FRIESCHE NAAMLIJST - Tresoar

IV
Én eindelijk een opstel van Aug. Lubben, Einiges über Fríesische Namen , voorkomende
in Häupt's Zeitschrift †ür Deutsches Alterthum, 1856.
Ten slotte moet hier nog genoemd worden een boek, waarin ook de Friesche namen en
naamsvormen bijzonderlijk behandeld worden (in het hoofdstuk Ueber besondere Fríesische
Namensformen und Verlciirzungen); namelijk Dr. Franz Stark, Die Kosenamen der Germanen,
Weenen, 1868. In dit werk worden de eigenaardige algemeen Germaansche en
bijzonder Friesche vleivormen der oorspronkelijk volledige namen duidelijk in het licht
gesteld.
De eigenaardigheden en de bijzonderheden, die de Friesche eigennamen kenmerken, zijn
geenszins uitsluitend aan die namen op zich zelven verbonden, noch ook aan die namen
alleen, maar zij hebben hunnen oorsprong en zij staan geworteld in de eigenheden van de
Friesche taal in het algemeen. In der daad, die bijzonderheden der Friesche namen, b.v.
de zoo uiterst talrijk en algemeen vertegenwoordigde vleivormen en ingekorte vormen, de
verkleinvormen, zoo oude als nieuwe, op se, te en Ie, op tse of tsje en ke uitgaande, bij
mans- en bij vrouwennamen; de oude en nieuwe patronymicale en tweede-naamvalsvormen,
op inga (enga), op a, sna en sma, en en s, en tevens de van plaatsnamen afgeleide vormen
op stra uitgaande, bij geslachtsnamen; eindelijk bij plaatsnamen de uitgangsvormen
op gea (ga), um, terp, wier, pôlle, tsjerke (kerk), syl (zijl), enz. inderdaad, al die bijzonderheden
zijn uit de eigenheden der Friesche taal zeer gereedelijk te verklaren. Waar
die verklaring gevoegelijk met enkele woorden bondig geschieden kon, vindt men ze dan
ook zooveel mogelijk in deze Naamlijst vermeld. En anders blijkt de oorsprong en de beteekenis
der namen, even als hun samenhang met andere verwante namen, den opmerkzamen
gebruiker der Naamlijst voldoende, door de plaats die de namen innemen, door het verband
waarin ze in de verschillende kleine namengroepen geplaatst zijn; en ook door de
verwijzingen, die er bij aangeteekend staan. Bovendien vindt men bij sommige, om de
eene of andere reden bijzondere namen (b.v. Miesterhûs, Sjoerä, Adelen, Andries, Asinga,
Arendstún, enz.) veelvuldig eene korte, nadere verklaring gevoegd.
Evenmin als de Friesche taal, oudtijds geenszins, en ook heden ten dage nog niet, uitsluitend
eigen was en is aan Friesland tusschen Flie en Lauwers, zoo min zijn ook de
Friesche eigennamen, uit die taal voortgesproten, uitsluitend beperkt tot het hedendaagsche
Nederlandsche gewest Friesland. Integendeel. Immers komen zij eveneens voor, zij
het dan soms ook in min of meer gewijzigde vormen, in de andere Oud-Friesche gouwen,
dus in West-Friesland (noordelijk Noord-Holland), Groningerland, Oost-Friesland, Weser-
Friesland ('), Noord-Friesland, enz. Evenwel, gelijk de Friesche taal in het Nederlandsche
gewest Friesland nog heden, als van ouds, hare grootste ontwikkeling, ook hare grootste
C) Het ís hier de plaats om aangaande de benaming Weser-Friesland eenigen naderen uitleg te
geven. Die naam toch is in Nederland weinig bekend en weinig ín gebruik. Men verstaat er onder
al die Friesche gouwen, die, oostwaarts van de oostelijke grenzen van Oost-Friesland, en onmiddellijk
hier aan palende, rondom den zeeboezem de .lade, en aan beide oevers van den breeden mond
der rivier de Weser gelegen zijn , noordoostwaarts zich uitstrekkende tot aan den mond der rivier
de Elve, bij Cuxhaven en Kitsebüttel. Die gouwen hebben eene Friesche bevolking, en de Friesche
taal was daar, in de middeleeuwen, en nog daarna, even als ook in Oost-Friesland, natuurlijker wijze
de eenige volksspreektaal. In sommige streken aldaar leefde het Friesch nog tot in de vorige eeuw,
in den mond des volks, even als tot in de laatste helft dezer eeuw op 't eiland Wangeroog, en tot
heden in het Sagelterland, beiden deel uitmakende van "Weser-Friesland. De gouwen, die gezamentlijk
Weser-Friesland vormen, zijn bij namen: Jeverland en Bntjadingerland (in de middeleeuwen
Wangerland, Ostringen en Eustringen genoemd), Stadland, Stedingerland, Oosterstade, 't Land Wührden,
Fieland en 't Land Wursten of W^orthsaten, die allen aan eikanderen grenzen en een, in aardrijkskundig
, natuur- en volkenkundig opzicht samenhangende landstreek vormen, waar dan nog het
afzonderlek gelegene Sagelterland, als een aanhangsel bijkomt, en het eiland Wangeroog, in de
Noordzee. Deze gouwen maken allen deel uit van het Groot-Hertogdom Oldenburg, met uitzondering
van Oosterstade, Fieland en 't Land Worsten, die tot Hannover behooren.
wumkes.nl