Jan Fabre interview nav De dienaar van de schoonheid voor ...

Dirk en ik besloten al snel dat we geen virtuositeit van de traditionele poppenspeler zouden laten
zien, maar een soort geklungel. Hij speelt en vecht met de poppen. Het gedrag van de kunstenaar
wordt op die manier belangrijker dan datgene wat hij laat zien. Zo wordt hij des te zichtbaarder in
zijn poging om onzichtbaar te zijn. Belangrijk is wel zijn geloof: hij is er echt van overtuigd dat hij
onzichtbaar wordt, terwijl hij zich de hele tijd op de scène bevindt. De ultieme daad houdt de
nederlaag in zich.’
Kritikasters zullen jou verwijten dat je weer aan zelfverheerlijking doet door een pop die jou
verbeeldt op de scène te zetten. Sommigen vinden dat je de laatste jaren te veel jezelf afbeeldt.
Jouw sculptuur Searching for Utopia, waarbij je op de rug van een schildpad zit, is daar een voorbeeld
van.
Fabre: ‘Je moet dat eerder zien in de traditie van het zelfportret. Het zelfportret is een fascinatie voor
het vreemde. Mijn zelfportretten zijn een onderzoek naar de gespletenheid van mijn persoon. Teken
ik dubbelgangers van mezelf? Ik heb niet één dubbelganger zoals iedereen, ik heb er veel! Daar gaat
mijn originaliteit. Leven is kopiëren. Ik zou willen dat ik een reservekopie van mezelf kon laten
maken. Waarom? Om mezelf te kunnen verwijten dat ik een leugenaar ben. En de andere zou de ene
overtuigen dat hij niet de waarheid vertelt. Om mezelf te kunnen verwijten dat ik kopieer. En de
andere zou de ene overtuigen dat hij origineel is. Mezelf afbeelden betekent voor mij ook zelfkritisch
zijn. Voor mij is kunst beoefenen een voortdurend zelfonderzoek. Ik kijk in de spiegel en vraag mij af
of ik mezelf in de ogen kan kijken: ‘sta ik voor wat ik doe en wat ik zeg?’ Het gaat ook om de
confrontatie met de kunstgeschiedenis. In het werk Ik laat mezelf leeglopen sta ik bijvoorbeeld tegen
een schilderij van Rogier Van der Weijden, terwijl ik uit mijn neus bloed. ‘
De acteur Jan Soep krijgt in De dienaar van de schoonheid op een bepaald moment stampen van de
pop Jean Potage. Heb jij de indruk dat jouw werk jou soms terechtwijst?
Fabre: ‘ Nee, maar ik heb wel regelmatig het gevoel dat het werk dat ik creëer mij onderwijst en
verbetert. Het werk komt in die zin soms in opstand tegen mezelf. Het gaat ook om het idee dat het
werk wil loskomen van zijn maker. ‘
Je lijkt in De dienaar van de schoonheid de commercie op de korrel te nemen. De hoerige pop Marion
vraagt aan Jean Potage of hij nog wat rommel gefabriceerd heeft. Want dan, zegt Marion ‘kan kik
m’n broek laten zakken om die rommel te verkopen.’ Maar Jean verzet zich daartegen. Hij maakt
naar eigen zeggen niet alleen ‘schoen dinge’ , hij kondigt ook aan ‘En ’k gon kik iets doeng me men
lijf, een schoen daad. ‘t Zit in mijne kop.’
Fabre: ‘De maatschappij is zo opgebouwd dat je producten moet afleveren. Maar niemand kan mij
dwingen om dingen te produceren. Om de zoveel tijd sla ik aanbiedingen af om tentoon te stellen of
ergens een gastregie te verzorgen of directeur van een theater te worden. Ik moet wel voortdurend
produceren van mezelf. Het is een drang, ik kan het niet laten. Het is wellicht mijn sterkte, maar ook
mijn zwakheid. Veel collega’s maken minder. Ook dat beantwoordt aan de vraag van de markt, want
als er maar weinig is, worden de prijzen opgedreven.’
Soms spreekt de poppenspeler Frans en soms Antwerps dialect. Dat laatste is nieuw in jouw teksten.
Fabre: ‘Dat Frans dient er niet alleen voor om de maniertjes in het Franse theater te persifleren.
Men noemt ons zo graag ‘les petits Belges’ in Frankrijk. Het is ook een verwijzing naar mijn