFrançois LORRAINFrancisko estas sociologo kajmatematikisto, nun emerita.Li loĝas en Montrealo,Kanado.francisko.lorrain@mac.comli). Ĉar la dua eldono, tiu de 1984, enhavistekston jam funde reviziitan deDelaire mem, mi esperis, ke mallongareviziado sufiĉos. Kiel mi eraris!Mi trovis ie kaj tie malĝustajn vortojn(ekz. gajnas anstataŭ perlaboras, fulardoanstataŭ koltuko, rustitaj anstataŭ rustiĝintaj).Krome, kvankam la Delaire-atraduko multloke bonas, ĝi, same multloke,stile iom lamas. Rea funda reviziadonecesis.Mi starigis tri-homan revizian komitaton:Marc BAVANT (Francujo), DavorKLOBUČAR (Kroatujo) kaj mi (Kanado).Gravis, ke la komitatanoj ne estu ĉiujfranclingvanoj. Ni multe laboris kajdiskutis dum kelkaj monatoj.Dum tiu tempo, kompreneble, mi zorgekomparis la Delaire-an tradukon, frazonpost frazo, kun la franca originalo, kajtrovis multajn aliajn korektendaĵojn:lokojn, en kiuj Delaire miaopinie iommalfidelis al la originalo. En ĝi mi troviskrome dekon da frazoj ne tradukitaj deDelaire!Traduki La Etan Princon estas kvazaŭtraduki la Biblion. Ĝi estas mondliteraturaĉefverko, ege konata kaj legata ĉiulande.Ne akcepteblas ajna traduko redonantala sencon en bona Esperanto. Ĉiuvorto gravas. Interpunkcio gravas. Oniofte devas atente studi la tekston por kontentigetraduki ĝin. Interalie, necesasĉiam zorgegi pri vortoj kaj esprimoj ripe-12 ! Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) http://esperanto-usa.org

tiĝantaj en la originalo, cerbumante, ĉutiuj ripetiĝoj estas hazardaj aŭ, male,volitaj de la aŭtoro; pri tio multe helpasla komputilaj serĉiloj.En kelkaj kazoj, en kiuj ni ne tuj trovisakcepteblan solvon, mi konsultis diverslingvajntradukojn de la verko, por vidi,kiel aliaj tradukistoj elturniĝis.Finfine, tamen, iun tagon, la komitatoalvenis al fina teksto.Postrevizia kontrolado. Pro la grandamalfacilo de tia revizia laboro, mi postesendis nian reviziitan tekston al tri aliajspertuloj, Ginette MARTIN (Francujo),Simon DAVIES (Britujo) kaj DonaldBROADRIBB (Aŭstralio), por postreviziakontrolado, kiu same daŭris kelkajnmonatojn.Ĝi estis tute ne superflua kaj multeplibonigis la tekston. Mi denove komparisĝin kun la franca originalo. Tionfaris ankaŭ Davies, kiu atentigis min primultaj etaj tradukaj malfidelecoj restantajen nia teksto. Denove granda laboro, sedvalorega, eĉ nepra.Multflanka korespondado. Mi dumekonsultis plurajn esperantistojn pridiversaj tradukaj problemoj. Ekzemple:ĉu la ĉapitronumeroj estu en romiaj ciferoj(kiel en la originalo) aŭ en arabaj?Kiel oni traduku la fervojajn fakesprimojnen ĉapitro 22? Kiel oni traduku lafrancan komunuzan esprimon grandepersonne (ekvivalentan al grown-up en laangla)? Pri ĉi-lasta demando, Delaireuzis la paŭsaĵon grandpersono, sed ni finfineelektis la vorton grandulo, interalieĉar ĝi malas al etulo. Entute mi interŝanĝispli ol 800 mesaĝojn kun pli ol 50korespondantoj el pli ol 20 landoj. Tiureeldono estas ja belega ekzemplo deinternacia kunlaborado!Steve BREWERFrancisko prezentas la libron kun NormandoFLEURY ĉe la Aŭtuna Renkontiĝo (ARE) en oktobro.Grafiko. Por bele pretigi tian libron,enhavantan multajn ilustraĵojn, vere necesassperta grafikisto, ne nur por kompetenteenpaĝigi la libron – kio ne estastiel simpla afero, kiel oni pensus, eĉ se neestus desegnoj – sed ankaŭ por taŭgetrakti la bildajn dosierojn, rilate koloronktp.Diskutoj. Pri la multaj diskutoj ene deKEA kaj kun EF, ĉefe zorgis NormandoFLEURY, konata montreala aktivulo, kiukunordigis la tutan projekton. En EF plejaktivis Bruno FLOCHON, kiu rekomendisal ni francan presiston, kiu elstare altkvalitepresis la libron. Fleury kajFlochon kune zorgis pri la interasociajintertraktoj por kuneldoni la verkon, kajpri la diskutoj kun la franca eldonejoGallimard.Tajperaroj. Vi certe rimarkis, ke enmultaj Esperantaj eldonaĵoj, eĉ modernaj,troviĝas hontinde multaj tajperaroj!Tion oni eble povas kompreni: plejpartetiuj libroj estas senpage eldonataj debonvolaj amatoroj, multaj el kiuj, ŝajne,(daŭrigo en paĝo 17)http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 13

instruadoGender in EsperantoMany languages burden students withthe need to memorize arbitrary grammaticalgender. Someone learning German,for example, is forced to rememberthat a large body of water can be a masculineOzean, a feminine See, or a neuterMeer, and that the noun Mädchen (girl)is neuter—because all nouns ending inthe diminutive suffix “chen” are neuter.English and Esperanto grammar spareus this trouble. The only residual genderis found in the third person singular pronouns,where we distinguish between li,ŝi and ĝi or he, she, and it. Both languagesare often said to use “natural gender,” thatis, only humans and certain animals arereferred to as “he” or “she”, and everythingelse is “it”, excepting only poetic ormetaphorical usage (calling a ship a “she”or the like).Odd as it might seem to us, some languages(e.g., Finnish) go even farther anduse the same pronoun to mean both “he”and “she.” But however gender-neutraltheir grammars, I’m pretty sure that alllanguages have at least some sex-specificwords in their vocabularies.In English we sometimes apply separatenames to male and female animals.A horse can be a stallion or a mare, a hoga boar or a sow, a sheep a ram or a ewe, achicken a rooster or a hen, etc. In the caseof bulls and cows we even lack a singularnoun embracing both. Sometimes wehave a distinctive word only for the femaleof the species, such as lioness andtigress.(Supposedly P. T. Barnum reduceddawdling in his New York museum byputting a sign on a door reading “ThisD. Gary GRADYGary is Vice President of theAmerican Association ofTeachers of Esperanto(AATE). He lives in Durham,NC.dgarygrady@frontier.comway to the egress.” People thinking theywere going to see an exhibit about somefemale creature were surprised to findthemselves outside.)A century ago, English often made adistinction between male and femaleprofessional titles, so that a woman mightbe referred to as authoress or a poetess ordoctoress. This is much less common inmodern English, with actress being perhapsthe only remaining example incommon use (and even it seems to be indecline). One reason for the change is themovement toward equal rights forwomen. Adding a feminine suffix can betaken to imply an irrelevant or even dismissivedistinction. Why not simply callan author of either sex an author? And ifyou do draw a distinction, why shouldthe base word be masculine and the derivedone feminine?This brings us to the Esperanto suffix-in, which troubles some students for thesame reasons. Why indeed should all thesex-specific words in Esperanto be masculineby default? Why do we derive theword patrino from patro and virino fromviro? Why not make the base word genderneutral and employ suffixes for bothmale and female?This strikes me as a valid complaint.After all, Ido manages to avoid a genderbias by treating most almost all nounroots as neuter, deriving masculine wordsas needed with the suffix -ul and using14 ! Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) http://esperanto-usa.org

-in as in Esperanto, so for example theIdo words for “brother,” “sister,” and “sibling”are fratulo, fratino, and frato. Theonly Ido nouns with inherent gender areviro (man), muliero (woman), patro (father),and matro (mother).There have have been proposals to introducesomething similar into Esperanto,but they have not caught on. Theproblem is that while Esperanto cameinto existence as a planned language, it istoday a naturally evolving one, and it canno more be re-engineered from on highthan can English. In fact, a number of socalled“natural” languages (Icelandic, forexample) are far more regulated thanEsperanto is in practice. Imposing acomplete reworking of gender in Esperantois about as practical as completelyreforming English spelling.This is a point worth emphasizing,because Esperanto is so often describedas a “constructed,” “planned,” or “artificial”language, which has not been areally accurate description for decades.(As early as 1922 a League of Nationsreport on Esperanto made the point ofcalling it a “living language.”)On the other hand, just as English hasgradually become more gender-neutralin response to objections, so has Esperanto.Nouns referring to professions andto animals are increasingly treated not asimplicitly masculine but as neuter, withan -in suffix or a vir- prefix used onlywhen the distinction is relevant. In practice,at least based on my own observations,only a relative handful of words—viro, knabo, patro, avo, onklo, frato, nevo,nepo, and perhaps a few others—are stilltreated as invariably masculine.It’s worth pointing this out to studentsnot just because it helps address the concernsthey might have about a supposedgender bias in Esperanto, but because it’snecessary to the understanding of writtenEsperanto from various decades.It might also be worth noting thatother languages are far less genderneutralthan modern Esperanto. Frenchgrammar virtually imposes sex-specificdistinctions for the names of professions,for example, with the feminine wordusually derived from the masculine. InSpanish, niños (literally the plural ofniño, “boy”) means not just “boys” butalso “boys and girls.” Esperanto, ofcourse, has always referred to a mixedgroup as geknaboj.In short, while complaints about Esperanto’streatment of gender are probablyless common than they were a few decadesago, there’s no reason not to addressthe topic, in part because it’s somethingworth knowing in its own right, and inpart because it points out that Esperantoisn’t sterile and artificial as some think,but rather a language that changes anddevelops in active use just like English.A RequestIn a future column I’d like to addressthe subject of memory aids for learningEsperanto, such as Butler’s advice to rememberthe difference between muso(mouse) and muŝo (fly) by picturing thecircumflex in the latter as the fly’s wings.For example, is there an easy way to rememberwhich is which in the set tablo,tabelo, and tabulo? What about the distinctionbetween -ig and -iĝ? Feel free tosend ideas to my new email address,. http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 15

La Eta Princo (daŭrigo de paĝo 13)ne konscias, ke, por forigi tajperarojn ellibro, devas atentege trakribri ĝin du, tri,kvar spertaj homoj. La nun ekzistantajaŭtomataj Esperantaj korektiloj certeankoraŭ ne sufiĉe maturiĝis; ili kaptaspreskaŭ nur tiujn erarajn vortojn, kiujkontraŭdiras la principojn de Esperantavortfarado. Ili ne multe helpis por niaeldono. Ili eĉ oftege konsideris erarajvortojn tute ĝustajn. Sed eĉ bonega korektilo,kontrolanta ankaŭ la gramatikanstrukturon de la frazoj, ne kaptos ĉiujnerarajn vortojn. Vorto povas esti ĝustamorfologie kaj gramatike, sed malĝustasence. Ekzemple, la korektilo ne reagus,Esperanto-aranĝo. Kadre de estas aparteutila kiam oni volas atentigi pri tia ligiteco:ĉi-kaze, la ekzameno ne estis nurdum la aranĝo (eble en alia urbo aŭ eĉlando), sed kadre de la aranĝo (do, ĝustetie, en la cirkonstancoj kiujn implicas“granda Esperanto-aranĝo”).Tre multaj estas ankaŭ la prepoziciaĵojkun al. Per responde al, oni povas trekoncize klarigi ke io ja estas respondo.Tio ĉi estas iafoje necesa ekzemple dumkonversacioj inter multaj homoj, kiamoni ne ĉiam tuj respondas al demandoj.Se mi diras ion responde al via demando,tio, kion mi diras, estas mia respondo.Cele al estas uzata por montri la celon deiu ago; se oni kelkfoje lavas veston cele alla forigo de makulo, la forigo de la makuloestas la celo de tiu lavado. Indasmencii, ke oni ofte anstataŭigas la vortonal en prepoziciaĵoj per N-finaĵo: respondevian leteron estas same bona kiel respondeal via letero.Kvankam nur kelkaj ekzistas, prepoziciaĵojkun kun estas inter tiuj kiujn miplej ofte uzas. Kompare kun estas utilakiam oni volas priskribi relativan econ deiu afero. Per la frazo, Kompare kun aliajlingvoj, Esperanto estas tre facila, oni atentigaspri tio, ke la facileco de Esperantone estas absoluta, sed tute evidentiĝasnur kiam oni komparas Esperanton kunaliaj lingvoj. Kunlabore kun komprenebleestas uzebla por indiki kunlaborantojn.Se iu organizaĵo planas eventon kunlaborekun alia organizaĵo, ambaŭ organizaĵojpartoprenas en la planado; ili kunlaborasunu kun la alia.Vi certe renkontos prepoziciaĵojn kiujnmi ne klarigis ĉi tie. La ĉiam konsultindaReta Vortaro ĉe ofte difinas ilin, do turnu vin tien se lasignifo de iu prepoziciaĵo restas misteropost iom da cerbumado. Se vi ankoraŭ nefaris tion ĉi, mi esperas ke vi nun povosiom post iom ekregi la prepoziciaĵojn, kajtiel progresi al pli natura uzo de nialingvo. se en la antaŭa frazo starus gusta anstataŭĝusta. Kiel ajn bona la korektilo,tamen devas funde tralegi la tekston kelkajhomoj!Nu, ĉu nia Eta Princo sentajperaras?Tiom da homoj ja trakribris la tekston,ke mi aŭdacas esperi, ke ĝi estas sen ajnatajperaro. Mi konscias tamen, ke tajperarojestas diabla afero, kaj ke eble restasunu aŭ du. Por ekscii, ĉu mia espero pravasaŭ ne, mi ofertas dek-dolaran premionpor ĉiu nove trovita tajperaro! Do ek al lalibro! Kvankam la libro ankoraŭ ne haveblas en lalibroservoj de E-USA aŭ UEA, eblas tamenmendi ĝin rekte de KEA. Por detaloj, skribu al —Red.http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 17

enigmoUnu solvinto ricevos $10-rabaton de la libroservo de E-USA. Ĉiuj membroj rajtas partopreni,sed solvoj nepre alvenu al la redakcio (aŭ poŝte aŭ rete) antaŭ la 2-a de januaro.Gratulon al la gajninto de la lasta enigmo Ray REDD! Laŭrojn al ankaŭ la aliajsolvintoj, Olga DU TEMPLE, Ellen EDDY, Keneĉjo GOLDBERGO, Vilĉjo HARMON, WalterMURAWSKI, Ŝajo MOR, Peter MCCORQUODALE, E. James LIEBERMAN kaj NealMCKOWN.Horizontale1 *Pagil’4 Skribi per maŝino9 “En bona ordo____ la pordo!”12 Daŭre13 “Kuŝi”, biblie14 ___urbo: nekurbo nek bakaĵo,sed legomo15 “Unu ______ laglason plenigas.”17 Striita kvarpiedul’18 Cerbŝirmil’19 Atomnumero dehidrargo21 Sinsekvo interF kaj Ĥ23 *Plurpersonaseĝ’ kun dikajkusenoj24 Adverbosendubiga26 Miksaĵ’ dekonfuzaj sonoj29 Venko en la ludo“Tri en Vico”31 Malfeliĉ’ grandakaj daŭra33 Unu, por Ulrich1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1112 13 1415 16 1718 19 2035 Hebredevenagentan’37 Prov’ fari ionmalgraŭ eblo demalsukceso38 *Stultul’40 “____ da malverone estasdanĝero.”42 Sincere respektoplenaal Dio kajreligiaĵoj21 22 23 24 2526 27 28 29 30 31 3233 34 35 36 3738 39 40 41 4243 44 45 46 4748 49 50 51 52 5354 55 56 5758 59 6061 62 6343 Mi + vi44 “Kie ___oekzistas, ankaŭombro troviĝas.”46 Musĉasant’48 Helpe havigosion al iu50 Malakcept’ deaŭtoritato54 Difavor’56 Plaĉa per sianevulgareco kajalta kvalito58 Arbusta baril’59 “Kiu langon ne______, memsin malbenas.”60 “Se en ____’ iosidas, vizaĝoperfidas.”61 Alpreni novankvaliton18 ! Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) http://esperanto-usa.org

62 Pren’ el du aŭpluraj pro prefero63 Sufiks’ aldoneblaal ĉiu stelmarkitasolvo, kreantenovan radikonkun malsamasencoVertikale1 Artefarita vizaĝ’2 Flaritaĵ’3 “Lupo ŝanĝas laharojn, sed _____farojn.”4 Kiam la koko krias5 “Ni ___ nin frate,sed ni kalkuluakurate.”6 Simbolo de etegakvanto7 Laŭ ne precizatakso (mll.)8 Signo kontraŭVIII, sur ciferplato9 Konferenco porĉiuj kalifornianoj(mll.)10 Forĵetaĵ’11 Malnova anglaunu’ de termezuro,ankoraŭuzata en Usono16 Reĝisoro LEE dela kinaĵo BrokebackMountain17 Agrabla, mildavent’20 “En ___’ dependigito priŝnuro ne parolu.”22 Alvoka ekkriopor 41-vertikale24 Malnei25 *Havanta formonde cirklo-parto26 Tradukinto deLa FaraonoKazimierz27 Esprimi gajon,voĉeSolvo el 2010:5: Juvelŝtonoj1. Ametisto2. Rubeno3. Diamanto4. Onikso5. Karbunkol’28 Konfederaci’ aŭalianc’ (ekzemplesovet- aŭ eŭropa)30 Jes, por Jacques32 Komputilasufikso rilate aldensigo34 *Izola stat’36 Havena basen‘por ŝipoj39 *Ŝakpec’ kiu nemoveblas oblikve41 Hom’ kiu fojetroviĝas ĉe 36-vertikale45 Imitindaĵ’47 Spasm’ vizaĝa6. Opalo7. Safiro8. Turkiso9. Agato10. SmeraldoLa kaŝita frazo: ARDO KOSTAS48 Junul’ nobela;fant’49 “Agrabla estasgasto, ____ longeli restas.”51 Kuiri panon52 Atmosfer’, figure53 Gut’ de l’ okulo54 Sinsekvo apud“4” sur telefonojusonaj55 Monarĥ’57 Rezina surkovril’59 *Kafeinhavatrinkaĵ’, nigra aŭfoje verdaLimeriko-rubrikoJen alia enigmo de Russ WILLIAMS,ĉi-foje pri klasika filmo muzika:Bukowski fariĝos soldatosed festas unue sur strato.Okazas permuto,jen Berger rekruto:alia milita misfato.La solvo aperos venontnumere.ÇU ANKAË VI VOLAS IÌIDELEGITO DE UEA?Se vi jam estas membro de UEA dum unu jarokaj plenumas la ceterajn devojn, vi povas i©iDelegito, Vicdelegito, Junulara Delegito aüFaka Delegito de ©ia Delegita Reto.Plenigu la respondilon en la Reta Jarlibro aü elßutu tiun çetwww.uea.org/asisto.html, plenigu ©in kaj sendu al viaçefdelegito. Nur se mankas çefdelegito en via lando,sendu la plenigitan respondilon al la Centra Oficejo.ALIÌU AL NIA RETO!http://esperanto-usa.org Usona Esperantisto ! 2010:6 (nov–dec) ! 19

New in the E-USA bookstoreAll items listed here can be ordered online at or by mail fromEsperanto-USA, PO Box 1129, El Cerrito CA 94530. More complete descriptions can be found atour website. If a title is out of stock, the online bookstore can notify you by email when it becomesavailable again. Thanks largely to fluctuations in the value of the dollar, all prices are subject to changewithout notice.EO MINI GRAMMAREsperanto-Asocio de BritioAlphabetic listing of roots,affixes, endings and correlatives.Lots of clear, nontechnicalexamples. If grammarbores (or scares) you, thisis a good book to start with.Softcover. 64 p. 2010. Britain. $3.10ZAMENHOF –BIOGRAFIA SKIZOAleksander KORĴENKOVMallonga biografio de lainiciatinto de Esperanto.Mola bindaĵo. 64 p. 2010.Rusujo. $10.80DEK GAZETOJAleksander KORĴENKOV (Red.)Mallonga resumo pri dekgazetoj gravaj en la movado.Bonega enkonduko al revuojpor komencantoj. Mola bindaĵo.31 p. 2010. Rusujo. $8.20DEK LIBROJAleksander KORĴENKOV (Red.)Mallonga resumo de dek librojgravaj en la movado. Bonegaenkonduko al la movado porkomencantoj. Mole bindita.31 p. 2010. Rusujo. $8.20SANKTA BIBLIOBritish and Foreign BibleSocietyJen la Malnova Testamentotradukita de Zamenhof kajla Nova Testamento kajDuakanonaj Libroj tradukitajde komitato de protestantoj.Mola bindaĵo. 225 p. 1926. Britujo. $21.00ORIGINO DE SPECIOJKarolo DARVINLa teorio prezentita en tiu ĉiverko radikale ŝanĝis niankomprenon pri la vivo kaj ĝiahistorio. Eĉ nun la libro restasleginda por ĉiuj, kiuj interesiĝaspri la teorio de evoluo.Mola bindaĵo. 431 p. 2009. Belgujo. $40.40ĈASHUNDO DELA BASKERVILOJArthur Conan DOYLETradukis el la angla WilliamAULD. Unu el la plej famajrakontoj pri la detektivoŜerloko HOLMSO. Mola bindaĵo.167 p. 2010. Rusujo. $27.00BONA ESPERO – IDEALOKAJ REALORoman DOBRZYŃSKIIlustrita historio de la bonfaraesperantista institucio BonaEspero, verkita baze deinterparoloj kun Ursula kajGiuseppe GRATTAPAGLIA. Malmolabindaĵo. 256 p. 2008. Slovakujo. $25.00