Ret begrip « Ideologie »

HET BEGRIP « IDEOLOGIE» 125
objekt tot uitdrukking zouden brengen. Zij verdedigen het teoretische of
althans partieel-teoretische karakter van waarde-oordelen, waardoor de
positivistisch-emotivistische stelling voor hen onaanvaardbaar wordt. De
benadering van Geiger impliceert dus nog een filosofisch engagement waarover
geen eensgezindheid bestaat. Dit staat een veralgemening van zijn
interpretatie in de weg, en maakt haar ongeschikt voor een wetenschappelijke
conceptdefinitie.
Tot besluit van deze kritiek op het gebruik van de term 'ideologie' als
aanduiding van een of andere vorm van 'vals bewustzijn' of 'ongeldige
kennis' moeten wij uitdrukkelijk stellen dat onze afwijzing van dit gebruik
niet impliceert : (a) dat wij zouden van mening zijn dat geen der hier
behandelde interpretaties (Aufklarungsrationalisten, Irrationalisten, Marx,
Mannheim, Geiger) op een reele problematiek zou attent gemaakt hebben
en geen positieve elementen zou inhouden ter verdere studie en oplossing
van die Jlroblematiek, of (b) dat wij zouden van mening zijn dat die problematie:k
sekundair of onoplosbaar zou zijn en derhalve geen verdere aandacht
zou verdienen.
Onze afwijzing berust enkel op de vaststelling, dat die problematiek zo
weinig precies en zo pluriform werd gesteld dat zij vooralsnog geen bevredigende
en uniforme oplossing heeft kunnen krijgen en het ons derhalve
niet mogelijk maakt vanuit die problematiek een wetenschappelijk bruikbaar
ideologie-concept te definieren.
3. Ideologie als « Weltanschauung »
Een vierde groep van omschrijvingen van « ideologie» centreert zich
rond eell conceptie van ideologie als: een samenhangend geheel van beliefs,
waarden, normen en idealen met be trekking tot de totaliteit van wereld en
mens, dai fungeert als verwijzings- en orienteringssysteem waaraan individuen
of groepen de antwoorden ontlenen op de centrale kognitieve, affektieve en
evaluatief-normatieve vragen die zich voor hen slellen in hun existentiele situaiie.
ldeologie wordt in deze betekenis synoniem van wat doorgaans
« wereldbeschouwing » of « wereld- en levensbeschouwing » wordt genoemd.
Zo spreekt bijvoorbeeld ERICH FROMM in zijn werk «Man for Himself» van:
« alomvattende geestelijke wereldbeelden », « stelsels van orientering en
levenswijding », « denksystemen die de menselijke drang naar een zinvolle
wereld en een zinvervuld bestaan trachten te beantwoorden », « ••• orienteringssysteem
(dat) behalve intellektuele elementen ook elementen uit de
gebiedell van emotionaliteit en zintuigelijkheid (bevat), om daadwerkelijk
door heel het gedifferentieerde menselijke leven heen gerealiseerd te kunnen