februari 2007 - Nvhvv

| ZOETHOUTWORTEL
Zoethoutwortel of glycyrrizinezuur is een stof waarvan nauwelijks bekend is dat
het de bloeddruk verhoogt en het metabole systeem ernstig kan verstoren.
Zoethoutwortel is onder andere te vinden in drop, salmiakpoeder, maar ook in veel
minder voor de hand liggende producten als kauwgom en bepaalde biersoorten.
Uit onderstaande casus blijkt dat het gebruik van zoethoutwortel kan leiden tot
onverwachte, bijna levensbedreigende gevolgen.
____
Marianne Tijssen-Humme,
CC verpleegkundige,
docent en verplegingswetenschapper.
____
Gerhard Tijssen, ziekenhuisapotheker,
Albert Schweitzerziekenhuis, Dordrecht
____
E-mail: m.g.j.tijssen@hetnet.nl
Sterk spul hè?
De onverwachte gevolgen van een pastille
Casus
Een 44-jarige vrouw bezoekt de vasculaire
polikliniek voor een preventief
onderzoek naar risicofactoren vanwege
een positieve familieanamnese voor
hart- en vaatziekten. Het moment van
bezoek is niet toevallig: zij heeft klachten
van kortademigheid, extreme vermoeidheid,
continue hoofdpijn en
hartkloppingen bij geringe inspanning.
Zij is in toenemende mate ongerust
omdat haar tweelingzus in het jaar
ervoor een aantal TIA’s en een klein
cerebrovasculair accident heeft doorgemaakt.
Voorafgaand aan het bezoek
aan de vasculaire polikliniek vindt
bloedonderzoek plaats en wordt een
elektrocardiogram (ECG) gemaakt.
Zowel de bloeduitslagen als het ECG
vertonen afwijkingen. Het kaliumgehalte
is 2,5 mmol/liter en op het ECG
zijn repolarisatiestoornissen te zien
(figuur 1 en tabel 1). Andere bloeduitslagen
zijn eveneens afwijkend (tabel
2). Het ziekenhuis neemt contact op
met mevrouw.
Normaalwaarden ECG met repolarisatiestoornissen
(figuur 1)
In het ziekenhuis neemt men een
anamnese af en vindt lichamelijk
onderzoek plaats. Ongeveer twee
weken voorafgaand aan de bloedafname
is mevrouw van de trap gevallen
met als resultaat diverse blauwe plekken.
Verder eet zij sinds een half jaar
ongeveer twee zakjes Fisherman’s
Friend (salmiak) per dag. Na een
geslaagde lijnpoging wil ze toch graag
snoepen en Fisherman’s Friend is suikervrij.
De bloeddruk is RR 200/120 mmHg,
later RR 170/92 mmHg. Het hartritme
vertoont een sinusritme met een frequentie
van 68 slagen per minuut en
zeer sporadisch een prematuur ventriculair
complex (PVC). Het kaliumgehalte
is na overbepaling 2,4
mmol/liter. Omdat de zuurstofsaturatie,
gemeten met pulsoximetrie, 92%
is, vindt een arteriële bloedgasafname
plaats (tabel 1). Hieruit komt een
metabole alkalose naar voren.
Een combinatie van een zeer hoge
bloeddruk met een laag serum kalium-
QT 0,35 – 0,42 sec 0,418 sec 0,394 sec
QTc (QT/ √RR in sec)
< 0,44 (vrouw) 9
T-top asymmetrisch,
opgaande been minder
stijl dan neergaande
been
U-golf meestal positief
na de T
10 Cordiaal 1/2007
Genormaliseerd ECG
(figuur 2)
QTc 0,44 sec QTc 0,41 sec
T-top afgevlakt, opgaande
been meer stijl dan
neergaande been
T en U versmelten
T-top positief, asymmetrisch,
opgaande been
minder stijl dan neergaande
been
Prominente U-golf U-golf nagenoeg
verdwenen
Tabel 1. Kenmerken ECG’s: normaalwaarden, ECG met repolarisatiestoornissen en
genormaliseerd ECG (sec = seconden)
gehalte kan wijzen op primaire, secundaire
of pseudohyperaldosteronisme.
In Fisherman’s Friend zit echter zoethoutwortel
en de ingenomen hoeveelheid
kan een aannemelijke verklaring
zijn voor pseudoaldosteronisme.
Mevrouw gaat naar huis met het volgende
beleid: stoppen met Fisherman’s
Friend, een eenmalige dosis van
1200 mg Slow K, vermijden van overmatige
inspanning in de komende
weken en controle van het kaliumgehalte
op de polikliniek interne. De
val van de trap is debet aan de verhoogde
concentraties van enzymen.
Drie weken later is tijdens de poliklinische
controle het kaliumgehalte
gestegen tot 4,6 mmol/liter. De klachten
van mevrouw zijn zo goed als verdwenen,
het ECG is genormaliseerd
(figuur 2 en tabel 1), evenals de bloeddruk.
Ook de enzymconcentraties zijn
genormaliseerd (tabel 2). (noot 1)
Hyperaldosteronisme
Hyperaldosteronisme (Conn-syndroom)
kan primair ontstaan door een
vergroting van de bijnierschors (bijnierschorshyperplasie)
of een bijnierschorstumor
(adenoom). Als gevolg
daarvan produceert de bijnierschors
overmatig aldosteron en functioneren
de nieren slecht. Secundaire oorzaken
zijn zwangerschap, hypovolemia,
hartfalen, levercirrhose of maligne
hypertensie. In geval van medicamenteuze
behandeling van hyperaldosteronisme
gebruikt men spironolacton
(Aldactone®), dit blokkeert de werking
van aldosteron.
De diagnose van primaire en secundaire
hyperaldosteronisme kan men met
zekerheid stellen door de aldosteronspiegel
in het serum te bepalen. Deze