Opskrif; Chemiese beheer van bosluise en die ... - Landbou.com

Opskrif; Chemiese beheer van bosluise en die bosluisweerstandigheidsprobleem
Vraag; In baie plekke in ons land word dit al hoe moeiliker om bloubosluise
te beheer. Dit lyk of die bosluisdoders nie meer werk nie. Wat is die
oorsaak en watter toetse kan ek laat doen om vas te stel watter middels
werk nog?
Antwoord:
Inleiding
Lewende hawe produksie in die harde, vyandelike omgewing van Afrika
word ondersteun deur twee basiese motiveerders –die voorsiening van
proteïen aan sy bevolking en die handhawing van tradisionele sosiokulturele
waardes van sy inwoners. Ten spyte van aansienlike negatiewe
faktore, soos die tropiese klimaat, krimpende weiding as gevolg van meer
saaiboerdery, tsetse vlieg en bosluisoorgedraagde siektes, bly beeste die
belangrikste boerderyspesie in Afrika. Die ongeveer 177 miljoen beeste in
Afrika (Sullivan, 1990) verteenwoordig 70% van alle lewende hawe. (Leng
& Brumby, 1985).
Hardedop bosluise is ekonomies die belangrikste uitwendige parasiete van
produksiediere in die tropiese en sub-tropiese dele van die wêreld. Swaar
besmetting kan bloedverlies, verminderde gewigstoename en laer
melkopbrengs meebring, terwyl bosluise met lang monddele die gehalte
van velle afgradeer en sekondêre infeksies veroorsaak (De Castro, 1997).
Daar word beraam dat 80% van die wêreld se 1 214 miljoen beeste in
mindere of meerdere mate geaffekteer word deur die skadelike gevolge
wat bosluise veroorsaak. (McCosker, 1979) Hulle dra ook verskeie
bosluisoorgedraagde siektes soos hartwater, rooiwater (babesiose)
bosluisoorgedraagde galsiekte (anaplasmose) en theileriose oor.
Sommige hardedopbosluise produseer ook toksiene, wat verlamming by
skape veroorsaak (Spickett & Heyne, 1988) en sweetsiekte by kalwers
(Jongejan & Uilenberg, 1994)
As gevolg van die direkte en indirekte uitwerking op hul gashere, word
bosluise as ‘n ernstige bedreiging vir suksesvolle lewende hawe produksie
beskou, maar benadeel ook die ekonomie van ‘n land, veral in Afrika. Uit
‘n mediese oogpunt, is hardedop bosluise draers van tifus en bosluiskoors
(Rickettsia conori). Daarby kan hulle Q-koors versprei en baie ander
arbovirusse, asook Kongokoors (Service, 1996)
Die sukses van die lewende hawe industrie in Suid-Afrika kan hoofsaaklik
toegeskryf word aan genoegsame beheer van bosluise sedert die eerste
uitbreek van Ooskuskoors in 1902, deur te dip (Norval,1994), Dwarsdeur
die grootste deel van die twintigste eeu, is bosluisbesmetting van beeste
hoofsaaklik beheer deur chemiese stowwe (bosluisdoders) wat deur ‘n
dompeldip, spuitdip of handdip toegedien is, en meer onlangs in die vorm
van opgietmiddels, kolbehandelings en inspuitings.
Arseen was die eerste keer in 1893 in Suid-Afrika gebruik vir die beheer
van bosluise en hierdie organiese samestelling is gevolg deur ‘n reeks van
organiese akarisiede (bosluisdoders) wat organo-chloriedes,

organofosfate, karbamate,formamidiene en sintetiese piretroïede,
aangevul deur die makrosikliese laktone en meer onlangs deur ‘n
groeireguleerder, insluit. Die vordering deur die verskillende
bosluisdoderklasse is hoofsaaklik aangedryf deur ekonomiese aanvraag,
maar altyd getemper deur die ontwikkeling van bosluisweerstandigheid
teen hierdie middels. Die ontwikkeling van veiliger bosluisdoders is toe te
skryf aan bemarkingsdruk en ‘n groeiende bewuswording van die nadelige
uitwerking van middles wat veroorsaak word deur die opbou van
weefselreste.
Historiese perspektief
Beheermaatreëls teen bosluise en bosluisoorgedraagde siektes is op
groot skaal toegepas in suidelike Afrika na die verspreiding van
Ooskuskoors vanaf Oos-Afrika (Norval, 1994). As gevolg van 95%
beesvrektes in Suid-Afrika veroorsaak deur Ooskuskoors gedurende die
periode 1901-1902, is daar ‘n aansienlike poging aangewend om
bosluisbeheermaatreëls te ontwikkel.
Vroeë pogings om beeste teen bosluisoorgedraagde siektes in te ent, deur
Robert Koch en later sir Arnold Theiler, was meesal onsuksesvol. Tog het
die kennis van die bosluis (bruin oorbosluis) wat verantwoordelik is vir die
oordraging van siektes, tot meer suksesvolle beheermaatreëls, gebaseer
op bosluisbeheer, kwarantynprosedures, wisselweiding, uitslagting en dip
in arseenoplossings, gelei. Om te dip het geblyk die mees praktiese en
effektiewe maatreël te wees. Dit is toe verpligtend gemaak en het die
anker van bosluisbeheer geword, wat daartoe gelei het dat Ooskuskoors
onder beheer gebring en totaal uitgeroei is in 1956.
Na die uitroeiing van Ooskuskoors was daar eintlik twee opsies oop vir die
suidelike Afrikalande; hulle kon of die oorblywende bosluisoorgedraagde
siektes (rooiwater, galsiekte en hartwater) deur inenting beheer, of hul
kon die siektes aanhou beheer deur voort te gaan om te dip. Om op die
parasietstadium toe te slaan, was destyds aanvaar as die mees effektiewe
en ekonomiese manier om bosluise te beheer en deur diere op kort
tussenposes te dip, het die standaard manier geword om bosluise te
beheer.
In Suid-Afrika is verpligte dip opgeskort en die keuse is aan individuele
boere oorgelaat of hulle wil dip of nie (Norval, 1994). Nogtans is daar in
die destydse onafhanklike tuislande deur die regering voortgegaan om
beeste op kommunale weiding te dip. Huidiglik dien dit ook as wyse van
toesig oor die vee wat veral met bek-en-klouseer belangrik is. Dit het gelei
tot die huidige situasie waar bosluisbeheer deur chemiese middels verder
gekompliseer is deur die dubbele lewende hawe ekonomie (kommersieel
en kommunaal). Die meeste bevestigings van bosluisweerstandigheid is
opgeteken in die kommersiële sektor, wat vry toegang tot bosluisdoders
gehad het en daardeur die weerstandigheidsprobleem vergroot het deur
hoofsaaklik hoë frekwensie gebruik. Die kommunale sektor is tradisioneel
deur kontrakte verbind tot bosluisdoders wat deur die regering

gesubsidieer is en met ‘n swak hulpbronbasis was hulle dus nie in staat
om die middels te roteer of te verander soos nodig nie.
Huidige status
Alle bosluisdoders in Suid-Afrika moet volgens Wet 36 van 1947
geregistreer wees. Daar is egter geen wetgewing wat die gebruik van
geregistreerde samestellings beperk nie, m.a.w. enige samestelling van
enige chemiese groep mag volgens die aanwysings op die biljet gebruik
word. Huidiglik voorsien die farmaseutiese maatskappye ongeveer 90
samestellings (handelsname) vir bosluisbeheer, insluitend die kombinasie
samestellings. Hierdie samestellings is gebaseer op 18 aktiewes wat 5
chemiese groepe (klasse) of maniere van werking verteenwoordig, i.e. die
organofosfate, die sintetiese piretroïede, die formamidiene die
makrosikliese laktone en die kitiensintese inhibeerder of groeireguleerder
(Tabel 1). Die laasgenoemde twee groepe is sistemies in werking en
voorsien hoofsaaklik beheer oor eengasheer-bosluise (Indeks van
Veeartsenymiddels, 2006)
Bosluisweerstandigheid teen bosluisdoders
Weerstandigheid kan gedefinieer word as die vermoë van die teikenspesie
(in hierdie geval die bosluis) om die uitwerking van die chemiese middel
(die bosluisdoder) te oorkom en te oorleef.
Bosluisweerstandigheid teen bosluisdoders wat gebruik word vir
bosluisbeheer is ‘n groterwordende probleem in Suid-Afrika. Die eerste
gepubliseerde verslag oor die ontwikkeling van bosluisweerstandigheid
was teen arseen (Du Toit, Graf & Bekker, 1941). Die weerstandigheid was
ontdek in Rhipicephalus (Boophilus) decoloratus (Gewone bloubosluise)
nadat gekontroleerde veldproewe en laboratoriumtoetse weerstandigheid
bevestig het. Later is weerstandigheid teen arseen ook bevestig in R.
eversi evertsi (rooipootbosluis), Rhipicephalus appendiculatus (bruin-
oorbosluis), Amblyomma hebraeum (bontbosluis) en Rhipicephalus
(Boophilus) microplus (Asiatiese bloubosluis) (Mathewson & Baker, 1975)
(Baker, Jordaan & Robertson, 1979; Whitehead & Baker 1961) en BHC
(chloorkoolwaterstof) weerstandigheid in 1952 deur Whitnall et al. (1952)
en DDT/piretrien weerstandigheid is deur Whitehead bevestig (1956,
1959)
Die wydverspreide gebruik van organofosfaat bosluisdoders in die veld,
het tot gevolg gehad dat daar vir R. (B.) decoloratus
weerstandbiedendheid geselekteer is en dit is later opgevolg deur R.
appendiculatus en R. evertsi evertsi wat ook weerstandigheid teen
organofosfaat bosluisdoders getoon het (Baker & Shaw, 1965; Baker et
al., 1978a; Baker et al., 1978b; Coetzee et al., 1987a). Netso het
weerstandigheid by die bloubosluise as gevolg van die voortdurende
gebruik van sintetiese piretroïede onafwendbaar gevolg. (Coetzee et el.
1987b) Meer onlangs is formamidiene (amitras) weerstandigheid in A.
hebraeum, R. (B.) decoloratus en R. (B.) microplus in Suid-Afrika bevestig.
(Mekonnen et al., 2002) (Tabel 2).

TABEL 1. Aktiewes van geregistreerde bosluisdoders vir
gebruik by groot diere volgens chemiese groep.
Chemiese groepe Aktiewe chemiese middel Formulasie
Karbamate K Karbariel D S H
Organofosfate O Chloorfenvinfos D/ D S / H
Diasinon D
Fention H
Quintiofos H
Triasofos D
Sintetiese piretroïede
P
Alfametrien D
Sihalotrien D S
Siflutrien Og
Sipermetrien Og/ D S / H
Flumetrien Og / D S / H
Deltametrien Og / D S /H
Formamidiene F Amitras D / D S / S
Makrosikliese
laktone ML
Kitien sintese
inhibeerders (Groei
reguleerders)
Doramektien I
Ivermektien I / Og sis
Abamektien Og sis
Moksidektien I / Og sis
Eprinomektien Og sis
Fluasuron Og sis
Kombinasie F-P Amitras/ sipermetrien Og
Simiasol/ sipermetrien D S
Amitras/ Deltametrien Og
Kombinasie O-O Chlorfenvinfos/dichlorfos H S
Chlorfenvinfos/esfenvaleraat D S
Kombinasie O-P Chlorfenvinfos/alfametrien D
Chlorfenvinfos/sipermetrien H
Kombinasie P-P Flumetrien/siflutrien Og

Kombinasie P-P-O Alfametrien/sipermetrien Og
Tetrachlorvinfos
Kombinasie ML-ML Ivermektien/Abamektien I
• D=Dip; D S= Dip of spuitdip; H = handtoediening of handspuit; I =
Inspuitbaar (sistemiese werking); Og = Opgietmiddel; Og sis =
opgietmiddel met sistemiese werking; S = Spuitdip
Bosluisweerstandigheid vir hierdie chemiese middels hou ‘n groot
bedreiging in vir alle lewende hawe en die veterinêre farmaseutiese
maatskappye omdat die middels ‘n kwynende hulpbron is wat beskerm
moet word aangesien die koste verbonde aan die ontwikkeling van ‘n
nuwe akarisied op VSA$230 miljoen per middel geraam word. Die
wêreldwye, jaarlikse verliese wat deur bosluise en bosluisgedraagde
siektes veroorsaak word, is op VSA$7 biljoen geskat (De Alva, 1995) en
daar word aanvaar dat Afrika se verliese meer is as dié van al die ander
kontinente saam. In 1989 het bosluisbeheer deur bosluisdoders meer as
VSA$720 miljoen gekos, terwyl die ooreenstemmende syfer vir Suid-Afrika
in 2006 meer as SAR250 miljoen was (AVCASA persoonlik
kommunikasie.). Wanneer die ekonomiese koste van weerstandigheid en
die ontwikkeling van nuwe bosluisdoders oorweeg word, word dit duidelik
dat dit voordelig is om die gebruik van beskikbare middels so lank as
moontlik te verleng (Sutherst & Comins, 1979)
Tabel 2: Bosluisdoders en Bosluisdoderweerstandigheid in Suid-Afrika
Verbinding Begin gebruik Weerstandigheid 1ste
keer gerapporteer
Arseen 1893 1941, du Toit
DDT 1948 1956, Whitehead
BHC & Toksafien 1950 1952, Whitnall et al
Karbamate 1960 1966, Shaw, et al
Organofosfate 1960 1966, Shaw et al
Formamidiene 1974 1995, Taylor & Oberem
Sintetiese Piretroïede 1981 1987, Coetzee, et al
Makrosikliese laktone 1990 Geraporteer in Brazilië
Genetiese basis van Weerstandigheid
Weerstandigheid van bosluise en ander artropode teen chemiese middels
word oorgeërf en kom hoofsaaklik voor deur die selektiewe uitwerking van
chemiese middels op weerstandige mutasies wat vooraf in lae frekwensies
in veld bevolkings voorkom. (Brown, 1976).
Daar is bevind dat organochloor chemiese middels nie mutasies in insekte
bewerkstellig nie (Crow, 1957) en dit is dus hoogs onwaarskynlik dat
weerstandige gene ontwikkel direk as gevolg van die toediening van

osluisdoders (Stone, 1972). Die moontlikheid dat bosluisdoders
weerstandigheid biochemies kan meebring, word buite rekening gelaat
(Stone, 1972) aangesien dit sal afhang van die vermoë van elke individu
om aan te pas deur gepaste veranderings in sy biochemiese paaie te
maak. Die gevolglike verhoogde toleransie sal nie oorerflik wees nie en nie
volgehou word wanneer die oorsaak onttrek word nie. Stone (1962a,b) en
Nolan et al., (1977) het aangedui dat bosluisweerstandigheid voortduur in
die afwesigheid van chemiese druk en Merrel & Underhill (1956) het
aangedui dat geen weerstandigheid teen DDT in ‘n Drosophila
melanogaster (vrugtevlieg) kolonie, wat in ‘n homosigotiese staat ingeteel
is, ontwikkel het nie. Dit ondersteun die teorie dat individue met
weerstandige gene vooraf bestaan in ‘n bevolking en dat weerstandigheid
deur blootstelling aan insekdoders geselekteer word.
Ontwikkeling van bosluisweerstandigheid binne bevolkings
Die ontwikkeling van weerstandigheid teen bosluisdoders wat vir
bosluisbeheer gebruik word, kom in drie fases voor (Sutherst & Comins,
1979).
• Eerstens moet die aanvanklike vestiging of vooraf bestaan van
individue wat ‘n mate van weerstandigheid besit (allelomorfe) in ‘n
bevolking voorkom. Dit vind plaas deur ‘n proses van onwillekeurige
mutasie wat proporsioneel ooreenkom met die grootte van die
bevolking.
• Wanneer hierdie individue of heterosigote (halfweerstandige individue)
bevestig is, kom die tweede fase van verspreiding van weerstandige
heterosigote deur seleksie voor d.m.v. die verstrooiing van genetiese
weerstandige individue onder ontvanklike sub-populasies (Keiding,
1974) en weerstandigheid is normaalweg nie merkbaar gedurende
hierdie fase nie.
• Die finale fase, die vestiging en seleksie deur bosluisdoders van
homosigotiese individue (volledig weerstandige individue) in die
bevolking is gewoonlik, afhangend van die graad van dominansie van
die weerstandige allelomorfe, baie vinnig (Sutherst & Comins, 1979).
Streng dipprogramme, wat ‘n lae getal oorblywende individue agterlaat,
verminder paringskompetisie wat verdere digtheidsafhanklike
oorlewing van parasiete se nageslag op die gasheer meebring en die
weerstandige komponent van die bevolking bevorder (Sutherst et al,
1973).
Ontwikkelingstempo van bosluisweerstandigheid
Die koers waarteen weerstandigheid teen bosluisdoders ontwikkel, hang
grootliks af van die graad van dominansie van die individue wat ‘n mate
van weerstandigheid besit (allelomorfe), die sterkte van die bosluisdoder
wat gebruik word en hoe dikwels gedip word (Stone, 1972). Sutherst &
Stone (1962a,b) wat in Australië met R. (B.) microplus gewerk het, het
aangedui dat weerstandigheid vir DDT onvolledig resessief was, terwyl
BHC-dieldrin weerstandigheid totaal dominant bevind is.
Organofosfaatweerstandigheid is in geheel afhanklik van onvolledige
dominansie van die weerstandigheids gene (Stone, 1968; Wilson et al.,
1971; Stone et al., 1973) Die graad van weerstandigheid word gereflekteer

in die bevestiging van veld weerstandigheid teen hierdie drie bosluisdoder
groepe i.e. in Australië en Suid-Afrika (periode in hakkies); DDT na 5(8)
jaar (Whitehead, 1973); BHC-dieldrin na 5 (18) maande (Whitehead, 1973)
en organofosfate 5-15 (6-20) jaar (Wharton & Roulston, 1970; Shaw et al.,
1967; Solomon et al., 1979). Die eerste veld weerstandigheid teen ‘n
sintetiese piretroïed in Suid-Afrika is 8 jaar na hul registrasie vir gebruik
gerapporteer (Coetzee et al., 1987b). In daardie spesifieke geval is dit
geïnterpreteer dat dit na 18 maande van veldgebruik voorgekom het.
Verhoogde proporsies van vatbare bosluise sal doodgemaak word indien
die bosluisdoder sterker gemaak word wat sal lei tot hoër seleksiedruk.
Indien die konsentrasie aanhoudend verder verhoog word, sal
weerstandige heterosigote (halfweerstandbiedende individue) ook
doodgemaak word, wat ‘n afname in seleksiedruk sal veroorsaak. Die
konsentrasie van die bosluisdoder wat gebruik word, word egter beperk
deur die toksiese uitwerking van die middel op die gasheerdier.
Ekonomiese oorwegings bepaal egter die konsentrasie wat geregistreer is
vir gebruik d.w.s, die konsentrasie wat die beste beheer lewer (97-99%).
Dipprosedures behels ‘n sekere hoeveelheid stroping (verwydering van
aktief deur die dier uit die dipbak), verdunning deur reën en besoedeling
dra daartoe by dat die bosluisdoder op ‘n laer konsentrasie gebruik word
as waarby dit geregistreer is. Die onvermydelike resultaat hiervan is die
bevoordeelde oorlewing van weerstandige en halfweerstandige individue
(heterosigote) (Sutherst & Comins, 1979).
Weerstandigheidsmeganismes by bosluise
Volgens Stone (1972), mag weerstandigheid van artropode
(geleedpotiges) teen chemiese middels toegeskryf word aan:
1. verminderde penetrasie van die middel
2. uitskeiding of verhoogde berging van die gif deur artropode
3. verminderde giftigheid van die toegediende chemiese middel
4. verhoogde ontgifting deur die artropode d.m.v. metaboliese
afbreking van die gifstof
5. verminderde sensitiwiteit vir die gifstof deur die teikensisteem van
die artropode.
Tot dusver is meganismes (1), (2) en (3) nie by bosluise geïdentifiseer
nie (Stone, 1972), alhoewel (1) belangrik is by huisvlieë (Sawicki,
1970). Meganisme (3) is nie aangedui as verantwoordelik vir
bosluisweerstandigheid nie, maar word potensieel as belangrik beskou
(Stone, 1972), aangesien vergiftiging van organofosfate moet
plaasvind voordat hulle effektief inwerk op die teikensisteem van die
spesie. Meganisme (4) is aangedui om verantwoordelik te wees vir
weerstandigheid by bosluise vir arsene en piretroïede en meganisme
(5) vir organofosfate. Whitehead (1961) het hoër vry sulfahidriel groepe
in arseenweerstandige R. (B.) decoloratus gevind, dus word ontgifting
van die arseen bewerkstellig deur die kombinering van nie-essensiële
sulfahidriele met arseen. Schnitzerling et al. (1989) het metabolisme
(afbreking), van die piretroïed flumetrien, deur R. (B.) microplus
gerapporteer. Sekere R. (B.) microplus stamme kan

organofosfaatbosluisdoders ontgiftig deur vinniger metabolisering van
die middel as vatbare stamme (Roulston et al., 1968). Meganisme (5),
wat sensitiwiteit van die teikensisteem verminder, is verantwoordelik vir
die grootste deel van bosluisstamme se weerstandigheid teen
organofosfate. Die werking van hierdie bosluisdoders inhibeer
asetielcholienesterases wat essensieel is vir korrekte senuweefunksie
(Casida, 1964; Roulston et al., 1966). Weerstandigheid in bosluise
word bewerkstellig deur die teenwoordigheid van gewysigde
asetielcholienesterases wat onsensitief is vir die werking van
organofosfate (Lee & Batham, 1966; Schuntner et al., 1968;
Matthewson et al., 1976).
In baie piretroïed weerstandige bosluisstamme verleen ‘n enkel teikenpunt
mutasie op die Na(+) kanaal (wat nodig is vir senuweegeleiding) baie hoë
weerstandigheid teen beide DDT en alle sintetiese piretroïed
bosluisdoders (Chen et al., 1999).
‘n Verdere faktor wat weerstandigheid beïnvloed, is ‘n komplekse oorkruis
weerstandigheidspatroon tussen organofosfate en karbamate. (Stone,
1972). Dit is waarskynlik toe te skryf aan individuele bosluisdoders in die
groep wat dieselfde werking het en daarom sensitief is vir dieselfde
weerstandigheidsmeganisme. Weerstandigheid teen sintetiese piretroïede
in ‘n DDT weerstandige R. (B.) microplus stam in Australië (Nolan et al.,
1977) dui daarop dat die middels dieselfde manier van werking het.
Hierdie waarneming bevestig dat een weerstandigheidsmeganisme
effektief is teen 2 verskillende klasse insekdoders. Hierdie bevinding word
ook ondersteun deur Farnham & Sawicki (1976) wat gevind het dat
piretroïed en DDT weerstandigheid in huisvlieë bepaal word deur identiese
genetiese faktore.
Bosluisweerstandigheid toetsmetodes
Die toename in bosluisweerstandigheid het die daarstelling van verskeie
weerstandigheid toetsmetodes meegebring in verskillende
Weerstandigheidstoets Laboratoriums. Die laboratorium metodes sluit
gewoonlik larwes of volwasse bosluise in en die Shaw larf
onderdompelingstoets (SLOT) of die Larf pakkie toets (LPT) word gebruik,
wat beide op die toets van larwes gebaseer is. Die Volwasse
Onderdompeling Toets (VOT) gebruik egter volwasse bosluise wat in die
veld versamel is (Drummond, 1986, Drummond et al., 1973). Die SLOT en
die Voedsel en Landbou organisasie (FAO)- aangepaste LPT is die
belangrikste larf bosluisdoder weerstandigheidstoetsmetodes wat huidiglik
wêreldwyd gebruik word (Stendel, 1980). Die SLOT is ‘n tydgebonde
onderdompeling van ongevoede larwes in ‘n waterige toetswassing van
die bosluisdoder wat getoets word. Daarna volg ‘n hou periode in ‘n skoon
omgewing en eindelik die tel van dooie larwes om effektiwiteit te bereken.
Tot en met 1973 was dit die enigste metode wat in Afrika gebruik is om
bosluisdoder weerstandigheid by bosluise op te spoor en dit is in die laat
sestigs deur Shaw ontwikkel.

Die beginsel van die FAO-aangepaste LPT behels die blootstelling van
ongevoede larwes in ‘n filterpapierpakkie aan die aktiewe bestanddeel van
die bosluisdoder opgelos in olie vir die hele periode van die toets,
gewoonlik ongeveer 24 uur, gevolg deur mortaliteitstelling. Hierdie metode
is deur Stone & Haydock (1962) in Australië ontwikkel en aangepas vir
gebruik op Afrika bosluise deur Tatchell (1973)
Die hoofnadeel van hierdie spesifieke toetse (SLOT en LPT) is dat hulle
tenminste 6 weke vir die LPT en meer as 60 dae vir die SLOT benodig om
resultate te lewer. Albei toetse verg ook opgeleide tegniese hulp sowel as
‘n reeks duur toerusting en die instandhouding van vatbare, en verkieslik
ook weerstandige stamme.
Die VOT gebruik volgesuigde volwasse wyfiebosluise en kan binne 42 dae
‘n berekening van reproduktiewe sukses of binne een week ‘n aanduiding
van eierleggingsukses gee. Hierdie toets kan ook uitgevoer word deur
minder ervare personeel met gebruik van goedkoper toerusting. Die in vivo
stal toets, waar bosluise op diere met die teikenmiddel gedip word, is egter
steeds die oortuigendste indikator van bosluisdoder effektiwiteit en word
gebruik om weerstandigheid te bevestig indien dit teenwoordig is. Die
nadeel van hierdie metode is die onkoste daaraan verbonde.
Huidige navorsing is besig om ‘n DNA-gebaseerde molekulêre toets en
ELISA-gebaseerde toetse vir bosluisweerstandigheid te ontwikkel. Met
hierdie toetse beoog die navorser om individuele bosluise te tipeer om ‘n
omvattende profiel te kry van hul vatbaarheid vir verskeie bosluisdoders
(Foil et al. 2004).
Bosluisweerstandigheid kom meer algemeen voor by eengasheer-bosluise
(larf, nimf en volwasse bosluise kom op voed op een gasheer vir ongeveer
21 dae) en een van die vernaamste redes vir die vinniger seleksie vir
weerstandigheid by eengasheer-bosluise, is hul kort generasie periode
van ongeveer een maand. Weerstandigheid teen bosluisdoders neem
gewoonlik langer om by tweegasheer en driegasheer-bosluise te
ontwikkel. Die rede hiervoor is langer generasieperiodes en minder
bosluisdoderblootstelling van die onvolwasse stadiums (wat gewoonlik op
klein soogdiere voed). Die teenwoordigheid van hierdie bosluise op wilde
diere en voëls bring mee dat onbehandelde, vatbare bosluise help om die
seleksiedruk te verminder.
Daar is bevind dat die tempo waarteen weerstandigheid by eengasheerbosluise
ontwikkel baie vinniger is as by die multi-gasheer bosluise
(Mekonnen et al., 2002). Die vroeë ontdekking van weerstandigheid,
gekombineer met die insig van watter faktore die ontwikkeling daarvan
aanhelp, kan lei tot die formulering van beter weerstandigheid
bestuurstrategieë.
Toekomstige vooruitsigte/moontlikhede

Beesboere en gevolglik ook die farmaseutiese industrie, moet aandag gee
aan koste-effektiewe bosluisbeheer, wat nie die luukse van bosluisdoder
oneffektiwiteit kan bekostig nie.
Ongetwyfeld sal farmaseutiese maatskappye voortgaan om nuwe
chemiese groepe wat aktief is teen bosluise te ontgin. Nuwe tegnologie
hou die potensiaal vir futuristiese biotegnologiese antigeniese entstowwe
in (Gamble & Zarlenga, 1986; Opdebeeck & Daly, 1990) en die soeke na
effektiewe, arbeidsbesparende toepassingstegnieke duur voort. Die
beskikbaarheid van bogenoemde hang egter af van onkoste en die
winsmotief. Ontwikkelings- en bemarkingskoste kan potensiële profyt nie
oorskry nie. Die produsent kan ook nie toelaat dat die koste van chemiese
bosluisbeheer die produksiewins oortref nie. Dit het aanleiding gegee tot
die konsep van geïntegreerde bosluisbeheer (Howell et al., 1981;
Sutherst, 1981). Die konsep propageer die beheer van bosluise om skade
veroorsaak deur bosluise te beperk tot onder ekonomies onaanvaarbare
vlakke. Dit omvat hoofsaaklik gasheer weerstandigheid (Norval et al.,
1988a; Norval et al., 1988b, Scholtz et al., 1991; Spickett et al., 1989;
Sutherst et al., 1983)), inenting en die regulering van veedigtheid, saam
met strategiese en/of opportunistiese chemiese behandeling om die
uitwerking/effek van bosluise te verminder.
Die toepassing van bogenoemde is spesifiek vir verskillende
bestuurspratyke, beesras waarmee geboer word, bosluisspesies
teenwoordig , bosluisoorgedraagde siektes teenwoordig en die intensiteit
van die bosluisuitdaging. (Sutherst, 1981). Die gebruik van geïntegreerde
bosluis beheermetodes sluit nie die gebruik van intensiewe chemiese
beheer uit nie.
VERWYSINGS
BAKER, J.A.F., & SHAW, R. D., 1965. Toxaphene and lindane resistance in
Rhipicephalus appendiculatus, the Brown ear tick of equatorial and Southern
Africa. Journal of the South African Veterinary Medical Association, 36, 321.
BAKER, J.A.F., MILES Janet O. & ROBERTSON Wendy D., 1978a.
Resistance to certain organophosphorous ixodicides in the Bont tick,
Amblyomma hebraeum Koch, in the Republic of South Africa and
Swaziland. Journal of the South African Veterinary Association, 49, 337.
BAKER, J.A.F., MILES Janet 0., ROBERTSON Wendy D, STANFORD, G.D.
& TAYLOR, R.J., 1978b. The current status of resistance to
organophosphorous ixodicides by the Blue tick, Boophilus decoloratus (Koch)

in the Republic of South Africa and Transkei. Journal of the South African
Veterinary Association, 49, 327.
BAKER, J.A.F., JORDAAN, J.O. & ROBERTSON, W.D. 1979. Ixodicidal
resistance in Boophilus microplus (Canestrini) in South Africa and the
Transkei. Journal of the South African Veterinary Association, 50, 296-301.
BROWN, A.W.A., 1976. In. WRIGHT, J.W. & PAL, R., (eds.) Genetics of
Insect Vectors of Disease. ,Elsevier, Amsterdam. 794pp.
CASIDA, J.E., 1964. Esterase inhibitors as pesticides. Science, 146, 1011.
COETZEE,sB.B., STANFORD, G.D. & DAVIS, D.A.T., 1987a. The resistance
spectrum shown by a fenvalerate-resistant strain of blue tick (Boophilus
decoloratus) to a range of ixodicides. Onderstepoort Journal of Veterinary
Research, 54, 79-82.
CHEN AC, DAVEY RB, IVIE GW, WAGNER GG & GEORGE JE.1999.
Sequence analysis of the knockdown resistance-homologous region of the
para-type sodium channel gene from pyrethroid-resistant Boophilus microplus
(Acari: Ixodidae). Journal of Medical Entomology, 36 (5), 539-543.
COETZEE, B.B., STANFORD, G.D. & DAVIS, D.A.T., 1987b. Resistance by
the blue tick (Boophilus decoloratus) to the synthetic pyrethroid, fenvalerate.
Onderstepoort Journal of Veterinary Research, 54, 83-86.
CROW, J. F., 1957. Genetics of Insect Resistance to chemicals. Annual
review of Entomology, 2, 227.
DE ALVA, R. 1995. Creating new products for animal health. In: Tercer
Seminario International de Parasitologia Animal. S. Rodriguez Camarillo & H.
Fragoso Sanchez (eds), Acapulco, Mexico, 11-13 Octubre de 1995, pp. 86-87

DE CASTRO, J.J. 1997. Sustainable tick and tick borne disease control in
livestock improvement in developing countries. Veterinary Parasitology 71:77-
97.
DU TOIT, R., GRAF, H. & BEKKER, P.M., 1941. Resistance to arsenic as
displayed by single host Blue tick Boophilus decoloratus (Koch) in a
localised area of the Union of South Africa. Journal of the South African
Medical Association, 12, 50.
DRUMMOND, R.O., 1986. Acarine infestation of domestic animals. In:
CAMPBELL, W.C, REW, R.S., (eds.) Chemotherapy of parasitic diseases.
Plenum Press, New York. 567-583.
DRUMMOND, R. 0., ERNST, S . E., TREVINO, J. L., GLADNEY, W. J. &
GRAHAM, 0 . H . , 1973. Boophilus annulatus and Boophilus microplus:
Laboratory tests of insecticides. Journal of Economic Entomology, 66, 130-
133.
FARNHAM, A.W. & SAWICKI, R.M., 1976. Development of resistance to
pyrethroids in insect resistant to other insecticides. Pesticide Science, 7, 278.
FOIL, L.D, COLEMAN, P., EISLER, M., FRAGOSO-SANCHEZ, H., GARCIA-
VASQUEZ, Z., GUERRERO, F.D., JONSSON, N.N., LANGSTAFF, I.G., LI,
A.Y., MACHILA, N., MILLER, R.J., MORTON, J., PRUETT, J.H. & TORR, S.,
2004. Factors that influence the prevalence of acaricide resistance and tick-
borne diseases. Veterinary Parasitology 125 (1-2):163-81.
GAMBLE, H.R. & ZARLENGA, D.S., 1986. Biotechnology in the development
of vaccines for animal parasites. Veterinary Parasitology, 20, 237-250.

GRIESSEL, M., 1990. The role of the private sector in the livestock industry
during the 21st century. Proc. Animal. Prod. Symposium, 14 November, 1990.
Pretoria, South Africa. In: SWART, D. & OSLER, E.H. (eds.) Prospects for the
future development and Administration of the Animal and Animal Product
Industry in South Africa, 26-42.
HOFMEYER, J.H., 1990. Future prospects for animal production and
products. Proc. Animal. Prod. Symposium, 14 November, 1990. Pretoria,
South Africa. In: SWART, D. & OSLER, E.H. (eds.) Prospects for the future
development and Administration of the Animal and Animal Product Industry
in South Africa, 58-69.
HOWELL, C. J., DE VOS, A. J., BEZUIDENHOUT, J. D., POTGIETER, F. T.
& BARROWMAN. P.R., 1981. The role of chemical tick eradication in the
control or prevention of tick transmitted diseases of cattle. In: WHITEHEAD,
G.B. & GIBSON, J.D. (eds). Proceedings of an International Conference on
Tick Biology and Control, 27-29 January 1981, Rhodes University,
Grahamstown, South Africa, 61-66.
JONGEJAN, F. & UILENBERG, G. 1994. Ticks and control methods. Revue
Scientifique et Technique de Office International des Epizooties, 13: 1201-
1226.
KEIDING, J., 1974. The development of resistance to pyrethroides in field
populations of Danish houseflies. Abstract no. 361. 3rd Int. Congress Pestic.
Chem., Helsinki, 1974.
LEE, R.M. & BATHAM, P., 1966. The activity and organophosphate inhibition
of cholinesterase from susceptible and resistant ticks (Acari). Entomologia
Experimentalis et Applicata, 9, 13.
LENG, R.A. & BRUMBY, P., 1985. Cattle production in the tropics. In:
TAYLOR, T.G. & JENKINS, N.K. (eds). Proceedings of the 13th International

Congress on Nutrition, 18-23 August 1985, Brighton, United Kingdom, 884-
887.
MATTHEWSON, M.D. & BAKER, J .A.F., 1975. Arsenic resistance in multi-
host ticks in the Republic of South Africa and Swaziland. Journal of the
South African Veterinary Medical Association, 46, 341.
MATTHEWSON, M.D., WILSON, R.G. & HAMMANT, C.A., 1976. The
development of resistance to certain organophosphorous and carbamate
ixodicides by the blue tick Boophilus decoloratus (Koch) (Acarina, Ixodidae),
in Rhodesia. Bulletin of Entomological Research, 66, 553.
McCOSKER, J. 1979. Global aspects of the management and control of ticks
of veterinary importance. Recent Advances in Acarology, 2: 45-53.
MEKONNEN, S., BRYSON, N.R., FOURIE, L.J., PETER, R.J., SPICKETT,
A.M., TAYLOR, R.J., STRYDOM, T. & HORAK, I.G., 2002. Acaricide
resistance profiles of single- and multi-host ticks from communal and
commercial farming areas in the Eastern Cape and North-West Provinces of
South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research, 69: 99-105.
MERREL, D.J. & UNDERHILL, J.C., 1956. Selection for DDT resistance in
inbred, laboratory, and wild stocks of Drosophila melanogaster. Journal of
Economic Entomology, 49, 300.
NOLAN, J., ROULSTON, W.J. & WHARTON, R.H., 1977. Resistance to
synthetic pyrethroids in a DDT-resistant strain of Boophilus microplus.
Pesticide Science, 8, 484.
NORVAL, R.A.I., 1981. A reassessment of the role of dipping in the control of
tick-borne diseases in Zimbabwe. In: WHITEHEAD, G.B. & GIBSON, J.D.
(eds). Proceedings of an International Conference on Tick Biology and
Control, 27-29 January 1981, Rhodes University, Grahamstown, South Africa,
87-90.

NORVAL, R.A.I., SUTHERST, R.W., KURKI, J., GIBSON, J.D. & KERR, J.D.,
1988a. The effect of the Brown Ear-Tick Rhipicephalus appendiculatus on the
growth of Sanga and European breed cattle. Veterinary Parasitology, 30, 149-
164.
NORVAL, R.A.I., SUTHERST, R.W., JORGENSON, 0., GIBSON, J.D. &
KERR, J.D., 1988b. The effect of the Bont tick (Amblyomma hebraeum) on
the growth of Afrikander steers. Veterinary Parasitology, 33, 329-341.
NORVAL, R.A.I. 1994. Vectors: Ticks. In: Coetzer, J.A.W. Thomson, G.R.
and Tustin, R.C. (Eds), Infectious Diseases of Livestock with special
reference to southern Africa, Volume 1. Oxford University Press, Cape
Town. 3-24.
OPDEBEECK, J.P. & DALY, K.E. , 1990. Immune responses of infested and
vaccinated Hereford cattle to antigens of the cattle tick, Boophilus
microplus. Veterinary Immunology and Immunopathology, 25, 99-108.
ROULSTON, W.J., SCHUNTNER, C.A., & SCHNITZERLING, H.J., 1966.
Metabolism of coumaphos in larvae of the cattle tick Boophilus microplus.
Australian Journal of Biological Sciences, 19, 619.
ROULSTON, W.J., SCHUNTNER, C.A., SCHNITZERLING, H.J. &
WILSON,J.T., 1968. Detoxification as a mechanism of resistance in a strain of
the cattle tick Boophilus microplus (Canestrini) resistant to
organophosphorous and carbamate compounds. Australian Journal of
Biological Sciences, 22, 1585.
SAWICKI, R.M., 1970. Interaction between the factor delaying penetration of
insecticides and the desethylation mechanism of resistance in
organophosphorous resistant houseflies. Pesticide Science 1, 84.

SCHNITZERLING, H., NOLAN, J. & HUGHES, S., 1989. Toxicology and
metabolism of isomers of flumethrin in larvae of pyrethroid-susceptible and
resistant strains of cattle tick Boophilus microplus. Experimental and Applied
Acarology, 6, 47~54.
SCHUNTNER, C.A., ROULSTON, W.J. & SCHNITZERLING, H.J., 1968. A
mechanism of resistance to organophosphorous acaricides in a strain of the
cattle tick Boophilus microplus. Australian Journal of Biological Sciences,
21, 97.
SCHOLTZ, M.M., SPICKETT, A.M., LOMBARD, P.E. & ENSLIN, C.B.,
1991. The effect of tick infestation on the productivity of cows of three
breeds of cattle. Onderstepoort Journal of Veterinary Research, 58, (in
press).
SERVICE, M.W. 1996. Medical entomology. Chapman & Hall. U.K. Pp.234-
262.
SHAW, R.D. ,1966. Culture of an organophosphorous-resistant strain of
Boophilus microplus (Can.) and an assessment of its resistance spectrum.
Bulletin of Entomological Research, 56, 389-409.
SHAW, R.D., THOMPSON, G.E. & BAKER, J.A.F., 1967. Resistance to
cholinesterase-inhibitors in the blue tick, Boophilus decoloratus, in South
Africa. Veterinary Record, 81, 548.

SOLOMON, K.R., BAKER Maureen K., HEYNE Heloise & VAN KLEEF
Jacqueline., 1979. The use of frequency diagrams in the survey of resistance
to pesticides in ticks in southern Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary
Research, 46, 171.
SPICKETT, A.M. & HEYNE Heloise, 1988. A survey of Karoo tick paralysis in
South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research, 55, 89-92.
SPICKETT, A.M., DE KLERK, D., ENSLIN, C.B. & SCHOLTZ, M.M., 1989.
Resistance of Nguni, Bonsmara and Hereford cattle to ticks in a bushveld
region of South Africa. Onderstepoort Journal of Veterinary Research, 56,
245-250.
STENDEL, W. 1980. The relevance of different test methods for the
evaluation of tick controlling substances. Journal of the South African
Veterinary Association, 31: 147-152.
STONE, B.F., 1962a. The inheritance of DDT-resistance in the cattle tick,
Boophilus microplus. Australian Journal of Agricultural Research, 13, 984.
STONE, B.F. & HATDOCK, K.P. 1962. A method for measuring the acaricide
susceptibility of the cattle tick Boophilus microplus (Can.). Bulletin of
Entomological Research, 53:563-578.
STONE, B.F., 1962b. The inheritance of dieldrin resistance in the cattle tick.
Australian Journal of Agricultural Research, 13, 1008.
STONE, B.F., 1968. Inheritance of resistance to organophosphorous
acaricides in the cattle tick, Boophilus decoloratus. Australian Journal of
Biological Science, 21, 309.
STONE, B.F., 1972. The genetics of resistance by ticks to acaricides.
Australian Veterinary Journal, 48, 345.

STONE, B.F., WILSON, J.T. & YOULTON, N.J., 1973. Inheritance of
dimethoate resistance in the Mackay strain of the cattle tick (Boophilus
microplus) in Australia. Australian Journal of Biological Science, 26, 445.
SULLIVAN, G.M., 1990. World trends and future markets for beef.
Proceedings of the 5th Santa Gertrudis World Congress, 15-24 April 1990,
Johannesburg, South Africa, 7-16.
SUTHERST, R.W., 1981. Is the Australian pest management approach to tick
control relevant to Africa? In: WHITEHEAD, G.B. & GIBSON, J.D. (eds.)
Proceedings of an International Conference on Tick Biology and Control, 27-
29 January 1981, Rhodes University, Grahamstown, South Africa, 79-85.
SUTHERST, R.W. & COMINS, H.N. 1979. The management of acaricide
resistance in the cattle tick, Boophilus microplus (Canestrini) (Acari: Ixodidae),
in Australia. Bulletin of Entomological Research, 69, 519.
SUTHERST, R.W., UTECH, K.B.W., DALLWITZ, M.J. & KERR, J.D., 1973.
Intraspecific competition of Boophilus microplus (Canestrini) on cattle. Journal
of Applied Ecology, 10, 855.
SUTHERST, R.W., MAYWALD, G.F., KERR, J.D. & STEGEMAN, D.A.,
1983. The effect of cattle tick (Boophilus microplus) on the growth of Bos
indicus x Bos Taurus steers. Australian Journal of Agricultural Research, 34,
317-327.
TATCHELL, R.J. 1973. Report to Uganda Government on testing for
acaricide resistance in African ticks.
WHARTON, R.H. & ROULSTON, W.J., 1970. Resistance of ticks to
chemicals. Annual Review of Entomology, 15, 381.

WHITEHEAD, G.B., 1956. DDT resistance in the Blue tick, Boophilus
decoloratus (Koch). Journal of the South African Veterinary Medical
Association, 27, 117.
WHITEHEAD, G.B., 1959. Pyrethrum resistance conferred by resistance to
DDT in the Blue tick. Nature, 184, 378.
WHITEHEAD, G.B., 1961. Investigation of the mechanism of resistance to
sodium arsenite in the blue tick Boophilus decoloratus Koch. Journal of Insect
Physiology, 7, 177.
WHITEHEAD, G.B., 1973. Resistance to acaricides in ticks in the Eastern
Cape Province. South African Medical Journal, 47, 342.
WHITEHEAD, G.B. & BAKER, J.A.F., 1961. Acaricide resistance in the Red
tick Rhipicephalus evertsi (Neumann). Bulletin of Entomological Research, 51,
755.
WHITNALL, A. B. M., THORBURN, J. A., MCHARDY, W. M., WHITEHEAD,
G. B. & MEERHOLZ, F.A., 1952. A BHC resistant tick. Bulletin of
Entomological Research, 43, 51.
WILSON, J. T. , STONE, B . F & WHARTON, R. H . , 1971. Inheritance of
diazinon resistance in the Biarra strain of the cattle tick (Boophilus microplus)
in Australia. Australian Journal of Agricultural Research, 22, 169.
Geskryf deur Arthur M. Spickett; Parasites, Vectors & Vector-borne diseases
Programme: LNR-OVI; Onderstepoort
SpickettAM@ arc.agric.za
29 November 2007