Natuurbeleving in een ecologisch “stadstuintje” tussen de ...

Natuurbeleving in een ecologisch “stadstuintje” tussen de ananasvelden in
Zuidwest Taiwan.
Tekst door Rudolf Regout; Foto’s door Ming-Chao Lin
Alweer zeven jaar woon ik in Zuidwest Taiwan, niet ver van de kreeftskeerkring,
in het dorp San Sing, waar de boeren enkele jaren geleden massaal zijn overgegaan tot
het telen van allerlei soorten ananas. In Zuidwest Taiwan heerst een halftropisch
klimaat; er zijn geen duidelijke seizoenen zoals in Nederland; wel is er een regentijd
in lente en zomer en een droge tijd in herfst en winter; de temperatuur varieert met
uitschieters van 8 graden in midwinter tot 38 graden Celsius in hoogzomer; het hele
jaar door zijn er vlinders en zwaluwen, Boeren Zwaluwen en Hut Zwaluwen (Hirunda
pacifica).
In deze woonwijk van ons ananasdorp zijn alle huizen, meest twee onder een kap,
rood van kleur en is de voor-en achtertuin geel ommuurd en verbonden door een
smalle gang. Mijn voortuin ligt aan de straatkant op het zuiden en is zo klein als een
stadstuintje, ongeveer veertig vierkante meter. Vanuit het keukenraam ziet het
spiedend oog al wat zoal leeft en groeit in het door hoge struiken beschaduwde
achtertuintje van twintig vierkante meter, waarvan de lichtgele muur het zicht op een
daarachter gelegen nog onbebouwd veld met hoog gras blokkeert.
De voor-en achtertuin heb ik beplant met meest inheemse planten uit de omgeving,
naar achteraf blijkt bijna allemaal gebruikt als chinees medicijn, zoals Indische
Zandmalve (Sida cordifolia) met gele bloemetjes die tegen het middaguur zijn
uitgebloeid, geurende Japanse Kamperfoeli (Lonicera Japonica), Indische
Rodondrendron (Melastoma candidum) met roze roosbloemen midden mei, Klim
Wedelia (Wedelia triloba), een woekerende composiet met donkergele bloemen,
Chinese Vlier (Sambucus chinensis), Gewoon Spinkruid, (Commelina communis), een
kruipplant, knopig, helblauwe bloemetjes, groeiend in een kuip water; Taiwan’s
Prachtbes (Callicarpa formosana), een forse struik met roze pluizige bloemschermen
en in rijpe toestand donkerpaarse bessen; die hoewel onrijp voor vogels toch zo goed
smaken dat ze geen kans krijgen hun prachtige kleur te tonen; en het Grootbloemig
Tandzaad (Bidens pilosa radiata) met helwitte bloemen en een felgeel hart. De zaden
zijn voorzien van twee haakjes die zich overal aan hechten met als gevolg dat deze
ooit ingevoerde bijenplant zich over heel Taiwan heeft kunnen verspreiden en met zijn
bloemen het hele jaar door in het altijd groene landschap sterk opvalt. Van het blad
van bijna al deze planten kun je thee trekken die zou helpen tegen allerlei kwalen
zoals neusbloeden, griep, infecties en maagpijn.
De kleur in mijn groene tuin moet toch vooral komen van de vlinders en van

enkele langbloeiende planten uit Zuid Amerika. Zo is er de Mexicaanse Heide
(Cuphea Hysoppifolia) met permanent een zee van roze bloemetjes, een attractie voor
blauwtjes (Lycaenidae) en witjes (Pieridae), zoals het “Pandava Blauwtje” (Chilades
pandava peripatria), het “Witgestippeld Blauwtje” (Jamides alecto dromicus), het
Indisch Koolwitje (Pieris Canidia) en “Taiwan’s Boswitje” (Leptosia nina niobe). Dit
Boswitje heeft een trage vlucht, houdt zich ook in de schaduw op en heeft als
favoriete honingplant een woekerende exoot in de tuin, bekend onder namen als
(Kleinbloemig) Chinees Viooltje of Kruipend Vingerhoedskruid, de Asystasia
gangetica micrantha. Deze acanthusachtige met witte lipbloemetjes, lijkend op een
viooltje met paarsblauwe bloemkern, ontwikkelt na de bloei in november
radervormige zaadjes die met kracht uit de zaaddoosjes worden geslingerd. Het geklik
van rondschietende zaadjes is in de tuin duidelijk hoorbaar.
Veel blauwtjes in Taiwan kunnen zich tegen hongerige vogels beschermen door
hun achtervleugels met korte zwarte uitsteeksels boven de twee schijnogen op en neer
te bewegen. Je ziet in de tuin soms vlinders met een hap uit het achterlijf; ze hebben
hongerige vogels misleid en zich zo het leven gered.
De helblauwe bloemetjes van de Valse
Valeriaan uit Jamaica (Stachytarpeta
jamaicensis), elke dag weer vernieuwd, zijn
goed voor honingbijen, veel soorten wilde
bijen, en voor de “Blauwgebande Zweefbij”
(Amegilla cingulata), die mij doet denken aan
onze Wolzwever, ook met lange tong,
dezelfde schokkerige vliegwijze, maar dan
zonder wol. Zweefbijen slapen soms op een rij
onderelkaar aan een takje. De nectar van de
Valse Valeriaan wordt ook genoten door een
nachtvlinder die overdag vliegt op de wijze
van Wolzwevers en Zweefbijen, de
Blauwgebande Zweefbij
Kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum);
en dan komen in de zomer diverse soorten zwarte pages of zwaluwstaarten van wel 10
centimeter. Sommige zwarte pages hebben rode vlekken op de achtervleugels, zoals
de Papilio memnon heronus, en de Papilio helenus fortunius, andere zijn
weerschijnend, zoals de Papilio bianor thrasymedes. Wie raakt aan de kop van de
groene rups van bijvoorbeeld de zwarte page Papilio protenor ervaart iets van het
wonderbaarlijke van de evolutie; de kop met twee grote zwarte (schijn)ogen lijkt op te
zwellen en begint vervaarlijk heen en weer te bewegen en plots floepen twee felrode
sprieten aan de voorzijde naar buiten als de vurige tong van een slang.

Maar zou een rasechte rupsendoder als de vijf centimeter grote Aziatische Reuzen
Hoornaar (Vespa mandarinia)– de brandweer kwam onlangs ‘s nachts in de wijk om
twee kollosale nesten , een hoog onder een dakrand, een diep verscholen in een boom,
met waterstralen te verwijderen- zouden die “tijgerkop-wespen” zeggen de chinezen,
zich door zo’n “slang” heus laten afschrikken?
Een wolfsmelkachtige plant met geel en oranje bloemetjes, de Zijdeplant
(Asclepias curassiva)-zijde vanwege de zaden aan een zijdeachtige pluis-, is een
buitenlandse waardplant voor de geheel diep oranje zwartgestreepte Kleine
Monarchvlinder (Danaus chrysippus) met geel en zwart getekende rupsen.
Een genot voor het oog in de tuin is verder een page met een brede azuurblauwe
lijn over de vleugels, de Indische Driehoek (Graphium sarpedon connectens) die
eitjes legt op het glimmende, bij fijnwrijven sterk ruikende blad van de Kamferboom
(Cinnamon camphora).
Het vlindereiland Taiwan
heeft ook pages die lijken op ons
aller Koninginnepage; het gaat
om de Japanse Zwaluwstaart
(Papilio xuthus) en in mindere
mate om de Citroen Page
(Papilio demoleus). Ze maken
voor hun eitjes dankbaar gebruik
van de blaadjes van allerlei
citrussoorten in de tuin, zoals de
Citroen Page
gedoornde Pompelmoesstruik,
(Citrus grandis). De peervormige geelgroene vruchten hebben een zeer dikke schil,
die hier in de zon wordt gedroogd en dient voor medicinale thee.
Het is verbazingwekkend
hoe die pages tussen al die
blaadjes, bijvoorbeeld ook van
een ander lid van de geurende
cirtusfamilie, de Jasmijn
Sinaasappel (Murraya
paniculata), telkens weer de
juiste waardplant weten te
Jasmijn Sinaasappel
vinden.
Onder de dikkopjes in de tuin is zeker vermeldenswaard een zwart-wit gekleurd
dikkopje, Udaspes folus, waarvan de groene rups met zwart kopje zich inspint in het
blad van een gembersoort, de Pracht Gemberlelie (Alpinia speciosa). Deze

gemberplant is nu bijna twee meter hoog en draagt in mei lange trossen witte bloemen
met oranjegeel hart en in oktober verschijnen roodbruine zaaddozen met zaden, die
als medicijn kunnen dienen. Het welriekende blad wordt tijdens het
Drakenbootfestival in de zomer gebruikt om gekookte rijst in te wikkelen.
De voorzijde van het “stadstuintje” heeft de meeste zon en dat is niet alleen goed
voor vlinders, maar ook voor hagedissen. Die zonnen elke ochtend op een hoop
rivierkeien.
Taiwan’s Grashagedis
(Takydromus formosanus), slank,
bruingroen, zwartgelijnd, houdt
zich op eerbiedige afstand van de
lichtbruine Taiwanees Chinese
Skink (Eumeces chinensis
formosensis). Deze hagedissensoort
met een dik rond lichaam meet van
kop tot staart meer dan dertig
Swinhoe Agaam
centimeter en eet alles wat maar
klein genoeg is, zelfs kikkertjes en
de vleeshoudende korrels in hondenvoer. Er is een reptielensoort die soms vanuit de
tuin het huis binnendringt; dan galmt in de kamer het “tuk-tuk-tuk” van de Huis
Gekko (Hemidactylus frenatus). Een gekko is moeilijk te vangen, want zelfs
ondersteboven aan het plafond rent deze superacrobaat naar de eerste de beste
schuilplaats. Een bijzondere gast in de voortuin is een bruingroen draakje met een
grote kop en een rugkam, gemeten van kop tot staart circa dertig centimeter, de
Swinhoe Agaam (Japalura swinhonis). Hij is zeer territoriaal op de stam van de
inmiddels zes meter hoge uit Mexico afkomstige Avocadoboom (Persea americana).
De inheemse vijgeboom (Ficus septica) in de achtertuin is ook al flink
opgeschoten tot boven de vier meter en draagt talloze groene bloemvruchten.Wespjes
zorgen voor de bevruchting en vinden de onzichtbare bloem binnenin de vrucht en die
vormt een delicatesse voor insecteneters. In de droge tijd besproei ik de boom. Dan
komen van alle kanten Japanse brilvogeltjes (Zosterops japonicus) aanvliegen, even
groot als de zwarte page (10 centimeter), groen met witte miniveertjes rond de oogjes.
Ze komen dit keer om in de natte bladeren te baden. Brilvogeltjes zijn insecteneters en
zoals de meeste insecteneters voeden ze zich ook met bessen en vruchten, net als de
Chinese Buulbuul (Pycnonotus sinensis). Een van deze spreeuwgrote Buulbuuls met
witte kruin en in de zon iriserende olijfgroene vleugels, ziet zichzelf in het spiegelend
oppervlak van een metalen constructie bij de buren en vliegt daar urenlang tegenop.
Vanuit het veld achter de muur met hoog gras vliegen bruine Muskaatvinkjes

(Lonchura punctulata), wel eens de achtertuin in. Ze maken een bolvormig nest met
ingang aan de zijkant. Ik vond ooit zo’n nest in de takken van een omgezaagde boom
en besloot de bijna vliegvlugge vier jonge vogels te adopteren. En zo heb ik ontdekt
dat ze elkaars kopveren masseren net als Brilvogeltjes doen, en dat ze alle vier elke
dag tweemaal daags baden, eenmaal in de ochtend niet lang na het ontwaken en
eenmaal in de avond voor het te rusten gaan.
Geen dagelijkse bezoeker is een jaarlijkse wintergast, de Blauwe Rotslijster
(Monticola solitarius), ook voorkomend op Corsica en in het Zuid Spaanse bergland .
Elk jaar, vanaf begin september tot in maart , zingt hij, solitair, ergens vlak onder het
dak zachtjes en heel melodieus merelachtig voor zich uit. Bijna tegelijkertijd arriveert
de zwart gemaskerde Bruine Klauwier (Lanius cristatus), die bovenop een struik op
hagedissen loert; en deze herfst kwam ook weer een Torenvalk overvliegen.
Onder die overvliegers verwachten we tegen Chinees Nieuwjaar, dat is rond begin
februari, de Savanne Nachtzwaluw (Caprimulgus affinis), die sterk lijkt op onze
Nachtzwaluw. Deze “geitenmelker” legt op platte daken, tot zelfs in de zeer drukke
nabij gelegen stad, twee roze gestippelde eitjes en hij houdt daar ‘s nachts met zijn
luid “piewiet-piewiet” lichte slapers wakker.
In april wiekt de Oosterse
Savanne Nachtzwaluw (jong)
Vorkstaartplevier (Glareola
maldivarum) op de wijze van
ons Visdiefje over de tuin naar
een open veld. Deze zomergast
valt bijna niet te onderscheiden
van zijn soortgenoot uit
Zuid-Europa. Dit jaar in
november zag ik in de
achtertuin een andere trouwe
wintergast eten van de rode
bessen van de Ardisia squamulosa, een exotische struik uit de Filippijnen. Het was het
zandkleurige vrouwtje van de Spiegel Roodstaart (Phoenicurus auroreus).
Roodstaarten trillen lichtjes met hun roodbruine staart. De mannetjes van onze
wintergast zijn zwartblauw met oranjerode borst; ze hebben een witte vlek op de
vleugels en lichtblauwe veren aan kop en nek.
In de voortuin had ik speciaal voor paddestoelen stammen van de Kralenboom
(Melia azeradach) half ingegraven. Deze boom draagt paars-witte heerlijk geurende
bloemtrossen in maart en de gele kraalbessen zijn zeer geliefd bij de Zwarte
Buulbuuls (Hypsipetes leucocephalus). De paddestoelen reageerden dankbaar. Eerst
kwam de Echte Judasoor (Auricularia auricula), door chinezen genaamd “hout-oor”,

en dan in maart waren de stammen besneeuwd
met talloze Zwerm Inktzwammen (Coprinus
disseminatus). Helaas was de “sneeuw” al na een
dag grijs geworden. Een andere nog vreemdere
verschijning vond plaats in de achtertuin onder de
ficusboom: dag na dag stak een nieuwe Kleine
Stinkzwam (Mutinus caninus) de kop op. Deze
stinkzwam ruikt niet zo sterk als onze Stinkzwam
en de olijfgroene hoed is niet gerimpeld.
De afgelopen zomer begon ik met het
bijvoeren van zaadeters in de achtertuin. De Rode
Kleine Stinkzwam
Tortels (Streptopelia tranquebarica), waren te
schuw om van het dak naar beneden te komen,
maar wel kwamen Ringmussen en een koppel Parelhals Tortelduiven (Streptopelia
chinensis) op het voer af. En plots tegen de avond ook vier niet uitgenodigde gasten:
een familie Bruine Ratten. Gewoonlijk is het enige zoogdier in de tuin de grijze
Muskus Spitsmuis (Suncus murinus), hier “geldmuis” genoemd. Het geurspoor van de
ratten werd gevolgd door hun grootste inheemse vijand: op een droge dag medio
augustus vlak na dagen zware regenval
vanwege een tropische storm, kroop
tegen de tuinmuur omhoog een bekende
klimmer en rattenvanger, de niet giftige,
witgele zwart gewenkbrauwde Grotten
Rattenslang (Orthriophis taeniura) van
wel 135 centimeter lengte. Deze slang
was zeker en vast omhooggeklommen
uit de donkere vochtige holle ruimten
van de straatriolering, waar ook de ratten
huizen.
Nooit gedacht dat er in een kleine
“stadstuin”in Taiwan zoveel aan natuur
Grotten Rattenslang (jong)
valt te beleven. Never say “never”!