Vertaling Engels-Nederlands - Fontys Mediatheek Portal

Jaargang 128
Nr. 5 - mei 2012
ALGEMEEN
131 Uit de Pers
160 Dagboek van een taalliefhebber
FRANS
132 Voordelen van het stoppen met roken
Vertaling Nederlands-Frans
137 Huan Huan et Yuan Zi, les deux pandas diplomates
DUITS
Vertaling Frans-Nederlands
SPAANS
146 Encontraron indicios de la “partícula de Dios”
Vertaling Spaans-Nederlands
151 Extra ijzer maakt salmonella agressiever
ENGELS
153 Kids aan het water!
Vertaling Nederlands-Engels
157 Waarom FSC?
128 Jaar toonaangevend tijdschrift
in talen en vertalen
139 Honderd jaar poolvorsen
Vertaling Nederlands-Duits
142 Hat Charles Darwin von einem Kollegen abgeschrieben?
Vertaling Duits-Nederlands
144 Richtig oder falsch
Vertaling Nederlands-Spaans
152 Historia de Mundaka
Vertaling Engels-Nederlands
158 Vertaalwedstrijd 2011 - Uitslag

Voor het complete grafische produkt. Van ontwerp tot drukwerk.
Redactie:
Algemeen: drs. M. Lemmens, Kalverhof 57, 6241 CZ Bunde;
drs. H. Stam, George Marshallstraat 14, 6836 KW Arnhem.
Frans: drs. Hetty van der Huizen, dr. Melchiorlaan 8,
1901 KE Castricum.
Duits: dr. J. van Megen, Van Stiphoutstraat 1,
6561 EX Groesbeek.
Spaans: Conchita Alegre Gil, Hulkestein 15, 2804 EN Gouda,
Fennie Steenhuis, Galileïstraat 37, 2561 SX Den Haag
Engels: drs. Jan Klerkx, Duitse Poort 62-E,
6221 HJ Maastricht.
Aan dit nummer werkten mee:
Frans: Agnès Vincenot
Engels: dhr A.F. Parr MA, drs. M. de Ruijter, dr. L van Noppen
Uitgever:
Apart is het adres voor al uw ontwerpwerkzaamheden.
Ook voor het ontwerpen van familiedrukwerk!
Smaragdstraat 22 • 6534 WP Nijmegen
T 024 3883955 • apartreclame@kpnplanet.nl • www.apart-reclame.nl
COLOFON
Inzending van opgaven:
Abonnees die schriftelijk werk ter beoordeling inzenden,
dienen zich te houden aan de volgende regels:
1. Het werk moet voor de datum, genoemd aan het slot van de
opgave, in het bezit zijn van de betrokken redacteur.
2. Op het in te zenden werk worden bovenaan naam, adres en
pseudoniem vermeld; het pseudoniem moet op eventuele
volgende bladzijden herhaald worden.
3. Eventuele vragen of opmerkingen worden geschreven op een
apart vel, waarop ook naam en pseudoniem worden vermeld.
4. Het werk moet getikt of duidelijk geschreven worden op
papier van A4 formaat, waarbij een marge van 3 cm moet
worden aangehouden.
5. Wanneer voor speciale gevallen een persoonlijk antwoord
gewenst wordt, sluit men een geadresseerde en gefrankeerde
enveloppe in.
6. Het ingezonden werk wordt niet teruggestuurd.
Abonnementen:
De Talen verschijnt tien maal per jaar.
De abonnementsprijs bedraagt u135,–.
E-mail abonnement u120,–.
Losse nummers u15,–.
(excl. verzendkosten buitenland).
Groepsabonnementen u245,–
Abonnementen gelden telkens vanaf het eerstvolgende
nummer. Reeds verschenen nummers zijn op aanvraag
leverbaar en worden u, vergezeld van een factuur, toegezonden.
Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij zij
schriftelijk worden opgezegd voor 1 december.
Abonnementenadministratie en marketing:
Uitgeverij Tandem Felix,
Postbus 122, 6573 ZK Beek-Ubbergen.
Telefoon 024-3234986.
E-mail: info@tandemfelix.nl.
www.tandemfelix.nl.
ISSN 0922-1166
© Copyright 2012. Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt door middel
van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze
dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming
van de uitgever.
Het volgende nummer verschijnt rond 10 juni 2012
130 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

Uit de pers ALGEMEEN
Taalniveau hbo-ers onder de maat
Steeds meer hbo-opleidingen zien zich genoodzaakt aparte
taalprogramma’s op te zetten, omdat het taalniveau van
studenten te laag is. Bij sommige studies heeft bijna de
helft van de studenten een zeer geringe woordenschat, en
problemen met spelling, grammatica en taalvaardigheden
als begrijpend lezen. Dat melden de hogescholen in
Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Zowel
autochtone als allochtone studenten van de hogescholen
in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht kampen
met een te laag taalniveau. Zo zou bijna de helft van de
studenten van de Hogeschool van Amsterdam problemen
hebben met lezen en het schrijven van teksten. Op die
hogeschool bestond eerder bij een paar afdelingen een
gratis taalspreekuur. Dat wordt nu echter breed ingevoerd
op de school. Ook in Rotterdam is een taalprogramma
voor beginnende studenten gestart. De Haagse Hogeschool
bekijkt per ‘kennisdomein’ welke maatregelen nodig zijn
en voert vanaf volgend jaar een toets schrijfvaardigheid in.
(nu.nl)
Boek voor analfabeten
In Nederland zijn ongeveer 250.000 mensen analfabeet. Een
nieuwe alfabetiseringsmethode moet laaggeletterdheid en
analfabetisme in Nederland bestrijden. De methode, abc
genaamd, is geënt op de grote behoefte aan een passende
en uitnodigende alfabetiseringsmethode voor adolescenten
en volwassenen, die uitgaat van behapbare stappen en het
opdoen van succeservaringen. Beide uitgangspunten staan
in abc centraal. Dat betekent dat de cursist helemaal vanaf
‘nul’ kan beginnen in het leerwerkboek. De methode is tot
stand gekomen op basis van jarenlange onderwijservaring
in zowel het regulier als het speciaal onderwijs en is volgens
uitgever Deviant ‘basaal, eenvoudig en toegankelijk voor de
gebruikers’. (nu.nl)
Subsidie voor vertalingen
Het nieuwe cultuursteunprogramma van de Europese
Commissie (EC) stelt fors meer geld beschikbaar voor
literaire vertalingen vanuit de ene Europese taal naar de
andere: 48 miljoen. Dat was in het lopende project 16
miljoen euro. Het nieuwe programma Creatief Europa ligt
momenteel ter goedkeurig voor aan de Raad van Europa
en het Europees Parlement, zo heeft EC bekendgemaakt.
Als zij akkoord gaan, komt er een bedrag van 1,8 miljard
euro beschikbaar voor cultuur en media voor de periode
2014-2020. 540 miljoen euro daarvan wordt toegekend
aan culturele projecten waaronder literaire vertalingen.
Die zijn goed voor 9 procent van dat bedrag, 48 miljoen
euro. Uit de evaluatie van het huidige cultuurprogramma
blijkt een onevenwichtige verspreiding van vertalingen, zegt
de EC. Er worden vooral werken vertaald uit dominante
talen zoals Engels, Frans en Duits: 78,14 procent van alle
vertalingen tussen 1979-2006. Deze lijn is ook zichtbaar in
het huidige programma waarin 52 procent van de werken
vertaald worden uit diezelfde 3 toptalen. Wat betreft
doeltalen scoren Bulgaars, Hongaars en Sloveens het beste.
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
32,5 procent van de vertalingen in het programma werden
gemaakt in deze drie talen. Het huidige cultuurprogramma
dat van 2007 tot en met 2013 loopt stelt 400 miljoen euro
ter beschikking van projecten die de Europese culturele
diversiteit en het gemeenschappelijk cultureel erfgoed in
de kijker zetten. 4 procent, 16 miljoen euro, daarvan wordt
besteed aan uitgeverijen die een subsidie kunnen ontvangen
voor de vertaling en publicatie van fictie uit één Europese
taal naar een andere Europese taal. Er zijn subsidiebedragen
beschikbaar tussen 2.000 euro en 60.000 euro. (Boekblad)
Bedrijfsleven voor behoud talenstudies
Een actiecomité dat de studenten van de bedreigde
studie Frans in Leiden vertegenwoordigt heeft een
marktonderzoek gedaan in het bedrijfsleven.
Samen met onderzoeksbureau WhyFey heeft het comité 341
respondenten gevraagd naar hun mening over de huidige
politieke koers in het onderwijs.
Slechts 7,2 procent van hen denkt dat het een goed
besluit is om de opleidingen Duits, Frans en Italiaans te
laten samengaan in Taal, Cultuur en Mediaopleidingen.
71,4 Procent vindt dat onverstandig. 91,9 Procent
van de respondenten vreest dat Nederland door het
huidige onderwijsbeleid uiteindelijk met een tekort aan
taalspecialisten zal kampen. Staatssecretaris Zijlstra scoort
voor zijn beleid dan ook het rapportcijfer 3,5.
Camille Clerx (20), een van de initiatiefnemers: ‘De
resultaten tonen aan dat er in het bedrijfsleven onvrede
heerst over de ontwikkelingen. En dat terwijl de studenten
daar uiteindelijk wel terecht moeten komen.’
Momenteel zijn de taalopleidingen in Amsterdam (plaats
30), Leiden (35) en Utrecht (45) nog hoog in de THESranking
terug te vinden, maar de studenten vrezen een
situatie zoals in Groningen, waar de studie Frans ‘nog
amper is herkennen’ in de brede bachelor. De strijd tegen
het samenvoegen van talenstudies duurt intussen dan ook
voort. (Mare online)
Journaal wordt informeler
Presentatoren Sacha de Boer en Rob Trip zullen vanaf
eind mei gaan rondlopen in de studio, kaartjes in de hand,
om het nieuws ‘in spreektaal’ te vertellen. Het hoort bij
de metamorfose van het Acht uur Journaal van de NOS:
minder stijf, levendiger. Dat blijkt uit een vertrouwelijk
document van de NOS-hoofdredactie dat in het bezit is van
de Volkskrant.
‘We moeten geen RTL Boulevard of Editie NL worden’,
schrijft de hoofdredactie. Duidelijk is wel dat het Journaal
‘luchtigheid en een gevoel van dichtbij en verbondenheid
mist’ en ‘kan leren van nieuwe presentatievormen van
andere nieuwsprogramma’s.’ Zo doen presentatrices Eva
Jinek en Merel Westrik in Vandaag de dag van WNL
al een deel van de presentatie staand. Het doel van de
metamorfose is om nieuw publiek te trekken. (Volkskrant)
HS
131

Vertaling Nederlands-Frans
Voordelen van het stoppen met roken
Les bienfaits de l’arrêt du tabac
1
Als je stopt met roken, is dat erg goed voor je lichaam.
Arrêter de fumer, c’est bon pour le corps.
Titel: Een vertaler moet altijd rekening houden met zowel
de doelgroep als het doel van zijn vertaling. Beide zijn in dit
geval duidelijk: het gaat om jongeren die overgehaald moeten
worden om te stoppen met roken. In een wervende tekst voor
jongeren past spreektaal en daarom zijn titels als: les avantages
d’arrêter / de cesser / de s’arrêter de fumer zeker goed. Toch
kunnen wij het niet nalaten om u ook op een wat meer
verzorgde variant te wijzen: les avantages / les bénéfices de
gevolgd door een zelfstandig naamwoord of, indien u ervoor
kiest om ‘stoppen met roken’ te vertalen door een werkwoord:
les avantages / les bénéfices qu’il y a à cesser de fumer.
Verder zijn de combinaties arrêt du tabac en arrêter de
fumer goed, maar kan arrêt de fumer niet, en combineert les
bienfaits alleen met een zelfstandig naamwoord en niet met
een werkwoord. Bénéfices kan niet gecombineerd worden
met produire (produit des bénéfices), deze combinatie wordt
alleen gebruikt in een economische context en betekent
winst maken.
Sommige inzenders kozen voor een vrij neutrale, weinig
enthousiasmerende titel als arrêter de fumer : les avantages
of cesser de fumer a des avantages. Bij de laatste titel (stoppen
met roken heeft voordelen) verwacht de lezer bovendien de
toevoeging: en nadelen (et des inconvénients). Het woord
avantages mag best wat meer benadrukt worden: cesser de
fumer a bien des avantages / a beaucoup d’avantages.
Een andere mogelijkheid is: message à tous les jeunes : les
avantages de l’arrêt du tabac.
Als je stopt met roken: Een belangrijke vertaalkeuze in deze
tekst is de vertaling van ‘je’, waarbij de vertaler kan kiezen
tussen tu, vous en on. Alle drie zijn hier mogelijk, mits de
vertaler zich maar bewust is van het verschil in toon en de
rest van zijn vertaling daarop aanpast.
Over tu kan men van mening verschillen, zo wordt in
Frankrijk tu minder snel gebruikt dan in Wallonië, in
Franstalig Zwitserland of in Québec. Langs de snelweg ziet
u het verschil al, België: Attache ta ceinture ! Frankrijk:
Attachez vos ceintures !. Tu kan echter wel indien de
doelgroep erg jong is (ca.18 jaar of jonger) en als de
informatie speciaal voor hen bedoeld is en niet over hun
schouder heen ook voor hun ouders.
Is de doelgroep ouder of is de informatie indirect ook
bedoeld voor de ouders en wordt deze verspreid via wat
meer algemene kanalen zoals dag- of weekbladen, dan is
vous beter. Vous creëert niet zozeer afstand maar drukt een
zekere beleefdheid en discretie uit, je valt als het ware wat
minder met de deur in huis.
FRANS
De derde oplossing on is terrein aan het winnen in het
gesproken Frans, vooral, maar niet alleen, onder jongeren.
In deze tekst is het een prima oplossing; al is het wel
mooier om on af en toe te vervangen door ils / les jeunes /
les fumeurs, want het klakkeloos vertalen met on is stilistisch
gezien een ramp.
Het kopiëren van de voorwaardelijke constructie (als je…,
is dat…) levert alleen een vloeiende Franse zin op als het
werkwoord van de hoofdzin in de toekomende tijd staat
(als jij met roken stopt, zal het met je lichaam beter gaan:
si vous arrêtez de fumer définitivement, ce sera bon pour votre
corps / si tu arrêtais de fumer, cela serait très salutaire pour
ton corps). Mooier is nog om de hoofdzin te beginnen met
ton / votre / le corps (si l’on cesse de fumer, le corps en tirera
grand profit / si vous arrêtez de fumer, votre corps en profitera
énormément). Wanneer de hoofdzin echter met est bon /
c’est bon pour le corps begint, dan kan dit niet in combinatie
met een voorwaardelijke bijzin met si, maar alleen in
combinatie met een volledig werkwoord: arrêter de fumer
est très bon pour ton/ votre / son corps / arrêter de fumer, c’est
bon pour le corps.
Ten slotte kan ‘als’ ook door quand vertaald worden, in dat
geval staan de werkwoorden in de tegenwoordige tijd en
klinkt de zin als een algemene waarheid: quand on s’arrête
définitivement de fumer, le corps ressent un mieux-être.
is dat erg goed voor je lichaam: Een belangrijk
vertaalprobleem in deze tekst is het al dan niet
gebruiken van een bezittelijk voornaamwoord voor
een lichaamsdeel. Zoals u weet, zetten we in het
Nederlands vaak een bezittelijk voornaamwoord voor een
lichaamsdeel (je longen / je bloedvaten / je hersenen),
terwijl dit in het Frans slechts zelden het geval is. Alleen
in bepaalde gevallen is het mogelijk om een bezittelijk
voornaamwoord te gebruiken, bijvoorbeeld in combinatie
met bepaalde werkwoorden of wanneer er een bijvoeglijk
naamwoord bij het lichaamsdeel staat. Het goed
aanvoelen van wanneer wel en wanneer niet een bezittelijk
voornaamwoord vereist een taalgevoeligheid die vaak
alleen weggelegd is voor moedertaalsprekers. Indien u het
gevoel heeft dat u dit niveau (nog) niet benadert, is het
veiliger om te kiezen voor een lidwoord.
2
Al binnen 2 weken na het stoppen, voel je je fitter. Je
longen beginnen gelijk aan de grote schoonmaak. Je hoeft
minder te hoesten.
Moins de deux semaines après sa dernière cigarette, on
se sent déjà mieux. Les poumons commencent tout de
suite un nettoyage en profondeur. On a moins besoin de
tousser.
132 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

HETTY VAN DER HUIZEN VERTALING NEDERLANDS-FRANS
Variant
À peine quinze jours après ta dernière cigarette, tu te sens
en meilleure forme. Tes poumons commencent tout de
suite leur grand ménage. Tu tousses moins.
Al binnen 2 weken na het stoppen: ‘Al’ hoeft lang niet altijd
vertaald te worden, déjà kan in dit zinnetje heel goed
achterwege blijven. Wilt u het toch vertalen dan moet het
in ieder geval niet aan het begin van de zin staan, maar
verplaatst worden naar het zinsdeel achter de komma en bij
het werkwoord sentir gezet worden, waardoor er eigenlijk
staat: voel je je al fitter.
Het is: en moins de deux semaines, on se sent, of: moins
de deux semaines après cette décision, vous vous sentez. En
maakt après cette décision overbodig. Indien u ‘binnen’ niet
door en vertaalt maar door dans (dans les deux semaines
/ les quinze jours) dan moet dit wel gevolgd worden door
een bepaling waarin staat wanneer het aftellen precies is
begonnen (après cette décision / après l’arrêt / après avoir
arrêté). Laat u dit weg dan staat er ‘vanaf nu’ en niet ‘vanaf
de laatste sigaret’.
Verder is het dès les quinze premiers jours en niet dès les
premiers quinze jours en na après être s’arrêté de fumer moet
in het vervolg van de zin on gebruikt worden.
voel je je fitter: Je voelt je fitter, en niet topfit. Het is daarom
niet: on se sent en pleine forme maar: on se sent déjà plus en
forme / vous vous sentez en meilleure forme / en meilleure
condition physique / tu te sentiras plus dans ton assiette / plus
énergique.
Je longen beginnen gelijk aan de grote schoonmaak: Het
bijwoord (immédiatement / aussitôt) komt onmiddellijk
na het werkwoord: commencent immédiatement le grand
nettoyage / leur nettoyage à fond / de printemps / se nettoyer à
fond / à éliminer les éléments toxiques.
Je hoeft minder te hoesten: Goede vertalingen zijn: et le
besoin de tousser diminue / la toux diminue / les accès de toux
sont moins fréquents / vous aurez de moins en moins besoin
de tousser / ta toux va diminuer / tu tousseras moins en
passabel: et les quintes de toux diminueront progressivement
(wat omslachtig). On est moins obligé de tousser moet zijn:
on a moins envie de / besoin de tousser.
3
Stoppen is ook goed voor je hart, je hersenen en je
bloedvaten. Je hartslag gaat omlaag en je bloeddruk daalt.
Je bloed kan makkelijker zuurstof vervoeren. En dat voel
je!
Arrêter de fumer est bon aussi pour le cœur, le cerveau et
le système circulatoire. Le cœur bat moins vite, la tension
artérielle baisse, le sang a moins de mal à transporter
l’oxygène. Et on le sent !
Variant
Arrêter de fumer, c’est bon aussi pour le cœur, le cerveau,
les veines et les vaisseaux sanguins. Le rythme cardiaque
ralentit, la tension baisse, l’oxygénation du sang se fait
mieux. Et cela, tu le sens !
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
Stoppen is ook goed voor je hart, je hersenen en je bloedvaten:
In ons commentaar bij de vertalingen naar het Frans toe
wijzen wij er vaak op dat variatie in woordgebruik in het
Frans nog belangrijker is dan in het Nederlands. Het is dan
ook te begrijpen dat sommige inzenders geprobeerd hebben
om ‘stoppen met roken’ iedere keer op een andere manier te
vertalen en soms leverde dit goede, alternatieve vertalingen
op (une vie sans cigarettes est aussi salutaire pour…). Het
herhalen van ‘stoppen / stoppen met roken’ in deze tekst
die vooral wil overtuigen, gebeurt echter niet zonder reden.
Het systematisch herhalen van dezelfde formulering klinkt
dwingender, nadrukkelijker, het feit dat roken slecht is voor
de gezondheid wordt er bij de jeugdige roker als het ware
ingehamerd.
Met tabagisme (arrêter le tabagisme) wordt het teveel
roken in het algemeen aangeduid, tabagisme kan daarom
alleen gebruikt worden als het gaat over de schade voor de
volksgezondheid (la lutte contre le tabagisme) en niet over
de schade voor de gezondheid van één persoon.
Arrêt zonder de toevoeging du tabac (l’arrêt est aussi bon
pour le cœur) klinkt wat merkwaardig, alsof het goed is voor
het hart dat het ophoudt met kloppen.
Goede vertalingen zijn: arrêter le tabac / s’arrêter de fumer
est également bénéfique pour le cœur, le cerveau et le système
cardiovasculaire / cesser de fumer fait également du bien au
cœur, au cerveau et aux artères.
Een vertaling met behulp van profiter kan ook: le cœur, le
cerveau et les vaisseaux en profitent / en profiteront aussi.
Maar: le cœur ainsi que le cerveau et les veines vont profiter
aussi de, moet worden: le cœur ainsi que le cerveau et les
veines vont eux aussi profiter / tirer profit de. Het vervolg
van deze zin is wel wat lastig, zo kan profiter de l’abandon
de fumer niet, maar moet er voor een wat vrijere vertaling
gekozen worden: profiter de ce changement de mode de vie.
Je hartslag gaat omlaag en je bloeddruk daalt: De Van Dale
Nederlands-Frans geeft als eerste vertaling voor ‘hartslag’
pulsation. Als het gaat om het hart of de pols wordt
meestal het meervoud gebruikt (pulsations cardiaques) en
bovendien kan pulsations ook niet gecombineerd worden
met baisser; daarom is het niet: votre pulsation cardiaque
baisse, maar: vous remarquerez un ralentissement de vos
pulsations cardiaques / les pulsations cardiaques ralentiront.
Ook le pouls kan niet gecombineerd worden met baisser
of diminuer, wat wel kan is: le pouls bat plus lentement / le
pouls est plus lent.
De letterlijke vertaling van ‘hartslag’ (le battement de votre
cœur / du cœur) is hier wat onhandig, avoir des battements
de cœur betekent namelijk dat iemand hartkloppingen heeft
en dit kan duiden op een teveel aan emotie of op fysieke
ongemakken, maar in deze context is het wat verwarrend.
Wat wel kan is: le rythme cardiaque diminue et la tension
baisse / la fréquence cardiaque baisse aussi bien que / de
même que la tension artérielle.
Je bloed kan makkelijker zuurstof vervoeren: In zijn
algemeenheid kan het bloed na het stoppen met roken
gemakkelijker zuurstof vervoeren. Het gaat hier dus niet om
de hoeveelheid zuurstof en daarom geen partitief lidwoord
maar een bepalend lidwoord.
Goede vertalingen zijn: l’oxygène circule mieux dans le sang /
133

VERTALING NEDERLANDS-FRANS HETTY VAN DER HUIZEN
le sang transportera l’oxygène plus facilement / l’oxygénation
du sang sera plus facile / et il sera plus facile pour le sang de
transporter l’oxygène / le transport de l’oxygène par le sang
sera plus facile / se fait plus facilement / la capacité du sang
à transporter l’oxygène s’améliorera / le sang est capable de
transporter l’oxygène plus facilement / le sang a moins de
difficultés / moins de mal à transporter l’oxygène / la quantité
d’oxygène augmentera.
En dat voel je!: Se faire sentir (et ça se fait sentir) wordt
vooral gebruikt als het om iets onaangenaams gaat en dan
ook nog in een andere context: les restrictions budgétaires
se font sentir / le manque de nourriture se fait sentir etc..
Goede vertalingen met sentir zijn: et ça / cela se sent / et cela,
on le sent (niet: et on sent cela) / et vous le sentirez / et vous
pouvez le sentir of anders: et vous vous en rendrez compte / et
vous le percevrez / remarquez.
4
Stoppen met roken is ook goed voor je conditie. Er wordt
meer zuurstof door je lichaam vervoerd. Daardoor ga je
makkelijker ademhalen.
Arrêter de fumer est bon aussi pour la forme. Comme il y a
plus d’oxygène qui circule dans le corps, on respire mieux.
Variant
Arrêter de fumer, c’est bon aussi pour ta condition
physique. Comme il y a plus d’oxygène qui circule dans le
corps, tu respires mieux.
Stoppen met roken is ook goed voor je conditie: In het
Nederlands is het ook zonder de toevoeging ‘lichamelijke’
wel duidelijk wat er met ‘conditie’ bedoeld wordt. In het
Frans is dat minder het geval, sa condition kan ook slaan
op iemands persoonlijke omstandigheden of afkomst en
améliorer sa condition wil zeggen: zijn positie verbeteren,
er maatschappelijk of economisch op vooruitgaan. Zowel
sa condition physique als la condition physique kunnen hier,
maar als u vertaalt door forme dan kan alleen la forme want
ta / votre forme kan ook betekenen: je gestalte, de contouren
van je lichaam.
Een aantal inzenders had moeite met de keuze tussen
bien en bon. Nu is dit ook een lastige zaak vanwege al die
uitzonderingen, maar in zijn algemeenheid kunnen we
stellen dat bien een bijwoord is en bon een bijvoeglijk
naamwoord, dus: il parle bien anglais / il a un bon accent.
Nu kan een bijvoeglijk naamwoord ook voorkomen als
het naamwoordelijk deel van een gezegde en dat is in dit
stukje het geval. Misschien wordt het verschil duidelijker
met een ander woord: arrêter de fumer est difficile (niet
difficilement) / fumer est dangereux (niet dangereusement).
Het vervelende is echter dat het bijwoord bien vooral in het
gesproken Frans, ook wel eens als bijvoeglijk naamwoord
wordt gebruikt: Il est bien, ce garçon ! / Voilà des gens
bien !. In de gesproken taal dient het gemak nu eenmaal
de mens en het is eenvoudiger en korter om te zeggen: j’ai
trouvé ce bouquin très bien, dan: j’ai trouvé ce livre très
bien écrit of: Cette voiture est très bien pour la ville, in
plaats van: Cette voiture convient bien pour rouler en ville.
Omgekeerd wordt bon ook wel als bijwoord gebruikt, denkt
u maar aan de combinatie sentir bon (ces fleurs sentent
bon) of trouver bon que (leur père a trouvé bon qu’elles
partent en camping toutes seules, à condition qu’elles
restent dans la région).
Mocht u twijfelen bij de keuze tussen bon en bien dan kunt
u natuurlijk ook voor een andere oplossing kiezen: est aussi
bénéfique pour la condition physique.
Er wordt meer zuurstof door je lichaam vervoerd: We hebben
al gezien dat in een voorlichtingsbrochure herhaling soms
wenselijk is, maar dat neemt niet weg dat het mooier is om
‘vervoerd’ in deze zin door een ander woord te vertalen
dan in zin drie. Kiest u voor transporter dan is de actieve
variant (le sang transporte / peut transporter plus d’oxygène)
mooier dan een passieve zin (davantage d’oxygène est
transporté par le sang dans le corps). Bovendien zorgt het
bloed voor het transport en niet het lichaam, dus niet: le
corps transporte plus d’oxygène.
Andere goede vertalingen zijn: votre corps disposera de plus
d’oxygène / il y a plus d’oxygène dans le sang / le corps est
mieux oxygéné.
Daardoor ga je makkelijker ademhalen: Hier zijn een heleboel
goede vertalingen mogelijk: ce qui facilite / facilitera la
respiration / ce qui vous rendra la respiration plus facile / ce
qui fait que la respiration s’améliore / de ce fait, on va respirer
plus facilement / c’est pourquoi / c’est la raison pour laquelle
/ voilà pourquoi / de cette façon / par conséquent / ainsi, vous
respirerez plus facilement / on respire plus facilement grâce au
sang à nouveau oxygéné / ce qui entraîne une respiration plus
aisée (niet: ce qui mène à) / et cela a pour conséquence (niet:
pour cause) qu’on va respirer plus facilement.
5
En jij hebt geluk, want vooral bij jongeren gaat de
conditie erg vooruit na het stoppen met roken.
Les jeunes ont de la chance, parce que c’est surtout chez
eux que la condition physique s’améliore nettement quand
ils arrêtent de fumer.
Variant
Et tu as de la chance, car c’est surtout quand on est jeune
que la condition physique s’améliore vraiment quand on
cesse de fumer.
En jij hebt geluk: Zoals opgemerkt, zijn er voor zowel tu, vous
als on in deze vertaling argumenten aan te dragen. Indien
u echter voor on gekozen hebt, moet u er in deze zin wel
bijzetten wie er met on bedoeld wordt, bijvoorbeeld: et
quand on est jeune, on a de la chance. Vertaalt u door: Et on
a de la chance, car chez les jeunes surtout (…), dan hebben
niet alleen de jongeren geluk, maar wij allemaal. Bij vous is
dat wat minder noodzakelijk, maar: et vous, les jeunes, vous
avez de la chance of c’est vous, les jeunes, qui en bénéficiez le
plus zijn toch duidelijker dan alleen maar: et vous avez de la
chance.
Et toi, comme jeune personne, tu as de la chance, is stilistisch
gezien correct, maar hier speelt een van de ongerijmdheden
van de taal de vertaler parten. Une personne kan zowel een
134 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

HETTY VAN DER HUIZEN VERTALING NEDERLANDS-FRANS
man als een vrouw zijn, maar une jeune personne is altijd
een (beschaafde) jonge vrouw.
6
Je zult dus al heel snel merken dat je minder snel moe
bent als je beweegt. Bijvoorbeeld in de gymzaal, bij het
traplopen, op de fiets naar school, of op het sportveld.
Ils remarqueront vite une moins grande fatigue quand ils
bougent, par exemple dans la salle de gymnastique, quand
ils montent les escaliers, à vélo, ou sur le terrain de sports.
Variant
Tu remarqueras vite que tu te fatigues moins quand
tu bouges. Par exemple à la gym, quand tu grimpes les
escaliers, à bicyclette, ou sur le terrain de sport.
Je zult dus al heel snel merken: In zin twee kon de vertaling
van ‘al’ nog naar achteren verplaatst worden, maar in de
uitdrukking ‘al heel snel’ wordt ‘al’ niet vertaald.
Goede vertalingen zijn: on sent donc très rapidement /
vous vous apercevrez vite / on s’aperçoit donc très vite / tu
éprouveras très vite / vous constaterez par conséquent très vite
/ vous ne tarderez donc pas à remarquer / au bout de / dans
très peu de temps tu vas te rendre compte. Passabel want iets
te plechtig voor deze brochure is: aussi vas-tu constater.
dat je minder snel moe bent als je beweegt: Se mouvoir (si tu
te meus) is erg plechtig Frans. Het werkwoord wordt nog
maar zelden gebruikt en dan eigenlijk alleen nog maar in de
infinitief of in de derde persoon enkelvoud (elle se meut si
difficilement qu’elle va devoir prendre un fauteuil roulant).
Goed zijn: que l’on se fatigue moins vite si l’on bouge / que
tu n’es plus si vite fatigué pendant l’exercice physique / qu’on
sera moins fatigué après des exercices physiques / que vous
vous essoufflez moins vite quand vous prenez du mouvement
/ quand tu fais des exercices / quand tu es en mouvement /
lorsque vous vous déplacez / que les activités physiques vous
fatiguent moins / que la fatigue qui suit un effort se manifeste
moins rapidement / que la fatigue s’annoncera moins vite.
Bijvoorbeeld in de gymzaal, bij het traplopen, op de fiets naar
school, of op het sportveld: Zoals u weet moet een vertaler
ook cultuurverschillen overbruggen en dit zinnetje is daar
een mooi voorbeeld van. Het probleem is ‘op de fiets naar
school’, Franse jongeren gaan namelijk zelden op de fiets naar
school. Als ze geluk hebben en de school is niet te ver weg
gaan ze te voet en anders worden ze door ouders gebracht,
nemen ze de bus, trein of metro of worden ze met speciale
schoolbussen opgehaald en weer thuis gebracht (ramassage
scolaire / transport scolaire). Daarnaast zeggen in Nederland
zelfs hbo-studenten nog dat ze naar school gaan, maar wordt
in Frankrijk école alleen voor de basisschool gebruikt. Onze
doelgroep zit op het collège of op het lycée. Fietsen doen veel
Franse jongeren wel graag, maar dan voor de lol of als sport.
Het is daarom gemakkelijker om ‘naar school’ gewoon weg te
laten en alleen ‘op de fiets’ te vertalen.
7
In tabaksrook zitten 4.000 stoffen. Een paar van die
stoffen maken je huid en haren droog. Stoppen is dus
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
goed voor je huid en haren. Je huid krijgt een mooiere
kleur en je haar gaat weer glanzen.
La fumée de tabac contient 4 000 substances. Certaines
rendent la peau et les cheveux secs. C’est donc bon pour
la peau et les cheveux d’arrêter de fumer. Le teint devient
plus lumineux et les cheveux retrouvent leur brillant.
Variant
Il y a 4 000 substances dans la fumée du tabac. Certaines
te dessèchent la peau et les cheveux. C’est donc bon pour
la peau et les cheveux d’arrêter de fumer. Ta peau retrouve
son éclat et tes cheveux redeviennent brillants.
In tabaksrook zitten 4000 stoffen. Een paar van die stoffen maken
je huid en haren droog: Voor ‘maken (…) droog’ kunnen
rendre secs en dessécher. Dit laatste werkwoord betekent
naast droogmaken of droog worden ook uitdrogen.
Sécher daarentegen betekent alleen droogmaken wat nat
is en assécher wordt alleen gebruikt als het om water gaat
(droogvallen). Déshydrater betekent ook uitdrogen maar
combineert alleen met huid en niet met haar, u moet in dat
geval dus twee werkwoorden gebruiken (déshydratent la
peau et rendent les cheveux secs). Ternir (ternissent la peau
et les cheveux) betekent dat huid en haren kleur en glans
verliezen, maar niet dat ze droog worden.
Verder gaat het hier om een algemene waarheid en daarom
moet het werkwoord in de tegenwoordige tijd en niet in de
futur.
Stoppen is dus goed voor je huid en haren. Je huid krijgt een
mooiere kleur en je haar gaat weer glanzen: Goede vertalingen
zijn: L’arrêt du tabac est donc bénéfique aussi pour la peau et
les cheveux / ta peau et tes cheveux en profitent aussi. La peau
devient plus éclatante / reprendra des couleurs / deviendra plus
nette / votre teint sera plus vif / la peau reprend de l’éclat et les
cheveux redeviennent brillants / retrouveront leur ancien éclat.
Briller (recommencent à briller) is passabel (betekent
eigenlijk schitteren), maar luire wordt nog maar zelden
gebruikt en dan vooral als het gaat over koper of antieke
meubels of natuurlijk in de combinatie ‘ver luisant’
(glimworm).
8
Veel rokers denken dat ze rustig worden van een sigaret.
Maar je wordt pas écht rustig als je gestopt bent met
roken. Want rokers zijn steeds maar heel eventjes rustig.
En dan krijgen ze weer zin in een nieuwe sigaret.
Beaucoup de fumeurs pensent que fumer leur calme les
nerfs. Mais le calme, on ne le ressent vraiment que quand
on a arrêté de fumer. Car les fumeurs ne connaissent
jamais que quelques instants de calme. Très vite, ils ont
envie d’une nouvelle cigarette.
Variant
Bien des fumeurs pensent que fumer les détend. Mais la
vraie détente, elle ne viendra que si tu cesses de fumer. Car
la détente des fumeurs est toujours de courte durée. L’envie
d’une nouvelle cigarette les reprend très vite.
135

VERTALING NEDERLANDS-FRANS HETTY VAN DER HUIZEN
dat ze rustig worden: Se calmer past niet in deze context, dit
werkwoord wordt bijvoorbeeld gebruikt als het om drukke
kinderen of luidruchtige voetbalfans gaat (on se calme).
Devenir calme kan wel, alhoewel het wat minder beeldend is
dan trouver le calme of se détendre, of anders: de nombreux
fumeurs ont l’idée qu’une cigarette calme les nerfs / croient
qu’une cigarette a un effet apaisant / une influence calmante
/ croient à l’effet tranquillisant / que les cigarettes exercent un
effet calmant sur eux.
9
Als je stopt, ga je meer proeven en meer ruiken. Na een
tijdje proef je en ruik je alles weer net zo goed als voordat
je begon met roken. Je eten zal dus lekkerder smaken.
Quand on arrête de fumer, le goût et l’odorat reviennent.
Au bout de quelque temps ils sont aussi développés qu’
avant qu’on n’ait commencé à fumer. On retrouve le
plaisir de manger.
Variant
Quand tu arrêtes de fumer, le goût et l’odorat s’améliorent.
Au bout de quelques jours tu retrouves les goûts et les
odeurs que tu aimais avant d’avoir commencé à fumer. La
nourriture te semble à nouveau délicieuse.
Als je stopt: Dit stukje kan door een gérondif vertaald
worden (en arrêtant de fumer / en cessant de fumer),
voorwaarde is wel dat de daarop volgende hoofdzin met
een persoonlijk voornaamwoord begint, waarbij erop
gelet moet worden dat de werkwoorden in de hoofd- en
bijzin hetzelfde onderwerp hebben (on va constater que /
tu redeviendras sensible aux). Verder is dès qu’on arrête de
fumer, grammaticaal correct, maar als je het hardop zegt,
merk je dat dès qu’on, klinkt als des cons.
Goed zijn: si on cesse / vous arrêtez / vous vous arrêtez de
fumer / si tu en finis avec les cigarettes (het werkwoord in
de hoofdzin moet bij al deze vertalingen in de futur staan)
/ si tu t’arrêtais (het werkwoord in de hoofdzin moet in de
conditionnel staan) / quand tu arrêtes le tabac.
ga je meer proeven en meer ruiken: Voor de zintuigen moeten
de zelfstandige naamwoorden gebruikt worden (le goût,
l’odorat, la vue, l’ouïe, le toucher) en niet de werkwoorden.
On gagnera en expérience gustative et olfactive, is correct,
maar in deze context wel wat plechtig. Meer geschikt voor
jongeren zijn: tu reviendras sensible aux odeurs et aux
saveurs / le goût et l’odorat aussi s’aiguisent après l’arrêt du
tabac / vous sentirez mieux le goût et l’odeur de la nourriture.
Na een tijdje proef je en ruik je alles weer net zo goed: Peu
de temps après / après quelque temps / après une certaine
période / un laps de temps / petit à petit le goût et l’odorat
redeviennent aussi performants qu’ avant / fonctionneront
aussi bien qu’avant.
Een andere goede vertaling is: le goût et l’odorat reviennent,
alleen kan de zin dan niet verder lopen met: aussi bien
qu’avant. Dit betekent dat het proeven en ruiken al eens
eerder helemaal terugkwamen. Wat wel kan is: le goût et
l’odorat reviennent et sont aussi développés qu’avant.
als voordat je begon met roken: Vertaalt u ‘voordat’ door avant
que dan moet er een subjonctif volgen en in dit geval een
subjonctif passé. De zin loopt helemaal mooi als u ook nog
denkt om de ne explétif die in verzorgd, geschreven Frans
volgt na avant que (aussi bien qu’avant que tu n’aies / vous
n’ayez commencé de fumer / qu’avant que vous ne vous soyez
mis à fumer). Deze constructie kunt u voorkomen door
te kiezen voor een infinitief: qu’avant d’avoir commencé à
fumer of anders: qu’au temps où tu ne fumais pas encore
/ qu’avant le moment où on a commencé de fumer.
Een inzender zocht naar een alternatieve vertaling en vond
la période ‘fumeuse’, goed geprobeerd, helaas heeft fumeuse
vooral de betekenis van duister, vaag. Votre période nonfumeur
kan weer wel.
Je eten zal dus lekkerder smaken: Le repas vous goûtera donc
mieux, is een correcte vertaling indien deze bestemd is
voor een Belgisch, Canadees of Zwitsers lezerspubliek. In
deze landen wordt goûter gebruikt zoals in Nederland het
werkwoord ‘smaken’. Het smaakt lekker ! / Het smaakt me
lekker ! / Het heeft me lekker gesmaakt ! wordt in het Frans:
C’est bon ! / délicieux ! / Je me suis régalé(e) ! en in het
Waalse, Canadese en Zwitserse Frans: Cela me goûte bien
/ m’a bien goûté. In Frankrijk wordt goûter gebruikt in de
betekenis van proeven of voorproeven: Tu veux goûter s’il y
a assez de sel dans la soupe ?
Goede vertalingen zijn: les repas seront donc / par conséquent
plus savoureux / désormais on mangera avec plus d’appétit /
on reprendra donc goût à sa nourriture / ta nourriture aura
meilleur goût / tes repas / les aliments / les plats auront donc
beaucoup plus de goût / meilleur goût / vous apprécierez donc
davantage / mieux vos repas / donc tu retrouveras aussi le
plaisir de manger / tu mangeras donc de meilleur appétit.
Beoordeling (nr. 2, februari 2012)
Tussen de pseudoniemen van inzenders met
hetzelfde aantal fouten staat een streepje.
Uitstekend: Yvie.
Goed: Anon, Lena.
Ruim voldoende: Le Franqui - Funambule, Le
Haut-Viennois, Bonita - Yentl.
Voldoende: Adriënne - Fleur, Tram - Penta -
Empereur - Rijo, Petit-pois, Pain complet.
Bijna voldoende: Barbara - Flamande, Medea -
Bart, Fermier.
Onvoldoende: Illusion - Henco, Emilie, Felix,
Okrzei.
136 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

HETTY VAN DER HUIZEN VERTALING FRANS-NEDERLANDS
Vertaling Frans-Nederlands
Huan Huan et Yuan Zi, les deux
pandas diplomates
Huan Huan en Yuan Zi de twee
panda-diplomaten
1
Un avion spécialement affrété pour l’occasion, plus d’une
centaine de journalistes accrédités et huit télévisions en
direct pour couvrir l’événement ! L’arrivée digne d’un
chef d’Etat réservée à Huan Huan et Yuan Zi, les deux
nouveaux pandas géants du Zooparc de Beauval, marque
une reconnaissance exceptionnelle pour cet établissement
situé dans le Loir-et-Cher.
Een speciaal voor de gelegenheid gecharterd vliegtuig,
meer dan honderd geaccrediteerde journalisten en
acht televisiezenders die de gebeurtenis rechtstreeks
uitzenden! Met deze aankomst, een staatshoofd waardig,
van de twee nieuwe reuzenpanda’s van Zooparc de
Beauval, Huan Huan en Yuan Zi, bereikt deze dierentuin
in het Franse departement Loir-et-Cher een bijzondere
mijlpaal.
2
Un succès qui le fait entrer dans le club très fermé des
«pandazoos», une quinzaine seulement au monde.
Dankzij dit succes hoort Zooparc de Beauval nu bij de
‘pandadierentuinen’, een zeer select gezelschap waarvan er
wereldwijd slechts ongeveer vijftien bestaan.
3
Pour y parvenir, la fondatrice du zoo, Françoise
Delord, et ses deux enfants, Delphine et Rodolphe, ont
dû s’armer de patience et faire preuve d’une volonté
inébranlable.
Om dit te bereiken, hebben de oprichtster van de
dierentuin Françoise Delord en haar twee kinderen,
Delphine en Rodolphe, veel geduld en een ijzeren
wilskracht moeten opbrengen.
4
En cet automne 2010, les bulldozers retournent la terre à
grandes pelletées, le chantier n’est encore qu’un immense
bourbier. Comment imaginer que, dans quelques mois,
cette colline deviendra un petit bout de Chine en plein
cœur du Loir-et-Cher ?
In de herfst van 2010 zijn bulldozers bezig om de grond om
te ploegen en is het terrein nog een enorme modderpoel.
Je kon je toen moeilijk voorstellen dat binnen enkele
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
maanden deze heuvel zou veranderen in een klein stukje
China middenin Frankrijk / dat enkele maanden later
deze heuvel zou zijn veranderd in een klein stukje China
middenin het Loiredal.
5
Le Zooparc de Beauval investit alors 4 millions d’euros
dans cette installation dédiée au futur espace asiatique.
Rien n’est trop beau pour accueillir les futurs hôtes.
Zooparc de Beauval investeert 4 miljoen euro in de aanleg
van wat in de toekomst het Azië paviljoen moet worden
/ in de nieuwbouw van wat eens het Azië paviljoen moet
worden. Kosten noch moeite worden gespaard om de
toekomstige gasten te kunnen ontvangen.
6
Des hôtes dont on ne parle pas encore officiellement,
car leur venue est pour l’instant top secret. Dans
l’établissement, le personnel mis au courant échange par
code et les appelle les «noir et blanc».
Gasten waar officieel nog met geen woord over gerept
wordt, want hun komst is op dat moment nog uiterst
geheim. In het park spreekt het personeel dat op de hoogte
is van hun komst, in code over de panda’s en noemt ze de
‘zwartwitten’.
7
A Chengdu, dans la province chinoise du Sichuan, au
sud-ouest de la Chine, Huan Huan et Yuan Zi, deux
pandas géants, attendent le jour de leur départ pour la
France.
In Chengdu in de provincie Sichuan in het zuidwesten
van China, wachten de twee reuzenpanda’s Huan Huan
en Yuan Zi op de dag dat ze naar Frankrijk zullen
vertrekken.
Opmerking: Een vertaler moet vertalen wat er staat. Helaas
is niet elke brontekst een doorwrocht geheel, waardoor
deze ogenschijnlijk zo eenvoudige regel af en toe wel
voor enig hoofdbreken kan zorgen. Zo staat er in zin 7
‘dans la province chinoise… au sud-ouest de la Chine’,
terwijl het toch voor de hand ligt dat Chinese provincies
in China liggen. Ik heb hier daarom de vrijheid genomen
om de schrijver te ‘verbeteren’. Deze vrijheid heeft
de vertaler lang niet altijd. In een beëdigde vertaling
bijvoorbeeld mag er in de vertaling niets aan de inhoud
veranderd worden. Dit heeft tot gevolg dat fout gespelde
namen of andere data waarvan de vertaler weet dat
deze niet kloppen (een berekeningsfout, een verkeerd
departement) in de vertaling fout overgenomen moeten
worden. Het enige wat de vertaler kan doen is achter de
fout gespelde naam (sic) zetten of in de verklaring bij de
vertaling (Hierbij verklaart ondergetekende (…) dat het
aangehechte document een getrouwe vertaling is van het
oorspronkelijke document.) in een ‘opmerking van de
vertaler’ de fout signaleren.
137

NIEUWE OPGAVE NEDERLANDS-FRANS HETTY VAN DER HUIZEN
8
Côtoyant une centaine de congénères âgés de quelques
mois à 27 ans, ils vivent pour l’instant des jours paisibles
dans leur enclos verdoyant du centre d’élevage des
pandas, grignotant chaque jour une cinquantaine de kilos
de bambous.
Nieuwe opgave
Frans-Nederlands
Condamné à l’illégalité perpétuelle
(1) S’il s’était résumé à faire rouler un rocher jusqu’au
sommet d’une montagne, le quotidien de Sisyphe aurait
pu être supportable. (2) Un labeur pénible, mais à l’objectif
précis. S’il l’avait atteint, le fils d’Éole aurait pu trouver
quelque repos.
(3) Mais Sisyphe était puni des dieux, et son châtiment
consistait en ce que jamais la pierre ne puisse atteindre le
sommet : dans son ultime effort, elle trompait son équilibre
et déboulait jusqu’en bas, enferrant à jamais son destin dans
un cercle infernal et insoluble.
(4) A priori, Mohamed Ali n’a pas grand chose à voir avec
Sisyphe. Son quotidien n’a rien de mythologique, il est
plutôt symptomatique de notre époque. (5) Il n’a pas de
labeur. Il n’a même pas de papiers. L’autre jour, des agents
de police les lui ont demandés, et, comme d’habitude, il
Nieuwe opgave
Nederlands-Frans
Slimmer en flexibeler reizen voor het werk
De nieuwe opgave sluit aan bij een van de onderwerpen van
het SNEVT-examen vertalen Nederlands-vreemde taal, files:
problemen en oplossingen. Nu heeft u het SNEVT-examen
misschien al jaren achter de rug of u laat deze beproeving
graag aan u voorbijgaan, maar het is toch altijd wel aardig
om te zien of u met een dergelijke tekst uit de voeten
kunt. U moet zich voorstellen dat een Franse krant of
tijdschrift een artikel wil plaatsen over de fileproblematiek
in Nederland en dat aan u gevraagd wordt om onderstaand
fragment te vertalen, waarbij u typisch Nederlandse
begrippen zult moeten uitleggen.
(1) Volgens schattingen telt Nederland 7,5 miljoen
werknemers. De meeste daarvan gaan iedere dag in de
auto naar het werk, 1,2 miljoen met een auto van de
zaak, 3,6 miljoen met de eigen auto. De rest gaat met het
openbaar vervoer. (2) Maar het harde onderscheid tussen
de verstokte autorijder en de trouwe treinforens is aan het
verdwijnen. (3) Het aantal leaseauto’s neemt nog niet af,
maar onder invloed van belastingvoordelen voor zuinige
Samen met een honderdtal soortgenoten die in leeftijd
variëren van enkele maanden tot 27 jaar, wonen zij
vooralsnog vreedzaam op een omheind terrein met veel
groen in het pandafokcentrum, waar zij elke dag ongeveer
vijftig kilo bamboe eten.
a été incapable de leur montrer quoi que ce soit. (6) Car
Mohamed est apatride. En quittant le Maroc, son pays
d’origine, il y a vingt ans, il a également laissé derrière lui sa
nationalité. (7) Il avait treize ans. Ses deux parents venaient
de mourir. Dans son balluchon, ni passeport, ni extrait de
naissance, ce qui est rédhibitoire pour tout retour au pays
d’origine. (8) Il y a eu un premier contrôle. Rien à montrer.
Un sans-papier aurait été envoyé en centre de rétention
puis expulsé. Mohamed, lui, n’avait pas cette possibilité.
Expulsé où ? Le Maroc, sa terre natale, ne le reconnaissait
plus comme l’un de ses citoyens. (9) Mohamed a donc été
poursuivi pour séjour irrégulier. Condamné, libéré. Et un
jour, re-contrôlé. Re-poursuivi. Et re-condamné. (10) Et
c’est ainsi que son destin, épousant un cercle vicieux, a
rejoint celui de Sisyphe.
Vrij naar een artikel uit Libération van 1 maart 2012
De vertaling van deze opgave kunt u voor 10 juni 2012
opsturen aan drs. H. van der Huizen, dr. Melchiorlaan 8,
1901 KE Castricum.
auto’s is de gemiddelde leaseauto een stuk kleiner dan een
paar jaar geleden. (4) Voor veel werknemers is de auto
geen statussymbool meer. De kleine groene auto is een
geaccepteerde auto van de zaak geworden. (5) Voor steeds
meer werknemers is de leaseauto niet meer de enige optie.
Bedrijven spelen in op deze trend. NS biedt de ‘NS business
card’ aan: vrij openbaar vervoer, een huurauto, een OV-fiets
of een taxi als dat nodig is. Ook leasemaatschappijen zijn
hun aanbod aan het verbreden, met OV- en parkeerkaarten.
(6) De grootste stap in deze flexibilisering van het zakelijke
verkeer moet echter nog worden gezet. (7) Bij sommige
bedrijven is de term ‘mobiliteitsbudget’ inmiddels
gemeengoed geworden. Bij een mobiliteitsbudget geeft een
werkgever zijn werknemer een vast maandelijks bedrag
om te reizen. (8) De werknemer kan zelf kiezen op welke
manier hij reist. Hij kan er ook voor kiezen om vaker thuis
te werken. De kosten die hij zo bespaart, mag hij houden.
(9) Op deze manier wordt de werknemer geprikkeld om
slim te reizen, maar is er geen dwang.
Naar een artikel uit het NRC Handelsblad van 17 december
2011
De vertaling van deze opgave niet insturen. Een uitwerking
ervan verschijnt in het volgende nummer van de Talen.
138 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

Vertaling Nederlands-Duits
Honderd jaar poolvorsen
Hundert Jahre Polarforschung
1
Op 14 december 1911 was de Noor Roald Amundsen de
eerste mens die de Zuidpool bereikte, vijf weken voor
Robert Falcon Scott, die op de terugweg zou omkomen.
Am 14. Dezember 1911 war der Norweger Roald
Amundsen der erste Mensch, der den Südpol erreichte,
fünf Wochen vor Robert Falcon Scott, der auf dem
Rückweg umkommen sollte.
Honderd jaar poolvorsen: hundert Jahre Polarforschung.
Samenstellingen met Pol- als eerste lid zijn niet goed; ook
het gesubstantiveerde werkwoord Polarforschen bestaat
niet. Toevoeging van lang (hundert Jahre lang) is zeker geen
verbetering, het is zelfs de vraag of dit inhoudelijk wel is
bedoeld.
Op 14 december 1911 was de Noor Roald Amundsen de eerste
mens die de Zuidpool bereikte: am 14. Dezember [des Jahres]
1911 erreichte der Norweger Roald Amundsen als erster
Mensch den Südpol. Der Norwege als aanduiding voor
een inwoner van Noorwegen kent het Duits niet. Als
betrekkelijk voornaamwoord is welch- ongebruikelijk; het
heeft vooral de functie van vragend voornaamwoord, bijv.
welches Kind? Der, die, das zijn de gewone relativa.
vijf weken voor Robert Falcon Scott, die op de terugweg zou
omkomen: fünf Wochen früher / eher als Robert Falcon
Scott, der auf dem Heimweg / auf der Rückfahrt ums
Leben kommen sollte. Bevor is een voegwoord en kan
hier dus alleen dienst doen in een zin als … bevor Scott
den Südpol erreichte. Rückzug is vooral een term in een
militaire context, bijv. der Rückzug der Truppen. In deze
zin moet sollte als hulpwerkwoord fungeren, omdat het
vanuit het huidige perspectief, terugblikkend, om een
werkelijkheid gaat, die vanuit het verleden als toekomst
wordt gepresenteerd, bijv. es sollte der niederländischen
Fußballmannschaft nicht gelingen, in Südafrika Weltmeister
zu werden. Würde is hier daarom per se uitgesloten.
2
Volgens de Nederlandse beroepsavonturier Wilco van
Rooijen is het belangrijk stil te staan bij het 100-jarig
jubileum van Amundsens prestatie.
Nach der Meinung des niederländischen
Berufsabenteurers Wilco van Rooijen ist es wichtig, sich
mit dem hundertsten Jahrestag von Amundsens Leistung
zu beschäftigen.
Volgens de Nederlandse beroepsavonturier Wilco van Rooijen is
het belangrijk: der niederländische Berufsabenteurer Wilco van
Rooijen ist der Meinung, dass es wichtig sei. Ook voorzetsels
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
DUITS
zijn wel mogelijk, bijv. laut (+ gen. / dat.), nach (+ dat.),
dat. + zufolge, maar woordgroepen als nach der Meinung,
nach Ansicht + gen. hebben de voorkeur. Niederländisch
moet als adjectief met een kleine letter worden geschreven.
Abenteuerer bevat een –e te veel. Von Bedeutung sein is
eveneens correct.
stil te staan bij het 100-jarig jubileum van Amundsens prestatie:
bei [dem Thema] der Hundertjahrfeier der Leistung
Amundsens zu verweilen. ‚Stilstaan bij‘ betekent hier
‚aandacht schenken aan‘ en kan dus niet worden vertaald
met stillstehen / innehalten bei, maar wel gedenken + gen.,
[besondere] Aufmerksamkeit widmen / schenken + dat.
Denken an is iets algemener (passabel). Uiteraard moet
deze verbale woordgroep aan het einde van de zin worden
geplaatst. Hundertjähriges / 100-jähriges Jubiläum is in
mijn ogen een wat merkwaardige formulering (passabel),
wel bijv. das 100-jährige Jubiläum der Bank. Wanneer men
Asmundsens als ‘Vorgenitiv’ (= genitief voor zijn kern
geplaatst) wil gebruiken, is het voorzetsel von verplicht,
verg. der Wagen von Annas Freundin.
3
“Dit soort expedities heeft de mensheid verder gebracht.
“Diese Art von Expeditionen hat die Menschheit
vorangebracht.
“Dit soort expedities heeft de mensheid verder gebracht:
Expeditionen dieser Art haben die Menschheit weitergebracht
/ vorwärts gebracht. Wanneer Expeditionen het onderwerp
van de zin is, moet de persoonsvorm (haben) in het
meervoud staan. Na diese Art [von / der] Expeditionen staat
het onderwerp in het enkelvoud. Expeditionsweise is niet
juist, Speditionen evenmin. Dit laatste heeft op vervoer
betrekking. Er is hier geen reden de conjunctief te gebruiken,
er is immers sprake van directe rede, niet van indirecte rede.
Weiterbringen is één woord, vorwärts bringen niet.
4
Het veroveren van de Zuidpool past in een traditie
waarin je ook de tocht van Willem Barentsz moet zien, of
plannen om Mars te veroveren.
Die Eroberung des Südpols passt in eine Tradition, in der
man auch die Entdeckungsfahrt von Willem Barentsz
sehen muss oder Pläne, den Mars zu erobern.
Het veroveren van de Zuidpool past in een traditie: das Erobern
der Antarktis fügt sich in eine Tradition ein. Ook …
entspricht einer Tradition en … gehört in eine Tradition zijn
goed, maar niet passen in + dat., passen innerhalb + gen.,
139

VERTALING NEDERLANDS-DUITS JAN VAN MEGEN
gehören in + dat. en sich einfügen ein. Überlieferung heeft
een engere betekenis, met name gaat het daarbij om de
mondelinge overlevering.
waarin je ook de tocht van Willem Barentsz moet zien: in deren
Licht auch die Expedition / Polarreise des Willem Barentz
gesehen werden muss. In die is fout; worin is niet fraai
(passabel). Die Fahrt is goed, ook wel die Entdeckungsreise,
die Reise, hoewel je bij de barre tochten waarover het hier
gaat, niet direct aan een Reise denkt. Willem Barentsz’ als
genitiefaanduiding is in orde, maar niet Willem Barentsz.
Rechnen zu / zählen zu zijn juist; ook ins Licht rücken
is een correcte verbinding. I.p.v. müssen is ook sollen te
verdedigen, maar niet können.
of plannen om Mars te veroveren: oder Vorhaben / Pläne
zur Eroberung / für die Eroberung des Planeten Mars. De
Nederlandse zin is een beetje merkwaardig. De meesten
– ook ik – zijn ervan uitgegaan dat ‘of plannen om Mars
te veroveren’ als een ‘Nachtrag’ bij het gezegde ‘moet zien’
hoort. Daarop zijn ook de genoemde vertalingen gebaseerd.
De andere interpretatie die leidt tot de vertaling … passt zu
einer Tradition … oder zu Plänen, den Mars zu erobern, lijkt
mij inhoudelijk moeilijk te verdedigen, maar discutabel.
Absichten (= bedoelingen) is hier niet op zijn plaats. Het
voegwoord um zu + inf. is niet toegestaan, omdat er van
een bijvoeglijke bepaling na een zelfstandig naamwoord
sprake is. Um + zu + inf. komt alleen in bijzinnen voor
met de functie van bijwoordelijke bepaling. Der Mars moet
– evenals andere sterren - het bepaald lidwoord bij zich
hebben, bijv. die Oberfläche, der Ring des Saturn (Postma,
Hochdeutsche Sprachlehre, pag. 5). Eroberungspläne des
Mars is foutief, dit kan alleen betekenen dat Mars plannen
heeft iets te veroveren.
5
Al die expedities voeden wetenschappelijke ontwikkeling;
bovendien inspireren ze.
All diese Expeditionen nähren wissenschaftliche
Entwicklungen; außerdem inspirieren sie.
Al die expedities voeden wetenschappelijke ontwikkeling;
bovendien inspireren ze: all[e] diese Expeditionen nähren
die wissenschaftliche Entwicklung; überdies / obendrein haben
sie eine inspirierende Wirkung. Bij all- kunnen in dit geval
verbogen en onverbogen vormen worden gebruikt (Duden-
Richtiges und gutes Deutsch, pag. 36/37). Ook goed zijn
diese Expeditionen nähren alle … en all solche Expeditionen,
maar niet sämtliche Expeditionen. Nährstoff sein für en
die Entwicklung der Wissenschaft fördern zijn correct,
eventueel ook nog speisen, maar niet nahren, ernähren of
hegen. Darüber hinaus is juist. Begeistern, beseelen, anregen,
beflügelnd sein zijn geen verbeteringen.
6
Ze laten zien waartoe de mens fysiek en mentaal in staat
is.”
Sie zeigen, wozu der Mensch physisch und psychisch
imstande ist.“
Ze laten zien waartoe de mens fysiek en mentaal in staat is: sie
lassen sehen / machen deutlich, wozu der Mensch körperlich
und geistig / seelisch fähig ist.“ In physischer Hinsicht is juist.
Geistich is onjuist gespeld, mental is weinig gebruikelijk
(passabel). Ook de spelling im Stande sein is tegenwoordig
geaccepteerd.
7
In het verleden waren nationale trots en drang het ontdekte
in kaart te brengen motoren achter poolexpedities.
In der Vergangenheit waren Nationalstolz und der Drang,
das Entdeckte auf einer Karte darzustellen, Motoren
hinter Polarexpeditionen.
In het verleden waren nationale trots en drang … motoren
achter poolexpedities: in früheren Zeiten bildeten nationaler
Stolz und der Drang … [die] treibende[n] Kräfte der
Polarexpeditionen. In die Vergangenheit heeft de verkeerde
naamval na in; früher is te algemeen. In de brontekst staat
niet ‘vroeger’. We hebben hier nog steeds met de directe
rede te maken, de conjunctief is dus fout. Die Stolz is
qua grammaticaal geslacht onjuist. Drang heeft hier bij
voorkeur het bepaald lidwoord bij zich, omdat er een
bijvoeglijke bijzin op volgt. Motore is een foutief meervoud,
Triebwerke komt niet figuurlijk voor. Wel eventueel:
Antriebskräfte en Beweggründe.
[drang] het ontdekte in kaart te brengen: [der Drang], das
Entdeckte zu kartieren. Das, was entdeckt worden war, en
die Entdeckungen zijn in orde; die entdeckten Gebiete en
entdeckte Gebiete zijn iets beperkter dan das Entdeckte. Zur
Kartierung … en Drang nach Kartierung des Entdeckten zijn
goed. [Kartographisch] aufzeichnen / aufnehmen zijn juist,
maar niet erkunden en sich eine Übersicht verschaffen.
8
Voor Van Rooijen en zijn Britse tegenhanger Ranulph
Fiennes spelen zulke drijfveren tegenwoordig nauwelijks
een rol.
Für Van Rooijen und sein britisches Gegenstück Ranulph
Fiennes spielen solche Triebfedern heutzutage kaum eine
Rolle.
Voor Van Rooijen en zijn Britse tegenhanger Ranulph Fiennes:
für Van Rooijen und dessen britisches Pendant Ranulph
Fiennes. Pendanten is foutief verbogen, Kollegen wijkt
te zeer af. Gegenteil betekent niet ‘tegenhanger’, maar
‘tegendeel’. Britisch moet met een kleine letter worden
geschreven, omdat het een adjectief is.
spelen zulke drijfveren tegenwoordig nauwelijks een rol: spielen
derartige Triebfedern / -kräfte heute / derzeit / gegenwärtig
kaum [noch] eine Rolle. Motive en Beweggründe zijn iets
algemener; Triebfeder heeft als meervoud Triebfedern,
omdat het een vrouwelijk substantief op –er is; ook de
vrouwelijke zelfstandige naamwoorden op –e en –el
vereisen in het meervoud -[e]n als uitgang. Derzeitig
komt uitsluitend als bijvoeglijk naamwoord voor, bijv. die
derzeitigen Umstände.
140 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

JAN VAN MEGEN VERTALING NEDERLANDS-DUITS
9
Van Rooijen onderstreept de uitdaging van de natuur: “Ben
je in staat, alleen of met een team, je staande te houden in
de meest mensonvriendelijke omgeving op aarde?
Van Rooijen hebt die Herausforderung durch die Natur
hervor: „Ist man imstande, sich - allein oder mit einem
Team - in der unwirtlichsten Umgebung auf Erden zu
behaupten?
Van Rooijen onderstreept de uitdaging van de natuur: Van
Rooijen betont / unterstreicht die Herausforderung der Natur.
,Onderstrepen’ betekent hier ‘de nadruk op iets leggen’ (Grote
Van Dale, pag. 2397); unterstreichen kan deze betekenis ook
hebben. Unterstricht is een vervoegingsfout. Herausforderung
der Natur is ook toegestaan, omdat de genitief als een
subjectsgenitief kan worden opgevat, zoals uit het volgende
blijkt: die Natur fordert die Menschen heraus.
“Ben je in staat, alleen of met een team, je staande te houden:
ist man im Stande / fähig, sich, allein[e] oder in einem Team,
durchzusetzen / aufrechtzuerhalten. Het voornaamwoord ‘je’
dient hier in algemene zin te worden geïnterpreteerd: man,
jemand, eventueel ook der Mensch. Het Duitse du komt
aanzienlijk minder vaak in onbepaalde zin voor, alleen in
informeel taalgebruik. In der Lage sein is goed; ook mit einer
Mannschaft, maar Gruppe wijkt iets af, is minder specifiek.
Überleben, sich aufrecht halten, sich auf den Beinen halten
zijn incorrect.
in de meest mensonvriendelijke omgeving op aarde: in der
menschenfeindlichsten / menschenunwürdigsten Gegend
/ Region auf der Erde / Welt. In de samenstellingen met
mensch- moet de vorm menschen- luiden, dus niet
menschfeindlich. De omschrijving van de superlatief
komt bij adjectieven slechts zelden voor; dit is wel het
geval bij deelwoorden met hun verbale betekenis, bijv. der
meistgelesene / am meisten gelesene Roman. Landschaft en
Orte zijn ook juist, maar niet auf Erde. Hier moet staan
[auf] der Erde / [auf] der Welt of auf Erden.
10
Het eindeloze niets van Antarctica is mentaal zwaarder
dan bijvoorbeeld een klimexpeditie in de Himalaya, waar
je een verbluffend uitzicht hebt.”
Das unendliche Nichts der Antarktis ist psychisch schwerer
als zum Beispiel eine Kletterexpedition in dem Himalaja,
wo man eine verblüffende Aussicht hat.“
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
Het eindeloze niets van Antarctica is mentaal zwaarder: die
endlose Leere von Antarktika ist geistig / seelisch schwerer.
Unendlich heeft mijn voorkeur, bijv. die unendliche Weite,
das unendliche Meer (Duden-Universalwörterbuch). Die
Antarktis is het gebied rond de Zuidpool, Antarktika duidt
het continent als geheel aan. Beide woorden zijn juist, maar
het een en ander heeft wel grammaticale consequenties:
der Antarktis en von Antarktika of Antarktikas zijn goede
bijvoeglijke bepalingen, maar niet [von] der Antarktika,
des / von Antarktis, der Antarktik. Mental is in deze context
ongebruikelijk. Goed is wel … belastet die Psyche mehr.
Schwieriger is hier niet goed, tenzij in combinatie met
[schwieriger] zu ertragen.
dan bijvoorbeeld een klimexpeditie in de Himalaya: als etwa /
beispielsweise eine Bergsteigerexpedition in den Himalaja.
De datief en de accusatief na in zijn beide correct; de datief
drukt uit dat men zich in het Himalaya-gebergte bevindt
voor een expeditie, terwijl de accusatief aangeeft dat men
naar de Himalaya een expeditie onderneemt. Vergelijk:
in den Niederlanden reisen – in die Niederlande reisen. De
namen van de meeste bergen en gebergtes zijn mannelijk
van geslacht, bijv. der Taunus, der Brocken, der Kaukasus. Zo
ook: der Himalaja. Er zijn overigens veel uitzonderingen op
deze ‘regel’, zoals die Eifel.
waar je een verbluffend uitzicht hebt: wo man einen
überwältigenden / umwerfenden Ausblick hat. Überraschend
en unglaublich zijn iets algemener (passabel). Genießen is in
orde.
Auke van Hulst, in De Gelderlander van 14 december 2011.
Beoordeling van Honderd jaar poolvorsen (nr. 2,
februari 2012)
Uitmuntend: Aurora (foutloos!), Gopi,
Bücherwurm, Waldvogel
Zeer goed: Balmoral, Van de Boerakker, Karwuppke,
Arnold, Puck, Limmat, Schans
Goed: Lorien, Jenny, Hannover
Ruim voldoende: Marieke, Zeemeermin, Marmot,
Unwirsch, Hauke, Felix, Angelina
Voldoende: Helle, Eva Vera
Bijna voldoende: Hanna im Glück
Onvoldoende: Okrzei.
141

VERTALING DUITS-NEDERLANDS JAN VAN MEGEN
Vertaling Duits-Nederlands
Hat Charles Darwin von einem
Kollegen abgeschrieben?
Heeft Charles Darwin van een
collega overgeschreven?
1
Im Jahre 1858 schickte Alfred Russel Wallace seinem
Kollegen Charles Darwin einen folgenreichen
Aufsatz – mit der Bitte, zu prüfen, ob sich seine neuen
Überlegungen zur Veränderlichkeit von Arten zur
Veröffentlichung eignen könnten.
In 1858 stuurde Alfred Russel Wallace zijn collega Charles
Darwin een opstel met grote / aanzienlijke gevolgen –
met het verzoek na te gaan / te bekijken of zijn nieuwe
overwegingen over de mutatie van soorten voor publicatie
geschikt zouden kunnen zijn.
Prüfen: dit werkwoord betekent in de eerste plaats
onderzoeken, bijv. ‘etwas auf seine Eignung prüfen’ = iets
op zijn geschiktheid onderzoeken. Hier passen nagaan,
controleren, [kritisch] bekijken als vertalingen beter in de
context dan onderzoeken.
Überlegungen: in ‘nach reiflicher Überlegung’ hebben we
met de betekenis beraad te maken = na rijp beraad. Het
voorzetsel ‘zu’ betekent na ‘Überlegung’ met betrekking tot,
over.
2
In einem delikaten Arrangement kommt es dann am
1. Juli 1858 bei der renommierten Linnean Society in
London zur Vorstellung der neuen Theorie.
In een delicaat arrangement komt het op 1 juli 1858 bij
de gerenommeerde Linnean Society in Londen tot de
presentatie van de nieuwe theorie.
In einem delikaten Arrangement: aangezien ‘delikat’ en
‘Arrangement’ diverse betekenissen hebben en een
specifieke gevoelswaarde, verdient het de voorkeur in de
vertaling deze termen te handhaven. Bij vervanging door
‘gewone’ woorden gaan bepaalde elementen verloren.
Zur Vorstellung kommen: er is hier spraken van een
‘Funktionsverbgefüge‘, d.w.z. een vaste verbinding van
een substantief en een werkwoord met slechts een zwakke
betekenis. Het substantief domineert in deze gevallen de
betekenis, hier bijv.: voorgesteld / gepresenteerd worden.
3
Auf nur 20 handschriftlichen Seiten und in knappen
4200 Worten legt Wallace in leicht verständlicher Form
den lange gesuchten Evolutionsmechanismus dar: das
Überleben der am besten Angepassten und die Auslese
durch die Umwelt.
Op slechts / maar 20 met de hand geschreven pagina’s /
bladzijden met 4200 gecomprimeerde woorden zet Wallace
in [een] gemakkelijk te begrijpen vorm het lang gezochte
mechanisme van de evolutie / evolutiemechanisme uiteen:
het overleven van degenen die zich het best aanpassen en
de selectie door de omgeving / het milieu.
Knapp: ‘mit knappen Worten’ omschrijft Duden-
Universalwörterbuch met “kurz, gerafft, auf das
Wesentliche beschränkt, konzentriert“. Van Dale D-N
(pag. 781) vertaalt het met met weinig woorden, kort. Mijn
voorkeur gaat uit naar met gecomprimeerde / bondige /
kernachtige woorden.
Umwelt: de ruimere interpretatie van ‘Umwelt’ is omgeving.
De beperking tot het milieu is hier echter niet uit te sluiten.
4
Mit diesem Prinzip natürlicher Selektion gelingt letztlich
der Durchbruch der Evolutionstheorie.
Met dit principe van natuurlijke selectie slaagt /
lukt uiteindelijk / ten slotte de doorbraak van de
evolutietheorie.
Der Durchbruch: ‘Durchbruch’ is een substantief met
verbale betekenis. In de vertaling kan men daarom ook
het werkwoord doorbreken gebruiken: met dit principe …
weet de evolutietheorie … door te breken, … lukt het de
evolutietheorie door te breken.
5
Die öffentliche Präsentation der Darwin-Wallace-Papiere
im Sommer 1858 stellt nicht nur eine zentrale Episode
der Biologiegeschichte dar, sie leitet auch eine der gröβten
wissenschaftlichen Revolutionen ein.
De presentatie van de Darwin-Wallace-geschriften in
het openbaar in de zomer van 1858 betekent / vormt niet
alleen een centrale episode in de geschiedenis van de
biologie, ze leidt ook een van de grootste wetenschappelijke
revoluties in.
Papier: behalve papier kan ‘das Papier’ ook in het algemeen
een ‘Schriftstück’ aanduiden, bijv. “er hat alle Papiere
vernichtet” = hij heeft alle documenten vernietigd (Duden-
Universalwörterbuch). Dit leidt in zin 5 tot de vertaling
geschrift. Papieren is hier als vertaling uitgesloten.
Darstellen: ‘darstellen’ komt ook als synoniem van ‘sein’,
‘bilden’ voor. Terwijl ‘sein’ een dubbele nominatief vereist,
hebben ‘darstellen’ en ‘bilden’ naast het onderwerp een
accusatiefobject bij zich, bijv. das letzte Match stellt einen
Höhepunkt in ihrer Laufbahn dar.
6
Allerdings entgeht anfangs den meisten Zeitgenossen
die zentrale These: dass Arten nicht statisch und von
142 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

JAN VAN MEGEN NIEUWE OPGAVE DUITS-NEDERLANDS
Gott geschaffen sind, sondern sich angetrieben durch
Naturprozesse verändern.
Weliswaar ontgaat de meeste tijdgenoten de centrale
these: dat soorten niet statisch en door God geschapen
zijn, maar, aangedreven door processen van de natuur,
veranderen.
Naturprozesse: natuurlijke processen is uiteraard ook goed,
maar processen van de natuur drukt explicieter uit wat hier
bedoeld is.
7
Erst als ein Jahr später Darwins epochales Buch Über die
Entstehung der Arten erscheint, bricht der Sturm los.
Pas als een jaar later Darwins baanbrekend [boek]werk /
boek ‘Over het ontstaan van de soorten’ verschijnt, barst
de storm los.
Als: het Duitse voegwoord ‘als’ heeft temporele betekenis en
drukt een ‘einmalige’ handeling of gebeurtenis uit. Meestal
heeft het een en ander op het verleden betrekking en staat
de persoonsvorm in de verleden tijd; de vertaling van ‘als’
luidt dan toen, bijv. als er nach Hause kam, … = toen hij
thuis kwam, …. In zin 7 wordt ‘als’ met de tegenwoordige
tijd gecombineerd (een zogenaamd praesens historicum);
het Nederlandse equivalent is nu als. In tegenstelling
tot ‘als’ duidt ‘wenn’ een herhaling van handelingen of
gebeurtenissen aan, bijv. wenn er nach Hause kommt, wird
er stets von seinem Hund begrüßt.
Boektitel: in de vertaling mag ook de oorspronkelijke
Engelse titel worden gebruikt: On the Origin of Species,
maar de Duitse titel mag niet onvertaald blijven. De
eerste vertaling van Darwins boek is in Nederland in 1890
verschenen, onder de titel De oorsprong der soorten.
Nieuwe opgave
Duits-Nederlands
Mehrsprachigkeit in der Europäischen Union
1 Wir leben in einer umfassend vernetzten Welt, in der
die Grenzen zwischen Ethnien und Nationen immer
durchlässiger werden.
2 Diese Offenheit begünstigt die Neigung, kulturelle
Unterschiede einzuebnen und sprachliche Vielfalt
abzubauen.
3 Im Zuge der den Erdball immer dichter und schneller
umspannenden Kommunikation verstärkt sich der
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
8
Die Umstände der ersten Vorstellung der
Selektionstheorie gehören zu den am gründlichsten
untersuchten Kapiteln der Wissenschaftsgeschichte;
tatsächlich gleichen sie einem wahren Krimi.
De omstandigheden van de eerste presentatie van de
selectietheorie behoren tot de hoofdstukken uit de
wetenschapsgeschiedenis die het grondigst onderzocht
zijn; feitelijk / in feite lijken ze wel / op een echte krimi,
hebben ze veel weg van een echte krimi.
Die Umstände der ersten Vorstellung: ook de omstandigheden
waaronder de eerste presentatie … plaatsvond.
Krimi: de Grote Van Dale (pag. 1839) vermeldt ook voor het
Nederlands krimi. Andere woorden zijn thriller, misdaad- /
detectiveroman.
9
Die Ereignisse sind bis heute nicht vollständig aufgeklärt,
und der Disput darüber, was wirklich geschah, dauert an.
De gebeurtenissen zijn tot op heden / tot vandaag [de
dag] niet volledig opgehelderd en de discussie over wat er
werkelijk is gebeurd / gebeurde, duurt voort.
Darüber, was: in het Duits is het gebruikelijk dat het
betrekkelijk voornaamwoord ‘was’ in de hoofdzin een
correlaat heeft, bijv. ‘darüber, was’ of ‘über das, was’. Deze
constructie is noodzakelijk, wanneer het voornaamwoord
in de hoofdzin en de bijzin verschillende functies en
vormen hebben, bijv. sie waren nicht zufrieden mit dem,
was sie erreicht hatten. ‘Mit was sie erreicht haben’ zou hier
incorrect zijn.
Matthias Glaubrecht, in Die Zeit van 16 februari 2012.
wirtschaftliche Druck zu Gunsten einer oder weniger
Weltsprachen.
4 Wer wollte den Wert einer Lingua franca leugnen?
5 Ob auf Reisen oder bei dem Zusammentreffen mit
Sprechern fremder Idiome kommt uns allenthalben
und allerorten zustatten, dass wir in der englischen eine
weltweit gesprochene Sprache besitzen, die uns eine
Verständigung ermöglicht.
6 Solange wir noch der Maschinen entbehren, die unsere
muttersprachlichen Äußerungen automatisch in das
Idiom unseres Gegenübers übersetzen, werden wir einer
oder weniger Verkehrssprachen bedürfen.
7 Für die deutsche Sprache allerdings ist der Traum von
der Weltsprache ausgeträumt; der englischen Sprache
ist diese Rolle zugefallen.
143

RICHTIG ODER FALSCH? JAN VAN MEGEN
8 Dies hat sie gewiss nicht ihrer Ausdruckskraft und
Schönheit zu verdanken, obwohl an diesen Vorzügen
der englischen Sprache nicht zu zweifeln ist.
9 Der Status einer Sprache ist eng mit politischer,
wirtschaftlicher und kultureller Macht verknüpft.
10 Die Weltgeltung des Englischen ist ohne Zweifel ein
Resultat von Macht.
Nieuwe opgave
Nederlands-Duits
Het einde van een statussymbool
1 Het zou een digitale encyclopedie nooit overkomen:
ingehaald worden door de geschiedenis.
2 In 1914 startten de persen met de vierde druk van
Nederlands grootste verzameling van kennis, de
Winkler Prins.
3 Maar toen in 1922 de inkt van het laatste deel
was opgedroogd, waren als gevolg van de Eerste
Wereldoorlog de eerste delen hopeloos achterhaald.
4 De laatste duizend exemplaren kon uitgever Elsevier
aan de straatstenen niet kwijt.
5 Een mankement dat de fysieke encyclopedie uiteindelijk
fataal is geworden.
6 ‘Een papieren encyclopedie is verouderd zodra hij
gedrukt is’, zei de directeur van de Encyclopaedia
Richtig oder falsch
IA Richtig
1 Das Schiff fuhr unter den Brücken hindurch an den
Villen vorbei nach Amsterdam.
2 Um die Krise in den Griff zu bekommen und weiteren
Problemen vorzubeugen, müssen neue Maßnahmen
ergriffen werden.
3 Die Regierungschefs unterschrieben / unterzeichneten
in Brüssel einen Pakt und setzen auf strengere
Sanktionen.
4 Die Verkäuferin sagte zu mir: „Ihnen einen schönen Tag
noch!”
5 Wir sind gebeten worden, rechtzeitig im Museum zu
erscheinen.
IB Commentaar
1 Unter den Brücken hindurch is de juiste vorm. Het feit dat
het werkwoord fahren een beweging aangeeft, speelt
geen rol voor de naamval van unter. Ook bij andere
voorzetsels die door een bijwoord worden gepreciseerd,
Jutta Limbach, ehemalige Präsidentin des
Bundesverfassungsgerichts und des Goethe-Instituts, in:
APuZ, Aus Politik und Zeitgeschichte, 23 januari 2012, pag.
48/49.
De vertaling van bovenstaande tekst kunnen abonnees
inzenden tussen 1 en 10 juni 2012 naar mijn adres: Dr.
J. van Megen, Van Stiphoutstraat 1, 6561 EX Groesbeek.
De uitwerking van de opgave verschijnt in het
septembernummer van 2012.
Britannica, nadat hij afgelopen woensdag bekendmaakte
te stoppen met de gedrukte uitgave van de koning der
encyclopedieën, ‘terwijl onze online editie constant
wordt geüpdatet.’
7 De Encyclopaedia Britannica is de laatste van een rij
gerenommeerde gedrukte encyclopedieën die het loodje
leggen.
8 De Franse Larousse, de Duitse Brockhaus en de
Nederlandse Winkler Prins gingen hem al voor door
enkel nog digitale versies uit te geven.
9 Wat eens een sieraad in de boekenkast was, staat nu
voor een paar tientjes op zoekertjes.net te koop.
10 ‘De encyclopedie zorgde voor democratisering van
kennis’, zegt hoogleraar boekwetenschap Lisa Kuitert,
‘de komst van Wikipedia is de überdemocratisering.’
Irene de Pous, in de Volkskrant van 15 maart 2012.
Deze vertaling dient u niet in te zenden. De uitwerking
ervan verschijnt in het volgende nummer van de Talen.
komt regelmatig de datief voor, bijv. am Bach entlang,
hinter jemandem her [sein], an den Häusern vorbei
/ vorüber. Bij een aantal werkwoorden zien we een
vergelijkbaar fenomeen, bijv. sie kamen an den
Flughafen – sie kamen am Flughafen an; er hängte das
Gemälde über den Schreibtisch – er hängte das Gemälde
über dem Schreibtisch auf; sie setzte sich auf die Couch
– sie setzte sich auf der Couch nieder. Maar: das Wasser
drang in den Keller ein; sie bog in eine Seitenstraße ein.
De datief van an den Villen vorbei is in het voorafgaande
toegelicht. In plaats van an … vorbei komt ook an …
vorüber voor, zonder betekenisverschil.
In nach Amsterdam wordt de richting, beweging
‘waarheen’ aangeduid; het voorzetsel zu zou in dit geval
de plaats ‘waar’ aangeven. Wanneer nach als voorzetsel
van richting / beweging wordt gebruikt, dan ontbreekt
doorgaans het lidwoord, bijv. nach Holland (maar: in
die Niederlande), nach Köln, nach Hause, nach links.
Ook zu kan een richting of beweging signaleren, met
name in combinatie met personen: zu Verwandten
reisen, setze dich zu mir, maar ook zum Zoo fahren,
zum Bahnhof fahren. Het Duits kent bij voorzetsels
+ dat. / acc door het gebruik van de accusatief ook de
144 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

JAN VAN MEGEN RICHTIG ODER FALSCH?
mogelijkheid beweging en richting weer te geven, bijv.
ans Meer fahren, sich ans Fenster stellen, auf einen Ball
gehen, auf die Post gehen, ins Kino / Theater gehen.
2 Die Krise is het gebruikelijke zelfstandig naamwoord.
Die Krisis bestaat overigens volgens Duden-
Universalwörterbuch wel, maar is verouderd. Krisis
dient in hedendaagse teksten dus niet te worden
gebruikt.
Etwas in den Griff bekommen heeft steeds het bepaald
lidwoord als deel van de uitdrukking bij zich. Dit geldt
ook voor etwas im Griff haben. De naamval maakt
het verschil in betekenis tussen beide uitdrukkingen
uit: ‘iets de baas worden’ tegenover ‘iets de baas zijn’.
Duden-Redewendungen geeft het verschil aan met
etwas gut beherrschen; mit etwas gut umgehen können
resp. etwas meistern; lernen, mit etwas gut umzugehen.
Vorbeugen vereist steeds een object in de datief: einer
Krise vorbeugen. Daarentegen heeft verhindern een
accusatiefobject bij zich: Schlimmeres konnte rechtzeitig
verhindert werden.
Maßnahmen ergreifen dient de verbinding te luiden, niet
Maßnahmen nehmen. Behalve ergreifen is overigens ook
treffen mogelijk: Maßnahmen treffen.
3 Unterzeichnen heeft hier de voorkeur, omdat het
specifieker is, d.w.z. vooral in ambtelijke context
voorkomt. Ook unterschreiben is overigens correct; dit
betekent in algemene zin ondertekenen, bijv. einen Brief
unterschreiben.
De naam van de hoofdstad van België luidt in het Duits
Brüssel.
Het substantief Pakt (= Bündnis zwischen Staaten) is
mannelijk van geslacht. De correcte vorm in deze zin is
derhalve einen Pakt. Met dit woord is ook de ambtelijke
context voor unterzeichnen gerealiseerd.
Auf jmdn. /etwas setzen betekent volgens de omschrijving
van Duden-Universalwörterbuch “in einer bestimmten
Angelegenheit darauf hoffen, dass sich durch jmdn.
/ etw. etwas für einen erreichen lässt.“ Van Dale
D-N vertaalt het met hoge verwachtingen koesteren.
De accusatief is te verklaren, omdat de uitdrukking
figuurlijke betekenis heeft.
II Richtig oder falsch?
1 Fußball-Deutschland freut sich über / auf das Duell der
Gigante[n] von Bayern / Baiern und Dortmund.
2 An dem / auf das Gedicht von Günter Grass, deutschem
/ deutscher Nobelpreisträger, wurde im In- / Binnenland
und Ausland heftige Kritik [aus]geübt.
3 In dem kleinen Supermarkt in Deutschland kaufen
wir oft / öfters Gemüse, etwa Zucchini[s], Gurke[n],
Chicorée[s], weil es jenseits der Grenze [um] einiges /
Einiges billiger ist.
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
4 Sagen moet in dit verband met het voorzetsel zu worden
gecombineerd: zu jmdm. etwas sagen. Gegen jmdn. etwas
sagen is foutief.
De datief Ihnen is hier de correcte vorm, omdat er
sprake is van een elliptische zin. Er zijn syntactische
delen van de zin niet genoemd, namelijk het onderwerp
en het gezegde: ich wünsche …. Ook de accusatief einen
schönen Tag is op deze manier te verklaren. De volledige
zin zou dus kunnen luiden: ich wünsche Ihnen noch
einen schönen Tag. Door het weglaten van de zinsdelen
verandert de syntactische structuur dus niet. Ook de
accusatieven van uitdrukkingen als guten Tag!, guten
Morgen! etc. zijn op bovengenoemde wijze te verklaren.
5 Wir sind gebeten worden komt overeen met het
Nederlandse er is ons gevraagd. Dit merkwaardige
verschil in grammaticaal-syntactische structuur tussen
het Nederlands en het Duits hangt samen met het feit
dat bitten een overgankelijk werkwoord is, met een
persoonlijk accusatiefobject (jmdn. um etwas bitten),
en dat vragen voor de persoon een indirect object (aan
iemand iets vragen) heeft. Voor het passief impliceert
het een en ander dat bitten een persoonlijk onderwerp
kent, bijv. ich wurde gebeten, en vragen niet, bijv. mij
werd gevraagd. Als het onderwerp meervoud is, moet
de persoonsvorm ook in het meervoud staan: wir
sind …, in het Nederlands is alleen een onpersoonlijk
onderwerp resp. plaatsonderwerp mogelijk: er is …
Um moet na bitten achterwege blijven, omdat de bijzin
de functie van voorzetselvoorwerp heeft. Um + zu + inf.
is alleen in bijwoordelijke bijzinnen mogelijk, bijv. sie
waren gekommen, um uns das mitzuteilen. Vaak wordt
dan door de bijzin een doel uitgedrukt = finale bijzin.
Na erscheinen + voorzetsel met dat. / acc. hebben deze
voorzetsels doorgaans de datief, bijv. auf dem Bildschirm
erscheinen, in der Tür erscheinen. Postma, Hochdeutsche
Sprachlehre (pag. 451) verklaart de datief als „Abschluss
einer Fortbewegung an einer bestimmten Stelle“, bijv.
der Rektor erschien im Klassenzimmer. Enkele andere
werkwoorden waarvoor hetzelfde geldt, zijn: halten,
landen, stranden, enden, ankommen, gipfeln en Platz
nehmen.
4 Infolge / wegen einer ernsthaften / ernstlichen Krankheit
musste / sollte sie einen Spezialist[en] konsultieren.
5 Er stellte / setzte die Bücher, die er geliehen / geborgt
hatte, in das Regel zwischen den / die anderen
Bücher[n].
De rubriek Richtig oder falsch? verschijnt in elk nummer
van ‘De Talen’. Het gaat steeds om enkele korte zinnen met
grammaticale respectievelijk lexicale moeilijkheden. In het
volgende nummer verschijnt de oplossing van ‘II Richtig
oder falsch?’ met een beknopte verklarende toelichting.
145

Vertaling Spaans-Nederlands
Encontraron indicios de la “partícula de Dios”
Aanwijzingen gevonden voor bestaan
‘goddelijk deeltje’
De meeste inzenders hebben de derde persoon meervoud
– terecht – veranderd in een onpersoonlijke vorm, net als
in de modelvertaling. Explicitering van de derde persoon is
ook mogelijk, zoals bijvoorbeeld in Wetenschappers vinden
aanwijzingen voor. Merk op dat titels als Aanwijzingen voor
een Goddeeltje verwarrend zijn. Het lijkt dan, alsof het
‘Goddeeltje’ aanwijzingen krijgt. In Aanwijzingen gevonden
voor ‘Goddeeltje’ valt dit probleem iets minder op, maar
bestaan dient hier desondanks beslist toegevoegd te worden.
Niet Aanwijzingen van een Goddeeltje gevonden! Dan geeft
het Goddeeltje aanwijzingen. Verder vind ik het woord
Goddeeltje of God-deeltje eerlijk gezegd niet mooi en ook te
letterlijk vertaald aandoen. Beter vind ik dan Godsdeeltje,
hoewel ik het zeker met kleine letter zou schrijven. Mijn
voorkeur gaat uit naar goddelijk deeltje, omdat we in het
Nederlands lang niet zoveel strooien met God als het
Spaans met ‘Dios’. Aan de andere kant: in deze materie
komen we, zij het misschien allemaal overgenomen vanuit
den vreemde, God wel tegen. Denk bijvoorbeeld aan de
uitspraak ‘God dobbelt niet,’ van Albert Einstein.
Het woord Goddeeltje zou overigens weleens de letterlijke
vertaling van ‘God particle’ kunnen zijn: het levert althans
behoorlijk wat treffers op internet op. Bedenk dat door
internet instantvertalingen ontstaan. Ik volg de NRC op
internet en kom er geregeld vrijwel letterlijke vertalingen
tegen die ongetwijfeld in haast zijn gemaakt om maar zo
snel mogelijk het nieuws op de site te hebben. Vervolgens
nemen andere sites het over en wordt iets een gangbare
– maar daarom nog geen juiste – vertaling. Voorlopig
hoogtepunt – of dieptepunt – hiervan is voor mij nog
steeds de kop waarmee de Volkskrant op 4 augustus 2009
opende: ‘Metrolijn pas af “als de varkens vliegen”’. Dit was
een letterlijke vertaling van ‘when pigs fly’, oftewel, met
sint-juttemis. Kortom: googlen is heel nuttig, maar laten we
ons gezonde verstand er wel bij houden! Let op: de Spaanse
dubbele aanhalingstekens worden in het Nederlands enkele.
1
Detectaron dónde se ubicaría la pieza que falta para
explicar el origen de la masa
Mogelijk ontbrekend deeltje ontdekt dat de oorsprong van
massa moet verklaren
Detectaron dónde se ubicaría la pieza que falta: we hebben
hier te maken met een subtitel, dus de vertaling mag niet te
lang worden en kan geen volledige zin zijn, temeer omdat
in de zin hierna nog eens hetzelfde wordt gezegd, maar
dan uitgebreider. Er moet hier bij voorkeur vrij worden
SPAANS
vertaald, zolang maar duidelijk blijft dat het deeltje niet
werkelijk is ontdekt! Wetenschappers hebben het ontbrekende
deeltje ontdekt kan dus niet. Uit het hele artikeltje, en
ook uit de titel, blijkt dat het deeltje niet is gevonden. De
onzekerheid wordt in de Spaanse tekst weergegeven met ‘se
ubicaría’: zich zou bevinden. Of het zich daar daadwerkelijk
bevindt, blijft de vraag. In dat soort onzekere gevallen
gebruiken wij in plaats van de verleden toekomende tijd
eerder woordjes als mogelijk, misschien, bijna. Leuke, vrijere
oplossingen waren Meer duidelijkheid over deeltje […]
en Wetenschappers zijn missend deeltje op het spoor […]
(waarbij ik van missend overigens zeker ontbrekend zou
maken). Ontbrekend puzzelstukje voor ‘pieza que falta’ lijkt
me prima. Niet ontbrekende schakel, dat verwijst naar de
‘missing link’ van Charles Darwin. Para explicar el origen
de la masa: wat mij betreft liever massa dan de massa. Niet
uitleggen voor ‘explicar’. Verder konden we ons aan dit
laatste stukje eigenlijk geen buil vallen.
2
La Máquina de Dios, “el gran colisionador de hadrones”
que en marzo logró recrear el instante cero del Universo
y hacer vibrar al mundo científico, se puso en marcha
con un objetivo de máxima: descubrir si existe “el bosón
de Higgs” o la “partícula Dios”, la pieza clave que falta
descubrir para explicar el origen de la masa.
De ‘goddelijke machine’ of ‘grote hadronenbotser’, die in
maart 2011 het ontstaansmoment van het universum wist
na te bootsen en voor de nodige opwinding in de wereld
van de wetenschap zorgde, werd in werking gesteld met een
ultiem doel: ontdekken of het ‘Higgs-boson’ of ‘goddelijk
deeltje’ bestaat, het essentiële deeltje dat nog ontdekt moet
worden om de oorsprong van massa te verklaren.
La Máquina de Dios, “el gran colisionador de hadrones”:
opnieuw: wat te doen met ‘Dios’? Het Goddeeltje en ook
goddelijk deeltje van de titel lijken gangbare termen op
internet, evenals de equivalenten ervan in het Engels en
het Spaans, maar de ‘Máquina de Dios’ lijkt uitsluitend
een Spaanse vinding te zijn. Ik vind althans geen Engels of
Nederlands equivalent. ‘God Machine’ is dan weer wel een
band uit de jaren negentig, maar de term wordt (vrijwel)
nergens gerelateerd aan de deeltjesversneller. Aangezien
het om een (tweede) bijnaam gaat, zou ik ook deze naam
tussen aanhalingstekens zetten. Voor machine met een
hoofdletter zie ik geen reden. Ook ‘machine van God’, ‘Gods
machine’ (en dan God dus wél met een hoofdletter!), met
dezelfde kanttekeningen als bij de titel. Sommige inzenders
146 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

FENNIE STEENHUIS VERTALING SPAANS-NEDERLANDS
hebben de Engelse term ‘Large Hadron Collider’ gebruikt,
wat mij betreft prima. Wanneer wordt uitgelegd dat het
om een deeltjesversneller gaat moet deeltjesversneller niet
tussen aanhalingstekens, want dat is geen bijnaam! Het is
zonder meer verdedigbaar om één van de twee bijnamen
weg te laten, maar ik zou er dan voor kiezen om ‘Máquina
de Dios’ weg te laten, zoals in De deeltjesversneller, ‘de grote
hadronenbotser’. Ook: de Large Hadron Collider, ’s werelds
grootste deeltjesversneller. Zet de Engelse term wel in cursief.
Que en marzo logró recrear el instante cero del Universo: de
toevoeging 2011 is hier wel zo prettig en duidelijk. Ook
lukte, erin slaagde voor ‘logró’. Zwak: ervoor zorgde. Mooi was
om de handeling niet bij de machine, maar bij de mens te
leggen: In maart 2011 is het wetenschappers gelukt om met een
deeltjesversneller […]. Prima! ‘Recrear’ kan niet met creëren
worden vertaald! Wanneer men er werkelijk in geslaagd was
een oerknalmoment te creëren, dan hadden we er nu een
tweede heelal bij en daar merk ik nog niets van. Twijfelachtig:
te doen herleven, herscheppen. Niet: tot stand te brengen, te
produceren. Wel: simuleren. Met ‘instante cero’ wordt hier het
ontstaansmoment van de kosmos bedoeld. Oerknal lijkt me
daarom ook een goede oplossing (als vertaling voor de hele
term ‘instante cero del Universo; universum hoeft niet meer
toegevoegd te worden, want dat zit impliciet al in oerknal).
Nulmoment of moment nul laat bij mij geen bel rinkelen
en ik kom de term ook nergens tegen in de context van het
ontstaan van het heelal. Die term zegt, vrees ik, de lezers
niets. Beslist onjuist: nulpunt. Eventueel: beginmoment. Ook
heelal, kosmos (met kleine letter!) voor ‘Universo’. Y hacer
vibrar al mundo científico: het lastigste was de vertaling van
‘vibrar’. De vertaling van elk woord hangt af van de context:
‘Todo depende del contexto,’ zoals een docent van mij eens
zei. Vibreren past hier in elk geval niet. Het gaat erom dat
het door deze gebeurtenis in de wereld van de wetenschap
zinderde, er ging een golf van opwinding doorheen. Te sterk
is op zijn grondvesten deed schudden. Dit drukt overigens
ook iets anders uit dan ‘vibrar’, dat hier vooral een positieve
emotie weergeeft. Eventueel ook de nodige opschudding,
in beroering. Niet op te schrikken. Se puso en marcha con un
objetivo de máxima: ‘se puso en marcha’ is nog steeds het
gezegde bij ‘La Máquina de Dios’; de inwerkingstelling (die
een bepaald doel had) zorgde voor de nabootsing. Dit is niet
door iedereen gezien. Het kan niet met een tegenwoordige
tijd worden vertaald, want dan lijkt het alsof de machine
een oerknal heeft nagebootst en vervolgens nog eens in
werking wordt gesteld voor een ander doel (een aantal
mensen heeft het ten onrechte zo begrepen). De zin in
tweeën knippen kan wel, maar de betekenis moet uiteraard
wel correct blijven. Niet opgezet voor ‘se puso en marcha’.
Het gaat er gewoon om dat de machine werd aangezet, om
het zo maar te zeggen. Ook in bedrijf genomen. ‘Objetivo
de máxima’ kan ook heel goed betekenen belangrijkste doel.
Mijn een ultiem doel is mogelijk dus een oververtaling.
Maak hier van ‘un’ niet zomaar het bepaalde lidwoord het:
het hoogst denkbare doel / het hoogst mogelijke doel gevolgd
door dubbele punt en uitleg van dit doel betekent, dat dit
het hoogst denkbare / mogelijke doel van de mensheid is.
Dat is natuurlijk veel te zwaar en bovendien staat het er
niet! Werd met één (fundamenteel) doel in werking gezet was
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
ook prima. Niet allerlaatste, uiteindelijke. Vreemd klinkt
een maximaal doel. Stel dat je zegt: mijn maximale doel is
een acht te halen. Als je dan een negen haalt, hoef je hem
kennelijk niet. Descubrir si existe “el bosón de Higgs” o la
“particula Dios”: ook Higgs-deeltje. Higgsdeeltje (aan elkaar)
kan wat mij betreft ook, maar schrijf het niet los. Verder
hier weinig problemen. La pieza clave que falta descubrir
para explicar el origen de la masa: als we het woord ‘clave’
zien, weten we dat we te maken hebben met iets essentieels,
wezenlijks, onontbeerlijks, het belangrijkste onderdeel van
iets, de sleutel tot iets. Een vertaling als sluitstuk of laatste
puzzelstukje is dan ook te zwak. Het gaat om het essentiële
puzzelstukje. Sleutelstuk is iets volslagen anders, zie Van
Dale. Goed gevonden: het cruciale deel van de puzzel. Rest
van de zin: vrijwel hetzelfde als de subtitel.
3
Ayer, en medio de una gran expectativa mundial, los
investigadores anunciaron que hallaron indicios de su
existencia, aunque aún es pronto para gritar ¡Eureka!
De verwachtingen waren wereldwijd hooggespannen toen
de onderzoekers bekendmaakten aanwijzingen te hebben
gevonden dat het deeltje bestaat, hoewel het nog te vroeg is
om eureka te roepen.
Ayer, en medio de una gran expectativa mundial: ‘ayer’ had ik
eigenlijk uit de tekst moeten verwijderen. Het is verder niet
aangerekend, of het nu wel of niet vertaald is.
Ik wil iedereen een pluim geven voor de vertaling van
‘en medio […] mundial’. Iedereen begreep dat hier
geparafraseerd moest worden. Pas altijd op met ‘en medio
de’. Dat kan maar zelden letterlijk vertaald worden met
te midden van. Ook hier kan dat niet. Sommigen hebben
gelezen dat ‘expectativa mundial’ betrekking heeft op
het ‘colmado’ in de zin hierna. Met andere woorden, de
‘expectativa mundial’ bestond uit de internationale pers die
toegestroomd was. Ik denk dat die betekenis iets te eng is
(immers, ook bijvoorbeeld niet-aanwezige wetenschappers
in de hele wereld wachtten in spanning af), maar
niettemin vind ik een vertaling als onder verwachtingsvolle
belangstelling vanuit de hele wereld toch fraai gevonden.
En deze vertaling hoeft niet per se alleen op de aanwezige
mensen te slaan. Wie terwijl in zijn vertaling heeft gebruikt
begeeft zich op glas ijs, omdat de lezer na terwijl een
tegenstelling verwacht: ‘Terwijl Jaap ziek was, ging Marie
naar de ijsbaan,’ bijvoorbeeld. Maar hier is geen sprake
van een tegenstelling en daarom schuurt een vertaling
als Terwijl de verwachtingen wereldwijd hooggespannen
waren, kondigden de onderzoekers aan… enigszins. Los
investigadores anunciaron que hallaron indicios de su existencia:
ook kondigden aan voor ‘anunciaron’. De rest van de zin
is weer min of meer herhaling, maar let op ‘su existencia’.
Zoals wel vaker gezegd maakt het Spaans kwistig gebruik
van bezittelijke voornaamwoorden in gevallen waar wij dat
niet doen, dus óók niet-levende wezens worden verbonden
met bezittelijke voornaamwoorden. Dit is zo’n geval!
On-Nederlands is dan ook aanwijzingen voor zijn bestaan.
Mooier is om het woord deeltje nog eens te herhalen dan
147

VERTALING SPAANS-NEDERLANDS FENNIE STEENHUIS
een wat hortende constructie als voor het bestaan ervan
te gebruiken. Aunque aún es pronto para gritar ¡Eureka!: het
woord eureka hoeft niet cursief te worden weergegeven,
want het staat gewoon in de Van Dale. De invoeging
‘Eureka!’ tussen – enkele – aanhalingstekens is ook prima.
Niet: ‘eureka’. De aanhalingstekens geven dan geen citaat
aan, maar geven aan dat iets niet letterlijk moet worden
genomen en dat is niet de bedoeling. Ook niet Eureka!
zonder aanhalingstekens. Ook nog te vroeg om te juichen.
4
Tres horas antes del anuncio, el Laboratorio Europeo de
Física de Partículas (CERN), en Ginebra, estaba colmado.
Drie uur voor de bekendmaking was het Europees
laboratorium voor deeltjesfysica (CERN) in Genève al
afgeladen.
Tres horas antes del anuncio: ook hier kan weer aankondiging
voor ‘anuncio’ of simpelweg nieuws. El Laboratorio Europeo
de Física de Partículas (CERN), en Ginebra: ‘CERN’ stond
oorspronkelijk voor ‘Conseil européen pour la recherche
nucléaire’. (De C staat dus niet voor Centre!) Vervolgens
ging het instituut anders heten (‘Organisation européenne
pour la recherche nucléaire’), maar bleef de afkorting CERN
bestaan. Daarmee werd ‘CERN’ een letterwoord, d.w.z., het
verwijst naar een bepaalde naam of een bepaalde instantie
zonder dat het nog een afkorting is. Volgens Wikipedia
wordt tegenwoordig gesproken van ‘Laboratoire européen
pour la phisique des particules’, maar op de site van de
CERN zelf zie ik ‘Organisation européenne pour la recherche
nucléaire’ staan. Wat mij betreft kan Europese organisatie
voor kernonderzoek dus zeker ook. Ik zou de oorspronkelijke,
eerste Franse naam niet gebruiken om te vertalen (die met
‘Conseil’ dus niet). Zet er enkel de Nederlandse naam neer,
en in geen geval de Spaanse! Twee of zelfs drie namen in
verschillende talen werkt veel te verwarrend voor de lezer.
Gebruik in dit soort tekstjes ook zeker geen voetnoten. Een
tekst wordt er rommelig van en het is ook niet nodig. Voor
een goed begrip van de tekst is het bijvoorbeeld niet nodig
om te weten hoe een hadronenbotser werkt (een van de
inzenders voegde hier een voetnoot voor in; maar eigenlijk
roept de voetnoot minstens zoveel vragen op als het woord
zelf, omdat nu eenmaal niet in vijf woorden valt uit te
leggen wat zo’n machine doet). Als iemand zich werkelijk
in het onderwerp wil verdiepen, is de term op zich genoeg
en kan hij daarmee verder. Estaba colmado: we moeten in
het Nederlands wel al toevoegen. Het is een beetje vreemd
om louter te zeggen dat het laboratorium drie uur van
tevoren vol was. Was het op het moment suprême dan
leeg? Niet afgeladen vol. Een aantal mensen heeft gedacht
dat ‘colmado’ te maken had met ‘colmo’, waardoor een
begripsfout ontstond, bijvoorbeeld in een onjuiste vertaling
als buiten haar zinnen. Ook stampvol, tjokvol.
5
“Es demasiado pronto para sacar conclusiones
definitivas,” dijo Fabiola Gianotti, vocero de uno de los
dos experimentos diseñados para su búsqueda.
‘Het is nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken,’
zei Fabiola Gianotti, als woordvoerder verbonden aan
een van de twee experimenten die werden opgezet om het
deeltje op te sporen.
“Es demasiado pronto para sacar conclusiones definitivas,”
dijo Fabiola Gianotti: geen problemen. Ook aldus Fabiola G.
Gebruik in het Nederlands enkele aanhalingstekens. Vocero
de uno de los dos experimentos: woordvoerder van een van de
twee experimenten klinkt wel vreemd: je bent woordvoerder
van een persoon of eventueel van een instantie, maar niet
van een experiment. Hier het eerste ‘de’ dus liever met
voor vertalen of een soort omschrijving gebruiken als in de
modelvertaling. Sommige inzenders hebben dit probleem
willen oplossen door ervan te maken woordvoerder van
een van de twee onderzoeksteams / onderzoeksgroepen. Dit
is op zich heel creatief, maar ten eerste weten we niet of er
twee onderzoeksteams waren (er kan ook slechts één team
geweest zijn dat beide experimenten heeft uitgevoerd)
en ten tweede weten we met deze vertaling niet hoeveel
experimenten er zijn geweest, terwijl die informatie in de
brontekst expliciet gegeven wordt: twee. Deze vertaling zit
er inhoudelijk dus naast. Geen accenten op de e’s van een.
Niet aanspreekpunt voor ‘vocero’. Dat klinkt meer als een
persoon die intern kan worden aangesproken, bijvoorbeeld
wanneer er iets met het experiment niet volgens planning
verloopt. En een aanspreekpunt is ook geen woordvoerder.
Diseñados para su búsqueda: ook ontwikkeld / ontworpen
voor ‘diseñados’. Niet die zijn gepland voor: dit wekt de
indruk dat er helemaal nog geen experimenten zijn
uitgevoerd, maar dat ze enkel gepland staan. Vervolgens
komt er weer een inmiddels bekende constructie met een
bezittelijk voornaamwoord: ‘su búsqueda’. Zie wat er over
bezittelijke voornaamwoorden in het Spaans in zin 3 is
gezegd. Er ontstaan vreemde dingen als niet is begrepen
waar ‘su’ naar verwijst: experimenten die ontworpen werden
voor zijn zoektocht. Het is geheel onduidelijk waar zijn
op slaat. Niettemin vermoedt de lezer toch dat zijn op
een persoon zal slaan, maar dat is dus niet het geval. Een
andere inzender had begrepen dat ‘su’ verwees naar Fabiola
Gianotti en vertaalde experimenten die voor haar onderzoek
waren opgezet. Hier krijgt Fabiola een geheel verkeerde rol
toebedeeld, namelijk die van onderzoeksleider. ‘Su’ slaat
hier op het ‘partícula de Dios’ of ‘bosón de Higgs’, het
fameuze ontbrekende deeltje. Het is wel zo duidelijk om dit
weer even te noemen. Enkel voor deze zoektocht / voor dit
onderzoek maakt de tekst vaag, terwijl de brontekst duidelijk
is. Dus liever de zoektocht naar het deeltje. Veel inzenders
hebben inderdaad het deeltje er weer bij gehaald, waarvoor
hulde! Bij het door sommigen gebruikte speurtocht moet
ik denken aan een tocht voor kinderen. Van Dale geeft als
betekenis slechts: ‘tocht om naar iets of iem. te speuren.
Synoniem: onderzoekingstocht’. En bij het laatste woord
staat alleen maar: ‘speurtocht’. In zo’n geval hebben we
weinig aan het woordenboek helaas. Als ik speurtocht google,
krijg ik een rij links met woordcombinaties als ‘speurtocht –
jeugd’, ‘speurtocht – kinderfeestje’, ‘speurtocht – scoutpedia’,
‘speurtocht – teambuildingselement’, ‘speurtocht –
kinderpartijtjes’. Oordeelt u zelf!
148 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

FENNIE STEENHUIS VERTALING SPAANS-NEDERLANDS
6
Aunque aún no lograron desentrañar el misterio, la
conclusión a la que llegaron es que, si la “partícula Dios”
existe, debe tener una masa de entre 115 y 130 GeV, una
medida de energía que se usa para referirse a masas muy
pequeñas.
Hoewel het mysterie nog niet is ontraadseld, zijn de
onderzoekers tot de conclusie gekomen dat als het
‘goddelijke deeltje’ bestaat, dit een massa moet hebben
van tussen de 115 en 130 GeV, een maataanduiding voor
energie die gebruikt wordt voor heel kleine massa’s.
Aunque aún no lograron desentrañar el misterio: de
werkwoordsvervoeging ‘lograron’ stelt ons als vertaler hier
opnieuw voor een probleem wanneer we het geheel van
de tekst niet overzien. In de tekst wordt voortdurend de
derde persoon meervoud gebruikt. Dit begint al in de titel
en subtitel, waar in het Nederlands geen derde persoon
meervoud kon worden gebruikt zonder die expliciet te
noemen. In zin 3 wordt pas duidelijk dat de derde persoon
meervoud, door de hele tekst heen, ‘los investigadores’
zijn. In de titel en de subtitel kan de zin dus onpersoonlijk
worden gemaakt of kan het onderwerp expliciet worden
genoemd (zie bij commentaar onder de titel). Vermijd
het gebruik van men. Ten eerste zie ik dit woord eigenlijk
nooit meer gebruikt worden in krantenberichten, maar ten
tweede komen we er vrijwel zeker mee in de knoei, omdat
we in deze tekst óók de derde persoon meervoud noemen
(de onderzoekers, de wetenschappers). Het gevolg: een tekst
waarin men en ze voorkomen, terwijl het om dezelfde
groep mensen gaat. Dit kan niet. Een onpersoonlijke vorm
in combinatie met een derde persoon meervoud kan wel.
Maar wordt voortdurend de onpersoonlijke vorm gebruikt,
dan ontstaat een ander probleem, zoals we in zin 7 zullen
zien. Komt u een werkwoordsvervoeging tegen zoals hier
die u niet helemaal kunt plaatsen, lees dan opnieuw de
tekst in zijn geheel door. Grote kans dat u dan ziet waar
hij op slaat. Het is voor de lezer prettig als u niet gewoon
met ze vertaalt maar hem er even weer aan herinnert dat
het om de onderzoekers / de wetenschappers gaat. Ook
ontrafeld, ontsluierd, doorgrond, opgelost (of tegenwoordige
deelwoorden van deze werkwoorden) voor ‘desentrañar’.
Ontcijferd is hier niet echt op zijn plaats, zie Van Dale.
La conclusión a la que llegaron es que, si la “partícula Dios”
existe: ook slotsom voor ‘conclusión’. Er wordt niet op
een conclusie aangekoerst! Een enkele inzender heeft de
tegenwoordige tijd van deze zin met een verleden tijd
vertaald. De reden is mij niet duidelijk, en het gevolg is dat
er een soort geschiedschrijving ontstaat van een gebeurtenis
ergens in het verleden. Dit valt het meest op in als het
tenminste bestond. Het lijkt dan, alsof het hele raadsel van
het deeltje al verleden tijd is en de zaak is afgedaan. Debe
tener una masa de entre 115 y 130 GeV: merk op dat wij het
lidwoord de in dit soort gevallen invoegen: van tussen de
dus (denk bijvoorbeeld aan andere maataanduidingen:
het pak weegt tussen de drie en vier kilo). Wat wel zou
kunnen is een massa van 115 tot 130 GeV (vergelijk: een
pak van drie tot vier kilo). Sommige inzenders hebben
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
toegevoegd waar de afkorting voor staat: gigaelektronvolt.
Prima. (Niet mega-; dat is voor de afkorting MeV.) Maak
een vertaling niet zomaar onzekerder dan het origineel
door waarschijnlijk in te voegen. Er staat moet hebben, dus
waarom vertaald waarschijnlijk zal hebben? Una medida de
energía que se usa para referirse a masas muy pequeñas: als
volslagen leek is mij niet duidelijk waarom massa wordt
uitgedrukt in energie, maar gelukkig hoeven we ons niet
in dat natuurkundige probleem te verdiepen. Analoog aan
‘lengtemaat’ en ‘inhoudsmaat’ ook energiemaat voor ‘medida
de energía’. Ook energie-eenheid (denk aan de spelling; niet
los!). Niet heel kleine deeltjes voor ‘masas muy pequeñas’, een
deeltje is echt geen synoniem voor massa. De deeltjes zelf
hebben gewoon een naam. Blijf hier zo dicht mogelijk bij de
tekst, want het is een onderwerp waar we waarschijnlijk geen
van allen kaas van hebben gegeten. Een vertaling als een maat
voor de energie van heel kleine massa’s zou ik afkeuren. Gaat
het om de energie van massa’s? Ik betwijfel het ten zeerste.
Wikipedia: ‘Weliswaar is de eV een eenheid van energie, maar
hij is ook geschikt als massaeenheid, doordat de massa m van
een deeltje evenredig is met zijn inwendige energie E […]’.
Er wordt dus uitgelegd dat het gek is om een energiemaat te
gebruiken bij massa’s, maar dat het in dit speciale geval toch
kan. Maar maak er zelf niet zomaar iets anders van, want
energie van heel kleine massa’s is gewoon niet wat er staat.
7
Y explicaron que la dificultad que tienen para encontrar
la única pieza jamás observada del modelo que describe
cómo interactúan las partículas, se debe a que tienen un
tiempo de vida muy corto antes de desintegrarse en otras
partículas.
De onderzoekers legden uit dat dit enige nog nooit
waargenomen deeltje van het model dat beschrijft hoe
deeltjes onderling op elkaar reageren moeilijk te vinden is
doordat het een heel korte levensduur heeft alvorens het in
andere deeltjes uiteenvalt.
Y explicaron que la dificultad que tienen para encontrar la única
pieza jamás observada: net als met ‘lograron’ in de vorige zin
is het onderwerp bij ‘explicaron’ ook weer ‘los investigadores’.
Als hier ten onrechte onpersoonlijk wordt vertaald en in de
voorgaande zin ook onpersoonlijk is vertaald, lijkt het of de
gedane uitspraken voor rekening komen van de auteur van
ons stukje in plaats van de onderzoekers. In de vertaling Het
is erg moeilijk om het enige […] stukje bijvoorbeeld zijn de
onderzoekers volledig verdwenen. Kennelijk heeft de auteur
die kennis ergens opgedaan, zal de lezer denken, en hiermee
wordt hij op het verkeerde been gezet. ‘Explicaron’ kan
behalve met uitleggen in principe ook met verklaren worden
vertaald, maar in de volgende zinnen is verklaren onjuist
gebruikt: Men heeft verklaard dat het probleem waarmee zij
worstelen […]; Verder verklaarden zij dat de moeilijkheid; En
de wetenschappers verklaarden, dat hun grootste probleem
[…]. In deze zinnen heeft verklaren de betekenis van ‘min
of meer plechtig uitspreken, te kennen geven’ (Van Dale).
In zinsneden als het probleem werd verklaard of ze gaven een
verklaring heeft verklaren wel de benodigde betekenis van
149

VERTALING SPAANS-NEDERLANDS FENNIE STEENHUIS
uitleggen. ‘La dificultad que tienen’ betekent hier gewoon
dat het lastig, moeilijk voor hen is. Liever niet letterlijk
met moeilijkheid vertalen. Eventueel moeite die ze hebben.
In ‘la única pieza’ betekent ‘única’ enige en niet unieke.
Vuistregel: staat ‘único/a’ vóór het zelfstandig naamwoord,
dan betekent het enig(e); staat het erna, dan betekent het
uniek(e). Toevallig past unieke hier nog redelijk. Niettemin
is het wel een begripsfout, want het gaat erom dat dit deeltje
als enige nog nooit waargenomen is. Niet specifieke. Er wordt
een valse vriend gecreëerd als ‘observada’ met geobserveerde
wordt vertaald. Stel voor uzelf vast dat het vaak om nuances
en collocaties gaat: waarnemen kán hetzelfde betekenen als
observeren, maar ‘Ik heb hem niet waargenomen,’ betekent
iets heel anders dan ‘Ik heb hem niet geobserveerd’. Nooit
geziene past niet erg goed bij het onderwerp. Ook de andere,
wél waargenomen deeltjes zal een mens niet kunnen zien. Del
modelo que describe cómo interactúan las partículas: sommige
inzenders vertaalden standaardmodel maar daarmee wordt
iets toegevoegd wat er in de brontekst niet staat. Het is
gewoon een model. Voor ‘interactúan’ ook ten opzichte van
elkaar gedragen. Interactie kan ook, maar dan wel interactie
tussen en niet interactie van. Te vaag of met een verschoven
betekenis zijn de vertalingen onderling bewegen, op elkaar
inwerken of iets met wisselwerking. Vervolgens komen we
weer een lidwoord tegen (‘las’) waarmee iets algemeens
wordt gezegd en dat dus niet vertaald dient te worden.
Als het vertaald wordt, verwijzen we in het Nederlands
naar bepaalde, specifieke deeltjes terwijl het om deeltjes in
het algemeen gaat. Kerndeeltjes voegt iets toe wat er in de
brontekst niet staat. Se debe a que tiene un tiempo de vida
muy corto antes de desintegrarse en otras partículas: ‘tiene’
is de persoonsvorm bij ‘pieza’. Wordt ‘pieza’ in het eerste
deel van de zin met stukje vertaald en wordt hier bij ‘tiene’
een onderwerp deeltje ingevoegd, dan wordt voor de lezer
minder duidelijk dat het om een en hetzelfde gaat. Hetzelfde
geldt uiteraard voor twee andere benamingen. Een aantal
mensen vertaalt in het begin van de zin deeltje en gaat in
dit gedeelte over op het meervoud deeltjes: verwarrend,
omdat die zouden kunnen verwijzen naar de ‘partículas’
in het middelste deel van de zin, terwijl het om ‘pieza’ gaat.
Uiteenvallen is binnen dit onderwerp de geëigende term voor
‘desintegrarse’. Dus zeker niet opgaat in (bij die betekenis is
het deeltje heel gebleven!), maar ook niet splijt of uiteenspat.
Een taalfout is uit elkaar valt.
Dan nog een opmerking over de hele zin: bij het construeren
van een soepel lopende zin zat het probleem hem er
voornamelijk in om de toevoeging ‘del modelo que describe
Vertaling Nederlands-Spaans
cómo interactúan las partículas’ op een goede plek te krijgen.
Soms zijn hierbij begripsfouten ontstaan: Ze gaven een
verklaring […] vanuit het model bijvoorbeeld, maar ook om
dit deeltje te lokaliseren in het model. De strekking van de
mededeling, namelijk dat het lastig is het deeltje te vinden, is
geheel verdwenen in de vrijere vertaling En de wetenschappers
verklaarden, dat hun grootste probleem is, dat het deeltje slechts
een zéér, zéér kort leven is beschoren vóór het in andere deeltjes
uit elkaar valt. In de eerste plaats hebben de wetenschappers
het niet over hun grootste probleem, maar zeggen ze
gewoon dat het deeltje lastig te vinden is en geven ze daar
een verklaring voor; in de tweede plaats is, zoals gezegd, de
strekking van hun opmerking verdwenen (het hele vinden is
nergens te vinden) en in de derde plaats wordt ‘muy corto’
oververtaald. Met de zin op zich is taalkundig weinig mis,
maar inhoudelijk schort er erg veel aan.
Bij vertalen stuiten we op allerlei problemen: we kunnen
onder meer te letterlijk vertalen of te vrij. In het eerste geval
ontstaan houterige zinnen, in het tweede geval ontstaan
mooie zinnen met inhoudelijke onjuistheden of op zijn
minst verschuivingen in betekenis. Een tekst letterlijk
vertalen is niet moeilijk; de worsteling en de uitdaging
zitten hem erin goede zinnen te maken. Voor wie toegeeft
aan zijn neiging om sec mooie zinnen te maken zitten de
worsteling en de uitdaging én de noodzaak erin om deze
inhoudelijk kloppend te maken.
Bron:
http://www.clarin.com/sociedad/ciencia/Encontraronindicios-particula-Dios_0_608939180.html
Beoordeling Nr. 2, 2012
Goed: Dúo Dinámico, Juana, Isabel, Fortuna, Tram,
Primavera, Isleña, Madreselva
Ruim voldoende: Zapateado, Beata, Corine,
Jacobien, El Berchulero, R.S., Mobi, Musa, Ana,
Truus, M. van de Tuin, Comar, Acto
Voldoende: Henco, Cenicienta
Onvoldoende: Don Pedro
Notatie: Binnen de categorieën staan de
pseudoniemen, gescheiden door komma’s, in
volgorde van aantallen fouten. Pseudoniemen van
inzenders die hetzelfde aantal fouten hadden, zijn
alfabetisch gerangschikt.
Extra ijzer maakt salmonella agressiever
El hierro extra hace más agresiva a la bacteria Salmonella
1
Bloedarmoede kun je bestrijden met extra ijzer in de
voeding. Maar bij kinderen in ontwikkelingslanden kan
dat ook tot een grotere kans op infectieziekte leiden.
Onderzoekers van het UMC St Radboud zochten uit hoe
dat komt en publiceren hun eerste resultaten in PLoS ONE.
150 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

FENNIE STEENHUIS VERTALING NEDERLANDS-SPAANS
Incorporando más hierro en la alimentación se puede
combatir la anemia. Sin embargo, en los países en
desarrollo, la administración de hierro extra a los niños
puede incrementar el riesgo de contraer enfermedades
infecciosas. Los investigadores del UMC St Radboud, el
hospital universitario de Nimega (Países Bajos), han
estudiado este fenómeno y han publicado los primeros
resultados en la revista científica PLoS ONE.
2
Afrikaanse kinderen hebben vaak bloedarmoede
door ijzergebrek. Extra ijzer toedienen helpt, maar
veroorzaakt ook meer infectieziekten, zoals malaria en
bacteriële infecties. “Wordt extra ijzer gegeven, dan kan
salmonella in de darm harder gaan groeien. Die groei gaat
gedeeltelijk ten koste van gezonde bacteriepopulaties in
de darm, die wat terrein verliezen,” zegt onderzoeker in
opleiding Guus Kortman.
Los niños africanos suelen tener anemia debido a la falta
de hierro. La administración de suplementos de hierro
ayuda, pero da origen a más enfermedades infecciosas,
como la malaria o infecciones bacteriales. “El hierro
puede hacer que la Salmonella crezca más deprisa en los
intestinos y vaya ganando terreno a las bacterias sanas”,
explica el investigador en formación Guus Kortman.
3
Groei alléén is echter niet voldoende voor het veroorzaken
van een infectie. Een bacterie moet ook hechten aan de
darmwand en tussen darmcellen door het lichaam in
kunnen kruipen om zo een infectie te veroorzaken.
Sin embargo, el crecimiento de la bacteria en sí no
es suficiente para originar una infección. Para ello,
la bacteria debe adherirse a la mucosa intestinal e
introducirse en el cuerpo pasando por entre las células del
intestino.
Nieuwe opgave
Nederlands-Spaans
Wegenbelasting grootste klap?
De begrenzing van de lage bijtelling zal zonder twijfel voor
heel wat turbulentie in de zakelijke automarkt zorgen, zoals
altijd wanneer de rijders in de privé-portemonnee worden
getroffen. Toch kan het “Rutte-belastingregime” werkgevers
en kleine bedrijven om een andere reden wel eens veel
harder raken.
Veel kleine ondernemers hebben de afgelopen tijd een
zeer zuinige “belastingvrije” auto gekozen, al dan niet via
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
4
Kortman: “Wij hebben nu aangetoond dat salmonella,
maar ook andere ziekteverwekkers, dit inderdaad
beter kunnen als ze extra ijzer krijgen. In onze
laboratoriummodellen zijn ze net iets beter in staat om
darmwandcellen te beschadigen, aan die cellen te hechten
en er tussendoor te kruipen. Ze gebruiken ijzer als
breekijzer.”
“Hemos demostrado que la Salmonella, igual que otros
agentes patógenos, originan más infecciones si se les
ofrece hierro extra. En los modelos de laboratorio vemos
que son algo más capaces de dañar las células de la
mucosa intestinal, adherirse a ellas y pasar por la pared
intestinal. Utilizan el hierro como herramienta”, dice
Kortman.
5
Het artikel maakt duidelijk dat extra ijzer leidt tot een
meer schadelijke, ziekmakende vorm van salmonella
en andere darmbacteriën. Tjalsma: “IJzersuppletie
kan inderdaad zorgen voor een verschuiving naar
een meer ziekmakende darmflora. Dat is nog geen
bewijs dat het tot meer infectieziekten leidt, maar het
is wel een interessant aanknopingspunt voor verder
onderzoek.” Harold Tjalsma, onderzoeker op de afdeling
laboratoriumgeneeskunde van het UMC St Radboud.
El artículo deja bien claro que la administración de hierro
extra deriva en un tipo de Salmonella y otras bacterias
intestinales más dañinas. Tjalsma, investigador vinculado
al departamento de medicina de laboratorio del UMC St
Radboud, dice: “Efectivamente, el suplemento de hierro
puede tener como consecuencia una desviación hacia una
flora intestinal más dañina. Ello no prueba que produzca
más enfermedades infecciosas, pero es un dato interesante
que merece seguir investigando.”
Bron: http://www.nu.nl/gezondheid/2750660/extra-ijzermaakt-salmonella-agressiever.html
een leasemaatschappij. Na eind volgend jaar moet voor
zulke auto’s weer wegenbelasting worden betaald. Voor een
benzineauto valt de klap wel mee, maar voor de enorme
vloot diesel Polootjes, Fiats en Corsaatjes op onze wegen
valt vanaf 1 januari 2014 een wegenbelastingrekening van
zeven à acht tientjes per maand op de mat.
Niet iedereen realiseert zich dat ook leasemaatschappijen
dat regelrecht aan de leaseklant zullen doorberekenen. Als
u daarna nog een paar jaar met zo’n auto rijdt, gaat het dus
over duizenden euro’s.
Snel verkopen of inleveren dan maar? U zult niet de enige
zijn die dat bedenkt. Kenners voorspellen dat dergelijke
auto’s in waarde zullen kelderen. Met name de Polo
151

HISTORIA DE MUNDAKA FENNIE STEENHUIS
Bluemotion, omdat de aantallen enorm zijn. Export is geen
aantrekkelijke optie omdat er geen bpm op die auto’s is
betaald én andere landen sowieso niet zitten te wachten op
een driecilinder dieseltje. Voor een viercilinder Corsaatje of
DS3 kon dat laatste nog wel eens meevallen.
Bron: De Zaak (maart 2012)
Nieuwe opgave
Spaans-Nederlands
Ai Weiwei se pone ante las cámaras 24 horas al día…
y es desconectado
Ai Weiwei ha dado una nueva muestra de cómo aprovechar
los embates del enemigo en su propia ventaja, en la más
pura tradición de los maestros de artes marciales. Y Pekín
ha reaccionado con celeridad, en lo que ha tomado aires
del juego del ratón y el gato entre el artista disidente y las
autoridades chinas.
Ai instaló ayer cuatro cámaras en el interior de su casaestudio
en las afueras de Pekín, que transmitían imágenes
de su vida en tiempo real las 24 horas del día, en respuesta
a la vigilancia a la que es sometido desde que fue detenido
y acusado de evasión de impuestos hace un año. La policía
Historia de Mundaka
Kort commentaar bij de vertaling van deze tekst in het
vorige nummer
Ik heb me heel wat op de hals gehaald met deze tekstkeuze.
Allereerst is er een hele reeks onvertaalbare, deels
historische termen die verwijzen naar de bestuurlijke
indeling van de plaats Mundaka en de streek eromheen.
Daarnaast valt het met de historische namen ook niet
mee: de genoemde Iñigo López de Nuño Núñez heet
op Wikipedia Iñigo López de Ezquerra (maar het gaat
duidelijk om dezelfde persoon; het ‘Ezquerra’ lijkt uiteraard
verdacht veel op ‘euskera’) en volgens Wikipedia was niet
de in dit tekstje genoemde Jaun Zuria de eerste heer van
Biskaje, maar Iñigo López. Deze Iñigo tekende eerst als
graaf van Biskaje, maar vanaf 1072 ondertekende hij als heer
van Biskaje. In de tekst wordt hij alleen ‘Conde’ genoemd.
Dan lijkt er nog een foutje in de tekst te staan: er wordt bij
Jaun Zuria verwezen naar ‘siglo XI’, maar dit moet beslist
‘siglo IX’ zijn, blijkt na onderzoek. Het kan een tikfout
zijn geweest. Ook zin 6 is raadselachtig: het document
van schenking is uit 1071, maar in 1050 is de schenking
gedaan, aldus de tekst. Verder wordt dat document volgens
Wikipedia bewaard in het klooster van San Juan de la Peña,
maar uit deze zin is dat niet echt op te maken.
De vertaling van deze opgave dient uiterlijk 20 augustus
2012 in Times Roman, 12 pt met ruime kantlijnen en 1,5
regelafstand, in het bezit te zijn van Conchita Alegre Gil,
Hulkestein 15, 2804 EN Gouda (op de envelop graag DE
TALEN) of detalenspaans[at]gmail.com. De uitwerking
verschijnt in het oktobernummer 2012.
tiene montadas varias cámaras en la calle alrededor de su
vivienda para controlar en todo momento sus movimientos
y quién le visita, y el artista ha querido ir más allá, hasta el
punto de anular el valor de las imágenes que registraban las
autoridades con otras aún más personales desde dentro de
su casa, que difundía al mundo.
Poco ha durado su última genialidad artística. Ai ha
revelado a última hora de la tarde en su cuenta de Twitter
que la página web en la que mostraba su vida, ha sido
clausurada. “Hace cuatro minutos las cámaras han sido
desconectadas. Bye bye a todos los voyeurs”, ha escrito.
Bron: http://internacional.elpais.com/
internacional/2012/04/04/actualidad/1333549172_246990.
html
Niet insturen. Een werkvertaling met alternatieven en/of
commentaar zal in het volgende nummer verschijnen.
Dit geconstateerd hebbende, moet een vertaler er wat van
maken. Het moet een tekst worden die aantrekkelijk is
voor toeristen, want daar is de site waar deze tekst staat,
op uit: toeristen trekken. Toeristen zijn waarschijnlijk niet
erg geïnteresseerd in de (oude) bestuurlijke indeling van
Mundaka, dus het valt sowieso al af om alle termen te
proberen uit te leggen. Zo is de term ‘merindad’ (volgens
de Spaanstalige Wikipedia een bestuurlijke eenheid uit
de 12e eeuw, bovendien beperkt tot slechts een paar
regio’s in Spanje) wegvertaald: hiervoor kon ik geen
equivalent vinden. ‘Señorío’ kon gewoon met heerlijkheid
vertaald worden. ‘Juntas generales’ is veralgemeniseerd
tot wetgevend orgaan. Omdat deze term in tegenstelling
tot het Spaans geen eigennaam meer is, heb ik het met
kleine letter geschreven. ‘Anteiglesia’ is kerkdorp geworden,
een bestaande term, waarvan de betekenis grotendeels
overeenkomt met ‘anteiglesia’.
De fout van ‘siglo XI’ heb ik verbeterd en er staat dus 9e
eeuw.
Omdat de jaartallen raadselachtig zijn, heb ik enkel 1071
(het jaar waaruit het document van schenking afkomstig is)
laten staan en het jaar 1050 weggelaten.
Hoewel Jaun Zuria waarschijnlijk dus niet de eerste heer
van Biskaje was, ben ik hier in vertaling toch niet van de
brontekst afgeweken, omdat ik er niet zeker van ben. Ook
de informatie op Wikipedia is immers niet altijd correct.
152 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

Vertaling Nederlands-Engels
Kids aan het water!
Getting your children to drink water
De titel leverde zeer veel vertaalvarianten op. Geslaagde
vertalingen vond ik o.a. Get your children / kids to drink
water / Children / kids need water / need to / should
drink water / Do your children drink enough water? /
Encouraging children to drink water / How to make sure
your children drink enough water? Minder geslaagd
vond ik Make sure your kids drink plenty of water / Make
kids drink water regularly. Niet acceptabel vond ik Kids
drinking water (met de Nederlandse titel wordt bedoeld
dat kinderen ‘aan het water’ moeten, niet dat ze er er al
aan zijn) / Water for our kids / Set kids to drink water
(verkeerde werkwoord) / Kids, drink water! / It’s fun to
drink water (de tekst richt zich tot de ouders, niet tot de
kinderen) / Taking kids to drinking water (grammaticaal
onjuiste constructie) / Kids and water / Kids hit the
bottle (dat betekent dat ze aan de (sterke) drank zijn) /
Kids should drink more (zonder water erbij denk je ook
meteen aan alcoholica) / Kids want water (de reden voor
de brochure is juist dat ze dat te weinig willen). De meeste
inzenders hadden in de vertaling het woord kids gebruikt,
maar voor een Engelse brochure is dit misschien toch wat
te informeel / denigrerend.
1+2
Dat volwassenen zo’n anderhalve tot twee liter water per
dag moeten drinken is bekend. Maar voor kinderen geldt
dat net zo.
Most people know / are aware that adults need to drink
about one and a half to two litres of water a day, but not
everyone realises that the same is true for children.
Deze twee zinnen vroegen er bijna om om te worden
samengevoegd; de tweede is eigenlijk gewoon een bijzin.
Maar zoals altijd: samenvoegen is niet verplicht. Dat … is
bekend: dit soort constructie met een heel lang onderwerp
is in het Engels minder gewenst, en de meeste inzenders
hadden deze dan ook omgegooid. Goede opties waren
nog We all know that / It’s a well-known fact that / It’s
common knowledge that / You are no doubt aware that (al
is dit laatste wel wat formeel); liever niet Everybody knows
that (dat is wat te sterk uitgedrukt); niet It’s a known fact
that. volwassenen: eventueel ook every adult (needs to
&c.) / Grown-ups. zo’n: liever niet up to / as much as (dat
betekent eerder ‘wel anderhalve liter’). anderhalve tot twee
liter: ook between one and a half and two litres / liters (Britse
/ Amerikaanse spelling) / three to four pints; liever niet from
about one and a half to two litres / 1.5 to 2 litres (getallen
onder de tien worden normaal gesproken in woorden
geschreven); niet 1,5 (de komma wordt in het Engels niet
voor decimalen gebruikt) / one and a half up to two litres /
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
ENGELS
two litres water (zonder of) / one and a half litre (alles boven
de één wordt in het Engels als meervoud beschouwd, dus
ook anderhalf). per dag: ook every day / per day; liever niet
daily / on a daily basis (te formele stijl); niet everyday (één
woord). moeten: ook have to; liever niet should / must (het
gaat hier niet zozeer om aanbeveling of verplichting, maar
om fysieke noodzaak).
Maar: hoewel er misschien nog wel enkele Engelstaligen zijn
die het niet fraai vinden om een zin met But te beginnen
(net zoals er Nederlanders zijn die vinden dat je een zin
niet met Maar mag beginnen), is dit over het algemeen toch
volkomen geaccepteerd. Eventueel kan dit woord natuurlijk
worden vervangen door however, maar dan zou ik het liever
niet aan het begin van de zin plaatsen (teveel nadruk),
maar bijvoorbeeld The same, however, goes for children. Dit
hele ‘probleem’ is natuurlijk te ondervangen door de twee
zinnen samen te voegen.
Maar voor kinderen geldt dat net zo: ook But what people are
perhaps not aware of is that the same goes for children / But
did you know that children need to drink enough water too? /
But this / the same applies to children as well / too / But the
same is true for / goes / holds true / holds good for children
/ The same, however, goes for children; liever niet This goes
equally well for children.
3
Ze hebben in verhouding zelfs meer vocht nodig.
In fact, they actually need more fluids per kilogram of
body weight than adults do.
in verhouding: ook In proportion to their body size and weight,
children / they actually / even need / need to drink more
fluid(s) / They need proportionally / proportionately more
fluids; liever niet Proportionally, they need more fluids / They
need more fluids proportionally (minder goede plaatsing van
het bijwoord) / They need comparatively more fluids; niet
In proportion, / Relatively, they need more fluids (onjuiste
woordvolgorde) / In proportion to adults / In comparison,
they need more fluids / They need more fluids compared
to adults (deze laatste twee opties geven het idee van in
verhouding niet juist weer). vocht: eventueel ook water; niet
liquid (dat betekent vloeistof) / moisture.
4
Voldoende water drinken is één.
Drinking enough water is just one aspect.
Ook Drinking enough / sufficient water is one thing / It is one
thing to drink enough water / Getting children / your children
153

VERTALING NEDERLANDS-ENGELS JAN KLERKX
to drink enough water is one thing / is important (but so is
&c.); liever niet Step one is to drink enough water / First of
all / On the one hand, children should drink enough water
&c. / drink an adequate quantity of water (dit laatste is te
formeel) / is one issue; niet Drinking enough water is one / To
drink enough water is one thing (als een werkwoordsvorm als
onderwerp moet dienen, wordt daarvoor normaal gesproken
de ing-vorm (gerund) gebruikt, en niet de infinitief).
5
De kunst om gezoete sapjes, frisdranken en andere
drankjes te weerstaan is twee.
They also need to be able to resist sweetened fruit juices,
fizzy drinks and the like.
Deze zin kan natuurlijk ook goed worden gecombineerd
met de vorige (bijvoorbeeld It’s one thing to drink enough
water, it’s another to be able to resist / being able to resist …
is another). De kunst om … te weerstaan: ook learning to say
no / managing to resist / resist the temptation of &c.; liever
niet but the trick is to resist / knowing how to resist; niet
the art of resisting. is twee: ook is another (thing / matter);
niet but it takes much more to resist / in the second place /
is two / is something different. gezoete sapjes, frisdranken en
andere drankjes: een wat vreemde opsomming; volgens mij
zijn gezoete sapjes ook frisdranken; en wat moet ik me nog
voorstellen bij ‘andere drankjes’? Alcoholhoudende? Ik heb
er daarom in de voorbeeldvertaling maar iets van gemaakt
dat naar ik aanneem de bedoeling van de auteur weergeeft.
Een andere optie zou iets zijn als sweetened fruit juices
and other soft drinks. gezoete sapjes: niet sweet juicy drinks.
frisdranken: ook soft drinks / sodas; niet fun drinks. andere
drankjes: liever niet other beverages.
6
Daarom tips and trucs om de gezondste dorstlesser ter
wereld aan je kinderen te verkopen.
That’s why we would like to offer you some suggestions
for getting your children / some tips and tricks to get your
children to quench their thirst with the world’s healthiest
drink.
Daarom tips: ook So we would like to offer you &c. / So
here are a couple of suggestions / tips &c. / That’s why we
would like to offer you &c. / We would therefore like to &c.;
eventueel ook Therefore we would like to &c. (al krijgt
Therefore wel erg veel nadruk door het zo voorop te
plaatsen, waardoor het ook erg stijf gaat klinken); liever
niet Hence the following tips; niet Therefore there are tips /
Therefore tips / Therefore you will find tips / That’s why we
give you / Below a few tips / That is why there are tips. U
kunt het woord Therefore ook weglaten uit de vertaling,
bijvoorbeeld The suggestions / tips below will help you
&c. tips en trucs: zoals u wellicht hebt gemerkt, was ik bij
het overtikken van de Nederlandse zin voor de opgave
in gedachten al met het Engels bezig, want ik tikte and in
plaats van en. En drie correctierondes waren niet voldoende
om het eruit te halen. Hopelijk bent u er niet door in
verwarring gebracht. gezondste: ook most wholesome; liever
niet most healthy. dorstlesser: ook thirst quencher; liever niet
means of quenching thirst; niet thirst-quenching liquid. ter
wereld: niet of the world.
aan je kinderen te verkopen: ook to persuade your children to
drink / quench their thirst; liever niet to make … attractive
to your children / to sell your children the world’s healthiest
&c. (dit zou door veel lezers vermoedelijk letterlijk worden
geïnterpreteerd); niet to press … on your children / to
offer … to your children / to convince your children of this
healthiest &c. / to warm your children to the idea that water
is the healthiest &c.
7
We hebben allemaal een aangeboren neiging om te
drinken.
We all have a natural urge to drink fluids.
aangeboren neiging om te drinken: ook the instinct / an inborn
instinct / inborn urge to drink fluids / Drinking fluids is a
human instinct / We have all inherited the urge to drink;
liever niet an inborn / innate inclination / tendency / an
inherent propensity / stimulus / penchant (te formeel);
niet inborn urge to drinking water (grammaticaal onjuist).
drinken: ik zou hier wel een woord als fluids / water aan
toevoegen, anders denkt de lezer waarschijnlijk meteen aan
alcohol.
8
Maar heb je eenmaal dorst, dan ben je eigenlijk al te laat:
het is een signaal dat je te weinig hebt gedronken.
But by the time you feel thirsty, you’re already too late:
thirst is a sign, warning you that you haven’t had enough
to drink.
Maar heb je eenmaal dorst: ook But once you are thirsty / are
feeling thirsty / start feeling thirsty / when you notice you
are thirsty; niet Being once thirsty / The moment you are
thirsty / As soon as you feel thirsty / when you perceive thirst
/ Once when you are thirsty / Once you are getting thirsty
(geen reden voor progressive). eigenlijk: eventueel in fact
(you are in fact too late), maar het kan net zo goed weg
blijven; liever niet actually / really (you are actually / really
already too late). ben je … te laat: liever niet it is too late (te
vaag en dramatisch) / you’re really already too late / you’re
overdue. het is een signaal: in plaats van deze twee delen van
de zin met een dubbele punt te verbinden, kan het ook met
een komma, maar dan moet u er wel aan denken dat u de
tweede helft moet veranderen in een bijzin, want na een
komma kunt u niet verder gaan met een nieuwe hoofdzin
(dit staat bekend als een ‘comma splice’ of ‘run-on sentence’).
Dat kunt u bijvoorbeeld doen door een voegwoord toe te
voegen: … too late, as this is a warning that &c. een signaal
dat je te weinig hebt gedronken: ook a sign / signal / indication
that you haven’t been drinking enough (fluids / water) / thirst
is an early sign of dehydration (misschien wat formeel);
154 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

JAN KLERKX VERTALING NEDERLANDS-ENGELS
liever niet a warning that you haven’t had enough fluid; niet
it signifies that / it is a warning that you have drunk too little
/ you have not drunken enough / you have drunk not enough
(verkeerde woordvolgorde).
9
Drink je regelmatig gedurende de dag, dan ontstaat
er geen dorst en heb je dus voldoende vocht
binnengekregen.
If you drink regularly throughout the day, you won’t feel
thirsty, as your body will have taken up / absorbed enough
fluids.
Drink je regelmatig … dan ontstaat er geen dorst: ook Drinking
regularly … prevents you from getting thirsty / Make sure
you drink regularly … so that you won’t get thirsty; liever
niet When you drink / at regular intervals / on a regular basis
you will feel no thirst; niet If you’re drinking regularly (geen
reden voor progressive) / When drinking regularly … no
thirst will arise (onjuiste constructie (dangling participle))
/ you’ll have no thirst / there will be no thirst / you will not
feel a thirst sensation. en heb je dus: ook which means that
your body has / you have &c.; liever niet and so / thus your
body; niet and consequently. voldoende vocht binnengekregen:
ook taken in enough fluid(s) / drunk enough water; liever
niet you have had enough fluid / your intake of fluids has
been sufficient (erg formeel) / you’re sufficiently hydrated /
you’ll have met your fluid needs / you body will have enough
fluid / you’ve received enough fluids; niet you have swallowed
enough fluid / you’ll have got down enough fluid / you have
enough fluid in your body.
10 + 11
Kinderen letten vaak wat minder op dat dorstgevoel. Te
druk met spelen of ze vergeten het gewoon.
Children often don’t notice that they’re thirsty; either
they’re too busy playing or they simply forget.
Kinderen letten vaak wat minder op dat dorstgevoel: ook
Children tend not to pay much attention to thirst / feeling
thirsty / tend to ignore thirst / tend not to take much notice
of the fact that they’re thirsty / don’t realize they’re thirsty;
liever niet are less aware (minder dan wát?) / not fully aware
of thirst / of being thirsty / are not much bothered by feeling
thirsty / don’t notice this feeling of thirst / these feelings of
thirst / the sensation of thirst; niet pay a little less / a bit less
attention to feeling thirsty / don’t notice this need to drink /
the sense of thirst / the feeling of having thirst.
Te druk met spelen of ze vergeten het gewoon: dit is een
onvolledige zin, en dient dus bij voorkeur in het Engels
te worden aangevuld, want onvolledige zinnen zijn in het
Engels minder gebruikelijk. Dus niet Too busy playing
&c., maar bijvoorbeeld They’re too busy playing &c. In de
voorbeeldvertaling heb ik de zin bovendien aan de vorige
verbonden met een puntkomma, om het nauwe verband
tussen de twee zinnen te benadrukken. te druk met spelen:
niet too busy with playing / too busy at playing games. of
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
ze vergeten het gewoon: ook or they simply forget to drink /
forget about it / it slips their mind; liever niet they simply
forget it / don’t give a thought to the matter; niet or simply
forgetting it / they simply forget drinking (als forget wordt
gevolgd door een -ing-vorm, betekent het dat iemand iets
wel heeft gedaan, maar dit vervolgens vergeten is).
12
Daarom moet je daar als ouder extra alert op zijn.
That’s why you as a parent / as parents need to keep an eye
on their fluid intake.
Ook That’s why parents need / a parent needs to / should /
As a / their parent you therefore need to / So parents need to
/ All the more reason for parents to keep an eye / a sharp eye
on their fluid / water intake / to be alert to this; liever niet
be extra attentive to this / be on the alert / be extra alert / be
watchful / extra watchful / vigilant / pay attention to this;
niet One should as a parent be (verkeerde woordvolgorde) /
be more / extra on the alert / be alert on this.
13
Zo heeft een kleuter die op een zomerse dag buiten speelt,
meer vocht nodig dan een oude man die in zijn stoel aan
het dutten is.
After all, a toddler playing outside on a summer’s day
needs more fluids than an old man dozing in his armchair.
Zo: dit woord wordt hier gebruikt om aan te geven dat er
een voorbeeld volgt. Het Engelse woord So kan niet in deze
betekenis worden gebruikt; het geeft normaal gesproken
een gevolgtrekking aan. Ook vertalingen als That’s why
/ In this way / Thus geven de betekenis niet juist weer.
Eventueel kunt u wel For example gebruiken. kleuter: ook
child / young child / infant (hoewel dit laatste vooral wordt
gebruikt voor baby’s); liever niet small child. zomerse dag:
eventueel ook summer day / sunny day; liever niet summery
day (zelden gebruikt). buiten: ook outdoors; niet al fresco.
Let op dat er in het Engels geen komma komt tussen het
onderwerp (a toddler playing outside on a summer’s day) en
het werkwoord (needs). heeft … meer vocht nodig: ook needs
to drink more. die in zijn stoel aan het dutten is: ook having a
nap in his chair / sitting in a chair having a nap / napping /
snoozing in his chair; niet dozing off (dat betekent in slaap
vallen).
14
Hoe laat je kinderen nou genoeg drinken?
So how can you make sure that your kids drink enough?
nou: ook But / The question is; liever niet Now; niet Then
/ Just. In de voorbeeldvertaling is dit woord weergegeven
met het informele So, dat vooral in spreektaal veel wordt
gebruikt als een soort aandachtstrekker aan het begin van
de zin, zonder veel betekenis, dus net zoals nou (of Dus).
Overigens kan het woord ook best weg worden gelaten,
155

VERTALING NEDERLANDS-ENGELS JAN KLERKX
zoals veel inzenders hadden gedaan. Hoe laat je je kinderen
genoeg drinken?: ook How can you get your kids to drink
enough?; niet How do you make that your children drink
enough (verkeerde constructie na make) / How do you
permit your children &c. genoeg: eventueel ook sufficiently;
liever niet a sufficient quantity (te formeel voor deze
context).
15
Al van kleins af aan moeten kinderen er bewust van
worden gemaakt dat ze moeten drinken.
You should make them aware from a very early age that
they need to drink.
Al van kleins af aan: eventueel ook From a very early age /
From very early on (aan het begin van de zin; daardoor
krijgt het wel extra nadruk); niet From an early age already
/ From childhood / As a kid already / From the beginning /
Already at a very young age / As from early age / Ever since
they are small. moeten kinderen er bewust van worden gemaakt
dat: ook children / they need to be / should be / must be / have
to be made aware that; liever niet It is essential for children to
be made aware that / need to be imbued with the importance
of &c. (erg formeel); niet need to get conscious about &c / are
to be made aware (are to be wordt gewoonlijk gebruikt als
er ergens een concreet plan voor bestaat). ze moeten drinken:
ook aware that they should drink / aware of the importance
of drinking (water) / of the need to drink; liever niet aware of
the necessity to drink (te formeel van stijl) / aware of the fact
that they should drink; niet awakened to drink / the need of
drinking (verkeerde constructie).
16
Door middel van interessante lesjes kun je ze prikkelen
om vaker te drinken.
You can tell them entertaining stories to encourage them
to drink more regularly.
Door middel van interessante lesjes: ik zou deze bepaling
liever niet aan het begin laten staan (By means of
entertaining stories you can &c.), want dat is meer een
typisch Nederlandse zinsconstructie. interessante lesjes: ook
interesting stories / stories that will interest / fascinate them;
liever niet interesting facts of life / entertaining lessons / talks
/ playful instructions; niet intriguing / short / little lessons /
teaching methods. kun je ze prikkelen om: ook You can / could
encourage them to / They can be encouraged to / One way
to encourage them to drink more regularly is &c.; liever niet
This can be done by encouraging them (passiefconstructie
doorbreekt de you-stijl) / You can stimulate / incite them;
niet you may encourage them (dat betekent dat je er
toestemming voor hebt) / You can provoke them. vaker te
drinken: ook drink more frequently / more often.
17
Vertel ze bijvoorbeeld dat ze zelf voor 70% en hun
hersenen zelfs voor 90% uit water bestaan.
For example, you could tell them that 70% of their body,
and as much as 90% of their brain, consists of water.
Deze zin kan ook aan de vorige worden vastgemaakt,
bijvoorbeeld zoals een van de inzenders het had gedaan:
You can encourage them to drink more often by telling them
facts that are likely to fascinate them, like the fact that &c.
bijvoorbeeld: dit kan ook op dezelfde plaats in de zin komen
als in het Nederlands (Tell them, for example, that &c.).
dat ze zelf voor 70% en hun hersenen zelfs voor 90% uit water
bestaan: ook that water makes up 70% of their body and even
/ as much as 90% of their brain; liever niet they themselves
/ they are 70% water; niet they / their body / bodies consist
for 70% of water / consist of 70% water / their bodies contain
70% water and their brain even 90% / their bodies are made
of water by 70% / 70% of their body are made up of / consist
of water / exists of water.
18
En dat ze na een uurtje spelen al een glas water hebben
uitgezweet.
And that playing for an hour is enough to make them
sweat a whole glass full of water.
na een uurtje spelen: ook after playing for an hour / for just an
hour / after an hour’s play; niet a little hour / after a one-hour
play (dit laatste is een toneelstuk dat één uur duurt). al een
glas water hebben uitgezweet: ook (after …) they have already
sweated / will already have sweated / sweated out / playing
for an hour makes them sweat a whole glass full of water /
the equivalent of a glass full of water; liever niet they have
already lost a glass full of water / that the loss of sweat after
an hour of playing equals a glass &c.; niet they have perspired
/ secreted a glass full of water / they have sweat / sweatened a
glass full of water.
Beoordeling (Nr 2, februari 2012)
Notatie: binnen de categorieën staan de
pseudoniemen, gescheiden door komma’s, in
volgorde van aantallen fouten (minste fouten
voorop, meeste fouten achteraan). Pseudoniemen
van mensen die precies hetzelfde aantal fouten
hadden, zijn alfabetisch gerangschikt en door
liggende streepjes verbonden.
Zeer goed: Funambule, Renne
Goed: St. Peter, Granny, Aries – Ship, G. Hek –
Kattekop
Ruim voldoende: Sidam, Medea, Hans (1 zin
vergeten), Bernardo – Summertime, Aquarius, Eva
Vera
Voldoende: Cora, Balgje, Weakens, Elly – George
Whitfield, Farmer
Bijna voldoende: Kluiw, Witherwings, Cors
Onvoldoende: Henco, Felix, Okrzei
156 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

JAN KLERKX NIEUWE OPGAVE ENGELS-NEDERLANDS
Vertaling Engels-Nederlands
Waarom FSC?
De website over de Forest Stewardship Council waaraan
de opgave was ontleend, is tweetalig, Engels/Nederlands.
Hieronder vindt u de Nederlandse versie, gevolgd door
wat commentaar mijnerzijds. Uit de vertaling blijkt
duidelijk dat de vertaler de vrijheid had (en ook durfde
te nemen) om hier en daar af te wijken van de Engelse
brontekst. Bovendien heb ik de indruk dat hij/zij de
opdracht had gekregen om de tekst wat in te korten.
Dat maakt het vergelijken van de twee versies des te
interessanter: hoe bepaal je als vertaler wat essentieel is en
wat eventueel weg kan?
(1) Een product met het FSC-keurmerk is afkomstig uit
een verantwoord beheerd bos. (2) Om zeker te weten dat
het bosbeheer voldoet aan de principes en criteria van
FSC worden de bossen beoordeeld door onafhankelijke
certificeerders. (3) Zij bekijken niet alleen de beheerplannen
maar controleren ook in het bos of deze daadwerkelijk
worden nageleefd.
(4) Om zeker te weten of een product uit een FSC-bos
komt, wordt de hele handelsketen (Chain of Custody
of CoC) van bos tot eindproduct gecontroleerd. (5) Bij
ieder bedrijf in de handelsketen wordt gecontroleerd
of het hout niet ongeoorloofd wordt verwisseld met
niet-gecertificeerd hout. (6) Dit verzekert de consument
ervan dat het aangekochte FSC-product daadwerkelijk
uit een verantwoord beheerd bos komt. (7) Ook moeten
de ingaande en uitgaande stroom FSC-hout met elkaar
kloppen.
(8) Uit onafhankelijk onderzoek blijkt FSC het enige
certificeringsysteem te zijn dat objectieve en meetbare eisen
stelt aan bosbeheerders en deze ook nauwgezet controleert.
(9) Daarnaast is FSC het enige certificeringsysteem voor
verantwoord bosbeheer dat voldoet aan de ISEAL Code
Nieuwe opgave
Engels-Nederlands
A lesson learned?
In Nederland is dezer dagen rumoer ontstaan over
voorstellen om een aantal universitaire talenstudies op
te heffen. Ook in Groot-Brittannië is er de laatste jaren
discussie over het talenonderwijs, maar dan gaat het
vooral over de middelbare scholen. De onderstaande
tekst, afkomstig uit The Independent, gaat over deze
kwestie.
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
of Good Practice. (10) Een certificeringsysteem dat
voldoet aan deze code is een betrouwbaar systeem. (11)
De ISEAL Alliance is een vereniging van toonaangevende
internationale organisaties die op sociaal en ecologisch
gebied standaarden ontwikkelen, certificeren en
accrediteren.
(12) FSC-certificering is goed voor mens en natuur. (13)
Volgens onafhankelijk onderzoek draagt FSC-certificering
bij aan behoud van natuur en biodiversiteit, verbetering
van het loon en de veiligheid van werknemers en stimuleert
de ontwikkeling van lokale infrastructuur.
(14) Ook brengt FSC-certificering sociale problemen
aan het licht, bijvoorbeeld op plekken waar grote
ondernemingen vlak naast lokale gemeenschappen zijn
gevestigd. (15) FSC-certificering kan hier leiden tot grotere
transparantie en bedrijven en lokale gemeenschappen met
elkaar in gesprek brengen.
Opmerkingen
Zin 3: perform onsite audits, ensuring that FSC’s principles and
criteria are being complied with: mooi compact vertaald.
Je hoort vaak zeggen dat je in het Engels dingen zo mooi
compact kunt zeggen, maar deze vertaler laat zien dat een
Nederlandse vertaling soms ook compacter kan zijn dan de
Engelse uitgangstekst.
Zin 6: This ensures the socially minded consumer: hier is de
vertaling naar mijn smaak teveel beïnvloed door het Engels;
ik denk dat wij eerder zouden zeggen Daardoor kan de
consument ervan verzekerd zijn. Het weglaten van sociallyminded
is inderdaad een zinvolle inkorting.
Zin 13: Deze zin loopt helaas niet helemaal correct, maar erg
storend is dit niet.
Zin 14: highlight: volgens mij is de vertaling aan het licht
brengen niet helemaal juist. Ik zou iets gebruikt hebben als
de aandacht vestigen op.
(1) The Education Secretary, Michael Gove, expressed
concern at the sharp decline in the number of students
taking exams in foreign languages. (2) Mr Gove also
said that his department’s forthcoming White Paper will
include a new “English Baccalaureate” qualification, which
will be awarded to all pupils who pass at least five GCSEs,
including one foreign language.
(3) The idea seems to be to nudge schools and students
towards placing a higher value on foreign languages.
(4) If employers and universities come to regard the
Baccalaureate as an indication of educational quality, that
should provide an incentive for children to study languages
and for schools to channel resources in that direction.
157

VERTAALWEDSTRIJD 2011 JAN KLERKX
(5) Languages are not for everyone. (6) Some teachers argue
that, for some hard-to-reach pupils, language lessons are
inappropriate and a waste of time. (7) But the solution for
the minority of children who would not benefit from such
lessons is to allow them to opt out at GCSE level. (8) The
presumption that the majority of children will reap rewards
from being exposed to at least one foreign language at
school is surely the right one.
(9) Although the previous government made a colossal
blunder in making foreign languages optional at GCSE, its
proposal to require all children to learn a foreign language
from age 7 was laudable. (10) The problem was that this
half of the Labour administration’s reform never made it
into law.
Nieuwe opgave
Nederlands-Engels
Rogier van der Weyden
In 2009 werd in het toen pas geopende museum M in
Leuven een overzichtstentoonstelling gehouden van het
werk van de schilder Rogier van der Weyden (oftewel
Roger de la Pasture). Aan de begeleidende brochure heb ik
de onderstaande tekstfragmenten ontleend.
(1) Rogier van der Weyden wordt rond 1400 geboren in
Doornik. (2) Na zijn opleiding verhuist hij naar Brussel,
waar hij stadsschilder wordt. (3) Hij groeit uit tot de meest
invloedrijke kunstenaar van zijn tijd. (4) Leden van het
Bourgondische hof en de Brabantse elite behoren tot zijn
opdrachtgevers, zijn roem verspreidt zich tot in Duitsland,
Spanje en Italië.
(5) De tentoonstelling bevat een verzameling van
meesterwerken. (6) Verspreide twee- en drieluiken zijn
Vertaalwedstrijd 2011
Als steeds heeft de deskundige jury onder leiding van
dr. L.M. van Noppen zich gebogen over de inzendingen.
Hieronder staat eerst de modelvertaling, dan de lijst met
beoordelingen en ten slotte de bespreking van een aantal
punten uit de vertaling door de heer Van Noppen. Mijn
welgemeende felicitaties aan de drie winnaars, die hun
prijs deze maand thuisgestuurd krijgen.
Modelvertaling
Er stond een stevige noordenwind en er was regen op
komst. De bus reed met een scherpe bocht York Way
Uw inzendingen dienen uiterlijk 5 juni 2012 in het
bezit te zijn van drs. J. Klerkx, Duitse Poort 62-E, 6221
HJ Maastricht. Inzenders vanuit het buitenland mogen
hun vertaling desgewenst ook per e-mail insturen, naar
het adres jklerkx@wxs.nl, bij voorkeur als attachment
in Word. U mag alle hulpmiddelen gebruiken die u ter
beschikking hebt. Inzendingen liefst getikt of geprint,
maar mits u duidelijk schrijft mag handgeschreven
ook. Laat wel een ruime linkermarge open en gebruik
bij voorkeur dubbele regelafstand. Zoals steeds is de
brontekst in de oorspronkelijke opmaak afgedrukt, maar
ik zou u in verband met het nakijken willen verzoeken uw
vertaling in de vorm van losse, genummerde zinnen in te
zenden. De uitwerking van deze opgave verschijnt in het
oktobernummer.
samengebracht om te getuigen van de kracht van de meester.
(7) Van der Weyden slaagt er als geen ander in gevoelens
weer te geven. (8) Het verdriet van Maria en Johannes aan
de voet van het kruis. (9) De sprekende rechtstreekse blik
van het Christuskind op de toeschouwer. (10) De diepe
concentratie van de lezende Maria Magdalena.
(11) Als Van der Weyden in 1464 overlijdt, sterft met hem
een van de grootste Vlaamse Primitieven. (12) Wij nodigen
je uit voor een hernieuwde kennismaking met de meester.
(13) Rogier van der Weyden was een beroemd en succesvol
kunstenaar. (14) Toch blijven bepaalde aspecten van zijn
leven 550 jaar later een mysterie. (15) Zo weten we weinig
over Rogiers opleiding in Doornik, over zijn verhuizing
naar Brussel of over zijn contacten met andere kunstenaars.
(16) Ook over het oeuvre van Van der Weyden zijn er
behoorlijk wat vraagtekens. (17) Vele meesterwerken gingen
immers verloren en schilderijen die wel bewaard bleven,
hebben hun eigen ingewikkelde geschiedenis.
Deze opgave niet insturen. Een bespreking verschijnt in het
volgende nummer.
in en Katherine zag het vlakke, gehavende stuk grond
van het ontwikkelingsgebied King’s Cross zich voor
haar ontvouwen. De hemel boven het bouwterrein leek
onmetelijk en onnatuurlijk leeg, op een eenzame hijskraan
na, die langzaam draaide als een reusachtige windvaan. In
de verte kon ze een stukje regenboog onderscheiden tussen
de voortsnellende wolken. Het kleurenlint onderbrak haar
overpeinzingen en ze voelde een zuivere vreugde. Het zou
niet lang duren en ze prees zich gelukkig dat ze het zag.
Het was een reis die ze vier keer per week maakte. De saaie
rij winkels trok beneden aan haar voorbij; House of Kebab,
A&K Electricals, Londis, StarBurger. Zwerfvuil vloog de straat
op en werd door passerende auto’s in stoffige windhozen
omhoog gestuwd. Een stuk van een tijdschrift kwam vast
te zitten in het metalen hekwerk van de KleenMachine
wasserette waar het als een vlam flikkerde in de wind.
158 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012

JAN KLERKX UITSLAG
In een zijstraat stak een stel de weg over, druk in gesprek.
Een man voegde zich bij hen, en omdat het trottoir smaller
werd moest hij op straat gaan lopen om naast hen te
blijven. Hij stapte steeds met een huppelsprongetje van
het trottoir op de weg en weer terug terwijl ze met z’n
drieën praatten. Katherine keek naar hen, genietend van de
eenvoudige choreografie. Terwijl de bus Caledonian Road
indraaide, trok de verschuivende collage van spiegelbeelden
in het raam van de bus haar aandacht en zag ze haar eigen
gezicht. Ze was zo opgegaan in de wereld buiten dat ze ze
bijna schrok toen ze zichzelf zag: haar hoofd een keurig
ovaal, de brede jukbeenderen, de muts van kort bruin haar.
Lijkt wat op een pruik, een doffe helm, dacht ze. Haar hand
bewoog zich instinctief om het in de war te maken, voller
te maken, het op de een of andere manier te verbeteren.
Haar groene ogen, als jade kralen, keken haar nijdig aan. Ze
opende haar mond. Haar twee voortanden waren gebroken
bij een fietsongeluk toen ze klein was, en de ene kroon was
grijzer dan de andere. Ze deed haar mond dicht om ze te
Uitslag
Eerste prijs: Renne
Tweede prijs: Arnold Zilch
Derde prijs: Finch
Zeer goed: Poging, Sidam, Cors, Frau Antje
Goed: Robin, Medea, Al Dopa – Farmer – Queen Mum –
Weakens, Aries, Prussian Blue, Tigress
Voldoende: Kluiw, Henco, Trident
Matig: M. van de Tuin, Diana, T.D. Ellen.
Commentaar
Het fragment uit de roman The Whole Wide Beauty
(2010) van Emily Woof, over de woon-werkbelevenissen
van muzieklerares Katherine Freeman, is door de
inzenders dit jaar over het algemeen goed vertaald,
en de onderlinge verschillen waren duidelijk geringer
dan anders. Complimenten zijn hier wel op hun plaats!
Als altijd vragen enkele lastige puntjes weer om een
toelichting:
rushing (r. 8): jagend, jachtend; voortijlend, voortsnellend,
voortjagend; niet: voortbewegend (te kalmpjes); jachtig;
rondjagend.
It wouldn’t last long … catching it (r. 9-10): tweemaal it, met
twee verschillende antecedenten. Het laatste it verwijst
ondubbelzinnig terug naar snatch of rainbow c.q. band
of colour. Bij het eerste it ligt het iets lastiger. Het kan niet
slaan op de rainbow, want die blijft nog wel een tijdje aan
de hemel staan (zij het dat Katherine hem al snel niet meer
zal kunnen zien, ofwel omdat hij aan het zicht onttrokken
wordt door wolken ofwel omdat de bus het bouwterrein
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
verbergen. Er reed een trein over de spoorbrug in Camden,
en ze ging rechtop zitten in haar stoel terwijl ze haar
aandacht weer richtte op wat er buiten gebeurde.
Op Agincourt Road stapte ze uit de bus. De lucht was
koud, de zomerhitte eruit gezogen. Ze ritste haar jasje
dicht en liep snel naar de opening in de rode bakstenen
muur. Er was geen bordje ter aanduiding van Ashwood;
een school waar speciaal onderwijs wordt gegeven aan
probleemkinderen is niet iets om reclame voor te maken.
Ze toetste de code in bij het beveiligingshek en stak de
speelplaats over naar een gebouwencomplex uit de jaren
zeventig met eenheden van twee verdiepingen. De sfeer
was verstild, de jongens al in hun klaslokalen. Katherine
werkte parttime en arriveerde altijd in die spookachtige
periode halverwege de ochtend als de lessen al begonnen
waren. Ze liep de dubbele deuren door, het geluid van haar
hakken weerkaatsend door de lichtgroene gang, voorbij
de administratie waar Michelle, de secretaresse, als een
poortwachter achter haar raam zat.
inmiddels is gepasseerd), noch op de band of colour
(idem). Van dit eerste it wordt gezegd dat het ‘niet lang zou
duren’, dus moeten we op zoek gaan naar een antecedent
dat gevoelig is voor dat temporele aspect. We vinden het
twee zinnen eerder in ‘het kunnen onderscheiden van een
stukje regenboog tussen de voortsnellende wolken’ – die
mogelijkheid duurt maar kort.
talking intensely (r. 18): ‘druk in gesprek’, ‘druk pratend’; evt.
‘diep in gesprek’, ‘heftig pratend’. In een vertaling als ‘… en
babbelde er lustig op los’ wordt in het Nederlands plotseling
en zonder noodzaak een tweede hoofdzin geïntroduceerd,
terwijl ‘babbelen’ qua betekenis de plank misslaat. Houd het
simpel, en blijf dicht bij het origineel, is altijd het devies.
kept jumping and hopping (r. 20-21): twee werkwoorden in het
Engels vraagt om twee werkwoorden in de vertaling. Alleen
‘springen’ of ‘hinken’ of ‘met kleine sprongetjes … bewegen’
is te mager, zelfs met de toevoeging ‘heen en weer’. In het
woordenboek (Van Dale E-N) staat bij het zelfstandig
naamwoord hop als vertaling o.a. ‘huppelsprong(etje)’,
en die vondst is prima te gebruiken in dit verband (zie de
modelvertaling).
a dull helmet (r. 28-29): hier past m.i. het best ‘dof’, en niet
het veel algemenere en minder sprekende ‘saai’ (temeer daar
die connotatie al in ‘dof’ doorklinkt); met ‘dof’ krijgt het
visuele aspect extra nadruk – geen glanzende, glimmende
helm, maar een matte, doffe – en dat is waar het in de tekst
om draait: Katherine wordt plotseling geconfronteerd met
haar eigen spiegelbeeld in het raam van de bus. Dat zo’n
doffe helm tevens een saaie indruk maakt, spreekt hier
vanzelf. Niet: onopvallend, suf, plomp, onnozel, tuttig.
Dr. L.M. van Noppen
159

Dagboek van een taalliefhebber
Opmerkelijke taalzaken uit de woon- en
werkomgeving van Marcel Lemmens.
Fragmenten uit zijn taaldagboek.
10 februari
“Pas op! Het ijs kan hier en der nog
onbetrouwbaar zijn”. Dit hoorde
Dagboeklezer Dieke Felix gisteren
de weerman van het 6-uur Journaal
zeggen. Rare verspreking eigenlijk.
Veel uitdrukkingen raken na verloop
van tijd verhaspeld, waarschijnlijk
doordat taalgebruikers de letterlijke
betekenis of herkomst niet meer
kennen en het allemaal afhangt van
een goed taalgeheugen. Bij ‘her en der’
verwacht je dat de klankcombinatie de
structuur intact houdt. ‘Hier en der’
klinkt juist voor geen meter.
12 februari
We blijven bij het ijs, bij het
Wereldbekerwedstrijden schaatsen in
het Noorse Hamar om precies te zijn.
Erg koud is het er. ‘Oorverdovend
koud’, volgens de verslaggever van
Studio Sport.
Ook weer een mooie uitspraak van
Dieke Felix ontvangen: een goed
voorbeeld van de speelruimte en
flexibiliteit van taal. Dieke vroeg
een vriendin hoe haar verjaardag
was geweest. Zij antwoordde: ‘’s
Middags gezellig gedameskranst en ’s
avonds gemengd.’ Alhoewel het hier
uiteraard gaat om het tot werkwoord
omgetoverde dameskrans(je) - strikt
genomen zou het gedameskransjet
moeten zijn, maar dat ging zelfs deze
taalvernieuwer te ver - intrigeert de
betekenis van gemengd mij eerlijk
gezegd nog meer.
16 februari
‘ING Internetbankieren. U krijgt
één boodschap werden in uw
internetbankieren rekening. Gezien
uw boodschap. Privacy, veiligheid
& fraude | termen & voorwaarden |
©2012 ING banken, Inc. ING online
en levende solide. Bank solide. Zijn
federalistische ingeschreven SE.’ Dit
heb ik niet verzonnen. Het is een
ALGEMEEN
voorbeeld van de vele zogeheten
phishingberichten die we allemaal
weleens krijgen. Wat ik niet begrijp,
is dat er ook maar iemand is die hier
intrapt.
18 februari
Gehoord tijdens de uitzending van
Studio Sport: ‘ADO [Den Haag] is met
twee vingers in de neus beter geweest.’
20 februari
Waar denkt u aan als u het woord
data hoort? Past die betekenis bij
het gebruik van dat woord in de
volgende zin: ‘Volgens de economische
data gaat het goed met Argentinië’
(in het tv-programma Tegenlicht
vanavond)? Tot voor kort dacht ik
bij data aan ‘datums’. Niet langer:
in de media – en ook in teksten
van veel van mijn opdrachtgevers –
betekent data ‘gegevens’. Gegevens is
uit; data is in. Waar ik nu benieuwd
naar ben, is of data het natuurlijke
taalveranderingsproces van
differentiatie en vereenvoudiging
gaat volgen: data wordt straks alleen
nog gebruikt voor ‘gegevens’ en het
regelmatige meervoud datums voor
dagen in de agenda en op de kalender.
28 februari
De NS heeft een nieuwe intercity in
gebruik genomen. ‘Een reisbeleving
op maat voor de klant’, lees ik in
de digitale nieuwsbrief. En in het
privacybeleid van Google lees ik: ‘Ons
nieuwe beleid weerspiegelt onze wens
een eenvoudige productervaring te
leveren die doet wat u nodig heeft op
het moment dat u het nodig heeft.’ Wil
je je tegenwoordig onderscheiden van
je collega’s dan moet je zorgen voor
beleving en ervaring. Wist u dat al?
8 maart
‘De mensen hebben hun gedachten
wel opgemaakt’, aldus presentator
Matthijs van Nieuwkerk in gesprek
met PvdA’er Ronald Plasterk in De
Wereld Draait Door. Dat klinkt toch
al weer een stuk Nederlandser dan
‘ze hebben hun mind opgemaakt’
of ‘ze hebben hun mind upgemade’.
U ziet het: nieuwe woorden en
uitdrukkingen passen zich uiteindelijk
toch aan het Nederlands aan.
24 maart
Twee keer viel vandaag mijn oog
op een bijzondere constructie in
koppen op Teletekst: ‘Broer Toulouseschutter
naar Parijs’ en ‘Moeder
Toulouse-schutter weer vrij’. Voor
alle duidelijkheid, het gaat hier om
familieleden van de jongeman die
een aantal kinderen bij een Joodse
school heeft neergeschoten, zich
vervolgens heeft verscholen in een
appartement en daarna uit het
raam is gesprongen, zijn eigen dood
tegemoet. Waar het hier om draait, is
de volgorde in Toulouse-schutter. Net
als bij krantenkoppen gaat het hier
natuurlijk om beknoptheid, maar
toch is het bijzonder dat niet gekozen
is voor de in mijn ogen gebruikelijke
Nederlandse volgorde ‘[Broer]
schutter Toulouse [naar Parijs]’. Die
volgorde kost net zo veel tekens. In
het vorige Dagboek beschreef ik twee
andere voorbeelden met dezelfde
constructie: Napelsafval en VS-bedrijf.
Hebben we hier een tendens naar een
andere volgorde?
Tot slot nog een verbluffende
nieuwe uitdrukking. Een van de
onderwerpen in het NOS Journaal
is de kwestie-Bouterse: of hij al dan
niet immuniteit moet krijgen voor
zijn vermeende betrokkenheid bij de
decembermoorden. De verslaggever
sprak de volgende onvergetelijke zin
uit: ‘Maar nu ligt alles als een open
wond op tafel’.
Marcel Lemmens
Reacties zijn van harte welkom.
U vindt mijn postadres op de
tweede pagina van dit blad. U kunt
uw reacties ook e-mailen naar
mlemmens@planet.nl
160 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012