Berlewalde - Vitruvius

R ecent
V erschenen
De laatste jaren verschijnen er
– mede onder impuls van de activiteiten
van het Stimuleringsfonds
voor Architectuur en Belvedere
– landschapsvisies die ook
vanuit cultuurhistorisch perspectief
een goedkeuringsstempel
verdienen. Een mooi voorbeeld
hiervan is de landschapsvisie
voor de Drentsche Aa en de
landschapsvisie voor de Nieuwe
Hollandse Waterlinie (Panorama
Krayenhoff). De hier besproken
landschapsvisie is opgesteld door
een kernteam van Wageningse
landschapsarchitecten (Klaas
Kerkstra, Harro de Jong en
Peter Vrijlandt), aangevuld met
een historisch geograaf (Jelle
Vervloet). Trekker vanuit de
provincie was Jan Houwen.
Een fiks aantal studenten van de
Universiteit Wageningen heeft
als afstudeeronderzoek specifieke
onderwerpen en thema’s opgepakt.
Belangrijk was verder de rol van
de begeleidingscommissie (kritische
reflectie) en de communicatie
over en weer met de streek
(draagvlak).
De doelstelling van het project
VITRUVIUS NUMMER 5 OKTOBER 2008
TITEL Landschapsvisie Zuid-Limburg
AUTEUR Klaas Kerkstra, Peter Vrijlandt, Harro de Jong en
Jan Houwen eindredactie
RECENSENT Henk Baas
UITGAVE Provincie Limburg/Wageningen Universiteit, Maastricht/Wageningen
DETAILS ISBN 978-90-77540-02-2
was als volgt geformuleerd: ‘Het
ontwerpen van het toekomstige landschap
van Zuid-Limburg met cultuurhistorie
als richtinggevende
inspiratiebron bij de ruimtelijke ontwikkeling
van de functies, die dit
gebied moet vervullen. Daarbij
bepaalt het project de ontwikkelingsmogelijkheden
van het landschap
van Zuid-Limburg als basis voor
een gebiedsdekkend investeringsprogramma
ter verbetering van het
landschap.’
De visie start met een uitvoerige
analyse van de ontstaansgeschiedenis
en de karakteristieken van
het landschap. Op basis van een
analyse van de abiotische basis
(vooral het reliëf) en de bewoningsgeschiedenis
worden twee
‘afgeleide’ kernkwaliteiten van
het landschap van Zuid-Limburg
benoemd: de afwisseling openbesloten
en het groene karakter.
Overzichtskaartjes, dwarsdoorsneden,
panoramafoto’s en hoogtekaartjes
illustreren de diverse
verschijnselen, wat de leesbaarheid
zeer ten goede komt.
Op basis van de analyse is een
52
‘landschappelijk raamwerk’
samengesteld: een
groene dooradering,
bestaande uit steile hellingen,
dalbodems en dorpsranden
die het reliëf en de
kenmerkende verschillen
tussen de dalen en de plateaus
accentueert en de landschappelijke
samenhang versterkt.
Het landschappelijke
raamwerk vormt een duurzame
basis voor het waterbeheer, de
ontwikkeling van de natuur en
het cultuurhistorisch erfgoed en
de toeristisch recreatieve ontsluiting
van dit landschap.
Op een schaal van 1:25.000 is
vervolgens een visie op de ontwikkelingsmogelijkheden
van
het landschap gegeven, uitgaande
van de vier kernkwaliteiten zoals
in het voorgaande hoofdstuk
benoemd. In de visie gaat men
dus uit van behoud en/of versterking
van de abiotische en cultuurhistorische
kwaliteiten, en
behoud en/of versterking van de
afwisseling open-besloten en van
het groene karakter. Op basis van
het landschappelijk raamwerk
worden vervolgens inrichtingsmaatregelen
voorgesteld, die hier
praktisch handen en voeten aan
moeten geven. Er worden bijvoorbeeld
algemene ontwerpprincipes
voor de hellingen gegeven
(die naar vorm en bodemopbouw
weer in tien verschillende
typen zijn ingedeeld). Hetzelfde
wordt min of meer gedaan voor
de 5 onderscheiden ‘daltypen’.
Ook worden voorstellen gedaan
om de zeer kenmerkende graften
te behouden of weer aan te leggen.
Interessant is de aandacht
voor de dorpen en hun plaats in
het landschap. Er is momenteel
veel aandacht voor ‘dorpseigen
uitbreiden’ (zie ook de recent uit-
gebrachte handleiding
Dorp+ van Belvedere), en ook
hier wordt op basis van een analyse
van de dorpsstructuren
gepleit voor een betere inpassing
in het landschap. Hierbij is niet
alleen aandacht voor de belangrijke
rol van de beplanting
(inclusief een aanbeveling voor
soortenkeuze, zoals de voor dit
landschap zeer karakteristieke
hoogstamfruitbomen), maar ook
voor de rol van auto’s (‘lelijke
parkeerplaatsen’) of wegen (al
dan niet met wegbeplanting).
In drie voorbeelden worden de
hiervoor gepresenteerde uitgangspunten
nader uitgewerkt.
Deze uitwerkingen laten zien
hoe het ‘landschappelijk raamwerk’
er uit zou kunnen zien, en
hoe ruimtelijke ontwikkelingen
kunnen voortbouwen op bestaande
kwaliteiten. Helemaal volgens
de ideeën van Belvedere dus.
Opnieuw is het hier de kracht
van de afbeeldingen die de lezer
meevoert naar het toekomstige
landschap.
Peter Driessen, hoogleraar aan de
Universiteit van Utrecht, heeft
de visie beoordeeld op het aspect
‘uitvoering’. Immers, mooie
woorden en goede intenties
maken een plan nog niet praktisch
uitvoerbaar. Ook hij is van
mening dat het plan een veelbelovend
karakter bezit, dat het tot
de verbeelding spreekt en ambities
heeft voor een nieuwe landschappelijke
inrichting. ‘Maar is
het een plan dat zal werken?’,