Editie lente 2010.pdf - IVN

Het IVN
Vereniging
voor natuur
en milieu-
educatie,
is een
vereniging
van
vrijwilligers
en beroeps-
krachten
die streeft
naar meer
natuur en
een betere
kwaliteit
van het
milieu.
Inleveren kopij voor het ZOMER-nummer
vóór 1 JUNI 2010 bij de redactie
LENTE
2010
IVN OIRSCHOT
VERENIGING VOOR NATUUR EN MILIEUEDUCATIE

IVN VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE
AFDELING OIRSCHOT
maart 2010 28 e jaargang nr 1
website: www.ivn.nl/oirschot
Bestuur IVN: Oude Grintweg 15 5688 MA Oirschot
e-mail: ivn-oirschot@wanadoo.nl
Rabobank 1388.29.632
t.n.v. penningmeester IVN Oirschot
Voorzitter: Gerard Traa 0499 - 57 51 24
Secretaris: Jack van Nunen 0499 - 57 27 01
Oude Grintweg 15 5688 MA Oirschot
Penningmeester: Mariëlle Kievit-van Wely 0499 - 37 62 88
Bestuursleden: Christ Oomen 0499 - 57 33 24
Hermine Verheul
Clara Chrzanowski
013 - 513 46 14
Ledenadministratie: Henk van de Wal 0499 - 57 11 74
Contactpersoon Werkgroep
Amfibieën: Jack van der Schoot 0499 - 57 48 66
Blauwe Brigade: Jan Pijnenburg 0499 - 57 16 14
Cursussen: Hermine Verheul 013 - 513 46 14
Jeugd-IVN: Wil van Herwaarde 0499 - 57 34 86
Paddenstoelen: Todor IJsselmuiden 0499 - 57 35 49
Planten: Lia Adriaans 0499 - 57 55 43
Publiciteit: Rinus Sterken 0499 - 57 53 84
Scholenwerk: Christ Oomen 0499 - 57 33 24
Vogels: Rinus Sterken 0499 - 57 53 84
Zoogdieren: Piet van de Sande 0499 - 39 97 59
Nieuwsbrief Redactie: Henk van de Wal 0499 - 57 11 74
Christianne van de Wal 0499 - 57 11 74
Lay-out: Jeann van Dijk-Adriaans 0499 - 57 30 53
Redactie-adres: Wilhelminakade 10 5688 EK Oirschot
e-mail: ivn -oirschot@chello.nl
Van de redactie
2010 is het Internationale jaar van de Biodiversiteit. Ook in deze VMN gonst het
ervan. Wij hopen daarmee een bijdrage te leveren om het begrip Biodiversiteit naar
de mensen te brengen. De Gemeente Oirschot heeft in het kader van de
Biodiversiteit de Countdown 2010-verklaring ondertekend, waarmee zij belooft om
de biodiversiteit in de gemeente te bevorderen.
Vanuit de Gemeente Oirschot zal er in de loop van het jaar ook nog diverse keren
over Biodiversiteit gesproken worden. We hebben in het voorjaar al goedkoop planten
voor onze tuin kunnen aanschaffen. Verder
in het jaar wordt het B-team nog gelanceerd
INHOUD
(met daarin een afvaardiging van ons eigen 2 Van de bestuurstafel
IVN!) en in het najaar kunnen we allemaal nestkastjes
bestellen!
Houd de pers en de website www.ivn.nl/oirschot
3
4
Senioren en flex
2010: Jaar van de Biodiversiteit
in de gaten. Doe mee, verrijk uw tuin en schrijf 6 Informatie over Groencursus
uw ervaringen aan ons: het gaat ons allemaal 7 Gedicht: maandag
aan!
Wij wensen u allen een aangenaam en zonnig
8 Insektencursus
voorjaar.
9 Tentoonstelling natuut IVN
10 Plantenwerkgroep
11 Beleef de lente live!
12 Vogelgroep
14 Maasheggenlandschap
16 Klapekster
17 Een boom over bomen
18 Mieren
20 Plant populieren
21 Vliegen, een serieus probleem
24 Aardbossen en Landschotse hei
26 2010: Jaar van de Egel
28 Gedicht: eind februari
29 Bloementaal
voorzijde: Lucanus cervus (groot vliegend hert)
foto Henk van de Wal
30 Feest en uitstapjes bij de buren
32 Activiteiten IVN Oirschot
1

Van de bestuurstafel
Beste IVN-ers,
Ik ben aan mijn laatste bestuurstafelstukje toe en dat geeft toch een eigenaardig
gevoel. Ik heb er mijn allereerste schrijfsel nog eens bij gepakt (zo gemakkelijk in
deze digitale tijd) en zie dat ik daar ook begin met een kleine klacht over het lange
uitblijven van de lente. Nu kan ik me die winter niet meer voor de geest halen, maar
hij zal vast niet de koude vorm hebben gehad van de winter die juist voorbij is. Maar
ook nu kriebelt het me om de moestuin op te starten. Die uien moeten de grond in!
Bestuurszaken: veel zoeken naar nieuwe bestuurders om voorzitter Todor en mij op
te volgen. Misschien zelfs nog extra mankracht om de taken verder te kunnen verdelen.
Vooral Todor heeft zich goed van die taak gekweten en het ligt hem natuurlijk
ook heel erg goed, met de mensen praten en ze warm laten lopen voor de vereniging.
En zo kan het gebeuren dat we met een gerust hart terugtreden als bestuurders.
De Algemene Ledenvergadering van 16 maart ligt nog voor ons nu ik dit schrijf
dus ik kan nergens op vooruitlopen, maar er blijft goed Schwung in deze vereniging,
met deze groep coördinatoren en actieve leden.
Een nieuwe opzet Huishoudelijk Reglement gaat er binnenkort komen. Ter goedkeuring
door jullie allen bij een volgende gelegenheid.
Het B-team wordt gelanceerd op 18 maart, mede op initiatief van dit bestuur.
Biodiversiteit gaat daarmee een flinke impuls krijgen. En (in PENLO verband) namen
we het updaten van de cultuurhistorische waardenkaart op ons. Ook een hele, maar
leuke klus.
Het nieuwe publieksjaarprogramma is gestart met een paar heel goed bezochte
lezingen. Zou daar het e-mailbericht kort tevoren mede verantwoordelijk voor zijn?
Hoewel natuurlijk ook de onderwerpen en sprekers heel aansprekend waren, ach, het
blijft een beetje koffiedik kijken.
Kijk voor actuele aankondigingen vooral ook op www.ivn.nl/oirschot .
Ik ben met veel plezier secretaris van deze vereniging geweest.
Tot weer eens ergens anders.
Elly Pouwels,
secretaris (ex, tegen de tijd dat de VMN in uw bus valt)
Jaarprogramma Senioren en Flex
8 april 2010
naar H. Eik/Hakelaren,
met gids/coördinator Joke Pijnenburg.
Vertrek 9:45 uur bij het oude postkantoor
in de Sint Jorisstraat.
17 juni 2010
naar het Ruys-park in Bergeijk met
Carlo van Wely
(de gids aldaar is dhr. Wil van Herk).
Vertrektijd wordt nog bekend gemaakt
aan de Senior/Flex-ers.
19 augustus 2010
naar mooie plekjes en leuke doorkijkjes in de Mortelen met gids/coördinator
Jan van Hout.
Vertrek 9:45 uur bij het oude postkantoor in de Sint Jorisstraat.
16 september 2010
naar de Naaldbomenroute van Kees Bottema in Nuenen met Elly Pouwels.
Vertrektijd wordt nog bekend gemaakt aan de Senior/Flex-ers.
Voor inlichtingen: Rinus Sterken (riensterken@zonnet.nl)
Van de ledenadministratie
Nieuwe leden: Karin Verkooijen, Oirschot
Peer Busink, Biest-Houtakker
Esther van der Avort, Oirschot
Christ van der Heijden, Best
Nieuw Huisgenootlid: Jeanne van Boven, Oirschot
Afmelding: Maria Kroot, OWMiddelbeers
Leni Crefeld, Oirschot
2 3

2010: het Jaar van de Biodiversiteit
2010 wordt het jaar van de biodiversiteit, zeker ook in Oirschot. Vorig jaar hebben
we allemaal samen de geelgors gekozen als gezicht van de Oirschotse biodiversiteit.
Nu hebben we als inwoners de kans om in onze eigen tuin de biodiversiteit te vergroten.
De website http://www.biodiversiteitsjaar.nl behandelt de biodiversiteit van het cultuurlandschap.
In twee woorden samengevat: stad en platteland. Alle terreinen die
niet tot de officiële natuurterreinen worden gerekend, zijn in deze twee gebieden de
dragers van de biodiversiteit. In het biodiversiteitsjaar krijgen deze gebieden veel
aandacht.
Biodiversiteit staat voor biologische verscheidenheid. Dit begrip heeft betrekking op
soorten, genen en ecosystemen op een bepaalde plek. Dat kan in de ruimste zin de
hele aarde omvatten, maar ook in enge zin een achtertuin. Voor alle levensvormen
op aarde is biodiversiteit van levensbelang. Voor alle soorten is het oude gezegde
“eten en gegeten worden” nog steeds actueel. Planten en dieren, inclusief mensen,
zijn onderdeel van een levensgemeenschap. Het wegvallen van één of meer soorten
in een levensgemeenschap kan fataal zijn voor alle soorten die van de verdwenen
soort(en) afhankelijk zijn. Het internationaal jaar van de biodiversiteit kan er toe bijdragen
dat dit niet of minder vaak gebeurt.
Mensen zijn voor een belangrijk deel van hun voedselpakket van bijen afhankelijk.
De honingbij neemt hierbij een belangrijke
plaats in. Honingbijen worden in een groot
deel van de wereld als huisdier gehouden.
Om de duizenden bijenvolken van voedsel
te voorzien en in leven te houden, zijn tienduizenden
hectaren bloemrijke vegetaties
en begroeiingen nodig.
Wereldwijd is helaas 30% van de biodiversiteit
verloren gegaan. In West-Europa is de
biodiversiteit zelfs 65% en in Nederland
maar liefst 80% verdwenen. Hierdoor verdwijnen
complete ecosystemen en landschappen!
In heel Europa loopt daarom een campagne – Countdown 2010 – met als
doel de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen. Gemeente Oirschot doet ook
mee aan deze campagne.
Zo kunt iedereen zelf de natuur in Oirschot
een handje helpen.
De actie “Biodiversiteit in úw achtertuin”
bestaat uit meerdere delen. In februari kregen
alle inwoners van De Beerzen,
Spoordonk en Oirschot de gelegenheid om
met 50% korting inheemse planten of met
75% korting een bloemrijk zadenmengsel te
bestellen, om onder andere vogels, vlinders
en bijen een steuntje in de rug te geven. Er
is een selectie van inheemse planten
gemaakt waarbij gekeken is of vogels, vlinders
en bijen deze planten graag bezoeken
om te kunnen eten (van de vruchten of nectar),
te schuilen of te nestelen. In het najaar
volgt deel 2 van deze actie, waarbij nestkasten tegen gereduceerde prijs worden
aangeboden.
Fladderiep
Een andere actie in het teken van de biodiversiteti was het planten van de fladderiep
op een perceel gelegen aan de Mortelsgraaf/Liempdsedijk. De gemeente
Oirschot kreeg deze boom vorig jaar cadeau bij de installatie van de landschapsambassadeurs.
De landschapsambassadeurs stimuleren en initiëren landschapsprojecten in
Kempenland. Ook streven zij ernaar landschapsdoelen meer te integreren in lopende
(reconstructie)projecten. Bij hun installatie op 19 juli 2009 schonken de landschapsambassadeurs
alle gemeentes in Kempenland een fladder-iep. De landschapsambassadeurs
zijn een initiatief van de Brabantse Milieu Federatie en Streekhuis
Kempenland.
De fladder-iep komt steeds minder voor. Met het planten van deze boom draagt de
gemeente Oirschot bij aan de biodiversiteit in Kempenland. Naast het feit dat de
fladder-iep karakteristiek is voor de Kempen, is de boom ook niet gevoelig voor de
iepenziekte. Hiermee staat de boom symbool voor duurzaamheid en de toekomst.
Het planten van de fladder-iep maakt onderdeel uit van de herinrichting van het
platteland, ook wel reconstructie genoemd. Op tal van plaatsen komen nieuwe
natuurgebieden tot stand, krijgen rivieren de ruimte, blijven dorpen leefbaar en kan
landbouw zich ontwikkelen op duurzame locaties. Samen dragen alle projecten bij
aan een vitaal, mooi en schoon platteland voor alle inwoners en recreanten. Aan de
De gemeente Oirschot wil haar inwoners hierbij graag betrekken. Een van die acties
uitvoering werken overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren mee,
is: “Biodiversiteit in úw achtertuin!”. Als het landschap weer bloemrijker wordt, is dat
onder regie van de provincie. In deze regio zijn zij verenigd in het Streekhuis
niet alleen gunstig voor honingbijen, maar in principe voor de totale biodiversiteit.
Kempenland.
4 5

Informatie over de Groencursus 2010
Zoals u al eerder hebt kunnen lezen in de "Vergeet-Me-Niet", starten we in april een
nieuwe Groencursus.
Met name voor IVN-leden die zich de laatste jaren als lid hebben aangemeld en (nog)
niet actief zijn binnen onze vereniging, is het dé gelegenheid om contacten te leggen
en de kennis over de natuurgebieden rondom Oirschot te vergroten.
Zoals vermeld is het een beginnerscursus die niet veel voorkennis vraagt, wel de wil
om er iets van te maken.
Dit is het programma:
zondag 25 april: De Mortelen, 9.30 - 11.30 uur
Gebiedsinformatie - voorjaarsbloemen - vogels van het
bos - knoppen, bomen en struiken - amfibieën
zondag 16 mei: De Heilige Eik, 9.30 - 11.30 uur
Gebiedsinformatie - watervogels - planten en grassen -
klimmers, bomen en struiken
maandag 31 mei: Beerzedal, 19.15 - 21.15 uur
Gebiedsinformatie - natuurlijke verbindingszones -
belang van water - vissen - bermplanten - insecten -
vogels als zomergast
maandag 21 juni: Een poel, 19.15 - 21.15 uur
Gebiedsinformatie - biotopen in de poel - waterplanten
- waterdiertjes - voedselpiramide
datum in overleg: Boterwijk e.o, 19.15 - 21.15 uur
Landschap lezen
I.V.N.-leden betalen € 25,-. Dit is inclusief het door ons verstrekte cursusmateriaal.
U kunt het geld overmaken op rek. 1388.29.632, tnv. penningmeester IVN Oirschot,
onder vermelding van: Groencursus voorjaar.
U kunt ook contant betalen bij de eerste bijeenkomst.
Voor meer informatie of voor aanmelding kunt u zich richten tot:
Wil van Herwaarde
T. 0499 - 57 34 86.
E. w.van.herwaarde@hetnet.nl.
Maandag
Gehaaste werkers
Auto’s, scooters, fietsen
Ik langzaam naar de Logt
Meanders, plassen,
Waterige zon
Veel ontbijt-geslobber,
Gegak, gesnater.
En dáár in het
Grauwe, bruin-gelige gras
Een spierwitte strakke Caran d’ache
De Grote Zilverreiger
Zelfbewust
De tule niet meer over de rug
Spiedend staan en schrijden.
Genieten Stil zijn
Iedere excursie wordt afgesloten met koffie/thee en de gelegenheid om na te pra-
Zomaar op een maandag
ten en vragen te stellen.
Al bijna tien jaar.
De hele groencursus omvat een voorjaars- en een najaarsdeel, elk van vijf bijeenkomsten.
Zo kunnen we zoveel mogelijk de natuur in de loop van het jaar volgen.
Zen
Beide delen horen bij elkaar en vullen elkaar aan. Na het volgen van beide onderdelen
krijgt u het certificaat IVN-Groencursus uitgereikt.
Carlo van Wely
Bij iedere bijeenkomst (excursie) krijgt u aanvullingen voor een map met informatie
November 2009
en werkbladen.
De kosten voor de 5 bijeenkomsten van de voorjaarscursus bedragen € 30,-.
6 7

Wij starten een INSECTENCURSUS,
in het voorjaar!
In het vierjarenplan van het IVN Oirschot is voor
2010 een cursus Kleine beestjes opgenomen.
Kleine beestjes komen aan bod in de Groencursus
en vaak genoeg tijdens onze wandelingen.
Maar we hebben er nog geen cursus aan gewijd.
Ook in verband met de Biodiversiteitcampagne –duur
geheten: Countdown 2010– is het van belang, dat we
van kleine beestjes –algemener genoemd Insecten– meer
te weten komen.
Inhoud
Tijdens 6 bijeenkomsten zal het gaan over de plaats van de
Insecten in het dierenrijk en over hun algemene kenmerken.
Welke groepen onderscheiden we? Waarom zijn zij zo talrijk,
zowel in soorten als in aantallen?
En natuurlijk komen er allerlei soorten aan bod.
Met behulp van uitleg, dia’s en van concrete opdrachten, al dan niet met een binoculair,
leren we ze beter kennen. Er is ook informatie op papier.
Er zijn 4 avonden en 2 excursies. Op één van de excursies gaan we naar de
Insectentuin van het IVN in Veghel. De tweede excursie gaat naar de “rand” van een
bosgebied in het Oirschotse.
Aanmelding
Als u belangstelling heeft voor deze
cursus, meldt u zich dan aan bij
Bram Jongepier.
Tel.: 06-21669170;
e-mail: bjongepier@hotmail.com
Het is ook mogelijk om u via de
website aan te melden:
www.ivn.nl/oirschot
bij werkgroep cursussen.
Na uw aanmelding ontvangt u een
bevestiging.
Namens de werkgroep Cursussen,
Carlo van Wely
Docent
Rinie Kerstens –bioloog en docent in Veghel– geeft de cursus. Rinie kennen we al van
de Paddenstoelencursus. Een gedreven en heel aansprekende docent. Hij geeft concrete
informatie en werkt met speelse opdrachten. De Paddenstoelcursisten waren Tentoonstelling natuur IVN
heel enthousiast.
We hebben verzameld bij het postkantoor, zo als gewoonlijk. Toen gingen we met de
Data
auto naar een tentoonstelling van het IVN in Veldhoven. Daar was een excursie over
Het gaat om de woensdagavonden 19 mei, 2 juni, 9 juni en 23 juni
de natuur. Je moest een kaartje pakken en daar stond een opdracht op. De kleur van
van 19:30-22:00 uur.
het kaartje was ook de kleur van het bord waar je de antwoorden op kon vinden. Je
Deze cursusavonden worden gegeven in de Enck.
moest alle opdrachten met z’n tweeën doen. Je moest alle antwoorden op een papier
Op zaterdag 29 mei en 19 juni vinden ’s morgens de excursies plaats.
aankruisen a, b of c. Ze hadden een hol gemaakt waar je kon zien wat er allemaal
onder de grond leeft. Daar moest je ook twee vragen maken. Als je klaar was moest
Kosten
je alles nakijken en als je een fout had moest je dat verbeteren. Toen zijn we weer
De kosten worden maximaal €35,-
met de auto terug gegaan naar Oirschot. Dit was een heel leuk IVN-uitje.
Groetjes, Elsze, Ilse en Lente
8 9

Plantenwerkgroep in een nieuw jasje
Al vele jaren inventariseert de plantenwerkgroep voor
Natuurmonumenten. Gebieden zoals Banisveld,
Smalbroeken, de Huisvennen en het dal van de Beerze
zijn bezocht om er de voorkomende planten te noteren,
en dit in een verslag aan te leveren bij Natuurmonumenten.
Ook dit jaar zullen we met een klein groepje de
Huisvennen bezoeken om er met name de rode lijstsoorten
en andere bijzondere planten in kaart te brengen.
Ons jaarprogramma hebben we anders samengesteld. We
gaan naar diverse gebieden rondom Oirschot, zoals
Mortelen, Baest, Kampina, om er te ontdekken wat er
zoal groeit. Daarnaast zullen we ook naar mooie tuinen
hier in de omstreken gaan, waaronder De Vergeten Tuin
in Eindhoven.
Op zaterdag 12 juni gaan we zelfs een hele dag weg.
Waarschijnlijk wordt dit weer de Eifel. Hier zijn we twee
jaar geleden ook al eens geweest en hebben daar genoten
van diverse soorten orchideeën, kogelrapunzel, wildemanskruid,
zonneroosje, driedistel en nog heel veel
meer. Genoeg om het nog eens op te zoeken. Iedereen
die in deze laatste ‘dagreis’ geïnteresseerd is kan zich
aanmelden bij mij. Aantal: 12 personen. Vol is vol.
Heb je zin om je aan te sluiten bij onze plantenwerkgroep?
Ga gewoon eens mee en ontdek! Op onze website
vindt U het programma met alle data.
Lia Adriaans, coördinator plantenwerkgroep
l.adriaans@hetnet.nl
Beleef de Lente live!
Kijk dag en nacht mee in acht vogelnesten
Ook dit jaar kan iedereen weer volop meegenieten van wat er zich
allemaal afspeelt in een vogelnest. Op 1 maart zijn de webcams
van Vogelbescherming Nederland aangezet en vanaf dat moment
kan iedereen het wel en wee in acht verschillende vogelnesten volgen.
Deze keer staan de camera’s opgesteld bij de steenuil, torenvalk,
kerkuil, ooievaar, boerenzwaluw, koolmees, boomklever en,
spectaculair: bij de oehoe. Op www.beleefdelente.nl zijn de avonturen
van de vogels 24 uur per dag te volgen.
Voor het vierde jaar op rij is op www.beleefdelente.nl te zien hoe
vogels een nest bouwen, baltsen, eieren leggen, broeden en af- en
aanvliegen met voedsel voor hun jongen. Romantiek en drama
waren vorige jaren aan de orde van de dag; parende ooievaars en
ijsvogels, holenduiven die torenvalken uit hun nest verjoegen en
aarzelend uitvliegende steenuiltjes stonden garant voor een paar
spannende vogelsoaps. Dit jaar belooft het met de grootste uilensoort ter wereld –
de oehoe, waarvan er slechts enkelen in ons land broeden – een spectaculaire aflevering
van Beleef de Lente te worden.
Op www.beleefdelente.nl zijn dagelijks korte filmpjes met hoogtepunten te zien en
per vogel wordt een weblog bijgehouden door een deskundige. Ook zijn er forums
waar kijkers met elkaar kunnen communiceren en vragen kunnen stellen. De verschillende
vogels zijn 24 uur per dag te volgen, wat veel waardevolle onderzoeksgegevens
oplevert. De camera’s blijven tot 1 juli aan.
Vogelbescherming Nederland zorgt er uiteraard voor dat de nesten niet verstoord
worden. Zo zijn de camera’s lang voordat de vogels op hun nest aankomen al geïnstalleerd
en worden de locaties afgeschermd voor het publiek zodat de vogels in alle
rust kunnen broeden.
Beleef de Lente was de voorgaande jaren een groot succes. In 2009 werd de website
maar liefst door 900.000 verschillende mensen bezocht.
10 11
oehoe

Vogelgroep IVN-Oirschot
12
maart 2010
Onze vogelgroepsleden hebben weer de eerste afspraken gemaakt bij
Natuurmonumenten om weer een flink stuk Kampina te gaan inventariseren. Als
coördinator ben ik daar enkele weken terug gaan praten, met beheerder en andere
vogelgroepen.
Nu ligt er een planning met de data en begintijden om die inventarisaties op
Winkelsven en Balsvoort weer op te starten.
Daarbij zullen we tientallen keren in het veld te vinden zijn om de broedvogels weer
in kaart te brengen. Gedeeltelijk heel vroeg in de ochtenden, of soms ook laat op de
avonden.
Ook de nestkastengroep is al enkele keren aan het
werk geweest om oude nestkasten van uiltjes te
vervangen door nieuwe kasten. Of op nieuwe locaties
de uiltjes een nestkast aan te bieden.
Ook hebben we weer flink wat territoria van de
Bosuilen en de Steenuiltjes gevonden en op kaart
gezet.
Een kerkuilkast in de parochiekerk St Petrus
Banden krijgt de komende weken onze aandacht.
Hiervoor is overleg met het kerkbestuur, met
Monumentenzorg en met de aannemer geweest.
We wachten nu op groen licht voor de wijzigingen.
Heel belangrijk zijn dit jaar onze bezigheden voor Countdown 2010, waarbij we de
biodiversiteit voor allereerst de Geelgors zullen aanpakken. Samen met de gemeente
Oirschot heeft het B-team daarvoor gesprekken gevoerd en afspraken gemaakt.
Ook de grote gele kwikstaarten krijgen langs de Beerze, van de Logt naar
Westelbeers totaal 22 nestkasten opgehangen. Onder bruggen en duikers zullen wij
binnen enkele weken hiervoor nestkasten gaan ophangen. Op zich al geen pretje
maar het hoge waterpeil heeft ons er voorlopig nog even van weerhouden.
Maandelijks dan op de eerste zondagmorgen nog onze vaste wandeling voor groepsleden.
En onze vaste avond voor groepsleden in de Enck.
Op 18 april dan ook nog onze vogelwandeling voor de Leden van IVN Oirschot en de
overige gasten.
Daarnaast proberen we nog wat
landschapsonderhoud te doen in
ons telgebied Winkelsven, waarvoor
altijd personeel tekort is.
Kortom, we zijn op vele gebieden
aanwezig en dragen daar onze
IVN-geest uit. Doe maar eens
mee als je durft!
Nogmaals een oproep om roepende
uiltjes, slapende uiltjes,
jagende uilen aan me door te
geven. Weet je er te zitten, geef
dat dan even aan ons door op dit mailadres. Hartelijke dank daarvoor.
We werken nauw samen met Vogelbescherming en Sovon die onze cijfers opslaan in
een landelijke database.
Daarnaast is ook een heel goed contact met Brabants Landschap die het Uilenwerk
ondersteunt. Ik ben heel benieuwd wat het winterse weer van de laatste tijd heeft
aangericht onder ons uilenbestand.
Met vriendelijke groet, Rinus Sterken
uilenwerkoirschot@live.nl
13

Maasheggenlandschap
Introductie
Het Nederlandse landschap moet mooier gemaakt worden. Wij moeten het zijn ziel
teruggeven. Kenmerkende landschappen zoals het heggenlandschap hebben kwaliteiten,
die we allemaal van groot belang vinden. Het heggenlandschap is een bron
van biodiversiteit en door zijn netwerken ecologisch waardevol, in het bijzonder als
leefomgeving en verbindingszone. Heggen zijn landschapselementen met een lange,
rijke en, hier en daar nog goed zichtbare, historie en ze vormen door hun kleinschaligheid
en afwisseling een fantastische omgeving om te wonen en te recreëren.
Genoeg redenen om heggenlandschappen te koesteren, ze te behouden, te herstellen
en ze terug te brengen waar ze verdwenen zijn.
criteria opgenomen. De huidige financiële
impulsen leiden tot zo goedkoop
mogelijk en daardoor heel vaak erbarmelijk
beheer. Dit is het paard achter de
wagen spannen. Ecologisch gezien arm
landschap, geen betrokkenheid van
eigenaren bij het landschap etc.
Kortom, geen waar voor ons geld, de
regeling moet aangepast worden!
In 2007 is in Boxmeer, bakermat van de Maasheggen, een workshop gehouden waar-
Laten we vooral zorgen voor
1 Prachtige heggenlandschappen
Méér en betere beheerde heggen die
prachtige, gevarieerde heggenlandin
het beheer van heggen, vanuit praktijk, beleid en regelgeving, onder de loep is
schappen vormen. Variatie in kavel-
genomen. Het huidig beheer schiet ernstig tekort en leidt tot verder verlies van heggrootte,
en in de vorm en samenstelling van heggen. Variatie, die deels gebaseerd is
gen en hun kwaliteit.
op de uiteenlopende functies die heggen kunnen vervullen. Voorbeelden: vlechtheg
De declaratie van Boxmeer is de kernboodschap die als uitkomst van deze vruchtba-
langs kerkenpad, struwelen in ruime, natuurrijke gebieden, maar ook fijnmazige netre
bijeenkomst is gepresenteerd en door overheden, terreinbeheerders, particulieren,
werken van robuuste knip- en scheerheggen afgewisseld met een enkel struweel
loonwerkers opgevolgd zou moeten worden.
tussen akkers en weiden. Kortom: heel veel gevarieerde en in het landschap ver-
De declaratie heeft als invalshoek o.a. de volgende vragen:
vlochten heggen, met heel hoge kwaliteit.
* waar moeten we beslist mee ophouden?
2. Heggen met smoel
* waar moeten we vooral voor zorgen?
“Een heg moet het recht hebben om te groeien”, was één van de statements die tijdens
de workshop gemaakt zijn. Heggen, vooral de knip- en scheerheggen, moeten
Laten we ophouden met
meer volume krijgen (1,5 meter hoog en 1,5 meter breed!). Op dus naar heggen met
1. Het maken van mini-heggen
ruim 4 maal (!!!!) zoveel volume, heggen die natuur, landschap, biodiversiteit en
Heggen krijgen in Nederland nauwelijks de kans hun schoonheid en nut te tonen. Ze
mensen iets wezenlijks kunnen bieden.
worden erg laag en smal gesnoeid (1 meter bij 0,5 meter) en het zijn daardoor vaak
3. Heggen als spannende biotoop
niet meer dan geraamtes met een toefje groen aan de bovenzijde. Dit gaat ten koste
Een heg is een biotoop, een leefgemeenschap. Een heg bestaat uit een rij struiken,
van de kwaliteit van zowel de natuur als van het landschap. Bovendien worden voor-
met aan beide zijden een strook met grassen en kruiden (de zoom), en in veel gevalal
de oude, soortenrijke heggen, door het regelmatig kort snoeien, uitgeput, waarlen
staan er in de heg bomen. Deze drie elementen samen maken van heggen hoogdoor
ze langzaam maar zeker afsterven. Dit moet anders!
waardige stukjes natuur en prachtige, spannende, elementen in het landschap. In de
2. Het mishandelen van heggen
praktijk betekent dit:
Heggen worden vaak op verschrikkelijke wijze gesnoeid. Verkeerde machines en
* Zoom: Meer aandacht voor de aanwezigheid en het goede beheer van een
slecht gebruik van machines zorgen voor kapotgeslagen en ingescheurde takken.
kruidenzoom aan beide zijden van de heg. Minimaal 1 meter breed, niet
Stammen rotten langzaam maar zeker in waardoor vitaliteit en levensduur van strui-
bemest of bespoten met bestrijdingsmiddelen.
ken afnemen en bovendien een lelijk beeld ontstaat. Geen kruidenrand, bomen
* (Knot)bomen: Meer aandacht voor bomen. Jonge bomen sparen bij het
kapot etc, kortom geen kansen voor natuur en te weinig schoonheid. Daar moeten
snoeien van de heg. Opgaande bomen en de op veel plaatsen karakteris-
we verandering in brengen!
tieke knotbomen tijdig en vakkundig snoeien.
3. Subsidieregelingen die slecht beheer (onbedoeld) stimuleren
* Oog voor het kleine, bijvoorbeeld zangbomen, een boom of een niet
In de huidige subsidieregelingen voor onderhoud van heggen zijn geen kwaliteits-
gesnoeide grote struik, van waaruit het hoogste lied gezongen kan worden.
14 15

Klapekster Een boom over bomen
Het was daags voor Kerst. Het had de dagen voorafgaand flink gesneeuwd. Hoewel
de dooi was ingetreden lag het hele landschap er als een prachtige witte deken bij.
Perfect weer om samen, mijn vrouw en ik, een winterwandeling te gaan maken.
Soms gaat onze wandeling naar Baest maar deze keer werd het 'de Staat ', grofweg
het bos- en heidegebied tussen Oirschot, Oostelbeers en Wintelre.
Op een gegeven moment kwamen we vanuit het bos aan de rand van een grote open
vlakte en hoorden we een vogelgeluid dat voor mij niet herkenbaar was. Het waren
enkele korte schreeuwerige tonen. Meteen daarop vloog er een vogel bijna rakelings
langs ons heen en vloog het open gebied in om vervolgens een plekje te zoeken
boven in de kruin van een eikenboom. Tja, als je de klapekster, want die was het,
hoort en ziet kan de dag natuurlijk niet meer stuk, het geeft echt een kick.
De klapekster heeft niks met eksters te maken maar behoort tot de klauwieren en is
ongeveer zo groot als een merel. De bovenzijde is grijs en de onderzijde vaalwit. De
staart is zwart met witte zijden evenals de vleugel die ook zwart is met een witte
vlek. Als je het geluk hebt dat je de klapekster van redelijk dichtbij kunt observeren
kun je zien dat de snavel haakvormig is. Hun biotoop zijn grote open heidevelden
waarop hier en daar enige hogere vliegdennen, berken of eiken staan. Vrijwel altijd
zitten ze langdurig hoog boven in de top van een boom om een prooi in het vizier
te krijgen. Het menu bestaat meestal uit kleine knaagdieren zoals muizen, kevers en
grotere insecten. Prooien zoals muizen worden op stekels en doorns van struiken en
bomen gespietst en daarna verorberd.
De kans om een klapekster te zien is het grootst in de winter.
Klapeksters uit noordelijke streken
overwinteren bij ons en de eigen
klapeksters zakken iets af naar het
zuiden. Als broedvogel is de klapekster
in Nederland uiterst zeldzaam
geworden en zodoende op
de Rode Lijst beland.
Martien Heijms
Zelkova = keaki
Dit is een bladverliezende boom met een aparte vorm. Hij heeft namelijk een korte
stam (± 2 m) met een waaiervormige kroon van schuin opgaande tot horizontale
afstaande takken.
De schors schilfert in kleine schubben af, waardoor een oranjebruine onderschors
zichtbaar wordt.
Heel kleine bloempjes verschijnen in maart-april. Weinig zaadjes. Toch kan men
hier of daar zaai-lingen aantreffen.
Een prachtige boom welke in de herfst een
prachtige bladverkleuring geeft.
Groeit ook nog goed op armere gronden.
Alleen geschikt voor grasstroken of grote
tuinen.
Groeit ook redelijk in de verharding.
De meest gebruikte soort is
Zelkova serrata.
Een nieuw cultivar is ‘Village Green’.
Deze heeft een meer opgaande groeiwijze.
Een pracht exemplaar staat aan de
Lopensestraat bij huisnummer 6.
Jan van Hout
16 17

Mieren
O, wat zijn ze soms vervelend, die nijvere diertjes.
“Muurzeiken!”, klonk het andermaal. “Kun je het in het Nederlands zeggen, Sjef?”
“Ja, dè’s hèndig zat, ’t zèn moerzeiken.” “Wablief?”, zei het jufke. Wij waren nog niet
zover in onze studie en zeker Sjef niet, dat we die kriebelbeestjes mieren moesten
Overal kun je ze tegenkomen, tot in de etenskast toe.
noemen.
Ondanks mierenpoeder en lokdoosjes, kokend water
Wij gingen in de zomer zwemmen in een brandkuil en hingen daar onze zwembroe-
en tot koperen muntstukken toe. Niets helpt. Tot
ken te drogen in de struiken. ’s Anderendaags hielden we een wedstrijd wie het eerst
opeens, zijn ze verdwenen. Waarheen?
in het water lag. Tuntje (= Toontje) won het en dook in het water. Even later sprong
Buiten langs de stoeprand krioelen zwarte beestjes die
hij weer krijsend eruit en begon in zijn zwembroek te gluren en te grabbelen. Hij had
opvliegen.
in zijn broek inwoning gekregen van een hele kolonie zeikmieren. De verdrinkende
Ik zag eens twee groene spechten achter op het gazon
diertjes beten hem in ‘zunne mik’ en aanverwante delen. In zijn nakie stond hij de
bezig. Als iemand buiten kwam vlogen ze weg. Even
diertjes te verwijderen. Wij hielpen daarbij. Een boer kwam langs en riep: “Verdimde
later waren ze dan weer terug. Ik werd toch wel
schabbernakken, we zedde gellie dor aon’t doewn? Ik zal is mi m’n kniep komme!”
nieuwsgierig wat daar zo interessant was voor die spechten. Ik ging kijken en ont-
Toen pas zagen we de naaktheid van Tuntje.
dekte dat op een viertal plaatsen de mieren bij massa’s uit de grond kwamen. De
Toen we ouder werden hadden
spechten rolden daar hun kleverige tongen door. Dan haalden ze hun tong binnen
we wel andere bezigheden. Zoals
en genoten van hun diner. Heel leuk om te zien.
Rinus, die op een keer met de
Maar aan de minder leuke dingen die mieren deden, denk je toch ook graag terug,
mededeling kwam dat hij “naor
al was het gebeuren van toen voor het slachtoffer misschien minder prettig.
de meid ging”. Dus die vree
Toen wij naar de lagere school in Straten gingen kregen we ooit gymnastiek.
ergens in Wintelre. We waren
Toentertijd was er nog geen gymzaal in Straten, wij hadden daar trouwens ook nog
stikjaloers natuurlijk. Maar niet
nooit van gehoord. We deden dan allerlei spelletjes als baren, overlopen, kiliotten,
lang, want twee weken later
enzovoort. Maar soms gingen we achter de school in het zogenaamde Kattenstraatje
kwam Rinus met de mededeling:
landveroveren. Het ging er dan ruig aan toe, we kropen door droge slootjes en door
“’t is üt”. “Zò vlug al, hoe kumt
heggen. Buiten het zicht van juf of meester werd onderwijl soms een sluimerende
dè?” “Dè is de skuld van die
vete uitgevochten, kortom: we hadden een fijne gymles.
muurzeiken”, zei ie. Wij snapten
Zo kon het gebeuren
het verband niet, dus hij was
dat we terug in de
uitleg verschuldigd. “Ik ging een
klas zagen hoe Sjef
eindje kuieren mi m’n meid. We
zijn bloes opentrok
waore al aagter ’t houtven, toen wou ze efkes ruste. Ik zin tege dur ‘gao hier mèr
en in het diepste van
zitte, de’s krèk unne stoel.’ Ze ging op unne bult graas zitte en efkes laoter begint ze
zijn hemd zat te
te kwèèke. Ze liep op huis aon en wel zoe hard de’k ze nog haost niet bè kos hauwe.
grabbelen. De juf zag
Ik mog nog nie mèr binne bè hun. ’t Bleek dè ze op unne muurzeikenhoop ha geze-
het en vroeg: “Sjef,
te. Ik kos ur echt niks aon doewn.”
wat ben je aan het
Dus de mieren hadden een einde gemaakt aan zijn verkering, om het in het
doen?” “D’or zitte un
par muurzeiken in
Nederlands te zeggen.
m’n hemd en die zè’k
aon’t vange.” “Wat
zijn dat?”, vroeg het
Jan van Hout
jufke, dat uit
Nijmegen kwam.
18 19

Plant populieren, zij sparen en sieren
De Nederlands-Vlaamse Stichting Populier heeft haar driejarige 'Actie
Populierenland' om de aanplant van populieren in Nederland en Vlaanderen te stimuleren
onlangs afgerond. Bedoeling was om op de positieve aspecten van de populier
te wijzen, zonder de zwakke kanten te verdoezelen. De naam van de actie verwijst
naar het grote landschappelijke en cultuurhistorische belang van de populier
in grote delen van Vlaanderen en Nederland. Van oudsher is het een beeldbepalende
boom die wordt aangeplant als opbrengstboom en als windkering langs wegen,
dijken en landerijen.
Volgens de Stichting Populier is het niet waar dat de populier een bedreiging vormt
voor de biodiversiteit. Er zijn nieuwe studies die bewijzen dat de populier op de
zevende plaats komt van alle boomsoorten wat betreft het aantal soortspecifieke
insecten, insecten dus die de populier nodig hebben om te overleven. Ongeveer tien
procent van onze vlindersoorten komt veelvuldig voor op de populier. Voor een groot
aantal daarvan is de populier na Prunus (kers, pruim) en Salix (wilg) de voornaamste
voedselbron.
Terwijl andere boomsoorten
voornamelijk bladeren vormen
in de lente, heeft de
populier zeven maanden
lang niet alleen ‘oud’ blad
maar ook telkens nieuwe
bladeren als voedselbron
voor bladetende insecten.
Door de aanwezigheid van
deze insecten gedurende
het gehele groeiseizoen is
de populier ook belangrijk
voor insecten etende vogelsoorten
en vleermuizen.
kunnen ze wel degelijk bijdragen aan een gevarieerde bosstructuur. Hun sterke groei
zorgt voor de snelle vorming van een bosbeeld, wat in deze ongeduldige tijd een
belangrijke troef is. Door boomsoorten met verschillende groeisnelheden te mengen
kan in korte tijd variatie in boomhoogte en –dikte worden bereikt en daarmee levert
zo’n bos een grote bijdrage aan de biodiversiteit, hét thema van 2010.
Deze ontwikkeling wordt ook in Brabant gestimuleerd door o.a. de Natuurgroep
Liempde en landelijk door de Koninklijke Nederlandse Bosbouw Vereniging.
Zie www.knbv.nl over De Rol van de Populier in het Nederlandse Bos.
Alle info over onze populieren op www.populierenland.com
Vliegen, een serieus probleem
Levenscyclus
Een vrouwtjesvlieg (Musca domestica) produceert dagelijks 400 eitjes terwijl de
levenscyclus van eitje tot volwassen-vlieg minder dan 13 dagen is. In 12 uur tijd ontwikkelen
de eitjes zich tot larven, de maden, die tot 13 mm groot worden. De maden
ontwikkelen zich in 5 tot 6 dagen tot vliegen. Bij warm weer zijn de vliegen in 4 tot
5 dagen volwassen. Bij koud weer kan dit wel 4 weken duren. De levenscyclus van
de huisvlieg bedraagt in de zomer ongeveer 2 tot 3 weken van ei tot aan volwassen.
In koelere omstandigheden is de cyclus enkele weken langer. Er kunnen wel 10 tot
12 vliegengeneraties ontstaan in de zomer. Onder ideale omstandigheden kan er
vanuit 1 eitje een populatie ontstaan van meer dan 10 miljoen vliegen binnen twee
maanden! Een extra probleem is daarbij dat vliegen telkens meer weerstand ontwikkelen
tegen de bekende insecticiden.
Overbrengers van ziekten
Vliegen veroorzaken veel overlast en zijn verspreiders van vele soorten ziektekiemen
zoals cholera, dysenterie en miltvuur. Deze ziekte verwekkende organismen draagt
hij mee op zijn harige poten en besmet zo het voedsel waar hij van eet.
Als er al een probleem van
De broedplekken
De meeste zogenaamde huisvliegen blijven tot een straal van enkele honderden
biodiversiteit zou bestaan,
meters in de buurt van de eitjes. Vliegen leggen de eitjes bij voorkeur op plekken
dan heeft dat dus niet
waar voldoende voeding en vocht aanwezig is. Het vrouwtje legt gemiddeld 150
zozeer met de populier zelf
kleine witte eitjes, samen een kluitje van 1 mm lang. De eitjes worden bij voorkeur
te maken, maar met het feit dat er in de meeste populierenbossen maar een beperkt
gelegd in mest of vochtige of rottende substanties. Vuilcontainers, rioleringen, com-
aantal rassen en klonen (=stekken) worden aangeplant, dat die ook nog allemaal
post, open stortplaatsen, slecht schoongemaakte sanitaire ruimten en onhygiënische
ongeveer even oud zijn en dat in dergelijke bossen meestal weinig andere bomen en
omstandigheden in keukens en voedselbereiding zijn daarom ideale broedplaatsen
struiken worden aangeplant. Door populieren op een andere manier te gebruiken,
voor vliegenlarven.
20 21

Voeding
Vliegenmaden hebben water of vocht nodig
om te leven aangezien zij geen droog voedsel
kunnen kauwen en heel vatbaar voor uitdroging
zijn. Zij voeden zich dus met vochtig of
slijmerig vegetatief of dierlijk afvalmateriaal
zoals huisvuil en voedselresten. Volwassen vliegen
voeden zich hoofdzakelijk met suiker en
proteïnerijk voedsel. Met de merkwaardig
gebouwde slurf kunnen vliegen alleen vloeibaar
voedsel opnemen. Vast voedsel wordt
eerst met speeksel vloeibaar gemaakt en dan
opgezogen. Ook dit is een bron van besmetting.
De smaakzintuigen bevinden zich zowel
op zijn poten als op zijn monddelen. Vliegen
kunnen mensen met hun mondstuk niet bijten. De volwassen huisvliegen leven
gemiddeld slechts 2 tot 3 dagen zonder voedsel maar kunnen tot 50 dagen overleven
op plekken waar voedsel beschikbaar is.
Favoriete plekken
Overdag rusten vliegen het liefst op muren en plafonds, hoeken en randen of dunne
voorwerpen zoals draden en koorden op zo´n 1,50 meter van de grond en dichtbij
voedselbronnen.
Schadelijk voor onze gezondheid?
Zijn vliegen in huis schadelijk voor onze gezondheid? Huisvliegen en vleesvliegen
treffen we regelmatig binnenshuis aan, zelfs als we midden in de stad wonen. Vooral
de huisvliegen kunnen een gevaar vormen voor de gezondheid.
gewoonte de meest uiteenlopende stoffen te bezoeken, op zoek naar voedsel en een
plek voor de eieren. In één korte vlucht kunnen ze achtereenvolgens een hoop rottende
bladeren, keukenafval, uitwerpselen en ons eten met een bezoek vereren. Op
die manier kunnen ze een grote variatie aan ziektekiemen overbrengen, zowel via de
poten als via de snuit. Ze kunnen organismen overbrengen die ziekten als diarree,
cholera, dysenterie en tyfus veroorzaken. Ze brengen misschien zelfs salmonellabacteriën
over. Het liefst zet de vlieg de eieren af op gistende paardenmest, maar ook
koeienmest, vogelmest en vuilstortplaatsen met rottend materiaal worden gebruikt.
Als het er maar warm en vochtig is. Door deze voorkeur is de gewone huisvlieg in de
grote steden minder algemeen dan daarbuiten.
De larven zijn ongeveer 1 cm lang en wit en zitten in de vochtige delen van de
broedplaatsen, de roodbruine tonvormige poppen zitten in de drogere oppervlakkige
delen.
Kleine huisvlieg
In de grote steden is deze soort de meest algemene vlieg in huis. De kleine huisvlieg
is vooral hinderlijk tijdens de hondsdagen, vandaar dat hij in de volksmond hondsdagenvlieg
wordt genoemd. Dit gedrag vinden we zelfs terug in de wetenschappelijke
naam, die is afgeleid van het Latijnse woord voor hond, canis. Hij is wat kleiner
dan de gewone huisvlieg, vijf tot zeven millimeter lang, terwijl de gewone huisvlieg
de acht millimeter haalt. De manier van vliegen is erg onrustig, met scherpe bochten
en vaak in razend tempo afgelegde, 8-vormige lussen. Hij kan evenals de gewone
huisvlieg allerlei ziektekiemen overbrengen, maar geeft
als broedplaats de voorkeur aan rottend plantaardig materiaal.
Doordat in steden eerder rottend plantaardig materiaal dan
mest is te vinden, is de kleine huisvlieg in de grote steden de
meest algemene soort.
Vliegen in huis
Bromvlieg
Het zijn slechts enkele soorten die regelmatig in huis worden aangetroffen. De meest
De bromvlieg is vooral hinderlijk door het brommende geluid
algemene zijn de blauwe vleesvlieg of bromvlieg, Calliphora erythrocephala, de
tijdens het vliegen en het getik tegen het raam waar hij naar
gewone huis-of kamervlieg, Musca domestica, en de kleine huisvlieg of hondsda-
buiten wil. De larven leven in de natuur van dode dieren.
genvlieg, Fannia canicularis. Andere soorten, waaronder de stalvlieg, dringen soms
Binnenshuis zal ze, als ze de kans krijgt, haar eitjes leggen op
bij drukkend of dreigend weer de huizen binnen, met name op het platteland. Deze
het vlees in de keuken. Verder levert de aanwezigheid van de
zijn hinderlijk doordat ze gevoelig kunnen steken, dwars door onze kleren heen. De
bromvlieg echter niet veel gevaar op voor onze gezondheid,
gewone vliegen binnenshuis steken echter niet.
Gewone huisvlieg
De gewone huisvlieg, wie kent hem niet? Deze vlieg is zo gewoon, dat we het gevaar
van zijn gedrag gemakkelijk over het hoofd zien. Huisvliegen hebben echter de
doordat hij allerlei besmettingshaarden en ons eten niet
bezoekt.
22 23

Aardbossen en Landschotse Hei
struikgewas, dat zeker vogels aan zal trekken. Op termijn moet het uitgroeien tot
een groene weg waarover ook zoogdieren zich kunnen verplaatsen van het ene naar
Een beetje fris was het nog wel deze februariochtend. Maar het was mooi open weer.
het andere natuurgebied.
En dus togen we met 3 fietsers naar het verzamelpunt aan de Kromvensedijk in
We volgen op de oostelijke oever de gekanaliseerde Groote Beerze tot op de split-
Middelbeers. Daar werden we opgewacht door Loet de Lange en wat later voegden
sing van dit omleidingkanaal met de meanderende beek die naar rechts afbuigt door
de auto-wandelaars onder leiding van Wiel Wiersma zich bij ons. Deze twee heren
de Aardbossen. De stuw is verdwenen en vervangen door meerdere vistrappen.
namen ons dus min of meer door hun achtertuin mee, of althans toch door hun
Een nieuwe stuw in het omleidingkanaal zorgt nu voor de verdeling, waarbij de klei-
directe woonomgeving.
ne meanderende beek in principe het overgrote deel van het water krijgt.
Wiel begon met uitleg over het wankel evenwicht tussen heide, schapen en hun
Over het bruggetje nemen we naar rechts het traject over een bospad langs het
mest, de te bewerken akkers en de daarmee
meanderende gedeelte van de Groote Beerze door de Aardbossen, een smalle strook
samenhangende gezinsgrootte. Een systeem dat
natuur met jong bos. Het zou er zeker niet zo mooi uitgezien hebben als de werk-
door de eeuwen heen een stempel op het landgroep
Natuur en Landschap de Beerzen er niet veel van hun tijd en arbeid in had
schap drukte, maar wat binnen een relatief
gestoken.
korte periode overboord werd gezet. Hierdoor
Hier moet ik in de zomer nog eens terugkomen, wel met muggenolie, vrees ik.
verdween veel van de hei, onder andere door
Na een groepsfoto genomen te hebben bij het mooie bankje met picknicktafel, lie-
ontginning maar ook door het niet meer onderpen
we op het pad tussen de akkers door terug naar ons beginpunt. Maar voor we
houden van die heide. Want door kunstmest was
daar aankwamen trok een flinke groep wulpen op de akkers bij Huygevoort onze
het zware werk van plaggen steken voor de pot-
aandacht.
stal niet meer nodig.
De interessante verhalen, het mooie landschap
Hierna gingen we met ongeveer 20 mensen op
en de verrassende planten en dieren maakten het
pad. En al snel werden we verrast door een gele
een mooie ochtend.
trilzwam. Hoewel bevroren, was het een mooi
biologisch moment. Over de zandweg liepen we
Jack van Nunen
richting Landschotse Heide, die we vervolgens
enigszins links lieten liggen. De zandweg is leuk
vanwege de verschillende naaldbomen die er
staan. De dennenappels van de Zeeden lagen er
voor het oprapen. En de eekhoorn is ook liefhebber
getuige de vele afgekluifde dennenappels.
Ik weet alleen nog steeds niet of het een
linkshandige of een rechtshandige eekhoorn
was. Kenners kunnen dit wel zeggen.
We keken wat rond op zoek naar sporen, dat doe
je in een seizoen waar alles nog wat in een winterslaap lijkt te verkeren. Sommige
mestkevers waren duidelijk al weer door de bevroren grond gestoten getuigen de
gaatjes in de grond met daaromheen het kransje van geel heidezand.
Al snel waren we weer het bos uit en staken de Westelbeersedijk over, de
Schepersweg in.
Waterschap De Dommel is in dit gebied druk bezig met herstel van de oorspronkelijke
loop van de Groote Beerze, die nog over grote stukken gekanaliseerd is. Deze
robuuste verbindingszone bestaat nu vooral nog uit jonge kleine boompjes met wat
24 25

Conclusies Jaar van de Egel
De in 2009 gehouden grootschalige onderzoekscampagne
'Jaar van de Egel' heeft een unieke hoeveelheid onderzoeksgegevens
opgeleverd. Aan de hand daarvan trekt de
Zoogdiervereniging de conclusie dat de zorgen over de egel
helaas terecht zijn gebleken. Het gaat zo slecht met de egels in Nederland dat deze
op de Rode Lijst van bedreigde zoogdieren zouden moeten komen.
Campagneleider Eric van Kaathoven van de Zoogdiervereniging kijkt met gemengde
gevoelens naar de resultaten van het Jaar van de Egel: "Heel blij zijn we met de enorme
respons van de Nederlanders. Voor het eerst is goed in kaart gebracht waar egels
voorkomen en waar niet. En dat blijkt gelukkig in bijna heel Nederland te zijn. Maar
verder zijn we eigenlijk alleen maar rode lichten tegen gekomen. Met name aanwijzingen
voor een halvering in de aantallen egels zijn zorgelijk."
Verspreiding egels goed
Nog nooit heeft Nederland zo massaal waarnemingen van egels doorgegeven als tijdens
het Jaar van de Egel. Het gaat om zo’n zesduizend waarnemingen die via e-mail
zijn binnen gekomen, zo’n achtduizend via Waarneming.nl en zo’n zeveneneenhalfduizend
via Telmee.nl. Met meer dan twintigduizend waarnemingen, ontstaat een
uniek beeld van waar egels in Nederland voorkomen. Daaruit blijkt dat de egel nog
steeds in vrijwel heel Nederland waargenomen wordt en dat is goed nieuws.
Opvallend is wel dat er in bepaalde delen van Nederland nauwelijks egels gemeld
zijn, zoals op de Veluwe en in grote delen van Flevoland. In beide gevallen zou dat
wel eens met het biotoop te maken kunnen hebben. Egels voelen zich meer thuis in
kleinschalige cultuurlandschappen dan in grootschalige agrarische landschappen
(Flevoland) en uitgestrekte (naald)bossen (Veluwe). Positief maar verwacht, is dat de
egel gezien wordt in dorpen en steden; egels en mensen kunnen dus prima samen
wonen.
Deze uitkomsten kunnen we vergelijken met een soortgelijk onderzoek dat de
Zoogdiervereniging in de jaren negentig deed. Toen werden zo’n 100 dode egels per
jaar per 100 kilometer gevonden. Omdat er nu meer verkeer is dan toen, verwachtten
we bij een gelijkblijvende populatie egels ongeveer evenveel of zelfs meer dode
egels per kilometer aan te treffen. Nu dit aantal veel lager is (daling van zo’n vijftig
procent) is dat een belangrijke aanwijzing dat er nu veel minder egels zijn dan in de
tweede helft van de jaren negentig.
Vogelaars spotten minder egels
Deze conclusies worden bevestigd door ander onderzoek. Dit jaar was het namelijk
ook voor het eerst mogelijk een trend voor egels te berekenen vanuit de jaarlijkse
systematische vogeltellingen die worden uitgevoerd door vrijwilligers van SOVON.
Bij die tellingen worden ook zoogdieren gezien en geteld. De trend is dat er bijna de
helft minder egels zijn in Nederland dan halverwege de jaren negentig.
Conclusies
Onderzoeker van de Zoogdiervereniging, Jasja Dekker, komt tot de conclusie dat de
egel op de Rode Lijst van bedreigde zoogdieren zou moeten komen: "De verspreiding
is goed te noemen maar de aanwijzingen voor een significante achteruitgang van de
egelpopulatie maken plaatsing op de Rode Lijst noodzakelijk. Waar we aan het begin
van dit jaar nog te maken hadden met onvoldoende harde gegevens om die conclusie
te kunnen trekken, kunnen we dat aan het einde van het Jaar van de Egel wel.
De Zoogdiervereniging zal haar bevindingen bij de minister neerleggen."
Aangemoedigd door het enorme succes van het
eerste Egelweekend komt er in 2010 een tweede
Egelweekend, opnieuw het derde weekend in september
(18 en 19 september).
Aantallen egels gehalveerd
Om beter in beeld te krijgen hoe het de egels gaat, organiseerde de
Zoogdiervereniging tijdens het Jaar van de Egel zogenaamde 'E-teams'. In totaal 67
forenzen telden dit jaar op vaste routes doodgereden egels. Sommigen zagen op hun
route geen enkele dode egel, maar één van de forenzen telde dit jaar maar liefst 56
dode egels. In totaal werden er 901 dode egels geteld. Dat zijn 48 egels per jaar per
100 kilometer weg. Als we er van uitgaan dat de wegen die de E-team-leden bekeken,
typisch zijn voor die van heel Nederland, werden er dit jaar in het hele land naar
schatting zo’n 135.500 egels doodgereden.
26 27

eind februari….
er is iets gaande….
een lichtgroene waas nevelt
als in spinrag besloten;
de aarde is ontdooid.
daarbij zijn ook bomen
met verwachting gegoten;
katjes en knopjes strijden
om de eerste eer.
twijgen reiken naar
de zwangere luchten;
de flora is nog zó
kwetsbarend teer.
haast hoorbaar
is het verlangend zuchten
naar het moment
van ontspruiten.
ik pas me bij de
spanning aan;
zintuigen staan
smekend open,
laat me door
mistdroppen dopen
en de groene aderen
door mijn lichaam gaan….
Christianne van de Wal
Bloementaal:
Een kleurdoos in de tuin
Ja hoor, de lente komt er aan. Heel voorzichtig, maar toch. En als de lente er is zijn
er ook weer de kleuren; als een regenboog spreiden zij zich uit. Of liever gezegd;
spruiten zij er uit, uit de aarde die drassig is van de afgelopen sneeuwrijke winter.
Heel veel bloemen hebben een kleur in hun naam. Omdat we zo uitgekeken hebben
naar die tinten, wil ik er een paar in deze rubriek beschrijven. Er zijn mensen die
ervoor zorgen dat in hun tuin een variëteit is aan borders of delen in één bepaalde
tint, anderen zorgen ervoor dat er het gehele jaar door altijd wel iets van een
bepaalde kleur aanwezig is.
In de veldgids ‘Wilde bloemen’ (Capitool) staan de bloemen op kleur gerangschikt.
Uit dit boekje wil ik graag een paar bloemen/planten onder de loep nemen. Omdat
geel voor mijn gevoel een typische lentekleur is, kies ik deze keer voor een aantal
plantensoorten met bloemen in die kleur. In de volgende Vergeet-Mij-Niet zal ik een
andere kleur uit de ‘bloemenkleurdoos’ gebruiken.
Geel vingerhoedskruid: zie je in de tuinen vaak vingerhoedskruid
in de paarse/lila kleur, aan de rand van bossen en weiden,
op rotsige plekken en op kalkhoudende grond kom je de
gele variant tegen. De plant is tweejarig: in het eerste jaar
vormt hij een bladrozet, in de daaropvolgende jaren bloeistengels
met verspreide bladen.
De buisvormige bloemen zijn witachtig tot lichtgeel en ze
hebben vage, bruine vlekken aan de keel. Vijf kroonslippen
zitten er aan vast en die staan iets of wat open. In het late voorjaar kun je ze al zien,
en verder bloeien ze de hele zomer.
Geel hongerbloempje: waarom deze plant zo heet staat niet beschreven, maar het
is wel een typisch bloempje van het voorjaar. Het vormt dichte kussens op bergrotsen
en puinhellingen en soms zie je ze ook op oude muren. Ook in rotstuinen kom je
ze tegen. Het plantje hoort tot de Kruisbloemenfamilie. De gele bloemen hebben vier
kroonbladen en staan in trossen aan lange bladloze stengels. De bladen staan in
wortelrozetten en zijn aan de rand bezet met stijve borstels.
Bosgeelster: In maart tot mei te zien in vochtig grasland, bossen en struweel, en op
kalkhoudende grond. De bosgeelster is lid van de Leliefamilie en heeft zeven
bloempjes in een scherm. Elk van die zeven bloemen heeft weer zes kroonbladen met
een brede groene streep aan de onderkant en oranje helmknoppen.
Geel nagelkruid: de schaduwrijke plekken in loofbossen, bermen en heggen zijn een
28 29

30
ideale leefplek voor dit loofrijke lid van de
Rozenfamilie. Ook op noordhellingen in de duinen
zijn ze te vinden. Het plantje heeft vertakte bloemstengels,
maar er staan nooit veel bloemen tegelijk
in bloei. Weerhaakjes, zo kenmerkend voor de familie,
zijn zichtbaar in het vruchthoofdje van de bloem
die verder vijf lichtgele kroonbladen bezit. Vanaf
mei is dit bijzondere geel bloempje in praktisch heel
Europa te bewonderen.
Er zijn nog veel meer bloemen met ‘geel’ in hun
naam, en er zijn nog veel meer gele bloemen in het
voorjaar te zien, zoals: Muurpeper, Tormentil,
Zilverschoon, Narcis, etc. Laat ons hopen dat we
‘groen en geel’ mogen zien van de bloeiers in het
voorjaar!
Christianne van de Wal
Feest en uitstapjes bij de buren
IVN Best bestaat 40 jaar
Met de onthulling van een ‘Natuurschilderij’ bij 't Boshuys aan de Sonseweg is zondag
10 januari het jubileumjaar van IVN Best officieel van start gegaan.
Het ‘Natuurschilderij’, een groot open frame, laat de natuur vanuit verschillende
invalshoeken tot haar recht komen. Het symboliseert tevens het open karakter van
het IVN.
april 2010
zondag 11 april – 14.00 uur
lentewandeling met koffie/gebak bij Pannenkoekenhuis ‘De Klomp’ en vandaar naar
De Scheeken o.l.v. Cor van Esch
mei 2010
donderdag 27 mei – 20.00 uur
lezing door Frans Kapteijns over diersporen
juni 2010
maandag 31 mei t/m zaterdag 26 juni
tentoonstelling posters, gemaakt door kinderen, in bibliotheek Best
donderdag 24 juni
IVN Best bestaat 40 jaar
juli 2010
zondag 11 juli – 9.30 uur
zomerwandeling naar het Oudmeer o.l.v. Marijke Abrahams met na afloop koffie/gebak
bij ’t Boshuys
augustus 2010
genieten van de bloemenweide bij de ingang
van Heivelden
september 2010
donderdag 16 september – 20.00 uur
lezing door Wil Walraven (VELT) over
diervriendelijk tuinieren
oktober 2010
zondag 10 oktober – 9.30 uur
herfstwandeling met koffie/gebak bij VrijetijdsCentrum Best en vandaar op zoek
naar paddenstoelen langs het Beatrixkanaal o.l.v. Wil Wiersma en Cor van Esch
november 2010
donderdag 25 november – 20.00 uur
lezing door Rinie Kerstens over de betekenis van kleur in de natuur
december 2010
zondag 19 december – 9.30 uur
wandeling naar de Mortelen o.l.v. Jeroen Appeldoorn. Start bij de boerderij van het
Brabants Landschap aan de Lopensestraat
Meer informatie over de genoemde activiteiten vindt u op de website
www.ivn.nl/best
31

Activiteiten IVN-Oirschot
32
april 2010
5 april maandag div. tijden Dag van het Landschap
coörd. Brabants Landschap
13 april dinsdag 20.00 uur Zoogdieren onder de loep:
natuur in de spouwmuur - Peter Twisk
coörd. Hermine Verheul
18 april zondag 08.00 uur Vogelwandeling door de IVN-vogelwerkgroep
coörd. Rinus Sterken
mei 2010
18 mei dinsdag 19.00 uur Biodiversiteit en planten
coörd. IVN-plantenwerkgroep
extra nntb nntb Activiteit rond de start van het B-team mmv
Loek Hilgers, landschapsambassadeur voor Noord-Brabant
coörd. Gerard Vinke
30 mei zondag 10.00 uur Dag van het Park: wandeling op Groot-Bijsterveld
juni 2010
8 juni dinsdag 19.00 uur Fietstocht door ons Landschap
coörd. Piet van de Sande
20 juni zondag 10.00 uur Actieve Verwondering
juli 2010
4 juli zondag 10.00 uur Streekfestival Het Groene Woud
6 juli dinsdag 20.00 uur Wandeling ikv de Nachtvlindernacht
coörd. bestuur/Henk van Straten
18 juli zondag 10.00 uur Insecten bij de Grijze Steen
coörd. Wiel Wiersma
Alle activiteiten onder voorbehoud. Soms kunnen weersomstandigheden tot wijzigingen leiden.
Alle avonden worden in Sociaal Cultureel Centrum De Enck gehouden en beginnen om 20.00 uur.
Samenkomst voor wandelingen en andere activiteiten vanaf parkeerplaats bij De Enck (St.Jorisstraat).
Van de buitenactiviteiten zijn de vertrektijden voor fietsers om 9.45 uur en auto’s om 10.00 uur
Lid of donateur worden van het
IVN-Oirschot
Het IVN-Oirschot is een enthousiaste club mensen die zich op allerlei manieren,
maar vooral door middel van educatie, inzet voor de natuur in onze directe omgeving.
Wie lid of donateur wordt, zal zich gauw bij ons thuis voelen en mag veel leuke
en leerzame activiteiten verwachten die met natuur te maken hebben.
Om hier bekendheid aan te geven ontvangen leden en donateurs ieder seizoen de
‘Vergeet-mij-niet’. Ons eigen afdelingsblad dat wordt samengesteld uit bijdragen
van iedereen die iets te melden heeft. Daarin vindt u ook altijd onze afdelingsactiviteiten
voor het lopende seizoen.
IVN-Oirschot kent verder een aantal werkgroepen. Nieuwe leden en donateurs zijn
van harte welkom om in een of meerdere werkgroepen actief deel te nemen.
Dankbaar en leerzaam werk, dat bovendien veel gezelligheid met zich meebrengt.
Wat kost een lidmaatschap?
De contributie wordt jaarlijks geïnd en bedraagt:
• voor leden: € 17,-
• voor donateurs: € 10,-- (minimaal richtbedrag)
• voor huisgenootleden € 10,--
(in geval van huisgenootlidmaatschap is een ander gezinslid al lid van IVN Oirschot)
Hoe kan ik me aanmelden?
Heel eenvoudig. Een telefoontje naar het secretariaat:
Jack van Nunen tel. 0499 - 57 27 01
U ontvangt dan een inschrijfformulier.
Wij zien u graag terug op onze activiteiten en wensen u vooral veel plezier
bij het IVN Oirschot!