februari(pdf, 2 MB) - UWV

Een driemaandelijkse uitgave van UWV
Nummer 1 februari 2009
Recessie:
crisis op de arbeidsmarkt
Mobiliteitscentra blijken succesvol
Elco Brinkman: ‘Bouw moet blijven opleiden’

Onderzoek Interview
Praktijk
Ook in laagconjunctuur vinden
veel mensen ander werk
Het investeren in ‘van werk naar werk’
en competenties van werknemers is de
beste remedie voor economische neergang,
zo wijst onderzoek in opdracht
van de RWI uit.
En verder...
07 Gastschrijver
De werkloosheidsuit-
kering als investeringsproject
De werkloosheidsuitkering is veel meer
dan een uitkering. Het is een investeringsproject
in menselijk kapitaal.
10 Praktijk
Bouw tussen twee vuren
Jaren werkte de bouw aan zijn imago op
de arbeidsmarkt. Nu er weer klappen
dreigen, wil de sector de lange termijn
niet uit het oog verliezen.
11 Trend
Arbeidsmarkt
en economie
De arbeidsmarkt voelt de eerste
gevolgen van de economische crisis.
UWV WERKbedrijf verwacht dit jaar
460.ooo werklozen.
2 UWV Arbeidsmarkt Journaal
4 7 18
‘Gevolgen crisis
zijn ongelijk verdeeld’
De Tilburgse professor Ruud Muffels
adviseert de Europese Commissie over
arbeidsmarkt en sociale zekerheid. Het
Nederlandse systeem kent te veel outsiders,
vindt hij. Mede door de Flexwet.
16 Focus
De omslag in beeld
De krapte op de arbeidsmarkt neemt
fors af. Dat begon eind 2008. De langdurige
werkloosheid nam nog wel af.
Maar er komen nieuwe werklozen bij.
20 Onderzoek
Vacatures in Nederland
Al stelden werkgevers hun eisen bij, de
afgelopen hoogconjunctuur heeft de
kansen van sommige groepen nauwelijks
verbeterd. Met uitzondering van ‘allochtone’
Nederlanders.
22 Gastschrijver
Niet opnieuw
Jan Luiten van Zanden is hoogleraar
Economische Geschiedenis. Hij voorziet
moeilijke jaren, maar geen jaren dertig.
Mobiliteitscentra
nemen rol WTV over
Werktijdverkorting ving de eerste
recessiegevolgen op. Om werknemers
inzetbaar te houden is meer nodig.
Mobiliteitscentra blijken succesvol.
24 Boekrecensie
Orde in de chaos
Binnenkort verschijnt Het hervormingsmoeras
van de verzorgingsstaat: veranderingen
in beleid en organisatie van de
sociale zekerheid en de arbeidsvoor-
ziening, 1980-2008.
25 Achtergrond
Taskforce DeeltijdPlus
Weinig werkgevers bespreken met hun
werknemers wat de mogelijkheden van
deeltijdwerk zijn.
27 Column
‘Crisis’ betekent
beslissingen nemen
De Nederlandse polder dreigde te verzanden
in een discussie over ontslagrecht.
Maar nu zien we toch tekenen
van echte vernieuwing.

Colofon
Tegenwind
De gevolgen van de economische crisis voor de arbeidsmarkt tekenen zich steeds scherper
af. In oktober vorig jaar is de daling van het aantal werkzoekenden tot stilstand gekomen
en sindsdien gaat de curve weer omhoog. In verschillende sectoren zijn collectieve ontslagen
bijna wekelijks aan de orde. Hoe lang de economische crisis zal duren en tot hoever
de gevolgen zullen reiken, is nog volop onderwerp van speculatie. Maar we weten nu al
genoeg om maatregelen te nemen die de schade zullen beperken.
Ook bij de huidige economische tegenwind zijn er nog veel werknemers die van baan wisselen.
Die dynamiek moeten we zo veel mogelijk benutten om de juiste persoon op de juiste
plaats te krijgen. Maar ook om werkloosheid te voorkomen en nieuwe kansen te creëren voor
werkzoekenden. Er zijn nog steeds veel vacatures en in enkele sectoren is zelfs nu nog sprake
van krapte. Door de vergrijzing groeit de beroepsbevolking nog maar mondjesmaat. Zodra er
weer sprake is van enige groei, zal die krapte snel toenemen. Dat moment hoeven we niet af
te wachten. Het is belangrijk om de mobiliteit van werknemers – binnen sectoren maar ook
tussen sectoren – te stimuleren en te ondersteunen. Her-, om- en bijscholing van werknemers
moeten we afstemmen op de kwaliteiten en vaardigheden waar werkgevers nu en in de
nabije toekomst om verlegen zitten.
Als we economisch gezien de wind mee hebben en als de arbeidsmarkt bruist, is het zaak om
de arbeidsmobiliteit te bevorderen. Alleen dan kunnen werkgevers immers al hun vacatures
vervullen. Als het economisch zwaar weer is, als de arbeidsmarkt hapert, moeten we hetzelfde
doen. Van werkgevers, van werknemers en van werkzoekenden mogen we verwachten
dat ze bereid zijn om voortdurend in zichzelf te investeren, de markt te verkennen en daarin
nieuwe kansen te ontdekken of te creëren. UWV WERKbedrijf kan daarin een belangrijke
ondersteuning bieden.
Economische krimp leidt onvermijdelijk tot verlies van banen. Maar het is geen natuurramp
die we alleen maar over ons heen kunnen laten komen. Een arbeidsmarkt waarin de
betrokken partijen alert reageren op nieuwe ontwikkelingen, met vraaggerichte scholing
dreigende werkloosheid vóór zijn en nieuwe kansen weten te benutten; zal een bijdrage
leveren aan het herstel van die economie.
Dr. Joop Linthorst, voorzitter Raad van Bestuur UWV
Jaargang 9, nummer 1, februari 2009
Arbeidsmarkt Journaal is bestemd voor bestuurders, managers, beleidsmakers, onderzoekers en andere professionals
werkzaam op het terrein van de arbeidsmarkt. Arbeidsmarkt Journaal verschijnt 4 maal per jaar.
Eindredactie Petra van der Meer (e-mail Petra. vanderMeer-01@uwv.nl) in samenwerking met Hesp & Robroek Journalistieke
Producties | Redactie Ronald van Bekkum, Bart Crouwers, Peter Hilbers, Bas Kamps, Hans Leijte, Petra van der Meer, Frank
Robroek, Arie Vreeburg | Medewerkers aan dit nummer Peter Hamers, Rob de Krieger, Bernard van Lammeren, Peter van
Leeuwen, Hans Leijte, Karin Pilgram, Elke van Riel, Rik van Schagen, Arie Vreeburg, Menno de Vries, Ton Wilthagen, Jan Luiten
van Zanden | Redactie-adres UWV, Corporate Communicatie, Postbus 58285, 1040 HG Amsterdam.
Abonnementenadministratie / Adreswijziging Arbeidsmarkt Journaal wordt gratis verspreid door UWV.
U kunt zich aanmelden als abonnee of adreswijzigingen doorgeven via arbeidsmarktjournaal@uwv.nl
Vormgeving SUM=printmanagement | Productiebegeleiding SUM=printmanagement | Omslagfoto Nationale Beeldbank
Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. ISSN 1569-4550 |
© UWV, Amsterdam
UWV Arbeidsmarkt Journaal 3

Foto: Flip Fransen (H.H.)
Onderzoek | Arbeidsmobiliteit
Ook in laagconjunctuur vinden veel mensen ander werk
Van de ene baan naar de andere
De huidige crisis is van een andere orde dan recente recessies. Dat neemt niet weg dat er lessen te trekken zijn uit
eerdere ervaringen. Uit onderzoek blijkt dat er ook in laagconjunctuur heel veel mensen zijn die een andere baan weten
te vinden, zonder een tussenliggende periode van werkloosheid. Deze baan-baanmobiliteit is het hoogst bij jongeren en
hoger opgeleiden. Maar ook het beleid van sociale partners maakt verschil.
Rob de Krieger en Peter van Leeuwen
Op verzoek van de Raad voor Werk en
Inkomen (RWI) deed TNO Kwaliteit van
Leven onderzoek naar arbeidsmobiliteit,
en meer in het bijzonder ‘baan-baanmobiliteit’.
Hoeveel mensen verwisselen
de ene baan voor de andere, en waarmee
hangen zulke bewegingen samen? Het
onderzoek geeft inzicht in mobiliteit
over sectorale en regionale grenzen heen.
Ook werpt het licht op het verband met
economische conjunctuur.
De term baan-baanmobiliteit geeft aan
dat de focus is gericht op werkzame
personen die van baan wisselen. Niet
4 UWV Arbeidsmarkt Journaal
meegenomen zijn toetreders tot de
arbeidsmarkt (schoolverlaters, werklozen
of immigranten) en personen die
de arbeidsmarkt verlaten (pensioen en
emigratie).
Uit het onderzoek blijkt dat de meest
mobiele werknemers relatief jong en
hoger opgeleid zijn. Daarmee zijn ze
het spiegelbeeld van de groep werkzoekenden
in de bestanden van de ‘SUWIketen’,
ofwel mensen die een beroep
doen op de sociale zekerheid. Uit het
RWI-onderzoek De lange weg naar
werk ( 2008) blijkt dat het daar dikwijls
gaat om oudere werknemers met een
geringe opleiding.
Verkeer tussen sectoren
Werknemers in de sectoren landbouw,
bouw en onderwijs zijn naar verhouding
het minst mobiel, werknemers
in de financiële sector en in de overige
dienstverlening het meest. Het ligt in
de aard van de uitzendsector dat die het
hoogste aandeel in de baan-baanmobiliteit
heeft (45%).
Als we kijken naar de baan-baanmobiliteit
tussen sectoren, dan blijkt dat er

in de meeste dienstensectoren (detailhandel,
toerisme en ICT uitgezonderd)
meer mensen bij komen dan er vertrekken
(we noemen dat een positief mobiliteitssaldo).
Hetzelfde geldt in sectoren
als onderwijs, de zorg en het openbaar
bestuur. In de landbouw en vrijwel alle
industriële sectoren is het saldo juist
negatief: meer uitstroom dan instroom.
Dit duidt op een verdere ‘verdienstelijking’
van de economie.
Baanwisselingen waarbij iemand de
ene sector verruilt voor een andere zien
we vooral tussen verschillende dienstensectoren,
zoals de schoonmaak, de
horeca, de detailhandel, de zakelijke
dienstverlening en het uitzendwezen.
Verder vindt intersectorale mobiliteit
vooral plaats tussen ‘aanpalende’ sectoren
waar min of meer dezelfde competenties
worden gevraagd. Voorbeelden
hiervan zijn gezondheidszorg en welzijn,
de financiële sector, de zakelijke
dienstverlening en de ICT.
De minste intersectorale mobiliteit
doet zich voor van en naar de sectoren
onderwijs en openbaar bestuur. De
nadruk ligt daar meer op baanwisselingen
binnen de eigen sector (intrasectorale
mobiliteit). Het betreft hier ook
relatief grote sectoren.
Vrouwen stappen minder
over naar een andere
sector dan mannen
Vrouwen zijn vaker dan mannen binnen
een sector mobiel. Mannen maken
vaker de overstap naar een andere.
Hoger opgeleiden zijn mobieler dan
lager opgeleiden, zowel binnen hun
eigen sector als over sectorgrenzen
heen. Het wisselen van sector neemt af
als mensen ouder worden.
Verkeer tussen provincies
Baan-baanmobiliteit vindt meer plaats
binnen provincies dan tussen provincies.
Interregionale baan-baanmobiliteit,
voor zover die plaatsvindt, brengt
geen grote verschuivingen tussen provincies
teweeg. Het aandeel van de
interregionale baan-baanmobiliteit in
de totale baan-baanmobiliteit neemt
licht toe in Flevoland, Gelderland,
Utrecht en Noord-Holland. Het neemt
af in Groningen, Drenthe en Zeeland.
Interregionale mobiliteit is er vooral
tussen ‘buurprovincies’ (van Friesland
naar Groningen en Noord-Holland,
van Limburg naar Noord-Brabant en
van Zeeland naar Zuid-Holland en
Noord-Brabant). De provincies met de
meeste inwoners en de meeste banen
zijn ook de populairste bestemmingsprovincies.
In aflopende volgorde zijn
dat Zuid- en Noord-Holland, Noord-
Brabant en Gelderland.
Ook in laagconjunctuur
Zeker in de huidige economische
omstandigheden is het van belang om te
bezien wat de invloed van de conjunctuur
is. In de jaren waarop het onderzoek
van TNO betrekking heeft, volgt
de baan-baanmobiliteit de conjunctuur
met enige vertraging. In laagconjunctuur
zijn werknemers minder geneigd,
en hebben ze vaak ook minder de kans,
om op zoek te gaan naar een andere
baan, binnen of buiten het bedrijf of de
instelling waar ze werkzaam zijn. Als
ze dat wel doen, vinden ze relatief vaak
nieuw werk in een andere sector.
In een tijd van economische groei zien
we het omgekeerde. Dan is het aandeel
van de intersectorale mobiliteit in
de totale mobiliteit over het algemeen
kleiner. De mate waarin deze ontwikkelingen
zich voordoen, verschilt wel
per sector.
Het TNO-onderzoek laat zien dat ook
in tijden van economische teruggang
sprake blijft van baan-baanmobiliteit.
In figuur 1 is de economische groei
in de jaren 1986-2006 weergegeven.
Daaruit blijkt dat er in 2002 sprake was
van een laagconjunctuur. Figuur 2 laat
zien dat in dat jaar toch nog een niet
onaanzienlijke baan-baanmobiliteit
was: 1,4 miljoen baanwisselingen. Ook
in een periode van laagconjunctuur
blijven zich vacatures voordoen, en
bovendien worden niet alle sectoren in
gelijke mate getroffen door een economische
neergang. Figuur 2 laat ook zien
Betere cijfers nodig
TNO maakt voor dit onderzoek vooral
gebruik van gegevens van het Centraal
Bureau voor de Statistiek (SSB-banenbestand
over de jaren 2002-2005) en
van de Organisatie voor Strategische
Arbeidsmarktonderzoek (Arbeidsaanbodpanel
over de jaren 1986-2006).
Het bleek dat er hiaten zijn in onze
kennis van arbeidsmobiliteit en dat de
wel beschikbare gegevens niet altijd
snel en makkelijk toegankelijk zijn.
De RWI zal dan ook in contact treden
met het CBS om te bezien welke
verbeteringen mogelijk zijn. Onder
andere is behoefte aan een koppeling
tussen het SSB-banenbestand van
CBS (banen naar sector en beroep) en
de bestanden over ontslagen (en ontslagaanvragen)
van UWV WERKbedrijf
en zo mogelijk ook kantonrechters.
dat de baan-baanmobiliteit groeit als
de economie begint aan te trekken. Het
aantal baanwisselingen nam in 2002
toe tot ruim 2 miljoen.
Ontslagaanvragen
Het onderzoek van TNO geeft geen
inzicht in hoe het op de arbeidsmarkt
gegaan is met werknemers die als gevolg
van een ontslag gedwongen mobiel
geweest zijn. Om daar zicht op te krijgen
is een koppeling nodig tussen het
SSB-banenbestand van het CBS enerzijds
en ontslag(aanvragen)bestanden
anderzijds. Die koppeling heeft in dit
onderzoek niet plaatsgevonden. Maar
het onderzoek vertelt ons wel iets over
de relatie tussen de conjunctuur en het
aantal ontslagaanvragen. Als we figuur
3 vergelijken met figuur 1, dan blijkt
voor de periode van de laagconjunctuur
van 2002 dat de piek van de ontslagaanvragen
zo’n twee jaar na het dieptepunt
van de economische crisis ligt. Bij
een economische teruggang vindt een
afbouw plaats van de ‘flexibele schil’
in personeelsbestanden van bedrijven
(uitzendkrachten en werknemers met
een tijdelijke arbeidsovereenkomst).
UWV Arbeidsmarkt Journaal 5

Onderzoek | Arbeidsmobiliteit
Figuur 1
Economische groei, 1986-2006
5%
4,5%
4%
3,5%
3%
2,5%
2%
1,5%
1%
0,5%
0%
1986
1988
1990
Figuur 2
Aantal mobiliteitsbewegingen in 2002-2005
2.500.000
2.000.000
1.500.000
1.000.000
500.000
0
Maar verder proberen de sociale partners
in sectoren vaak om gedwongen
ontslagen zo lang mogelijk te voorkomen
en de negatieve effecten van een
neerwaartse conjunctuur op te vangen.
Bijvoorbeeld door in sociale plannen
afspraken op te nemen over ‘van werk
naar werk’-activiteiten (VWNW). Pas
als deze maatregelen geen effect (meer)
hebben, volgen in de regel ontslagaanvragen.
In de periode van de laagcon-
6 UWV Arbeidsmarkt Journaal
1992
1994
1996
2002 2003 2004 2005
Cijfers op basis van het SSB-banenbestand van het CBS
Figuur 3
Ingediende ontslagaanvragen (aantal x1000)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
Bij CWI
Bij Kantonrechter
1998
2000
2002
2004
2006
junctuur van 2002 lag het hoogtepunt
van de ontslagaanvragen daardoor in de
jaren dat de conjunctuur zich al weer in
een opgaande richting bewoog.
Crisis met tempo
Zal nu ook in de huidige economische
crisis sprake zijn van een ontwikkeling
die vergelijkbaar is met het in figuur 3
geschetste beeld? Voor de beantwoording
van deze vraag moet in de eerste
plaats worden geconstateerd dat de
economische crisis van dit moment, die
gepaard gaat met een financiële crisis en
een crisis op de aandelenmarkten, van
een geheel andere orde is dan de conjuncturele
terugval in 2002. Er was toen
veel meer sprake van een geleidelijke
conjuncturele verslechtering. Nu kunnen
we spreken van een crisis met een
tempo en een intensiteit die we lang niet
hebben gezien.
De komende tijd zal de werkloosheid
zeker oplopen. Het recentelijk toegenomen
aantal aanvragen voor een werkloosheidsuitkering
is daarvan een eerste
teken. Voor het tempo waarin deze ontwikkeling
zich zal voltrekken, is het van
belang dat op dit moment vorm wordt
gegeven aan gezamenlijke, op elkaar
afgestemde en elkaar ondersteunende
arbeidsmarktactiviteiten. Activiteiten van
werkgevers en werknemers in bedrijven
en instellingen die met de gevolgen van
de economische crisis worden geconfronteerd,
van werkgevers- en werknemersorganisaties
op het landelijke en het
sectorale niveau, en van publieke en private
partijen en van de overheid.
Naast een tijdelijk gebruik van werktijdverkorting
maakt een gerichte inzet
op VWNW-activiteiten (via onder
meer publiek-private mobiliteitscentra)
een belangrijk onderdeel van deze
activiteiten uit. Daarmee kan worden
bewerkstelligd dat werknemers die in
een bepaalde sector hun baan dreigen te
verliezen niet in een uitkeringssituatie
terechtkomen, maar kunnen doorstromen
naar sectoren waar zich (bijvoorbeeld
door uittreden van oudere werknemers)
baanopeningen blijven aandienen.
In gevallen dat het ontslag van
werknemers onvermijdelijk is, worden
onder meer door UWV WERKbedrijf
activiteiten ondernomen om ze binnen
een periode van zes maanden weer aan
de slag te hebben. Ofwel omdat bemiddeling
naar een nieuwe baan heeft
plaatsgevonden, ofwel omdat een reintegratietraject
is ingezet.
Rob de Krieger en Peter van Leeuwen zijn
werkzaam bij de Raad voor Werk en
Inkomen (RWI)

Foto’s: Persbureau van Eijndhoven
Intervieuw | Ruud Muffels
Ruud Muffels: ‘Flexwet vervangen door nieuw type contract voor iedereen’
Betere aansluiting onderwijs op
arbeidsmarkt, maar hoe?
Werktijdverkorting was het eerste instrument waar het kabinet naar greep toen de
eerste gevolgen van de recessie zich aandienden. Het instrument past perfect in
ideeën over een ‘transitionele arbeidsmarkt’. Maar volgens Ruud Muffels, een van de
Tilburgse hoogleraren die daar veel over publiceren, moet er veel meer gebeuren.
Bernard van Lammeren
De eerste berichten over werktijdverkorting
herinnerden Ruud Muffels aan
2002. ‘De Brabantse maakindustrie zag
de orders met 20 tot 30 procent dalen,
en toog naar minister De Geus met het
verzoek om werktijdverkorting toe te
passen. Die regeling bestond al, maar
alleen voor individuele gevallen. Mijn
collega-hoogleraar Ton Wilthagen en
ik maakten als wetenschappers deel uit
van de delegatie. De Geus had ook een
aantal hoogleraren economie van stal
gehaald, en die vonden dat je de markt
zijn werk moest laten doen. De Geus
was daarnaast bang voor een collectieve
regeling. Geen steun dus. Terwijl wij
geen slechte bedrijven overeind wilden
houden. We wilden goede bedrijven
door een moeilijke periode heen helpen,
zodat ze geen werknemers de WW
in hoefden te sturen die ze zelf net hadden
opgeleid en die ze kort daarop misschien
weer nodig hadden.’
Muffels beaamt: de recessie van nu
‘Prioriteit moet zijn om mensen
te laten instromen op de arbeidsmarkt,
en daarna te blijven
zorgen voor opleiding’
is iets anders. ‘Ik denk dat het herstel
niet voor medio 2011 in zicht zal zijn.’
Daarom is werktijdverkorting maar een
deel van het antwoord. Maar het geeft
wel de richting aan waarin we het volgens
hem moeten zoeken: ‘We hebben
het altijd over werk en werkloosheid,
maar waarom zou er niet iets tussenin
kunnen bestaan?’
Hij vindt het wel jammer dat er nog
weinig is te vernemen over de scholingsinspanningen
waarvoor een periode
van werktijdverkorting gebruikt
zou moeten worden. Het pleidooi van
Mariëtte Hamer, fractievoorzitter van de
PvdA in de Tweede Kamer, om daarvoor
de reserves van de sectorfondsen voor
opleiding en ontwikkeling aan te spreken,
is Muffels uit het hart gegrepen.
UWV Arbeidsmarkt Journaal 7

Intervieuw | Ruud Muffels
Over Ruud Muffels
Ruud Muffels is opgeleid als macro-econoom en nu hoogleraar Arbeidsmarkt
en Sociale Zekerheid aan de faculteit sociale wetenschappen van de Universiteit
van Tilburg. Tot 1 januari was hij verbonden aan de OSA, de Organisatie voor
Strategisch Arbeidsmarktonderzoek. Samen met Ton Wilthagen en Jan van
Ours gaf Muffels de aanzet tot ReflecT, Institute for Flexicurity, Labour Market
Dynamics and Social Cohesion. ReflecT presenteerde zichzelf eind januari met
een internationale conferentie met sprekers als minister Donner en Europees
Commissaris Vladimír Špidla. De conferentie wil een bijdrage leveren aan een
Europees sociaal model, als alternatief voor het liberaal-Angelsaksische.
8 UWV Arbeidsmarkt Journaal
Lat steeds hoger
De theorie van de transitionele arbeidsmarkt
zegt dat er te veel belemmeringen
bestaan om overgangen te maken tussen
scholing, werk, zorg en rusten. Die overgangen
zijn er wel, maar ze zijn te veel
eenrichtingsverkeer. De markt functioneert
daardoor veel minder goed dan
zou moeten, wat bijvoorbeeld blijkt uit
een hoog percentage moeilijk vervulbare
vacatures. De oorzaken liggen niet
alleen in de arbeidsmarkt, maar ook in
ons onderwijs- en opleidingssysteem
en ons stelsel van sociale zekerheid.
Samen met zijn collega Ton Wilthagen
heeft Muffels veel bekendheid gegeven
aan de term flexicurity, ofwel manieren
om de arbeidsmarkt flexibeler te maken
met behoud van sociale bescherming.
Daarmee trokken de Tilburgse hoogleraren
de aandacht van de Europese
Commissie. ‘We zitten meer in Brussel
dan hier’, zegt Muffels.
De econoom onderschrijft de kritiek dat
Nederland wel flexibiliteit kent, maar
dat de lasten daarvan eenzijdig verdeeld
zijn. ‘Er zijn veel werknemers die
van de ene in de andere onzekere baan
terechtkomen: de zogeheten dead end
jobs. Dat heeft veel te maken met scholing.
Het lukt gewoon niet om iedereen
te scholen op het niveau van de vereiste
startkwalificaties. ROC’s zitten daarmee
echt in hun maag. Mijn stelling is dat we
op de eerste plaats moeten zorgen dat
mensen in ieder geval de arbeidsmarkt
binnen kunnen stromen. En daarna dat
ze geschikte vormen van opleiding en
training blijven vinden. Dat moet een
van de centrale doelstellingen zijn van
employability- en flexicuritybeleid.
Met elke recessie worden de problemen
van laaggeschoolden groter, de lat komt
steeds hoger te liggen. Terugleiden naar
Ruud Muffels: ‘Dat ROC’s
en re-integreerders met
de handen in het haar zitten,
ligt niet aan hen’

de arbeidsmarkt, als ze eenmaal werkloos
zijn, lukt slecht. Iedereen die betrokken
is bij re-integratie zit ook met de handen
in het haar. Die moeilijkheden liggen
niet aan hen, ze zitten in ons systeem.
Ik voorzie dat er véél meer duale opleidingstrajecten
nodig zijn, arbeidspools
en andere vormen om werken en opleiden
te combineren en af te wisselen.’
Schotten
In verlaging van het minimumloon ziet
Muffels geen heil. ‘Ik ben het eens met
Kleinknecht (hoogleraar Economie van
Innovatie aan de TU Delft, red.): dat winnen
we nooit. We kunnen beter inzetten
op hoogwaardige arbeid.’ Ook fiscale
prikkels hebben volgens hem beperkt
nut. ‘Het probleem zit er niet in dat mensen
te weinig prikkels krijgen to make
work pay. Daar is het beleid al sinds jaar
en dag op gericht en de achterstand waarop
werkloosheid mensen zet, is al vrij
groot. Om die nog veel groter te maken
lijkt me niet haalbaar en ongewenst. Het
echte probleem zit in de aansluiting tussen
wat gevraagd wordt en wat mensen
aanbieden. Dat heeft te maken met kwalificatie,
en ook met zaken als etniciteit,
leeftijd en geslacht. We noemen dat statistische
discriminatie: mensen vallen af
vanwege vermeende tekortkomingen
die er vaak in de praktijk niet zijn. De
Nederlandse arbeidsmarkt is vergeleken
met andere best selectief.’
Segmentatie op de arbeidsmarkt is een
thema waar Muffels veel vergelijkend
onderzoek naar deed. ‘De meest gesegmenteerde
arbeidsmarkten vind je in
Zuid-Europa, en daar bedoel ik mee:
werkgevers willen best investeren in
mensen op hun interne arbeidsmarkt,
maar staan erg kritisch tegenover buitenstaanders.
De arbeidsmarkten van
de VS, het Verenigd Koninkrijk en in
mindere mate Ierland zijn het minst
gesegmenteerd: flexibeler, met minder
schotten maar ook minder zekerheid.
Duitsland, Nederland en Frankrijk zitten
er tussenin.’
Make transitions pay; maak overgangen
aantrekkelijk, dát is de richting
waarin Nederland en Europa het volgens
Muffels moeten zoeken. Zijn voor-
beeld is Denemarken, waar het beleid
niet is gericht op baanzekerheid, maar
op werkzekerheid. Wie in Denemarken
geen baan heeft, wordt door de overheid
geholpen tot hij er een heeft. ‘Gebrek
aan mobiliteit is een van de grootste
problemen van onze arbeidsmarkt.
Denemarken heeft altijd juist een grote
mobiliteit gehad, ook in tijden van crisis.
De verklaring is dat de mensen daar niet
bang zijn om risico’s te nemen. Ze hebben
vertrouwen in hun werkgever en in
hun overheid.’
Verschil verkleinen
Muffels en Wilthagen zijn op dit
moment druk bezig met onderzoek
naar transities tussen de verschillende
domeinen in de levens van mensen. De
overheid kan daar veel aan verbeteren:
‘De huidige levensloopregeling is voor
lagere inkomens te beperkt. Vijftien
procent van je besteedbaar inkomen
opzijleggen voor later is voor hen niet
interessant. Lans Bovenberg (hoogleraar
economie in Tilburg, red.) was de
bedenker van de levensloopregeling en
lid van de commissie-Bakker. Hij heeft
voorgesteld om werkbudgetten in te
voeren die mensen echt in staat stellen
om te sparen voor verlof, vervroegde
uittreding of scholing. Hoe je dat precies
inricht, individueel of collectief,
moeten we aan de sociale partners overlaten.
Maar ik zeg wel: we moeten die
mogelijkheid niet alleen aan de insiders
op de arbeidsmarkt aanbieden, maar
ook aan de outsiders. Ik vind dat de
sociale partners daarvoor verantwoordelijkheid
moeten nemen. Het verschil
tussen vaste en flexibele krachten moet
kleiner worden.’
Op de vraag of hij van de Flexwet afwil,
zegt Muffels: ‘Ja. We moeten naar een
nieuw type arbeidscontract voor iedereen,
met meer zekerheid voor de een en
minder zekerheid voor de ander. In de
commissie-Bakker is de verantwoordelijkheid
voor een soepele overgang
naar ander werk een beetje naar de
werkgever geschoven, die moet mensen
een half jaar in dienst houden voor
ontslag aan de orde is. Daarmee ben je
er niet, zeker niet in een recessie. Maar
niemand durft nog te praten over het
arbeidscontract als zodanig.’
Muffels vindt dat het nieuwe arbeidscontract
voor iedereen, dat voor de huidige
waaier aan contractvormen in de
plaats moet komen, werkgever én werknemer
moet verplichten tot investeringen
in employability. Hij is het eens met
Hein Knaapen, HR-manager van KPN
en tot voor kort columnist van dit blad,
dat de commissie-Bakker werknemers
hierin te veel ontziet.
‘We moeten naar meer
zekerheid voor de een
en minder zekerheid
voor de ander’
Aan de andere kant mogen werkgevers
zich ook wel achter de oren krabben,
vindt hij. ‘Die hebben heel veel laten
liggen, met hun opleidingsbeleid en
hun traditionele wervings- en selectiebeleid.’
Om een voorbeeld gevraagd: ‘Ik
zie geen enkele economische rechtvaardiging
om niet in ouderen te investeren.
En dan bedoel ik niet slechts scholen,
maar ook andere carrièremogelijkheden
aanbieden. Uit onderzoek blijkt
dat hiermee de inzetbaarheid sterk kan
worden bevorderd.’
Het pleidooi van zijn Amsterdamse collega
Paul de Beer om in de huidige crisis
weer gewoon terug te vallen op het
middel van vervroegde uittreding snapt
hij wel, maar de redenering erachter is
hem te mechanisch. ‘De Beer vertrouwt
erop dat wanneer de bevolking weer gaat
krimpen, je dat wel weer oplost met
meer innovatie. Maar of dat lukt, is niet
zo vanzelfsprekend. De vraag is ook of je
de mensen wel hebt, op de arbeidsmarkt
van nu, om die innovatie te bewerkstelligen.
Daarom moeten we investeren
in employability en zorgen voor andere
loopbaanperspectieven voor werknemers.
Daarmee kunnen bedrijven hun
mensen beter aan zich binden. Nederland
heeft in dat opzicht een voordeel, want
we hebben veel grote en middelgrote
bedrijven waarin mensen mogelijkheden
hebben om zich te ontplooien.’
UWV Arbeidsmarkt Journaal 9

Foto: Ron Hendriksen
Praktijk | Arbeidsmarkt bouw
Investeren in nieuwe instroom blijft
door vergrijzing noodzakelijk
Bouw stelt zich in op
vertrek van 20.000 mensen
Van den Berg-Jansen en Brinkman (Bouwend Nederland): niet alleen tijdelijke maatregelen
De bouw zit tussen twee vuren. Er dreigen grote klappen, juist nu de sector
erin is geslaagd zijn aantrekkelijkheid op de arbeidsmarkt te vergroten. Nieuwe
mensen moeten behouden worden, anders komen ze niet snel terug. Sterker:
er moet opgeleid blijven worden.
Hans Leijte
‘Het heeft jaren geduurd om mensen
geïnteresseerd te krijgen voor de bouw,
bijvoorbeeld met de campagne The
Skyline is Yours. Nu orders uitblijven
heb je snel zo’n 20.000 man minder
aan het werk, onder wie mensen die
net zijn opgeleid of in dienst zijn genomen.
Dat zou erg triest zijn. Mensen
die de bouw verlaten, krijg je meestal
niet meer terug.’ Aan het woord is Joba
van den Berg-Jansen, directeur Sociale
Zaken van Bouwend Nederland. Samen
met oud-minister en CDA-politicus
Elco Brinkman spreekt ze namens ruim
5000 bedrijven.
De bouwsector biedt werk aan een half
miljoen mensen. Met een omzet van
10 UWV Arbeidsmarkt Journaal
56,6 miljard zijn zij goed voor 6 procent
van het bruto binnenlands product.
Aan het belang van de sector zal
niets veranderen. Maar de dip waarin de
sector nu dreigt terecht te komen kan
wel grote gevolgen hebben.
Brinkman benadrukt dat de sector beslist
geen behoefte heeft aan subsidiëring
door de overheid. De bouw in Nederland
staat op eigen benen en dat moet zo blijven.
‘Wel vind ik het zorgelijk dat we nu
al enkele maanden met de overheid over
tijdelijke maatregelen praten. We hoeven
niet de gehele woningbouw te herzien.
Maar laten we eens beginnen met
garantieregelingen op het gebied van het
Waarborgfonds Sociale Woningbouw
en hypotheken, en verlaging van de
BTW. Het kabinet kan ook een handje
helpen door goedkope leningen te verstrekken
om energiemaatregelen voor
bestaande woningen te nemen.’
Weinig marges
Half januari hadden enkele tientallen
bouwbedrijven een beroep gedaan op
de tijdelijke regeling werktijdverkorting
(WTV), zowel grote als kleine.
Dat het er weinig zijn, komt volgens
Bouwend Nederland doordat de sector
nog op oude orders teert. De maatregel
komt voor de bouw eigenlijk te vroeg.
Joba van den Berg: ‘Samen met de bonden
maken we ons echt zorgen dat er
de komende tijd minder gebouwd gaat
worden. Normaal bouwen we 80.000
nieuwe woningen per jaar. Dit aantal
dreigt nu tussen de 50- en 60.000 uit
te komen.’ Midden januari werd met de
bonden nog gesproken over een plan
om de klappen op te vangen.
Ook al lijkt het op roeien tegen de
stroom in, Bouwend Nederland zet
alles op alles om ervoor te zorgen dat
er geïnvesteerd blijft worden in het
opleiden van nieuwe mensen. Want als
de bouw inderdaad aan de vooravond
staat van een massaontslag van 20.000
mensen, dan zullen er daar veel bij zijn
die tegen hun pensioen lopen. Bij een
nieuwe opleving van de economie keren
zij niet meer terug in het arbeidsproces.
Daarom moet er niet op opleidingen
worden bezuinigd. Met het opleiden
van een vakbekwame medewerker in
de bouw is drie tot vijf jaar gemoeid.
Brinkman benadrukt dat de bouwsector
veel meer is dan ‘beton storten of asfalt
strijken’. Van al het werk gebeurt slechts
15 procent op de bouwplaats, voornamelijk
in de vorm van assemblage. De
meeste productiewerkzaamheden worden
in fabrieken gedaan.
Maar werken op voorraad blijft moeilijk
in de bouw. Brinkman hoopt dan
ook dat de overheid opdrachten naar
voren haalt, liefst op korte termijn.
Een andere reden is dat veel bedrijven
krap gefinancierd zijn, ze kunnen weinig
opvangen. Blijven orders uit, dan
dienen de gevolgen zich snel aan.

Trend | Arbeidsmarkt en economie
UWV verwacht dit jaar 460.000 werklozen
Arbeidsmarkt merkt gevolgen
economische crisis
Het wordt steeds duidelijker dat
de kredietcrisis wel als financiële
crisis begon, maar gevolgen krijgt
voor de reële economie. De omslag
begon zich al voor de jaarwisseling
af te tekenen. Aan de hand van een
aantal indicatoren kijken we naar de
gevolgen voor de arbeidsmarkt. 2009
wordt een moeilijk jaar.
Arie Vreeburg
Onrust in de economie meten we met
verschillende indicatoren. Een belangrijke
financiële indicator vormen de
beurskoersen. Bedrijven die zijn opgenomen
in de AEX-index verloren in
2008 ongeveer de helft van hun waarde.
Beurskoersen lopen meestal een
half tot een heel jaar vooruit op economische
ontwikkelingen.
Ook de indicator ‘economische groei’
toont een omslag naar laagconjunctuur.
De omvang van de economische activiteiten
– gemeten als groei van het bruto
binnenlands product van jaar op jaar
– was in het derde kwartaal van 2008
1,8 procent hoger dan in dezelfde periode
een jaar ervoor. Dit is duidelijk lager
dan in de afgelopen jaren. Kijken we
van kwartaal op kwartaal, dan groeit de
Nederlandse economie zelfs al een half
jaar niet meer. Overigens is de omvang
van de economische activiteiten eerder
tot een historisch hoogtepunt gestegen.
Arbeidsmarkt slaat om
Hetzelfde beeld zien we bij de banen. Het
aantal banen in Nederland was nog nooit
zo hoog, maar de groei werd elk kwartaal
minder. In het derde kwartaal van 2008
was het aantal banen 1,4 procent hoger
dan een jaar daarvoor. Als we kijken naar
de ontwikkeling van het aantal banen
Figuur 1
AEX index
800
700
600
500
400
300
200
100
0
1jan 95
1jan 96
1jan 97
1jan 98
1jan 99
Figuur 2
Bruto binnenlands product
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0%
-1%
1995
1996
Groei BBP
1997
1998
1999
1jan 00
2000
1jan 01
2001
1jan 02
2002
Groei BBP van kwartaal tot kwartaal
Figuur 3
Ontstane vacatures per kwartaal (x1000)
350
300
250
200
150
100
50
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
1jan 03
2003
2004
1jan 04
2004
2005
1jan 05
2005
2006
1jan 06
2006
1jan 07
2007
2007
1jan 08
2008
2008
UWV Arbeidsmarkt Journaal 11

Trend | Arbeidsmarkt en economie
Figuur 4
Ontslagvergunningen per maand
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
jan 07
feb
mrt
apr
mei
jun
12 UWV Arbeidsmarkt Journaal
jul
Ontslagvergunningen totaal
aug
sep
okt
van kwartaal op kwartaal dan groeit het
aantal banen nauwelijks meer.
Het aantal vacatures bij bedrijven en
overheid was in het derde kwartaal van
2008 nog hoog, ongeveer evenveel als
in 2007. Het aantal ontstane vacatures
– een graadmeter voor de dynamiek
op de arbeidsmarkt – was iets minder
groot . In de eerste negen maanden van
2008 ontstonden er 5 procent minder
nieuwe vacatures dan in dezelfde periode
van 2007.
Dat de vraag naar arbeid zich minder
gunstig ontwikkelt, is ook zichtbaar bij
een andere belangrijke conjunctuurindicator.
Het aantal uitzenduren, zoals
gemeten door het Centraal Bureau voor
nov
dec
jan 08
feb
mrt
apr
Bedrijfseconomische oorzaak
Figuur 5
Toename banen en beroepsbevolking (x 1000)
300
200
100
0
-100
-200
2002
1e kw
2002
3e kw
2003
1e kw
Toename banen
2003
3e kw
2004
1e kw
2004
3e kw
2005
1e kw
2005
3e kw
Toename beroepsbevolking
2006
1e kw
2006
3e kw
mei
jun
2007
1e kw
jul
aug
sep
2007
3e kw
okt
2008
1e kw
nov
dec
2008
3e kw
de Statistiek (CBS), groeide nog. Kijken
we echter naar het seizoengecorrigeerde
cijfer, dan daalde dat aantal in het derde
kwartaal van 2008, voor het eerst in vier
jaar. Cijfers van de Algemene Bond van
Uitzendondernemingen (ABU) duiden
al sinds begin 2008 op een daling van
het aantal uitzenduren. Het ABU-cijfer
dekt ongeveer 60 procent van de markt.
Een andere belangrijke conjunctuurindicator
is het aantal mensen dat ontslagen
wordt. Ontslag gebeurt veelal op basis
van wederzijds goedvinden, via de kantonrechter
of UWV WERKbedrijf. Uit
recente cijfers van UWV WERKbedrijf
lijkt het aantal ontslagvergunningen de
laatste maanden toe te nemen. Overigens
is het aantal ontslagvergunningen door
UWV WERKbedrijf verleend maar een
klein deel van het totaal aantal beëindigde
arbeidsrelaties. Bijvoorbeeld veel
dienstverbanden eindigen met wederzijds
goedvinden.
In het aanbod van arbeid is een geleidelijke
omslag zichtbaar. De beroepsbevolking
groeide nog, maar minder snel.
In de periode september-november
2008 was de omvang van de beroepsbevolking
1,6 procent groter dan een jaar
ervoor. Deze groei werd veroorzaakt
door toename van de participatiegraad.
De groei van de beroepsbevolking was
lager dan de groei van het aantal banen.
De discrepantie tussen vraag en aanbod
op de arbeidsmarkt komt tot uitdrukking
in het aantal niet-werkende werkzoekenden
(nww). Dit aantal daalde
nog tot ver in 2008. Eind 2008 is het
aantal nww met 417.000 ongeveer 9
procent lager dan een jaar daarvoor.
Maar ook hier zien we het beeld van
een langzamere daling, en een neiging
naar een omslag aan het eind van het
jaar. Het aantal nww steeg in november
en december voor het eerst in jaren.
Minder banen
Cruciaal voor de arbeidsmarkt is het
vertrouwen in de veerkracht van de
Nederlandse economie. Wat deze
indicator betreft zijn de tekenen uitgesproken
ongunstig. Consumenten
zijn al meer dan een jaar negatief. Dit
zorgt ervoor dat consumenten minder
snel geld zullen gaan uitgeven.
Ondernemers in de industrie zijn tot de
zomer van vorig jaar positief gestemd
geweest, maar in september en oktober
sloeg de stemming radicaal om. In
december verslechterde het vertrouwen
verder met 11 punten; de grootste
afname sinds het CBS dit vertrouwen
meet. Hierdoor komt eind 2008 het
vertrouwenscijfer uit op -20,1. Dit is
verreweg de laagste stand ooit gemeten.
In januari 2008 stond de indicator nog
op een dikke plus van 9,5, de hoogste
waarde ooit. Medio 2005 was de laatste
keer dat consumenten én producenten
pessimistisch waren.

1) Mutatie in volume (gecorrigeerd voor prijsveranderingen)
2) Laatste cijfer: driemaandelijks gemiddelde september-november 2008 (CBS)
De meest recente prognoses van het
Centraal Planbureau (CPB) gaan uit van
een krimp van de Nederlandse economie
in 2009 met driekwart procent. Deze
terugval van de economische bedrijvigheid
treedt voor het eerst in dertig jaar
op. Belangrijk daarbij is dat het wereldhandelsvolume
dat relevant is voor de
Nederlandse export in 2009 voor het
eerst sinds 1975 daalt (- 2,75%). De
exportsectoren krijgen het daardoor
extra moeilijk. De ongunstige economische
ontwikkelingen leiden met een
zekere vertraging tot aanpassingen op
de arbeidsmarkt. De verwachting is dat
in 2009 het aantal banen (in fulltimeeenheden)
afneemt met bijna 1 procent
(50.000 fulltime eenheden). Het totaal
aantal banen blijft dus, na verwerking
van afbraak en creatie van banen, in 2009
voor 99 procent op peil. Maar de daling
van de werkgelegenheid is niet evenredig
gespreid over de verschillende secto-
Figuur 6
Vertrouwenscijfers per maand
Producentenvertrouwen
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
Tabel 1
Kerncijfers ontwikkelingen economie en arbeidsmarkt
% mutaties t.o.v. 1 jaar eerder
2007-4 2008-1 2008-2 2008-3 2008-4 2007-4 2008-1 2008-2 2008-3 2008-4
Vraagkant
BBP mld. euro 148,6 146,3 149,6 143,2 4,1 3,3 3,0 1,8 (1)
Banen x 1.000 7.867 7.881 8.005 8.001 2,6 2,2 2,0 1,4
Ontstane vacatures x 1.000 260 275 287 263 5,7 -6,1 -5,0 -3,3
Index uitzenduren 135 124 136 139 8,4 7,3 7,1 3,0
Faillissementen 864 845 865 939 -6,8 -8,5 -0,1 0,4
Aanbodkant
Beroepsbevolking (CBS) x 1.000 7.600 7.653 7.713 7.767 7.730 1,1 1,6 1,4 1,2 1,6 (2)
Werkloos - CBS x 1.000 301 336 310 284 280 -20,2 -16,2 -10,4 -13,4 -8,5 (2)
Niet werkend - NWW x 1.000 458 441 420 409 417 -17,4 -18,7 -15,9 -13,4 -9,0
Werkloosheidspercentage CBS % 4,0 4,4 4,0 3,7 3,6 (2)
NWW-percentage % 6,0 5,8 5,4 5,3 5,4
1996
juni
1998
juni
Producentenvertrouwen
2000
juni
2002
juni
Consumentenvertrouwen
ren. Vooral de industrie en de bouwnijverheid
liggen in de vuurlinie.
De beroepsbevolking neemt nog maar
beperkt toe. Per saldo verwacht het
CPB in 2009 een toename van de werkloosheid
met 50.000 personen, ofwel
17 procent. Ook het aantal vacatures
zal dalen. Daarmee wordt de spanning
op de arbeidsmarkt kleiner en
maakt de krapte op de arbeidsmarkt in
2008 plaats voor een meer ontspannen
arbeidsmarkt. Het wordt voor werkgevers
makkelijker om te voorzien in de
personeelsbehoefte.
De werkloosheid gaat in 2009 dus stijgen.
UWV WERKbedrijf berekende in
november dat het aantal nww in 2009
oploopt naar vermoedelijk 460.000 personen
(tegenover 417.000 eind 2008).
Arie Vreeburg is
beleidsmedewerker Arbeidsmarkt
bij UWV
2004
juni
2006
juni
2008
juni
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
Consumentenvertrouwen
Ondernemers
somber
De stemming onder MKB-
ondernemers is in korte tijd volledig
omgeslagen. Was vorig jaar nog bijna
driekwart positief over de economische
situatie, in september 2008 was
tweederde negatief.
Nadat het aantal werknemers in 2007
nog groeide met 94.000, nam het in
2008 nog maar met 39.000 toe. Voor
2009 wordt zelfs uitgegaan van een
daling, met 17.000. Vooral sectoren
als de industrie, de detailhandel en
de horeca hebben het moeilijk. Deze
prognose is afgegeven in september.
Inmiddels is het economisch beeld
verder verslechterd.
Uit de nieuwe conjunctuurenquête
COEN blijkt dat het sentiment eind
2008 in een aantal sectoren van de
zakelijke dienstverlening nog relatief
gunstig is. Maar de industrie, vervoerssector
en de bouwnijverheid
liggen duidelijk in de vuurlinie.
MKB, Vertrouwen mkb-ondernemers
in economie volledig omgeslagen,
11 september 2008
KvK, Conjunctuur-enquête Nederland,
eerste meting, 4e kwartaal 2008
UWV Arbeidsmarkt Journaal 13

Arbeidsmarktontwikkelingen
Arbeidsmarktontwikkelingen
Figuur 1
Instroom, uitstroom en aantal NWW, december 2008*
De arbeidsmarkt voelt de eerste effecten van de kredietcrisis. In oktober werd het laagste aantal
niet-werkende werkzoekenden (nww) gemeten: 408.000. Dit was zelfs lager dan het dal in de vorige
hoogconjunctuur in 2001. In november en december loopt het aantal nww echter weer op. Met name
in december liep het aantal ingestroomde werkzoekenden snel op, terwijl de uitstroom achterbleef.
55.000
50.000
45.000
40.000
35.000
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
Figuur 2
Krapte op de arbeidsmarkt per RPA
De krapte op de arbeidsmarkt is in de
laatste twee maanden van 2008 vrijwel
verdwenen. Aan het einde van 2007
was er nog sprake van een (zeer)
krappe arbeidsmarkt in maar liefst
vijftien regio’s. Aan het eind van 2008
zijn alleen de Zeeuwse en Oost-Brabantse
arbeidsmarkten nog (zeer) krap
te noemen. In alle regio’s is de krapte
ten opzichte van een jaar geleden
afgenomen: het aantal openstaande
vacatures nam af, terwijl tegelijkertijd
het aantal kortdurend niet-werkende
werkzoekenden toenam.
14 UWV Arbeidsmarkt Journaal
jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec jan
563.047 563.047
zeer krap
krap
gemiddeld
ruim
zeer ruim
558.264 558.264
542.486 542.486
525.534 525.534
511.901 511.901
499.431 499.431
496.501 496.501
486.022 486.022
472.455 472.455
Krapte op de arbeidsmarkt
december 2007
2007 2008
468.702 468.702
466.437 466.437
Grafiek 3
aantal
NWW
totale
instroom
Krapte op de arbeidsmarkt
december 2008*
totale
uitstroom
feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec*
457.981 457.981
458.055 458.055
453.559 453.559
441.012 441.012
435.244 435.244
424.764 424.764
420.023 420.023
421.047 421.047
412.632 412.632
408.997 408.997
408.073 408.073
409.784 409.784
416.891 416.891

Kerngegevens werkloosheidsontwikkeling
Niet-werkende werkzoekenden naar kenmerk en regio
Totaal NWW
Geslacht
Mannen
Vrouwen
Leeftijd
Tot 23 jaar
23 t/m 39 jaar
40 jaar en ouder
Beroepsgroep
Productie/onderhoud
Transport/opslag
Verkoop/bedienend/commercieel
Verzorgend/heelkundig
Beveiliging/politie/militair
Administratief/beleidsadviserend
Onderwijs/onderzoek/creatief
Leiding/bestuurders
Onbekend
Opleidingsniveau
Bo
Vmbo
Mbo/havo/vwo
Hbo
Wo
Onbekend
Duur niet werkend
Korter dan 6 maanden
6 tot 12 maanden
1 tot 3 jaar
3 jaar of langer
Provincie
Groningen
Friesland
Drenthe
Overijssel
Flevoland
Gelderland
Utrecht
Noord-Holland
Zuid-Holland
Zeeland
Brabant
Limburg
Grote steden
Amsterdam
Rotterdam
Den Haag
Utrecht
Rest van Nederland
Bron: UWV WERKbedrijf; aantallen x 1000
* Voorlopige cijfers
Aantal ultimo kwartaal, mutaties in % t.o.v. 1 jaar eerder
2007-4
2008-1 2008-2
458
216
242
18
138
302
195
30
48
67
5
59
24
6
25
119
139
138
44
17
0
102
51
121
184
22
20
16
32
12
51
26
73
101
8
58
39
37
36
18
9
358
-18
-20
-17
-29
-26
-13
-15
-22
-21
-16
-24
-21
-21
-17
-6
-19
-23
-22
-25
-10
-28
-32
-6
-18
-19
-19
-18
-20
-17
-21
-16
-17
-15
-22
-19
-10
-10
-19
-21
-19
441
206
235
18
132
291
188
29
46
66
5
56
23
5
23
117
133
132
42
17
0
106
48
110
178
21
19
15
31
11
50
25
71
97
8
56
38
36
34
18
9
345
-19
-20
-17
-26
-25
-15
-16
-22
-21
-17
-23
-21
-20
-19
-8
-20
-23
-23
-23
-4
-25
-35
-11
-21
-20
-20
-19
-20
-17
-22
-16
-19
-16
-21
-17
-11
-14
-23
-22
-20
420
194
226
17
126
277
178
27
44
66
4
53
22
5
21
117
125
122
40
16
0
102
52
98
168
20
17
14
28
11
47
23
73
92
7
52
36
39
33
16
8
324
-16
-17
-15
-19
-19
-14
-13
-19
-19
-10
-19
-19
-17
-16
-5
-19
-20
-19
-19
9
-14
-35
-14
-18
-19
-18
-18
-18
-15
-21
-7
-17
-19
-19
-16
4
-14
-23
-19
-18
mutaties in % t.o.v. 1 jaar eerder
409
189
220
17
123
269
173
26
42
65
4
52
22
5
19
115
120
118
40
16
0
103
54
91
160
19
16
14
28
10
46
22
72
89
7
51
34
39
31
16
8
315
2008-3
-13
-14
-13
-7
-14
-13
-11
-16
-16
-6
-18
-17
-15
-13
-3
-17
-17
-16
-14
17
-6
-33
-16
-15
-17
-14
-15
-15
-14
-18
-3
-15
-18
-16
-15
7
-14
-18
-16
-15
417
200
217
18
128
271
180
28
44
65
4
52
21
5
17
115
120
125
40
16
0
119
58
87
153
20
18
15
29
11
46
22
72
88
7
53
36
39
30
16
7
325
minder dan -15 -15 tot 0
2008-4*
-9
-8
-10
2
-7
-10
-8
-5
-9
-3
-12
-11
-11
-6
-3
-14
-9
-9
-7
17
13
-28
-17
-10
-11
-9
-9
-4
-10
-16
-1
-13
-14
-9
-8
5
-18
-15
-15
-9
2
6
-1
4
4
1
4
9
3
0
4
0
-4
4
0
1
6
1
0
16
6
-5
-5
5
9
6
5
7
0
-3
0
-1
4
4
5
0
-6
0
-4
3
Percentage van
beroepsbevolking
5,4
4,6
6,4
2,6
4,3
6,7
8,9
8,7
3,8
4,8
3,3
3,7
2,3
2,0
28,8
8,3
3,7
2,7
1,7
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
7,8
6,0
6,6
5,5
6,0
5,0
3,7
5,6
5,4
4,1
4,6
7,1
10,0
11,0
7,0
5,0
4,9
0 tot 10
10 of meer
UWV Arbeidsmarkt Journaal 15

Focus | Trends in 2008
Krapte neemt af
Omslag arbeidsmarkt begon eind 2008
De arbeidsmarkt vertoonde eind 2008 de eerste gevolgen van de economische terugslag. De werkgelegenheid groeide
nog steeds, maar het groeitempo werd steeds lager. Het aantal openstaande vacatures steeg in de eerste helft van 2008
ook nog, maar in de tweede helft zette de daling in.
Menno de Vries
De economische groei, die vorig jaar
nog 4,1 procent bedroeg, zal naar verwachting
negatief worden. Vooral de
export van goederen en diensten loopt
terug. Daarnaast groeien de consumentenbestedingen
steeds langzamer.
Ondanks de vele negatieve berichten
werden er in 2008 nog veel banen
gecreëerd. Vergeleken met 2007 groeide
de werkgelegenheid met 108.000
banen. Met name in de sectoren zakelijke
dienstverlening en handel kwamen
er veel nieuwe banen bij. De
banengroei in deze sectoren stokte in
het derde kwartaal echter wel. In de uitzendbranche,
de horeca, de landbouw
en het openbaar bestuur waren er zelfs
iets minder banen dan een jaar eerder.
De toegenomen vraag naar werknemers
heeft ertoe geleid dat meer mensen zich
hebben aangeboden op de arbeidsmarkt.
In een jaar tijd nam de omvang
van de beroepsbevolking met 91.000
toe. Maar net als bij de werkgelegenheid
neemt ook het groeitempo van de
beroepsbevolking af.
Kanteling
Als we naar de jaarcijfers kijken, dan
lijkt de situatie op de arbeidsmarkt nog
gunstig. De werkgelegenheid is gegroeid
en het aantal werkzoekenden zonder
baan (niet-werkende werkzoekenden,
nww) is historisch gezien laag. Toch
zien we eind 2008 een kanteling op de
arbeidsmarkt. Er komt een einde aan de
robuuste groei van de werkgelegenheid
en de beroepsbevolking groeit minder.
In 2008 wordt de daling omgebogen in
een stijging van het aantal nww.
De omslag op de arbeidsmarkt wordt
nog markanter zichtbaar in de krapte-
16 UWV Arbeidsmarkt Journaal
indicator. Deze indicator geeft een beeld
van de krapte op de arbeidsmarkt door
te kijken naar het aantal openstaande
vacatures bij UWV WERKbedrijf per
kortdurend werkzoekende (minder
dan zes maanden werkloos).
In de eerste tien maanden van 2008
kon de arbeidsmarkt nog worden getypeerd
als krap. In november en december
nam de krapte echter zeer snel af.
De instroom van nww nam toe, terwijl
het aantal openstaande vacatures dat
bij UWV WERKbedrijf werd gemeld,
Figuur 2
Krapte op de arbeidsmarkt
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
jan
feb
mrt
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
jan
feb
mrt
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
jan
feb
mrt
apr
daalde. Dit laatste wordt niet alleen
verklaard door de economische teruggang,
maar ook doordat werkgevers aan
het eind van het jaar in de regel minder
vacatures plaatsen dan gebruikelijk,
vanwege de vakantieperiode.
Ondanks de recente toename van het
aantal nww is er nog altijd sprake van
een behoorlijke daling ten opzichte van
vorig jaar. Eind 2008 kwam de teller
uit op 416.891. Dit is een afname van
41.090 (-9%) ten opzichte van een jaar
Figuur 1
Ontwikkeling van het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW)
1.000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
zeer krap
krap
gemiddeld
ruim
zeer ruim
2004
2005
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
jan
feb
mrt
apr
2006
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
jan
feb
mrt
apr
2007
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
2008

Figuur 3
NWW naar werkloosheidsduur
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
eerder. Het nww-percentage (aantal
ingeschreven nww als percentage van
de beroepsbevolking) is daarmee gezakt
van 6,0 procent naar 5,4 procent.
Met name het aantal langdurig werk-
Figuur 5
NWW-percentage per provincie
NWW-percentage
0 tot 6 maanden 6 tot 12 maanden 1 tot 2 jaar 2 tot 3 jaar 3 jaar of langer
December 2007
Figuur 4
NWW naar leeftijdsklasse
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
7% of meer
6% tot 7%
5% tot 6%
tot 5%
December 2008

Foto: Koen Verheijden (H.H.)
Praktijk I Mobiliteitscentra
Werktijdverkorting geen blijvend antwoord op de crisis
Mobiliteitscentra nemen
rol WTV over
De regeling werktijdverkorting – die loopt tot 1 maart – is bedoeld om bedrijven te helpen bij het opvangen van de
eerste schokgolf van de crisis en om de inzetbaarheid van hun medewerkers te behouden met scholing en detachering.
Voor die laatste doelstelling is nu ook een structurele oplossing gekomen: mobiliteitscentra.
Peter Hamers
Tot en met 31 december 2008 kregen
164 bedrijven toestemming om gebruik
te maken van de tijdelijke regeling werktijdverkorting
(WTV). Daarna werd de
regeling nog tweemaal verlengd, tot
uiteindelijk 1 maart. Minister Donner
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
hoopt met deze regeling te voorkomen
dat bedrijven overhaast werknemers
ontslaan. Ze moeten bij hun aanvraag
onder meer vertellen welke concrete
afspraken zij hadden gemaakt over scho-
18 UWV Arbeidsmarkt Journaal
ling van hun werknemers tijdens de
periode van werktijdverkorting. De regeling
is immers niet bedoeld om normale
bedrijfsrisico’s op te vangen, maar om de
inzetbaarheid van werknemers te behouden
en te vergroten.
Voor die laatste doelstelling zijn inmiddels
ook mobiliteitscentra opgericht.
Vooral in regio’s waar het aantal ontslagen
als gevolg van de kredietcrisis snel
stijgt, en bij bedrijven waar de economische
terugval niet tijdelijk is. De centra
zijn bedoeld om ontslagen te voorkomen
en om werknemers die overbodig zijn
een plek in een ander bedrijf te bezorgen.
Daarbij wordt de hulp ingeroepen van
publieke en private partijen. De mobiliteitscentra
hebben ook een rol voor de
werknemers die nog in een WTV-regeling
zitten.
UWV WERKbedrijf (voorheen CWI)
heeft de taak de mobiliteitscentra op te
zetten, in nauw overleg met sociale partners
en lokale en regionale overheden.

Minister Donner tijdens de opening
van het Mobiliteitscentrum in
Eindhoven. Links van hem Oscar
van Herpen, vestigingmanager
van UWV WERKbedrijf, en rechts
Rob Schwillens, landelijk projectleider
Mobiliteitscentra
Het heeft al flink wat ervaring opgedaan
met mobiliteitscentra. Succesvolle projecten
liepen en lopen bij NedCar, Cordis,
TNT Post, ING Retail en in de thuiszorg.
Voor zorg behouden
Door de vercommercialisering is in de
thuiszorg veel mobiliteit ontstaan. In het
Mobiliteitscentrum Thuiszorg (MCT) zijn
de volgende partijen bij elkaar gebracht:
VWS, SZW, UWV WERKbedrijf, ActiZ,
BTN, Calibris, CNV Publieke Zaak,
Abvakabo FNV, VNG, Unie: Zorg en
Welzijn en RegioPlus. De coördinatie
wordt verzorgd door Jeanette Kruger van
UWV WERKbedrijf. Als manager stuurt
zij de staf en veertien MCT-coördinatoren
in heel Nederland aan.
Het hoofddoel van het MCT is om binnen
de projectperiode 80 procent van
de met werkloosheid bedreigde werknemers
in de thuiszorg van werk naar werk
te bemiddelen, zodat zij geen beroep
hoeven te doen op een WW-uitkering.
Kruger: ‘Daartoe informeren en adviseren
wij werknemers en werkgevers
in de thuiszorg over de gevolgen van de
Wet maatschappelijke ondersteuning
voor arbeidsmarkt en werkgelegenheid.
We begeleiden al ontslagen en ook
met ontslag bedreigde werknemers in
de thuiszorgsector. We verbeteren de
loopbaanperspectieven en kansen op
werk in de zorgsector en bevorderen de
inzetbaarheid van de werknemers door
gecoördineerde inzet en het gebruik van
competentieprofielen, portfolio’s, duale
trajecten, scholingsmiddelen en andere
re-integratie-instrumenten. Het voorkomen
van ontslag door het bemiddelen
van werk naar werk staat hierbij steeds
centraal. Het is de bedoeling dat niemand
buiten de boot valt. We willen alle
medewerkers behouden voor de thuiszorg.
Bij de WTV worden in principe
dezelfde instrumenten gebruikt als bij de
al bestaande mobiliteitscentra, maar het
is misschien moeilijker en ingewikkelder
omdat er meer partijen, meer sectoren
en meer bedrijven bij betrokken zijn.
Maar nogmaals, de setting is hetzelfde:
korte lijnen en proactief handelen. Het
landelijk dekkend netwerk van diensten
en dienstverlening voor werkgevers en
werknemers bestaat al.’
Bemiddeling van werk
naar werk behield
werknemers voor de zorg
Het MCT is druk bezig en volgens Jeanette
Kruger zijn de resultaten tot nu toe goed.
‘Bij de 11 instellingen waarbij sprake is
van bemiddelings- of opleidingsactiviteiten
zijn of waren 3170 arbeidsplaatsen
in gevaar. De activiteiten leidden in meer
dan 2000 gevallen tot behoud van werk,
waarvan 1600 in de thuiszorg, 600 in de
zorg en 70 buiten de zorg.‘
Voldoende vacatures
Een ander voorbeeld is het mobiliteitscentrum
voor Cordis, producent van
medische hulpmiddelen als katheters en
stents. Het centrum is opgericht om de
gevolgen op te vangen van de sluiting van
de Nederlandse vestiging van het bedrijf.
Hierbij werkt UWV WERKbedrijf
samen met vijf commerciële bureaus,
universiteiten en ROC’s. Projectleider
Kim Heijnen legt uit dat de kosten voor
het centrum betaald worden uit het sociaal
plan. ‘Het personeel heeft zelf gekozen
voor deze aanpak, uit vrije wil, niet
uit dwang. Wij willen alle 586 mensen
weer aan het werk krijgen. Tot nu toe is
dat bij bijna 40 procent gelukt; we gaan
door tot 31 december 2009. Voor sommige
werknemers is het makkelijk om
tot een match te komen. Voor anderen is
niet de baan te vinden die ze graag willen.
In overleg zoeken we dan iets anders wat
bij de persoon past. Alles is gericht op het
krijgen van werk. Met de kredietcrisis
wordt het wel spannend. Nu staan er nog
voldoende vacatures open, maar binnenkort
wordt het wellicht lastiger.’
Heijnen vindt een mobiliteitscentrum
een uitstekend instrument. ‘Alle dienstverlening
die bedrijven in huis hebben,
kunnen we inzetten. We kopen overal in
en kunnen dus overal en altijd maatwerk
leveren. Het concept werkt echt!’
Vooral scholing
Uit de eerste ervaringen van de mobiliteitscentra
met werknemers die werktijdverkorting
hebben gekregen, blijkt
dat de meeste bedrijven inzetten op
scholing. Volgens landelijk projectleider
Mobiliteitscentra Rob Schwillens is
dat ook wel logisch. ‘De meeste werknemers
hebben een à twee dagen in de
week WTV gekregen. Het is niet eenvoudig
om deze mensen voor deze beperkte
periode elders te detacheren. Zo hebben
1100 medewerkers van ASML in
Eindhoven voor 30 procent WTV. Het
valt niet mee om deze werknemers gedurende
zes weken 30 procent van de week
op een andere plek onder te brengen.
Scholingstrajecten, vooral ook intern,
lukken wel, waardoor de inzetbaarheid
van deze mensen wordt vergroot.’
UWV Arbeidsmarkt Journaal 19

Onderzoek | Vacatures in Nederland 2008
Weinig bedrijven anticiperen op vergrijzing
Krappe arbeidsmarkt in 2008
In 2008 waren veel vacatures moeilijk te vervullen. Het aantal allochtonen dat
een baan vond, steeg spectaculair. Een derde van de bedrijven waarin over
enkele jaren forse personeelstekorten dreigen, trof maatregelen. Dit zijn enkele
conclusies uit het onderzoek Vacatures in Nederland 2008.
Karin Pilgram
Ecorys voerde het onderzoek uit in
opdracht van CWI, sinds 1 januari
UWV WERKbedrijf. Het geeft aan dat
in het afgelopen jaar 1.352.000 vacatures
ontstonden en 1.039.000 vacatures
vervuld werden. Ook blijkt dat vacatures
in 2008 146 dagen openstonden
tegen 128 in 2007. Het aandeel moeilijk
vervulbare vacatures nam nog iets
toe, van 39 naar 40 procent.
Naar verwachting zal de arbeidsmarkt
in 2009 als gevolg van de kredietcrisis
omslaan. De eerste signalen waren in
2008 al zichtbaar. Zo zagen we eind
2008 het aantal niet-werkende werkzoekenden
(nww) weer toenemen en
daalde het aantal nieuwe vacatures in
de periode juli 2007-juni 2008 met
2,4 procent.
Wat opvalt, is dat in die periode meer
ouderen werk vonden. Het aantal aangenomen
personen in de categorie 40-54
Figuur 1
Aangenomen personen naar leeftijd, 2008
20 UWV Arbeidsmarkt Journaal
17%
50%
2%
jaar steeg met 11 procent tot 176.000
en het aantal aangenomen 55-plussers
met 10 procent tot 22.000. Het aandeel
van 55-plussers in het totaal aantal aangenomen
personen bleef met 2 procent
echter laag. De kans van een werkloze op
een baan neemt af naarmate hij ouder is
– daarin is ook het afgelopen jaar nauwelijks
verbetering opgetreden.
Verdringing blijft
Ook voor laagopgeleide werklozen
is de kans op het vinden van werk in
2008 klein gebleven. Dit geldt vooral
voor ongeschoolde werklozen (maximaal
basisonderwijs). Zij worden ook
veelal verdrongen door personen die
wel scholing hebben genoten.
In tijden van krapte stellen werkgevers
hun opleidingseisen naar beneden bij.
Terwijl de vraag naar mensen met een
vmbo- of mbo-opleiding afnam en
31%
Jonger dan 25 jaar 25-39 jaar 40-54 jaar
55 jaar en ouder
er ook minder mensen werden aangenomen
die deze opleidingen hadden
genoten, nam de vraag naar ongeschoold
personeel met 13 procent toe,
tot 182.000. Daar staat echter tegenover
dat slechts 81.000 vacatures ook
daadwerkelijk werden vervuld door
personen met maximaal een basisopleiding.
Dat betekent dat 100.000 kansen
voor ongeschoolden niet werden
benut, omdat werkgevers bij het aannemen
van personeel blijkbaar toch
de voorkeur gaven aan iemand die
een vervolgopleiding heeft genoten.
Ondanks de krappe arbeidsmarkt blijft
er nog steeds sprake van een grootschalige
verdringing van ongeschoolden
door geschoolden.
Allochtonen ontdekt
Onder invloed van de krappe arbeidsmarkt
hebben werkgevers in 2007
ontdekt dat jong en goed opgeleid personeel
onder allochtonen nog in voldoende
mate voorhanden is. Dat had
tot gevolg dat het aantal allochtonen
dat in 2007 een baan vond spectaculair
steeg: met 89 procent. In 2008 daalde
het aantal aangenomen allochtonen
weliswaar met 7 procent, maar dat is
toch minder dan de gemiddelde daling
van het totaal aantal aangenomen personen,
die 12 procent bedroeg.
Kans werkloze gedaald
Bij de in 2008 aangenomen personen
ging het in 20 procent van de gevallen
om mensen die in de periode daarvoor
werkloos waren. In 2007 was dat nog
25 procent en in 2006 29 procent. Het
grootste deel van de aangenomen personen
bestaat net zoals in voorgaande
jaren uit baanwisselaars (61%). Het aan-

deel van schoolverlaters nam toe van
7 procent in 2007 naar 11 procent in
2008. Bekend is dat schoolverlaters zich
in een periode van hoogconjunctuur
eerder aanbieden op de arbeidsmarkt, in
plaats van door te studeren.
Web verdringt advertenties
Vacatureadvertenties zijn in 2008 als
belangrijkste wervingskanaal verdrongen
door eigen websites van bedrijven.
Voor het eerst worden meer vacatures op
de eigen website van bedrijven geplaatst
dan er personeelsadvertenties worden
geplaatst. Het marktbereik van ‘eigen
website’ steeg van 17 procent in 2007
naar 34 procent in 2008, dat van advertenties
nam af van 42 tot 28 procent.
Het werven van personeel via de eigen
website past in een trend waarin vacatures
steeds vaker zonder intermediair
worden vervuld. In 2003 werd 40 procent
van de vacatures vervuld zonder
tussenkomst van een intermediair en
nu is dat 51 procent. Het belang van
werving via de eigen website wordt nog
eens onderstreept door het feit dat 50
procent van deze vacatures moeilijk vervulbaar
was. Alleen bij vacatures die via
het voormalige CWI zijn vervuld, was
het aandeel moeilijk vervulbare vacatures
vergelijkbaar (49%).
Moeilijk vervulbaar
Uit een aantal indicatoren blijkt dat de
arbeidsmarkt ook in 2008 is verkrapt. Zo
nam het aandeel (zeer) moeilijk vervulbare
vacatures toe van 38,5 procent in
2007 naar 39,7 procent in 2008. Ook de
vacatieduur (de tijd dat vacatures blijven
openstaan) steeg van 128 kalenderdagen
in 2007 naar 146 kalenderdagen in
2008. Als een vacature langer openstaat,
is dat een indicatie dat deze moeilijk vervulbaar
is. Als hun aantal toeneemt, is
dat een signaal dat de arbeidsmarkt krapper
wordt: werkgevers kunnen vacatures
steeds moeilijker vervullen. Veruit de
belangrijkste reden waarom vacatures
volgens werkgevers moeilijk te vervullen
zijn, is het gebrek aan sollicitanten.
In 2008 gaf 55 procent van de werkgevers
dit antwoord tegen 52 procent in
2007 en 40 procent in 2006. Bedrijven
hadden in 2008 vooral moeite om hoger
Tabel 1
Vervulde vacatures en aangenomen personen naar kenmerk
Aantal (x 1.000) % Mutatie Aandeel
2008 2007 2008 2007
Gevraagde opleiding
Maximaal basisopleiding 182 161 13% 17% 14%
Vmbo 162 229 -29% 16% 19%
Havo, vwo 17 43 -60% 2% 4%
Mbo 368 407 -10% 35% 34%
Hbo, wo
Opleiding aangenomen kandidaat
311 343 -9% 30% 29%
Maximaal basisopleiding 81 68 19% 8% 6%
Vmbo 190 227 -16% 18% 19%
Havo en vwo 35 71 -51% 3% 6%
Mbo 385 412 -7% 37% 35%
Hbo en wo
Leeftijd
348 404 -14% 34% 34%
Jonger dan 25 jaar 325 335 -3% 31% 28%
25-39 jaar 516 670 -23% 50% 57%
40-54 jaar 176 158 11% 17% 13%
55 jaar en ouder
Etniciteit
22 20 10% 2% 2%
Niet-etnische minderheid 900 1.034 -13% 87% 87%
Wel etnische minderheid 139 149 -7% 13% 13%
w.v. Marokkanen 31 37 -16% 3% 3%
w.v. Turken 36 41 -12% 3% 4%
w.v. Surinamers en Antillianen 20 27 -26% 2% 2%
w.v. overig
Arbeidsmarktpositie voor de baan
52 44 18% 5% 4%
Had een baan 633 729 -13% 61% 62%
Nee, zat zonder werk 207 292 -29% 20% 25%
Nee, was schoolverlater 113 84 35% 11% 7%
Nee, hoofdtaak is student 86 77 12% 8% 7%
Totaal vervulde vacatures 1.039 1.183 -12%
Tabel 21
Moeilijk vervulbare vacatures
Aantal (x 1.000) Aandeel % Mutatie
2008 2007 2008 2007
(Zeer) moeilijk vervulbaar 413 456 39,7% 38,5% -9,0%
Niet moeilijk/niet makkelijk vervulbaar 188 326 18,1% 28,0% -42,0%
(Zeer) makkelijk vervulbaar 438 401 42,2% 33,9% 9,0%
Totaal 1.039 1.183 100% 100% -12%
Tabel 31
Percentage moeilijk vervulbare vacatures naar functie en opleiding
2008 2007
Functie Agrarisch personeel 24 24
Productiepersoneel 36 24
Technisch en bouwpersoneel 65 71
Transportpersoneel 38 50
Winkelpersoneel 27 12
Horecapersoneel 49 34
Administratief en commercieel personeel 31 41
Verzorging en (para)medisch personeel 41 48
Onderwijzend personeel 26 24
Overig personeel 35 30
Gevraagde opleiding Max. basisonderwijs 32 29
Vmbo 36 33
Havo, vwo 24 30
Mbo 37 39
Hbo, wo 46 49
UWV Arbeidsmarkt Journaal 21

Onderzoek | Vacatures in Nederland 2008
opgeleid personeel te vinden. Zo’n 46 procent van de vacatures
voor hoger opgeleiden werd in 2008 door werkgevers als
moeilijk vervulbaar bestempeld. Naar functie bekeken was
het lastig om vacatures te vervullen voor bouw- en technisch
personeel, horecapersoneel en verzorgend- en (para)medisch
personeel. Maar ook het aantrekken van productiepersoneel
kostte de werkgevers in 2008 veel meer moeite dan in 2007.
Figuur 2
Aandeel makkelijk en moeilijk vervulbare vacatures,
naar leeftijd aangenomen persoon
55 jaar en ouder
40-54 jaar
25-39 jaar
< 25 jaar
Kans voor ouderen
Moeilijk vervulbare vacatures blijken voor ouderen overigens
een goede kans om toch nog aan werk te komen. Zo blijkt het
grootste deel (64 procent) van de in 2008 aangenomen 55plussers
aangesteld te zijn op moeilijk vervulbare vacatures.
Werkgevers proberen op allerlei manieren hun moeilijk vervulbare
vacatures toch vervuld te krijgen. In 21 procent van
de gevallen stellen ze hun eisen bij. Aanpassing van opleidingseisen
is de belangrijkste maatregel. In 32 procent van
de gevallen zien we andere maatregelen, van werving onder
nieuwe doelgroepen tot bij- of omscholing van de aan te
nemen personen.
Opvang vergrijzing
Ongeveer de helft van de bedrijven heeft 55-plussers in dienst.
27 procent van deze bedrijven verwacht dat er binnen twee jaar
problemen zullen ontstaan bij het vervullen van de vacatures
die oudere werknemers achterlaten. Bedrijven in de agrarische
sector (50%), de bouw (41%) en de industrie (34%) scoren
wat dit betreft het hoogst. Ruim een derde heeft plannen voor
tegenmaatregelen. Om- en bijscholen van zittend personeel
wordt hierbij het vaakst genoemd (30%). Een maatregel die
steeds vaker wordt genoemd, is extra beloning van werknemers
die na de pensioengerechtigde leeftijd door blijven werken.
Het rapport Vacatures in Nederland 2008 kan
gedownload worden via www.werk.nl of besteld worden
via cwi@pondres.nl, onder vermelding van CWI330.
Karin Pilgram is beleidsmedewerker Arbeidsmarkt
bij UWV
22 UWV Arbeidsmarkt Journaal
0% 20% 40% 60% 80% 100%
% makkelijk vervulbaar
% moeilijk vervulbaar
Gastschrijver I Jan Luiten van Zanden
Moeilijke
jaren, maar
geen jaren
dertig
Foto: Jeannette Schols
Er zijn prachtige foto’s
van. Mannen in lange rijen
voor de kantoren van de
steun, met allemaal een
pet op. Of, in even lange
rijen maar dan met een
hoed op, voor een bank – een echte ‘bankrun’. De depressie
van de jaren dertig heeft sterke beelden opgeleverd – en het
gevoel ‘dat nooit weer’. Tal van landen voerden wetgeving in
om het ongebonden kapitalisme aan banden te leggen.
Staan wij aan de vooravond van een depressie zoals in de
jaren dertig? De toestand op de arbeidsmarkt is in elk geval
radicaal anders. In de jaren dertig verwerkte Nederland de
gevolgen van geboortegolven van de eerste decennia van de
eeuw, terwijl verbeteringen in de gezondheidszorg de sterfte
enorm hadden doen dalen. Het waren de jaren van de zeer
grote gezinnen, wat leidde tot een explosieve groei van het
arbeidsaanbod. Want veel jongeren gingen al rond hun zestiende
de arbeidsmarkt op. Tegelijkertijd rukte het kostwinnersmodel
nog steeds op , het waren vrijwel alleen mannen
in die lange rijen. Maar per saldo groeide de beroepsbevolking
snel, waardoor de depressie meteen leidde tot massawerkloosheid.
De situatie nu is heel anders. De afgelopen jaren zagen we
vooral een afname in de groei van de beroepsbevolking,
door vergrijzing. Mede door het succes van de Nederlandse
‘jobmachine’ was gebrek aan (vooral hooggeschoold)
personeel een steeds groter probleem. Opvoering van de
arbeidsparticipatie van vrouwen en vijftigplussers werd het
motto. De arbeidsmarkt botste daarmee tegen de grenzen
van de demografie, waar de depressie in de jaren dertig juist
door de bevolkingsgroei verergerd werd. Ook het grote en
nog steeds sterk groeiende aanbod van parttimers maakt
onze arbeidsmarkt heel anders. In de jaren dertig betekende
werkloosheid van de kostwinner bijna altijd armoede. Nu
zijn de risico’s beter gespreid.
Dat betekent niet dat we lichtvaardig moeten doen over de
sociale gevolgen van de kredietcrisis, er liggen zonder twijfel
moeilijke jaren voor ons. Maar die zullen vermoedelijk niet
meer de plaatjes opleveren die we ons nog van de jaren
dertig herinneren. En misschien zal er daardoor ook minder
aanleiding zijn om de bakens echt te verzetten en opnieuw
te pogen het kapitalisme te breidelen.
Jan Luiten van Zanden is hoogleraar Economische Geschiedenis
aan de Universiteit van Utrecht en senioronderzoeker van
het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis

Recent verschenen
Meer vermoedens
dan overtredingen
Regioplan onderzocht de effectiviteit
van het beleid voor werknemers
uit de MOE-landen, de nieuwe
EU-lidstaten in Midden- en
Oost-Europa. Het gaat om de ervaringen
van werkgevers in het werken
met werknemers uit deze landen
en om arbeidsvoorwaarden,
huisvestingsvoorwaarden en controle
op de naleving hiervan. De
overheid wil voldoende garanties
creëren voor een verantwoorde
situatie na de invoering van het
vrije verkeer van werknemers,
mede met het oog op de toekomstige
openstelling van de grenzen
voor Roemenen en Bulgaren. Van
belang is ook inzicht te krijgen in
de ontwikkelingen op de arbeids-
Werkende Wajongers
Het aantal jongeren dat de Wajongregeling
instroomt, neemt snel toe
terwijl de uitstroom naar werk nog
zeer beperkt is. Voor het ministerie
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
onderzocht Research voor
Beleid zeventien succesvolle cases
waarin samenwerking van schoolbegeleiders,
coaches en jonggehandicapten
wél leidde tot werk.
Doel van het onderzoek was te
zien hoe sommige jonggehandicapten
succesvol de overstap van
het bijzonder onderwijs naar een
(aangepaste) baan maakten. Hoe
hebben zij de bestaande belemmeringen
overwonnen en wat
waren de omstandigheden waardoor
zij, in tegenstelling tot vele
anderen, die stap konden zetten?
Het onderzoek was geïnitieerd
door het ministerie van SZW
omdat het aantal jongeren dat de
Wajong-regeling instroomt snel
toeneemt en de uitstroom naar
werk nog zeer beperkt is.
Nieuwe grenzen,
oude praktijken
Recent onderzoek door Research
voor Beleid laat zien dat het aantal
malafide bemiddelaars in de uitzendbranche
de afgelopen twee jaar
ongeveer gelijk is gebleven. Meer
dan de helft van alle arbeidsmigranten
die werkzaam zijn als uitzendkracht
wordt bemiddeld door een
malafide uitzendbureau. Hun aantal
markt sinds de openstelling voor
werknemers uit MOE-landen.
Uit het onderzoek blijkt dat het
percentage geconstateerde overtredingen
beperkt is. Maar uit de
gesprekken met sociale partners
en werkgevers blijkt dat er meer
vermoedens van niet-naleving van
wetgeving en de cao zijn dan op
basis van het Arbeidsinspectiemeldpunt
kan worden vastgesteld.
Vooral in arbeidsvoorwaardelijke
sfeer (betaling volgens cao, werktijden
en pensioenafdracht) zijn er
bedrijven die de cao niet naleven.
De Europese grenzen verlegd: evaluatie
flankerend beleid vrij verkeer
van werknemers MOE-landen |
N. van den Berg, M. Brukman,
C. van Rij | Amsterdam, Regioplan
Beleidsonderzoek | 2008 | 96 p. |
Regioplan-publicatie; 1626
Door te kijken en te leren van succesvolle
cases probeerde men het
beleid rondom de regeling aan te
passen. De enorme betrokkenheid
van ouders, jongeren en begeleiders
zorgt ervoor dat deze bijzondere
jongeren een prima plek hebben
gevonden in de maatschappij.
Dit onderzoek was slechts een van
de onderzoeken die de minister
heeft laten verrichten over deze
problematiek. De minister heeft
bezuinigd op de Wajong-regeling
zonder dat er mogelijkheden voor
verruiming van werkgelegenheid
worden geboden. De voorgenomen
bezuiniging op de uitkering is
door politieke druk van de baan.
Hobbels en kruiwagens, Knelpunten
en succesfactoren bij de overgang
van school naar werk door
Wajongers | R.C. Bakker MSc,
S.M. De Visser MA Hons, J.H. van
Velzen Ph.D, M.C.C. van Haeften BA
MSc, Drs. M.W.H. Engelen |
Research voor Beleid 2008 | 53p |
Research voor Beleid | B3414
is wel gestegen van 80.000 naar
meer dan 100.000 personen per jaar.
De Polen (80.000) vormen nog
steeds de grootste groep, daarnaast
zijn er redelijk veel Bulgaren en
Roemenen (15.000). De Stichting
Naleving CAO voor Uitzendkrachten
(SNCU) heeft inmiddels 2,6 miljoen
euro aan boetes opgelegd aan
bureaus die de cao overtraden. De
onderzoekers geven aan dat de uitzendbranche
zelf, maar ook de overheid
en inleners een grote rol kun-
Handhaving
tegen het licht
De Inspectie Werk en Inkomen
onderzocht de werking van preventieve
handhaving door CWI (nu
UWV WERKbedrijf), UWV, SVB en
gemeenten en hoe preventieve
handhaving zich verhoudt tot
repressieve handhaving. De inspectie
heeft interviews afgenomen bij
een breed scala aan medewerkers
van de bestuursorganen en burgers
met verschillende uitkeringstypen.
Het onderzoek beperkt zich tot de
WIA, WW, WWB en AOW. Uit het
onderzoek blijkt dat zowel uitvoerders
als uitkeringsgerechtigden
veel waarde hechten aan voorlichting
in de vorm van een persoonlijk
gesprek, ondersteund door informatie
op papier. Maatwerk vinden
Inzicht in de gevolgen
van offshoring voor
werknemers
Offshoring is de verplaatsing van
productie naar een ander land. Het
kan daarbij gaan om verplaatsing
naar een buitenlandse productiefaciliteit
die onderdeel is van hetzelfde
concern (captive offshoring)
of om uitbesteding aan
een derde partij in een ander land
(offshore outsourcing). In dit rapport
worden de gevolgen van offshoring
beoordeeld voor individuele
werknemers in het land van
waaruit de productie wordt verplaatst.
Meer in het bijzonder
wordt gekeken naar veranderingen
in de arbeidssituatie van individuele
Nederlandse werknemers die
hun baan zijn kwijtgeraakt in een
offshoring bedrijfstak. Daarbij
wordt gelet op het verlies van
baan, de werkloosheidsduur en de
kans op het vinden van een nieuwe
baan. De loonniveaus vóór en na
het vinden van een nieuwe baan
nen spelen bij het oplossen van deze
problemen. De overheid zou beter
moeten handhaven en zwaardere
boetes uitdelen. Inleners zouden
meer verantwoordelijk moeten worden
gesteld.
Onderzoek naar malafide bemiddelaars
op de arbeidsmarkt: eindrapport
| H. de Bondt, D. Grijpstra |
Zoetermeer, Research voor Beleid |
2008 | 59 p. | Research voor Beleid;
B3432
ze niet alleen belangrijk bij voorlichting,
maar ook bij controles en
bij sancties. Om ervoor te zorgen
dat mensen regels naleven is het
belangrijk dat ze op de hoogte zijn
van hun rechten en plichten en van
eventuele sancties bij niet-naleving.
Voorlichting is dan ook een belangrijk
instrument bij fraudepreventie.
Ook van controleactiviteiten door
de uitkeringsinstanties blijkt een
preventieve werking uit te gaan.
Handhaving: Preventie boven
repressie – opvattingen van uitvoerders
en uitkeringsgerechtigden over
handhaving in het stelsel voor werk
en inkomen | Inspectie Werk en
Inkomen | Den Haag, IWI | 2008 |
30 p. | Rapporten | IWI; R08 | 10 |
ISBN 978-90-5079-216-5 | ISSN
1383-8733
worden met elkaar vergeleken, en
beoordeeld wordt of de nieuwe
baan in dezelfde of in een andere
bedrijfstak is als de oude baan.
Offshoring en de werknemer |
A. Heyma, J. Theeuwes | SEO economisch
onderzoek, Amsterdam |
2008 | 62 p. | SEO-rapport; 2007-
94-A | ISBN 978-90-6733-447-1
UWV Arbeidsmarkt Journaal 23

Foto: Robert Rizzo (H.H.)
Boekrecensie | Ontwikkeling arbeidsvoorziening
Een chaotische geschiedenis,
ordelijk verteld
Bernard van Lammeren
Binnenkort verschijnt het boek Het hervormingsmoeras
van de verzorgingsstaat:
veranderingen in beleid en organisatie
van de sociale zekerheid en de
arbeidsvoorziening,1980-2008. Goed
getimed, voor een boek dat beschrijft
hoe de sociale verzekeringen en de
arbeidsvoorziening zich sinds 1980
hebben ontwikkeld. We maken immers
net de fusie van UWV en CWI mee. Dat
lijkt een logisch sluitstuk van een ontwikkeling
die eigenlijk geen andere uitkomst
kon hebben. Lijkt, want als er iets
is wat de auteurs duidelijk maken, dan
is het dat de voorgeschiedenis talloze
kronkelpaden heeft bewandeld en dat
er genoeg momenten waren waarop het
heel anders had kunnen lopen.
De auteurs brengen meer dan een feitenrelaas.
Zeker, ze vertellen ordelijk na
wat er allemaal is gebeurd sinds 1980,
toen de sociale verzekeringen nog helemaal
gericht waren op het correct overmaken
van uitkeringen en ‘activerend
arbeidsmarktbeleid’ nog een onbeken-
24 UWV Arbeidsmarkt Journaal
de term was. De nasleep van de tweede
oliecrisis (1979) zou die ontwikkeling
gauw genoeg op gang brengen, maar
wat hebben we sinds die tijd wel niet
allemaal voorbij zien komen? Wie kan
nog navertellen hoe we van de oude
bedrijfsverenigingen, via hoogoplopende
debatten over marktwerking, toch
ineens tot een overkoepelend UWV
gekomen zijn? En hoe uit de oude ambtelijke
GAB’s, via een tripartiet Centraal
Bestuur voor de Arbeidsvoorziening,
CWI is voortgekomen?
Dit en nog veel meer wordt in dit boek
op een rij gezet, en dat maakt het op
zichzelf al tot een goede aanschaf. Maar
het legt ook uit wat er mankeert aan
twee logisch lijkende manieren om
er tegenaan te kijken. Het denkbeeld
dat ontwikkelingen zich ‘rationeel’
voltrekken, waarbij ‘het beste idee
wint’, houdt het kortst stand. Maar
ook het minder naïeve denkbeeld dat
de geschiedenis het product is van een
soort institutionele logica schiet tekort.
Er zijn weliswaar hele perioden waarin
de dingen zich ontrolden zoals je zou
verwachten, bij een gegeven belangenconstellatie.
Toch deden zich wel
degelijk trendbreuken van de eerste
orde voor, waarbij machtige partijen
van hun institutionele basis worden
beroofd: de invloed van de sociale partners
werd sterk beperkt. In de sociale
zekerheid door de vervanging van de
bedrijfsverenigingen door het UWV,
en in de arbeidsvoorziening met het
opdoeken van het tripartiete CBA.
De auteurs demonstreren hoe de chaostheorie
de tekortkomingen van de
andere twee benaderingen kan overstijgen.
Daarin is veel plaats voor personen
die op beslissende momenten
hun kans grijpen om een wankel evenwicht
in hun voordeel te doen omslaan.
Bijvoorbeeld door het probleem te herformuleren
en daarvoor steun te mobiliseren.
De auteurs beschrijven zulke
momenten herkenbaar. Vooral de jaren
negentig waren er rijk aan. En vooral het
woord marktwerking is daarbij diverse
keren van inhoud veranderd.
Die beschrijvende stukken hadden best
uitvoeriger gemogen. Maar dat heb je
met interessante geschiedenissen: ze
smaken altijd naar meer. En misschien
zit een vervolg er ook wel in. Wie dit
verhaal uit heeft, ziet geen enkele reden
meer waarom de geschiedenis in 2009
voltooid zou zijn.
Nicolette van Gestel, Paul de Beer en Marc
van der Meer, Het hervormingsmoeras van
de verzorgingsstaat: veranderingen in
beleid en organisatie van de sociale zekerheid
en de arbeidsvoorziening, 1980-2008.
Amsterdam/Nijmegen, Amsterdam
University Press 2009

Achtergrond | Deeltijdwerk
‘Weinig werkgevers praten met hun werknemers over deeltijdwerk’
Taskforce wil dat deeltijders
meer gaan werken
In de jaren negentig nam de werkgelegenheid in de horecabranche fors toe.
De recessie gooit nu even roet in het eten, maar naar verwachting zal de
werkgelegenheid zich weer positief ontwikkelen als de economie aantrekt.
De bedrijfstak zet de komende jaren in op meer scholing en opleiding om het
grote aantal ongediplomeerde medewerkers terug te dringen. ‘We willen de
bekwaamheden van onze werknemers verzilveren.’
Elke van Riel
‘Nederland kent een hoge arbeidsparticipatie,
maar vrouwen werken slechts
weinig uren. Dat betekent dat veel talent
onbenut blijft’, zegt organisatieadviseur
Martijn de Wildt. De Taskforce
waarvan hij deel uitmaakt startte op 1
april 2008 en wil vrouwen met kleine
deeltijdbanen (minder dan 25 uur per
week) stimuleren meer te werken. Dat
is niet alleen nodig om vergrijzing en
ontgroening het hoofd te bieden, maar
ook om de economische zelfstandigheid
van vrouwen te vergroten.
Kansen
Veel vrouwen in kleine deeltijdbanen
geven aan dat ze vijf uur per week
meer willen werken, zo blijkt uit het
afgelopen november verschenen rapport
Verdeelde tijd van het Sociaal
en Cultureel Planbureau (SCP). De
Taskforce heeft berekend dat hiermee
ruim een half miljoen voltijdbanen
kunnen worden ingevuld. Daarvoor
moet wel het nodige veranderen.
Martijn de Wildt,
organisatieadviseur en
Taskforcelid: veel talent
blijft onnodig onbenut
‘Flexibiliteit in werktijden en carrièrepatronen
is van groot belang’, zegt De
Wildt, directeur/mede-eigenaar van
organisatieadviesbureau Qidos en expert
op dit gebied. ‘Nu wordt van werknemers
verwacht dat ze voor hun vijfenveertigste,
dus in de spitsuurtijd van hun
leven, carrière maken. Maar de periode
tussen 25 en 45 jaar is even lang als de
periode tussen 45 en 65 jaar. Daar liggen
veel kansen. In die spitsuurperiode zouden
ouders van jonge kinderen beiden
vier dagen kunnen werken.’
Debat
De Taskforce wil bovenal een maatschappelijk
debat aanjagen. De Wildt
is teleurgesteld in de mannen van zijn
generatie. ‘Nog altijd geven veel mannen
aan dat parttime werken niet kan in hun
baan, vooral in de commerciële sector.
Vervolgens hebben ze wel tijd om een
intensieve cursus van een dag per week
te doen.’ Zelf heeft hij twee jonge kinderen
(acht maanden en bijna drie jaar).
Hij werkt veertig uur per week, maar is
iedere maandag thuis. Zijn vrouw, ook
organisatieadviseur, is twee dagen thuis
en werkt 32 uur. Ze werken regelmatig
’s avonds, ’s ochtends vroeg, of in het
weekend. De Wildt pleit ervoor om
meer te denken in termen van klussen
en minder in termen van aanwezigheid.
Maar hij realiseert zich dat dit voor
hoogopgeleiden makkelijker is en dat
iedere situatie om zijn eigen oplossing
vraagt. ‘Wanneer aanwezigheid op de
werkvloer vereist is, zoals in de thuiszorg,
kun je mensen invloed geven op
hun roosters. KLM doet dat. Ikea laat leidinggevende
functies als duobaan vervullen.
Ook mogen medewerksters hun
zwangerschapsverlof met twee maanden
onbetaald verlengen.’
Het werkplan Een en één is drie, dat de
Taskforce in juli publiceerde, bevat
voorstellen over onder meer flexibilisering
van werktijden, zelfroosteren en
telewerken. Er komen pilots in bedrijven,
belastingmaatregelen om meer
werken aantrekkelijker te maken en
een webwijzer waarmee mensen kunnen
uitrekenen wat dat oplevert. De
Wildt: ‘We gaan ook onderzoek doen,
onder meer in de sectoren onderwijs en
zorg. Hier wordt veel parttime gewerkt
en ontstaat de komende jaren grote
krapte. Werkgevers blijken echter nog
weinig met hun huidige werknemers
om de tafel te gaan zitten om antwoord
te krijgen op de vraag: wat heb je nodig
om meer uren te gaan werken?’
UWV Arbeidsmarkt Journaal 25

Foto: Nationale Beeldbank
Trend | Onderzoek besproken
Schoolverlaters tevreden
over richting
Jaarlijks voert het Researchcentrum
voor Onderwijs en Arbeidsmarkt
(ROA) samen met DESAN Research
Solutions een onderzoek uit onder
recente schoolverlaters en pas afgestudeerden.
Daarbij worden vragen gesteld
over hoe de schoolverlaters het gevolgde
onderwijs beoordelen, in welke
banen ze terechtkomen, welke carrièreperspectieven
ze zien en dergelijke. Dit
geeft een beeld van hoe de gevolgde
scholing aansluit op de arbeidsmarkt.
Er deden 38.000 schoolverlaters mee.
Van de tien gediplomeerden vinden er
vier dat de opleiding een goede basis
biedt om te starten op de arbeidsmarkt.
Dit percentage stijgt naarmate het
onderwijs hoger wordt: van 24 procent
bij het vmbo tot 60 procent voor
het wetenschappelijk onderwijs (wo).
Bij de vraag of de opleiding een goede
basis biedt voor het verder ontwikkelen
van kennis en vaardigheden, antwoordt
58 procent bevestigend. 40 procent
vindt dat de docenten niet streng waren
en meer dan een derde van de schoolverlaters
vindt de examens niet pittig
genoeg.
26 UWV Arbeidsmarkt Journaal
Veruit de meeste schoolverlaters van het
voortgezet onderwijs stromen door naar
een vervolgopleiding. 60 procent van
hen kiest voor een studie die qua richting
in het verlengde ligt van de eerder gevolgde
opleiding. Van de gediplomeerden die
gaan werken heeft ongeveer driekwart
een baan op minimaal het eigen opleidingsniveau.
Bijna zeven op de tien gediplomeerden
heeft een baan in de eigen of
verwante opleidingsrichting.
De gemiddelde werkloosheid anderhalf
jaar na het behalen van het diploma is
afgenomen van 6 procent vorig jaar naar
4 procent nu. Ongeveer 7 procent van de
gediplomeerden is direct na het behalen
van het diploma vier maanden of langer
werkloos. Deze intredewerkloosheid
is het hoogst onder afgestudeerden van
het hoger onderwijs. Van alle werkzame
respondenten zou 78 procent weer
voor dezelfde richting kiezen. Later zal
het ROA een rapport publiceren over
schoolverlaters zonder diploma.
ROA, Schoolverlaters tussen onderwijs
en arbeidsmarkt 2007, ROA-R-2008/3,
september 2008
EU levert
Nederlanders
geld op
Door het vrije verkeer binnen de
Europese Unie (EU) van goederen,
diensten en kapitaal worden de kosten
van grensoverschrijdende economische
transacties verminderd. Daardoor
neemt de toegang voor bedrijven tot de
internationale economie toe en groeit de
buitenlandse handel. Dit leidt tot meer
productiviteit en groei. Zo betekent
de toegenomen openheid een grotere
markt. Bovendien worden bedrijven
onderworpen aan meer concurrentie.
Een grotere marktschaal geeft ook prikkels
om te investeren in onderzoek en
ontwikkeling. Dit leidt tot meer innovatie
en technologische vooruitgang.
Door de invoering van de Europese
interne markt is de handel substantieel
toegenomen. Het Centraal Planbureau
heeft berekend dat het bruto binnenlands
product in de Europese Unie met
2 tot 3 procent extra is gegroeid, als
gevolg van de Europese interne markt.
Voor Nederland is de bijdrage zelfs
dubbel zo hoog. Volgens het CPB zijn
vooral de export, de import en de buitenlandse
investeringen fors gestegen
door de interne markt. Zo wordt 18
procent van de goederenexport toegeschreven
aan de interne markt. De
effecten voor de handel in diensten is
met 5 procent een stuk lager.
Uiteindelijk rekent het CPB voor dat
‘Europa’ voor 4 tot 6 procent meer
inkomsten zorgt. Dit komt globaal
overeen met 1500 tot 2200 euro per
jaar per hoofd van de bevolking. Het
CPB tekent daarbij aan dat de stimulerende
effecten nog niet zijn uitgewerkt.
De arbeidsmarkt wordt hierdoor
natuurlijk beïnvloed. Onze banengroei
is deels afhankelijk van de Europese
interne markt.
CPB, The internal market and the Dutch
economy, CPB-document 168,
september 2008

Foto: Istock
Vooral onderwijs en
overheid vergrijzen
De beroepsbevolking vergrijst. Tussen 2001 en 2007
steeg de gemiddelde leeftijd met 1,6 jaar tot bijna 40 jaar.
Hiervoor zijn twee oorzaken. De eerste is demografisch.
Tussen de Tweede Wereldoorlog en het begin van de
jaren zeventig werden veel kinderen geboren, gemiddeld
240.000 per jaar. In de jaren erna waren het er zo’n
180.000. Die eerste groep behoort nu tot de oudere leeftijdscategorieën.
De tweede oorzaak is dat na de Tweede Wereldoorlog
de arbeidsdeelname van ouderen decennialang afnam.
Hierdoor werd de gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking
lager. Sinds de jaren negentig is de arbeidsparticipatie
van ouderen weer toegenomen. Pensioenregelingen
werden versoberd en vervroegd pensioen werd ontmoedigd.
Het beleid van de overheid om de arbeidsparticipatie
van ouderen te verhogen leidt tot een meer vergrijsde
beroepsbevolking.
In veertien onderscheiden bedrijfstakken varieert de
gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking van 32,5
(uitzendkrachten) tot 43,4 jaar (onderwijs). Een verschil
van ruim tien jaar. In het onderwijs is bijna een op de vijf
werkenden 55 jaar of ouder. Een andere bedrijfstak met
veel ouderen is het openbaar bestuur.
Als we kijken naar het tempo van vergrijzing, dan blijkt
de vergrijzing van uitzendkrachten nog het snelst te gaan.
Tussen 2001 en 2007 neemt de gemiddelde leeftijd bij
uitzendkrachten toe met 2,7 jaar. Van alle bedrijfstakken
gemiddeld is de groei 1,6 jaar. Ondanks de snellere stijging
bij uitzendkrachten blijft dit wel de categorie met de laagste
gemiddelde leeftijd. Beroepen die het meest vergrijzen
zijn boer, taxichauffeur, beleidsambtenaar ruimtelijke ordening
en welzijn, docent klassieke talen, godsdienst en cultuur.
Van de tien meest voorkomende beroepen zijn docent
basisonderwijs en boekhouder het meest vergrijsd.
CBS, Vergrijzing van bedrijfstakken en beroepen, in
Sociaaleconomische trends, 3e kwartaal 2008
Column I Ton Wilthagen
Crisis
betekent
beslissingen
nemen
Het is crisis in Nederland en
de komende maanden zal
dit nog duidelijker worden,
zeker op de arbeidsmarkt.
Hoewel ik mij terdege realiseer
dat veel mensen te kampen
krijgen met onzekerheid, zijn aan deze crisis ook positieve
kanten te ontdekken. Het woord crisis komt uit het Grieks en
betekent eigenlijk ‘beslissend moment’. Mijn stelling is dat we in
Nederland op het gebied van de modernisering van het arbeidsmarktbeleid
de laatste jaren niet tot beslissingen hebben kunnen
komen en dat de crisis ons nu dwingt dat wel te doen.
De belangrijkste uitdaging voor het arbeidsmarktbeleid
is gelegen in het bieden van werkzekerheid aan iedereen.
Werkzekerheid omschrijf ik als de zekerheid om aan het werk
te komen, aan het werk te blijven en jezelf te kunnen verbeteren
op de arbeidsmarkt. Werkzekerheid is iets anders dan baanzekerheid:
de zekerheid van dezelfde baan bij dezelfde werkgever.
Die laatste zekerheid is tegenwoordig minder makkelijk te
bieden. Enerzijds omdat de ontwikkeling van de economie, de
vraag naar arbeid en de werkgelegenheidsstructuur niet over
lange tijd te voorspellen zijn; anderzijds omdat de bevolkingssamenstelling
en de voorkeuren van mensen aan forse verandering
onderhevig zijn. Het is daarom cruciaal dat mensen en
bedrijven over een groot aanpassingsvermogen beschikken.
Wat betreft mensen zijn drie zaken essentieel: mentaliteit,
capaciteiten en faciliteiten. Mensen moeten zich erop gaan
instellen dat zij op de arbeidsmarkt meer moeten gaan bewegen.
Maar daartoe moeten mensen wél de capaciteiten ontwikkelen
en de faciliteiten aangeboden krijgen. Er is dringende
behoefte aan vooruitziend personeels- en opleidingsbeleid en
aan arbeidsmarktinstituties die systematisch werkzekerheid
bevorderen. Mensen moeten zich blijvend kunnen ontwikkelen
en als het nodig is tijdig naar een andere functie of baan kunnen
overstappen, binnen of buiten het bedrijf of de eigen sector. De
afgelopen jaren is het niet gelukt om veel vorderingen te maken
in het bouwen van werkzekerheidsystemen. De noodzaak werd
onvoldoende ingezien en de ‘polder’ verzandde bovendien in
een veel te enge discussie over het ontslagrecht. Nu zien we
echter de opkomst van mobiliteitscentra, hernieuwde aandacht
voor het belang van scholing en arrangementen voor de overstap
naar een andere baan. Hoewel daarmee het bouwwerk
zeker niet af is, levert de crisis ons in ieder geval meer besliskracht
en een aantal bouwsteentjes op.
Ton Wilthagen is hoogleraar institutionele en juridische aspecten van
de arbeidsmarkt en directeur van het onderzoeksinstituut ReflecT
aan de Universiteit van Tilburg. Hij verzorgt in 2009 deze column.
UWV Arbeidsmarkt Journaal 27

Nieuws | UWV WERKbedrijf
Jetta Klijnsma opent UWV WERKbedrijf
Staatssecretaris Jetta Klijnsma (SZW) gaf op woensdag 7 januari tijdens een
werkbezoek aan de vestiging van Werkplein in Delft het officiële startschot
van UWV WERKbedrijf.
UWV WERKbedrijf is het onderdeel
van UWV waar arbeidsbemiddeling en
re-integratie bij elkaar komen. In UWV
WERKbedrijf zijn vanaf 1 januari 2009
de activiteiten van CWI (Centrum voor
Werk en Inkomen) en de re-integratieactiviteiten
van UWV gebundeld.
UWV WERKbedrijf is het trefpunt
voor werkzoekenden en werkgevers.
Werkgevers vinden hier informatie en
ondersteuning bij het zoeken naar gekwalificeerd
personeel. Werkzoekenden worden
ondersteund bij het vinden van werk.
Totdat zij weer aan het werk zijn, kunnen
werkzoekenden bij UWV WERKbedrijf
terecht voor het aanvragen van een uit-
Dertig nieuwe mobiliteitscentra
28 UWV Arbeidsmarkt Journaal
kering (WW, WWB). Voor werkgevers
behandelt de organisatie ontslagvergunningen
en tewerkstellingsvergunningen.
‘In samenwerken zijn we goed, daarin
schuilt onze kracht’, verklaarde Klijnsma
in haar toespraak. ‘Juist in deze economisch
turbulente tijden is het belangrijk
om samen te blijven werken aan de versterking
van de economische structuur.
Mensen die nu aan de kant staan, moeten
aan de slag. Er zijn ondanks de economische
terugval ook nog steeds veel vacatures.
En degenen die onverhoopt hun
baan verliezen, mogen we niet aan hun
lot overlaten maar moeten we zo snel
mogelijk begeleiden naar ander werk.’
Werkgevers die hun orderportefeuille door de crisis zien teruglopen,
kunnen tot 1 maart 2009 bijzondere werktijdverkorting (WTV) aanvragen.
UWV WERKbedrijf richt versneld dertig mobiliteitscentra in om medewerkers
te begeleiden bij scholing of vervangend werk, onder meer in Eindhoven,
Groningen, Rotterdam, Helmond, Zwolle en Enschede.
WTV is een tijdelijke maatregel van
het Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid om haastige massaontslagen
te voorkomen. Werknemers gaan
voor beperkte duur in de WW. De uren
waarvoor ze in de WW zitten, moeten ze
besteden aan scholing of detachering. Op
deze manier behouden bedrijven ervaren
Foto: Koen Verheijden (H.H.)
werknemers en draaien ze bij een aantrekkende
vraag snel weer op volle toeren.
Een mobiliteitscentrum is een samenwerking
van UWV WERKbedrijf met
bijvoorbeeld gemeenten, ondernemers
en onderwijs. Welke partijen hierin met
UWV WERKbedrijf participeren is afhankelijk
van de regionale behoefte van
Klijnsma vindt ‘Werkplein’ een goede
naam voor de locaties waar werkgevers
en werkzoekenden terechtkunnen
werkgevers. Bedrijven kunnen bij een
mobiliteitscentrum ondersteuning krijgen
bij opleidingen of detacheringsmogelijkheden
voor werknemers. Wanneer
werkgevers gebruikmaken van de tijdelijke
WTV-regeling zoekt het mobiliteitscentrum
oplossingen om personeel aan
ander werk te helpen of te scholen. Wie
een beschikking heeft voor het toepassen
van WTV kan gebruikmaken van de
dienstverlening van de mobiliteitscentra.
UWV WERKbedrijf opende in januari
ook een Coördinatiecentrum Mobiliteit
(CCM) in Zeist. Het CCM biedt landelijke
ondersteuning bij de aanpak van
werktijdverkorting en mobiliteit, vergaart
kennis en expertise en wisselt deze uit. Zo
verzamelt het CCM alle informatie over
sectoren of branches die mogelijkerwijs
assistentie nodig hebben. Sectoren of
branches waar massaontslagen dreigen,
kunnen terecht bij het CCM.
Als u vragen heeft over de tijdelijke
WTV-regeling, dan kunt u bellen met
het Klantcontactcentrum van UWV,
tel. 088-898 20 08. Meer informatie
vindt u ook op werk.nl.
Foto: Hilz & Verhoef (H.H.)