ICD-9-CM Internationale classificatie van Ziekten en - Health.fgov.

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de
Voedselketen en Leefmilieu
Directoraat-generaal Organisatie gezondheidszorgvoorzieningen
Bestuursdirectie Gezondheidszorgbeleid
ICD-9-CM
INTERNATIONALE CLASSIFICATIE
VAN ZIEKTEN EN INGREPEN
Codeerhandboek
November 2003

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de
Voedselketen en Leefmilieu
Directoraat-generaal Organisatie gezondheidszorgvoorzieningen
Bestuursdirectie Gezondheidszorgbeleid
ICD-9-CM
INTERNATIONALE CLASSIFICATIE
VAN ZIEKTEN EN INGREPEN
Codeerhandboek
L. Hunninck Universitaire Ziekenhuizen - K.U.Leuven
In samenwerking met :
E. Baert Universitair Ziekenhuis Gent
L. Luyten Universitair Ziekenhuis Antwerpen
R. Saenen Universitair Ziekenhuis Antwerpen
B. Van Bruwaene Akademisch Ziekenhuis VUB
C. Beguin Cliniques Universitaires Saint-Luc UCL
P. Gillet CHUL Sart Tilman
A. Le Maire Hôpital Erasme ULB
C. Hauzeur FOD Volksgezondheid
E. Vandermeersch FOD Volksgezondheid

Inhoud
Inhoud .............................................................................................................................i
Voorwoord ....................................................................................................................iii
Inleiding ......................................................................................................................... v
Het begrip ‘hoofddiagnose’..........................................................................................vii
Het begrip ‘nevendiagnose’ .........................................................................................xv
ICD-9-CM Formaat, Conventies en Basisregels
1. ICD-9-CM Formaat ............................................................................................1-1
2. Conventies...........................................................................................................2-1
3. Basisstappen bij het coderen ..............................................................................3-1
4. Basisregels bij het coderen .................................................................................4-1
5. Gebruik van de classificatie van ‘Ingrepen’ .......................................................5-1
Gebruik van aanvullende classificaties
6. V-codes................................................................................................................6-1
7. E-codes................................................................................................................7-1
Codeerregels voor Symptomen en Slecht omschreven ziektebeelden
8. Symptomen en Slecht omschreven ziektebeelden ................................................8-1
Codeerregels voor Infectie- en Parasitaire ziekten, Endocriene, Voedings- en
Stofwisselingsziekten
9. Infectie- en Parasitaire ziekten ...........................................................................9-1
10. Endocriene, Voedings- en Stofwisselingsziekten ............................................10-1
Codeerregels voor Complicaties van Zwangerschap, Bevalling en Kraambed,
Congenitale anomalieën en Perinatale aandoeningen
11. Complicaties van Zwangerschap, Bevalling en Kraambed ............................11-1
12. Congenitale aandoeningen .............................................................................12-1
13. Pasgeborenen en Perinatale aandoeningen ...................................................13-1
Codeerregels voor Cardiovasculaire aandoeningen en Nieuwvormingen
14. Cardiovasculaire aandoeningen.....................................................................14-1
15. Nieuwvormingen .............................................................................................15-1
i

Codeerregels voor Ongevalsletsels, Brandwonden, Vergiftigingen en
Complicaties van chirurgische en medische behandeling
ii
16. Ongevalsletsels ...............................................................................................16-1
17. Brandwonden ..................................................................................................17-1
18. Vergiftigingen en Nevenwerkingen van geneesmiddelen................................18-1
19. Complicaties van chirurgische en medische behandeling ..............................19-1
Referenties

Voorwoord
iii

Inleiding
Het medisch dossier, dat in eerste instantie wordt aangewend in het kader van de
individuele zorgenverstrekking, het direct diagnostisch therapeutisch handelen, bevat
vele gegevens in verband met de patiënt, zijn pathologie, de uitgevoerde diagnostische
onderzoeken en de ingestelde therapie. Deze informatie is zeer heterogeen en meestal
niet gestandaardiseerd, zodat in de meeste gevallen een geïnformatiseerde verwerking
van grote aantallen dossiers onmogelijk is.
Medische Registratie is een geheel van gestandaardiseerde maatregelen, codering en
registratie die beogen het totaal van ziektegeschiedenissen toegankelijk te maken voor
bewerking en analyse.
Om de medische werkelijkheid systematisch en gecoördineerd vast te leggen dient de
medische terminologie omgezet te worden in numerische informatie, of met andere
woorden, aan elke omschrijving van diagnose, operatie en technische ingreep moet
een code worden toegekend van een bepaald classificatiesysteem.
Het daarvoor gebruikte classificatiesysteem is de ICD-9-CM, International
Classification of Diseases, 9th revision, Clinical Modification, een afgeleide
classificatie van de ICD-9, vooral bedoeld voor de registratie van ziekenhuismorbiditeit
(‘Clinical Modification’).
ICD-9-CM is een statistisch classificatiesysteem. Een classificatiesysteem ordent
elementen van een bepaalde groep in categorieën en dit in functie van vooraf bepaalde
criteria. In de ICD-9-CM zijn die elementen diagnosen en ingrepen die gegroepeerd
worden in hoofdstukken, secties, categorieën en subcategorieën. Vele subcategorieën
zijn verder onderverdeeld in vijf-digit subclassificaties.
Aangezien ICD-9-CM een statistisch classificatiesysteem is, mag het niet te uitgebreid
zijn. Het moet de mogelijkheid bieden om te werken met kleine specifieke groepen of
met grotere minder specifieke groepen. Vandaar de hiërarchische opbouw.
Een statistisch classificatiesysteem mag wel niet te uitgebreid zijn om bruikbaar te
zijn, maar toch moet elke diagnose en ingreep kunnen geclassificeerd worden in dit
systeem, ook al heeft niet iedere diagnose of ingreep een eigen specifieke code. Enkel
indien specifieke aandoeningen voldoende belangrijk zijn of frequent genoeg
voorkomen, krijgen ze een aparte categorie of subcategorie. Minder belangrijke en
minder frequente aandoeningen van éénzelfde aard worden vaak samen gegroepeerd
in ‘restgroepen’, met de omschrijving ‘overige’ of ‘niet elders classificeerbaar’.
Daarnaast mag elke diagnose of ingreep slechts één enkele plaats in het
classificatiesysteem hebben. Een bepaalde aandoening kan dus niet met meer dan één
code gecodeerd worden. Met andere woorden, de categorieën en subcategorieën
moeten mekaar wederzijds uitsluiten.
De codeerder moet de basisprincipes achter dit classificatiesysteem begrijpen om de
drie volumes van de ICD-9-CM efficiënt en correct te kunnen gebruiken. Inzicht in
deze basisprincipes vormt ook de basis om de codeerregels, uiteengezet in dit
handboek, te begrijpen, aan te leren en op de juiste manier toe te passen.
v

Het begrip ‘hoofddiagnose’
De hoofddiagnose wordt gedefinieerd als die diagnose die NA ONDERZOEK, in
hoofdzaak aanleiding heeft gegeven tot opname van de patiënt in een
ziekenhuis(dienst).
De woorden ‘NA ONDERZOEK’ in de definitie van hoofddiagnose, zijn belangrijk maar
soms verwarrend. De hoofddiagnose is niet de opnamediagnose, maar eerder die
diagnose gesteld na onderzoek of zelfs na chirurgische ingreep.
Voorbeelden:
∗ Bij een patiënt die opgenomen wordt met urineretentie wordt een
prostaathypertrofie gediagnosticeerd, als oorzaak van de urineretentie.
In dit geval is de prostaathypertrofie de hoofddiagnose, tenzij de behandeling
enkel gericht is op de urineretentie.
∗ Een patiënt wordt opgenomen met instabiele angina. Er wordt een percutane
transluminale angioplastie uitgevoerd om arteriosclerotische verstopping van de
coronaire arterie op te heffen en aldus evolutie tot infarct te voorkomen.
In dit geval is de coronaire atherosclerose de hoofddiagnose aangezien deze, na
onderzoek, de oorzaak van de instabiele angina bleek te zijn en het verblijf heeft
gewettigd.
Het is evenwel belangrijk op te merken dat niet altijd de onderliggende oorzaak van
een probleem de hoofddiagnose is. De volgende voorbeelden illustreren de betekenis
van ‘NA ONDERZOEK’:
∗ Een patiënt werd opgenomen met zware abdominale pijn. De witte bloedcellen
waren verhoogd tot 16.000. Patiënt werd overgebracht naar de afdeling
heelkunde waar een acute geruptureerde appendicitis werd verwijderd.
‘Na onderzoek’ is de hoofddiagnose acute geruptureerde appendicitis.
∗ Een patiënt werd opgenomen met ernstige abdominale pijn in het rechter
onderste kwadrant met vermoedelijke opnamediagnose acute appendicitis. De
witte bloedcellen waren licht gestegen. Patiënt werd naar Heelkunde
overgebracht, waar de appendix normaal bleek te zijn en een ontstoken
divertikel van Meckel verwijderd werd.
‘Na onderzoek’ is de hoofddiagnose ontstoken divertikel van Meckel.
Bij het bepalen van de hoofddiagnose hebben de ICD-9-CM-codeerrichtlijnen de
bovenhand boven alle andere richtlijnen.
Het belang van betrouwbare en volledige informatie in het medisch dossier kan niet
voldoende benadrukt worden. Zonder deze medische informatie is het toepassen van
de codeerrichtlijnen een moeilijke, of zelfs onmogelijke opdracht.
vii

1. Symptomen, of onvolledig omschreven ziektebeelden mogen niet gecodeerd
worden als hoofddiagnose indien er een onderliggende diagnose gesteld werd. De
onderliggende aandoening wordt als hoofddiagnose gecodeerd.
viii
Voorbeelden:
∗ Abdominale pijn en appendicitis:
Hoofddiagnose: 540.9 ‘Acute appendicitis without mention of peritonitis’
Nevendiagnose: Geen
∗ Coma ten gevolge van heroïnevergiftiging:
Hoofddiagnose: 965.01 ‘Poisoning by heroin’
Nevendiagnose: 780.01 ‘Coma’
∗ Syncope te wijten aan derde graads atrioventriculair block:
Hoofddiagnose: 426.0 ‘Derde graads atrioventriculair block’
Nevendiagnose: 780.2 ‘Syncope and collapse’
2. Als er daarentegen bij het eind van de observatie geen zekerheid, maar wel een
vermoeden bestaat i.v.m. de diagnose, dan codeert men die ‘mogelijke’ of
‘vermoedelijke’ diagnose als hoofddiagnose en niet het symptoom
(de zekerheidsgraad van die diagnose is in dat geval 1: mogelijk).
Voorbeeld:
Acute thoracale pijn waarschijnlijk t.g.v. pleuritis door influenza:
Hoofddiagnose: 487.1 ‘Pleuritis met influenza’
3. Als bij opname i.v.m. een bepaald symptoom, geen diagnose gevonden wordt en
er zelfs geen vermoeden bestaat, dan mag men dit symptoom wel als
hoofddiagnose coderen.
Voorbeeld:
Intermittente pyurie van onbekende oorsprong:
Het symptoom (pyurie) moet als hoofddiagnose gecodeerd worden met de code
599.0 ‘Urineweginfectie, lokalisatie niet gespecificeerd’
4. Indien bij opname voor een symptoom twee of meer diagnostische hypothesen
gesteld worden, dan wordt het symptoom als hoofddiagnose gecodeerd, gevolgd
door de codes van de verschillende hypothesen als nevendiagnosen, tenzij het
symptoom integraal deel uitmaakt van de aandoening.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt wordt opgenomen voor observatie i.v.m zware vermoeidheid. De
ontslagdiagnose werd geregistreerd als vermoeidheid, te wijten aan ofwel een
depressieve reactie of hypothyroïdie.
In dit geval wordt de symptoomcode voor vermoeidheid als hoofddiagnose
gecodeerd, met als nevendiagnose een aanvullende code voor zowel de
depressieve reactie als de hypothyroïdie.

∗ De ontslagdiagnose wordt gesteld als gastro-intestinale bloeding, te wijten aan
ofwel een acute gastritis ofwel angiodysplasie.
In dit geval worden deze diagnosen allebei gecodeerd als mogelijke hypothese,
zonder een code voor de bloeding aangezien de codes voor beide aandoeningen
een mogelijk geassocieerde bloeding omvatten:
535.01 ‘Acute gastritis with hemorrhage’
537.83 ‘Angiodysplasia of stomach and duodenum with hemorrhage’
5. Indien twee of meer gestelde diagnosen voldoen aan de criteria van
hoofddiagnose en de Alfabetische Lijst, de Systematische Lijst of een andere
codeerregel de keuze van de hoofddiagnose niet bepalen, dan mag men eender
welke diagnose als hoofddiagnose coderen.
Is de behandeling hoofdzakelijk gericht op één van deze diagnosen, dan moet deze
diagnose als hoofddiagnose geregistreerd worden.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt wordt opgenomen met instabiele angina en acute hartdecompensatie
met stuwing. De instabiele angina wordt behandeld met nitraten en voor de
hartdecompensatie wordt Lasix intraveneus toegediend.
De diagnosen beantwoorden allebei even goed aan de definitie van hoofddiagnose
en eender welke diagnose mag eerst gecodeerd worden.
∗ Een patiënt werd opgenomen met acute voorkamerfibrillatie met snelle
ventriculaire respons en had tevens hartdecompensatie met longoedeem. De
patiënt werd gedigitaliseerd om het ventriculair ritme te verminderen en werd
intraveneus Lasix toegediend om het cardiogeen pulmonair oedeem te
verminderen.
Beide diagnosen voldoen aan de definitie van hoofddiagnose en eender welke
diagnose mag eerst gecodeerd worden.
∗ Een patiënt werd opgenomen met ernstige abdominale pijn, nausea en braken
tengevolge van een acute pyelonefritis, 590.10, en diverticulitis, 562.11. Beide
onderliggende aandoeningen werden behandeld, en de arts was van mening dat
beide diagnosen allebei beantwoorden aan de criteria van hoofddiagnose
In dit geval mag eender welke diagnose als hoofddiagnose gecodeerd worden.
∗ De behandeling van een andere patiënt met dezelfde symptomen en dezelfde
finale diagnosen als in bovenstaand voorbeeld, wordt voornamelijk gericht op de
acute pyelonefritis, wat aangeeft dat de arts dit als het meest waarschijnlijke
probleem beschouwt en dat, na onderzoek, deze aandoening het verblijf wettigt.
In dit geval worden beide aandoeningen gecodeerd, maar de acute pyelonefritis
moet als hoofddiagnose gecodeerd worden gezien de omstandigheden van het
verblijf.
ix

6. Cursief gedrukte codes in de systematische lijst en codes tussen schuine
haakjes in de alfabetische lijst mogen nooit als hoofddiagnose gecodeerd worden.
De codeerrichtlijnen zeggen dat de codes tussen schuine haakjes in de volgorde
moeten geregistreerd worden zoals aangegeven door de Alfabetische Index.
x
∗ Diabetische retinopathie:
Hoofddiagnose: 250.5x ‘Diabetes with ophtalmic manifestations’
Nevendiagnose: 362.01 ‘Background diabetic retinopathy’
Retinopathy
diabetic 250.5 [362.01]
∗ Acute myocarditis door tuberculose:
Hoofddiagnose: 017.9 ‘Tuberculosis of other specified organs’
Nevendiagnose: 422.0 ‘Acute myocarditis in diseases classified elsewhere’
Myocarditis
due to or in
tuberculosis 017.9 [422.0]
7. Als een ziekte gespecificeerd staat als ‘acuut’ en ‘chronisch’ en als de
Alfabetische Lijst voor die twee vormen verschillende codes opgeeft, dan moeten
in dat geval altijd twee codes gebruikt worden, nl. de acute pathologie als
hoofddiagnose en de chronische pathologie als nevendiagnose.
Voorbeeld:
Acute appendicitis bij een patiënt die lijdt aan chronische appendicitis:
Hoofddiagnose: 540.9 ‘Acute appendicitis’
Nevendiagnose: 542 ‘Chronische appendicitis’
8. Voor de codering van restletsels of sequellen geldt de volgende regel: men codeert
eerst de aard van het restletsel (d.i. de huidige aandoening) als hoofddiagnose en
vervolgens de oorzaak van het restletsel als nevendiagnose.
Voorbeelden:
∗ Pseudarthrose van de rechter femur t.g.v. een oude fractuur
Hoofddiagnose: 733.82 ‘Pseudarthrose’
Nevendiagnose: 905.4 ‘Sequel van fractuur van de onderste extremiteiten’
In die uitzonderlijke gevallen dat de Alfabetische Index andere richtlijnen
aangeeft, wordt de ‘late effect’-code die de oorzaak van het restletsel weergeeft,
als hoofddiagnose gecodeerd en niet de aard van het restletsel.
∗ Verkromming van de wervelkolom, laat gevolg van rachitis:
Hoofddiagnose: 268.1 ‘Laat gevolg van rachitis’
Nevendiagnose: 737.40 ‘Verkromming van de wervelkolom’
Curvature, spine, late effect of rickets 268.1 [737.40]

9. Codes uit de categorie V71.x (uitgezonderd V71.9) worden altijd gebruikt als
hoofddiagnose bij observatie in verband met verdenking op bepaalde
aandoeningen of na een ongeval of ander voorval dat gewoonlijk aanleiding geeft
tot een gezondheidsprobleem, waar het onderzoek en de observatie negatief bleek
en geen verdere behandeling of medische zorg vereist was.
Voorbeeld:
Observatie na arbeidsongeval: negatief:
Hoofddiagnose: V71.3 ‘Observatie na bedrijfsongeval’
10. Wanneer een geplande behandeling niet werd uitgevoerd, wordt die diagnose
die na onderzoek aanleiding heeft gegeven tot de opname, als hoofddiagnose
geregistreerd, ook al werd de geplande behandeling voor deze diagnose, door
onvoorziene omstandigheden, niet uitgevoerd.
Voorbeeld:
Een patiënt met benigne prostaathypertrofie wordt opgenomen in het ziekenhuis
voor een transurethrale resectie van de prostaat. Op de eerste dag van de
opname, nog voor de operatie, valt de patiënt in de badkamer en breekt zijn
linker femurschaft. De transurethrale resectie werd geannuleerd en er werd een
heuppin geplaatst op de tweede opnamedag.
Voor dit verblijf, blijft de benigne prostaathypertrofie (600) de hoofddiagnose
aangezien voor deze aandoening de hospitalisatie nodig was. De femurfractuur
(821.06) wordt gecodeerd als een complicatie die tijdens het verblijf is ontstaan.
11. Wanneer men meerdere brandwonden moet coderen, codeert men de
brandwonden met de zwaarste graad als hoofddiagnose.
Voorbeeld:
Tweede graad brandwonde van de voet, derde graad brandwonde van de rug:
Hoofddiagnose: 942.34 ‘Brandwonde van de rug, derde graad’
Nevendiagnose: 945.22 ‘Brandwonde van de voet, tweede graad’
12. Codering van neoplasmata
Primaire
lokalisatie
140-195
200-208
Maligne Neoplasmata
Secundaire
lokalisatie
In situ
Benigne Onzeker
gedrag
Niet
gespecificeerd
196-199 230-234 210-229 235-238 239
Radiotherapie Chemotherapie
V58.0 V58.1
xi

xii
• Wordt er een behandeling uitgevoerd voor een neoplasma, dan wordt het
neoplasma als hoofddiagnose gecodeerd, behalve wanneer de reden voor opname
in het ziekenhuis radiotherapie (V58.0), of chemotherapie (V58.1) is. In die
gevallen wordt het neoplasma als nevendiagnose gecodeerd.
• Een opname voor radio-actieve implantatie wordt niet beschouwd als een
opname voor radiotherapie (V58.0). Dezelfde richtlijn geldt wanneer een patiënt
wordt opgenomen voor een behandeling met radioactieve iodium (I-131). De
code voor het maligne neoplasma wordt als hoofddiagnose geregistreerd en niet
code V58.0.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor chemo- of radiotherapie en hij
ontwikkelt tijdens dit verblijf complicaties zoals nausea, braken of deshydratatie
dan is de hoofddiagnose nog steeds V58.1, respectievelijk V58.0.
• Wanneer tijdens een ziekenhuisverblijf een primaire of secundaire tumor
chirurgisch verwijderd wordt, gevolgd door een adjuverende chemotherapie of
radiotherapie, dan wordt de tumor als hoofddiagnose gecodeerd, met de
diagnosecodes uit de categorieën 140-198 of waar toepasselijk uit de categorieën
200-203.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen om de uitgebreidheid van een neoplasma
te bepalen (bilan) of om een ingreep zoals paracenthesis of thoracocenthesis uit
te voeren, dan wordt de primaire tumor of de betreffende metastase als
hoofddiagnose geregistreerd zelfs al wordt er chemo- of radiotherapie
toegediend.
• Wanneer een primaire tumor geopereerd werd of op een of andere manier
verwijderd en er is geen aanvullende behandeling voor deze primaire lokalisatie
en ook geen aanwijzing van enige resterende maligniteit op deze lokalisatie, dan
moet deze vorige lokalisatie van de primaire tumor met een V10.x-code
geregistreerd worden.
• Iedere vermelding van extensie, invasie, of metastase in een nabije structuur of
orgaan of metastase op afstand, wordt gecodeerd als een secundaire tumor van
die lokalisatie en mag als hoofddiagnose gecodeerd worden bij afwezigheid van
de primaire lokalisatie.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen omwille van een gemetastaseerde
primaire tumor maar is de behandeling enkel gericht op de metastase, dan wordt
de metastase als hoofddiagnose geregistreerd ook al is de primaire tumor nog
aanwezig.
• Symptomen of slecht omschreven ziektebeelden, karakteristiek of geassocieerd
met, een bestaande primaire of secundaire tumor, mogen niet in de plaats van het
neoplasma als hoofddiagnose geregistreerd worden, onafgezien van het aantal
opnames voor behandeling of zorg voor het neoplasma.

• De volgende richtlijnen gelden voor het coderen en de volgorde van registreren
van complicaties geassocieerd met het maligne neoplasma of de behandeling
ervan:
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van anemie,
geassocieerd met het neoplasma, en de behandeling gebeurt uitsluitend
voor de anemie, dan wordt de anemie als hoofddiagnose geregistreerd met
het neoplasma als nevendiagnose.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van anemie,
geassocieerd met radio- of chemotherapie, en de behandeling gebeurt
uitsluitend voor de anemie, dan wordt de anemie als hoofddiagnose
geregistreerd met het neoplasma als nevendiagnose.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor behandeling van deshydratatie
te wijten aan het neoplasma of de behandeling ervan, en enkel de
deshydratatie wordt behandeld (intraveneuze rehydratatie), dan wordt de
deshydratatie als hoofddiagnose geregistreerd met het neoplasma als
nevendiagnose.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor een complicatie van een
heelkundige behandeling, zoals een colonresectie voor een intestinale
tumor, en de behandeling is gericht op de complicatie, dan wordt de
complicatie als hoofddiagnose geregistreerd met de bestaande tumor als
nevendiagnose.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van
persisterende pijn te wijten aan het neoplasma, registreer dan het
neoplasma (primair of secundair) als hoofddiagnose. Er is in de ICD-9-CM
geen code voor persisterende pijn; daarom wordt persisterende pijn
geclassificeerd onder de oorzaak ervan.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van toxische
neveneffecten van chemotherapie, dan codeert men deze neveneffecten
zoals oncontroleerbaar braken of leukopenie als hoofddiagnose met de
betreffende E-code voor het oorzakelijk geneesmiddel.
13. Als er sprake is van een opname voor vergiftiging, dan moet de vergiftigingcode
altijd op de eerste plaats gecodeerd worden.
Als nevendiagnose kan daarnaast de klinische symptomatologie of manifestatie
van de vergiftiging gecodeerd worden, in gevallen waar die gespecificeerd is.
Voorbeeld:
Cerebrale anoxie t.g.v. overdosis aan barbituraten:
Hoofddiagnose: 967.0 ‘Vergiftiging met barbituraten’
Nevendiagnose: 348.1 ‘Cerebrale anoxie’
xiii

14. Wanneer de diagnose die het ziekenhuisverblijf heeft gewettigd een complicatie
van medische of heelkundige behandelingen is, dan wordt deze complicatie
gecodeerd als hoofddiagnose.
xiv
Postoperatieve complicaties, die men niet terugvindt in de categorieën 001-789,
moet men gaan zoeken onder de categorieën 996-999.
Voorbeelden:
∗ Postoperatief longoedeem: 518.4
∗ Postoperatieve tromboflebitis: 997.2
Wanneer de complicatie door de complicatiecode (996-999) onvoldoende
gespecificeerd is, mag men een aanvullende code uit andere categorieën gebruiken
om de complicatie te specificeren.
15. Complicaties van zwangerschap, bevalling of kraambed
Sommige aandoeningen uit de categorieën 001-629 en 680-999 worden herhaald
in de categorieën 630-676 (Hoofdstuk Verloskunde) voor die gevallen waar ze een
complicatie vormen van zwangerschap, bevalling of kraambed.
In die gevallen wordt de code uit de categorieën 630-676 als hoofddiagnose
gecodeerd. Codes uit andere hoofdstukken kunnen ter aanvulling gebruikt worden
om de aandoening beter te specificeren.
Voorbeeld:
Diabetisch coma bij zwangere:
Hoofddiagnose: 648.03 ‘Diabetes mellitus tijdens de zwangerschap’
Nevendiagnose: 250.30 ‘Diabetisch coma’

Het begrip ‘nevendiagnose’
Nevendiagnosen zijn aandoeningen die tijdens een bepaald verblijf naast de
hoofddiagnose aanwezig zijn of zich tijdens het verblijf ontwikkelen en die een
impact hebben op de patiëntenzorg binnen dat verblijf.
Het coderen van nevendiagnosen is van belang omdat deze bepalend zijn voor de
zwaarte van het verblijf van de patiënt in een ziekenhuis(dienst).
Onder ‘nevendiagnosen’ verstaat men die aandoeningen, die een impact kunnen
hebben op de zorgverstrekking binnen een ziekenhuisverblijf, door een van de
volgende factoren:
- klinische evaluatie
- therapeutische behandeling
- diagnostische onderzoeken of ingrepen
- verlenging van de verblijfsduur
- meer verpleegkundige verzorging en/of bewaking.
Voorbeelden:
∗ Complicaties van de hoofddiagnose
∗ Complicaties van medisch en chirurgisch handelen
∗ Geassocieerde pathologieën
∗ Zware antecedenten
∗ Te volgen problemen
• Diagnosen van een vroeger verblijf, die geen verband houden met het huidig
ziekenhuisverblijf gelden niet als nevendiagnosen. Diagnosen die geen impact
hebben op de zorgenverstrekking van de patiënt gedurende het ziekenhuisverblijf,
worden NIET geregistreerd, ook al zijn ze nog aanwezig.
Voorbeeld:
Een patiënt wordt opgenomen met een acuut myocardinfarct en de
behandelende arts vermeldt bij ontslag in de anamnesegegevens een status post
cholecystectomie en een vroegere opname voor een pneumonie.
Enkel het myocardinfarct wordt geregistreerd aangezien de andere diagnosen
irrelevant zijn binnen het huidig verblijf.
• Diagnosen die niet gedocumenteerd worden in het medisch dossier worden niet
geregistreerd tenzij na navraag bij de behandelende arts de nodige informatie wordt
toegevoegd, zodat deze diagnosen wel beantwoorden aan de registratiecriteria.
xv

xvi
Voorbeeld:
Een 10-jarig jongetje wordt opgenomen met een open tibia- en fibulafractuur
t.g.v. een fietsongeluk. Bij klinisch onderzoek bemerkt de arts tevens een naevus
op het been en een kleine asymptomatishe liesbreuk. De fractuur wordt
gereduceerd met een interne fixatie, maar noch de naevus, noch de liesbreuk
worden tijdens het verblijf behandeld of verder geëvalueerd.
De naevus en hernia worden niet geregistreerd aangezien er geen enkele
indicatie is dat deze diagnosen enig impact hebben op de zorgverstrekking
binnen dit verblijf.
• Meestal gaat het om actieve pathologieën en niet om inactieve antecedenten.
Zo moeten bijvoorbeeld chronische systeemaandoeningen meestal gecodeerd
worden ook al gebeurt er geen specifieke interventie of verdere evaluatie voor.
Voorbeelden:
∗ Diabetes, Parkinson en arteriële hypertensie worden beschouwd als actieve
pathologieën. Deze chronische systeemaandoeningen dienen meestal als
nevendiagnose geregistreerd te worden, aangezien zij meestal een continue
klinische evaluatie of monitoring vereisen gedurende het verblijf en eveneens
bijkomende verpleegkundige zorgen kunnen vragen.
∗ Een chronische obstructieve longaandoening moet als nevendiagnose
geregistreerd worden. Een pneumonie van twee jaar geleden daarentegen is een
antecedent dat niet relevant is binnen de betreffende verblijfsregistratie.
Andere aandoeningen zoals blindheid, status post amputatie en perifeer vasculair
lijden, die aanwezig zijn op het moment van de opname en die een impact hebben
op de patiëntenzorg moeten geregistreerd worden aangezien zij bijkomende
verpleegkundige of andere zorgen kunnen vragen.
Voorbeelden:
∗ Een 30-jarige patiënte wordt opgenomen voor een mastectomie omwille van een
borstcarcinoom. De verpleging meldt dat door haar blindheid de patiënte meer
verpleegkundige zorgen en supervisie vereist.
De blindheid wordt als nevendiagnose geregistreerd aangezien deze bijkomende
verpleegkundige zorgen vraagt.
∗ Een 60-jarige diabetespatiënt wordt vanuit een rusthuis doorverwezen voor de
behandeling van een decubitus ulcus. De patiënt heeft in het verleden een
amputatie van het onderbeen ondergaan wegens een perifere vasculaire
aandoening en heeft daardoor extra verpleegkundige ondersteuning nodig.
Deze aandoening vraagt bijkomende verpleegkundige zorgen en wordt als
nevendiagnose geregistreerd.
Diagnosen zoals myopie of acne kunnen aanwezig zijn op het moment van de
opname, maar hebben geen invloed op het huidig verblijf. Zij worden dan ook niet
geregistreerd.

• Nochtans kunnen bepaalde antecedenten vermeld worden als nevendiagnose,
enkel indien ze relevant zijn in het kader van de huidige zorgenverstrekking. Dat
gebeurt dan niet d.m.v. een gewone ICD-9-CM code maar via bepaalde V-codes
(zie verder).
Voorbeeld:
Een anamnese met een in het verleden behandeld carcinoma, bijvoorbeeld, is
meestal belangrijk voor de verklaring van een aantal onderzoeken die werden
verricht of waarom een patiënt werd opgenomen voor follow-up onderzoek, of
waarom een patiënt wordt geëvalueerd op basis van een significante familiale
anamnese.
• Aandoeningen die een integraal deel uitmaken van een ziekteproces worden NIET
geregistreerd als nevendiagnose.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt wordt opgenomen met nausea en braken ten gevolge van een
infectieuze gastro-enteritis.
Nausea en braken zijn de algemeen voorkomende symptomen van een
infectieuze gastro-enteritis en worden niet geregistreerd als nevendiagnose.
∗ Een patiënt wordt opgenomen met zware gewrichtspijnen en reumatoïde
arthritis.
Gewrichtspijn is een typisch onderdeel van reumatoïde arthritis en wordt niet
geregistreerd.
• Aandoeningen die geen integraal deel uitmaken van een ziekteproces:
nevendiagnosen die niet algemeen voorkomen bij een bepaald ziekteproces moeten
geregistreerd worden indien aanwezig.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt wordt opgenomen met een CVA. De patiënt verkeerde in coma en
kwam slechts langzaam tot bewustzijn.
Bij ontslag wordt CVA met coma geregistreerd. In dit geval wordt coma
gecodeerd als nevendiagnose omdat coma niet altijd voorkomt bij een CVA.
∗ Een jongen wordt opgenomen met 41° koorts tengevolge van een acute
pneumonie. Door de hoge koorts doet hij de eerste dag convulsies.
Zowel de convulsies als de pneumonie worden geregistreerd aangezien
convulsies niet algemeen voorkomen bij een pneumonie. Koorts is evenwel
steeds geassocieerd met pneumonie en wordt niet gecodeerd.
• Codes uit de categorieën 790-796, voor niet-specifieke abnormale bevindingen
(labo-, RX-, anatomopathologie- en andere diagnostische uitslagen) worden enkel
gecodeerd wanneer de behandelende arts geen gerelateerde diagnose heeft gesteld
en deze abnormale bevinding als klinisch relevant beschouwt door ze in de
diagnosestelling weer te geven.
xvii

xviii
De codeerder mag zelf nooit een diagnosecode toekennen louter op basis van een
abnormale bevinding. Een waarde die hoger of lager is dan de normale waarde
wijst niet noodzakelijk op een aandoening of stoornis. Er zijn vele factoren die de
waarde van een resultaat kunnen beïnvloeden, zoals de wijze waarop een staal
wordt genomen, de recipiënt waarin het staal wordt opgevangen, de manier waarop
het staal naar het labo wordt gebracht, de ijking van de meettoestellen, ....
Wanneer de bevindingen duidelijk buiten de normale marge liggen en de arts
andere diagnostische onderzoeken heeft aangevraagd of een behandeling heeft
ingesteld zonder vermelding van een geassocieerde diagnose, dan moet aan de
behandelende arts gevraagd worden of er een diagnose moet worden aan
toegevoegd of dat de abnormale bevinding mag geregistreerd worden.
Toevallige bevindingen op een RX, zoals bijvoorbeeld een asymptomatische hernia
diafragmatica of een divertikel worden niet geregistreerd, tenzij er een verdere
evaluatie of behandeling plaatsvond.
Voorbeelden:
∗ Een hypokaliëmie behandeld met intraveneus of oraal kalium is klinisch
significant en moet bevraagd worden bij de behandelende geneesheer indien er
geen gerelateerde diagnose werd weergegeven.
∗ Een hematocriet van 28 %, zelfs indien asymptomatisch en niet behandeld, wordt
verder geëvalueerd met seriële hematocrietbepalingen. Aangezien de waarde
sterk afwijkt van de normale waarde en er een verdere opvolging gebeurt, moet
men bij de behandelende arts navragen of er een geassocieerde diagnose moet
vermeld worden.
∗ Een routine preoperatieve RX-thorax bij een oudere patiënt toont een
wervelindeuking. De patiënt is asymptomatisch en er wordt geen verdere
evaluatie of behandeling uitgevoerd. Dit is een frequent voorkomende bevinding
bij oudere patiënten en is klinisch irrelevant binnen het huidig verblijf.
∗ In afwezigheid van een cardiaal probleem, is een geïsoleerde
elektrocardiografisch vastgestelde bundeltakblok veelal niet klinisch significant,
terwijl een Mobitz II blok belangrijke implicaties kan hebben op de
patiëntenzorg en dan ook moet nagevraagd worden bij de behandelende arts.
∗ De arts vermeldt een verhoogde sedimentatie in het medisch dossier. Ondanks
verdere evaluatie heeft hij geen definitieve diagnose kunnen stellen in de loop
van het verblijf en beschouwt de abnormale bevinding als een klinisch
significant probleem. Code 790.1 ‘Elevated sedimentation rate’ moet
geregistreerd worden.

1
Symptoom
Diagnose
gesteld
Hoofd-
diagnose
Diagnose
2
Symptoom
Vermoedelijke
diagnose
Hoofd-
diagnose
Vermoedelijke
diagnose
3
Symptoom
Geen diagnose
Geen
vermoeden
Hoofd-
diagnose
Symptoom
4
Symptoom
Twee of meer
diagnostische
hypothesen
Hoofd-
diagnose
Symptoom
Neven-
diagnose
Twee of meer
diagnostische
hypothesen
5
2 of meer
diagnosen
Hoofd-
diagnose
Diagnose 1
of
Diagnose 2
of
Diagnose 3
SAMENVATTING
7
Acuut
+
Chronisch
Hoofd-
diagnose
Acuut
Neven-
diagnose
Chronisch
8
Sequellen
Hoofd-
diagnose
Aard van het
restletsel
Neven-
diagnose
Oorzaak van
het restletsel
xix
9
Observatie
negatief
Hoofd-
diagnose
V71.x
11
Meerdere
brandwonden
Hoofd-
diagnose
Brandwonde
met de
zwaarste
graad
12
Neoplasmata
-
Chemo- en
Radiotherapie
Hoofd-
diagnose
Cfr. tabel
13
Vergiftiging
Hoofd-
diagnose
Vergiftiging
Neven-
diagnose
Klinische
symptomen
of
Manifestatie
14
Complicatie
van medische
of
heelkundige
behandeling
Hoofd-
diagnose
Codes
001-789
of
Complicatiecodes
996-999
15
Complicatie
van
zwangerschap
Hoofd-
diagnose
Complicatiecodes
630-676
Neven-
diagnose
Eventuele
codes
001-629
680-999

ICD-9-CM Formaat,
Conventies en Basisregels

1. ICD-9-CM Formaat
De International Classification of Diseases, 9th Revision, Clinical Modification
(ICD-9-CM) is gebaseerd op de negende herziening van de Manual of the
International Classification of Diseases (ICD-9) van de Wereld Gezondheids-
Organisatie (WHO). De letters CM staan voor Clinical Modification, wat aangeeft
dat deze afgeleide classificatie vooral bedoeld is voor gebruik in ziekenhuizen
(ziekenhuismorbiditeit).
ICD-9-CM wordt uitgegeven in drie volumes. Volume 1 is een Systematische Lijst
van Diagnosen, Volume 2 is een Alfabetische Lijst van Diagnosen, en Volume 3 is
een Systematische Lijst en een Alfabetische Lijst van Ingrepen.
1.1 Systematische Lijst van Diagnosen (Volume 1)
Het systematisch classificatiesysteem van diagnosen bestaat uit 17 hoofdstukken
(cfr. Figuur 1.1: ‘Table of Contents, Diseases: Tabular List Volume 1’). Ongeveer de
helft van de hoofdstukken classificeert de aandoeningen in functie van het aangetaste
orgaansysteem. De overige hoofdstukken classificeren de aandoeningen in functie
van de etiologie.
Voorbeeld:
Hoofdstuk 8 ‘Diseases of the Respiratory System’ betreft enkel de aandoeningen
van het ademhalingsstelsel.
Hoofdstuk 2 ‘Neoplasms’ omvat de neoplasmata van alle orgaansystemen.
Elk hoofdstuk is als volgt gestructureerd:
• Secties (groepen van driecijferige categorieën);
• Categorieën (driecijferige codes);
• Subcategorieën (viercijferige codes) en
• Vijfcijferige onderverdelingen (vijfcijferige codes).
Diagnosen die betrekking hebben op eenzelfde lokalisatie staan gewoonlijk onder
eenzelfde sectie gerangschikt.
Secties zijn verder onderverdeeld in categorieën. De basiscode voor diagnosen
bestaat uit drie cijfers, en wordt categorie genoemd.
De meeste categorieën zijn op hun beurt onderverdeeld in subcategorieën en
eventueel verder in vijfcijferige onderverdelingen. Een decimaal punt scheidt de
basiscode van zijn onderverdelingen (bijvoorbeeld 842.13).
1-1

Voorbeeld:
1-2
1. INFECTIOUS AND PARASITIC DISEASES (001-139) (hoofdstuk)
INTESTINAL INFECTIOUS DISEASES (001-009) (sectie)
001 Cholera (categorie)
...
001.0 Due to Vibrio cholerae (subcategorie)
001.1 Due to Vibrio cholerae el tor
001.9 Cholera, unspecified
003 Other salmonella infections (categorie)
...
...
003.2 Localized salmonella infections (subcategorie)
...
003.21 Salmonella meningitis (vijfcijferige onderverdeling)
Figuur 1.1: ‘Table of Contents, Diseases: Tabular List Volume 1’
1. Infectious and Parasitic Diseases .................................................... 105
2. Neoplasms....................................................................................... 143
3. Endocrine, Nutritional, and Metabolic Diseases............................. 179
4. Diseases of the Blood and Blood-Forming Organs......................... 195
5. Mental Disorders............................................................................. 203
6. Diseases of the Nervous System and Sense Organs........................ 227
7. Diseases of the Circulatory System................................................. 277
8. Diseases of the Respiratory System ................................................ 301
9. Diseases of the Digestive System ................................................... 317
10. Diseases of the Genitourinary System ............................................ 343
11. Complications of Pregnancy, Childbirth, and the Puerperium ....... 365
12. Diseases of the Skin and Subcutaneous Tissue............................... 385
13. Diseases of the Musculoskeletal System and Connective Tissue ... 399
14. Congenital Anomalies..................................................................... 423
15. Certain Conditions Originating in the Perinatal Period .................. 447
16. Symptoms, Signs, and Ill-Defined Conditions................................ 459
17. Injury and Poisoning ....................................................................... 475

Aanvullende classificaties
Naast de hoofdclassificatie zijn er twee aanvullende classificaties in de ICD-9-CM:
• Factoren die de gezondheidstoestand beïnvloeden en contacten met
gezondheidsdiensten (V-codes) en
• Uitwendige oorzaken van letsel en vergiftiging (E-codes).
Elke aanvullende classificatie bestaat uit alfanumerieke codes, die respectievelijk
beginnen met de letter V en E.
De letters V en E moeten de numerieke code altijd voorafgaan om deze te
onderscheiden van het gewone classificatiesysteem.
Appendixen
Volume 1 heeft een aantal appendixen die bijkomende informatie leveren, waaronder:
• Appendix A: Morphology of Neoplasms (M-codes)
(zie verder Hoofdstuk 15 ‘Nieuwvormingen’)
• Appendix B: Glossary of Mental Disorders
Deze appendix geeft een verdere definiëring van de diagnostische
omschrijvingen van Hoofdstuk 5 ‘Mental Disorders’.
1.2 Alfabetische Lijst van Diagnosen (Volume 2)
Een duidelijk inzicht in het formaat van de Alfabetische Lijst (Volume 2) is een
absolute vereiste voor een accurate codering.
• Hoofdtermen
De Alfabetische Lijst is georganiseerd in functie van hoofdtermen (main term).
Deze staan alfabetisch gerangschikt, beginnen met een hoofdletter en zijn vet
gedrukt.
Voorbeeld:
Anorexia 783.0
hysterical 300.11
nervosa 307.1
• Modificatoren
De hoofdterm kan gevolgd worden door een aantal termen tussen ronde haakjes
(cfr. Conventies: 2.3 Leestekens). Het al dan niet aanwezig zijn van deze termen in
de omschrijving van de diagnose, heeft geen invloed op de keuze van de code. Zij
worden niet-essentiële modificatoren genoemd.
1-3

1-4
Voorbeeld:
Deaf mutism (acquired) (congenital) NEC 389.7
endemic 243
hysterical 300.11
syphilitic, congenital 090.0
De essentiële modificatoren (subterms) zijn termen die wel invloed hebben op de
keuze van de code. Ze staan eveneens alfabetisch gerangschikt (met uitzondering
van ‘with’ of ‘without’) onder de hoofdterm, met één standaardindentering. Meer
specifieke modificatoren (sub-subterms) staan nog verder naar rechts geïndenteerd,
altijd één standaardindentering verder dan het vorige niveau.
Voorbeeld:
Rabies 071 (main term)
contact V01.5 (subterm)
exposure to V01.5 (subterm)
inoculation V04.5 (subterm)
reaction - see Complications, vaccination (sub- subterm)
vaccination, prophylactic (against) V04.5 (subterm)
• Lange uitdrukkingen worden voortgezet op de volgende regel (carryover lines), en
springen twee standaardindenteringen in t.o.v. de vorige regel, om hen te
onderscheiden van de essentiële modificatoren (subterms).
Voorbeeld:
Decompensation
cardiac (acute) (chronic) (see also Disease,
heart) 429.9 (carryover line)
...
Opzoeken van hoofdtermen
In het deel Diagnosen van de Alfabetische Lijst geven hoofdtermen over het algemeen
ziektetoestanden weer. Zo is ‘acute appendicitis’ gerangschikt onder Appendicitis,
acute, en ‘stress fractuur’ onder Fracture, stress. Er zijn echter een aantal
uitzonderingen op deze algemene regel, waaronder:
• De meeste complicaties van medisch en chirurgisch handelen zijn gerangschikt
onder:
Complications
• Congenitale aandoeningen zijn, eerder dan onder de aandoening, vaak gerangschikt
onder de hoofdterm:
Anomaly

• Verloskundige aandoeningen vindt men voornamelijk terug onder de hoofdtermen:
Delivery
Labor
Pregnancy
Puerperal
• Late gevolgen van aandoeningen worden vermeld onder:
Late, effect(s) (of)
• Factoren die de gezondheidstoestand beïnvloeden en contacten met
gezondheidsdiensten (V-codes) vindt men onder de hoofdtermen:
Admission
Aftercare
Examination
History of
Observation
Problem (with)
Status
Vaccination
• Uitwendige oorzaken van ongevalsletsels en vergiftigingen (E-codes) staan
gerangschikt in een apart deel van Volume 2 (Index to external causes), onder
hoofdtermen zoals:
Accident
Assault
Burning
Collision
Falling
Fire
Jumping
Poisoning
1.3 Systematische Lijst en Alfabetische Lijst van Ingrepen
Volume 3 bestaat uit de Systematische Lijst en de Alfabetische Lijst van Ingrepen.
Het formaat en de gebruiksregels zijn dezelfde als die voor Volume 1 en 2 van
Diagnosen, behalve dat ingrepencodes bestaan uit twee cijfers gevolgd door een
decimaal punt en één of twee aanvullende cijfers (maximaal viercijferige
onderverdelingen bij de Ingrepen, in tegenstelling tot vijfcijferige onderverdelingen bij
de Diagnosen).
Systematische Lijst van Ingrepen
De Systematische Lijst van Ingrepen is, volgens hetzelfde principe als Diagnosen, in
hoofdstukken verdeeld: ingrepen die betrekking hebben op hetzelfde orgaansysteem
staan over het algemeen gerangschikt in hetzelfde hoofdstuk.
1-5

Ingrepen die betrekking hebben op eenzelfde lokalisatie staan gewoonlijk onder
eenzelfde sectie gerangschikt.
Voorbeeld:
1-6
1. OPERATIONS ON THE NERVOUS SYSTEM (01-05) (hoofdstuk)
01 Incision and excision of skull, brain, and cerebral meninges (sectie)
01.0 Cranial puncture
01.01 Cisternal puncture
Alfabetische Lijst van Ingrepen
In de Alfabetische Lijst van Ingrepen geven de hoofdtermen eerder de aard van de
operatie aan dan wel het betrokken orgaanstelsel of de anatomische streek waarop
wordt ingegrepen.
Voorbeeld:
Arthroscopy 80.20
ankle 80.27
elbow 80.22
finger 80.24
foot 80.28
...

2. Conventies
ICD-9-CM volgt bepaalde conventies, waaronder:
• Instructies;
• Verwijzingen;
• Leestekens;
• Afkortingen;
• Koppelwoorden en
• Symbolen.
Een duidelijk inzicht in deze conventies is van fundamenteel belang voor een
accurate codering.
2.1 Instructies
Instructies geven aan of bepaalde aandoeningen al dan niet onder een betreffende
onderverdeling (hoofdstuk, sectie, categorie, subcategorie, code) horen. Dit gebeurt
voornamelijk d.m.v. inclusion en exclusion.
Het is uitermate belangrijk de inclusies en de exclusies na te gaan.
Instructies in het begin van een hoofdstuk of sectie slaan op alle codes binnen dit
hoofdstuk of deze sectie. Instructies onder een hoofdstuktitel, een sectietitel of een
vorige categorie, worden niet herhaald. De codeerder moet er dus aan denken dat
instructies voor de betreffende code op een vorige pagina kunnen staan.
Voorbeeld:
Om de code 290.0 ‘Senile dementia, uncomplicated’ juist te gebruiken, moet men
de inhoud kennen van de vier instructies onder:
Includes
• de sectie ‘Psychoses’ (290-299);
• ‘Organic psychotic conditions’ (290-294);
• de categorie 290 ‘Senile and presenile organic psychotic conditions’ en
• de subcategorie 290.0 ‘Senile dementia, uncomplicated’.
Inclusies beginnen met het woord ‘Includes’ enkel indien zij achter een categoriecode,
hoofdstuk of sectie staan. Naast de term ‘Includes’ staan die diagnosen/ingrepen
vermeld waarvan men wenst te expliciteren dat ze onder de betreffende
onderverdeling horen. Inclusies zijn niet exhaustief. Zij bieden de codeerder enkel
richtlijnen of voorbeelden van inclusies, vooral daar waar de omschrijving in de
Systematische Lijst niet toepasselijk lijkt.
2-1

Voorbeeld:
2-2
Categorie 216 Benign neoplasm of skin
Includes: blue nevus pigmented nevus
dermatofibroma syringoadenoma
hydrocystoma syringoma
Code 216.3 Skin of other and unspecified parts of face
Cheek, external Nose, external
Eyebrow Temple
Excludes
Exclusies beginnen altijd met het woord ‘Excludes’, omkaderd en cursief gedrukt:
Excludes:
Er zijn drie verschillende types van exclusies met drie verschillende betekenissen.
1. In de meest algemene betekenis, geven exclusies omschrijvingen van
ziekten/ingrepen weer, die moeten gecodeerd worden met een andere code dan
diegene waaronder ze als exclusie vermeld staan. Links naast elke exclusie staat
tussen haakjes de code waaronder de betreffende diagnose/ingreep dient gecodeerd
te worden.
Voorbeeld:
575.0 Acute cholecystitis
Excludes: that with
acute and chronic cholecystitis (575.12)
choledocholithiasis (574.3)
choledocholithiasis and cholelithiasis (574.6)
cholelithiasis (574.0)
2. Sommige exclusies hebben een andere betekenis en moeten dan ook anders
geïnterpreteerd worden. Dit andere type van exclusies duidt aan dat twee
aandoeningen die hetzelfde lijken, totaal anders gecodeerd worden in functie van
de etiologie. ‘Eenzelfde’ aandoening kan aldus anders gecodeerd worden in
functie van de volgende criteria:
• congenitaal - verworven
Voorbeeld:
734 Flat foot
Excludes: congenital (754.61)
• besmettelijk - niet besmettelijk
Voorbeeld:
577.0 Acute pancreatitis
Excludes: mumps pancreatitis (072.3)

• traumatisch - niet traumatisch
Voorbeeld:
512.8 Other spontaneous pneumothorax
Excludes: pneumothorax:
congenital (770.2)
traumatic (860.0-860.1, 860.4-860.5)
tuberculous, current disease (011.7)
• verloskundig - niet verloskundig
Voorbeeld:
Opmerking:
622.3 Old laceration of cervix
Excludes: current obstetrical trauma (665.3)
Het overgrote deel van de besmettelijke ziekten kan men terugvinden in het
hoofdstuk ‘Infectious and parasitic diseases’ (001-139).
De meeste aangeboren afwijkingen staan onder het hoofdstuk ‘Congenital
anomalies’ (740-759).
Traumatische letsels vindt men terug onder het hoofdstuk ‘Injury and poisoning’
(800-999).
Het hoofdstuk ‘Complications of pregnancy, childbirth, and the puerperium’
(630-677), is voorbehouden voor verloskundige pathologie.
3. Een derde betekenis van exclusies is dat de code waaronder de exclusies staan, de
aandoening niet volledig omschrijft, aangezien een deel van de aandoening niet
omvat is in de code. In dit geval moet de voorgestelde code in de exclusie op de
eerste plaats gecodeerd worden, indien deze aandoening aanwezig is.
Voorbeelden:
∗ Arteriosclerotische cardiovasculaire aandoeningen:
440.9 Generalized and unspecified atherosclerosis
Excludes: arteriosclerotic cardiovascular disease [ASCVD] (429.2)
429.2 Cardiovascular disease, unspecified
Arteriosclerotic cardiovascular disease [ASCVD]
Cardiovascular arteriosclerosis
Cardiovascular:
degeneration }
disease } (with mention of arteriosclerosis)
sclerosis }
Use additional code, if desired, to identify presence of
arteriosclerosis
2-3

2-4
Code 440.9 sluit arteriosclerotische aandoeningen uit.
Code 429.2 geeft aan dat een aanvullende code mag gebruikt worden om de
aanwezigheid van arteriosclerosis weer te geven.
Op het eerste zicht lijken deze instructies tegenstrijdig, doch in de
omschrijving van code 429.2 zit de arteriosclerosis niet vervat, ook al staat in
de inclusies dat de code deze aandoening omvat indien er sprake is van
arteriosclerosis.
De bedoeling van de exclusie onder 440.9 is aan te tonen dat deze code geen
hartaandoeningen omvat en dat beide codes moeten geregistreerd worden.
Code 429.2 ‘Cardiovascular disease, unspecified’ wordt eerst gecodeerd.
Code 440.9 ‘Generalized and unspecified atherosclerosis’ mag als aanvullende
code gebruikt worden.
∗ Ischemische hartaandoeningen met hypertensie:
HYPERTENSIVE DISEASE (401-405)
Excludes: that involving coronary vessels (410.00-414.9)
ISCHEMIC HEART DISEASE (410-414)
Includes: that with mention of hypertension
Use additional code, if desired, to identify presence of
hypertension (401.0-405.9)
De exclusie onder de sectietitel ‘Hypertensive disease’ is eveneens geen
exclusie in de klassieke betekenis, maar geeft weer dat bij ‘Hypertensie bij
ischemische hartaandoeningen’ de codes 410.00-414.9 ‘Ischemic heart
disease’ op de eerste plaats moeten gecodeerd worden en dat de codes
401-405 ‘Hypertensive disease’ als aanvullende codes mogen gebruikt worden
om de hypertensie weer te geven.
∗ Cerebrovasculaire aandoeningen met hypertensie:
401 Essential hypertension
Excludes: that involving vessels of:
brain (430-438)
CEREBROVASCULAR DISEASE (430-438)
Includes: with mention of hypertension (conditions
classifiable to 401-405)
Use additional code, if desired, to identify presence of hypertension
Ook hier is de exclusie onder categorie 401 ‘Essential hypertension’ geen
klassieke exclusie. Men moet deze exclusie als volgt interpreteren: de codes
onder categorie 401 mogen gebruikt worden samen met een code uit de
categorieën 430-438 ‘Cerebrovascular disease’, maar deze laatste moeten
altijd op de eerste plaats komen, d.w.z. vóór de code uit de categorie 401.

Note
Nota’s, al dan niet voorafgegaan door het woord ‘Note’, geven vaak instructies voor
het gebruik van een vijfde cijfer of bieden richtlijnen bij het coderen door de inhoud
van de categorie te definiëren.
In de Alfabetische Lijst staan diezelfde ‘Notes’, omkaderd en cursief gedrukt.
Voorbeelden:
∗ Onderverdeling van het vijfde cijfer bij ‘Complications mainly related to
pregnancy’ (640-648):
COMPLICATIONS MAINLY RELATED TO PREGNANCY (640-648)
The following fifth-digit subclassification is for use with categories 640-648
to denote the current episode of care:
0 unspecified as to episode of care or not applicable
1 delivered, with or without mention of antepartum condition
2 delivered, with mention of postpartum complication
3 antepartum condition or complication
4 postpartum condition or complication
∗ De nota in het begin van de sectie over fracturen (800-829) geeft informatie over
de terminologie die gebruikt wordt om weer te geven dat het om een open of
gesloten fractuur gaat.
In de Alfabetische Lijst staat, onder de hoofdterm 'Fracture’, de informatie over
open en gesloten fracturen omkaderd en in italic.
Code first
De instructie ‘Code first’ underlying condition (Codeer eerst de eraan ten grondslag
liggende ziekte) impliceert dat de onderliggende pathologie op de eerste plaats moet
gecodeerd worden.
In de Systematische Lijst van Diagnosen (Volume 1) staan de code en de omschrijving
cursief gedrukt om aan te tonen dat de onderliggende pathologie eerst moet gecodeerd
worden. De cursief gedrukte code moet altijd volgen na de code voor de
onderliggende aandoening en kan dus nooit gebruikt worden als hoofddiagnose.
Voorbeeld:
484.5 Pneumonia in anthrax
Code first underlying disease (022.1)
2-5

In de Alfabetische Lijst (Volume 2) wordt de cursief gedrukte code tussen haakjes
gezet na de code voor de onderliggende pathologie. Deze conventie geeft weer dat
beide aandoeningen moeten gecodeerd worden in de volgorde die is weergegeven.
Voorbeeld:
2-6
Pneumonia
anthrax 022.1 [484.5]
Pneumonia bij anthrax wordt dus als volgt gecodeerd:
Hoofddiagnose: 022.1 ‘Pulmonary anthrax’
Nevendiagnose: 484.5 ‘Pneumonia in anthrax’
Code also
In de Systematische Lijst van Ingrepen (Volume 3) is de instructie ‘Code also’ een
hulp om geassocieerde ingrepen niet te vergeten coderen indien ze effectief werden
uitgevoerd.
Voorbeeld:
46.1 Colostomy
Code also any synchronous resection (45.49, 45.71-45.79, 45.8)
Deze instructie herinnert eraan dat een gelijktijdige resectie van het colon ook moet
gecodeerd worden indien deze werd uitgevoerd.
Use additional code, if desired
De instructie ‘Use additional code, if desired’ (Gebruik desgewenst aanvullende code
of bijkomende codering voor) betekent dat een aanvullende code nodig kan zijn om de
aandoening volledig te omschrijven. De term ‘if desired’ (desgewenst) moet men
eigenlijk negeren; er moet een aanvullende code gebruikt worden indien de
aandoening aanwezig is.
Voorbeeld:
595 Cystitis
Use additional code, if desired, to identify organism, such as
Escherichia coli [E. Coli] (041.4)
Dit betekent dat een aanvullende code moet gebruikt worden om het oorzakelijk
organisme weer te geven wanneer dit organisme geïdentificeerd werd.

2.2 Verwijsinstructies
Verwijsintructies worden gebruikt in de Alfabetische Lijst van Diagnosen en Ingrepen
en adviseren de codeerder om elders te gaan kijken alvorens een code toe te kennen.
Verwijstermen vindt men terug naast hoofdtermen of onderverdelingen. Er zijn drie
soorten van verwijzingen:
See
‘See’ (Zie) betekent dat men elders moet gaan kijken; het wordt gebruikt voor
anatomische lokalisaties en vele algemene bijvoeglijke naamwoorden die niet als
hoofdterm gebruikt worden in de Alfabetische Lijst. In andere gevallen is het een
verwijzing naar een andere hoofdterm, waaronder alle informatie betreffende een
bepaalde diagnose kan gevonden worden.
Voorbeeld:
Hemarthrosis
traumatic - see Sprain, by site
See category
‘See Category’ (Zie categorienummer), een variant van de verwijsinstructie ‘See’,
verwijst naar het systematisch gedeelte voor noodzakelijke informatie met betrekking
tot de betreffende categorie.
Voorbeeld:
Late effect(s)
abscess
intracranial or intraspinal (conditions
classifiable to 324) - see category 326
See also
‘See also’ (Zie ook) geeft aan onder welke andere hoofdterm nog kan gezocht worden
in die gevallen waar de nodige informatie niet ter plaatse te vinden is.
Voorbeeld:
Psychosis
schizophrenia, schizophrenic (see also Schizophrenia) 295.9
‘Catatonic schizophrenia’ kan via deze weg gecodeerd worden. Om ‘Chronic
undifferentiated schizophrenia’ te coderen, moet men de subtermen nakijken onder
de see also-referentie ‘Schizophrenia’.
2-7

2.3 Leestekens
Ronde haakjes ( )
In de ICD-9-CM worden ronde haakjes hoofdzakelijk gebruikt om bijkomende termen
weer te geven, die zowel aanwezig als afwezig kunnen zijn in de omschrijving van
diagnosen of ingrepen; m.a.w. die geen invloed hebben op de keuze van de code.
Zulke termen worden niet-essentiële modificatoren genoemd (cfr. Formaat:
1.2 Alfabetische lijst) en komen zowel in de Systematische Lijst als in de Alfabetische
Lijst voor.
Voorbeelden:
2-8
∗ Bronchiolitis (acute) ... 466.19
Dit betekent dat zowel een bronchiolitis zonder verdere specificering (NOS) als
een bronchiolitis beschreven als acuut, gecodeerd worden met de code 466.19.
De term ‘acute’ tussen ronde haakjes is dus geen aanvullende informatie die
aanwezig moet zijn in de diagnostische omschrijving
∗ 428.0 Congestive heart failure
Congestive heart disease
Right heart failure (secondary to left heart failure)
Dit betekent dat zowel ‘Rechter hartdecompensatie’ als ‘Rechter hartdecompensatie,
secundair aan linker hartdecompensatie’ met de code 428.0 geregistreerd
worden. Het feit dat de rechter hartdecompensatie al of niet secundair is aan
linker hartdecompensatie heeft geen invloed op de keuze van de code.
∗ Deafness (acquired) (bilateral) (both ears)
(complete) (congenital) (hereditary) (mid-
dle ear) (partial) (unilateral) 389.9
Of de doofheid congenitaal of verworven, uni- of bilateraal, volledig of partieel
is, heeft geen impact op de code.
Vierkante haakjes [ ]
Vierkante haakjes omsluiten synoniemen, alternatieve bewoordingen, afkortingen en
aanvullende informatie.
Voorbeeld:
427.0 Paroxysmal supraventricular tachycardia
Paroxysmal tachycardia:
atrial [PAT]
atrioventricular [AV]

Vierkante haakjes worden eveneens gebruikt om onder de code de vijfde cijfers weer
te geven die mogen gebruikt worden bij dit codenummer.
Voorbeeld:
640.0 Threatened abortion
[0,1,3]
Vierkante haakjes komen enkel voor in de Systematische Lijsten.
Schuine haakjes [ ]
Schuine haakjes worden enkel gebruikt in de Alfabetische Lijst en omsluiten een
tweede code die als aanvullende code moet gebruikt worden met de onmiddellijk
voorafgaande code.
Het is belangrijk om de codes in dezelfde volgorde te rapporteren, als deze die
gebruikt wordt in de Alfabetische Lijst.
In de Alfabetische Lijst van Diagnosen (Volume 2) staat de eerste code voor de
onderliggende aandoening of etiologie; de tweede code, tussen schuine haakjes, staat
voor de manifestatie.
Voorbeeld:
Cystitis
actinomycotic 039.8 [595.4]
Actinomycotische cystitis wordt dus als volgt gecodeerd:
Hoofddiagnose: 039.8 ‘Actinomycotic infections, of other specified sites’
Nevendiagnose: 595.4 ‘Cystitis in diseases classified elsewhere’
In de Alfabetische Lijst van Ingrepen (Volume 3) geven de code tussen cursief
gedrukte haakjes en de voorafgaande code, twee delen van een ingreep weer die beide
moeten geregistreerd worden, in de opgegeven volgorde van de Alfabetische Lijst.
Voorbeeld:
Anastomosis
ileal loop to bladder 57.87 [45.51]
Anastomose van blaas met ileale lus wordt dus als volgt gecodeerd:
1. 57.87 ‘Reconstruction of urinary bladder’
2. 45.51 ‘Isolation of segment of small intestine’
2-9

2.4 Afkortingen
‘NEC’ voor not elsewhere classified
De afkorting NEC (‘NEC’ niet elders classificeerbaar) wordt gebruikt in de
Alfabetische Lijst om weer te geven dat er geen afzonderlijke code voor de
aandoening voorbehouden is, ook al is de diagnostische omschrijving duidelijk
gespecificeerd. In de Systematische Lijst staan deze aandoeningen meestal
geclassificeerd onder het laatste digit 8, met een omschrijving die de woorden ‘other
specified’ of not elsewhere classified’ omvat.
Voorbeeld:
2-10
Een restletsel van een mazelen-infectie wordt geclassificeerd onder code 139.8
‘late effect of other and unspecified infectious and parasitic diseases’, omdat
mazelen een infectieuze aandoening is waarvoor geen specifieke ‘late effect’-code
bestaat.
Late ...
Effect(s) (of)
Infectious diseases NEC 139.8
‘NOS’ voor not otherwise specified
De afkorting NOS (‘NNO’ niet nader omschreven) is equivalent aan ‘unspecified’
(niet gespecificeerd) en wordt enkel gebruikt in de Systematische Lijst.
Deze afkorting komt voor bij slecht omschreven termen, als waarschuwing voor
diegene die codeert, dat met meer nauwkeurige informatie een meer specifieke code
kan worden toegekend. Deze codes gebruikt men dus liefst alleen als nauwkeuriger
informatie niet beschikbaar is.
Voorbeeld:
426.9 Conduction disorder, unspecified
Heart block NOS
Codes 426.1-426.6 classificeren specifieke types van hartblok. Indien de enige
beschikbare informatie de diagnose ‘hartblok’ is, moet men code 426.9
‘Conduction disorder, unspecified’ toekennen.

2.5 Koppelwoorden
And
Het woord ‘and’ (en) betekent ‘en’ of ‘of’ wanneer het in een code-omschrijving
voorkomt.
Voorbeelden:
With
∗ 415.1 Pulmonary embolism and infarction
Pulmonary (artery) (vein):
apoplexy
embolism
infarction (hemorrhagic)
thrombosis
Code 415.1x omvat ‘pulmonary embolism and/or pulmonary infarction’.
∗ 38.5 Ligation and stripping of varicose veins
Code 38.5x omvat dus ‘ligation of varicose veins and/or stripping of varicose
veins’.
Woorden zoals ‘with’ (met), ‘with mention of’ (met vermelding van), ‘associated
with’ (samengaand met) en ‘in’ (in) geven weer dat de twee elementen vermeld in de
code-omschrijving, aanwezig moeten zijn in de diagnose- of procedure-omschrijving.
Voorbeeld:
Pneumonia ...
in
actinomycosis 039.1
anthrax 022.1 [484.5]
...
Due to
De term ‘due to’ (door) wijst op een causaal verband tussen twee aandoeningen. Deze
combinatiecodes mogen enkel gebruikt worden indien het causaal verband duidelijk
vermeld werd in de diagnostische omschrijving.
Voorbeeld:
Pneumonia ...
due to
adenovirus 480.0
Bacterium anitratum 482.83
...
2-11

3. Basisstappen bij het coderen
De eerste stap bij het coderen is het medisch dossier nakijken om die diagnosen en
ingrepen op te zoeken die gecodeerd moeten worden. Aanvullende gedetailleerde
informatie maakt een meer specifieke codering mogelijk.
Gebruik bij het coderen zo veel mogelijk originele documenten en hou enkel rekening
met hetgeen de arts heeft neergeschreven: vermijd om zelf te interpreteren.
Wanneer de te coderen informatie volledig is, zijn er verschillende opeenvolgende
stappen bij het coderen:
1. Zoek de hoofdterm op in de Alfabetische Lijst.
• Bekijk de verschillende subtermen en niet-essentiële modificatoren, die bij die
hoofdterm horen.
• Volg alle eventuele verwijsinstructies:
− see;
− see category en
− see also.
• Volg alle eventuele instructies ‘notes’, dikwijls terug te vinden in kadertjes
onder de hoofdterm.
2. Verifieer de juistheid van de code in de Systematische Lijst.
• Lees de code-omschrijving.
• Lees en respecteer alle instructies in de Systematische Lijst die van toepassing
zijn op de gekozen code:
− inclusies;
− exclusies ;
− notes;
− code also en
− use additional code.
• Ga na of er geen 5 de digit moet toegevoegd worden.
3. Noteer de code(s).
Gebruik bij het coderen altijd zowel de Systematische als de Alfabetische Lijst.
Gebruik altijd het meest nauwkeurige codeerniveau.
3-1

Wat je nooit mag doen
• Codes van diagnosen/ingrepen gebruiken, die niet verenigbaar zijn met de leeftijd
of het geslacht van de patiënt.
• Codes gebruiken die niet opgenomen zijn in de ICD-9-CM.
• Een E-code of een M-code als hoofddiagnose coderen.
• Coderen van symptomen van een ziekte, als die ziekte zelf al gecodeerd is.
• Coderen van een ingreep, die met geen enkele diagnose compatibel is.
• Dezelfde diagnosecode meer dan éénmaal vermelden.
3.1 Zoeken van de hoofdterm in de Alfabetische Lijst
Bij het coderen van diagnosen/ingrepen moet men altijd beginnen met het opzoeken
van de overeenkomstige hoofdterm in de Alfabetische Lijst.
Vindt men de hoofdterm niet, dan kan men gebruik maken van synoniemen,
eponiemen of alternatieve omschrijvingen van de te coderen diagnose/ingreep.
Fundamentele organisatie van de hoofdtermen
In de Alfabetische Lijst van Diagnosen geven hoofdtermen in het algemeen
ziektetoestanden aan, eerder dan anatomische lokalisaties.
Voorbeeld:
3-2
Irritable colon:
Colon - see condition
Irritability (nervous)
colon 564.1
In de Alfabetische Lijst van Ingrepen geven de hoofdtermen eerder de aard van de
operatie aan dan de anatomische streek waarop wordt ingegrepen.
Voorbeeld:
Lobectomie van de lever:
Lobectomy
liver (with partial excision of adjacent lobes) 50.3

Sommige diagnosen/ingrepen kunnen onder meerdere hoofdtermen in de Alfabetische
Lijst worden teruggevonden; deze diagnosen/ingrepen kunnen dan via beide ingangen
juist gecodeerd worden.
Voorbeelden:
∗ Angstreactie:
Anxiety (neurosis) (reaction) (state) 300.00
of
Reaction
anxiety 300.00
∗ Adenoïdectomie:
Adenoidectomy (without tonsillectomy) 28.6
of
Excision
adenoids (tag) 28.6
3.2 Verifieer de juistheid van de gekozen code in de
Systematische Lijst
Men moet vermijden direct vanaf de Alfabetische Lijst te coderen. De Systematische
Lijst kan immers bijkomende informatie verstrekken, die kan leiden tot het toekennen
van een andere code als gevolg van exclusies, inlichtingen i.v.m. het toekennen van
een vijfde cijfer en aanwijzingen i.v.m. het gebruik van aanvullende codes.
3-3

4. Basisregels bij het coderen
4.1 Gecombineerd gebruik van de Alfabetische en de
Systematische Lijst bij het coderen
De eerste basisregel is dat men voor het toekennen van een juiste code zowel de
Alfabetische als de Systematische Lijst moet gebruiken. Het gebruik van alleen de
Alfabetische of alleen de Systematische Lijst leidt tot het maken van fouten, zoals
keuze van de verkeerde code en onvoldoende gespecificeerde code.
Ervaren codeerders memoriseren soms vaak voorkomende codes, maar dit kan ook tot
fouten leiden wanneer instructies en bijkomende informatie over het hoofd worden
gezien.
De basisregels voor het coderen vereisen dat men zowel de Alfabetische als de
Systematische Lijst gebruikt, ongeacht de ervaring van de codeerder.
De aandoening of ingreep moet eerst opgezocht worden in de Alfabetische Lijst, en de
daar gevonden code moet geverifieerd worden in de Systematische Lijst.
De codeerder moet de Alfabetische Lijst gebruiken om te bepalen of er een meer
geschikte subterm bestaat; de code-omschrijving moet bevestigd worden in de
Systematische Lijst. De codeerder moet alle instructies die in de Alfabetische en in de
Systematische Lijst voorkomen, lezen en ze ook volgen.
Voorbeeld:
Arteriosclerotische dementie:
• Hoofdterm: dementie
• Raadplegen van de Alfabetische Lijst onder ‘Dementia’
• Modificator: arteriosclerotic
• Toe te kennen code volgens de Alfabetische Lijst: 290.40
• Bij raadplegen van de Systematische Lijst vinden we als instructie onder
categorie 290.4:
‘Use additional code to identify cerebral atherosclerosis (437.0)’
Besluit: Arteriosclerotische dementie wordt als volgt gecodeerd: 290.40 + 437.0
4.2 Gebruik van het meest nauwkeurige codeerniveau
Een tweede basisregel bij het coderen, is dat diagnosen en ingrepen tot op het meest
nauwkeurige codeerniveau moeten gecodeerd worden:
• Een driecijferige code mag slechts gebruikt worden, als die code geen meercijferige
onderverdelingen heeft. Is dat wel het geval, dan moet men één van die
meercijferige codes gebruiken, namelijk die waarvan de omschrijving overeenkomt
met de te coderen diagnose/ingreep.
4-1

4-2
Voorbeeld:
In Volume 1, categorie 490 ‘Bronchitis, not specified as acute or chronic’.
Code 490 heeft geen viercijferige onderverdeling; daarom wordt de driecijferige
code geregistreerd.
• Een viercijferige code mag slechts toegekend worden indien er geen vijfcijferige
onderverdeling bestaat voor die categorie.
Voorbeeld:
In Volume 1, categorie 540 ‘Acute appendicitis’.
Deze categorie heeft viercijferige onderverdelingen om de aanwezigheid van
een peritonitis of peritoneaal abces aan te geven. Aangezien er viercijferige
onderverdelingen voorzien zijn, mag code 540 niet gebruikt worden.
• Een vijfcijferige code moet gebruikt worden bij elke categorie waarvoor er een
vijfcijferige onderverdeling bestaat.
Voorbeeld:
In Volume 1, categorie 493 ‘Asthma’.
Categorie 493 heeft viercijferige onderverdelingen (493.0, 493.1, 493.2 en
493.9). Er wordt tevens een vijfcijferige onderverdeling gebruikt om aan te
geven of er al dan niet een status astmaticus vermeld werd. Gelijk welke code
uit categorie 493 moet dus vijf cijfers hebben.
Alle cijfers moeten gebruikt worden; er mag geen enkel cijfer weggelaten of
toegevoegd worden. De enige uitzondering op deze regel is dat een nul (0) als vierde
cijfer moet worden bijgevoegd als er een vijfde cijfer vereist is bij een driecijferige
categorie.
Voorbeeld:
Categorie 672 ‘Pyrexia of unknown origin during the puerperium’ heeft geen
vierde cijfer, maar vereist wel een vijfde cijfer om de behandelingsperiode weer te
geven. In dit geval moet er dus een nul (0) als vierde cijfer bijgevoegd worden; de
code wordt dan 672.0x.
Dezelfde richtlijnen gelden voor het zoeken van een ingrepencode. Er bestaan geen
tweecijferige ingrepencodes en driecijferige codes mogen enkel gebruikt worden als er
geen viercijferige onderverdeling bestaat.
Voorbeelden:
∗ In Volume 3, code 50.4 ‘Total hepatectomy’
Deze code is volledig met enkel drie cijfers, aangezien er geen verdere
onderverdelingen zijn.
∗ In Volume 3, categorie 80 ‘Incision and excision of joint structures’
In het begin van categorie 80 wordt aangegeven dat er een vierde digit vereist is
om de anatomische lokalisatie aan te geven.

4.3 Gecombineerde codes
In bepaalde gevallen kunnen twee diagnostische entiteiten gecodeerd worden d.m.v.
één enkele code: een gecombineerde code. Het kan gaan om twee samen
voorkomende diagnosen of om een diagnose met een geassocieerde pathologie of
complicaties.
In de Alfabetische Lijst vindt men gecombineerde codes via de instructies ‘with’, ‘due
to’, ‘in’, en ‘associated with’. Andere combinatiecodes vindt men terug via de
inclusies of exclusies in de Systematische Lijst.
In de gevallen waarvoor zo’n gecombineerde code bestaat, volstaat deze ene code om
de ganse entiteit te coderen.
Voorbeelden:
∗ Acute cholecystitis with cholelithiasis: 574.00
∗ Acute pharyngitis due to streptococcal infection: 034.0
∗ Recurrent femoral hernia with gangrene: 551.01
∗ Glaucoma with increased episcleral venous pressure: 365.82
4.4 Multipele codering
Multipele codering is het gebruik van meer dan één code om de verschillende
componenten van complexe aandoeningen en ingrepen weer te geven.
In een complexe omschrijving vindt men vaak koppeltermen, zoals ‘associated with’
(geassocieerd met), ‘due to’ (tengevolge van), ‘incidental to’ (incidenteel voorkomend
bij) of ‘secondary to’ (secundair aan).
Multipele codering is vereist voor bepaalde aandoeningen waarvoor de regels voor
gecombineerde codes niet gelden. Men mag dus niet meerdere codes gebruiken indien
één gecombineerde code alle elementen van een diagnostische omschrijving dekt.
Voorbeeld:
Code 428.1 ‘Left heart failure’ omvat acuut longoedeem. Aangezien 428.1 een
gecombineerde code is voor linker hartdecompensatie en acuut longoedeem, mag
geen code toegevoegd worden voor acuut longoedeem.
428.1 Left heart failure
Acute edema of lung }
Acute pulmonary } with heart disease NOS or heart
edema } failure
Cardiac asthma
Left ventricular failure
Zowel de Alfabetische als de Systematische Lijst geven instructies die aangeven of
multipele codering vereist is.
4-3

Voorbeelden:
4-4
Edema
lungs
acute
with heart disease or failure (see also
Failure, ventricular, left) 428.1
714.0 Rheumatoid arthritis
Use additional code, if desired, to identify manifestation, as:
myopathie (359.6)
polyneuropathy (357.1)
Verplichte multipele codering
In bepaalde omstandigheden zijn twee codes vereist om zowel een manifestatie als de
onderliggende aandoening te coderen. In de Systematische Lijst is dit aangegeven
door cursief gedrukte codes en omschrijvingen en de instructie ‘Code first underlying
disease’; in de Alfabetische Lijst door het gebruik van een tweede code tussen schuine
haakjes en cursief gedrukt.
De codes moeten in dezelfde volgorde weergegeven worden als deze gebruikt in de
Alfabetische Lijst. De eerste code geeft de etiologie of onderliggende aandoening aan,
de code tussen haakjes staat voor de manifestatie.
Voorbeelden:
∗ Diabetische polyneuropathie:
Diabetes
polyneuropathy 250.6 [357.2]
250.6 Diabetes with neurological manifestations
Use additional code, if desired, to identify manifestation, as:
diabetic:
polyneuropathy (357.2)
357.2 Polyneuropathy in diabetes
Code first underlying disease (250.6)
∗ Arthritis t.g.v. bof:
Arthritis
due to or associated with
mumps 072.79 [711.5]
072.79 Mumps with other specified complications
711.5 Arthropathy associated with other viral diseases
Code first underlying disease, as:
diseases classifiable to 045-049, 050-079, 480, 487

Zoals vermeld bij de Conventies kunnen cursief gedrukte omschrijvingen in de
Systematische Lijst nooit als hoofddiagnose weergegeven worden en vereisen zij altijd
een code voor de onderliggende aandoening. Codes tussen schuine haakjes in de
Alfabetische Lijst mogen alleen als nevendiagnose gebruikt worden bij de
geïndexeerde aandoening of procedure.
Aangewezen multipele codering
Multipele codering is aangewezen bij de instructie ‘Use additional code, if desired,
to ...’ of ‘Gebruik desgewenst aanvullende code om ...’. Deze instructie geeft aan dat
multipele codering vereist is, wanneer de bijkomende informatie aanwezig is in de
diagnostische omschrijving of als nevendiagnose.
‘If desired’ of ‘desgewenst’ moet geïnterpreteerd worden als ‘if the additional
diagnosis is documented’ of ‘indien de aanvullende diagnose beschreven is’.
Voorbeeld:
Raynaud’s syndrome (443.0) vereist een aanvullende code (785.4) om gangreen
weer te geven, maar alleen indien gangreen vermeld is in de diagnose of
beschreven in het medisch dossier.
Multipele codering aangemoedigd
Multipele codering is wenselijk indien meerdere codes nodig zijn om een aandoening
volledig te omschrijven, ook in die gevallen waar geen expliciete instructies in die
richting worden gegeven in de Alfabetische of in de Systematische Lijst, zoals
‘code first’, ‘use additional code, if desired’.
Voorbeeld:
Acute nierinsufficiëntie t.g.v. nierstenen:
Failure
renal
acute 584.9
Calculus
renal 592.0
Acute nierinsufficiëntie t.g.v. nierstenen mag dus met beide codes geregistreerd
worden, ook al is er geen instructie aanwezig.
Multipele codering wordt eveneens gebruikt om de verschillende letsels te
identificeren in geval van polytrauma’s, of om complicaties van een aandoening te
coderen.
4-5

4.5 Codering van vermoedelijke diagnosen
Als er bij het einde van een observatie geen zekerheid, maar wel een vermoeden
bestaat i.v.m. de diagnose, dan codeert men die ‘mogelijke’ of ‘vermoedelijke’
diagnose als bevestigd.
De diagnostische oppuntstelling en de therapeutische behandeling gebeurden immers
in het kader van deze aandoening, ook al werd ze uiteindelijk niet bevestigd.
4.6 Acute en chronische ziekten
Als een aandoening omschreven wordt zowel als ‘acuut’ én ‘chronisch’, moet dit
gecodeerd worden volgens de subtermen aangegeven in de Alfabetische Lijst.
Wanneer er in de Alfabetische Lijst, op hetzelfde indenteringsniveau, afzonderlijke
subtermen voor acuut (of subacuut) en chronisch, dan moeten de twee codes gebruikt
worden, met de code voor de acute aandoening op de eerste plaats.
Voorbeeld:
4-6
Acute en chronische appendicitis:
Appendicitis …
acute … 540.9 …
chronic 542
Aangezien beide subtermen op hetzelfde indenteringsniveau staan, worden beide
codes gecodeerd met code 540.9 op de eerste plaats.
Wanneer slechts één term vermeld wordt als subterm, met de andere term als nietessentiële
modificator, tussen haakjes naast de hoofdterm, dan wordt enkel de code
voor de subterm geregistreerd.
Voorbeeld:
Acute en chronische tonsillitis:
Tonsillitis (acute) …463 …
chronic 474.00
In dit geval wordt enkel code 474.00 ‘Chronic tonsillitis’ geregistreerd.
4.7 Codering van restletsels of sequellen
Een sequel is een resterend letsel, meestal inactief, van onbepaalde duur, na de acute
fase van een ziekte of letsel. Het sequel kan vroegtijdig optreden, zoals bij een
cerebrovasculair accident, of veel later, zoals met een voorafgaande ziekte of letsel.
Voorbeelden:
∗ Hemiplegie na een CVA
∗ Doofheid t.g.v. mazelen op kinderleeftijd
∗ Misvorming van de voet t.g.v. een vroeger letsel
∗ Scoliose t.g.v. een infantiele paralyse

In de ICD-9-CM zijn slechts een beperkt aantal codes voorzien voor restletsels:
137 ‘Late effects of tuberculosis’
138 ‘Late effects of acute poliomyelitis’
139 ‘Late effects of other infectious and parasitic diseases’
268.1 ‘Rickets, late effect’
326 ‘Late effects of intracranial abscess or pyogenic infection’
438 ‘Late effects of cerebrovascular disease’
677 ‘Late effect of complication of pregnancy, childbirth, and the puerperium’
905.0-905.9 ‘Late effects of musculoskeletal and connective tissue injuries’
906.0-906.9 ‘Late effects of injuries to the skin and subcutaneous tissues’
907.0-907.9 ‘Late effects of injuries to the nervous system’
908.0-908.9 ‘Late effects of other unspecified injuries’
909.0-909.9 ‘Late effects of other unspecified external causes’
Codeerregel voor sequellen
Codering van restletsels vereist twee codes: een eerste code voor de aard van het
sequel, een tweede code voor de oorzaak van het sequel.
• Codeer eerst de aard van het restletsel, dit is de huidige aandoening. De aard van
de restletsels moet men in de Alfabetische Lijst opzoeken aan de hand van de
overeenkomstige hoofdterm.
• Codeer vervolgens de oorzaak van het restletsel. De oorzaken van restletsels vindt
men in de Alfabetische Lijst onder de hoofdterm ‘Late, effect(s) (of)’.
Voorbeelden:
∗ Pseudarthrose van de rechter femur t.g.v. oude fractuur:
733.82 ‘Pseudarthrosis (bone)’
905.4 ‘Late effect of fracture of lower extremities’
∗ Hemiplegie t.g.v. een oud CVA (cerebrovascular accident):
438.20 ‘Late effects of cerebrovascular disease, Hemiplegia’
4-7

Er zijn drie uitzonderingen op deze regel
1. Restletsel niet omschreven:
4-8
Als de omschrijving van de diagnose wel de oorzaak, maar niet de aard van het
letsel vermeldt, dan mag men enkel de oorzaak coderen.
Voorbeelden:
∗ Restletsel van poliomyelitis:
138 ‘Late effects of poliomyelitis’
∗ Sequel van crush letsel van linker voet:
906.4 ‘Late effect of crushing’
∗ CVA twee jaar geleden met restletsels:
438 ‘Late effects of cerebrovascular disease’
2. Geen restletselcode voorhanden:
Indien een aandoening omschreven wordt als ‘laat gevolg van, restletsel of sequel’
en er is geen ‘late effect’-code voorhanden, dan moet enkel het residueel letsel
gecodeerd worden. Met andere woorden, als in de Alfabetische Lijst geen
specifieke code bestaat om de oorzaak van een restletsel aan te geven, dan volstaat
het om alleen de aard van het letsel te coderen.
Aandoeningen omschreven als ‘een gevolg van vroegere heelkundige behandeling’
worden niet gecodeerd als restletsel (‘late effect’) maar als anamnesegegeven of
als complicatie van vroegere heelkundige behandeling al naargelang de specifieke
situatie.
Voorbeeld:
Contractuur van de hand t.g.v. vroegere heelkundige behandeling:
Er is geen restletsel (‘late effect’)-code voorhanden. Men moet hier dus
enkel de aard van het restletsel coderen, namelijk de contractuur.
3. De Alfabetische Lijst geeft een andere volgorde aan:
In de Alfabetische Lijst wordt soms de restletselcode gevolgd door een manifestatiecode,
die dan cursief en tussen schuine haakjes [ ] staat. In dat geval primeren de
richtlijnen (conventies) van de Alfabetische Lijst en moeten de codes in de
opgegeven volgorde weergegeven worden.
Voorbeeld:
Scoliosis t.g.v. poliomyelitis op 12-jarige leeftijd:
Scoliosis
due to
poliomyelitis 138 [737.43]
138 ‘Late effects of acute poliomyelitis’
737.43 ‘Scoliosis’

E-codes die kunnen gebruikt worden om de uitwendige oorzaak van de restletsels te
preciseren
E929 Late effects of accidental injury
E959 Late effects of self-inflicted injury
E969 Late effects of injury purposely inflicted by other person
E977 Late effects of injuries due to legal intervention
E989 Late effects of injury, undetermined whether accidentally or purposely inflicted
E999 Late effect of injury due to war operations
Opmerking:
Restletsels mogen niet verward worden met ‘persoonlijke voorgeschiedenis van ...’.
Deze laatste omschrijving wordt gecodeerd d.m.v. een V-code uit de reeks V10-V15.
Voorbeeld:
Persoonlijke voorgeschiedenis van CVA:
V12.59 ‘Personal history of diseases of circulatory system’
4-9

5. Gebruik van de classificatie van ‘Ingrepen’
5.1 Conventies
De conventies die gevolgd worden in de classificatie van ingrepen (Volume 3) zijn
over het algemeen dezelfde als die voor de classificatie van diagnosen. Er zijn echter
twee uitzonderingen: de classificatie van ingrepen gebruikt de instructie ‘Code also’
op een andere manier dan de classificatie van diagnosen; daarnaast gebruikt enkel de
classificatie van ingrepen de instructie ‘Omit code’.
Code also
In de classificatie van ingrepen betekent de instructie ‘Code also’ niet een verplichte
multipele codering, zoals in de classificatie van diagnosen. In Volume 3 moet deze
instructie geïnterpreteerd worden als ‘codeer enkel indien uitgevoerd’
(cfr. Conventies: 2.1 Instructies).
Omit Code
De instructie ‘Omit code’ komt zowel in de Systematische als in de Alfabetische Lijst
van Ingrepen voor en betekent dat er geen code moet worden toegekend. Deze
instructie wordt gewoonlijk gebruikt bij ingrepen die de operatieve toegangsweg
weergeven of bij kleinere ingrepen die niet apart moeten gecodeerd worden.
Voorbeelden:
Arthrotomy 80.10
as operative approach - omit code
Adjustment
cardiac pacemaker program
(reprogramming) - omit code
5.2 Opzoeken van hoofdtermen in de Alfabetische Lijst
De hoofdtermen in de Alfabetische Lijst geven meestal het type van ingreep weer:
Incision
Excision
Graft
Implant
Insertion
Removal
...
5-1

De verwijzingen in de Alfabetische Lijst van Ingrepen zijn niet zo uitgebreid als in de
Alfabetische Lijst van Diagnosen. Het is daarom dikwijls noodzakelijk om bij een
synoniem of bij een algemene term te gaan kijken om de juiste code te vinden.
Eponiemen
Ingrepen vindt men soms terug onder eponiemen, die meestal hun naam ontlenen aan
de chirurg die de ingreep ontwikkelde. Eponiemen zijn gewoonlijk weergegeven op
één van de drie volgende manieren:
• Onder het eponiem zelf:
Davis operation (intubated ureterotomy) 56.2
• Onder de hoofdterm Operation:
Operation
Davis (intubated ureterotomy) 56.2
• Onder een hoofdterm of subterm(en) die de operatie beschrijven:
Ureterotomy 56.2
Vindt men de eigennaam (het eponiem) niet terug, dan moet men gaan zoeken naar de
hoofdterm die de ingreep omschrijft.
Voorbeeld:
5-2
De ingreep ‘plaatsen van een shunt van LeVeen’ kan men alleen coderen door te
gaan kijken bij de omschrijving van de shunt:
Shunt
peritoneo-vascular 54.94
Excision of lesion
Als de codeerder de plaats van excisie niet terugvindt onder de hoofdterm ‘Excision’
moet hij gaan kijken onder de subterm ‘lesion’.
Voorbeeld:
De term ‘abdominal wall’ vindt men niet terug onder de hoofdterm ‘Excision’,
maar wel onder de subterm ‘lesion’.
‘Lesion’ is een algemene subterm waarnaar vaak verwezen wordt.
Voorbeelden:
Excision
abscess - see Excision, lesion, by site
adenoma - see Excision, lesion, by site
cyst - see also Excision, lesion, by site
neoplasm - see Excision, lesion, by site

5.3 Operatieve toegangsweg en sluiten van operatiewonde
Openen en sluiten bij operaties worden meestal beschouwd als een deel van de
ingreep; men moet dus geen bijkomende code gebruiken om de operatieve
toegangsweg of het sluiten van de operatiewonde te coderen, tenzij men te doen heeft
met totaal ongebruikelijke methodes of in die gevallen waar de Alfabetische Lijst
andere instructies geeft.
Voorbeelden:
∗ Craniotomie met resectie van cerebrale tumor:
01.59 ‘Other excision or destruction of lesion or tissue of brain’
∗ Laparotomie met partiële resectie van de dunne darm met end-to-end
anastomose:
45.62 ‘Other partial resection of small intestine’
5.4 Laparoscopische en thoracoscopische toegangsweg
De laparoscopische en thoracoscopische toegangsweg worden nu vaak toegepast voor
een aantal ingrepen die vroeger enkel via heelkundige weg gebeurden. Er werden
nieuwe codes ontwikkeld die deze toegangsweg omvatten.
Laparoscopische of thoracoscopische ingrepen zijn minder invasief dan heelkundige
ingrepen maar verlopen niet altijd succesvol. Soms is het noodzakelijk om de ingreep
verder af te werken via heelkundige toegangsweg. In die gevallen wordt enkel de
open ingreep geregistreerd en worden de laparoscopische of thoracoscopische
toegangsweg niet gecodeerd. Code V64.4 ‘Laparoscopic surgical procedure converted
to open procedure’ wordt in dat geval als nevendiagnose geregistreerd. Deze richtlijn
geldt ook wanneer er geen aparte ICD-9-CM-code bestaat die deze toegangsweg
aangeeft.
5.5 Endoscopische toegangsweg
Als een ingreep wordt uitgevoerd via endoscopische toegangsweg, dan moet de
endoscopische toegangsweg ook gecodeerd worden (ingreep én endoscopie), tenzij de
Alfabetische Lijst aangeeft dat de ingreep endoscopisch wordt verricht en een code
voor de ingreep volstaat.
Als zowel de code voor de endoscopie als een code voor de ingreep vereist zijn, wordt
de code voor de eigenlijke ingreep eerst geregistreerd.
Voorbeelden:
∗ Cystoscopisch onderzoek en ureterale catheterisatie:
59.8 ‘Ureteral catheterization’
57.32 ‘Diagnostic procedures of bladder, other cystoscopy’
∗ Cystoscopie voor controle postoperatieve prostaatbloeding:
60.94 ‘Control of (postoperative) hemorrhage of prostate’
5-3

Als een endoscoop door meer dan één lichaamsholte wordt gebracht, wordt alleen de
endoscopie van het meest distale deel gecodeerd.
Voorbeeld:
5-4
Een ‘oesofago-gastro-duodenoscopie’ wordt gecodeerd als een endoscopie van de
dunne darm:
45.13 ‘Other endoscopy of small intestine’
5.6 Codering van biopsie
Het coderen van een biopsie hangt af van het feit of de biopsie alleenstaand of in
combinatie met een andere ingreep werd uitgevoerd en of de biopsie open of gesloten
werd uitgevoerd.
De termen ‘open’ en ‘gesloten’ refereren naar het type biopsie, t.t.z. de techniek
gebruikt om weefsel voor analyse te bekomen, en niet naar de operatieve
toegangsweg om toegang te bekomen tot een intern orgaan.
Gesloten biopsie
En biopsie uitgevoerd via endoscopie, een percutane naaldbiopsie, borstelbiopsie of
aspiratiebiopsie worden als gesloten biopsies beschouwd.
Indien er geen specifieke code is voor een borstel- of aspiratiebiopsie van een
bepaalde lokalisatie, dan wordt deze gecodeerd als een gesloten biopsie van die
lokalisatie.
Uitgevoerd langs endoscopische toegangsweg
De meeste biopsiecodes omvatten de endoscopische toegangsweg, zodat dus geen
aanvullende code vereist is.
Voorbeeld:
Blaasbiopsie langs endoscopische weg:
Cystoscopy
with biopsy 57.33
57.33 ‘Closed [transurethral] biopsy of bladder’
Wanneer de endoscopische toegangsweg niet vermeld is in de code-omschrijving of in
de verwijzing in de Alfabetische Lijst, wordt de endoscopie op de eerste plaats
gecodeerd met een aanvullende code voor de biopsie. De endoscopie wordt
beschouwd als de meest significante procedure.
Voorbeeld:
Endoscopische biopsie van de urethra:
58.22 ‘Diagnostic procedures on urethra, other urethroscopy’
58.23 ‘Biopsy of urethra’

Uitgevoerd langs heelkundige toegangsweg zonder een andere ingreep
Een biopsie kan gesloten uitgevoerd worden ook al is de toegangsweg open. In dit
geval moet de operatieve toegangsweg ook gecodeerd worden.
Aangezien de operatieve toegangsweg wordt beschouwd als de meest significante
procedure moet deze eerst gecodeerd worden.
Voorbeeld:
Een naaldbiopsie van de lever, zonder wegname van ander weefsel, tijdens een
exploratieve laparotomie:
54.11 ‘Exploratory laparotomy’
50.11 ‘Closed (percutaneous) [needle] biopsy of liver’
Uitgevoerd langs heelkundige weg gelijktijdig met een andere ingreep
Een gesloten biopsie wordt soms uitgevoerd samen met een andere heelkundige
ingreep. In dit geval wordt de eigenlijke heelkundige ingreep eerst gecodeerd en
vervolgens de gesloten biopsie. De operatieve toegangsweg moet hier niet gecodeerd
worden (cfr. Ingrepen: 5.3 Operatieve toegangsweg en sluiten van operatiewonde).
Voorbeeld:
Naaldbiopsie van de pancreas tijdens een totale cholecystectomie via abdominale
incisie:
51.22 ‘Cholecystectomie’
52.11 ‘Closed [aspiration] [needle] [percutaneous] biopsy of pancreas’
De naaldbiopsie wordt gecodeerd als een gesloten biopsie, hoewel ze gelijktijdig
met een open procedure, voor een andere reden dan de biopsie, werd uitgevoerd.
Open biopsie
Een open biopsie wordt door incisie uitgevoerd.
Uitgevoerd langs heelkundige weg gelijktijdig met een andere ingreep
Men codeert zowel de biopsie als de ingreep, met de eigenlijke heelkundige ingreep
op de eerste plaats. De operatieve toegangsweg moet dus niet meer apart gecodeerd
worden (cfr. Ingrepen: 5.3 Operatieve toegangsweg en sluiten van operatiewonde).
Voorbeeld:
Open biopsie van het colon transversum, gevolgd door een resectie van het colon
transversum:
45.74 ‘Resection of transverse colon’
45.26 ‘Open biopsy of large intestine’
5-5

Uitgevoerd langs heelkundige toegangsweg zonder een andere ingreep
Men moet zowel de biopsie als de operatieve toegangsweg coderen. De operatieve
toegangsweg wordt beschouwd als de meest significante procedure en wordt dus eerst
gecodeerd.
Voorbeeld:
5-6
Exploratieve laparotomie met pancreasbiopsie:
54.11 ‘Exploratory laparotomy’
52.12 ‘Open biopsy of pancreas’
Opmerking:
Een biopsiecode mag enkel toegekend worden indien weefsel verwijderd wordt voor
diagnostische doeleinden. Wordt een letsel, dat verwijderd werd voor therapeutische
doeleinden, opgestuurd naar het labo voor onderzoek, dan wordt in dit geval geen
biopsiecode gebruikt ook al wordt de term ‘biopsie’ gebruikt.
Als een patiënt tijdens eenzelfde opname eerst een biopsie en vervolgens een
operatieve ingreep onderging, dan worden zowel de biopsie als de ingreep gecodeerd,
met de operatieve ingreep op de eerste plaats, ook al werd die ingreep eventueel later
uitgevoerd dan de biopsie.
Voorbeeld:
Open borstbiopsie met twee dagen later een linker radicale mastectomie:
85.45 ‘Unilateral radical mastectomy’
85.12 ‘Open biopsy of breast’
De code voor de radicale mastectomie komt op de eerste plaats vóór de code voor
de borstbiopsie.
5.7 Codering van geannuleerde ingrepen
Soms wordt een geplande ingreep niet uitgevoerd, na opname van de patiënt. In die
gevallen wordt als nevendiagnose een code uit de categorie V64 ‘Persons
encountering health services for specific procedures, not carried out’ gebruikt voor de
annulatie; er wordt geen ingrepencode geregistreerd.
Zonder een V64-code kan de opname in vraag gesteld worden, bijvoorbeeld in studies
betreffende het gebruik of kwaliteit van zorgen.
Voorbeeld:
Een patiënte is opgenomen voor mastectomie, als behandeling voor een carcinoma
in situ van de borst. De ingreep wordt geannuleerd omdat bij de patiënte een
urineweginfectie (E. coli) werd gediagnosticeerd:
233.0 ‘Carcinoma in situ of breast’
599.0 ‘Urinary tract infection, site not specified’
041.4 ‘Escherichia coli infection’
V64.1 ‘Surgical or other procedure not carried out because of contraindication’

5.8 Codering van onvolledige ingrepen
Met uitzondering van een code voor mislukte forcepsextractie (73.3) in een
verloskundige ingreep, zijn er in de classificatie voor ingrepen geen codes voorzien
die aangeven dat een ingreep niet werd voltooid.
Wanneer een geplande ingreep werd begonnen maar niet volledig kon afgewerkt
worden, wordt deze gecodeerd tot op het niveau waarop deze ingreep effectief werd
uitgevoerd, volgens de volgende principes:
− indien enkel incisie, codeer de incisie van de lokalisatie;
− indien toegang tot een holte of ruimte, codeer de exploratie van de lokalisatie;
− indien de ingreep geen incisie inhoudt (bijvoorbeeld een poging tot reductie van een
fractuur), wordt geen procedurecode toegekend, maar wordt code
V64.3 ‘Procedure not carried out for other reasons’ gebruikt om aan te geven dat
een geplande ingreep niet werd uitgevoerd.
Wanneer een ingreep beschouwd wordt als ‘mislukt’, t.t.z. het verhoopte resultaat
werd niet bereikt of elk objectief van de ingreep werd niet uitgevoerd, dan wordt de
ingreep als dusdanig gecodeerd.
Voorbeeld:
Na een percutane coronaire angioplastie volgt occasioneel een bijna onmiddellijke
reocclusie van de coronaire arterie, waardoor het noodzakelijk is een coronaire
bypass uit te voeren om het probleem op te lossen:
De angioplastie kan beschouwd worden als een ‘mislukte’ ingreep, maar werd
uitgevoerd en moet dus gecodeerd worden.
Opmerking:
Een mislukking in het bereiken van een therapeutische doelstelling wordt niet
geclassificeerd als een complicatie van een ingreep.
5-7

Gebruik van aanvullende
classificaties

6. V-codes
De V-codes zijn een aanvullende classificatie van factoren die de gezondheidstoestand
beïnvloeden en van contacten met medische diensten.
De hoofdreden van contact met gezondheidsdiensten is meestal te coderen met een
code uit de categorieën 001-999. Voor redenen, die niet thuis te brengen zijn in deze
categorieën, moet men een V-code gebruiken.
De letter ‘V’ mag bij deze codes nooit weggelaten worden, omdat ze deze codes
onderscheidt van de andere diagnose- en ingrepencodes.
6.1 Types van V-codes
Men vindt in de V-lijst drie soorten codes:
1. Codes die een bepaalde dienstverlening beschrijven als reden voor contact met een
gezondheidsdienst, zoals revalidatie, opname voor vervanging pacemaker, ...
2. Codes die factoren weergeven die de gezondheid van de patiënt beïnvloeden, zoals
elementen uit de persoonlijke anamnese, aanwezigheid van een pacemaker, ...
3. Codes die een weergave zijn van feitelijke gegevens, zoals resultaat van een
bevalling (V27), levend geborene naar soort van geboorte (V30-V39), ...
Dienstverlening
Wanneer personen in contact komen met gezondheidsdiensten voor een specifieke
dienstverlening, worden V-codes gebruikt als hoofddiagnose. Patiënten voor wie dit
type V-code gebruikt wordt, hebben meestal geen acute aandoening. Er kan echter
wel een chronische aandoening aanwezig zijn. Het is aangewezen deze chronische
aandoening als nevendiagnose te coderen wanneer deze het verloop van de behandeling
beïnvloedt of een verdere verklaring geeft voor de verkregen zorgen.
Voorbeeld:
Patiënt met chronische nieraandoening wordt opgenomen voor dialyse:
V56.0 ‘Extracorporal dialysis’
585 ‘Chronic renal failure’
Factoren die de gezondheidstoestand beïnvloeden
Bij zieke of gewonde personen, wiens huidige ziekte/letsel beïnvloed wordt door een
omstandigheid of probleem, wordt de V-code als nevendiagnose toegekend.
Het is echter niet de bedoeling om de ganse anamneselijst om te zetten in V-codes;
alleen anamnestische gegevens van belang voor de huidige opname moeten gecodeerd
worden.
6-1

Voorbeelden:
6-2
∗ Een patiënt met een normaal functionerende pacemaker, wordt opgenomen voor
een urgente gastro-intestinale ingreep:
V45.0 ‘Status, cardiac pacemaker’, als nevendiagnose
∗ Maagulcus verergerd door huwelijksproblemen:
531.90 ‘Gastric ulcer, unspecified as acute or chronic, without mention of
hemorrhage or perforation, without mention of obstruction’
V61.1 ‘Marital problems’
Weergave van feitelijke gegevens
Resultaat van bevalling
Aangezien bevallingscodes geen informatie geven over het resultaat van de bevalling
(levend/dood geboren, éénling/meerling), wordt een aanvullende code uit de categorie
V27 gebruikt om het resultaat van de bevalling weer te geven.
Deze codes mogen enkel als nevendiagnose gebruikt worden en worden vermeld in
het document van de moeder.
Wanneer de moeder buiten het ziekenhuis is bevallen en nadien wordt opgenomen,
mag er geen V27.x-code gebruikt worden.
Registratie van pasgeborenen
De V30-V39 codes mogen slechts éénmaal geregistreerd worden, nl. als
hoofddiagnose voor de registratie van het verblijf van pasgeborenen tijdens hetwelke
de geboorte plaatsvond.
Deze codes mogen enkel als hoofddiagnose gebruikt worden op het document van de
pasgeborene.
6.2 Opzoeken van V-codes in de Alfabetische Lijst
Hoewel V-codes een aanvullende classificatie zijn, kunnen ze opgezocht worden in de
algemene Alfabetische Lijst van Diagnosen.
De hoofdtermen waaronder de V-codes in de Alfabetische Lijst kunnen worden
gelokaliseerd, zijn:
Admission
Aftercare
Examination (of) (for)
History of
Observation (for)
Problem (with)
Status (post)

6.3 V-codes als hoofd- of nevendiagnose
V-codes worden als hoofddiagnose gebruikt in de volgende situaties:
• Om aan te geven dat een persoon met een reeds behandelde aandoening of letsel,
of een chronische aandoening, specifieke nazorg krijgt, zoals het verwijderen van
orthopedische pinnen, of enkel een specifieke therapie moet krijgen zoals
radiotherapie, chemotherapie of dialysis.
• Om aan te geven dat een niet-zieke persoon in contact komt met een
gezondheidsdienst voor een specifieke reden, zoals het optreden als orgaandonor,
het krijgen van een profylactische behandeling of het krijgen van een
consult.
• Om de status bij geboorte weer te geven van pasgeborenen.
V-codes worden als nevendiagnose gebruikt in de volgende situaties:
• Om aan te geven dat een patiënt een bepaalde voorgeschiedenis, gezondheidstoestand
of ander bepaald probleem heeft dat op zichzelf geen ziekte of letsel is
maar de zorgen van die patiënt kan beïnvloeden.
• Om het resultaat van de bevalling aan te geven bij obstetrische patiënten.
6.4 Aftercare management
De categorieën V51-V58 ‘Opname voor specifieke verrichtingen en nazorg’ zijn
bedoeld voor het aangeven van reden voor zorg bij patiënten die reeds behandeld zijn
voor ziekte of letsel, welke nu niet meer aanwezig is of bij diegenen die zorg krijgen
om de behandeling te consolideren, om resttoestanden te behandelen of om recidief te
voorkomen.
De codes voor nazorg worden meestal gebruikt voor geplande zorgen, zoals :
• V52.x ‘Fitting and adjustment of prosthetic device’ en
• V55.x ‘Attention to artificial openings’.
Opname voor consolidatietherapie houdt in:
• V58.0 ‘Radiotherapy’;
• V58.1 ‘Chemotherapy’ en
• V56.x ‘Encounter for dialysis’.
De behandelde pathologie wordt als nevendiagnose gecodeerd.
Orthopedische nazorg is als volgt geclassificeerd:
• V53.7 ‘Orthopedic devices’;
• V54.0 ‘Aftercare involving removal of fracture plate or other internal fixation
device’ en
• V54.8 ‘Other orthopedic aftercare’.
6-3

Revalidatietherapie
Een specifieke nazorg-categorie, categorie V57 ‘Care involving use of rehabilitation
procedures’, wordt gebruikt voor opname voor revalidatietherapie van patiënten die
reeds behandeld zijn voor ziekte of letsel.
V57.x moet vergezeld gaan van een nevendiagnose, die de residuele toestand
weergeeft waarvoor revalidatie vereist is.
De oorspronkelijke ziekte (of letsel) die tot deze toestand geleid heeft, wordt niet meer
gecodeerd. In de meeste gevallen moet wel een late effect-code gebruikt worden om
de aandoening (of letsel) aan te geven die tot deze residuele toestand heeft geleid.
Voorbeelden:
6-4
∗ Een patiënt wordt opgenomen op Neuropsychiatrie omwille van CVA met
hemiparese. Voor verdere revalidatie wordt de patiënt getransfereerd naar de
V-dienst of naar Geriatrie.
Op de afdeling Neuropsychiatrie codeert men als volgt :
Hoofddiagnose: 436 ‘Acute, but ill-defined , cerebrovascular disease’
Nevendiagnose: 342.9 ‘Hemiplegia, unspecified’
Op de afdeling Geriatrie :
Hoofddiagnose: V57.9 ‘Unspecified rehabilitation’
Nevendiagnosen: 438.20 ‘Late effects of cerebrovascular disease,
Hemiplegia’
De hemiparese t.g.v. het CVA is het restletsel waarvoor de revalidatie vereist is
en wordt dus gecodeerd als nevendiagnose van V57.9.
∗ Een patiënt met osteosynthese van een femurhalsfractuur (820.8) of met een
gereduceerde polsfractuur (813.41) wordt opgenomen op de V-dienst of op
Geriatrie voor verdere revalidatie.
Hoofdiagnose: V57.1 ‘Other physical therapy’
Nevendiagnose: de residuele toestand die de revalidatie vereist
905.3 ‘Late effect of fracture of neck of femur’
Indien de aard van de residuele toestand niet gekend is, kan men enkel de late
effect-code 905.3 gebruiken als nevendiagnose.
De oorspronkelijke letsels, namelijk de femurhalsfractuur (820.8) of de
polsfractuur (813.41), mogen niet gecodeerd worden als nevendiagnose.
∗ Een patiënte die een mastectomie onderging voor een borstcarcinoma, wordt
opgenomen voor postoperatieve reëducatie van de schoudergordel.
Hoofddiagnose: V58.4 ‘Other aftercare following surgery’
De oorspronkelijke aandoening, nl. het borstcarcinoma (174.9), mag niet
gecodeerd worden als nevendiagnose (de reden voor de nazorg is niet de
borsttumor, maar de postoperatieve status). Dit in tegenstelling met opnames
voor chemotherapie (V58.1) waar de oorspronkelijke kanker de reden is voor
chemotherapie en dus kan gecodeerd worden als nevendiagnose. Bovendien
moet V58.x in principe niet vergezeld worden van een nevendiagnose.

6.5 Follow-up onderzoek
De codes uit de categorie V67 ‘Follow-up examination’ worden als hoofddiagnose
gebruikt wanneer een patiënt wordt opgenomen voor verdere opvolging van een
vooraf volledig behandelde aandoening.
V67-codes worden niet gebruikt indien de aandoening nog aanwezig, uitgebreid of
gerecidiveerd is, of indien er een andere aandoening wordt gediagnosticeerd. In die
gevallen wordt de code voor de aandoening als hoofddiagnose geregistreerd en niet
een V67.x-code.
Aanvullende codes mogen aangewend worden om geassocieerde pathologieën weer te
geven, indien deze een invloed hebben op het huidig verblijf. De anamnesecodes,
V10-V15, moeten gebruikt worden om vorige aandoeningen weer te geven, vooral
indien de vorige aandoening een maligniteit was.
Voorbeelden:
∗ Een asymptomatische patiënt, die een jaar geleden een resectie onderging van
het colon descendens wordt opgenomen voor een colonoscopie ter evaluatie van
de anastomosis en om mogelijk recidief na te gaan. De colonoscopie bevestigde
een normale anastomosis en er was geen teken van tumorrecidief.
Hoofddiagnose: V67.0 ‘Follow-up examination following surgery’
Nevendiagnose: V10.05 ‘History of malignant neoplasm of large intestine’
∗ Een asymptomatische patiënt, die een jaar geleden een resectie onderging van
het colon descendens wordt opgenomen voor een colonoscopie ter evaluatie van
de anastomosis en om mogelijk recidief na te gaan. De colonoscopie bevestigde
een normale anastomosis en er was geen teken van tumorrecidief. Er werd een
goedaardige poliep gevonden distaal van de anastomosis, die chirurgisch werd
verwijderd.
Hoofddiagnose: 211.3 ‘Benign polyp of colon’
Nevendiagnose: V10.05 ‘History of malignant neoplasm of large intestine’
∗ Een asymptomatische patiënt, die een jaar geleden een resectie onderging van
het colon descendens wordt opgenomen voor een colonoscopie ter evaluatie van
de anastomosis en om mogelijk recidief na te gaan. De colonoscopie bevestigde
een normale anastomosis maar bracht een recidief aan het licht op de primaire
lokalisatie.
Hoofddiagnose: 153.2 ‘Malignant neoplasm of descending colon’
∗ Een patiënt, die een jaar geleden een resectie onderging van goedaardige
poliepen klaagt nu van pijn in de linker onderbuik. De colonoscopie, ter
uitsluiting van recidief van de poliepen, is normaal. Er wordt geen
onderliggende aandoening gediagnosticeerd.
Hoofddiagnose: 789.04 ‘Abdominal pain, left lower quadrant’
Code V67.51 ‘Follow-up examination following treatment with high-risk medication,
not elsewhere classified’ mag enkel gebruikt worden voor follow-up van de patient,
indien deze niet meer onder de high-risk medikatie staat.
6-5

Wanneer een patient high-risk medikatie krijgt die continue monitoring en evaluatie
vereist, worden codes uit de subcategorie V58.6 ‘Long term (current) drug use’
gebruikt. V58.61 voor long-term anticoagulantia therapie, en V58.69 voor andere
high-risk medikatie. De aandoening waarvoor de medikatie werd voorgeschreven
wordt als nevendiagnose geregistreerd.
6.6 Observatie en evaluatie
Codes van categorie V71 ‘Observation and evaluation for suspected conditions not
found’ worden gebruikt indien bepaalde symptomen, ziektetekens of aanwijzingen
voor een abnormale aandoening een klinische observatie of evaluatie indiceren, maar
noch de vermoedelijke aandoening noch een andere onderliggende diagnose wordt
gesteld en er is ook geen bijkomende evaluatie of behandeling vereist. Codes van
categorie V29 worden gebruikt voor observatie van pasgeborenen. (Zie Hoofdstuk 13)
V71 is dus enkel bedoeld voor negatieve observaties (geen diagnose gesteld, geen
verdere zorgen nodig), ook indien er bij opname aanwijzingen voor een
abnormale aandoening aanwezig zijn.
De codes V71.0-V71.8 mogen enkel als hoofddiagnose gecodeerd worden.
De codes uit de categorie V71 zijn meestal alleenstaand, met twee uitzonderingen:
• Wanneer gedurende het verblijf, ook zorgen of opvolging vereist zijn voor een
chronische aandoening, mag deze aandoening als nevendiagnose geregistreerd
worden.
6-6
Chronische aandoeningen die geen invloed hebben op het verblijf en dus niet
relevant zijn voor dat verblijf, worden niet gecodeerd.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen om een zwaar letsel zoals hersenschudding,
uit te sluiten, mogen kleinere letsels zoals schaafwonden of kneuzingen als
nevendiagnose gecodeerd worden. Deze uitzondering is gebaseerd op het feit dat
zulke kleine letsels op zich geen hospitalisatie zouden vereisen.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt vertoont algemene klachten, waaronder niet-specifieke pijn, gering
gewichtsverlies, verandering van darmpatroon. Wegens een zware familiale
anamnese van coloncarcinoom, wordt hij opgenomen voor observatie met
verdenking op maligniteit.
De observatie is negatief: de aanwezigheid van een neoplasma wordt uitgesloten
en er wordt geen andere diagnose gesteld. De vermelde symptomen zijn
klaarblijkelijk zwaar subjectief.
Hoofddiagnose: V71.1 ‘Observation for suspected malignant neoplasm’
Nevendiagnose: V16.0 ‘Family history of malignant neoplasm of gastrointes-
tinal tract’
De familiale anamnese die de observatie indiceert, codeert men als nevendiagnose.

∗ Een oudere patiënt met schaafwonden van aangezicht, armen en knieën en een
huidige geschiedenis van meerdere vallen, wordt opgenomen voor observatie
met verdenking op een subduraal hematoom of van TIA's.
Observatie sluit een hematoom of cerebrovasculaire aandoening uit. De patiënt
heeft reeds sinds enkele jaren knobbels van Heberden op twee vingers van iedere
hand. Aangezien de vallen kunnen te wijten zijn aan een gezichtsvermindering,
wordt de patiënt ontslagen met het advies de ogen verder te laten onderzoeken.
Hoofddiagnose: V71.4 ‘Observation following other accident’
Nevendiagnose: 910.0, 913.0 en 916.0 ‘Abrasion or friction burn without
mention of infection of face, arms and legs’
De bedoeling van deze opname was immers, na te gaan of er een traumatische of
niet-traumatische cerebrovasculaire aandoening aan de basis lag van deze vallen.
∗ Een patiënt klaagt van kortademigheid, vermoeidheid, hartkloppingen en een
toenemende angst voor een hartaandoening. Hij wordt opgenomen om een
hartaandoening uit te sluiten.
Observatie kon geen cardiale oorzaak in het licht stellen en er werd geen andere
oorzaak gevonden; enkel wat emotionele stress, verbonden met het werk en de
levensstijl.
Hoofddiagnose: V71.7 ‘Observation for suspected cardiovascular disease’
∗ Patiënte valt van trap op 24ste week zwangerschap. Opname voor observatie op
materniteit.
De observatie is negatief.
Samenvattend:
Hoofddiagnose: V71.4 ‘Observation following other accident’
Nevendiagnosen: E880.9 ‘Fall from other stairs of steps’
V22.2 ‘Pregnant state, incidental’
De eventuele diagnosen die een opname indiceren, alsook geassocieerde
aandoeningen, mag men als nevendiagnose coderen.
Zijn verdere medische behandeling of observatie vereist, dan codeert men de
symptomen of aandoeningen waarvoor deze vereist zijn als hoofddiagnose.
Leidt de observatie tot een diagnose, dan moet men deze als hoofddiagnose coderen
en mogen de V71-codes niet gebruikt worden.
NOTA:
Opnames voor follow-up onderzoek en evaluatie van een vooraf behandelde
aandoening, waarbij de observatie (diagnostisch onderzoek voltooid) geen herval,
complicaties of late pathologische aandoening in het licht stelt, worden geclassificeerd
onder categorie V67 ‘Follow-up examination’, en niet onder categorie V71.
6-7

6.7 Opname voor palliatieve zorgen
Code V66.7 ‘Encounter for palliative care’, wordt geregistreerd als nevendiagnose bij
opnames voor palliatieve zorgen in de terminale faze van een aandoening.
Deze code mag niet gebruikt worden als hoofddiagnose of reden voor hospitalisatie.
De onderliggende aandoening moet als hoofddiagnose geregistreerd worden.
6.8 Speciale onderzoeken
Een code uit de categorie V72 ‘Special investigations and examinations’ kan als
hoofddiagnose worden geregistreerd wanneer patiënten worden verwezen naar
verschillende medisch-technische diensten voor pre-operatieve evaluatie.
Een van de volgende V-codes kan toegekend worden als hoofddiagnose, met als
nevendiagnose(n) de aandoening waarvoor de operatie gepland is en de eventuele
bevindingen die volgen uit pre-operatieve evaluatie:
6-8
V72.81 Pre-operatief cardiovasculair onderzoek
V72.82 Pre-operatief respiratoir onderzoek
V72.83 Overig gespecificeerd pre-operatief onderzoek
Voorbeeld:
Een patiënt met cholelithiasis wordt verwezen naar de afdeling Radiologie voor
een pre-operatieve RX van de thorax.
Hoofddiagnose: V72.83 ‘Other specified preoperative examination’
Nevendiagnose: ‘Cholelithiasis’
Opmerking:
Een pre-operatieve RX-thorax wordt gecodeerd met code V72.83, niet code V72.82,
aangezien de arts niet alleen de longen bekijkt maar ook hart, bronchus en andere
thoraxstructuren.
6.9 Anamnese, Status, Problemen
Anamnese
Codes uit de categorieën V10-V15 (History of) worden gebruikt om de persoonlijke
voorgeschiedenis van een vroegere aandoening weer te geven.
Indien de aandoening nog aanwezig is of onder behandeling, of indien er een
complicatie is opgetreden, moeten deze geregistreerd worden en wordt er geen code
gebruikt uit de categorieën V10-V15.
Codes uit de categorieën V10-V15 mogen niet als hoofddiagnose gebruikt worden.
Ze mogen enkel gebruikt worden als nevendiagnose indien de vroegere aandoening
belangrijk is in het kader van de huidige opname.

Status
Codes uit de categorieën V40-V49 classificeren bepaalde problemen die de
gezondheidstoestand van de patiënt kunnen beïnvloeden.
Voorbeelden:
De aanwezigheid van een cardiale pacemaker, een aortocoronaire bypass, een
tracheostomie of colostomie:
V45.0 ‘Cardiac pacemaker in situ’
V45.81 ‘Aortocoronary bypass status’
V44.0 ‘Artificial opening status, Tracheostomy’
V44.3 ‘Artificial opening status, Colostomy’
Wanneer de diagnosecode reeds aangeeft dat een bepaalde status bestaat, zijn V-codes
die een status aangeven redundant.
Voorbeeld:
Een acute rejectie van een getransplanteerde nier:
996.81 ‘Complications of transplanted organ, kidney’
De complicatiecode 996.81 ‘Complications of transplanted organ, kidney’
impliceert de transplant status. Code V42.0 die status niertransplant weergeeft is
hier dus redundant en wordt niet geregistreerd.
De omschrijving ‘status post’ refereert meestal naar een vroegere ingreep, letsel of
ziekte en is meestal niet relevant voor het huidige verblijf. In dat geval wordt de
aandoening ook niet gecodeerd. Indien wenselijk kan een anamnesecode gebruikt
worden.
NOTA:
Er is een belangrijk verschil tussen anamnese- en status-codes. Anamnese-codes
geven aan dat het probleem niet meer bestaat. Status-codes geven aan dat de
aandoening aanwezig is.
Problemen
Codes uit de categorieën V60-V63 worden gebruikt om bepaalde problemen aan te
geven die impact kunnen hebben op de zorgverstrekking van de patiënt of die de
interne organisatie in het ziekenhuis belemmeren.
Voorbeelden:
∗ Problemen i.v.m. behuizing
∗ Psychosociale omstandigheden
∗ Economische of arbeidsomstandigheden.
6-9

Anamnese-, status- en problemen-codes mogen niet als hoofddiagnose of reden voor
hospitalisatie geregistreerd worden. Zij kunnen als nevendiagnose geregistreerd
worden, ongeacht de reden van opname, maar worden meestal enkel geregistreerd
wanneer de anamnese, de status of het probleem impact heeft op de patiëntenzorg
binnen het huidig verblijf.
Voorbeelden:
6-10
∗ Een anamnese met een in het verleden behandeld carcinoma (V10.x), of een
familiale anamnese met maligne neoplasma (V16.x), kan een nuttig gegeven zijn
voor de verklaring van een aantal onderzoeken die werden verricht of waarom
een patiënt werd opgenomen voor follow-up onderzoek of geëvalueerd op basis
van die significante familiale anamnese.
∗ Status-code V43.6x geeft aan dat de patiënt een vervanging van een gewricht
heeft gehad maar dit gegeven is waarschijnlijk enkel relevant wanneer deze
gewrichtsvervanging bijvoorbeeld in die mate een bewegingsbeperking van de
patiënt met zich meebrengt dat bijkomende verpleegkundige zorgen vereist zijn
of dat een volledige participatie aan het rehabilitatieprogramma belemmerd
wordt.
V-codes worden bij voorkeur niet gebruikt als hoofddiagnose.

Lijst met V-codes (Effective October 1, 2002)
Bepaalde V-codes mogen enkel als hoofddiagnose gebruikt worden, andere kunnen
enkel als nevendiagnose gecodeerd worden, zoals in onderstaande lijst weergegeven.
V-codes die niet in de lijst voorkomen, mogen zowel als hoofddiagnose als als
nevendiagnose gebruikt worden.
V-codes die enkel als hoofddiagnose aanvaard worden
• V20.x ‘Health supervision of infant or child’
• V22.0 ‘Supervision of normal first pregnancy’
• V22.1 ‘Supervision of other normal pregnancy’
• V24.x ‘Postpartum care and examination’
• V29.x ‘Observation and evaluation of newborns for suspected condition not found’
Uitzondering: een code uit V30-V39 mag voor V29 geregistreerd worden, wanneer
het een registratie van een pasgeborene is.
• V30.x - V39.x
• V58.0 ‘Radiotherapy’
• V58.1 ‘Chemotherapy’
Codes V58.0 en V58.1 mogen samen geregistreerd worden binnen eenzelfde
verblijfsregistratie, met gelijk welke code als hoofddiagnose, wanneer zowel
radiotherapie als chemotherapie werden toegediend binnen hetzelfde verblijf.
• V58.3 ‘Attention to surgical dressings and sutures’
• V58.5 ‘Orthodontics’
• V59.x ‘Donors’
• V66.x ‘Convalescence and palliative care’
Uitzondering: V66.7 Palliative care
• V68.x ‘Encounters for administrative purposes’
• V70.x ‘General medical examination’
• V71.x ‘Observation and evaluation for suspected conditions not found’
• V72.x ‘Special investigations and examinations’
Uitzondering: V72.5 ‘Radiological examination, NEC’
V72.6 ‘Laboratory examination’
V-codes die enkel als nevendiagnose aanvaard worden
• V09.x ‘Infection with drug-resistant microorganisms’
• V12.x ‘Personal history of certain other diseases’
• V13.x ‘Personal history of other diseases’
Uitzondering: V13.4 ‘Personal history of arthritis’
V13.69 ‘Personal history of other congenital malformations’
• V14.x ‘Personal history of allergy to medicinal agents’
• V15.x ‘Other personal history presenting hazards to health’
Uitzondering: V15.7 ‘Personal history of contraception’
6-11

• V21.x ‘Constitutional states in development’
• V22.2 ‘Pregnancy state, incidental’
• V26.5 ‘Sterilization status’
• V27.x ‘Outcome of delivery’
• V42.x ‘Organ or tissue replaced by transplant’
• V43.x ‘Organ or tissue replaced by other means’
• V44.x ‘Artificial opening status’
• V45.x ‘Other postsurgical states’
Uitzondering: V45.7 Acquired absence of organ
• V46.x ‘Other dependence on machines’
• V49.6 ‘Upper limb amputation status’
• V49.7 ‘Lower limb amputation status’
• V49.82 ‘Dental sealant status’
• V60.x ‘Housing, household, and economic circumstances’
• V62.x ‘Other psychosocial circumstances’
• V64.x ‘Persons encountering health services for specified procedure,
not carried out’
• V66.7 ‘Palliative care’
Niet-specifieke V-codes
Onderstaande V-codes zijn zo onspecifiek, of zelfs redundant bij andere codes, dat er
weing argumenten zijn om ze te gebruiken bij de hospitalisatie-registraties.
Bij de ambulante registratie moet het gebruik ervan beperkt blijven voor die gevallen
waar er geen informatie beschikbaar is voor een meer specifieke codering.
Elke klinische bevinding, symptoom of reden voor consult, dat kan weergegeven
worden met een andere code, moet geregistreerd worden.
• V11.x ‘Personal history of mental disorder’
• V13.4 ‘Personal history of arthritis’
• V13.69 ‘Personal history of congenital malformations’
• V15.7 ‘Personal history of contraception’
• V23.2 ‘Pregnancy with history or abortion’
• V40 ‘Mental and behavioral problems’
• V41 ‘Problems with special senses and other special functions’
• V47 ‘Other problems with internal organs’
• V48 ‘Problems with head, neck, and trunk’
• V49 ‘Problems with limbs and other problems’
Uitzondering: V49.6 ‘Upper limb amputation status’
V49.7 ‘Lower limb amputation status’
V49.81 ‘Postmenopausal status (age-related) (natural)’
V49.82 ‘Dental sealant status’
• V51 ‘Aftercare involving the use of plastic surgery’
• V58.2 ‘Blood transfusion, without reported diagnosis’
• V58.9 ‘Unspecified aftercare’
• V72.5 ‘Radiological examination, NEC’
• V72.6 ‘Laboratory examination’
6-12

7. E-codes
E-codes zijn een classificatiesysteem dat bedoeld is om omgevingsinvloeden en
uitwendige omstandigheden te specificeren (‘E’ staat voor ‘External cause’).
Zij specificeren bijvoorbeeld hoe een ongeval gebeurde, of hoe een overdosis
geneesmiddelen werd ingenomen, accidenteel of met opzet, … Deze codes zijn dan
ook vooral interessant voor arbeidsgeneesheren, verzekeringen, preventieve
gezondheidszorg, ...
De letter ‘E’ maakt deel uit van de E-codes en mag niet weggelaten worden bij het
noteren van de codes op het registratieformulier: deze ‘E’ onderscheidt immers de
E-codes van de gewone diagnostische codes (001–999).
E-codes worden gebruikt voor classificatie van:
• oorzaken van letsels;
• nevenreacties van geneeskundige behandelingen en
• restletsels van ongevallen.
Voorbeelden:
∗ Fractuur van rechter tibia en fibula, t.g.v. een val met fiets:
823.82 ‘Fracture of tibia and fibula, unspecified part, closed’
E826.1 ‘Pedal cycle accident, pedal cyclist’
∗ Bestralingspneumonie t.g.v. reactie op radiotherapie:
508.0 ‘Acute pulmonary manifestations due to radiation’
E879.2 ‘Radiological procedure and radiotherapy, as the cause of abnormal
reaction of patient, or of later complication’
∗ Cerebrale anoxie bij een patiënt die drie jaar voordien aangereden werd door
een auto en daarbij een blijvend intracranieel letsel opliep:
348.1 ‘Anoxic brain damage’
E929.0 ‘Late effects of motor vehicle accident’
907.0 ‘Late effect of intracranial injury without mention of skull fracture’
Gegevens over uitwendige oorzaken kunnen soms belangrijke bijkomende informatie
leveren.
De codes van de categorieën E930-E949 worden gebruikt om die geneesmiddelen
weer te geven die verantwoordelijk zijn voor een bepaalde nevenwerking, wanneer dit
geneesmiddel correct werd ingenomen (cfr. Hoofdstuk 18 Vergiftigingen).
7-1

7.1 Opzoeken van E-codes
De E-codes staan in de Alfabetische Lijst samen gegroepeerd in Section 2 van
Volume 2 ‘Alphabetic Index to poisoning and external causes of adverse effects of
drugs and other chemical substances, Table of drugs and chemicals’ en in Section 3
van Volume 2 ‘Alphabetic Index to external causes of injury and poisoning’.
In de Systematische Lijst vindt men ze terug bij de aanvullende classificaties in
Volume 1 onder ‘Supplementary classification of external causes of injury and
poisoning’ (E800-E999).
De regels voor het opzoeken van termen in de Alfabetische Lijst (eerder besproken in
Hoofdstuk 3 Basisstappen bij het coderen) gelden ook voor deze sectie, behalve dat de
hoofdtermen oorzaken weergeven, eerder dan aandoeningen.
Typische hoofdtermen zijn de volgende:
Accident
Assault
Bite
Burning, burns
Collision
Fall, falling
Injury
Poisoning
Submersion
Suffocation
Suicide, suicidal
...
7.2 Volgorde van E-codes
E-codes mogen nooit als hoofddiagnose of als enige code gecodeerd worden.
Eerst wordt de aandoening gecodeerd met een code uit de hoofdclassificatie;
vervolgens de uitwendige oorzaak met een E-code.
Bij samengestelde ongevalsletsels worden eerst de verschillende letsels gecodeerd en
pas daarna de E-code.
Voorbeeld:
7-2
823.20 ‘Fracture of tibia shaft, closed’
873.0 ‘Other open wound of scalp, without mention of complication’
E813.1 ‘Motor vehicle traffic accident involving collision with other vehicle,
passenger in motor vehicle, other than motorcycle’

De E-code volgt altijd op het letsel(s) dat erdoor werd veroorzaakt. Dit is vooral van
belang bij samengestelde oorzaken.
Voorbeeld:
821.00 ‘Fracture of unspecified part of femur’
E819.2 ‘Motor vehicle traffic accident of unspecified nature, motorcyclist’
945.00 ‘Burn of lower limb(s)’
E924.8 ‘Accident caused by other hot substance or object, caustic or corrosive
material, and steam’
7-3

Codeerregels voor Symptomen
en Slecht omschreven
ziektebeelden

8. Symptomen en
Slecht omschreven ziektebeelden
Symptomen en ziektetekens worden in de ICD-9-CM geclassificeerd op twee
verschillende wijzen:
• Symptomen die verband houden met een welbepaald orgaanstelsel, staan in de
Systematische Lijst geclassificeerd onder het hoofdstuk dat de diagnosen i.v.m. dat
orgaansysteem groepeert.
Voorbeelden:
∗ 578.0 ‘Hematemesis’
Hematemesis is een symptoom van een stoornis van het spijsverteringsstelsel.
Indien geen verdere diagnose gesteld wordt, wordt het geclassificeerd onder
Hoofdstuk 9 van ICD-9-CM ‘Diseases of the digestive system’, en wordt
code 578.0 gebruikt.
∗ 599.7 ‘Hematuria’
Hematurie is een symptoom van een stoornis van het urogenitaal stelsel en
wordt geclassificeerd onder Hoofdstuk 10 ‘Diseases of the genitourinary
system’, met code 599.7.
• Symptomen die op meer dan één aandoening of orgaansysteem kunnen wijzen of
symptomen van ongekende etiologie, worden geclassificeerd in Hoofdstuk 16
‘Symptoms, signs, and ill-defined conditions’.
Hoofstuk 16 is onderverdeeld in drie secties:
• Symptomen (780-789 ‘Symptoms’);
• Niet-gespecificeerde afwijkende bevindingen (790-796 ‘Nonspecific abnormal
findings’) en
• Slecht omschreven ziektebeelden en onbekende oorzaken van ziekte of sterfte
(797-799 ‘Ill-defined and unknown causes of morbidity and mortality’).
8.1 Symptomen als hoofddiagnose
• Symptomen en slecht omschreven ziektebeelden mogen niet gecodeerd worden als
hoofddiagnose wanneer een onderliggende diagnose gesteld is. De onderliggende
aandoening is de hoofddiagnose. Dit geldt eveneens voor de cursief gedrukte codes
in de Amerikaanse ICD-9-CM handboeken (cfr. Conventies: 2.1 Instructies).
Voorbeelden:
∗ Coma t.g.v. heroïne-overdosis:
Hoofddiagnose: 965.01 ‘Poisoning by heroin’
Nevendiagnose: 780.01 ‘Coma’
8-1

8-2
∗ Syncope t.g.v. atrioventriculaire block, derde graad:
Hoofddiagnose: 426.0 ‘Atrioventricular block, complete’
Nevendiagnose: 780.2 ‘Syncope and collapse’
∗ Diabetische retinopathie en diabetes:
Hoofddiagnose: 250.5x ‘Diabetes with ophtalmic manifestations’
Nevendiagnose: 362.01 ‘Background diabetic retinopathy’
∗ Abdominale pijn en appendicitis:
Hoofddiagnose: 540.9 ‘Acute appendicitis, without mention of peritonitis’
Nevendiagnose: geen
Algemeen kan men stellen dat symptomen-codes geclassificeerd in andere
hoofdstukken, niet als hoofddiagnose geregistreerd worden wanneer een
gerelateerde diagnose werd gesteld. Het symptoom mag echter wel als
hoofddiagnose geregistreerd worden wanneer de patiënt enkel voor de behandeling
van het symptoom wordt opgenomen.
Voorbeelden:
∗ Patiënten met deshydratatie secundair aan een gastro-enteritis worden soms
enkel voor rehydratatie opgenomen wanneer de gastro-enteritis zelf ambulant
kon worden behandeld:
Hoofddiagnose: Deshydratatie
Nevendiagnose: Gastro-enteritis
In dit geval wordt de deshydratatie als hoofddiagnose geregistreerd ook al is de
oorzaak van de deshydratatie vastgesteld.
∗ Een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van een urineretentie
tengevolge van prostaathypertrofie:
Hoofddiagnose: Urineretentie
Nevendiagnose: Prostaathypertofie
Indien de behandeling enkel op de urineretentie gericht is, wordt deze als
hoofddiagnose geregistreerd, ook al is de oorzaak gekend.
• Indien er bij ontslag van de patiënt geen zekerheid, maar wel een vermoeden bestaat
i.v.m. de diagnose, dan codeert men die vermoedelijke of mogelijke diagnose als
hoofddiagnose en niet het symptoom.
Voorbeelden:
∗ Pijn in borstkas, waarschijnlijk costochondritis:
733.6 ‘Tietze’s disease’
∗ Buikpijn, waarschijnlijk te wijten aan acute gastritis:
535.00 ‘Acute gastritis’

• Als er bij opname voor een bepaald symptoom, geen diagnose gevonden wordt en
er ook geen vermoeden bestaat, en het symptoom is de reden voor hospitalisatie,
dan mag men dit symptoom als hoofddiagnose coderen. Eventuele niet-gerelateerde
diagnosen mogen als nevendiagnosen weergegeven worden.
Voorbeeld:
∗ Intermittente pyurie van onbekende oorsprong:
599.0 ‘Urinary tract infection, site not specified’
∗ Een patiënt wordt opgenomen met tachycardie. Een EKG leverde geen
definitieve verklaring omtrent het type tachycardie of enige onderliggende
cardiologische aandoening. De patiënt was tevens een insuline-dependente
diabetieker; daarvoor werd dagelijks het bloedsuikergehalte bepaald tijdens
het verblijf.
Hoofddiagnose: 785.0 ‘Tachycardia, not otherwise specified’
Nevendiagnose: 250.01 ‘Diabetes mellitus, insuline-dependent’
• Indien bij opname voor een symptoom twee of meer diagnostische hypothesen
gesteld worden, dan wordt het symptoom als hoofddiagnose gecodeerd, gevolgd
door de codes van de verschillende hypothesen als nevendiagnosen, tenzij het
symptoom integraal deel uitmaakt van de aandoening. Dit werd uitvoerig
besproken in het hoofdstuk over het begrip ‘Hoofddiagnose’.
Voorbeelden:
∗ Moeheid, ofwel te wijten aan depressie of aan hypothyroïdie:
Hoofddiagnose: 780.79 ‘Malaise and fatigue’
Nevendiagnosen: 300.4 ‘Neurotic depression’
244.9 ‘Unspecified hypothyroidism’
∗ Pijn in borstkas, ofwel te wijten aan angina of aan slokdarmkramp:
Samenvattend:
Hoofddiagnose: 786.50 ‘Chest pain, unspecified’
Nevendiagnosen: 413.9 ‘Other and unspecified angina pectoris’
530.5 ‘Dyskinesia of esophagus’
Situaties waarin symptomen als hoofddiagnose mogen worden weergegeven:
• Als bij ontslag van de patiënt geen diagnose (ook geen vermoeden) gekend is;
• Als het symptoom de reden is voor hospitalisatie en de behandeling enkel
gericht is op het symptoom, ook al is de onderliggende aandoening gekend;
• Als het gaat om een voorbijgaand symptoom van onbekende oorsprong;
• Als er twee of meer diagnostische hypothesen mogelijk zijn.
8-3

SAMENVATTING
8-4
Opname:
Ontslag:
Hoofddiagnose:
Nevendiagnose:
1
Symptoom
Diagnose
gesteld
Onderliggende
diagnose
2
Symptoom
Geen diagnose
gesteld;
Vermoeden
Vermoedelijke
diagnose
8.2 Symptomen als nevendiagnose
_
Symptomen mogen vermeld worden als nevendiagnose:
3
Symptoom
Geen diagnose
gesteld;
Geen vermoeden
Symptoom
• indien het symptoom op zichzelf een belangrijk medisch probleem is;
Voorbeeld:
780.01 ‘Coma’
_
_
4
Symptoom
Twee
diagnostische
hypothesen
Symptoom
Twee
diagnostische
hypothesen
• indien zij geen impliciet onderdeel vormen van de onderliggende pathologie of niet
vervat zijn in de code-omschrijving, wat wel het geval is in de volgende
voorbeelden;
Voorbeelden:
∗ Acute appendicitis met abdominale pijn:
540.9 ‘Acute appendicitis without mention of peritonitis’
Men moet enkel code 540.9 coderen. Abdominale pijn is inherent aan acute
appendicitis.
∗ Diabetes mellitus met hyperosmolair coma:
250.20 ‘Diabetes with hyperosmolar coma’
Eén code omhelst beide aandoeningen. Redundante codering is niet wenselijk.

• wanneer hun aanwezigheid een significant verschil uitmaakt in de pathologie van de
patiënt en de behandeling.
Voorbeeld:
Levercirrhosis met ascitis:
571.5 ‘Cirrhosis of liver without mention of alcohol’
789.5 ‘Ascites’
Veel patiënten met levercirrhosis hebben ascites, maar deze is niet altijd
aanwezig. De aanwezigheid van ascites beïnvloedt de behandeling en
code 789.5 ‘Ascites’ moet dus gecodeerd worden als nevendiagnose.
8.3 Abnormale bevindingen
De categorieën 790-796 ‘Nonspecific abnormal findings’ worden gebruikt voor het
weergeven van niet-specifieke abnormale bevindingen van onderzoeken, enkel indien
er geen verwante diagnose is vastgesteld.
Niet-specifieke afwijkende bevindingen (labo, RX, anatomopathologie, e.a.
diagnostische resultaten) worden niet gecodeerd, tenzij de abnormale bevinding door
de behandelende arts als klinisch significant wordt weergegeven door ze als diagnose
te vermelden.
De meeste codes uit de categorieën 790-796 vindt men terug in de Alfabetische Lijst
onder de volgende hoofdterm: Findings, abnormal, without diagnosis.
8.4 Onvolledig omschreven ziektebeelden
De derde sectie van Hoofdstuk 16 omvat codes voor slecht omschreven ziektebeelden
en onbekende oorzaken van ziekte en sterfte (797-799), zoals ‘Seniliteit zonder
vermelding van psychose’ en ‘Plotselinge dood door onbekende oorzaak’.
Deze codes mogen nooit gebruikt worden indien een meer specifieke diagnose
voorhanden is.
8-5

Codeerregels voor
Infectie- en Parasitaire ziekten,
Endocriene, Voedings- en
Stofwisselingsziekten

9. Infectie- en Parasitaire ziekten
9.1 Etiologie en manifestatie
In Hoofdstuk 1 van ICD-9-CM ‘Infectious and Parasitic Diseases’ staan infectieziekten
en parasitaire ziekten geclassificeerd met als primaire as het oorzakelijk
organisme van de aandoening.
De onderliggende infectie (oorzakelijk organisme) van een bepaalde pathologie kan
op verschillende manieren gecodeerd worden.
Multipele codering
Tweevoudige classificatie
Tweevoudige classificatie wordt aangegeven in de Alfabetische Lijst door schuine
haakjes [ ] (cfr. Conventies: 2.3 Leestekens).
Deze codeerregel houdt in dat de onderliggende infectie eerst gecodeerd wordt,
gevolgd door een code voor de manifestatie.
Voorbeeld:
Actinomycotische cystitis:
Cystitis
actinomycotic 039.8 [595.4]
039.8 ‘Actinomycotic infections of other specified sites’
595.4 ‘Cystitis in diseases classfied elsewhere’
Aandoeningen te wijten aan infectie maar elders geclassificeerd
Hoofdstuk 1 heeft twee categorieën die gebruikt worden als aanvullende code bij
ziekten of aandoeningen die in andere hoofdstukken geclassificeerd staan:
041 ‘Bacterial infection in conditions classified elsewhere and of unspecified site’
079 ‘Viral and Chlamydial infection in conditions classified elsewhere and of
unspecified site’
Codes uit de categorieën 041 en 079 worden dus meestal als nevendiagnose gebruikt
om een bepaalde bacterie (041) of virus (079) als oorzaak van die ziekten te
specificeren.
Voorbeelden:
∗ Acute cystitis door E. coli:
595.0 ‘Acute cystitis’
041.4 ‘Escherichia coli [E. coli]’
9-1

9-2
∗ Acute hemorrhagische cystitis door Adenovirus:
595.0 ‘Acute cystitis’
079.0 ‘Adenovirus’
Codes uit de categorieën 041 en 079 komen alleen als enkelvoudige code voor indien
de aard of de lokalisatie van de infectie niet gespecificeerd is.
Voorbeeld:
E. coli infectie:
041.4 ‘Escherichia coli [E. coli]’
Gecombineerde code
Men mag in geen geval multipele codering gebruiken voor een bepaalde ziekteentiteit,
als voor die entiteit een gecombineerde code bestaat.
Voorbeelden:
∗ Pneumonie door Stafylococcus Aureus:
Pneumonia
due to
Staphylococcus aureus 482.41
482.41 ‘Pneumonia due to Staphylococcus’
∗ Orchitis t.g.v. bof:
Orchitis
mumps 072.0
072.0 ‘Mumps orchitis’
9.2 Oorzakelijk organisme versus lokalisatie of andere
subterm
De modificator die het etiologisch agens identificeert in de Alfabetische Lijst heeft
voorrang op modificatoren van hetzelfde niveau die de lokalisatie identificeren of die
op één of andere manier de aandoening specificeren.
Voorbeeld:
Chronische cystitis door monilia:
Cystitis
chronic 595.2
monilial 112.2
112.2 ‘Candidiasis of other urogenital sites’
Enkel code 112.2 moet toegekend worden; code 595.2 moet niet gecodeerd worden
aangezien de organisme-code voorrang heeft op andere subtermen die de
aandoening specificeren.

Indien het organisme gespecificeerd is maar niet vermeld staat als subterm onder de
hoofdterm van de aandoening, dan moet men ofwel het organisme onder de hoofdterm
‘Infection’ opzoeken of de hoofdterm voor het organisme zelf.
Voorbeeld:
Cryptococcal cystitis:
Cystitis
chronic
complicating pregnancy…
cystic(a)
Infection
Cryptococcus 117.5
Cryptococcus 117.5
Er is geen subterm voor ‘Cryptococcal’ vermeld onder de hoofdterm Cystitis, maar
er bestaat wel een subterm voor Cryptococcus onder de hoofdterm Infection
evenals een hoofdterm Cryptococcus.
9.3 Late gevolgen (sequellen) van infectieziekten
Voor het coderen van late gevolgen van infectieziekten zijn in Hoofdstuk 1 drie
specifieke categorieën voorzien:
• 137 ‘Late effects of tuberculosis’;
• 138 ‘Late effects of acute poliomyelitis’ en
• 139 ‘Late effects of other infectious and parasitic diseases’.
De aard van het sequel wordt altijd eerst gecodeerd, gevolgd door de
‘Late effect’-code (de oorzaak), tenzij in een klein aantal gevallen waar de
Alfabetische Lijst andere instructies geeft. De infectie zelf moet niet meer gecodeerd
worden, aangezien deze niet langer aanwezig is.
Voorbeelden:
∗ Hersenletsel t.g.v. vroegere virale encefalitis (3 jaar geleden):
348.9 ‘Unspecified condition of brain’
139.0 ‘Late effects of viral encephalitis’
Maar:
∗ Scoliosis t.g.v. poliomyelitis:
Scoliosis
due to
poliomyelitis 138 [737.43]
138 ‘Late effects of poliomyelitis’
737.43 ‘Scoliosis’
9-3

9.4 Septicemie en Bacteriëmie
• Bacteriëmie (790.7) refereert naar de aanwezigheid van virussen, schimmels,
parasieten of bacteriën die de bloedbaan zijn binnengekomen na trauma of een
lichte infectie. Deze aandoening is gewoonlijk van voorbijgaande aard en lost zich
meestal op door de werking van het eigen immuunsysteem van het lichaam.
Bacteriëmie evolueert enkel naar septicemie bij een zwaarder infectieus proces of
bij een verzwakt immuunsysteem. Een bacteriëmie moet dus duidelijk
onderscheiden worden van een septicemie.
• Septicemie is een systeeminfectie, gekenmerkt door de aanwezigheid en persistentie
van pathogene micro-organismen of hun toxines in het bloed en wordt meestal
geclassificeerd onder categorie 038 ‘Septicemia’, met een vierde en vijfde digit dat
het oorzakelijk organisme weergeeft.
9-4
Bij een Stafylokokken septicemie geeft het vijfde digit weer of de infectie
veroorzaakt werd door een Stafylokokkus aureus (038.11) of een andere Stafylokok
(038.19).
• Andere septicemieën, veroorzaakt door een niet-bacterieel organisme worden
gecodeerd als een infectie door dat organisme.
Voorbeelden:
∗ Septicemie door Candida albicans:
112.5 ‘Disseminated (systemic) candidiasis’
Aangezien candidiasis een mycotische infectie is, geclassificeerd onder de
categorieën 110-118, wordt er geen code uit de bacteriële categorieën (030-
041) gebruikt.
∗ Herpetische septicemie:
054.5 ‘Herpetic septicemia’
• Niet elke ‘sepsis’ wordt geclassificeerd als septicemie. De weinig precieze
diagnose die refereert naar een lokalisatie-specifieke of orgaan-specifieke sepsis,
zoals ‘urosepsis’, vraagt verdere verduidelijking voor codeerdoeleinden.
De term ‘urosepsis’ slaat op pyurie of bacteriën in de urine (niet in het bloed) en
wordt gecodeerd onder code 599.0 ‘Urinary tract infection, site not specified’.
Soms wordt de diagnose van urosepsis ongelukkig gebruikt in die gevallen waar de
aandoening geëvolueerd is tot een septicemie, waarbij de gelokaliseerde urineweginfectie
in de bloedbaan is gekomen en dus een algemene sepsis geworden is. In die
gevallen moet de septicemie gecodeerd worden.
• Sepsis bij abortus, ectopische zwangerschap of molaire zwangerschap wordt
gecodeerd met een code uit de categorieën 630-639 uit Hoofdstuk 11
‘Complications of pregnancy, childbirth and the puerperium’.

• Postoperatieve sepsis of sepsis door infusie, injectie, transfusie of vaccinatie wordt
geclassificeerd onder de categorieën 996-999 ‘Complications of surgical and
medical care, not elsewhere classified’.
9.5 Septische shock
Septische shock is vaak een component van septicemie, maar niet altijd. In die
gevallen waar het gaat om een septicemie of algemene sepsis met septische shock,
moet de septicemie eerst gecodeerd worden met de septische shock als
nevendiagnose:
Hoofddiagnose: ‘Septicemia’
Nevendiagnose: 785.59 ‘Shock without mention of trauma, Other’
‘Shock, septic’
9.6 Gram-negatieve bacteriële infectie
Wanneer de infectieuze gram-negatieve bacterie geidentificeerd werd, is er vaak een
specifieke code voorzien.
Voorbeeld:
Klebsiella Pneumonia:
482.0 ‘Pneumonia due to Klebsiella pneumoniae’
Andere gram-negatieve bacteriën, die wel duidelijk als oorzakelijk organisme
geïndentificeerd werden, maar waarvoor geen specifieke code bestaat, moeten worden
geregistreerd onder ‘other gram-negative bacteria’ (‘gram-negative bacteria NEC’).
Voorbeeld:
Enterobacter Pneumonia:
482.83 ‘Pneumonia due to other gram-negative bacteria’
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest voorkomende gram-negatieve en
gram-positieve bacteriën.
Gram-negatieve Bacteriën Gram-positieve Bacteriën
Bacteroide (anaerobic) Actinomyces
Bordetella Corynebacterium
Branhamelle Lactobacillus
Brucella Listeria
Campylobacter Mycobacterium
Citrobacter Nocardia
E. coli Peptococcus
Enterobacter Peptostreptococcus
Francisella Staphylococcus
Fusobacterium (anaerobic) Streptococcus
Gardnerella
9-5

Helicobacter
Hemophilus
Klebsiella
Legionella
Morganella
Neisseria
Neisseria
Proteus
Pseudomonas
Salmonella
Shigella
Trichinella vaginalis
Vellonella (anaerobic)
Yersinia
9.7 Medicatie-resistente infecties
Met de categorie V09 kunnen die infecties aangegeven worden die resistent geworden
zijn voor de medikatie waarmee deze infecties meestal behandeld worden. Het vierde
digit geeft het type van medikatie weer waarvoor het organisme resistent geworden is;
wanneer meer dan één medikament gespecificeerd wordt, wordt voor elk een code
geregistreerd.
Deze codes kunnen in de Alfabetische Lijst opgezocht worden onder de hoofdterm
‘Resistance’.
Voor verschillende types van medikatie (V09.5, V09.7-V09.9), geeft het vijfde digit
aan of er resistentie is voor meerdere medikamenten van dit specifieke type.
Codes uit de categorie V09 ‘Infection with drug-resistent organisms’, mogen enkel als
nevendiagnose geregistreerd worden en enkel wanneer de behandelende arts expliciet
vermeldt dat de infectie medikatie-resistent geworden is.
Voorbeelden:
9-6
∗ Pneumonie door Stafylokokken, Penicilline-resistent:
Hoofddiagnose: 482.40 ‘Pneumonia due to Stafylococcus’
Nevendiagnose: V09.0 ‘Infection with microorganism resistent to penicillins’
∗ Een Stafylokokken pneumonie resistent voor Penicilline en Bacitracine:
Hoofddiagnose: 482.40 ‘Pneumonia due to Stafylococcus’
Nevendiagnose: V09.0 ‘Infection with microorganism resistent to penicillins’
V09.81 ‘Infection with microorganism resistent to other
specified drugs, with resistance to multiple drugs’

9.8 Opportunistische mycotische infecties
Opportunistische mycotische infecties (bij patiënten onder immunodepressieve
behandeling), waarvoor geen specifieke categorie bestaat die het oorzakelijk agens
indentificeert, moeten gecodeerd worden onder categorie 118.
Voorbeelden:
∗ Alternaria-infectie van de long na chemotherapie:
118 ‘Opportunistic mycoses’
∗ Longcandidiasis na chemotherapie:
112.4 ‘Candidiasis of lung’
Vergeet niet een vijfde cijfer te gebruiken bij de categorieën
010-018 ‘Tuberculosis’
045 ‘Acute poliomyelitis’
115 ‘Histoplasmosis’
9.9 AIDS
Aangezien de frequentie van Human Immunodeficiency Virus (HIV)-infectie
toeneemt, werden er nieuwe codes aangemaakt die toelaten de gegevens te registreren
betreffende aandoeningen veroorzaakt door HIV-infectie.
Code 042 ‘Human immunodeficiency virus [HIV] disease’, wordt gebruikt voor alle
types van HIV-infecties, die door zeer veel verschillende termen kunnen worden
omschreven:
• AIDS
• Acquired immune deficiency syndrome
• Acquired immunodeficiency syndrome
• AIDS-like syndrome
• AIDS-like disease (illness)
• AIDS-related complex (ARC)
• Pre-AIDS
• Prodromal-AIDS
• HIV disease
• HIV infection, symptomatic
Niet-bevestigde diagnose
De codeerrichtlijnen zeggen dat een vermoedelijke of mogelijke diagnose mag
gecodeerd worden als zijnde bevestigd. Dit geldt niet voor aandoeningen gecodeerd
onder code 042.
Een vermoedelijke of mogelijke HIV-infectie mag niet gecodeerd worden als zijnde
bevestigd. Ook hier is de confidentialiteit van de gegevens prioritair.
9-7

Serologische onderzoeken voor HIV-Infectie
Code V73.89 ‘Screening for other specified viral disease’ wordt gebruikt wanneer bij
een asymptomatische patiënt, zonder een vroegere diagnose van HIV-infectie of
positieve HIV-status, een onderzoek gebeurt naar zijn of haar HIV-status. Vertoont de
patiënt symptomen van ziekte of werd er een aandoening gediagnosticeerd te wijten
aan HIV-infectie, dan worden de symptomen of de aandoening geregistreerd en niet de
screening-code.
Wanneer de patiënt terugkomt voor de resultaten van het serologisch onderzoek wordt
code V65.44 ‘HIV counseling’ geregistreerd als hoofddiagnose indien het resultaat
negatief is of niet éénduidig (code 795.71 ‘Nonspecific serologic evidence of human
immunodeficiency virus [HIV]’ als nevendiagnose). Code V65.44 ‘HIV counseling’
mag als nevendiagnose geregistreerd worden wanneer het resultaat positief is.
Wanneer de patiënt tot een hoge risicogroep voor HIV-infectie behoort, kan code
V69.8 ‘Other problems related to lifestile’ gebruikt worden als nevendiagnose.
Wanneer het resultaat positief is, maar de patiënt vertoont geen symptomen of
complicaties en de diagnose ‘HIV-infectie’ werd nog niet gesteld, dan wordt code V08
‘Asymptomatic HIV status’ geregistreerd als hoofddiagnose. Deze code mag niet
gebruikt worden wanneer AIDS gediagnosticeerd werd, wanneer de patiënt in
behandeling is voor een HIV-gerelateerde ziekte of een actieve HIV-gerelateerde
aandoening heeft. In die gevallen wordt code 042 geregistreerd.
Pasgeborenen van een HIV-positieve moeder vertonen vaak een positieve HIV-test.
Deze bevindingen wijzen meestal op de antilichamen van de moeder eerder dan de
HIV-status van de pasgeborene; antilichamen kunnen de placenta doordringen en tot
18 maanden na de geboorte aanwezig blijven zonder dat de pasgeborene ooit
geïnfecteerd werd. Deze niet-éénduidige test-resultaten worden eveneens gecodeerd
met code 795.71 ‘Nonspecific serologic evidence of human immunodeficiency virus
[HIV]’ als nevendiagnose.
Volgorde van de codes
Indien een patiënt wordt opgenomen voor het behandelen van een HIV-infectie of een
daaraan gerelateerde complicatie, dan wordt de code 042 ‘HIV disease’ steeds als
hoofddiagnose geregistreerd, met de gerelateerde aandoeningen als nevendiagnose.
Wanneer een patiënt met een HIV-infectie wordt opgenomen voor het behandelen van
een aandoening die niet gerelateerd is aan de HIV-infectie, zoals een trauma, dan
wordt deze aandoening als hoofddiagnose geregistreerd met code 042 en de codes
voor alle geassocieerde aandoeningen als nevendiagnose.
Wanneer bij een obstetrische patiënte een HIV-infectie werd gediagnosticeerd, wordt
een code uit de subcategorie 647.6 ‘Other viral diseases’ gecodeerd met code 042 als
nevendiagnose. Bij een obstetrische patiënte met een positieve HIV-test, zonder
symtomen of voorgeschiedenis van een HIV-infectie, wordt code V08 ‘Asymptomatic
HIV infection status’ geregistreerd eerder dan code 042.
9-8

10. Endocriene, Voedings- en
Stofwisselingsziekten
Aangezien diabetes mellitus een veel voorkomend medisch probleem is dat vaak moet
geregistreerd worden, wordt enkel deze endocriene aandoening hierna besproken.
‘Diabetes’ zonder verdere specificering mag men beschouwen als diabetes mellitus.
Diabetes mellitus wordt geclassificeerd onder categorie 250.
Het vierde digit geeft de aanwezigheid weer van een geassocieerde complicatie.
Het vijfde digit geeft het type diabetes weer en of deze al dan niet onder controle of
stabiel is.
10.1 Types van diabetes mellitus
Er zijn twee types van diabetes. Deze worden weergegeven door het vijfde cijfer.
• Vijfde cijfer 0 (250.x0) classificeert diabetes type II (niet-insulinedependente vorm,
NIDDM, ‘adult-onset’-type) of niet-gespecificeerde diabetes, niet gespecificeerd als
instabiel.
• Vijfde cijfer 1 (250.x1) gebruikt men voor de classificatie van diabetes type I
(insulinedependente vorm, IDDM, juveniele vorm), niet gespecificeerd als instabiel.
• Vijfde cijfer 2 (250.x2) classificeert diabetes type II (niet-insulinedependente vorm,
NIDDM, ‘adult-onset’-type) of niet-gespecificeerde diabetes, instabiel.
• Vijfde cijfer 3 (250.x3) gebruikt men voor de classificatie van diabetes type I
(insulinedependente vorm, IDDM, juveniele vorm), instabiel.
Opmerking:
Het feit dat een patiënt een insulinebehandeling krijgt, is op zichzelf geen indicatie
voor insulinedependentie of dat diabetes type II een insulinedependente diabetes is
geworden. Het vijfde cijfer 1 mag enkel toegekend worden indien de behandelende
arts de diabetes als insulinedependent bepaalt.
10.2 Complicaties van diabetes mellitus
Het vierde cijfer geeft weer of diabetes gepaard gaat met complicaties.
Als het gaat om diabetes met complicatie(s), dan dient men een bijkomende code te
gebruiken om de betreffende complicatie(s) te specificeren.
Zowel type I als type II diabetes mellitus kan leiden tot verschillende complicaties,
zijnde ofwel acute metabole complicaties (250.1x-250.3x) ofwel late complicaties
(250.4x-250.8x).
10-1

Acute metabole complicaties
Voorbeelden:
10-2
∗ Diabetes met keto-acidosis: 250.1x
Diabetische keto-acidosis wordt geclassificeerd als insuline-dependente diabetes
mellitus (type I), tenzij expliciet anders vermeld door de behandelende arts.
∗ Diabetes met hyperosmolariteit,
met of zonder coma: 250.2x
Hyperosmolariteit en deshydratatie zonder significante ketosis komt meestal
voor bij patiënten met type II-diabetes. Coma kan al dan niet aanwezig zijn.
∗ Diabetes met andere vorm van coma: 250.3x
‘Diabetes met andere vorm van coma’ (250.3x) omvat keto-acidosis, die
geëvolueerd is naar een comateuze toestand, alsook hypoglycemisch coma bij
een diabetes-patiënt en insuline-coma, niet verder gespecificeerd.
Overige metabole complicaties
Categorie 250.9x wordt gebruikt voor elke metabole of slecht omschreven complicatie
waarvoor geen meer specifieke code uit de categorie 250 bestaat.
Late of chronische complicaties
Diabetes met late of chronische complicaties wordt geclassificeerd onder de
subcategorieën 250.4x-250.8x.
Dit kunnen complicaties zijn van de nieren (250.4x), de ogen (250.5x), het
zenuwstelsel (250.6x), het perifere vaatstelsel (250.7x) en andere gespecificeerde
complicaties (250.8x).
Enkel wanneer er een causaal verband bestaat tussen de diabetes en de complicerende
aandoening, wordt de diabetes eerst gecodeerd (met een vierde cijfer dat de
aanwezigheid van de complicatie weergeeft), gevolgd door een aanvullende code om
de complicatie te specificeren.
Voorbeelden:
∗ Diabetes (IDDM) met diabetisch cataract:
250.51 ‘Diabetes with ophthalmic manifestations, IDDM type’
366.41 ‘Diabetic cataract’
Maar:
∗ Seniel cataract met diabetes mellitus:
366.10 ‘Senile cataract, unspecified’
250.00 ‘Diabetes mellitus without mention of complication, unspecified type’

Vaak vertoont een patiënt met diabetes mellitus multipele complicaties t.h.v.
verschillende orgaansystemen, zodat verschillende codes uit de subcategorieën
250.4-250.8 vereist zijn. Elke code uit deze subcategorieën moet ten minste met één
aanvullende code voor de complicatie aangevuld worden. Het is echter aangewezen
om zoveel mogelijk codes als nodig te gebruiken om de aandoening zo volledig
mogelijk te omschrijven.
Voorbeelden:
∗ Diabetes mellitus (type I) met diabetische background retinopathie:
250.51 ‘Diabetes with ophthalmic manifestations, type I’
362.01 ‘Background diabetic retinopathy’
∗ Chronische nierinsufficiëntie tengevolge van type I diabetisch nefrotisch
syndroom:
Opmerking:
250.41 ‘Diabetes with renal manifestations, type I’
581.81 ‘Nephrotic syndrome in diseases classified elsewhere’
585 ‘Chronic renal failure
Als het gaat om diabetes als hoofddiagnose, dan moet de zwaarste complicatie eerst
gecodeerd worden, gevolgd door de minder ernstige complicaties. Dit is vooral
belangrijk omdat bij het toekennen van DRGs een verkeerde keuze van hoofddiagnose
een wijziging in DRG kan veroorzaken.
10.3 Recent gediagnosticeerde diabetes mellitus
Recent gediagnosticeerde diabetes mellitus wordt gecodeerd met de codes 250.00 of
250.01, tenzij ze wordt beschreven als instabiele diabetes of indien er vermelding is
van een complicatie of manifestatie.
Aangezien het onwaarschijnlijk is dat patiënten met niet-gecompliceerde diabetes
worden gehospitaliseerd, kan het gebruik van deze codes, als hoofddiagnose van een
ziekenhuisverblijf, in vraag gesteld worden.
10.4 Afwijkende glucosetolerantie
Met een ‘afwijkende glucosetolerantie’ wordt meestal een abnormale glucose
tolerantie-test bedoeld, gecodeerd met de code 790.2 ‘Abnormal glucose tolerance
test’ of een hyperglycemie, gecodeerd met de code 790.6 ‘Other abnormal blood
chemistry’.
Een afwijkende glucosetolerantie is geen diabetes mellitus (250.xx), maar een
verhoogde postprandiale (na eten) bloed-glucose-spiegel. Deze afwijking wordt in het
licht gesteld door een glucosetolerantietest (GTT) die een abnormaal hoge bloedglucose-spiegel
aangeeft na een glucose-inname.
10-3

10.5 Diabetes mellitus als complicatie van zwangerschap
Een vooraf bestaande diabetes optredend als complicatie van zwangerschap, wordt
geclassificeerd onder Hoofdstuk 11 van ICD-9-CM ‘Complications of Pregnancy,
Childbirth, and the Puerperium’ met code 648.0x. Een aanvullende code uit categorie
250 wordt toegekend om het type diabetes weer te geven:
648.0x ‘Diabetes mellitus of the mother, complicating pregnancy, childbirth or
puerperium’
250.xx ‘Diabetes mellitus’
In de praktijk omvat deze code quasi alle zwangere diabetici, aangezien zwangerschap
bijna altijd de diabetes mellitus verzwaart en de diabetes vaak de zwangerschap
compliceert.
10.6 Zwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes is geen echte diabetes en wordt gecodeerd met code
648.8x ‘Abnormal glucose tolerance’.
Deze diagnose refereert naar een abnormale glucosetolerantie die optreedt tijdens de
zwangerschap bij een voordien niet-diabetische vrouw en verdwijnt tijdens de
postpartum periode. Deze patiënten hebben een eventueel groter risico op een latere
ontwikkeling van type II-diabetes (NIDDM).
10.7 Neonatale aandoeningen in verband met maternele
diabetes
Maternele diabetes die invloed heeft op de foetus of pasgeborene wordt
geclassificeerd onder Hoofdstuk 15 ‘Certain conditions originating in the Perinatal
Period’.
• Hypoglycemie
Een pasgeborene van een diabetische moeder die een transiënte abnormaal lage
bloed-glucose-spiegel heeft (hypoglycemie), wordt gecodeerd met de code
775.0.
10-4
Diabetes
maternal, affecting fetus or newborn 775.0
775.0 ‘Syndrome of infant of a diabetic mother’
• Hyperglycemie
Een transiënte diabetes (hyperglycemie) bij een pasgeborene van een diabetische
moeder wordt geregistreerd met de code 775.1. Deze aandoening wordt soms
‘Pseudo-diabetes’ genoemd.
Diabetes
maternal, with manifest disease in the infant 775.1
775.1 ‘Neonatal diabetes mellitus’

10.8 Secundaire diabetes
Secundaire diabetes (251.x) kan het gevolg zijn van een onderliggende aandoening,
het gebruik van bepaalde medikatie of kan ook optreden na chirurgische verwijdering
van de pancreas. Codes uit de categorie 250 worden niet gebruikt voor secundaire
diabetes.
• Bij diabetes, veroorzaakt door een onderliggende aandoening, moet de
onderliggende aandoening eerst gecodeerd worden, gevolgd door een aanvullende
code 251.8 om de secundaire diabetes weer te geven als nevendiagnose.
Voorbeeld:
Diabetische hemochromatosis:
275.0 ‘Disorders of iron metabolism’
251.8 ‘Other specified disorders of pancreatic internal secretion’
Hemochromatosis (diabetic) 275.0
• Diabetes mellitus, veroorzaakt door therapeutisch gebruik van corticosteroïden,
wordt gecodeerd met code 251.8, gevolgd door een aanvullende E-code om het
oorzakelijk geneesmiddel weer te geven.
Diabetes
steroid induced
correct substance properly administered 251.8
251.8 ‘Other specified disorders of pancreatic internal secretion’
E932.0 ‘Adrenal cortical steroids’
• Een ‘postpancreatectomie diabetes mellitus’, of een insulinetekort t.g.v. de
chirurgische verwijdering van een deel van de pancreas, wordt gecodeerd met de
code 251.3.
Hypoinsulinemia
postpancreatectomy (complete) (partial) 251.3
251.3 ‘Postsurgical hypoinsulinemia’
10.9 Hypoglycemie en Insuline reacties
Hypoglycemische reacties kunnen zowel bij diabetes patiënten als niet-diabetes
patienten voorkomen.
• Hypoglycemie bij diabetes patiënt
Bij een diabetes patient wordt hypoglycemie gecodeerd met code 250.8x ‘Diabetes
with other specified complication’, indien er geen vermelding is van coma en
code 250.3x ‘Diabetes mellitus with other coma’, indien coma aanwezig is.
10-5

Een hypoglycemische reactie zonder vermelding van coma of shock wordt met het
vierde cijfer 8 (250.8x) weergegeven. In geval van diabetes met hypoglycemisch
coma geeft het vierde cijfer 3 (250.3x) de aanwezigheid van de complicatie weer.
Beide reacties kunnen optreden bij een diabeticus wanneer er een stoornis is van het
evenwicht tussen maaltijden of inspanning en insulinedosage of orale antidiabetica.
Indien de hypoglycemie een ongewenst gevolg is van correct toegediende insuline,
gebruikt men een aanvullende E-code voor insuline, therapeutisch gebruikt.
10-6
Voorbeelden:
∗ Hypoglycemie bij diabetes patiënt tijdens sportbeoefening zonder aanpassing
van insulinetherapie:
Hypoglycemia (spontaneous)
diabetic 250.8
250.8x ‘Diabetes with other specified manifestations’
E932.3 ‘Insulins and antidiabetic agents causing adverse effects in therapeutic
use’
∗ Hypoglycemisch coma bij diabetes patiënt bij therapeutisch insulinegebruik:
Hypoglycemia (spontaneous)
coma,
diabetic 250.3
250.3x ‘Diabetes with other coma’
E932.3 ‘Insulins and antidiabetic agents causing adverse effects in therapeutic
use’
Hypoglycemie door insuline, verkeerd voorgeschreven of overgedoseerd, wordt als
een vergiftiging gecodeerd (cfr. Hoofdstuk 18 Vergiftigingen) met een E-code om
insuline als oorzakelijk agens weer te geven, gevolgd door de gepaste code uit de
categorie 250.
Voorbeeld:
Hypoglycemisch coma bij een diabetes patiënt door overdosis insuline:
Hypoglycemia
due to insulin
therapeutic misadventure 962.3
962.3 ‘Poisoning by insulins and antidiabetic agents’
E858.0 ‘Accidental poisoning by hormones and synthetic drugs’
250.3x ‘Diabetes with other coma’
• Hypoglycemie bij niet-diabetes patiënt
Een hypoglycemische reactie bij een niet-diabetes patiënt kan weergegeven worden
met code 251.2 ‘Hypoglycemia, unspecified’ of code 251.0 ‘Hypoglycemic coma’.
Het verschil tussen beide codes is de graad van hypoglycemie. Code 251.2 staat
voor hypoglycemische reactie zonder vermelding van coma of shock. Code 251.0
classificeert hypoglycemisch coma of shock.

Voorbeelden:
∗ Hypoglycemische reactie geassocieerd met alcoholisme:
251.2 ‘Hypoglycemia, unspecified’
303.90 ‘Other and unspecified alcohol dependence’
∗ Postprandiale reactieve hypoglycemie:
251.2 ‘Hypoglycemia, unspecified’
∗ Hypoglycemie na gastro-intestinale chirurgie:
579.3 ‘Other and unspecified postsurgical nonabsorption’
10-7

Codeerregels voor
Complicaties van Zwangerschap,
Bevalling en Kraambed,
Congenitale anomalieën en
Perinatale aandoeningen

11. Complicaties van Zwangerschap, Bevalling
en Kraambed
Aandoeningen betreffende zwangerschap, bevalling en kraambed worden
geclassificeerd onder de categorieën 640-676 in Hoofdstuk 11 van de ICD-9-CM
‘Complications of Pregnancy, Childbirth and the Puerperium’.
Ectopische zwangerschap, mola zwangerschap en abortus staan ook geclassificeerd in
Hoofdstuk 11, onder de categorieën 630-639.
Zoals reeds eerder vermeld, worden aandoeningen uit de andere hoofdstukken meestal
herhaald onder Hoofdstuk 11 wanneer ze optreden als complicaties van de
obstetrische periode.
De obstetrische periode begint bij de conceptie en eindigt zes weken (42 dagen) na de
bevalling. ICD-9-CM verdeelt deze periode in de volgende categorieën:
• Complicaties voornamelijk verband houdend met de zwangerschap (640-648);
• Normale bevalling en andere indicaties voor zorg bij zwangerschap, arbeid en
bevalling (650-659);
• Complicaties die voornamelijk optreden tijdens arbeid en bevalling (660-669) en
• Complicaties van kraambed (puerperium) (670-676).
11.1 Vijfcijferige onderverdeling
Het vierde cijfer van de categorieën 640-676 specificeert het type van complicatie en
het vijfde cijfer geeft informatie over de betreffende behandelingsperiode.
Bij alle codes onder de categorieën 640-676, met uitzondering van 650 ‘Volledig
normale bevalling’ (zie verder), moet een vijfde cijfer gebruikt worden.
De categorieën 645, 657, 670 en 672 hebben geen vierde cijfer, maar moeten wel een
vijfde cijfer krijgen. Het ontbrekende vierde cijfer moet bij codering vervangen
worden door 0.
Voorbeelden:
∗ 645 ‘Prolonged pregnancy’ wordt gecodeerd als 645.01 of 645.03
∗ 657 ‘Polyhydramnios’ wordt gecodeerd als 657.01 of 657.03
∗ 670 ‘Major puerperal infection’ wordt gecodeerd als 670.02 of 670.04
∗ 672 ‘Pyrexia of unknown origin in the puerperium’, wordt gecodeerd als 672.02
of 672.04
De vijfde cijfers hebben een dubbele betekenis:
• behandelingsperiode met of zonder bevalling en
• optreden van complicaties vóór of na de bevalling.
11-1

• Met bevalling tijdens de behandelingsperiode
De vijfde cijfers 1 en 2 worden enkel gebruikt wanneer de patiënte bevalt tijdens de
behandelingsperiode:
11-2
1 opname met bevalling, met of zonder vermelding van aandoening of complicatie
antepartum
2 opname met bevalling, met vermelding van complicatie postpartum
• Zonder bevalling tijdens de behandelingsperiode
De vijfde cijfers 3 en 4 mogen enkel gebruikt worden indien de bevalling niet
plaatsvindt in de behandelingsperiode:
3 aandoening of complicatie antepartum (geen bevalling deze periode, patiënte
is nog zwanger)
4 aandoening of complicatie postpartum (geen bevalling deze periode, patiënte is
reeds bevallen en niet langer zwanger)
• Zonder specificatie met betrekking tot de behandelingsperiode
Het vijfde cijfer 0 ‘zonder specificatie met betrekking tot de behandelingsperiode’
is eigenlijk niet van toepassing voor acute ziekenhuisverblijven en moet zoveel
mogelijk vermeden worden.
Het vijfde cijfer 3 wordt gebruikt bij codes uit de categorieën 640-648 en 651-657,
wanneer deze als nevendiagnose geregistreerd worden met een abortus-code., om de
complicatie aan te geven die aanleiding heeft gegeven tot abortus.
Toegelaten vijfde cijfer
In de systematische lijsten staan, onder elk codenummer en tussen vierkante haakjes,
de toegelaten vijfde cijfers voor het betrokken codenummer.
Voorbeelden:
∗ Bij de codes uit de categorie 640 ‘Hemorrhage in early pregnancy’ mogen alleen
de vijfde cijfers 0, 1 of 3 gebruikt worden. Een zwangerschapsbloeding komt
enkel voor in de periode antepartum.
640.8 Other specified hemorrhage in early pregnancy
[0,1,3]
∗ Bij codes uit de categorie 666 ‘Postpartum hemorrhage’ mogen enkel de vijfde
cijfers 0, 2 of 4 gebruikt worden, aangezien een postpartum bloeding enkel
tijdens de periode postpartum optreedt.
666.1 Other immediate postpartum hemorrhage
[0,2,4]

∗ Bepaalde aandoeningen kunnen tijdens eender welke periode optreden en mogen
dus met gelijk welk vijfde cijfer gecodeerd worden.
642.0 Benign essential hypertension complicating pregnancy, childbirth,
[0-4] and the puerperium
Multipele codering
Vaak moeten voor eenzelfde opname meerdere aandoeningen of complicaties
geregistreerd worden. Bij multipele codering voor eenzelfde behandelingsperiode zijn
bepaalde combinaties van vijfde cijfers onlogisch:
• 0 kan niet gebruikt worden met een of ander vijfde cijfer.
• 1 en 2 kunnen samen gebruikt worden voor eenzelfde periode indien zich
gedurende eenzelfde opname zowel ante- als postpartum complicaties voordoen.
1 en 2 kunnen echter niet voorkomen met een ander vijfde cijfer.
• 3 en 4 kunnen niet samen gebruikt worden en ook niet met een ander vijfde cijfer.
Opmerking:
Als bevallings- en postpartum complicaties samen voorkomen tijdens eenzelfde
verblijf, worden de bevallingscomplicaties eerst gecodeerd, vóór de postpartum
complicaties.
11.2 Keuze van de hoofddiagnose
De keuze van de hoofddiagnose voor verblijven voor normale bevallingen en andere
verloskundige zorgen, is gebaseerd op de volgende richtlijnen.
Verblijf met normale bevalling
Code 650 ‘Normal delivery’ wordt enkel gebruikt wanneer de bevalling volledig
normaal is met als resultaat van de bevalling een enkelvoudig levendgeborene.
Er mogen geen postpartum complicaties zijn en elke antepartum complicatie van
tijdens de zwangerschap moet opgelost zijn vóór de bevalling.
Code 650 is altijd de hoofddiagnose en kan nooit samengaan met een andere code uit
het hoofdstuk Verloskunde (categorieën 640 tot 676), die een complicatie van de
antepartum-, bevallings- of postpartumperiode weergeeft. Codes uit andere
hoofdstukken mogen als nevendiagnose geregistreerd worden met code 650 wanneer
deze aandoeningen geen verband hebben met de zwangerschap en op geen enkele
manier de zwangerschap compliceren.
Code 650 is een spontane bevalling, in achterhoofdsligging, van een voldragen
enkelvoudig levend geborene, zonder vermelding van manipulatie van de vrucht
(bijvoorbeeld rotatie) of instrumentatie (bijvoorbeeld forceps).
11-3

Code 650 kan dus enkel worden toegekend wanneer aan volgende voorwaarden is
voldaan:
• De ligging van de foetus bij de bevalling moet een hoofdligging zijn (occiput).
Elke liggingsafwijking, zoals stuit-, aangezichts- of dwarsligging, horen niet onder
code 650 en moeten gecodeerd worden met een complicatiecode.
• Elke complicatie van tijdens de zwangerschap moet opgelost zijn vóór de bevalling.
Zoniet, wordt een code gebruikt die deze zwangerschapscomplicatie weergeeft i.p.v.
code 650.
• Er mogen noch tijdens de arbeid, noch tijdens de bevalling, abnormaliteiten of
complicaties optreden.
• Er mag zich geen enkele postpartumcomplicatie voordoen.
• De enige verloskundige ingrepen die mogen geregistreerd worden bij een normale
bevalling (650) zijn:
− episiotomie (routine-episiotomie, zonder forceps);
− amniotomie (kunstmatig breken van de vliezen);
− manuele begeleiding van spontane bevalling (zonder forceps);
− toediening van analgetica en/of anesthesie;
− foetale monitoring of
− sterilisatie.
Indien er een andere verloskundige ingreep wordt uitgevoerd, mag code 650 niet
gebruikt worden.
• Het resultaat van de bevalling moet een ‘Enkelvoudig levend geborene’ (V27.0)
zijn. Deze code is de enige code die als aanvullende code mag gebruikt worden bij
de code 650 om het resultaat van de bevalling weer te geven. Ieder ander resultaat
(bijvoorbeeld een tweeling) vormt een complicatie.
11-4
Voorbeelden:
∗ Een patiënte die een volledig normale bevalling had, deed enkele uren na de
bevalling een postpartumbloeding.
666.12 ‘Other immediate postpartum hemorrhage’
Het vijfde cijfer 2 geeft aan dat patiënte bevallen is maar een postpartumcomplicatie
heeft gehad. Ook al was de bevalling zelf volledig normaal,
code 650 mag hier niet gebruikt worden aangezien er zich een complicatie
voordeed tijdens de behandelingsperiode, weergegeven met een andere code uit
de categorieën 630-676.
∗ De prenatale voorgeschiedenis van een patiënte, die volledig normaal was
bevallen van een levend geborene, vermeldt een urineweginfectie de derde
zwangerschapsmaand. Deze werd ambulant behandeld met Bactrim. De
infectie is in de loop van de verdere zwangerschap niet meer teruggekeerd en
patiënte had geen infectie op het moment van de bevalling.
650 ‘Normal delivery’
In dit geval wordt code 650 ‘Normal delivery’ geregistreerd, aangezien de
antepartum complicatie volledig opgelost is vóór de bevalling.

Verblijf met andere bevalling
Wanneer een bevalling niet beantwoordt aan de criteria voor het toekennen van
code 650 ‘Normale bevalling’, is de belangrijkste omstandigheid of complicatie van
de bevalling, de hoofddiagnose.
De hoofddiagnose bij een bevalling door keizersnede is de indicatie voor de
keizersnede tenzij de reden van het verblijf geen verband heeft met de aandoening die
resulteerde in een bevalling door keizersnede.
Voorbeelden:
∗ Een patiënte die vroeger een keizersnede onderging wordt opgenomen voor een
tweede keizersnede. Ze had tevens insuline-dependente diabetes. De
keizersnede verliep zonder complicaties.
Hoofddiagnose: 654.21 ‘Previous cesarean delivery’
Nevendiagnosen: 648.01 ‘Diabetes mellitus complicating childbirth’
250.01 ‘Insuline-dependente diabetes mellitus’
∗ Een patiënte wordt opgenomen in arbeid met obstructie door stuitligging.
Inwendig keren faalt en enkele uren later bevalt zij door keizersnede.
Hoofddiagnose: 660.01 ‘Obstruction of labor due to malposition of fetus at
onset of labor’
Nevendiagnosen: 652.21 ‘Breech presentation’
Niet-verloskundige aandoeningen als complicatie van zwangerschap,
bevalling en kraambed
Aandoeningen die normaal geclassificeerd staan in andere hoofdstukken dan
Hoofdstuk 11, worden vaak herhaald in Hoofdstuk 11 in die gevallen waar zij een
complicatie vormen van zwangerschap, bevalling en kraambed of wanneer zij zelf
gecompliceerd worden door het feit dat de patiënte zwanger is.
Voorbeelden:
∗ Infectie- en parasitaire aandoeningen als complicatie van zwangerschap,
bevalling en kraambed:
Infectie- en parasitaire aandoeningen, geclassificeerd onder de categorieën
001-139, worden in Hoofdstuk 11 geclassificeerd onder de categorie
647 ‘Infectious and parasitic conditions in the mother classifiable elsewhere, but
complicating pregnancy, childbirth, or the puerperium’.
∗ Algemene aandoeningen als complicatie van zwangerschap, bevalling en
kraambed:
Algemene aandoeningen worden geclassificeerd onder de categorie 648 ‘Other
current conditions in the mother classifiable elsewhere, but complicating
pregnancy, childbirth, or the puerperium’.
11-5

Het is aangewezen een aanvullende code uit de andere hoofdstukken te gebruiken
voor de aandoening, indien die code de aandoening verder specificeert.
Voorbeeld:
11-6
Diabetes mellitus, type I, in coma - intra-uteriene zwangerschap, 28 weken, niet
bevallen:
648.03 ‘Diabetes mellitus, antepartum condition or complication’
250.31 ‘Diabetes with other coma, type I’
Code 648.03 zegt alleen dat de patiënte diabetes heeft. De code 250.31 geeft het
type diabetes weer en geeft een volledige omschrijving van de aandoening.
Wanneer de code in Hoofdstuk 11 de aandoening voldoende omschrijft, volstaat enkel
deze code.
Voorbeeld:
671.0x ‘Varicose veins of legs’
Een aanvullende code is hier redundant, aangezien deze geen bijkomende
informatie biedt.
Wanneer een niet-verloskundige aandoening optreedt tijdens de zwangerschap, maar
de zwangerschap niet compliceert en zelf ook niet gecompliceerd wordt door de
zwangerschap, dan wordt de aandoening die het verblijf wettigt eerst gecodeerd met
een gewone code en als aanvullende code V22.2 ‘Incidental pregnancy’.
Voorbeeld:
Een Colles fractuur bij een zwangere vrouw:
813.41 ‘Colles’ fracture’
V22.2 ‘Incidental pregnancy’
Codes uit de categorie V22 ‘Normal pregnancy’ worden dus geregistreerd als
nevendiagnose wanneer de patiënte opgenomen werd voor een probleem dat geen
verband heeft met de zwangerschap.
Verblijf voor andere obstetrische zorgen
De volgende richtlijnen bepalen de keuze van de hoofddiagnose bij verblijven voor
andere obstetrische zorgen dan bevalling.
• De hoofddiagnose is de complicatie van de zwangerschap die het verblijf heeft
genoodzaakt. Indien meer dan één complicatie aanwezig is, waarvan elke
complicatie behandeld of opgevolgd wordt, mag eender welke complicatie als
hoofddiagnose geregistreerd worden.

• Voor routine prenataal onderzoek, zonder aanwezigheid van complicaties, wordt
code V22.0 ‘Controle van normale eerste zwangerschap’ of code V22.1 ‘Controle
van andere normale zwangerschap’ gebruikt. Indien gelijk welke complicatie van
zwangerschap aanwezig is, wordt de code voor deze aandoening gebruikt in plaats
van een code uit categorie V22. Deze codes worden niet samen met andere codes
uit het Hoofdstuk 11 gebruikt.
• Wanneer een patiënte gehospitaliseerd wordt voor een aandoening die totaal geen
verband heeft met de zwangerschap, dan wordt de aandoening die het verblijf
wettigt eerst gecodeerd met een gewone code en als nevendiagnose V22.2
‘Incidental pregnancy’ om de reden aan te geven van elke mogelijke wijziging in
de behandeling.
• Een code van categorie V23 ‘Controle van zwangerschap met verhoogd risico
[high risk] kan zowel als hoofddiagnose als als nevendiagnose gehanteerd worden
wanneer een zwangere patiënte tot een categorie met verhoogd risico behoort. Het
vierde digit geeft de aard van het betreffende risico weer.
Voorbeeld:
Antepartum opvolging van zwangerschap bij patiënte met drie dood geboren
kinderen in de anamnese.
V23.5 ‘Zwangerschap met slechte vootplantingsanamnese’
Opmerking:
Code V23.2 ‘Zwangerschap met abortus in anamnese’, wordt niet gebruikt bij een
zwangere patiënte. Code 646.3x ‘Habituele abortus patiënt’ wordt gebruikt om
abortus in anamnese aan te geven wanneer de patiënte op dat moment zwanger is.
• Wanneer een patiënte buiten het ziekenhuis bevalt en vervolgens wordt opgenomen
voor routine postpartum zorgen zonder aanwezigheid van complicaties, dan wordt
code V24.0 ‘Onderzoek en behandeling postpartum, onmiddellijk na bevalling’
gebruikt als hoofddiagnose. Wanneer er een postpartumcomplicatie aanwezig is,
moet deze als hoofddiagnose vermeld worden met vijfde digit 4 ‘aandoening of
complicatie postpartum, zonder bevalling’, en niet code V24.0.
Voorbeelden:
∗ Opname van patiënte in goede toestand na bevalling van een enkelvoudig levend
geborene in de taxi op weg naar het ziekenhuis.
V24.0 ‘Onderzoek en behandeling postpartum, onmiddellijk na bevalling’
∗ Een patiënte wordt opgenomen nadat ze bevallen was op de ziekenhuisparking.
Er werd een eerste graads perineum ruptuur vastgesteld.
664.04 ‘Eerste graads perineum ruptuur’
• Wanneer patiënte wordt opgenomen voor prenatale screening voor foetale
afwijking, wordt een code uit categorie V28 ‘Prenatale screening’ gebruikt.
11-7

• Als ‘sterilisatie om contraceptieve redenen’ de hoofdreden is voor opname, dan
moet men V25.2 als hoofddiagnose coderen, met een ingrepencode voor de
sterilisatie zelf. Andere bijkomende diagnosen, bijvoorbeeld onderliggende
medische of psychologische aandoeningen die geleid hebben tot de beslissing om
een sterilisatie te ondergaan, mogen als nevendiagnose gecodeerd worden.
11-8
Voorbeeld:
Multipariteit - depressieve reactie - bilaterale partiële salpingectomie om
contraceptieve redenen:
V25.2 ‘Sterilization’
300.4 ‘Neurotic depression’
V61.5 ‘Multiparity’
66.39 ‘Other bilateral destruction or occlusion of fallopian tubes’
• Als echter de sterilisatie om contraceptieve redenen uitgevoerd wordt na een
bevalling en tijdens dezelfde opname, dan wordt V25.2 als nevendiagnose
gecodeerd.
Voorbeeld:
Voldragen zwangerschap - bevalling - stuitligging - stuitextractie - bilaterale
partiële salpingectomie voor contraceptie:
652.21 ‘Breech presentation without mention of version’
V25.2 ‘Sterilization’
72.52 ‘Other partial breech extraction’
66.39 ‘Other bilateral destruction or occlusion of fallopian tubes’
• Als de sterilisatie daarentegen plaatsvindt om therapeutische redenen, dus andere
dan zuiver contraceptieve redenen, dan mag men V25.2 niet gebruiken. In zulke
gevallen worden de oorspronkelijke aandoening, eventuele nevendiagnosen of
complicaties en uitgevoerde ingrepen gecodeerd.
Voorbeeld:
Wanneer een hysterectomie wordt uitgevoerd omwille van lelsel of wonde van
de uterus tijdens de bevalling dan worden enkel de obstetrische diagnose en
ingreep gecodeerd ook al resulteert de ingreep in steriliteit.
In geval van sterilisatie mag de code V25.2 dus enkel gebruikt worden, hetzij als
hoofddiagnose, hetzij als nevendiagnose, als de indicatie voor de sterilisatieingreep
contraceptief is.

11.3 Resultaat van de bevalling
Aangezien bevallingscodes geen informatie geven over het resultaat van de bevalling
(levend/dood geboren, éénling/meerling), wordt een aanvullende code uit de categorie
V27 gebruikt om het resultaat van de bevalling weer te geven.
Deze codes mogen enkel als nevendiagnose gebruikt worden en worden vermeld
in het document van de moeder.
Wanneer de moeder buiten het ziekenhuis is bevallen en nadien wordt opgenomen,
mag er geen V27.x-code gebruikt worden.
Voorbeelden:
∗ Bevalling van een drieling, één dood geboren:
Outcome of delivery
multiple birth
some liveborn V27.6
651.11 ‘Triplet pregnancy, delivered, with or without mention of antepartum
condition’
V27.6 ‘Other multiple birth, some liveborn’
∗ Normale bevalling van een levend geboren vrouwelijk kind:
Outcome of delivery
single
liveborn V27.0
650 ‘Delivery in a completely normal case’
V27.0 ‘Single liveborn’
11-9

12. Congenitale aandoeningen
De meeste congenitale aandoeningen staan geclassificeerd onder de categorieën
740-759 in Hoofdstuk 14 van de ICD-9-CM ‘Congenital Anomalies’.
12.1 Opzoeken van hoofdtermen in de Alfabetische Lijst
Het onderscheid tussen verworven en congenitaal wordt in de Alfabetische Lijst
(Volume 2) vaak weergegeven door niet-essentiële modificatoren (tussen ronde
haakjes, naast de hoofdterm) of door de subtermen (onder de hoofdterm).
Men moet dus zoeken naar de hoofdterm die de aandoening weergeeft en de termen
tussen haakjes en subtermen nagaan.
Vele congenitale aandoeningen kan men terugvinden onder de hoofdtermen
‘Anomaly’ of ‘Deformity’, eerder dan onder de naam van de specifieke aandoening.
Voorbeeld:
Deformity
breast (acquired) 611.8
congenital 757.9
bronchus (congenital) 748.3
acquired 519.1
De Systematische Lijst geeft vaak instructies d.m.v. een exclusie.
Voorbeeld:
562 Diverticula of intestine
Excludes: congenital diverticulum of colon (751.5)
12.2 Congenitale versus perinatale aandoeningen
Bepaalde congenitale aandoeningen t.g.v. een mechanische factor tijdens de
zwangerschap, zoals een intra-uteriene liggingsafwijking of druk, worden
geclassificeerd onder congenitale misvormingen van bewegingsstelsel (categorie 754).
Deze congenitale aandoeningen mogen niet verward worden met gelijkaardige
geboortetraumata, die als perinatale aandoeningen (categorie 767) worden
geclassificeerd.
Voorbeelden:
∗ Congenitale misvormingen van bewegingsstelsel:
754.31 ‘Congenital dislocation of hip, bilateral’
754.41 ‘Congenital dislocation of knee (with genum recurvatum)’
∗ Geboortetrauma, claviculafractuur:
767.2 ‘Birth trauma, fracture of clavicle’
12-1

12.3 Congenitale aandoeningen en leeftijd
Codes uit Hoofdstuk 14 ‘Congenitale aandoeningen’, mogen geregistreerd worden bij
patiënten van gelijk welke leeftijd.
Vele congenitale aandoeningen komen pas tot uiting op latere leeftijd, ook al zijn ze
reeds van bij de geboorte aanwezig. Daarnaast zijn er congenitale aandoeningen die
niet kunnen behandeld worden en dus heel het leven aanwezig blijven. Congenitale
aandoeningen mogen dus ook bij volwassenen geregistreerd worden.
Voorbeelden:
12-2
∗ Een patiënt, 30 jaar oud, met Syndroom van Marfan wordt opgenomen voor
vervanging van een hartklep en herstel van een aorta-aneurysma:
Code 759.82 ‘Marfan’s syndrome’, mag hier gebruikt worden ondanks de
leeftijd van de patiënt.
∗ Een 25-jarige patiënt wordt opgenomen voor een hersenoperatie, die een colloïd
cyste van de rechter derde ventrikel aan het licht brengt:
Code 742.4 ‘Other specified anomaly of the brain’ mag toegekend worden
aangezien een colloïd cyste van de derde ventikel een congenitale aandoening is
en de leeftijd van de patiënt de code niet beïnvloedt.

13. Pasgeborenen en Perinatale aandoeningen
Aandoeningen die hun oorsprong hebben in de perinatale periode staan geclassificeerd
in Hoofdstuk 15 van de ICD-9-CM ‘Certain Conditions Originating in the Perinatal
Period’.
Dit zijn enerzijds aandoeningen die zich voordoen tijdens de perinatale periode.
Anderzijds worden aandoeningen die in andere hoofdstukken geclassificeerd staan,
geclassificeerd in Hoofdstuk 15 wanneer ze hun oorsprong hebben in de perinatale
periode, maar pas later tot ontwikkeling komen.
De perinatale periode is de periode beginnend vóór de geboorte en eindigend de 28ste
levensdag.
13.1 Opzoeken van codes voor perinatale aandoeningen in
de Alfabetische Lijst
Codes voor perinatale aandoeningen worden gezocht in de Alfabetische Lijst
(volume 2) onder de hoofdterm ‘Birth’ of onder de hoofdterm van de aandoening en
vervolgens onder subtermen zoals ‘neonatal’, ‘fetal’ en ‘infantile’.
13.2 Registratie van pasgeborenen
De V30-V39 codes mogen slechts éénmaal gebruikt worden, nl. als hoofddiagnose,
voor de registratie van het verblijf van pasgeborenen tijdens hetwelke de geboorte
plaatsvond.
Enkel geboorten die plaatsvonden in het ziekenhuis of onmiddellijk vóór opname in
het ziekenhuis, worden geclassificeerd onder de categorieën V30-V39.
Codes uit de categorieën V30-V39 worden enkel geregistreerd op het document
van de pasgeborene en altijd als hoofddiagnose.
Er zijn drie coderingsassen voor het coderen van pasgeborenen:
1. V30-V39: Enkelvoudige of meervoudige geboorte, partners levend of dood
geboren
2. Vierde digit-as: Geboren in het ziekenhuis of opgenomen onmiddellijk na
de geboorte
3. Vijfde digit-as: Al dan niet met keizersnede geboren
13-1

V30-V39-categorieën (eerste coderingsas)
De V30-V39 codes geven weer of de geboorte enkelvoudig of meervoudig was en of
in meervoudige geboorten de partners levend of doodgeboren zijn.
Vierde digit (tweede as)
Het vierde digit geeft weer of het kind in het ziekenhuis is geboren of opgenomen is
onmiddellijk na de geboorte:
0 geboren in het ziekenhuis
1 geboren vóór opname in het ziekenhuis
2 geboren buiten het ziekenhuis en niet opgenomen
• Het vierde digit 0 geeft weer dat de geboorte plaatsvond in het ziekenhuis.
• Het vierde digit 1, wordt gebruikt voor kinderen geboren buiten het ziekenhuis en
onmiddellijk daarna opgenomen.
• Het vierde digit 2 is niet van toepassing voor ziekenhuisverblijven, aangezien het
staat voor ‘geboren buiten het ziekenhuis en niet opgenomen’.
Vijfde digit (derde as)
Het vijfde digit wordt gebruikt bij codes uit de categorieën V30-V39 met het vierde
digit 0 om aan te geven of het kind al dan niet met keizersnede werd geboren:
0 geen vermelding van bevalling via keizersnede
1 geboren door bevalling via keizersnede
Codes uit de categorieën V30-V39 mogen niet meer gebruikt worden bij
heropname van een pasgeborene, die tijdens een vorige opname of buiten het
ziekenhuis werd geboren.
Gebeurt de opname van een kind, geboren buiten het ziekenhuis, pas later, en wordt
de pasgeborene opgenomen voor een complicatie, dan moet de complicatie als
hoofddiagnose gecodeerd worden.
Wordt een pasgeborene in het ziekenhuis getransfereerd of ontslagen en
heropgenomen, dan wordt de aandoening die de transfer of de heropname wettigt,
gecodeerd als hoofddiagnose.
Voorbeelden:
13-2
∗ Een levend geborene in het ziekenhuis met hyperbilirubinemie:
V30.00 ‘Single liveborn’
774.6 ‘Unspecified fetal and neonatal jaundice’
∗ Heropname van pasgeborene voor behandeling van hyperbilirubinemie:
774.6 ‘Unspecified fetal and neonatal jaundice’
V30-V39 codes kunnen gevonden worden in de Alfabetische Lijst (Volume 2) onder
de hoofdterm ‘Newborn’.

13.3 Nevendiagnosen bij pasgeborenen
Een code uit de categorieën V30-V39 geeft enkel aan dat er gedurende het verblijf een
geboorte plaatsvond. Nevendiagnosen worden gebruikt om klinisch relevante
aandoeningen aan te geven, vastgesteld bij onderzoek van de pasgeborene.
Een aandoening van een pasgeborene is klinisch relevant wanneer deze implicaties
heeft op zijn latere gezondheidszorg en/of een van de volgende punten vereist:
• klinisch onderzoek
• therapeutische behandeling
• bijkomende diagnostische onderzoeken of ingrepen
• verlenging van de verblijfsduur
• meer verpleegkundige verzorging en/of bewaking
Deze richtlijnen i.v.m. nevendiagnosen komen overeen met de algemene richtlijnen
betreffende nevendiagnosen, behalve het criterium dat aangeeft dat elke aandoening
die implicaties heeft op de latere gezondheidszorg ook moet geregistreerd worden,
zelfs indien deze niet verder geëvalueerd of behandeld werd gedurende het huidige
verblijf.
Een code uit de categorieën 740 tot 759 ‘Congenitale anomalieën’ bijvoorbeeld,
wordt als nevendiagnose geregistreerd wanneer er een bepaalde afwijking wordt
vastgesteld.
Deze uitzonderingsregel geldt enkel voor de registratie van pasgeborenen.
Voorbeeld:
De geneesheer stelde de diagnose van syndactylie en hydrocoele. Zelfs al werd er
geen behandeling gegeven en ook geen verdere evaluatie uitgevoerd gedurende het
verblijf van de pasgeborene, zullen beide aandoeningen later wel behandeld
moeten worden en worden zij daarom ook geregistreerd.
Irrelevante of voorbijgaande aandoeningen die genezen zonder behandeling worden
niet geregistreerd.
Voorbeeld:
Op het dossier van de pasgeborene vermeldt de arts dat er lichte geelzucht werd
vastgesteld. Er werd geen verdere evaluatie gedaan en de geelzucht was de
volgende dag spontaan verdwenen. De geelzucht wordt hier niet gecodeerd.
13.4 Prematuriteit, Laag geboortegewicht en Postmaturiteit
Prematuriteit
Prematuriteit wordt geclassificeerd onder categorie 765 en kan ofwel Immaturiteit
ofwel Prematuriteit betekenen:
• Immaturiteit (765.0x) impliceert een geboortegewicht van minder dan 1.000
gram en/of een zwangerschap van minder dan 28 volledige weken.
• Prematuriteit (765.1x) impliceert een geboortegewicht van 1.000-2.499 gram
en/of een zwangerschap van 28-37 volledige weken.
13-3

Laag geboortegewicht
Zelfs wanneer de baby niet prematuur is, kan het aangewezen zijn om een code uit de
categorie 764 ‘Slow fetal growth and fetal malnutrition’ te registreren. Deze code
betekent niet dat de pasgeborene prematuur is maar geeft aan dat hij minder zwaar is
dan verwacht op basis van de zwangerschapsduur.
Met de vijfde cijfers bij de codes voor immaturiteit (765.0), prematuriteit (765.1) en
langzame groei van de vrucht en foetale ondervoeding (764.0-764.9) wordt het
geboortegewicht weergegeven. Er moet over gewaakt worden dat het geboortegewicht
weergegeven met het vijfde cijfer consistent is met de vier-digit-code bij
dewelke het gebruikt wordt.
Voorbeeld:
13-4
Een diagnose van immaturiteit is inconsistent met het vijfde cijfer 9, aangezien een
geboortegewicht van 2.500 gram ver buiten de criteria voor immaturiteit valt, ook
al is er geen aanwijzing in het handboek dat een zwaarder gewicht uitgesloten is.
Postmaturiteit
Postmaturiteit wordt gedefiniëerd als een zwangerschapsduur van 294 of meer dagen
of 42 of meer volledige weken.
Onder categorie 766 worden een lange zwangerschapsduur en/of een hoog geboortegewicht
alsvolgt geclassificeerd:
• 766.0 uitzonderlijk grote baby (betekent gewoonlijk een geboortegewicht van
4.500 gram of meer)
• 766.1 overige ‘heavy for dates’ pasgeborenen, onafhankelijk van de
zwangerschapsduur
• 766.2 overdragen pasgeborene, geen ‘heavy for dates’; zwangerschapsduur
van meer dan 294 dagen of 42 of meer volledige weken
Er is geen tijdslimiet voor het gebruik van deze codes. Deze codes kunnen
aangewend worden zolang de arts het geboortegewicht beschouwt als een
belangrijk element van de toestand van de pasgeborene.
Voorbeeld:
Een kind dat geboren is in ziekenhuis A na de 34 ste zwangerschapsweek en dat na
14 dagen getransfereerd wordt naar ziekenhuis B voor verdere evaluatie van een
congenitale afwijking, mag nog altijd een code voor prematuriteit krijgen als
nevendiagnose.
Het vijfde digit voor deze codes is gebaseerd op het geboortegewicht, niet het
gewicht van het kind op het moment van transfer of heropname.

Dit zijn algemene richtlijnen. Codes uit de categorieën 764 en 765 mogen echter niet
toegekend worden op basis van de algemene richtlijnen i.v.m. het geboortegewicht en
de zwangerschapsduur alleen, maar moeten gebaseerd zijn op de arts zijn klinische
evaluatie van de maturiteit van de pasgeborene, zoals aangegeven in de
diagnosestelling.
Fetal Distress en Asphyxia
Codes voor ‘fetal distress’ en ‘asphyxia’ worden enkel geregistreerd voor de
pasgeborene wanneer de aandoening duidelijk gespecificeerd is door de arts. Deze
codes mogen niet toegekend worden op basis van informatie in het dossier van de
pasgeborene, zoals een lage Apgar score of aanwezigheid van meconium in het
vruchtwater.
Meestal wordt ‘fetal distress’ niet gecodeerd wanneer het de toestand van de
pasgeborene niet nadelig beïnvloedt.
Hemolytische aandoening van de pasgeborene
Pasgeborenen van Rh-negatieve moeders ontwikkelen vaak een hemolytische
aandoening tengevolge van feto-maternele bloedgroep incompatibiliteit.
Hemolytische aandoeningen van de pasgeborene worden geclassificeerd onder
categorie 773 ‘Hemolytische aandoeningen van vrucht en pasgeborene tgv. isoimmunisatie’.
Deze code mag niet alleen op basis van een routine navelstrengbloed-onderzoek met
indicatie voor incompatibiliteit toegekend worden. De diagnose van iso-immunisatie
of hemolytische aandoening moet bevestigd worden door een positieve Coombs-test.
13.5 Observatie en evaluatie van pasgeborenen en kinderen
Een code van categorie V29 ‘Observatie en evaluatie van pasgeborenen i.v.m.
verdenking op een bepaalde aandoening, die niet gevonden is’ wordt gebruikt wanneer
een gezonde pasgeborene geëvalueerd wordt voor een vermoedelijke aandoening die,
na onderzoek en evaluatie, niet aanwezig blijkt te zijn.
Deze codes mogen geregistreerd worden als nevendiagnose bij een code uit de
categorieën V30-V39 wanneer een pasgeborene verder geëvalueerd wordt tijdens het
verblijf tijdens hetwelk de geboorte plaaatsvond.
Voorbeeld:
Een pasgeborene van een moeder die gekend is voor chronisch alcoholisme wordt
geobserveerd voor mogelijke alcohol-gerelateerde problemen. Er worden geen
problemen vastgesteld.
Hoofddiagnose: V30.00 ‘Single liveborn’
Nevendiagnose: V29.8 ‘Observation for other specified suspected condition’
13-5

Een code uit de categorie V29 mag ook als hoofddiagnose geregistreerd worden voor
een latere heropname of een opname waarvoor een code uit de categorieën V30-V39
niet meer van toepassing is.
De V29-codes worden gebruikt voor gezonde pasgeborenen en kinderen bij wie, na
onderzoek en observatie, geen enkele diagnose wordt vastgesteld, en worden enkel
toegekend gedurende de perinatale periode (eerste 28 dagen na de geboorte).
Voorbeeld:
13-6
Een pasgeborene wordt twee dagen na ontslag heropgenomen wegens lichte
cyanose en mogelijks een perinataal respiratoir probleem. Volledig onderzoek kon
geen enkel probleem in het licht stellen en de pasgeborene werd ontslagen zonder
dat er enige diagnose werd vastgesteld.
Hoofddiagnose: V29.2 ‘Observation for suspected respiratory condition’
Wanneer een pasgeborene tekenen of symptomen vertoont van een vermoedelijke
aandoening of wanneer een aandoening wordt vastgesteld, dan wordt de code voor het
symptoom of de aandoening toegekend.
Voorbeeld:
Een pasgeborene wordt twee dagen na ontslag heropgenomen wegens lichte
cyanose en mogelijks een perinataal respiratoir probleem. De diagnose van
‘Respiratory Distress Syndrome, type I’ wordt gesteld. Deze aandoening wordt als
hoofddiagnose geregistreerd en er wordt geen code uit categorie V29 gebruikt.
Hoofddiagnose: 769 ‘Respiratory Distress Syndrome’ [RDS I]
Hoewel er meestal geen nevendiagnosen geregistreerd worden wanneer code V29 de
hoofddiagnose is, mogen perinatale of congenitale aandoeningen, die continue
behandeling of monitoring vragen gedurende de observatie, wel als nevendiagnose
geregistreerd worden. Congenitale aandoeningen waarvoor geen verdere evaluatie of
behandeling vereist is, worden niet geregistreerd wanneer de pasgeborene wordt
opgenomen voor observatie.
13.6 Leeftijd en perinatale aandoeningen
De meeste aandoeningen die hun oorsprong hebben in de perinatale periode zijn
voorbijgaand en doen zich voor bij de pasgeborenen en de zuigeling in de perinatale
periode.
Sommige aandoeningen blijven levenslang aanwezig; andere manifesteren zich slechts
op latere leeftijd, maar hebben hun oorsprong in de perinatale periode.
Voorbeeld:
Vaginaal carcinoma bij een 33-jarige patiënte t.g.v. intra-uteriene blootstelling
aan DES (diethylstilbestrol), genomen door de moeder tijdens de zwangerschap:
184.0 ‘Malignant neoplasm of vagina’
760.76 ‘Noxious influences affecting fetus via placenta or breast milk, DES’
E932.2 ‘Ovarian hormones and synthetic substitutes’

Codeerregels voor
Cardiovasculaire aandoeningen
en Nieuwvormingen

14. Cardiovasculaire aandoeningen
14.1 Reumatische hartaandoeningen
Reumatische hartaandoeningen worden veroorzaakt door hemolytische streptococcen,
groep A.
ICD-9-CM classificeert gewrichtsreuma en reumatische hartaandoeningen onder
Hoofdstuk 7 ‘Diseases of the circulatory system’ (390-398), met een eerste
onderverdeling acuut versus chronisch.
‘Acute rheumatic fever’ 390-392
Categorie 390 classificeert acuut gewrichtsreuma zonder vermelding van
hartaandoening.
Categorie 391 classificeert acuut gewrichtsreuma met vermelding van hartaandoening.
Categorie 392 classificeert reumatische chorea, met een vierde cijfer dat aangeeft of er
al dan niet vermelding is van een hartaandoening.
‘Chronic rheumatic fever’ 393-398
Chronische reumatische hartaandoeningen zijn hartaandoeningen die resulteren uit een
vroegere actieve reumatische infectie. De hartkleppen, de mitralisklep in het
bijzonder, zijn het frequentst aangetast.
• ICD-9-CM beschouwt bepaalde mitralisklep aandoeningen van niet-gespecificeerde
etiologie, als van reumatische oorsprong.
Belangrijk:
De behandelende arts moet de etiologie van de mitralisklep aandoeningen
duidelijk specificeren. Zoniet worden bepaalde mitralisklep aandoeningen van
niet-gespecificeerde oorsprong automatisch als reumatisch geregistreerd.
Voorbeelden:
∗ Mitralisklep stenose:
394.0 ‘Mitral stenosis’
∗ Mitralisklep insufficiëntie:
424.0 Mitral valve disorders
Excludes: the listed conditions:
specified as rheumatic (394.1)
14-1

14-2
Mitralisklep stenose, niet gespecificeerd (in het eerste voorbeeld), wordt als
reumatisch beschouwd. Een mitralisklep insufficiëntie, niet gespecificeerd,
wordt niet geclassificeerd als reumatische hartaandoening.
De Alfabetische Lijst geeft de nodige instructies om dit onderscheid te maken.
• Wanneer in diagnosen meer dan één mitralisklep aandoening voorkomt, waarvan
één als reumatisch wordt beschouwd, worden beide als reumatisch gecodeerd.
Voorbeeld:
Mitralisklep stenose en insufficiëntie:
394.2 ‘Mitral stenosis with insufficiency’
• ICD-9-CM neemt aan dat niet-gespecificeerde aandoeningen van de mitralis- en
aortaklep samen, van reumatische oorsprong zijn.
Aandoeningen van de aortaklep alleen daarentegen, worden nooit als reumatisch
gecodeerd, tenzij wanneer de aandoening als dusdanig gespecificeerd werd.
Voorbeelden:
∗ Mitralisklep insufficiëntie met aortaklep insufficiëntie:
396.3 ‘Mitral valve insufficiency and aortic valve insufficiency’
∗ Aortaklep insufficiëntie; Aortaklep stenose:
424.1 ‘Aortic valve disorders’
∗ Reumatische aortaklep stenose:
395.0 ‘Rheumatic aortic stenosis’
Hartfalen bij een patiënt met een reumatische hartaandoening wordt geclassificeerd als
398.91 ‘Rheumatic heart failure (congestive)’, tenzij de arts een andere oorzaak
specificeert.
14.2 Ischemische hartaandoeningen
‘Ischemische hartaandoening’ is de algemene term voor een aantal aandoeningen die
het myocard aantasten doordat er te weing bloedtoevoer is naar het hart, te wijten aan
coronaire insufficiëntie. De coronaire insufficiëntie wordt meestal veroorzaakt door
progressieve opstopping van de coronairen door atheromateus materiaal, zodat het
lumen van de arterie gedeeltelijk of geheel geoccludeerd wordt.
Andere veel gebruikte terminologie voor ischemische hartaandoening zijn:
− arteriosclerotische hartaandoening (ASHD);
− coronaire insufficiëntie;
− coronaire ischemie;
− coronaire aandoening en
− coronaire arteriosclerosis (arteriosclerosis)

Ischemische hartaandoeningen worden geclassificeerd in de categorieën 410-414:
410 Acuut myocard infarct
411 Overige acute en subacute vormen van ischemische hartziekten
412 Oud myocard infarct
413 Angina pectoris
414 Overige vormen van chronische ischemische hartaandoeningen
Myocard infarct
Acuut infarct
Een myocard infarct omschreven als acuut of met een tijdsduur van 8 weken of
minder, wordt geclassificeerd in categorie 410 ‘Acute myocardial infarction’.
Het vierde cijfer geeft de betrokken wand aan.
Het vijfde cijfer, dat moet gebruikt worden bij de codes onder categorie 410, geeft de
behandelingsperiode weer:
0 behandelingsperiode niet gespecificeerd
Het vijfde cijfer 0 wordt enkel gebruikt als men over onvoldoende informatie
beschikt om één van de andere vijfde cijfers te gebruiken.
1 eerste behandelingsperiode
Het vijfde cijfer 1 wordt gebruikt om de eerste behandelingsperiode aan te geven
(onafhankelijk van de plaats van behandeling) bij een pas gediagnosticeerd
myocard infarct.
Het vijfde cijfer 1 wordt gebruikt onafhankelijk van het aantal keren dat de
patiënt voor zorgen en behandeling werd getransfereerd gedurende de acute faze.
Het vijfde cijfer 1 wordt eveneens gebruikt wanneer de patiënt wordt behandeld
voor meerdere infarcten.
2 latere behandelingsperiode
Het vijfde cijfer 2 wordt gebruikt om de behandelingsperiode aan te geven
volgend op een eerste behandelingsperiode, wanneer de patiënt opgenomen is
voor verdere observatie, evaluatie of behandeling van een myocard infarct,
waarvoor reeds een eerste behandeling werd gegeven, maar dat minder dan 8
weken oud is.
Opmerking:
Een myocardinfarct van meer dan 8 weken, of een infarct en coronaire aandoeningen
gespecificeerd als chronisch, worden gecodeerd met code 414.8 ‘Other specified
forms of chronic ischemic heart disease’.
14-3

Oud infarct
Een myocard infarct omschreven als ‘oud’ of ‘genezen’ wordt gecodeerd met code
412 ‘Old myocardial infarction’.
Een oud infarct wordt meestal gediagnosticeerd op het EKG van de patiënt, zonder
acute symptomen. Code 412 is eigenlijk een anamnese-code (History of), ook al staat
ze niet onder het hoofdstuk V-codes.
Code 412 mag niet gebruikt worden wanneer er een huidige ischemische
hartaandoening aanwezig is en wordt enkel als nevendiagnose geregistreerd indien dit
relevant is binnen het huidige ziekenhuisverblijf.
Meerdere infarcten gedurende dezelfde opname
Soms doet een patiënt, die behandeld wordt voor een myocard infarct, een tweede
infarct of een uitbreiding van het eerste infarct, tijdens zijn ziekenhuisverblijf. In dit
geval worden beide infarcten gecodeerd overeenkomstig de betrokken lokalisatie.
Voorbeelden:
14-4
∗ Acuut myocard infarct, anterolateraal, met uitbreiding naar apicolateraal
tijdens de derde week van het ziekenhuisverblijf:
410.01 ‘Acute myocardial infarction of anterolateral wall, initial episode of care’
410.51 ‘Acute myocardial infarction of other lateral wall, initial episode of care’
∗ Acuut myocard infarct, echt achterwand, met infarct van laterale zijwand de
vierde dag van de hospitalisatie:
410.61 ‘Acute myocardial infarction, true posterior wall infarction, initial
episode of care’
410.51 ‘Acute myocardial infarction of other lateral wall, initial episode of care’
Geleidelijk ontstaan infarct
Een geleidelijk myocard infarct precipiteert soms een rechter ventrikeldecompensatie
die evolueert tot een congestieve hartdecompensatie. De patiënt wordt opgenomen
omwille van deze voorbode, congestieve hartdecompensatie, die dan evolueert tot een
acuut myocard infarct. In dit geval is, bij ontslag, de hoofddiagnose infarct met een
aanvullende code voor de hartdecompensatie.
Aanvullende codes moeten eveneens gebruikt worden bij vermelding van cardiogene
shock, ventrikulaire arrhythmia of fibrillatie.
Voorbeeld:
Congestieve hartdecompensatie met acuut myocard infarct anterolateraal met
ventrikelfibrillatie:
410.01 ‘Acute myocardial infarction of anterolateral wall, initial episode of care’
428.0 ‘Congestive heart failure’
427.41 ‘Ventricular fibrillation’

Overige acute en subacute ischemische hartaandoeningen
Een acute ischemische hartaandoening of acute myocard ischemie impliceert niet
altijd een infarct. Wanneer diagnostisch onderzoek geen infarct in het licht stelt,
wordt een code gebruikt uit de categorie 411 ‘Other acute and subacute forms of
ischemic heart disease’.
411.1 ‘Intermediate coronary syndrome’’
Code 411.1 ‘Intermediate coronary syndrome’ omvat aandoeningen zoals instabiele
angina, crescendo angina, pre-infarct angina en dreigend infarct.
Code 411.1 kan niet voorkomen met infarctcodes uit de categorie 410 of andere codes
uit categorie 411.
• Als een patiënt wordt opgenomen met instabiele angina en diagnostisch onderzoek
een onderliggende hartaandoening in het licht stelt, dan wordt deze hartaandoening
als hoofddiagnose gecodeerd en de instabiele angina als nevendiagnose.
Voorbeeld:
Een patiënt wordt opgenomen met instabiele angina. Diagnostische
onderzoeken wijzen uit dat deze angina te wijten is aan coronaire
atherosclerose, aortastenose of een andere hartaandoening:
De aard van de hartaandoening wordt weergegeven als hoofddiagnose en de
instabiele angina als nevendiagnose.
Hoofddiagnose: 414.00 ‘Coronary atherosclerosis’
Nevendiagnose: 411.1 ‘Intermediate coronary syndrome’
• Zonder behandeling resulteert instabiele angina (411.1) vaak in een acuut myocard
infarct. Patiënten met zware coronaire atherosclerose en instabiele angina kunnen
opgenomen worden voor cardiale bypass-chirurgie of een percutane coronaire
angioplastie om evolutie tot infarct te voorkomen. In zo’n geval wordt de coronaire
atherosclerose (414.00) als hoofddiagnose geregistreerd, met een aanvullende code
voor de instabiele angina (411.1).
Voorbeeld:
Een patiënt met instabiele angina t.g.v. coronaire atherosclerose wordt
opgenomen voor een ballonangioplastiek:
Hoofddiagnose: 414.00 ‘Coronary atherosclerose’
Nevendiagnose: 411.1 ‘Intermediate coronary syndrome’
• Wanneer er een infarct optreedt bij een patiënt, opgenomen met instabiele angina,
wordt een code uit de categorie 410 gebruikt als hoofddiagnose.
Voorbeeld:
Een patiënt wordt opgenomen met instabiele angina, die resulteert in een acuut
myocard infarct:
Hoofddiagnose: 410.xx ‘Acute myocardial infarction’
14-5

• Enkel indien er geen onderliggende hartaandoening of infarct wordt
gediagnosticeerd, mag de instabiele angina als hoofddiagnose geregistreerd worden.
14-6
Voorbeeld:
Een patiënt, met een voorgeschiedenis van een ischemische hartaandoening
(bijvoorbeeld oud infarct) wordt opgenomen met instabiele angina. Tijdens zijn
hospitalisatie doen zich, na behandeling van zijn angina, geen verdere
complicaties voor:
De instabiele angina wordt als hoofddiagnose gecodeerd en de gekende
hartaandoening als nevendiagnose.
Hoofddiagnose: 411.1 ‘Intermediate coronary syndrome’
Nevendiagnose: 412 ‘Old myocardial infarction’
411.81 ‘Acute coronary occlusion without myocardial infarction’
Wordt er bij patiënten met een ischemische hartaandoening een occlusie of trombose
vermeld, dan gebruikt men code 411.81 ‘Acute coronary occlusion without
myocardial infarction’.
411.0 ‘Postmyocardial infarction syndrome’
Postmyocard infarct syndroom refereert niet naar een oud infarct. Het is een
pericarditis die vaak optreedt na een myocard infarct, ook syndroom van Dressler
genoemd. Het wordt gecodeerd met de code 411.0 ‘Postmyocardial infarction
syndrome’.
Code 411.0 mag als aanvullende code gebruikt worden bij een code voor infarct uit
categorie 410. Andere codes van categorie 411 mogen echter niet gebruikt worden bij
een diagnose van myocard infarct.
Chronische ischemische hartaandoeningen
Categorie 414 ‘Other forms of chronic ischemic heart disease’ omvat overige vormen
van chronische en ischemische hartaandoeningen zoals:
• coronaire atherosclerose 414.0;
• aneurysma van het hart 414.1;
• chronische coronaire insufficiëntie 414.8
• myocardiale ischemie 414.8 en
• overige gespecificeerde vormen van chronische ischemische hartaandoeningen 414.8.
Diagnosen van coronaire aandoeningen zonder verdere specificering, 414.9, zijn zo
vaag dat ze maar zelden zouden mogen gecodeerd worden.

Code 414.0x omvat aandoeningen omschreven als:
− arteriosclerotische hartaandoening;
− coronaire arteriosclerose;
− coronaire vernauwing en
− coronaire sclerose of atheroma.
Het vijfde digit geeft de aard van de coronaire arterie aan:
414.00 Niet gespecificeerd, oorspronkelijke arterie of bypass-greffe
414.01 Oorspronkelijke coronaire arterie
414.02 Autologe veneuze bypass greffe
414.03 Niet-autologe biologische bypass greffe
414.04 Arteriële bypass greffe (bijv. art. mammaria interna)
414.05 Niet-gespecificeerde bypass greffe
Indien uit het medisch dossier duidelijk blijkt dat er geen vroegere bypass-operatie
geweest is, wordt code 414.01 ‘Coronary atherosclerosis of native coronary arteries’
gebruikt. Indien er een voorgeschiedenis is met coronaire bypass, moet code 414.02,
414.03 of 414.04 gebruikt worden indien er informatie beschikbaar is betreffende het
gebruikte materiaal voor de bypass.
NOTA:
Arteriosclerosis van een bypass-arterie wordt NIET geclassificeerd als een
postoperatieve complicatie.
Volgorde van de codes
Wanneer arteriosclerotische hartaandoeningen aan de basis liggen van een acute
aandoening, zoals een acuut myocard infarct, hartdecompensatie met stuwing en acute
coronaire insufficiëntie, dan wordt de acute aandoening als hoofddiagnose
geregistreerd, met de arteriosclerotische hartaandoening als nevendiagnose.
De arteriosclerotische hartaandoening kan als hoofddiagnose geregistreerd worden
wanneer een patiënt wordt opgenomen voor correctieve chirurgie, zoals een coronaire
bypass, of wanneer een patiënt met een andere stabiele hartaandoening, zoals angina
pectoris, opgenomen wordt voor diagnostisch onderzoek om de onderliggende
oorzaak te bepalen, welke als arteriosclerotische hartaandoening wordt
gediagnosticeerd.
14-7

14.3 Angina
Er zijn twee basistypes van angina: angina pectoris en instabiele of crescendo angina.
Angina pectoris
Angina pectoris (413) is meestal geassocieerd met coronaire atherosclerose maar kan
ook voorkomen bij aandoeningen zoals aortastenose, klep insufficiëntie, aorta syphilis
en fenomeen van Raynaud.
Een patiënt wordt zelden opgenomen voor de behandeling van een stabiele angina
pectoris, tenzij voor diagnostisch onderzoek om de onderliggende oorzaak van de
angina te bepalen.
Wanneer, na observatie, de oorzaak van de angina duidelijk is (bijvoorbeeld coronaire
atherosclerosis), dan moet deze oorzaak als hoofddiagnose gecodeerd worden.
Voorbeeld:
14-8
Een patiënt wordt opgenomen met een symptomatische angina die evolueert naar
een acuut myocard infarct of die na onderzoek een acuut myocard infarct blijkt te
zijn:
Het acuut myocard infarct wordt gecodeerd als hoofddiagnose en de angina wordt
hier niet gecodeerd, aangezien zij inherent is aan de aandoening.
Hoofddiagnose: 410.xx ‘Acute myocardial infarction’
Nevendiagnose: geen
Instabiele angina
Instabiele angina werd eerder besproken onder ‘Overige acute en subacute
ischemische hartaandoeningen’.
Pijn op de borst
Precordiale pijn, zonder diagnose van angina, wordt geclassificeerd onder
Hoofdstuk 16 ‘Symptoms, Signs, and Ill-defined Conditions’ met de code
786.51 ‘Precordial pain’.
Niet-gespecificeerde pijn op de borst wordt gecodeerd met de code 786.50 ‘Chest
pain, unspecified’.

14.4 Cerebrovasculaire aandoeningen
Organische, niet-traumatische, cerebrale aandoeningen worden geclassificeerd onder
de categorieën 430-438.
Iedere component van een gediagnosticeerde cerebrovasculaire aandoening moet
gecodeerd worden, tenzij de Alfabetische of de Systematische Lijst andere instructies
geeft.
Voorbeelden:
∗ Cerebrovasculaire arteriosclerose met subarachnoïdale bloeding t.g.v. een
gerupteerd berry aneurysma:
430 ‘Subarchnoid hemorrhage’
437.0 ‘Cerebral atherosclerosis’
∗ Cerebrovasculair accident, trombotisch:
434.00 ‘Cerebral thrombosis, without mention of cerebral infarction’
Acute cerebrovasculaire aandoeningen
Aandoeningen van de cerebrale arteriën omvatten bloeding, occlusie en trombose.
Voorbeelden:
430 ‘Subarachnoid hemorrhage’
431 ‘Intracerebral hemorrhage’
432 ‘Other and unspecified intracranial hemorrhage’
433 ‘Occlusion and stenosis of precerebral arteries’
434 ‘Occlusion of cerebral arteries’
435 ‘Transient cerebral ischemia’
Wanneer de diagnose vermeld werd als ‘cerebrovasculair accident’, ‘CVA’ of
‘beroerte’, zonder verdere specificering, en geen verdere informatie beschikbaar is,
kan men code 436 ‘Other and ill-defined cerebrovascular disease’ gebruiken.
Met neurologische aandoeningen
Neurologische aandoeningen die het gevolg zijn van een acute cerebrovasculaire
aandoening, zoals hemiplegie of afasie, worden enkel gecodeerd indien zij nog
aanwezig zijn bij ontslag van de patiënt.
De neurologische letsels worden als nevendiagnose gecodeerd, na de
cerebrovasculaire aandoening waarvoor de patiënt werd opgenomen.
Indien zij gespecificeerd worden als voorbijgaand, bijvoorbeeld transiënte
hemiparesis, en bij ontslag niet meer aanwezig zijn, worden ze niet gecodeerd.
14-9

Voorbeeld:
Een patiënt wordt opgenomen voor een cerebrale trombose met rechter hemiparese
en afasie, nog aanwezig bij ontslag:
14-10
434.00 ‘Cerebral thrombosis’
342.90 ‘Hemiparesis’
784.3 ‘Aphasia’
Indien de afasie en hemiparese bij ontslag niet meer aanwezig zijn, wordt enkel de
cerebrale trombose gecodeerd.
Met hypertensie
De codes onder de categorieën 430-438 omvatten de cerebrovasculaire aandoeningen
met hypertensie, maar er is een aanvullende code vereist (codes 401-405) om de
hypertensie weer te geven (cfr. Conventies: 2.1 Instructies).
Voorbeeld:
Acute cerebrovasculaire insufficiëntie met essentiële hypertensie:
437.1 ‘Other generalized ischemic cerebrovascular disease’
401.9 ‘Essential hypertension, unspecified’
Aandoeningen elders geclassificeerd
Aandoeningen geclassificeerd onder 430-434, 436 en 437 worden geclassificeerd
onder de subcategorie 674.0 ‘Cerebrovascular disorders in the puerperium’ wanneer
ze voorkomen tijdens zwangerschap, bevalling of kraambed.
Aangezien code 674.0 de aard van de cerebrovasculaire aandoening niet specificeert,
moet een aanvullende code uit het Hoofdstuk 7 ‘Diseases of the Circulatory System’
gebruikt worden om de cerebrovasculaire aandoening te specificeren.
Late gevolgen van cerebrovasculaire aandoeningen
Codes uit de categorie 438 ‘Late effects of cerebrovascular disease’ werden uitgebreid
met een vierde en een vijfde digit om de restletsels beter te specificeren:
438 ‘Late effects of cerebrovascular disease’
438.0 ‘Cognitive deficits’
438.1x ‘Speech and language deficits’
438.2x ‘Hemiplegia / hemiparesis
438.3x ‘Monoplegia of upper limb’
438.4x ‘Monoplegia of lower limb’
438.5x ‘Other paralytic syndrome’
438.8 ‘Other late effects of cerebrovascular disease’
438.9 ‘Unspecified late effects of cerebrovascular disease’

Codes uit deze categorie worden gebruikt voor elk resterend letsel, wanneer de patiënt
later wordt heropgenomen. Zoals de andere anamnesecodes, mag een code uit de
categorie 438 echter enkel geregistreerd worden indien dit relevant is binnen het
huidig verblijf.
Een anamnese met een CVA, zonder late gevolgen, wordt weergegeven met
code V12.5 ‘Personal history of diseases of circulatory system’.
Codes uit categorie 438 verschillen in twee punten van de andere late effect-codes:
• Deze codes mogen wel geregistreerd worden als hoofddiagnose wanneer het
restletsel de reden is voor hospitalisatie. Indien revalidatie echter de reden is voor
hospitalisatie dan moet een V57-code als hoofddiagnose geregistreerd worden met
een code uit de categorie 438 als nevendiagnose.
Voorbeeld:
Een patiënt met hemiplegie t.g.v. een CVA, wordt opgenomen voor revalidatie:
V57.89 ‘Other specified rehabilitation procedure’
438.2x ‘Late effects of cerebrovascular disease, Hemiplegia’
• Deze codes kunnen als nevendiagnose geregistreerd worden wanneer de patiënt
wordt opgenomen voor een nieuwe CVA en de restletsels van een vroegere CVA
nog aanwezig zijn. Dit laat toe een onderscheid te maken tussen de aandoeningen
tengevolge van het huidige CVA en de restletsels van het vroegere CVA.
Late gevolgen omvatten die neurologische aandoeningen die aanwezig blijven na het
ontstaan van de cerebrovasculaire aandoeningen (430-437).
In tegenstelling met andere restletsels kunnen neurologische aandoeningen,
veroorzaakt door een CVA, reeds aanwezig zijn van bij het begin van de aandoening,
eerder dan zich maanden later te ontwikkelen.
Neurologische aandoeningen tengevolge van een CVA, zoals hemiplegie en afasie,
zijn vaak van voorbijgaande aard en bij ontslag niet meer aanwezig. Indien zij bij
ontslag niet meer aanwezig zijn, worden ze niet gecodeerd. Zijn ze nog aanwezig bij
ontslag, dan worden ze als nevendiagnose gecodeerd, na de cerebrovasculaire
aandoening waarvoor de patiënt werd opgenomen (cfr. Acute cerebrovasculaire
aandoeningen; Met neurologische aandoeningen) en niet als laat gevolg of restletsel.
Voorbeeld:
Een patiënt wordt opgenomen voor een subarachnoïdale bloeding met een
geassocieerde afasie en hemiplegie, nog aanwezig bij ontslag:
430 ‘Subarachnoïd hemorraghe’
784.3 ‘Aphasia’
342.90 ‘Hemiplegia’
Indien de afasie en hemiplegie bij ontslag niet meer aanwezig zijn, wordt enkel de
subarachnoïdale bloeding gecodeerd.
14-11

14.5 Hypertensie
In de ICD-9-CM staat hypertensie geclassificeerd volgens het type hypertensie,
primair of secundair, en volgens de aard van de hypertensie (benigne, maligne of niet
gespecificeerd).
Opzoeken van hypertensieve aandoeningen in de Alfabetische Lijst
De Alfabetische Lijst omvat een hypertensie tabel onder de hoofdterm hypertensie,
met subtermen op de gebruikelijke wijze.
De drie kolommen rechts geven de codes voor maligne, benigne en niet-
gespecificeerde hypertensie voor dat bepaalde type hypertensie.
Voorbeeld:
14-12
Malignant Benign Unspecified
Hypertension
accelerated 401.0 - -
cardiorenal 401.00 404.10 404.90
Deze tabel is niet zo uitgebreid als de tabel voor neoplasmata of voor geneesmiddelen
en chemische stoffen. Men moet steeds de code verifiëren in de Systematische Lijst
en alle vermelde instructies volgen.
Belangrijk:
Maligne hypertensie is een snel toenemende, zware hypertensieve aandoening,
met progressieve vasculaire beschadiging en slechte prognose.
Het is belangrijk dat de behandelende arts de aard van de hypertensie - benigne
of maligne - specificeert in het dossier.
Secundaire hypertensie
Secundaire hypertensie is een hypertensie t.g.v. een andere primaire aandoening.
Secundaire hypertensie wordt geclassificeerd onder categorie 405 ‘Secondary
hypertension’. De onderliggende aandoening wordt eerst gecodeerd, gevolgd door de
code voor hypertensie.
Voorbeeld:
Hypertensie t.g.v. een feochromocytoom:
227.0 ‘Benign neoplasm of adrenal gland’
405.99 ‘Unspecified secondary hypertension, other’

Hypertensieve hartaandoening
Bepaalde hartaandoeningen worden gecodeerd met een code uit de categorie
402 ‘Hypertensive heart disease’, wanneer ze veroorzaakt worden door hypertensie.
Het causaal verband (‘ten gevolge van hypertensie’ of ‘hypertensief’) moet expliciet
vermeld zijn.
Enkel de gecombineerde code uit de categorie 402 moet gebruikt worden.
Het vijfde cijfer geeft weer of er al dan niet vemelding is van congestieve
hartdecompensatie.
Voorbeelden:
∗ Congestieve hartdecompensatie t.g.v. hypertensie:
402.91 ‘Hypertensive heart disease, unspecified, with congestive heart failure’
∗ Hypertensieve hartaandoening met congestieve hartdecompensatie:
402.91 ‘Hypertensive heart disease, unspecified, with congestive heart failure’
Wanneer het causaal verband tussen beide aandoeningen niet vermeld staat, worden
twee aparte codes gebruikt.
Voorbeeld:
Congestieve hartdecompensatie en hypertensie:
428.0 ‘Congestive heart failure’
401.9 ‘Essential hypertension, unspecified’
Hypertensie met ischemische hartaandoening
Voor hypertensie met ischemische hartaandoeningen, zonder causaal verband, bestaan
geen gecombineerde codes; men moet beide afzonderlijk coderen.
De inclusienota in het begin van sectie 410-414 geeft aan dat deze codes ischemische
hartaandoeningen met hypertensie omvatten; tegelijkertijd wordt de instructie gegeven
om een aanvullende code te gebruiken om de aanwezigheid van hypertensie weer te
geven.
Dit wil zeggen dat twee codes moeten gebruikt worden; een eerste code voor de
ischemische hartaandoening, gevolgd door een tweede code voor de hypertensie
(cfr. Conventies: 2.1 Instructies).
Voorbeeld:
Arteriosclerotische hartaandoening met essentiële hypertensie:
414.00 ‘Coronary atherosclerosis’
401.9 ‘Unspecified essential hypertension’
14-13

Hypertensie en nieraandoening
Wanneer zowel hypertensie als nieraandoening vermeld worden als diagnose
(cfr. inclusienota voor categorie 403), dan worden deze aandoeningen geclassificeerd
onder categorie 403 ‘Hypertensive renal disease’.
In tegenstelling tot hypertensie en hartaandoeningen, neemt ICD-9-CM aan dat er een
causaal verband is tussen de hypertensie en de renale aandoening, van zodra beide
vermeld worden in de diagnose; het causaal verband (‘door hypertensie’, ‘ten gevolge
van hypertensie’ of ‘hypertensief’) moet niet expliciet vermeld worden.
Het vierde cijfer geeft de aard van de hypertensie weer (benigne, maligne).
Een vijfde cijfer geeft weer of er al dan niet nierinsufficiëntie aanwezig is.
Voorbeelden:
14-14
∗ Hypertensieve nefropathie:
403.10 ‘Benign hypertensive renal disease, without mention of renal failure’
∗ Maligne hypertensie met chronische nierinsufficiëntie:
403.01 ‘Malignant hypertensive renal disease, with renal failure’
Secundaire hypertensie ten gevolge van nieraandoening
Secundaire hypertensie t.g.v. een nieraandoening wordt gecodeerd met code
405 ‘Secondary hypertension’, met de code voor de renale aandoening op de eerste
plaats.
Wanneer er ook chronische nierinsufficiëntie vermeld is, naast een andere
nieraandoening, dan wordt de nierinsufficiëntie gecodeerd zonder referentie naar
categorie 403 ‘Hypertensive renal disease’.
Voorbeelden:
∗ Renovasculaire arteriosclerosis met secundaire hypertensie:
440.1 ‘Atherosclerosis of renal artery’
405.91 ‘Unspecified secondary hypertension, renovascular’
∗ Chronische nierinsufficiëntie met secundaire hypertensie t.g.v. een polycystische
nieraandoening:
585 ‘Chronic renal failure’
753.12 ‘Polycystic kidney, unspecified type’
405.99 ‘Unspecified secondary hypertension, other’

Hypertensieve hart- en nieraandoening
Wanneer een hartaandoening, gewoonlijk gecodeerd onder categorie
402 ‘Hypertensive heart disease’, en een nieraandoening, gecodeerd onder categorie
403 ‘Hypertensive renal disease’, samen voorkomen, dan wordt de gecombineerde
code 404 ‘Hypertensive heart and renal disease’ gebruikt.
Vijfde cijfers geven weer of er al dan niet hartdecompensatie, nierinsufficiëntie of
beide aanwezig zijn.
Voorbeelden:
∗ Hypertensieve cardiomegalie met hypertensieve nefropathie en coronaire
atherosclerose:
404.90 ‘Unspecified hypertensive heart and renal disease, without mention of
congestive heart failure or renal failure’
414.00 ‘Coronary atherosclerosis, of unspecified type of vessel,
native or graft’
∗ Congestieve hartdecompensatie door hypertensie; nierinsufficiëntie:
404.93 ‘Unspecified hypertensive heart and renal disease, with congestive
heart failure and renal failure’
∗ Hypertensieve nefropathie met congestieve hartdecompensatie:
404.91 ‘Unspecified hypertensive heart and renal disease, with congestive
heart failure’
Cerebrovasculaire aandoening met hypertensie
Cerebrovasculaire aandoeningen veroorzaakt door hypertensie, worden op de eerste
plaats gecodeerd met een code uit de categorieën 430-437, met een aanvullende code
om de aanwezigheid van hypertensie weer te geven (cfr. Conventies: 2.1 Instructies).
Hypertensieve encefalopathie wordt gecodeerd met code 437.2 ‘Hypertensive
encephalopathy’.
Hypertensieve retinopathie
Er zijn twee codes vereist om hypertensieve retinopathie te registreren.
Op de eerste plaats code 362.11 ‘Hypertensive retinopathie’, met een aanvullende
code uit de categorieën 401-405 om de hypertensie weer te geven.
14-15

Hoge bloeddruk versus hypertensie
Als er sprake is van hoge bloeddruk zonder dat de diagnose hypertensie wordt
vermeld, dan moet men code 796.2 ‘Elevated blood pressure reading without
diagnosis of hypertension’ gebruiken.
Als daarentegen wel de diagnose van hypertensie wordt gesteld, moet men een code
uit categorie 401 ‘Essential hypertension’ gebruiken.
Postoperatieve hypertensie
Een diagnose van postoperatieve hypertensie betekent niet een echte postoperatieve
complicatie.
Meestal gaat het om een transiënte hoge bloeddruk of om een hoge bloeddruk
veroorzaakt door agitatie of inadequate pijncontrole.
Deze transiënte aandoening wordt gecodeerd met code 796.2 ‘Elevated blood pressure
reading without diagnosis of hypertension’, tenzij de aandoening als echte hypertensie
wordt gespecificeerd door de arts. In dat geval moet een code uit categorie
401 ‘Essential hypertension’ gebruikt worden.
Deze aandoening wordt niet gecodeerd met een code uit de postoperatieve
complicatie-categorieën (996-999).
Anamnese van hypertensie
Onder ‘anamnese van hypertensie’ verstaat men meestal een bestaande hypertensie,
onder controle door therapie.
In dat geval moet de juiste code uit de categorieën 401-405 gebruikt worden en geen
anamnesecode.
14-16

15. Nieuwvormingen
Nieuwvormingen of neoplasmata worden in de ICD-9-CM geclassificeerd in
Hoofdstuk 2 ‘Neoplasms’, onder de categorieën 140-239.
Zij worden geclassificeerd in functie van de volgende punten:
− gedrag;
− morfologie en
− anatomische lokalisatie.
15.1 Gedrag
De neoplasmata staan geclassificeerd in functie van hun goedaardig of kwaadaardig
gedrag. Er zijn in de ICD-9-CM vijf gedragsgroepen:
• Maligne neoplasmata (140-208);
• Benigne neoplasmata (210-229);
• Carcinoma in situ (230-234);
• Onzeker gedrag (235-238) en
• Niet-gespecificeerd gedrag (239).
Maligne neoplasmata
Er zijn twee types van kwaadaardige neoplamata:
• Neoplasmata met één gespecificeerde lokalisatie (140-199), zoals bijvoorbeeld een
carcinoma van de long en een osteosarcoma.
• Neoplasmata van lymfatisch en hematopoïetisch weefsel (200-208), die zich op
meerdere lokalisaties tegelijk kunnen voordoen.
Benigne neoplasmata
Benigne of goedaardige neoplasmata (210-229) zijn niet-invasieve tumoren, noch
lokaal in de omliggende weefsels en organen, noch op afstand.
Carcinoma in situ
Carcinoma in situ (230-234) geeft weer dat de kwaadaardige tumorcellen nog
duidelijk begrensd zijn tot het oorspronkelijke epitheel en nog niet geïnvadeerd zijn in
het omgevend normaal weefsel.
Andere termen die een carcinoma in situ weergeven, zijn:
− intra-epitheliaal;
− pre-invasief of niet-invasief;
− niet-infiltrerend
15-1

Neoplasmata met onzeker gedrag
Soms kan, op het moment dat het neoplasma gediagnosticeerd wordt, zijn uiteindelijk
gedrag nog niet bepaald worden.
Neoplasmata met een onzeker ‘uncertain’ gedrag (235-238) mogen niet verward
worden met neoplasmata met een niet-gespecificeerd ‘unspecified’ gedrag (239).
Neoplasmata met niet-gespecificeerd gedrag
In het laatste geval is er onvoldoende informatie beschikbaar en is noch het gedrag,
noch de morfologie van het neoplasma, gespecificeerd.
Categorie 239 zou dan ook niet mogen voorkomen in de registratie van hospitalisaties
voor neoplasmata.
15.2 Morfologie
De morfologie van neoplasmata refereert naar het celtype, weefseltype of histologisch
type van het neoplasma, en wordt weergeven met de morfologie-codes of M-codes.
M-codes bestaan uit de hoofdletter M, gevolgd door vier cijfers die het histologisch
type weergeven, een schuine streep en een vijfde cijfer dat het gedrag weergeeft
(Mxxxx/x).
De bepaling van het gedrag in de M-codes, d.m.v. het vijfde cijfer, verloopt parallel
met de gedragsclassificatie in de ICD-9-CM:
/0 Benigne
/1 Onzeker gedrag, ‘borderline’ maligniteit
/2 Carcinoma in situ
/3 Maligne, primaire lokalisatie
/6 Maligne, secundaire lokalisatie (metastase)
In de Alfabetische Lijst staan de neoplasmata alfabetisch gerangschikt met hun
morfologische benaming. Naast de hoofdterm, die overeenkomt met het morfologisch
type van het neoplasma, vindt men de M-code voor het betreffende neoplasma tussen
haakjes.
Als de diagnostische omschrijving niet overeenkomt met het gedrag weergegeven
door de M-code, dan heeft de medische informatie de overhand.
Voorbeeld:
15-2
De morfologie-code voor chordoma zegt dat het een maligne tumor is (M9370/3).
Een maligne tumorcode mag echter niet gebruikt worden indien het medisch
dossier een benigne chordoma aangeeft.
Het gebruik van de M-codes is facultatief. M-codes worden echter reeds vaak
gebruikt in de oncologie-registratie en de anatomopathologie.
Er is een lijst voorzien van de verschillende morfologie-types, volgens codenummer,
in de appendix van Volume 1 van de ICD-9-CM.

15.3 Anatomische lokalisatie
Iedere gedragsgroep (benigne, maligne, onzeker) is verder onderverdeeld in functie
van de lokalisatie, met uitzondering van de neoplasmata van het lymfatisch en
bloedvormend weefsel (200-202), waar een vijfde cijfer de specifieke lymfeklieren of
andere lokalisaties weergeeft.
Bij de maligne neoplasmata is er een verdere onderverdeling die aangeeft of het om
een primair neoplasma (oorspronkelijke lokalisatie) of een secundair neoplasma
(lokale uitbreiding of metastase op afstand) gaat.
15.4 Opzoeken van de codes voor neoplasmata in de
Alfabetische Lijst
• Het morfologisch type opzoeken
Eerst zoekt men naar de hoofdterm die overeenkomt met het morfologisch type van
het neoplasma en vervolgens overloopt men de verschillende subtermen.
Naast de hoofdterm vindt men de M-code voor de betreffende tumor.
Voorbeeld:
Renaal cel carcinoma:
Carcinoma (M8010/3)
renal cell (M8312/3) 189.0
• De lokalisatie opzoeken
Wanneer de lokalisatie niet als subterm vermeld wordt onder de hoofdterm, staat er
een verwijsinstructie naar de tabel van neoplasmata.
Voorbeeld:
Fibroadenoma van de borst:
Onder de hoofdterm ‘Fibroadenoma’ is er geen subterm voor ‘borst’, maar wel
een subterm voor ‘specified site’, met de verwijsinstructie ‘see - Neoplasm, by
site, benign’.
De verwijsinstructie geeft zowel de lokalisatie als het gedrag aan van dat
morfologisch type.
In de tabel van neoplasmata (cfr. tabel 15.1) staan de neoplasmata alfabetisch
gerangschikt in functie van de anatomische lokalisatie. De indentering heeft
dezelfde betekenis als in de rest van de Alfabetische Lijst (cfr. Formaat:
1.2 Alfabetische lijst).
15-3

• De gedragsvorm opzoeken
Per lokalisatie is de tabel opgedeeld in zes kolommen die de verschillende
gedragsvormen identificeren, voor die lokalisatie.
Bij het gebruik van de tabel zoekt men eerst de meest passende modificator die de
lokalisatie identificeert. Vervolgens gaat men naar rechts, naar de gedragsvorm, en
men selecteert de juiste code.
Bij het opzoeken van codes voor neoplasmata moet men altijd eerst de hoofdterm
zoeken voor het morfologisch type. Wanneer men rechtstreeks codeert vanuit de
tabel van neoplasmata kan men belangrijke informatie, die elders werd vermeld,
over het hoofd zien.
Tabel 15.1: ‘Section of the Neoplasm table in the Index to Diseases and Injuries’
Neoplasm, neoplastic - continued
alveolar - continued
ridge or process - continued
mucosa
lower
upper
upper
sulcus
alveolus
lower
upper
ampulla of Vater
15-4
Malignant
Primary Secondary Ca in situ Benign Uncertain
Behaviour Unspecified
143.9
143.1
143.0
170.0
145.1
143.9
143.1
143.0
156.2
198.89
198.89
198.89
198.50
198.89
198.89
198.89
198.89
197.80
15.5 Aangrenzende lokalisaties
230.0
230.0
230.0
-
230.0
230.0
230.0
230.0
230.8
210.4
210.4
210.4
213.0
210.4
210.4
210.4
210.4
211.5
235.1
235.1
235.1
238.0
235.1
235.1
235.1
235.1
235.3
239.0
239.0
239.0
239.2
239.0
239.0
239.0
239.0
239.0
Een primair maligne neoplasma met aangrenzende of overlappende lokalisaties,
aangegeven onder twee of meer viercijferige subcategorieën binnen éénzelfde
driecijferige categorie, en waarvan het punt van oorsprong niet kan worden bepaald,
wordt geclassificeerd in de subcategorie xxx.8 ‘Overige lokalisaties van ...’.
Voorbeeld:
Neoplasma van de bovenlip, buitenzijde (140.0) en binnenzijde (140.3):
140.8 ‘Malignant neoplasm of other site of lip’

Voor bepaalde neoplasmata waarvan het punt van oorsprong niet kan worden bepaald
en die meerdere lokalisaties (driecijferige categorieën) overlappen, zijn in de
ICD-9-CM de volgende specifieke codes voorzien:
149.8 Malignant neoplasm of other sites within the lip, oral cavity, and pharynx
Neoplasma van lip, mondholte en farynx waarvan het punt van oorsprong niet
onder één van de categorieën 140-148 kan aangegeven worden.
159.8 Malignant neoplasm of other sites of digestive system and intra
abdominal organs
Neoplasma van spijsverteringskanaal en peritoneum waarvan het punt van
oorsprong niet onder één van de categorieën 150-158 kan aangegeven worden.
165.8 Malignant neoplasm of other sites within the respiratory system and
intrathoracic organs
Neoplasma van respiratoire en intrathoracale organen waarvan het punt van
oorsprong niet onder één van de categorieën 160-164 kan aangegeven worden.
Er zijn echter geen specifieke codes voor alle lokalisaties. Neoplasmata met
aangrenzende of overlappende lokalisaties, die niet elders classificeerbaar zijn en
waarvan het punt van oorsprong niet kan worden bepaald, worden geclassificeerd
onder categorie 195 ‘Malignant neoplasms of other and ill-defined sites’.
15.6 Maligne neoplasmata van lymfeklieren
Primaire neoplasmata van lymfeklieren worden geclassificeerd onder de categorieën
200-202.
Een vijfde cijfer geeft de anatomische lokalisatie weer.
• Het vijfde cijfer 0 wordt gebruikt voor niet-gespecificeerde lokalisatie, alsook in de
zeldzame gevallen dat een maligniteit, geclassificeerd onder de categorieën 200-
202, voorkomt buiten de lymfeklieren (extranodaal).
• Het vijfde cijfer 8 wordt gebruikt wanneer het gaat om lymfeklieren van multipele
lokalisaties.
Maligne neoplasmata van lymfeklieren mogen altijd gecodeerd worden als
secundair, tenzij er expliciet vermeld wordt dat het gaat om een primaire tumor.
Ze worden geclassificeerd onder categorie 196 ‘Secondary and unspecified malignant
neoplasm of lymph nodes’, eerder dan onder de categorieën 200-202.
15-5

15.7 Recidief van een primaire nieuwvorming
Als een primair neoplasma geopereerd werd, of op één of andere manier vernietigd, en
achteraf recidiveert, dan wordt dit recidief gecodeerd als primaire lokalisatie.
Voorbeelden:
15-6
∗ Een primair carcinoma van de voorwand van de blaas, dat eerder werd
verwijderd, recidiveert in de laterale wand:
188.2 ‘Malignant neoplasm of lateral wall of urinary bladder’
∗ Een recidief van het colon ascendens op de plaats van de chirurgische
anastomose met het rectum:
154.0 ‘Malignant neoplasm of rectosigmoid junction’
In geval van recidief wordt geen code uit de categorie V10 ‘Personal history of
malignant neoplasm’ gebruikt.
Enkel wanneer een primair neoplasma eerder werd verwijderd en niet meer wordt
behandeld, moet de vorige lokalisatie van het primair neoplasma geregistreerd worden
als een persoonlijke anamnese (verleden) met maligne carcinoma.
Codes uit de categorie V10 mogen nooit als hoofddiagnose geregistreerd worden.
15.8 Follow-up onderzoek
Na verwijdering van een primair maligne neoplasma gebeurt er regelmatig een follow-
up onderzoek, om na te gaan of er geen recidief is van het primair neoplasma of
uitbreiding naar een secundaire lokalisatie.
• Is er recidief op de primaire lokalisatie, dan moet dit recidief als primair gecodeerd
worden.
• Is er geen recidief op de primaire lokalisatie, maar wel uitbreiding naar een
secundaire lokalisatie (lokale uitbreiding of metastase op afstand), dan moet het
secundair neoplasma gecodeerd worden, met een aanvullende code uit de categorie
V10 om aan te geven dat de primaire tumor reeds werd verwijderd.
Een code uit de categorie V10 ‘Personal history of malignant neoplasm’ mag
enkel als aanvullende code gebruikt worden, indien het primair neoplasma
werd verwijderd en niet meer wordt behandeld.

• Is er geen aanwijzing van recidief op de primaire lokalisatie en zijn er ook geen
metastasen, dan wordt een code uit de categorieën V67.0-V67.2 ‘Follow-up
onderzoek’ geregistreerd als hoofddiagnose, met een aanvullende code uit de
categorie V10 ‘Personal history of neoplasm’.
Ook alle ingrepen, uitgevoerd tijdens het follow-up onderzoek, moeten
geregistreerd worden, zoals bijvoorbeeld een endoscopie of een biopsie.
15.9 Functioneel actieve neoplasmata
Sommige neoplasmata hebben een endocriene activiteit.
In dat geval moet de primaire maligne tumor op de eerste plaats gecodeerd worden,
met een aanvullende code om de aard van die activiteit weer te geven, tenzij de patiënt
werd gehospitaliseerd omwille van die dysfunctie.
Voorbeelden:
∗ Carcinoma van het ovarium met hypersecretie van oestrogenen:
183.0 ‘Malignant neoplasm of ovary’
256.0 ‘Hyperestrogenism’
∗ Opname voor behandeling van hyperoestrogenisme bij een patiënte met een niet
operabel carcinoma van het ovarium:
256.0 ‘Hyperestrogenism’
183.0 ‘Malignant neoplasm of ovary’
15.10 Metastasen
Een primair neoplasma kan lokaal uitbreiden of op afstand.
• Lokale uitbreiding
Lokale uitbreiding is een spreiding naar de omliggende weefsels. Lokale
uitbreiding wordt in de diagnostische omschrijving vaak weergegeven met de
volgende termen:
− doorgroei in;
− invasie in;
− uitbreiding naar en
− infiltratie van.
• Metastasen
Metastasen (uitbreiding op afstand) ontstaan door een verspreiding van tumorcellen
via de bloedbaan, de lymfewegen of door verplaatsing doorheen lichaamsholten.
De ICD-9-CM maakt geen onderscheid tussen lokale uitbreiding of uitbreiding
op afstand. Beide worden als secundaire tumoren (metastasen) gecodeerd.
15-7

Neoplasmata niet gespecificeerd als primair of secundair
Indien men geen meer specifieke informatie kan vinden in het medisch dossier, gelden
de volgende regels:
• Een maligne tumor, die niet gespecificeerd is als primair of secundair, mag bij het
coderen beschouwd worden als een primaire tumor.
• Maligne neoplasmata van de lymfeklieren mogen altijd gecodeerd worden als
secundair, tenzij er expliciet vermeld wordt dat het gaat om een primaire
nieuwvorming.
• Maligne tumoren van de lever daarentegen, die niet gespecificeerd zijn als primair
of secundair, worden noch als primair, noch als secundair gecodeerd; er bestaat een
specifieke code voor die gevallen:
15-8
155.2 ‘Malignant neoplasm of liver, not specified as primary or secondary’
• Wanneer enkel het morfologisch type van het primair neoplasma vermeld is, mag
men het secundair neoplasma als van hetzelfde histologisch type beschouwen.
Enkel het vijfde cijfer van de M-code wijzigt nl. 6 i.p.v. 3.
Voorbeeld:
Primair niercel carcinoma met longmetastasen:
Primair niercel carcinoma:
189.0 ‘Malignant neoplasm of kidney, except pelvis’ (M8312/3)
Secundair niercel carcinoma in de long:
197.0 ‘Secondary malignant neoplasm of lung’ (M8312/6)
15.11 Keuze van de hoofddiagnose
De volgorde van de codes is eerder reeds aan bod gekomen onder ‘Het begrip
hoofddiagnose’ (Cfr. Hoofddiagnose: 9. Codering van neoplasmata).
De basisregel voor de keuze van de hoofddiagnose voor neoplasmata is dezelfde als
voor elke andere aandoening; nl. de hoofdiagnose is die diagnose die, gesteld NA
ONDERZOEK, aanleiding heeft gegeven tot de huidige opname. Aangezien de
hoofddiagnose vaak moeilijk te bepalen is bij een patiënt met een maligne neoplasma
kan de behandeling vaak gehanteerd worden als richtlijn voor de keuze van de
hoofddiagnose.

Behandeling gericht op de primaire lokalisatie
• Wordt er een behandeling uitgevoerd voor een primair neoplasma, dan wordt het
neoplasma als hoofddiagnose gecodeerd, behalve wanneer de reden voor opname
in het ziekenhuis radiotherapie (V58.0), of chemotherapie (V58.1) is. In die
gevallen wordt het neoplasma als nevendiagnose gecodeerd.
Voorbeelden:
∗ Carcinoma van het sigmoïd met kleine levermetastase en er werd een
sigmoïdresectie uitgevoerd.
Hoofddiagnose: 153.3 ‘Maligne neoplasma van colon sigmoïdeum’
Nevendiagnose: 197.7 ‘Metastase lever’
∗ Carcinoma van het sigmoïd vroeger heelkundig verwijderd; opname voor
chemotherapie.
Hoofddiagnose: V58.1 ‘Opname voor chemotherapie’
Nevendiagnose: 153.3 ‘Maligne neoplasma van colon sigmoïdeum’
• Zeer uitzonderlijk wordt bij een patiënt die wordt opgenomen voor een heelkundige
behandeling van een niet-neoplastische aandoening, op het anatomopathologisch
verslag vermeld dat er ook een microscopische haard van maligniteit aanwezig is.
In dat geval blijft de aandoening die aanleiding heeft gegeven tot de opname de
hoofddiagnose, met de maligniteit als nevendiagnose.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt met zware urinaire retentie tengevolge van een prostaathypertrofie,
werd opgenomen voor een prostaatresectie. Er werd een transurethrale resectie
van de prostaat (TURP) uitgevoerd en de patiënt werd ontslagen met de
diagnose van benigne prostaathypertrofie. Het anatomopathologisch verslag
bevestigde deze diagnose, maar er was ook een microscopische haard van
adenocarcinoom gedetecteerd.
Hoofddiagnose: 600 ‘Hyperplasie van prostaat’
Nevendiagnose: 185 ‘Maligne neoplasma van prostaat’
∗ Een patiënte werd opgenomen voor behandeling van endometriose van de uterus
en er werd een totale abdominale hysterectomie uitgevoerd. Het
anathomopathologisch verslag bevestigde de endometriose maar gaf aan dat er
ook een carcinoma in situ van de cervix aanwezig was.
Hoofddiagnose: 617.0 ‘Endometriose van uterus’
Nevendiagnose: 233.1 ‘Carcinoma in situ van cervix uteri’
De endometriose was de reden van de hospitalisatie en blijft hoofddiagnose.
Het cervixcarcinoma wordt als nevendiagnose gecodeerd.
15-9

• Symptomen of slecht omschreven ziektebeelden, karakteristiek of geassocieerd
met, een bestaande primaire of secundaire tumor, mogen niet in de plaats van het
neoplasma als hoofddiagnose geregistreerd worden, onafgezien van het aantal
opnames voor behandeling of zorg voor het neoplasma.
• Wanneer een primaire tumor geopereerd werd of op een of andere manier
verwijderd en er is geen aanvullende behandeling voor deze primaire lokalisatie en
ook geen aanwijzing van enige resterende maligniteit op deze lokalisatie, dan moet
deze vorige lokalisatie van de primaire tumor met een V10.x-code geregistreerd
worden.
Behandeling voor de secundaire lokalisatie
• Iedere vermelding van extensie, invasie, of metastase in een nabije structuur of
orgaan of metastase op afstand, wordt gecodeerd als een secundaire tumor van die
lokalisatie en mag als hoofddiagnose gecodeerd worden bij afwezigheid van de
primaire lokalisatie.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen omwille van een gemetastaseerde primaire
tumor maar is de behandeling enkel gericht op de metastase, dan wordt de
metastase als hoofddiagnose geregistreerd ook al is de primaire tumor nog
aanwezig.
Opname voor complicaties in verband met neoplasmata
De volgende richtlijnen gelden voor het coderen en de volgorde van registreren van
complicaties geassocieerd met het maligne neoplasma of de behandeling ervan:
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van anemie,
geassocieerd met het neoplasma, en de behandeling gebeurt uitsluitend voor de
anemie, dan wordt de anemie (284.8) als hoofddiagnose geregistreerd met het
neoplasma als nevendiagnose.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van anemie,
geassocieerd met radio- of chemotherapie, en de behandeling gebeurt uitsluitend
voor de anemie, dan wordt de anemie (284.8) als hoofddiagnose geregistreerd met
het neoplasma als nevendiagnose.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor behandeling van deshydratatie te
wijten aan het neoplasma of de behandeling ervan, en enkel de deshydratatie wordt
behandeld (intraveneuze rehydratatie), dan wordt de deshydratatie (276.5) als
hoofddiagnose geregistreerd met het neoplasma als nevendiagnose.
15-10

• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor een complicatie van een heelkundige
behandeling, zoals een colonresectie voor een intestinale tumor, en de behandeling
is gericht op de complicatie, dan wordt de complicatie als hoofddiagnose
geregistreerd met het neoplasma als nevendiagnose, indien nog aanwezig. Indien
niet, dan wordt een code uit categorie V10 ‘Persoonlijke anamnese met maligne
neoplasma’ geregistreerd.
Voorbeelden:
∗ Postoperatief malabsorptiesyndroom 579.3
∗ Complicaties van een colostomie 569.6
∗ Complicaties van implantaten 996.0-996.7
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van persisterende pijn
te wijten aan het neoplasma, registreer dan het neoplasma (primair of secundair) als
hoofddiagnose. Er is in de ICD-9-CM geen code voor persisterende pijn; daarom
wordt persisterende pijn geclassificeerd onder de oorzaak ervan.
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de behandeling van toxische
neveneffecten van chemotherapie, dan codeert men deze neveneffecten zoals
oncontroleerbaar braken (536.2) of leukopenie (288.0) als hoofddiagnose met de
betreffende E-code voor het oorzakelijk geneesmiddel.
Opname voor chemo- of radiotherapie
• Wanneer de patiënt ENKEL voor radiotherapie of chemotherapie wordt opgenomen,
dan wordt code V58.0, respectievelijk V58.1 als hoofddiagnose gecodeerd.
Wanneer zowel radiotherapie als chemotherapie worden toegediend, dan worden
beide codes geregistreerd met gelijk welke code als hoofddiagnose.
Aangezien de patiënt nog steeds onder behandeling staat voor het neoplasma wordt
dit als nevendiagnose geregistreerd eerder dan een code uit de categorie
V10 ‘Persoonlijke anamnese met maligne neoplasma’.
Codes uit de categorie V10 mogen enkel gebruikt worden wanneer de primaire
tumor geopereerd werd of op een of andere manier verwijderd en er geen
aanvullende behandeling voor deze primaire lokalisatie en ook geen aanwijzing
van enige resterende maligniteit is op deze lokalisatie.
Het type van radiotherapie (92.2x) of chemotherapie (99.25) moet ook
geregistreerd worden.
• Wanneer tijdens een ziekenhuisverblijf een primaire of secundaire tumor
chirurgisch verwijderd wordt, gevolgd door een adjuverende chemo- of radiotherapie,
dan wordt de tumor als hoofddiagnose gecodeerd, met de diagnosecodes
uit de categorieën 140-198 of waar toepasselijk uit de categorieën 200-203.
15-11

15-12
Voorbeeld:
Een patiënte werd opgenomen voor totale hysterectomie en bilaterale
salpingecto-oophorectomie voor een ovariumcarcinoma en kreeg de eerste
chemotherapie nog vóór haar ontslag uit het ziekenhuis.
Hoofddiagnose: 183.0 ‘Maligne neoplasm van ovarium’
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor de plaatsing van een catheter voor
latere toediening van chemotherapie en er wordt tijdens hetzelfde verblijf geen
chemotherapie toegediend, dan wordt het neoplasma als hoofddiagnose gecodeerd
en niet code V58.1. Wanneer na de plaatsing chemotherapie wordt toegediend
tijdens hetzelfde verblijf, dan wordt code V58.1 ‘Opname voor chemotherapie’ als
hoofddiagnose gecodeerd.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt wordt opgenomen voor chemotherapie wat het plaatsen van een
Hickman catheter in de vena subclavia inhoudt voor chemotherapie via infuus,
ter behandeling van een longmetastase.
Hoofddiagnose: V58.1 ‘Opname voor chemotherapie’
Nevendiagnose: 197.0 ‘Metastase long’
∗ Een patiënte met levermetastasen, status-post mastectomie voor borstcarcinoma,
werd opgenomen voor een hepatische arteriële catheterisatie en
implantatie van een infusiepomp via laparotomie met incidentele
cholecystectomie, voor chemotherapie via infuus, na herstel van de abdominale
heelkundige ingreep.
Hoofddiagnose: 197.7 ‘Metastase lever’
Nevendiagnose: V10.3 ‘Persoonlijke anamnese met maligne neoplasma
van de borst’
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen voor chemo- of radiotherapie en hij
ontwikkelt tijdens dit verblijf complicaties zoals nausea, braken of deshydratatie
dan is de hoofddiagnose nog steeds V58.1, respectievelijk V58.0.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt werd opgenomen op dagzaal voor chemotherapie. Na toediening
van de therapie werd de patiënt acuut ziek met nausea en overvloedig braken
wat tot deshydratatie leidde. Er werd medicatie gegeven voor de nausea en het
braken en intraveneus vocht toegediend voor rehydratatie. De patiënt bleef 5
dagen in het ziekenhuis.
Hoofddiagnose: V58.1 ‘Opname voor chemotherapie’
Nevendiagnose: 787.0 ‘Misselijkheid en braken’
276.5 ‘Deshydratatie’

∗ Een patiënt wordt opgenomen voor chemotherapie na voorafgaande resectie van
een ovariumcarcinoma. De tweede dag van het verblijf ontwikkelde hij koorts en
koude rillingen en de derde dag een productieve hoest. RX-thorax bevestigde
een acute pneumonie. De sputum-cultuur was positief voor Klebsiella
pneumoniae en de patient werd onder antibiotica geplaatst. De patiënt werd de
zesde dag ontslagen voor verdere follow-up op consultatie.
Hoofddiagnose: V58.0 ‘Opname voor radiotherapie’
Nevendiagnose: 183.0 ‘Maligne neoplasma van ovarium’
482.0 ‘Pneumonie door Klebsiella Pneumoniae’
• Wanneer een patiënt wordt opgenomen om de uitgebreidheid van een neoplasma te
bepalen (bilan) of om een ingreep zoals paracenthesis of thoracocenthesis uit te
voeren, dan wordt de primaire tumor of de betreffende metastase als hoofddiagnose
geregistreerd zelfs al wordt er chemo- of radiotherapie toegediend.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt werd opgenomen voor cervicale lymfadenectomie en vermoedelijke
diagnose van Ziekte van Hodgkin. Een lymfeknoopbiopsie bevestigde de
vermoedelijke diagnose en de uitgebreidheid van de Hodgkin werd bepaald door
radiografieën, CT-scans, leverfunctietesten en beenmergbiopsie. Radiotherapie
werd reeds gestart.
Hoofddiagnose: 201.98 ‘Ziekte van Hodgkin, multipele lokalisaties’
∗ Een patiënte wordt opgenomen met extreme kortademigheid en pijnlijke
ademhaling, drie jaar na een radicale mastectomie voor een borstcarcinoma.
Onderzoek stelde een uitgebreide pleura-uitstorting in het licht. Er werd een
thoracocenthesis uitgevoerd om vocht te verwijderen, dat positief bleek voor
maligne cellen. Vóór ontslag werd er reeds intraveneuze chemotherapie gestart.
Hoofddiagnose: 197.2 ‘Metastase in pleura’
Nevendiagnose: V10.3 ‘Persoonlijke anamnese met maligne neoplasma
van de borst’
• Een opname voor radioactieve implantatie wordt niet beschouwd als een opname
voor radiotherapie (V58.0). Dezelfde richtlijn geldt wanneer een patiënt wordt
opgenomen voor een behandeling met radioactieve iodium (I-131). De code voor
het maligne neoplasma wordt als hoofddiagnose geregistreerd en niet code V58.0.
Voorbeelden:
∗ Een patiënt werd opgenomen voor implantatie van een radioactief implantaat
voor een rectumcarcinoma.
Hoofddiagnose: 154.1 ‘Maligne neoplasma van rectum’
∗ Een patiënt die een thyroïdectomie onderging voor een thyroïdcarcinoma wordt
opgenomen voor toediening van radioactief Iodium ter voortzetting van de
behandeling.
Hoofddiagnose: 193 ‘Maligne neoplasma van schildklier’
15-13

Codeerregels voor
Ongevalsletsels, Brandwonden,
Vergiftigingen en Complicaties
van chirurgische en medische
behandeling

16. Ongevalsletsels
16.1 Fracturen
Gesloten versus open fracturen
Een fractuur, niet gespecificeerd als open of gesloten, wordt bij het coderen
beschouwd als een gesloten fractuur.
Onder de hoofdterm ‘Fracture’ in de Alfabetische Lijst of in de nota bij het begin van
de sectie in de Systematische Lijst, vindt men een lijst van termen die aangeven of een
fractuur open of gesloten is.
Zo worden volgende fracturen gelijkgesteld met open fracturen:
− met complicaties;
− geïnfecteerd;
− door steek;
− door schotverwonding;
− met vreemd voorwerp of
− met open verbinding naar buiten.
Fractuur-luxaties
Fractuur-luxaties worden gecodeerd als fracturen (de term ‘Dislocation’ is een niet
essentiële modificator naast de hoofdterm ‘Fracture’).
De reductie van een fractuur-luxatie wordt gecodeerd als de reductie van een fractuur,
zonder aanvullende code.
Fracturen elders geclassificeerd
Twee types van fracturen worden niet geclassificeerd onder de ongevalsletsels:
• Pathologische of spontane fracturen van bot aangetast door een aandoening
(neoplasma, osteoporose, e.a.), moeten gecodeerd worden met code 733.1
‘Pathological fracture’.
• Fracturen bij de pasgeborene, die het gevolg zijn van geboortetraumata, moeten
gecodeerd worden onder het Hoofdstuk 15 ‘Certain conditions originating in the
perinatal period’, met de codes 767.2, 767.3 of 767.4.
16-1

Ingrepen voor fracturen
Open versus gesloten reductie
Een open reductie gebeurt door incisie, waardoor de plaats van de fractuur wordt
blootgelegd voor directe manipulatie van de fractuurfragmenten.
Bij een gesloten reductie worden de beenderfragmenten gealigneerd zonder incisie ter
hoogte van de fractuur.
Een open fractuur vereist meestal een open reductie. Gesloten fracturen kunnen zowel
met een open als gesloten reductie behandeld worden.
Interne en externe fixatie
Zowel interne als externe fixatie kunnen gebeuren zonder reductie.
Men kan een gesloten reductie en een interne fixatie uitvoeren:
79.1x ‘Closed reduction of fracture with internal fixation’
16.2 Complicaties van trauma
Zoals eerder vermeld, omvatten de codes voor open letsels bepaalde vroege
complicaties, zoals infectie, vertraagde heling en aanwezigheid van een vreemd
lichaam.
Categorie 958 ‘Certain early complications of trauma’ classificeert bepaalde vroege
complicaties van traumata die niet omvat zijn in de codes die het letsel weergeven.
Het vierde cijfer geeft het type van de complicatie weer, zoals vet- of luchtembool,
traumatische shock en traumatische anuria.
Codes uit de categorie 958 mogen enkel als nevendiagnose gebruikt worden, met de
code voor het letsel of trauma op de eerste plaats.
16.3 Overige en niet-gespecificeerde gevolgen van
uitwendige oorzaken
Onder de categorieën 990-995 ‘Other and unspecified effects of external causes’ vindt
men de aandoeningen die het gevolg zijn van hitte, koude, hoogte, elektrocutie,
bestraling, e.a. uitwendige oorzaken.
Is er een meer specifieke code beschikbaar, dan moet deze gebruikt worden met een
E-code om de uitwendige oorzaak weer te geven.
Twee categorieën zijn vermeldenswaardig:
• Categorie 990 ‘Effects of radiation, unspecified’
Categorie 990 mag enkel gebruikt worden als de aard van het effect van de
bestraling niet gespecificeerd werd in de diagnose.
16-2

Voorbeelden:
∗ Colitis als gevolg van radiotherapie:
558.1 ‘Gastroenteritis and colitis due to radiation’
E879.2 ‘Radiological procedure and radiotherapy, without mention of
misadventure at the time of procedure, as the cause of abnormal
reaction of patient, or of late complication’
∗ Complicatie van radiotherapie, niet gespecificeerd:
990 ‘Effects of radiation, unspecified’
• Categorie 995 ‘Certain adverse effects not elsewhere classified’
Categorie 995 mag zowel apart gebruikt worden, voor het coderen van ongewenste
effecten, die niet elders kunnen geclassificeerd worden of onvoldoende
gespecificeerd zijn, als als aanvullende code, om het effect te specificeren van
elders geclassificeerde situaties.
Voorbeelden:
∗ Anafylactische shock, niet verder gespecificeerd:
995.0 ‘Anaphylactic shock’
∗ Anafylactische shock als reactie op wespesteek:
989.5 ‘Toxic effect of venom, chiefly nonmedical as to source’
995.0 ‘Anaphylactic shock’
16-3

17. Brandwonden
Alle brandwonden zijn geclassificeerd onder de categorieën 940-949 ‘Burns’, met
uitzondering van schaafwonden en zonnebrand.
Schaafwonden zijn geclassificeerd onder de oppervlakkige letsels, volgens lokalisatie
(910-919 met vierde cijfer .0 en .1).
Zonnebrand is geclassificeerd onder dermatitis (692.71).
Brandwonden staan in de ICD-9-CM geclassificeerd in functie van de volgende
criteria:
• Anatomische lokalisatie, met verdere specificatie van de graad (940-945);
• Multipele brandwonden, met verdere specificatie van de graad (946);
• Inwendige organen verbrand door chemische stoffen of geïnhaleerde hitte (947) en
• Uitgebreidheid van het verbrande lichaamsoppervlak bij tweede en derde graads
brandwonden (948).
17.1 Graad van de brandwonde
Volgens de graad worden brandwonden geclassificeerd in:
− eerste graad (erythema);
− tweede graad (blaren), oppervlakkig of diep en
− derde graad (verlies van cutis over gehele dikte).
Coderen van de zwaarste graad
Brandwonden met éénzelfde lokalisatie, maar met een verschillende graad, moeten
gecodeerd worden met één enkel codenummer, namelijk dat van de subcategorie die
de zwaarste graad specificeert.
Voorbeeld:
Eerste en tweede graads brandwonden van het been:
945.20 ‘Blisters, epidermal loss [second degree], lower limb [leg], unspecified
site’
Geïnfecteerde brandwonden
Als de brandwonde gesurinfecteerd is, zijn twee codes vereist.
Een eerste code voor de brandwonde met als aanvullende code 958.3 ‘Posttraumatic
wound infection, not elsewhere classified’, om deze complicatie weer te geven.
Voorbeeld:
Geïnfecteerde tweede graads brandwonden van de buikwand:
942.23 ‘Blisters, epidermal loss [second degree], abdominal wall’
958.3 ‘Posttraumatic wound infection, not elsewhere classified’
17-1

17.2 Volgorde van de codes voor brandwonden
Brandwonden van verschillende lokalisaties moeten apart gecodeerd worden, indien
mogelijk.
Bij de categorieën 941-945 (brandwonden volgens lokalisatie) is er een vijfde cijfer
voorzien voor multipele brandwonden van dezelfde graad, van éénzelfde lokalisatie.
Code 946 ‘Burns of multiple specified sites’ classificeert multipele brandwonden van
verschillende lokalisaties en moet vermeden worden, gezien de niet-specifieke
omschrijving.
Wanneer meerdere codes voor brandwonden van verschillende lokalisaties gebruikt
worden, moet de hoogste graad eerst gecodeerd worden.
17.3 Uitgebreidheid van de brandwonden
Categorie 948 ‘Burns classified according to extent of body surface involved’
classificeert brandwonden in functie van het percentage van het lichaamsoppervlak dat
verbrand is, met een vijfde cijfer om de uitgebreidheid van derde graads brandwonden
aan te geven.
Deze code kan apart gebruikt worden in die gevallen waar de lokalisatie van de
brandwonden niet gespecificeerd werd.
In gevallen waar de lokalisatie wel gespecificeerd werd, kan de code gebruikt worden
als aanvullende code bij de codes uit de categorieën 940-947, om de uitgebreidheid
van de brandwonden weer te geven.
Het vierde digit geeft de totale uitgebreidheid (%) weer van alle types van
brandwonden. (Op te zoeken in de Alfabetische Index onder ‘Burn, extent’.)
Het vijfde digit geeft enkel de uitgebreidheid (%) weer van de derde graads
brandwonden. Het vijfde cijfer 0 wordt gebruikt indien er geen derde graads
brandwonde aanwezig is. (Weergegeven in de Alfabetische Index in de ‘Note’ onder
de hoofdterm ‘Burn’.)
Voorbeeld:
17-2
Brandwonden van 38% van het lichaamsoppervlak, waarvan 10% derde graads
brandwonden en 28% tweede graads brandwonden:
Burn
Note- Use the following fifth-digit
subclassification with category 948 to indicate
the percent of body surface with third degree
burn:
0 less than 10% or unspecified
1 10-19%
…
…
extent
30-39 percent 948.3
948.31 ‘30-39 percent of body surface, 10-19% in third degree’

18. Vergiftigingen en
Nevenwerkingen van geneesmiddelen
Gevallen van vergiftiging ‘Poisoning’ worden geclassificeerd onder Hoofdstuk 17
‘Injury and poisoning’, en als volgt onderverdeeld:
• Vergiftiging door geneesmiddelen en biologische stoffen (960-979) en
• Toxische gevolgen van stoffen van meestal niet-medische herkomst (980-989).
Aandoeningen veroorzaakt door geneesmiddelen of andere biologische stoffen worden
enkel beschouwd als vergiftiging (poisoning) wanneer de betreffende substantie niet
volgens voorschrift werd gebruikt, vaak weergegeven door de termen:
− overdosis;
− verkeerde dosage;
− verkeerd geneesmiddel en
− medicatie genomen door verkeerde persoon.
Nevenwerkingen van correct toegediende geneesmiddelen of ongewenste gevolgen
van de juiste stof (‘overgevoeligheid’, ‘reactie op’, e.a.), worden elders
geclassificeerd.
Chronische aandoeningen i.v.m. alcohol- of drugmisbruik worden ook niet onder de
vergiftigingen geclassificeerd.
Voorbeeld:
Alcoholhepatitis; chronische alcoholverslaving:
571.1 ‘Acute alcoholic hepatitis’
303.9 ‘Other and unspecified alcoholic dependence’
Een acute aandoening t.g.v. een overdosis van een drug, wordt daarentegen wel
geclassificeerd onder de vergiftigingen.
Voorbeeld:
Acuut longoedeem t.g.v. een accidentele overdosis van heroïne bij een patiënt die
gekend is voor heroïnemisbruik:
965.01 ‘Poisoning by heroin’
518.4 ‘Acute edema of lung, unspecified’
E850.0 ‘Accidental poisoning by heroin’
305.5x ‘Opioid abuse’
18-1

18.1 Vergiftiging door niet-correct gebruik
van geneesmiddelen of biologische stoffen
Opzoeken van codes voor vergiftiging
De codes voor vergiftiging door substanties, andere dan geneesmiddelen, vindt men
terug onder de hoofdterm ‘Poisoning’ in de Alfabetische Lijst.
De codes voor vergiftiging door geneesmiddelen en chemische stoffen vindt men in de
eerste kolom van de ‘Table of drugs and chemicals’ (cfr. tabel 18.1).
Gebruik van E-codes bij vergiftiging
Het gebruik van E-codes bij vergiftiging, is belangrijk voor de volledigheid van de
informatie betreffende de omstandigheden van de vergiftiging.
De juiste E-code kan men terugvinden in de rechtse kolommen van de ‘Table of drugs
and chemicals’ (cfr. tabel 18.1).
Er zijn vier mogelijkheden:
• Accidentele of niet-opzettelijke vergiftiging
E850-E858 ‘Accident’
• Suicide (tentamen)
E950.0-E950.5 ‘Suicide attempt’
• Geweldpleging door vergiftiging
E962.0 ‘Assault’
• Niet vastgesteld
E980.0-E980.5 ‘Undetermined’
De kolom met de titel ‘Therapeutic use’ is niet van toepassing in gevallen van
vergiftiging. E-codes uit deze kolom (E930-E949) komen dus nooit voor met codes
voor vergiftiging, maar enkel met codes voor nevenwerkingen van correct toegediende
geneesmiddelen.
Tabel 18.1: ‘Table of drugs and chemicals’
18-2
Substance Poisoning Accident
Acetylsalicylic acid
Achromycin
ophthalmic preparation
topical NEC
Acidifying agents
Acids (corrosive) NEC
Aconite (wild)
Aconitine (liniment)
Aconitum ferox
965.1
960.4
976.5
796.0
963.2
983.1
988.2
976.8
988.2
E850.3
E856.0
E858.7
E858.7
E858.1
E864.1
E865.4
E858.7
E865.4
Therapeutic
use
E935.3
E930.4
E946.5
E946.0
E933.2
-
-
E946.8
-
External cause (E-code)
Suicide
attempt Assault Undetermined
E950.0
E950.4
E950.4
E950.4
E950.4
E950.7
E950.9
E950.4
E950.9
E962.0
E962.0
E962.0
E962.0
E962.0
E962.1
E962.1
E962.0
E962.1
E980.0
E980.4
E980.4
E980.4
E980.4
E980.4
E980.9
E980.4
E980.9

Volgorde van de codes voor vergiftiging
De code voor de vergiftiging wordt altijd eerst gecodeerd, met eventueel een
aanvullende code voor de aandoening of manifestatie, veroorzaakt door de
vergiftiging, gevolgd door de juiste E-code.
Voorbeeld:
Coma door overdosis codeïne (zelfmoordpoging):
965.09 ‘Poisoning by other opiates and related narcotics’
780.01 ‘Coma’
E950.0 ‘Analgesics, antipyretics, and antirheumatics’
18.2 Nevenwerkingen van correct toegediende
geneesmiddelen
Een nevenwerking is een ongewenst gevolg van de juiste, correct gebruikte substantie,
en geen vergiftiging.
De aandoening wordt gecodeerd volgens de aard van de nevenwerking en daarnaast
een E-code uit de categorieën E930-E949 om het oorzakelijk geneesmiddel te
identificeren.
Voorbeeld:
Een huiduitslag door penicilline:
693.0 ‘Dermatitis due to drugs and medicins’
E930.0 ‘Penicillin causing adverse effects in therapeutic use’
De term nevenwerking of ‘Adverse effect’ geeft dus aandoeningen weer, veroorzaakt
door een correct gebruikt geneesmiddel.
De term vergiftiging of ‘Poisoning’ geeft aandoeningen weer, veroorzaakt door een
niet-correct gebruikt geneesmiddel.
Gebruik van E-codes bij nevenwerkingen
De codes uit de categorieën E930-E949 ‘Medicinal and biological substances causing
adverse effects in therapeutic use’ moeten als aanvullende code gebruikt worden bij de
codes voor nevenwerkingen van correct toegediende geneesmiddelen. De code voor
de aard van de nevenwerking geeft immers niet het oorzakelijk geneesmiddel weer.
Dit kan enkel met de E-codes.
De juiste E-code kan men opzoeken in de ‘Table of drugs and chemicals’, onder de
kolom met de hoofding ‘Therapeutic use’ (cfr. tabel 18.1).
Opmerking:
E-codes uit de kolom ‘Therapeutic use’ (correct gebruik van geneesmiddel) kunnen
niet samengaan met een code uit de kolom ‘Poisoning’, gezien een ‘Poisoning’-code
aangeeft dat het geneesmiddel niet correct gebruikt werd.
18-3

Interacties tussen geneesmiddelen
Wanneer de juiste substantie correct toegediend, interageert met een andere substantie,
wordt dit als nevenwerking of vergiftiging gecodeerd al naar gelang de situatie:
• Met een ander correct toegediend geneesmiddel
Een interactie tussen twee (of meer) geneesmiddelen, wordt als nevenwerking
gecodeerd.
• Met een niet-voorgeschreven geneesmiddel
Een interactie tussen een correct toegediend geneesmiddel en een nietvoorgeschreven
geneesmiddel, wordt als vergiftiging gecodeerd.
• Met alcohol
Een aandoening t.g.v. alcoholmisbruik, in combinatie met gelijk welk
geneesmiddel, ook al werd het correct gebruikt, wordt gecodeerd als vergiftiging.
Niet-gespecificeerde nevenwerkingen
Als de aard van de nevenwerking niet gekend is, kan men code 995.2 ‘Unspecified
adverse effect of drug, medicinal and biological substance’ gebruiken.
Deze code moet zoveel mogelijk vermeden worden.
18.3 Late gevolgen van vergiftiging en nevenwerking
Late gevolgen van vergiftiging
De richtlijnen betreffende het coderen van restletsels, reeds eerder besproken in
Hoofdstuk 4, gelden ook voor het coderen van restletsels van vergiftiging.
• Codeer eerst de aard van het restletsel;
• Vervolgens de oorzaak met code 909.0 ‘Late effect of poisoning due to drug,
medicinal or biological substance’, of code 909.1 ‘Late effect of toxic effects of
nonmedicinal substance’;
• Code E929.2 ‘Late effects of accidental poisoning’ wordt ook geregistreerd om aan
te geven dat het om een laat gevolg van vergiftiging gaat.
Voorbeeld:
18-4
Neurale doofheid ten gevolge van een accidentele overdosis streptomycine, twee
jaar geleden toegediend:
389.12 ‘Neural hearing loss’
909.0 ‘Late effect of poisoning due to drug, medicinal or biological
substance’
E929.2 ‘Late effects of accidental poisoning’

Late gevolgen van nevenwerkingen
In de ICD-9-CM-classificatie is er geen late effect E-code voorzien voor
nevenwerkingen van correct toegediende geneesmiddelen. De late gevolgen van
nevenwerkingen worden als volgt gecodeerd:
• Een eerste code voor de aard van het restletsel;
• Vervolgens code 909.5 ‘Late effect of adverse effect of drug, medicinal or
biological substance’, die aangeeft dat het een laat gevolg is van een nevenwerking;
• Een E-code uit de categorieën E930-E949 moet toegevoegd worden om het
oorzakelijk geneesmiddel weer te geven.
Late gevolgen van nevenwerkingen zijn aandoeningen die ontstaan of nog aanwezig
zijn lang nadat de medicatie gestopt is.
Voorbeeld:
Doofheid t.g.v. cochleabeschadiging door vroegere therapie met streptomycine:
389.04 ‘Conducting hearing loss, inner ear’
909.5 ‘Late effect of adverse effect of drug, medicinal or biological substance’
E930.6 ‘Streptomycin causing adverse effects in therapeutic use’
Late gevolgen versus chronische gevolgen
Chronische gevolgen of aandoeningen t.g.v. een voorgeschreven geneesmiddel dat
door de patiënt over een lange periode wordt ingenomen, en nog steeds wordt gebruikt
op het moment dat het chronisch effect ontstaat, worden gecodeerd als een huidige
nevenwerking en niet als een laat gevolg.
Voorbeeld
Secundaire diabetes, geïnduceerd door steroïden, huidige voorgeschreven medicatie:
251.8 ‘Other specified disorders of pancreatic internal secretion’
E932.0 ‘Adrenal cortical steroids causing adverse effects in therapeutic use’
Late gevolgen daarentegen die ontstaan of aanwezig blijven lang nadat de medicatie
werd gestopt worden als restletsels gecodeerd met code 909.5 ‘Late effect of adverse
effect of drug, medicinal or biological substance’ als nevendiagnose om aan te geven
dat het om een laat gevolg gaat.
Voorbeeld:
∗ Hersenbeschadiging t.g.v. een allergische reactie op penicilline (huidige
medicatie)
348.9 ‘Unspecified condition of brain’
E930.0 ‘Penicillins causing adverse effects in therapeutic use’
18-5

18-6
Maar:
∗ Hersenbeschadiging t.g.v. een allergische reactie op penicilline (medicatie
stopgezet zes maand geleden):
348.9 ‘Unspecified condition of brain’
909.5 ‘Late effect of adverse effect of drug, medicinal or biological substance’
E930.0 ‘Penicillins causing adverse effects in therapeutic use’

19. Complicaties van chirurgische
en medische behandeling
Codes uit de categorieën 996-999 worden gebruikt voor complicaties van chirurgische
en medische behandeling, die niet elders geclassificeerd zijn (001-799):
• Postoperatieve complicaties t.h.v. een specifieke anatomische lokalisatie of
orgaansysteem, of complicaties na een specifieke operatie, worden meestal
geclassificeerd onder de categorieën 001-799.
• Complicaties t.h.v. multipele lokalisaties of orgaansystemen worden meestal
geclassificeerd onder de categorieën 996-999.
Het feit dat een aandoening optreedt ná een operatie of een andere behandeling,
betekent niet noodzakelijk dat het een ‘postoperatieve’ complicatie is of een
complicatie van deze behandeling. De codes 996-999 worden enkel gebruikt indien er
een causaal verband bestaat tussen de aandoening en de gekregen behandeling.
Is er geen oorzakelijk verband tussen de aandoening en het medisch of chirurgisch
handelen en gaat het eigenlijk niet om een postoperatieve complicatie in de zin van
een complicatie veroorzaakt door het medisch of chirurgisch handelen, maar een
aandoening die zich na de operatie heeft ontwikkeld, dan wordt deze aandoening als
nevendiagnose geregistreerd.
Een complicatie van medisch en chirurgisch handelen kan op gelijk welk ogenblik na
de behandeling ontstaan: tijdens hetzelfde verblijf, kort na ontslag of zelfs jaren later.
Opmerking:
De term ‘complicatie’ heeft niet de bijbetekenis van ‘een onjuiste of inadequate
behandeling als oorzaak’.
19.1 Opzoeken van complicatiecodes in de Alfabetische
Lijst
Men zoekt eerst naar de hoofdterm die de aard van de aandoening omschrijft en
vervolgens naar een subterm die weergeeft dat het veroorzaakt werd door een operatie.
Voorbeelden:
∗ Postoperatieve thromboflebitis:
Thrombophlebitis 451.9
postoperative 997.2
∗ Postgastrectomie dumping syndroom:
Syndrome
postgastrectomy (dumping) 564.2
19-1

Wanneer onder de hoofdterm voor de aard van de complicatie geen subterm aanwezig
is, die weergeeft dat de aandoening een complicatie is van een operatie, dan zoekt men
onder de hoofdterm ‘Complications’ naar de gepaste subterm, zoals subtermen voor:
− de complicaties;
− de ingreep (bypass, nefrostomy, e.a.);
− het aangetaste orgaansysteem of anatomische lokalisatie of
− algemene termen, zoals ‘mechanical’, ‘surgical procedure’ of ‘graft’.
Voorbeelden:
19-2
Complications
postmastoidectomy 383.30
Complications
surgical procedures
respiratory NEC 997.3
Complications
cardiac ...
device ... 996.72
infection ... 996.61
long term effect 429.4
mechanical ... 996.00
19.2 Volgorde van de codes voor complicaties van
chirurgische en medische behandeling
Wanneer een complicatie optreedt gedurende hetzelfde ziekenhuisverblijf, tijdens
hetwelke de chirurgische of medische behandeling werd gegeven, dan wordt deze als
nevendiagnose weergegeven, en de aandoening waarvoor de chirurgische of medische
behandeling werd uitgevoerd als hoofddiagnose.
Treedt de postoperatieve complicatie pas later op en is zij de reden voor een nieuwe
hospitalisatie, dan wordt deze als hoofddiagnose geregistreerd, met eventueel een
aanvullende code om de aard van de complicatie te specificeren.
19.3 Complicaties te wijten aan inwendig hulpmiddel,
implantaat of greffe
Complicaties te wijten aan een inwendig hulpmiddel, implantaat of greffe worden
geclassificeerd in de subcategorieën 996.0-996.7.
De term inwendig hulpmiddel of ‘internal device’ is zeer breed en omvat ook dingen
zoals catheters.

De complicaties, te wijten aan inwendig implantaat of greffe, worden geclassificeerd
volgens mechanisch of niet-mechanisch van aard.
• Mechanische complicaties zijn te wijten aan fouten van het materiaal zelf (zoals
verplaatsing of dysfunctie) en worden geclassificeerd onder de subcategorieën
996.0-996.5 ‘Mechanical complication of ...’, met een vierde digit dat het
aangetaste orgaansysteem weergeeft.
Voorbeelden:
∗ Perforatie van de uterus door een spiraal:
996.32 ‘Mechanical complication of genitourinary device, implant, and
graft, due to intrauterine contraceptive device’
∗ Protrusie van intramedullaire nagel in linker femur:
996.4 ‘Mechanical complication of internal orthopedic device, implant,
and graft’
• Abnormale reacties (van de patiënt) te wijten aan de aanwezigheid van een
hulpmiddel, implantaat of greffe dat goed functioneert, worden geclassificeerd
onder de subcategorieën 996.6-996.7.
Infecties en inflammaties worden met code 996.6x gecodeerd; andere nietmechanische
reacties met code 996.7x.
Het vijfde cijfer geeft de lokalisatie en/of het type hulpmiddel weer.
Voorbeelden:
∗ Infectie cardiale pacemaker ‘pocket’:
996.61 ‘Infection and inflammatory reaction due to cardiac device,
implant, and graft’
∗ Uteriene bloeding te wijten aan spiraal:
996.76 ‘Other complications due to genitourinary device, implant and
graft’
Occlusies van een coronaire bypass worden geclassificeerd onder code 996.72 ‘Other
complications due to other cardiac device, implant or graft’, tenzij door de
behandelende arts expliciet vermeld wordt dat het om een occlusie door
arteriosclerosis gaat.
Arteriosclerotische occlusies van een bypass-arterie worden NIET geclassificeerd als
een complicatie van chirurgisch handelen, maar onder de codes 414.02 tot 414.05.
Het vijfde digit geeft het type greffe weer. Een occlusie van de coronaire arterie
zonder anamnese van bypass-operatie wordt gecodeerd met code 414.01 ‘Coronary
atherosclerosis of native coronary arteries’.
Subcategorie 996.8 ‘Complications of transplanted organ’ is voorbehouden voor
complicaties of afstoting van transplant, met een vijfde digit om het betrokken orgaan
aan te geven en een code uit de categorie 041 of 079 als nevendiagnose.
19-3

19.4 Complicaties van gespecificeerde orgaansystemen, niet
elders geclassificeerd
De code-omschrijvingen in categorie 997 ‘Complications affecting specified body
systems, not elsewhere classified’ zijn zeer algemeen. Het is dan ook vaak
noodzakelijk een aanvullende code toe te voegen wanneer het belangrijk is om de
juiste aard van de complicatie weer te geven, tenzij deze wordt weergegeven door de
complicatiecode zelf.
Voorbeelden:
19-4
∗ Postoperatief embool van de art. femoralis:
997.2 ‘Peripheral vascular complications’
444.22 ‘Arterial embolism or thrombosis of lower extremity’
∗ Ruptuur van operatiewonde:
998.3 ‘Disruption of operation wound’
∗ Neuroom van amputatiestomp:
997.61 ‘Neuroma of amputation stump’
Deze code mag enkel gebruikt worden indien de aandoening duidelijk gespecificeerd
is als complicatie van de chirurgische of medische behandeling. Zoniet, wordt de
aandoening geclassificeerd in het betreffende hoofdstuk van de ICD-9-CM.
Voorbeelden:
∗ Atelectase van de long:
518.0 ‘Pulmonary collapse’
∗ Postoperatieve atelectase van de long:
997.3 ‘Respiratory complications, not elsewhere classified’
518.0 ‘Pulmonary collapse’
ICD-9-CM maakt een onderscheid tussen hartcomplicaties die in de directe
postoperatieve periode optreden na gelijk welk type van ingreep (997.1 ‘Cardiac
complications’) en laattijdige functionele stoornissen die optreden na cardiale
chirurgie (429.4 ‘Functional disturbances following cardiac surgery’).
Oorspronkelijk werd de directe postoperatieve periode gedefiniëerd als de periode
tussen de operatie en het ontslag van de patiënt. Met de huidige evolutie naar kortere
verblijven, is deze definitie niet langer haalbaar en mag code 997.1 ‘Cardiac
complications’ gebruikt worden voor complicaties die redelijk snel na de operatie
optreden, zelfs al werd de patiënt reeds ontslagen.
Code 429.4 wordt eveneens gebruikt voor functionele stoornissen, te wijten aan de
aanwezigheid van een cardiale prothese, wanneer deze optreden na ontslag, na de
periode gedurende dewelke de prothese werd ingeplant.

Voorbeelden:
∗ Acute cholecystitis - postoperatieve cardiale arrhythmia (zelfde verblijf):
575.0 ‘Acute cholecystitis’
997.1 ‘Cardiac complications’
427.9 ‘Cardiac dysrhythmia, unspecified’
∗ Hartdecompensatie na cardiale chirurgie, uitgevoerd tijdens een vorig verblijf,
een maand geleden ontslagen:
429.4 ‘Functional disturbances following cardiac surgery’
∗ Hartdecompensatie 2 dagen na de operatie:
997.1 ‘Cardiac complications’
∗ Hartinsufficiëntie te wijten aan een mitralisklepprothese:
429.4 ‘Functional disturbances following cardiac surgery’
Complicaties te wijten aan de aanwezigheid van een cardiale pacemaker of
elektroden, worden geclassificeerd als mechanische complicaties te wijten aan een
cardiaal hulpmiddel, onder code 996.01 ‘Mechanical complication due to cardiac
pacemaker (electrode)’.
19.6 Complicaties versus aftercare
ICD-9-CM maakt een onderscheid tussen complicaties en routine postoperatieve
nazorg.
Nazorg wordt geclassificeerd onder de categorieën V51-V58. Een opname voor
nazorg is meestal op voorhand gepland.
Men mag dus geen complicatiecodes gebruiken voor een routine postoperatieve
nazorg.
Voorbeelden:
∗ Opname voor sluiten van colostomie:
V55.3 ‘Attention to colostomy’
∗ Opname i.v.m. stenose van een ureterostomie:
997.5 ‘Urinary complications’
19-5

Referenties
1. Faye Brown, et. al.
ICD-9-CM Coding Handbook, with Answers, 2002 Revised Edition
American Hospital Association (AHA), 737 N. Michigan Avenue, Chicago,
Illinois 60611
2. Practice Management Information Coorporation (PMIC)
International Classification of Diseases, 9th revision, Clinical Modification,
fifth edition, 2002
4727 Wilshire Boulevard, Suite 300, Los Angeles, California 90010
3. Annemie Meurisse
ICD-9-CM Codeerhandbook (3 volumes), 1989
Afdeling Medische Informatica, Katholieke Universiteit Leuven, Herestraat 49,
B-3000 Leuven
4. Nieuwsbrief over ziekenhuisregistratiesystemen (driemaandelijks)
Ministerie van Volksgezondheid, Vesaliusgebouw, 5de verdieping,
Rijksadministratief Centrum, B-1010 Brussel
5. Minimale Klinische Gegevens: Codeeradviezen, 1997
Ministerie van Volksgezondheid, Vesaliusgebouw, 5de verdieping,
Rijksadministratief Centrum, B-1010 Brussel
6. Medische Registratie, Minimale Klinische Gegevens (MKG):
Verklarende nota voor geneesheren, registratie-assistenten en personeel van
informatieverwerking, 1988
Afdeling Medische Informatica, Katholieke Universiteit Leuven, Herestraat 49,
B-3000 Leuven