<strong>Chemisch</strong> Rek<strong>en</strong><strong>en</strong> & Zur<strong>en</strong> <strong>en</strong> Bas<strong>en</strong> 38
afrond<strong>en</strong> Bijlage 1 Rek<strong>en</strong><strong>en</strong> in de chemie 1.1 Inleiding <strong>Chemisch</strong> Rek<strong>en</strong><strong>en</strong> & Zur<strong>en</strong> <strong>en</strong> Bas<strong>en</strong> Voor <strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> in de chemie heb je gegev<strong>en</strong>s nodig. Voor die gegev<strong>en</strong>s beschik je over twee soort<strong>en</strong> bronn<strong>en</strong>: 1 Experim<strong>en</strong>tele gegev<strong>en</strong>s, dat zijn de meetresultat<strong>en</strong> die je uit experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> krijgt. 2 Literatuurgegev<strong>en</strong>s, die je vooral uit tabell<strong>en</strong>boek<strong>en</strong> haalt. Handig is het Binas tabell<strong>en</strong>boek, dat al vaak g<strong>en</strong>oemd is. Veel uitgebreider is het Handbook of Chemistry and Physics. 1.2 Nauwkeurigheid Als we gaan <strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> aan reacties, dan is het nodig te wet<strong>en</strong> hoe nauwkeurig de uitkomst<strong>en</strong> zijn. Soms is het voldo<strong>en</strong>de als we het antwoord 'ongeveer' hebb<strong>en</strong>. Of er in de b<strong>en</strong>zinetank van e<strong>en</strong> auto nu 39, 40 of 41 liter gaat, zal ons weinig uitmak<strong>en</strong>. Maar als het gaat om de hoeveelheid giftig b<strong>en</strong>ze<strong>en</strong> in diezelfde b<strong>en</strong>zine, dan will<strong>en</strong> we dat vaak heel precies tot op de mg nauwkeurig wet<strong>en</strong>. Het zal duidelijk zijn, dat je voor de berek<strong>en</strong>ing van nauwkeurige waard<strong>en</strong> ook nauwkeurig gemet<strong>en</strong> moet hebb<strong>en</strong>. Aan de andere kant geldt ook: Als je ge<strong>en</strong> nauwkeurige waarde nodig hebt, dan hoef je ook niet zo precies te met<strong>en</strong>. Hoe zit het precies met het verband tuss<strong>en</strong> de nauwkeurigheid van de gemet<strong>en</strong> <strong>en</strong> de daaruit berek<strong>en</strong>de waard<strong>en</strong>? We bested<strong>en</strong> daar ook aandacht aan, omdat e<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>machine uit ruwe gegev<strong>en</strong>s veel te nauwkeurige waard<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>t. Na het doorwerk<strong>en</strong> van deze paragraaf weet je, hoe je het eindresultaat van e<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing correct moet noter<strong>en</strong>, dat wil zegg<strong>en</strong> zo nauwkeurig mogelijk maar niet nauwkeuriger dan je kunt verantwoord<strong>en</strong>. Significante cijfers Bij het uitvoer<strong>en</strong> van berek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> we vaak met getall<strong>en</strong> die op e<strong>en</strong> of andere manier gemet<strong>en</strong> zijn. E<strong>en</strong> voorbeeld: 3,06 gram keuk<strong>en</strong>zout wordt afgewog<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> balans <strong>en</strong> daarna opgelost in water. Vervolg<strong>en</strong>s vull<strong>en</strong> we de oplossing heel nauwkeurig aan tot I liter. We hebb<strong>en</strong> dan dus 3,06 gram keuk<strong>en</strong>zout per liter. Je kunt ook zegg<strong>en</strong> dat er per mL steeds 3,06 mg keuk<strong>en</strong>zout in de oplossing zit. Met e<strong>en</strong> maatcilinder met<strong>en</strong> we 26,8 mL van de zoutoplossing af. Hoeveel zout hebb<strong>en</strong> we nu? De uitkomst is 82,008 (mg). Hier klopt iets niet. We beginn<strong>en</strong> met twee getall<strong>en</strong> van maar drie cijfers <strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitkomst van vijf cijfers, waarvan drie achter de komma. De uitkomst is veel nauwkeuriger dan de meetwaard<strong>en</strong> waarmee we begonn<strong>en</strong>. Dit kan natuurlijk niet. Lat<strong>en</strong> we nog e<strong>en</strong>s kijk<strong>en</strong> naar het aflez<strong>en</strong> van de maatcilinder. Hoeveel mL hebb<strong>en</strong> we hier? In ieder geval meer dan 26 mL maar minder dan 27 mL. Waarschijnlijk is het 26,8 mL, maar 26,7 mL <strong>en</strong> 26,9 mL zijn ook acceptabel. Het laatste cijfer is dus geschat. Dat is bijna altijd zo met meetwaard<strong>en</strong>, dus ook met de afgewog<strong>en</strong> hoeveelheid keuk<strong>en</strong>zout van 3,06 gram. Dat had net zo goed 3,05 gram of 3,07 gram kunn<strong>en</strong> zijn in plaats van 26,8 • 3,06 = 82,008 (mg) is ook mogelijk als uitkomst: 26,7 • 3,05 = 81,435 (mg) of 26,9 • 3,07 = 82,583 (mg). We zull<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> afrond<strong>en</strong>, dat wil zegg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> of meer van de laatste cijfers weg lat<strong>en</strong>. Kijk<strong>en</strong>d naar de uitkomst<strong>en</strong> Iijkt het redelijk 'tot op 3 cijfers' af te rond<strong>en</strong>. Dus: 82,008 wordt 82,0 81,435 wordt 81,4 82,583 wordt 82,6 39