SCRIPTIE scoliose 08.Juni 2008 VERSION4.pdf - Tapingbase

Afstudeeropdracht 

BACHELOR FYSIOTHERAPIE 

2008 

„ Het effect van medical tape op de houding van 

scoliose patiënten ” 

Door: Björn Paulsen en Anja Bürgel 

Opdrachtgever: Harry Pijnappel 

AK – docent: Volcmar Visser 

2 de assessor: Jaap Brunnekreef 

SLB – docent: Herman Berndt 

Nijmegen 2008

Voorwoord 

Ter afronding van onze studie presenteren wij in het volgende een kwalitatief onderzoek 

als afstudeerproject. 

Met ons afstudeerproject willen wij het effect van medical taping bij scoliose patiënten 

onderzoeken. 

Het medical taping concept is in de afgelopen jaren een steeds populairder wordende 

behandelmethode. Onze interesse werd vooral gewekt door het intreden van medical 

taping in de topsport. Omdat we benieuwd waren wat het medical taping concept (MTC) 

inhoud zijn we op zoek gegaan naar therapeuten die met het concept werken. Hierdoor 

zijn we in contact gekomen met Harry Pijnappel die zich al langer op dit gebied 

bezighoudt. Door hem zijn we erachter gekomen dat het MTC een nog relatief nieuwe 

behandelmethode is en nauwelijks wetenschappelijk onderbouwd is. Dit was voor ons 

een uitdaging om hierover ons afstudeeropdracht te schrijven. Hij ondersteunt meerdere 

afstudeerprojecten waarvan dit scoliose project er één was. 

Na een gesprek met Harry Pijnappel kwam naar voren dat er nauwelijks onderzoek op 

dit gebied is gedaan. Hierdoor is ons afstudeerproject te zien als een basis onderzoek 

waarop vervolgonderzoeken gedaan zullen moeten worden. 

Naast de uitdaging m.b.t. medical taping vonden we het onderwerp scoliose heel 

interessant. 

We zijn allebei tijdens onze stages in het derde jaar in aanraking gekomen met dit 

onderwerp. Omdat scoliose in de westerse wereld een veel voorkomende pathologie is 

waar we in ons toekomstige werkveld nog ongetwijfeld mee in aanraking zullen komen, 

willen we ons hier graag nog verder in verdiepen. 

Dit project was zonder ondersteuning niet mogelijk geweest. Onze ouders en familie 

hebben het uitvoeren van de opleiding en het project mogelijk gemaakt. Bedankt! 

Onze hartelijke dank voor hun ondersteuning gaat verder uit naar: 

Harry Pijnappel als onze opdrachtgever en vakinhoudelijke expert 

De afstudeerkring AK 4G 

(Anniek Geerlings, Kris van Haaren, Jaap Ceelen, Femke van der Linde, 

Michael Schwarzer, Hans Berndt, Andreas Hellmann met Volcmar Visser als 

onze docent) 

Dr. Derksen en het praxisteam 

Alle proefpersonen die hun hulp hebben aangeboden voor de realisatie van 

het onderzoek 

Daarnaast wil Björn, graag Dr. Vogel bedanken voor de ondersteuning tijdens 

de afgelopen vijf maanden. 

Als laatste bedanken wij alle andere mensen die ons dit jaar gesteund hebben en een 

bijdrage geleverd hebben aan het tot stand komen van ons project. 

Björn Paulsen en Anja Bürgel 

Mei 2008

Afstudeerproject 2007 - 2008 

Abstract 

Objective 

This study analysis the effect of Medical Taping on patients with infantile and juvenile 

idiopathic scoliosis. 

Methods 

A literature research and a pilot study were used to analyse the effects of medical 

taping. In this study three subjects with infantile of juvenile idiopathic scoliosis were 

taped. The subjects were analysed by rasterstereographical measurement (Diers 

formetric 4D). 

Results 

The results of this study show that Medical Tape has an effect on scoliosis. This effect 

can both be positive and negative but seems difficult to handle. One of three subjects 

showed correction concerning the scoliosis whereas in the other two subjects the 

reference measurement, their posture without tape intervention, showed the best 

results. 

Conclusion 

This study shows that Medical Taping can be used in idiopathic scoliosis treatment. To 

give an purposeful evidence-based pratice treatment further research must be made. 

These studies should be focused on both the intermuscular procces in idiopathic 

scoliosis and the effect of Medical Tape on the skeletal muscles. 

Anja Bürgel & Björn Paulsen - 2 -


Samenvatting 

Doel 

Dit project onderzoekt het effect van de behandeling met medical tape bij patiënten met 

infantiele en juveniele ideopathische scoliose. 

Methode 

Deze vraagstelling is door middel van een oriënterend literatuuronderzoek en een 

pilotstudy onderzocht. In het onderzoek worden drie proefpersonen met infantiele of 

juveniele ideopathische scoliose onderzocht en getapt. De proefpersonen zijn met 

behulp van een rasterstereography (Diers formetric 4D) gemeten. 

Resultaten 

Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat Medical Tape een effect op scoliose heeft. 

Dit effect kan zowel negatief als ook positief zijn maar blijft door de medical tape 

interventie moeilijk stuurbaar. Bij èèn van de drie onderzochte proefpersonen is een 

verbetering met betrekking tot de scoliose vast te stellen terwijl bij de andere twee 

patiënten de nulmeting dus hun lichaamshouding zonder interventie de best stand 

vertoonde. 

Conclusie 

Uit dit onderzoek werd duidelijk dat Medical Taping een toegevoegde waarde kan 

bieden bij het behandelen van patiënten met ideopathische scoliose maar dat er nog 

verder onderzoek naar gedaan moet worden om een doelgerichte Evidence Based 

Practice behandeling te kunnen geven. Dit onderzoek betreft zowel de intermusculaire 

samenwerking bij idiopathische scoliose als ook de werking van Medical Tape op het 

spierstelsel opzich. 



Inhoudsopgave 

1 Inleiding.....................................................................................- 6 - 

1.1 Probleemstelling:........................................................................................... - 6 - 

1.2 Vraagstelling: ................................................................................................ - 6 - 

1.3 Doelstelling:................................................................................................... - 6 - 

2 Het MTC- Concept.....................................................................- 7 - 

2.1 2.1 Inleiding................................................................................................... - 7 - 

2.2 Theorie MTC- Concept.................................................................................. - 8 - 

2.2.1 Weefselherstel ....................................................................................... - 8 - 

2.2.2 Invloed medical tape .............................................................................. - 9 - 

2.3 Tapetechnieken........................................................................................... - 10 - 

3 Scoliose...................................................................................- 12 - 

3.1 Definitie ....................................................................................................... - 12 - 

3.2 Oorzaken..................................................................................................... - 12 - 

3.3 Prevalentie .................................................................................................. - 13 - 

3.4 Classificatie ................................................................................................. - 13 - 

3.5 Scoliose diagnosticerende methoden.......................................................... - 14 - 

3.6 Typen scoliose ............................................................................................ - 15 - 

3.7 Anatomie van de scoliose ........................................................................... - 18 - 

3.7.1 Inleiding:............................................................................................... - 18 - 

3.7.2 De spieren............................................................................................ - 20 - 

3.7.3 De fasciën ............................................................................................ - 23 - 

3.8 Therapievormen .......................................................................................... - 25 - 



4 Methode en techniek van het onderzoek ..............................- 32 - 

4.1 Inleiding:...................................................................................................... - 32 - 

4.2 Patiëntenpopulatie....................................................................................... - 32 - 

4.2.1 In- en exclusiecriteria ........................................................................... - 32 - 

4.3 Methode ...................................................................................................... - 33 - 

4.3.1 Theorie tapetechnieken........................................................................ - 33 - 

4.4 Design ......................................................................................................... - 33 - 

4.4.1 Meetmomenten .................................................................................... - 33 - 

4.5 Meetinstrument............................................................................................ - 35 - 

4.5.1 Uitleg onderzoeksparameter ................................................................ - 35 - 

4.5.2 Informed consent ................................................................................. - 36 - 

4.6 Resultaten ................................................................................................... - 37 - 

4.6.1 Inleiding................................................................................................ - 37 - 

4.6.2 Patiënt 1............................................................................................... - 38 - 

4.6.3 Patiënt 2............................................................................................... - 40 - 

4.6.4 Patiënt 3............................................................................................... - 42 - 

5 Discussie.................................................................................- 44 - 

6 Eindconclusie..........................................................................- 49 - 

7 Bijlage 1 (Interpretatie en explicatie van de meetmomenten) ............... - 52 - 

8 Bijlage 2 (rastersterogrfiemetingen)........................................................ - 62 - 

9 Bijlage 3 (informatie- en toestemmingsbrief) ......................................... - 82 - 



1 Inleiding 

1.1 Probleemstelling: 

De behandeling van scoliose stuit nog altijd op problemen. Zowel conservatief als 

operatief is er nog geen eenduidige oplossing. Ook na jarenlang wetenschappelijk 

onderzoek en nieuwe behandelconcepten is er door de jaren heen niets verandert aan 

de behandelmethode. 

Centraal staat nog steeds de eis voor een correctie van de scoliotische deformiteit en 

deze houdingscorrectie te blijven houden. 

Met ons afstudeerproject willen we gaan onderzoeken of het medical taping concept een 

meerwaarde kan opleveren voor de scoliose therapie. Tot nu toe is er weinig over de 

effecten van medical taping beschreven. Het is een relatief nieuwe behandelmethode 

waarover nog weinig literatuur bestaat en waar nauwelijks onderzoek naar is gedaan. 

1.2 Vraagstelling: 

Welke onderzoeken/studies zijn over medical tape i.v.m. scoliose bekend? En is het 

mogelijk door middel van medical taping een houdingscorrigerend effect te bereiken? 

1.3 Doelstelling: 

Dit project onderzoekt het effect van de behandeling met medical tape bij patiënten met 

ideopathische scoliose. Met behulp van een literatuurstudie en systematisch 

documenteren in de vorm van een pilotstudy worden de data verzameld en 

geëvalueerd, om een antwoord op de vraagstelling te geven. 



2 Het MTC- Concept 

Dit hoofstuk houd zich bezig met het Medical Taping Concept. Hier worden werkwijze en 

tapetechnieken toegelicht. De inhoud van dit hooftstuk is essentieel voor het begrip van 

het onderzoek, de eruit getrokken conclusies en de navolgende discussie. 

2.1 2.1 Inleiding 

Het Medical Taping Concept is een nog relatief nieuwe therapiemethode. Het 

werd in de 70er jaren door de Japanner Kenzo Kase ontwikkeld. Hij ontwikkelde 

een elastisch tape die qua structuur en opbouw op de menselijke huid lijkt. Hij 

experimenteerde met verschillende tapetechnieken om bijvoorbeeld spieren, 

ligamenten, fascien en lymfestelsel te beïnvloeden. (Voor een uitleg over de 

verschillende tapetechnieken wordt verwezen naar 2.3) 

Inmiddels is het een steeds populairder wordende behandelmethode en geniet bij 

veel artsen, therapeuten en sportmasseurs, in de sportwereld en in het dagelijks 

leven een goede reputatie (zie Afb. 1 en 2). 

Afb. 1 Afb.2 

(www.fysiotape.de) 

De eigenschappen van de tape kunnen als volgt beschreven worden: 

• 130% tot 140% rekbaar (vergelijkbaar met de menselijke huid) 

• Vergelijkbaar met de huid qua dikte en gewicht 

• lengte rekbaar 

• lucht- en vochtdoorlaatbaar 

• 100% acryl 

• kan meerdere dagen tot weken gedragen worden 



• waterbestendig 

• wordt met een rek van 10% op de onderlaag geplakt 

2.2 Theorie MTC- Concept 

Om een verband te kunnen leggen met de werkwijze van het medical tape en de 

invloed op het herstelproces, is ervoor gekozen om een korte samenvatting te 

maken over het beloop van een ontstekingsreactie. 

2.2.1 Weefselherstel 

Na het ontstaan van een letsel of overbelasting van spieren of ligamenten 

wordt er een ontstekingsreactie op gang gebracht. 

Deze loopt in verschillende fases. Er kunnen globaal drie fasen worden 

onderscheiden in het proces, te weten: 

• de ontstekingsfase (o.a. vasodilatatie) 

• de proliferatiefase (weefselherstelfase) 

• de remodeleringsfase (herstelfase van de weefselfunctie) 

De eerste fase start direct na het oplopen van een weefselletsel. Door de 

veroorzaakte cel- en bloedvatbeschadiging komen er in het weefsel 

Ontstekingsmediatoren vrij. Deze stoffen zorgen voor het activeren van 

immuuncellen en reparatieprocessen. Bovendien kenmerkt zich deze fase 

door enzymatische reacties waardoor prostatglandinen geproduceerd 

worden. Hun taak is het om vrije zenuwuiteinden te prikkelen en een 

pijnsensatie op te wekken. Anderzijds veroorzaken ze vasodilatatie van 

bloedvaten in het omringende weefsel. 

Een ophoping van lymfevocht en uittredend plasma veroorzaakt een 

zwelling rondom het letsel. Het gevolg hiervan is ten eerste een 

drukverhoging in het betreffende weefsel en daarmee een verhoogde 

prikkeling van de nocisensoren. Ten tweede leidt dit tot een gestoorde 

functie respectievelijk een beperking in de bewegingsvrijheid. 

Met het optreden van macrofagen vindt de overgang naar de tweede fase 

van de ontstekingsreactie plaats. Hun taak is het opruimen van 

weefselresten (ook bekend als fagocytose), het aantrekken van fibroblasten 

en het verwijderen van het bloedstolsel om ruimte te creëren voor de 

productie van littekenweefsel. 

De proliferatiefase kenmerkt zich onder andere door een overbrugging van 

het wondgebied door bindweefsel, collageensynthese en vorming van 

granulatieweefsel wondmatrix, vaten etc. 

Hieraan sluit zich de remodelleringsfase. Dit is een fase van rijping en 

functieherstel van het weefsel en kan echter vele maanden en tot meer dan 

een jaar in beslag nemen. De stevigheid en functie van bindweefsel wordt 

gecreëerd doordat collageenvezels kruisverbindingen en overlappingen 



aangaan. Het wondgebied moet samentrekken en voldoende treksterkte 

ontwikkelen. 

Door het ingroeien van zenuwvezels in het litteken ontstaat er weer een 

verbinding met het centrale zenuwstelsel. Hierdoor kunnen uiteindelijk weer 

proprioceptieve prikkels sensomotorisch teruggekoppeld worden wat 

daarmee tot functioneel herstel lijdt. 

Afsluitend blijft te zeggen dat voor een goede genezing het lichaam al deze 

fasen moet doorlopen, waarbij echter alle fasen niet strikt van elkaar te 

scheiden zijn, maar elkaar gedeeltelijk kunnen overlappen. 

2.2.2 Invloed medical tape 

De onderstaande text is gebaseerd op de achtergrond van het Medical 

Taping Concept. Er is tot nu toe nog geen wetenschappelijke evidentie voor 

gevonden. 

Het medical tape zal een ondersteunende werking tijdens het doorlopen van 

de verschillende fases van de ontstekingsreactie hebben. 

Het Medical Taping Concept berust op de hoofdgedachte dat ‘beweging en 

spieractiviteit essentieel zijn om gezondheid te behouden of te herstellen‘ 

[1]. 

Het is met name gebaseerd op het natuurlijke genezingsproces van het 

lichaam zelf. De eigenschappen van de tape komen overeen met de 

rekbaarheid van de menselijke huid. 

De werking van de tape is gebaseerd op de activering van neurologische en 

circulatoire systemen. 

De tape heeft als het ware een “liftende” werking t.o.v. de epidermis. Dat wil 

zeggen dat de tape op de maximaal voorgerekte huid wordt geplakt wat tot 

een golvende optrekking van de epidermis (convulsie) lijdt, zodra het 

gewricht weer in rustpositie wordt gebracht (zie Afb. 3). 

Afb. 3 : Effect van Medical Tape 

Hierdoor ontstaat direct een drukvermindering in het weefsel, door dat er tussen huid 

en spieren meer ruimte wordt gecreëerd wat uiteindelijk een regularisatie van de 

bloedcirculatie en het lymfeafvoer tot gevolg heeft. Tijdens deze fase van herstel krijgen 



afvalstoffen, nocisensorische stoffen lymfe etc als het ware meer ruimte om uit het 

weefsel afgevoerd te kunnen worden. De druk op de nocireceptoren wordt verminderd 

waardoor uiteindelijk de pijn sensatie verminderd. Hierdoor ontstaat een fysiologisch 

grotere range of motion. 

Samenvattend kunnen de effecten als volgt ingedeeld worden: 

Klassieke sporttape 

1. spierfunctie verbeteren door tonusregulatie 

2. belemmeringen in bloedcirculatie en lymfeafvoer opheffen 

3. pijndemping 

4. ondersteunen gewrichtsfunctie, door: 

- stimuleren van proprioceptie 

- correcties van de bewegingsrichting 

- vergroten van de stabiliteit 

5. neuro-reflectoire beïnvloeding [2] 

De “klassieke sporttape” heeft in tegenstelling tot het medical tape geen 

elastische eigenschappen. Het is stevig respectivelijk niet rekbaar en heeft als 

primair doel het verkrijgen van mechanische stabiliteit en het functionele verstijven 

van gewrichten en spieren. Dit leidt in veel gevallen tot circulatoire vochtophoping. 

Omdat de spieren van het menselijk lichaam niet alleen het lichaam bewegen, 

maar ook invloed hebben op het lymfe- en venensysteem en bovendien ook de 

lichaamstemperatuur regelen, is het als een groot voordeel te zien als de 

functionaliteit van de hele musculatuur zonder beperking gewaarborgd blijft. 

2.3 Tapetechnieken 

In totaal worden vier verschillende tape vormen onderscheden: I- ,X-, Y- en de - 

waaier vorm. De meest gebruikte tapes zijn het I- en Y-tape. 

Naast de vier tape vormen bestaan er verschillende tapetechnieken. De 

belangrijkste zijn hier onder beschreven: 

Spiertape 

Afb. 4: Spiertape 

Voor het aanleggen van een spiertape (zie Afb. 4)is het 

Belangrijk te weten wat origo en insertie van de spier 

zijn, omdat afhankelijk van de trekrichting, de spier óf 

toniseerd of detoniseerd wordt. 

De tape bij een spier die hypotoon is en dus 

getoniseerd moet worden, wordt van origo naar 

insertie gelegd. 

Bij een hypertone spier wil men juist detoniseren en de 

tape wordt vervolgens andersom op de huid geplakt: 

dus van insertie naar origo. Voor een spiertape wordt 

gebruik gemaakt van een I- of een Y-tape. 



Fascietape 

Afb. 5: 

combinatie van 

spieren fascietape 

bij David Beckham 

Lymfetape 

Afb. 6 : lymfetape 

Ligament Tape 

Afb. 7 : ligament tape 

Bij een fascietape wordt het tape op de ontspannen 

huid geplakt (zie Afb. 5). 

Een bepaalde techniek (‘jingeln’) zorgt ervoor dat er 

‘kleine krachtgolven’ in de tape ontstaan waardoor de 

fascie gecorrigeerd en vastgehouden wordt. Voor een 

fascietape wordt altijd gebruik gemaakt van een Ytape. 

Het lymfetape (zie Afb. 6) wordt aangebracht op het 

afvoergebied van desbetreffend oedemateus 

ledemaat. De tape moet worden aangelegd volgens de 

anatomie van de lymfebanen. 

De zogenaamde ligament techniek zorgt voor een 

betere stabiliteit van de gewrichten (zie Afb. 7). 

Belangrijk te weten is dat de tape onder maximale rek 

op de huid wordt geplakt. Dit geld alleen bij het 

versterken van het kapsel, ligamenten en gewrichten! 

In het onderzoek wordt er gebruik gemaakt van de spier en de fascietape. 



3 Scoliose 

Het volgende hoofdstuk dient evenals hoofdstuk 2 als basis voor het begrip van het 

onderzoek. 

Binnen dit hoofdstuk vindt een inleiding in het onderwerp plaats, waarin definitie en 

oorzaken van scoliose beschreven worden. Hiernaast gaan we zowel in op de 

classificatie en de anatomie als ook op de spieren en de verschillende therapievormen 

die invloed hebben op een scoliose. 

3.1 Definitie 

Volgens het het zakwoordenboek der geneeskunde (Coëlho) is een scoliose een 

“zijdelingse verkromming van de wervelkolom, hetzij C-, hetzij S vormig”[3]. 

Afb. 8 Torsie van de wervelkolom bij scoliose 

3.2 Oorzaken 

Deze definitie over scoliose geeft maar een 

heel beperkt beeld van wat een scoliose 

daadwerkelijk is. In de vakliteratuur wordt 

aangegeven dat een zijdelingse kromming 

van de wervelkolom altijd gepaard gaat met 

een rotatiebeweging van de corpora 

vertebrae[4,5]. Dit betekend dat een scoliose 

niet alleen een zijdelingse verkromming 

maar ook een torsie in de wervelkolom is. 

(zie Afb.8) 

De oorzaken van scoliose kunnen veelvuldig zijn. Zij kunnen aangeboren of verworven 

zijn of als het gevolg van een ziekte of een trauma. Sommige oorzaken van scoliose 

hebben te maken met veranderingen van benige structuren, zoals een wigvormige 

vergroeiing van een wervellichaam. Andere met neuromusculaire klachten die de 

rompmusculatuur direct aantasten en weer andere met een stoornis in een extremiteit 

zoals een beenlengteverschil of visus- gehoorstoornissen. Er zijn ook veel gevallen van 

scoliose waarvan de oorzaak niet bekend is. Deze worden ideopathisch genoemd [5]. 

Ondanks dat er veel onderzoek naar is gedaan zijn de mechanismen die een 

ideopathische scoliose laten ontstaan of deze in stand houden niet bekend. Sommige 

onderzoeken gaan ervan uit dat de groeisnelheid van een individu een duidelijke relatie 

heeft met de progressie van de scoliose [6]. Andere rapporten gaan uit van een nauwe 



samenhang met de werking van het spierstelsel [5,6,7,8,9,10,11] waarbij hierop weer 

verschillende factoren een invloed kunnen hebben zoals zenuw werking, voeding en 

hormoonhuishouding [11]. Er zijn nog een heleboel andere onderzoeken die van andere 

theorieën over het ontstaan en/of in stand houden van een ideopathische scoliose 

uitgaan. Hierdoor wordt duidelijk dat deze thematiek een heel complex onderwerp is en 

er nog veel onderzoek naar gedaan moet worden om er een definitieve uitspraak erover 

te kunnen doen. 

3.3 Prevalentie 

Scoliosen zijn de meest voorkomende deformiteiten van de wervelkolom. 

Een uitspraak over de prevalentie van scoliose te maken is heel moeilijk. De hoofdreden 

hiervoor is dat het nodig is een volledig bevolkingsonderzoek te doen om hier een 

uitspraak over te kunnen doen. Onderzoeken uit verschillende landen geven heel 

verschillende waarden weer, zo ligt de prevalentie van alle scoliosen in Japan bij 3,21% 

terwijl een onderzoek uit Griekenland 5,2% aangaf en in Denmarken de prevalentie met 

zelfs 7,7% nog hoger blijkt te zijn. In Nederland is bekend dat ca. 3-4% van de bevolking 

een ideopathische scoliose heeft. Volgens de meeste literatuur wordt dit type scoliose 

als de meest voorkomend gedefinieerd (75-85%). Aan de hand van deze gegevens kan 

men dus ervan uitgaan dat het totale aantal van alle scoliosen binnen Nederland tussen 

de 4-5% ligt. Dit betekent dus dat ongeveer elk twintigste Nederland een scoliose heeft, 

zelfs zonder het te weten [12]. 

Verder blijkt er een correlatie met betrekking tot het geslacht te bestaan. Uit 

onderzoeken kwam na voren dat procentueel meer meisjes dan jongen een scoliose 

hebben [13]. 

3.4 Classificatie 

Er bestaan een veelheid aan mogelijkheden om een scoliose te classificeren. Omdat het 

benoemen en uitleggen van allen te ver in de diepte zou gaan is ervoor gekozen om de 

drie meest gebruikelijke te beschrijven. Deze zijn de pathologische classificatie, de 

classificatie na leeftijd en de anatomische classificatie. 

De pathologische classificatie geeft zo als de naam al suggereert, aan welke vorm van 

pathologie de oorzaak voor de scoliose is. Dit zijn vooral congenitale deformiteiten zoals 

misvormingen van het skelet, neurogene deformiteiten zoals een CVA, myogene 

deformiteiten zoals spierverkortingen door een foutieve houding of deformiteiten die 

door een trauma of infectie zijn verworven. Er blijft dan nog een grote groep scoliosen 

over die met betrekking tot de achterliggende pathologie niet direct geclassificeert 

kunnen worden. Deze scoliosen worden samengevat onder de naam ideopathische 

scoliose. 



De classificatie naar leeftijd bij de eerste symptomen van de deformiteit is van belang 

omdat men binnen de verschillende leeftijdsfasen en vooral tijdens de groeifasen van 

een mens verschillende therapievormen en behandelmethodes in overweging moet 

nemen. Een puber die nog binnen de groeispurt is moet natuurlijk anders behandeld 

worden als een volwassene. Deze classificatie wordt vooral bij ideopathische scoliosen 

gehanteerd en wordt onderverdeeld in drie typen. De infantiele ideopathische scoliose 

(2 e maand tot 3 e jaar), de juveniele ideopathische scoliose (3 e – 10 e jaar) en het 

adolescente type (10 e -einde groei). Een andere indeling binnen deze classificatie is de 

indeling in “early onset” en “late onset”. De grens tussen deze twee wordt tussen het 5 e 

en de 8 e levensjaar getrokken en hangt samen met de ontwikkeling van de bronchoaveolaire 

vertakkingen waar een scoliose invloed op uit kan oefenen. 

De anatomische classificatie heeft betrekking 

op het gedeformeerde wervelkolomsegment 

en geeft dus de lokalisatie van de scoliose 

aan. 

Hier wordt een onderverdeling in vier types 

gemaakt, de lumbale, de thoracolumbale, de 

thoracale en de thoracale en lumbale (double 

major) scoliose. (zie Afb. 9) 

3.5 Scoliose diagnosticerende methoden 

Er bestaan verschillende onderzoekmethodes om een scoliose te diagnosticeren. De 

vier meest gehanteerde zijn het lichamelijk onderzoek, het radiografische onderzoek 

(Röntgen), CT of MRI en de lichaamsoppervlakken meting. 

Afb.10 Cobbmeting 

Afb.9 anatomische scoliose classificatie 

Het lichamelijk onderzoek bestaat uit inspectie in stand en zit. 

Belangrijke punten tijdens de inspectie zijn het trekken van een 

equalibratielijn door middel van een schietlood, het beoordelen 

van het bekken, schouderhoogte en van de luchtfiguren tussen de 

armen en de romp, het meten van de graad van rotatie middels 

een scoliometer, het palperen van de processi spinosii en het 

laten uitvoeren van de buktest volgens Adams. 

Naaste de inspectie kunnen nog spierkracht en spierlengte getest 

worden om asymmetrische verkortingen en/of verzwakkingen van 

spieren op te sporen. 

Het radiografisch onderzoek ofwel Röntgenonderzoek is de 

waarschijnlijk meest gebruikte methode om de graad van 

kromming in de wervelkolom te bepalen. Er bestaan verschillende 

methodes om de kromming door middel van een röntgenfoto te 

meten waarvan de methode volgens Cobb de meest toegepaste 

is. Hier wordt met behulp van het intekenen van twee lijnen 



parallel aan de bovenste en de onderste sluitplaat van de wervel die het meest richting 

van de concaviteit van de scoliose is geneigd de mate van kromming gemeten (zie 

Afb.10). 

De diagnosemiddelen CT en MRI worden altijd gebruikt als een drie dimensionale 

reconstructie van de wervelkolom nodig is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn voor een 

operatie van een gedeformeerde wervel. 

De rasterstereography (lichaamsoppervlaktenmeting) is een 

nieuwe methode die door het fotoniek- en mechantroniek- 

bedrijf Jenoptik is ontwikkeld. Het door hun ontwikkelde 

Formetric-System projecteert een lijnenraster op het dorsale 

gedeelte van de romp en reconstrueert aan de hand van de 

eruit getrokken gegevens een drie dimensionaal beeld van 

het lichaamsoppervlak en de kromming van de wervelkolom. 

Het voordeel van deze apparatuur is dat het een hoge 

nauwkeurigheid waarborgt zonder dat de patiënt aan het 

risico van bestraling blootgesteld wordt (zie Afb.11). 

3.6 Typen scoliose 

Afb.12 Cscoliose 

Afb.11 3D- 

Oppervlaktenmeting 

Er bestaan 2 typen van scoliose, de zogenoemde C-scoliose en 

de S-scoliose (zie Afb. 12 en 13). De C-scoliose is een 

enkelvoudige laterale bocht in de wervelkolom. De S-scoliose is 

een dubbelvoudige bocht in de wervelkolom waarbij een van de 

twee bochten links en de andere rechts convex is. De redenen 

hiervoor is dat het lichaam bij een enkelvoudige C-scoliose uit 

het lood komt te staan en het vormen van een verdere bocht 

dus een functionele aanpassing van het lichaam is om het 

evenwicht te handhaven. Deze tweede bocht wordt ook wel 

compensatoire bocht genoemd. 

Een C- en een S-scoliose kunnen zowel structureel als- 

ook functioneel van aard zijn. Een functionele scoliose is 

corrigeerbaar tot een normale houding, hetzij actief, hetzij passief. 

Een structurele scoliose is per definitie een misvorming die noch 

Afb.13 Sscoliose 

actief noch passief volledig te corrigeren is [14]. Bij deze vorm van scoliose bestaat er 

een afwijking / deformiteit waardoor boven de zijdelingse verkromming een verdraaiing 

in de wervelkolom plaatsvindt. Hierdoor ontstaat een asymmetrie, een ribbenuitbochting 

(gibbus). Deze gibbus manifesteert zich het duidelijks in voorovergebogen houding bij 

de zogenoemde buktest. De ribben aan de convexe zijde draaien naar dorsaal en puilen 

eenzijdig uit zodat een gibbus ontstaat. Bovendien wordt de scapula aan dezelfde kant 

door de gibbus omhoog geduwd waardoor de schouderlijn aan de zijde van de gibbus 

hoger komt te staan dan aan de andere zijde (zie Afb.1). 



Naast de indeling in de boven genoemden categorieën worden scoliosen vooral met 

betrekking tot hun ten grondslag liggende pathologie ingedeeld. Deze indeling is vooral 

van belang om een oorzaak gerichte en niet een symptoom gerichte behandeling te 

kunnen geven. 

Om een overzicht over deze scoliosen te verkrijgen hebben wij hieronder de meest 

voorkomende typen van scoliose toegelicht. 

Congenitale scoliose: 

De term congenitaal wijst erop dat de scoliose aangeboren en niet verworven is. Een 

congenitale scoliose is te wijten aan een misvorming (meestal van het skelet) tijdens de 

embryonale ontwikkeling en is altijd structureel van aard. Dit wijst erop dat een 

congenitale scoliose noch actief noch passief volledig te corrigeren is. 

Ideopathische scoliose: 

Een ideopathische scoliose is een scoliose waarvan de oorzaak onbekend is. Dit is in 

ongeveer 75-85% van alle scolioses het geval. Als een eventuele oorzaak kan een 

stoornis in de ontwikkeling van het in het hersenen gelegen coördinatiecentrum voor het 

evenwichtsgevoel gesuggereerd worden. Verder denkt men dat de oorzaak 

multifactorieel is met erfelijke componenten [14]. 

De ideopathische scoliose is een zijdelingse verkromming welke tot een wigvorming van 

de wervellichamen en de pedikels leidt, dit weer leidt tot een asymmetrie van de 

wervelkolom. 

Men spreekt pas van een ideopathische scoliose als de kromming 10° of meer bedraagt, 

in de meeste gevallen blijft de scoliose kleiner dan 20°. Het overgrote deel van de 

ideopathische scolioses verdwijnt spontaan. 

De meeste ideopathische scolioses ontstaan in de tijd voor de puberteit. Een lichte vorm 

van ideopathische scoliose komt bij jongens bijna even vaak voor als bij meisjes terwijl 

de progressieve vorm vooral bij meisjes voor komt. 

De ideopathische scoliose is onderverdeeld in drie leeftijd categorieën: Het infantiele 

type, het juveniele type en het adolescente type. 

Het infantiele type treedt tussen de 2 e maand en het 3 e levensjaar op en komt bij 

jongens vaker voor dan bij meisjes. Bij 80-90% treedt een spontane verbetering op 

(resolving type), de rest van de infantiele typen tonen een progressieve ontwikkeling. 

Het juveniele type die tussen de 3 e en het 10 e levensjaar optreedt, toont een hoge kans 

op progressie . Dit is ook de reden waarom dit type vaak met corset/brace of een 

operatie behandeld wordt. 

Het adolescente type (10 e levensjaar tot einde groei) komt vrijwel het meest voor en 

heeft verschillende patronen van natuurlijk beloop. Het overgrote deel van de scoliosen 

resulteert in een kleine afwijking (< 20°) of verdw ijnt spontaan (resolving type). Slechts 

een zeer klein deel van alle ideopathische scoliosen toont de neiging tot een min of 

meer voortdurende verergering [7]. 

De boven opgenoemde vormen van ideopathische scolioses worden in de laatste jaren 

steeds meer vervangen door de benamingen “early onset” en “late onset”. De grens 

tussen een “early onset” en een “late onset” ligt tussen de 5 e en het 8 e levensjaar. De 

reden hiervoor is dat in deze stadia de ontwikkeling van de alveoli van de longen 



plaatsvindt. Een scoliose kan door een sterke curvatuur van de scoliose en/of een 

thoraxmisvorming een beperking voor de groei van de longen betekenen. 

Metabolische scoliose: 

Hieronder vallen meerdere typen zoals scoliose ontstaan door osteoporose. Een andere 

metabolische scoliose is de rachitische scoliose welke een stoornis in de mineralisatie 

(vit. D tekort) van het osteoïd is. Hierdoor ontstaat een vertraagde ossificatie waardoor 

uiteindelijk een scoliose kan ontstaan. 

Paralytische scoliose: 

Scoliose door paralyse van bepaalde spieren of spiergroepen vooral t.g.v. poliomyelitis. 

Scoliosis captis / Torticollis: 

Deze scoliose ontstaat aangeboren eenzijdige contractuur van de 

m.strernocleidomastoideus, hierdoor ontstaat een scheefstand van het hoofd met rotatie 

in de wervelkolom waardoor een scoliose gaat ontstaan. Torticollis kan ook op latere tijd 

verworven worden bv. door een nektrauma of inflamatoire processen. 

Scoliosis congenita / hemispondylus: 

Schakel- of wigwervel, wigvormige wervel welke door een aangeboren foutieve 

segmentatie van de wervelkolom is ontstaan. Hierdoor kan uiteindelijk een scoliose 

alsook het syndroom van Klippel-Feil ontstaan. 

Scoliosis habitualis: 

De habituele scoliose is een door de gewoonte in een verkeerde houding veroorzaakte 

scoliose. Deze vorm van scoliose wordt ook wel houdingsscoliose genoemd. 

Deze scoliose is een vorm van functionele scoliose en dus actief en passief te 

beïnvloeden. 

Scoliosis ischiadica: 

Dit is een lichte scoliose t.g.v. ischias, doordat de lijder een scheve houding aanneemt 

om pijn te vermijden. Deze vorm van scoliose wordt ook wel “pijnscoliose” genoemd en 

verdwijnt meestal als de oorzaak(pijn) weggenomen is. 



Scoliosis statica / compensatoire scoliose: 

De statische scoliose wordt veroorzaakt door een scheve stand van het bekken of door 

een ongelijke belasting van de beide lichaamshelften. De scoliose verdwijnt als 

asymmetrie is opgeheven. 

Posttraumatische scoliose: 

Deze vorm van scoliose kan na een trauma (bv. wervelbreuken) ontstaan. 

Ontstekingsscoliose: 

Deze vorm van scoliose is terug te voeren op ontstekingsprocessen ronde de 

wervelkolom waardoor een misvorming kan ontstaan. 

3.7 Anatomie van de scoliose 

3.7.1 Inleiding: 

Zoals boven al nader toegelicht kunnen er een veelheid van factoren de oorzaak van 

een scoliose zijn. Dit betekend dat door de vervormingen en aanpassingen een heleboel 

structuren binnen lichaam betrokken zijn met de scoliose. Hier kan men denken aan 

structuren zoals spieren, pezen, ligamenten, meniscoiden, botten en het CZS. Naast 

deze factoren binnen het lichaam zijn er ook factoren van buitenaf zoals de 

zwaartekracht die constant op de lichaam 

invloed gaat uitoefenen. 

Met betrekking tot scoliose zijn vooral 

veranderingen en misvormingen van de 

wervels interessant. Door pathologische 

processen kunnen o.a. halfwervels, 

blokwervels, botbruggen en wigwervels 

ontstaan welke structureel van aard zijn en 

waardoor de wervelkolom een scoliotische 

houding gaat innemen (zie Afb.14). 

Deze ossalen deformiteiten hebben een 

directe invloed op de scoliose. Door 

Afb.14 ossale deformaties van de wk 

verandering van de botten van de onderste 

extremiteiten bijvoorbeeld een 

beenlengteverschil kan maar ook via een indirecte weg een scoliose ontstaan. De 

scoliose op zich is in principe een correctiemechanisme, het lichaam probeert namelijk 

altijd de verticale houding in te nemen door het hoofd recht boven het bekken te 

plaatsen[11]. De scoliose is in dit geval dus functioneel om de rechte positionering van 



het lichaam in de ruimte te handhaven. Als deze functionele vorm van scoliose binnen 

de groei plaatsvindt, adapteren de nog vervormbaren structuren waardoor een 

asymmetrie binnen het lichaam gaat ontstaan. De binnen de groei vervormde ossale 

structuren kunnen nadat het individu is uitgegroeid structureel van aard worden. Verder 

ontstaat door de asymmetrische scoliotische houding een asymmetrische aanpassingen 

van de spieren en de andere structuren van het lichaam. Samenvattend kan men dus 

zeggen dat door deze asymmetrie van de wervelkolom en/of de onderste extremiteiten 

in samenwerking met de zwaartekracht en de verticale correctie mechanisme van het 

hoofd de scoliose ontstaat en/of instant wordt gehouden. 

De instrumenten van het lichaam om deze asymmetrische correctie actief te 

bewerkstelligen zijn de spieren. 

Hoewel er veel onderzoek naar is gedaan is het nog steeds niet honderd procent 

duidelijk welke spieren het meest invloed op het ontstaan en/of in van een scoliose 

hebben. 

Zeker is dat de ontwikkeling van verschillende spieren niet symmetrisch verloopt. Terwijl 

de spieren aan de concave kant geneigd zijn tot verkorting en of hypotonisme neigen de 

spieren aan de convexe kant tot verlenging en/of hypertonisme. 

De forse myogene activiteit aan de convexe kant(en) is r 

te verklaren doordat de spieren aan deze kant(en) van de 

wervelkolom het zich craniaal aansluitende gedeelte van de 

wervelkolom alleen moeten dragen (zie Afb.15 ). 

De spieren aan de kant van de lumbale bocht (a.) en de spieren 

aan de thoracale bocht (b.) zijn door de werking van de zwarte- 

kracht al in een verlengde positie waardoor ze niet optimaal 

kracht kunnen leveren om de wervelkolom weer op te richten. 

Dit omdat spieren in een sterk verlengde positie actief insufficiënt 

en in een sterk verkorte positie passief insufficiënt worden waar- 

door ze geen optimale werking meer kunnen uitoefenen op de 

wervelkolom. Hierdoor verlengen de spieren aan de convexe kant en 

verkorten de spieren aan de concave kant steeds meer tot ossale 

factoren een verdere versterking van de scoliotische curvatuur 

tegenhouden. 

Meerdere onderzoeken in de midden en het eind van de 20 e eeuw 

bevestigen deze theorie [ 9,10,15]. 

Een onderzoek van Zetterberg et al (1983) toonde aan dat deze 

hogere spieractiviteit aan de convexe zijde van de 

wervelkolom alleen bij curvaturen boven de 30 graden waar te 

nemen zijn. Bij kleiner curvaturen is er geen significant verschil 

in spieractiviteiten aan de convexe en/of de concave kant 

tussen proefpersonen met scoliose onder de 30 graden en 

proefpersonen zonder scoliose gevonden. 

Deze thesis wordt onderbouwd door een onderzoek van Reuber et al in 1983 die een 

asymmetrische spieractiviteit bij curvaturen van boven de 25 graden rapporteren [9]. 

Verder gaat in de wetenschap de mening over welke spier(en) het meest corrigerend 

Afb.15 S-scoliose met 

verlengte hypertone en 

verkorte hypotone 

spieren 

effect op scoliose hebben uit elkaar. Uit een onderzoek van Schultz et al in 1981 waarin 

het corrigeren van scoliose via spierstimulatie het doel was bleek dat spieren die meer 

lateraal van de wervelkolom geplaatst zijn door hun grotere hefboomwerking effectiever 

zijn dan spieren die meer mediaal van de wervelkolom geplaatst zijn [10]. Een andere 



conclusie die ze uit hun onderzoek trokken was dat de spieren die aan de convexe kant 

van de scoliose liggen tijdens contractie geneigd zijn tot correctie van de curvatuur. 

Verder concludeerden zij dat spieren met een grotere dwarsdoorsnede grotere 

contractiekrachten kunnen produceren en zo een effectievere invloed op de scoliose 

hebben. 

Met betrekking tot fysiotherapie in relatie tot scoliose kan men zeggen dat de evidentie 

en de meest behandelmethoden zich op het behandelen van het spierstelsel richten om 

zo een houdingscorrigerend effect te bereiken (zie hoofdstuk 3.7 ). 

Hieronder volgdt een opsomming van de houdingscorrigerende spieren die volgens 

onderzoek de scoliose kunnen beïnvloeden. 

3.7.2 De spieren 

De buikspieren 

Hierbij horen de m.obliquus externus (zie Afb.16) de m.obliquus 

internus (zie Afb.17), de m.rectus abdominis, de de 

m.transversus abdominis en de m.pyramidalis. 

De m.obliquus externus loopt vanuit de buitenvlak van de 5 e 

tot 12 e rib tot het bekken en de linea alba en de m.oliquus 

internus loopt vanuit het bekken tot de 9 e tot 10 e rib en de linea 

alba. 

Door deze anatomische positie zijn ze in staat om allebei een 

lateroflexie en een homolaterale (m.obliquus internus) resp. 

heterolaterale rotatie (m.obliquus externus) te bewerkstelligen. 

Uit onderzoek van A.Schulz et al (1981) kwam naar voren 

Afb.16 m.rectus obliquus dat vooral de m.obliquus internus en de m.obliquus externus 

externus 

een houdingscorrigerende invloed op de scoliose uitoefenen[10]. 

De andere buikspieren kunnen in het geval van een uni- 

laterale verkorting ook wel invloed op de scoliose hebben 

maar dit effect blijkt minder te zijn dan bij de schuine buik- 

spieren. 

Daarom wordt hier alleen op deze twee spieren nader 

ingegaan. Volgens bovengenoemd onderzoek beïnvloed de 

m.obliquus internus in vergelijking met de m.obliquus externus meer invloed op een 

lumbale of een lumbothoracale curvatuur van een scoliose. 

Afb.17 m.rectus obliquus 

internus 



Afb.18 m.iliopsoas 

m.iliopsoas: 

De m.iliopsoas (zie Afb.18) is een heel krachtige stabilisator van de 

lumbale wervelkolom. De spier bestaat uit drie delen, de m.iliacus, 

de m.psoas major en de m.psoas minor. Zijn voornaamste functie 

heeft de m. iliopsoas bij het flecteren van het heupgewricht maar hij 

geeft ook extensie en laterale flexie van de wervelkolom. M.b.t. 

scoliose is vooral het gedeelte van de m.psoas major en minor van 

interesse omdat deze twee spieren in tegenstelling tot de m.iliacus 

hun origo op de lumbale wervelkolom (TH12 - L4) hebben. 

De iliopsoas trekt de lumbale wervelkolom in extensie en dus in een 

hyperlordosestand, bij een dubbelzijdige verkorting van deze spier 

staat de lumbale wervelkolom dus hyperlordoseerd. Bij eenzijdige 

contractie en/of verkorting van de spier wordt de wervelkolom in een 

lateroflexiestand getrokken. Door deze eenzijdige verkorting kan 

dus een scoliose ontstaan en/of in stand worden gehouden. 

m.quadratus lumborum: 

Zijn taak is het tijdens dubbelzijdige contractie 

samen met de erector trunci de wervelkolom in de 

midden te houden. Hij loopt vanuit het os ilium na 

de twaalfde rib en de processus costalis van de 4 e 

tot 1 e lendenwervel. Een andere functie van deze 

spier is de lateroflexie. Bij een verkorting van deze 

spier kan dus een scoliose in de lumbale 

wervelkolom ontstaan. (Afb.19) 

Autochtone rugspieren: 

Afb.19 m.quadratus lumborum 

Dit zijn alle spieren die links en rechts langs de 

wervelkolom liggen en een functie in het oprichten van 

deze hebben (zie. Afb.20). Ze worden in tegenstelling tot de 

andere skeletspieren die via de rami ventrales van de 

spinale zenuwen worden geïnnerveerd via de rami 

dorsales geïnnerveerd. Deze spieren liggen alle ingepakt 

in de fascia thoracolumbalis. De m.iliocostalis bestaat uit 

drie onderdelen namelijk een lumbale, een cervicale en 

een thoracale. Deze heeft zijn oorsprong aan het dorsale 

gedeelte van de crista iliaca en de lumbale processi 

spinosi en heeft zijn aanhechtingen aan de angulus 

costae van alle ribben en aan de processi transversi van 

de 3 e -6 e cervicale wervel. De m.longissimus is evenals de 

m.iliocostalis in een lumbale, een thoracale en een 

cervicale gedeelte opgesplitst. Deze spier loopt iets meer 

Anja 

Afb.20 

Bürgel 

autochtone 

& Björn Paulsen 

rugspieren 

- 21 -


mediaal als de m.iliocostalis. Zijn oorsprong heeft deze spier vooral op het dorsale 

gedeelte van de crista iliaca aan het sacrum en aan de processi transversi van de 

thoracale en cervicale wervels. De mm.multifidi hebben hun oorsprong op het os 

sacrum, het dorsale gedeelte van de crista iliaca, de processi mamillares van de 

lumbale wervels, de processi transversi van de thoracale wervels en de processi 

articularis inferior van de cervicale wervels en lopen naar de processi spinosi van de 2 e 

cervicale tot de 12 e thoracale wervel. In tegenstelling tot de twee eerst genoemde 

spieren die tijdens eenzijdige contractie lateroflexie en tweezijdig actief extensie van de 

wervelkolom realiseren hebben de mm.multifidi nog bijkomend een rotatoire functie. Er 

zijn nog een heleboel ander spieren die tot de autochtone rugspieren horen zoals de 

mm.rotatores, de mm. Spinalis, de mm.semispinalis, de mm.interspinalis, de 

mm.splenius en de mm.intertransversarii zij alle hebben een functie als extensor en/of 

lateroflector en of rotator van de wervelkolom. Door hun anatomische ligging en hun 

functies kan dus bij asymmetrische ontwikkeling van deze spiergroepen een scoliose 

ontstaan. Omdat de grootste werking op een scoliose van de drie boven toegelichte 

spieren uitgaat, is alleen op deze nader ingegaan. Voor nadere toelichting m.b.t. de het 

laatst genoemde spieren verwijzen wij naar literatuur over de menselijke anatomie. Uit 

een onderzoek van Yu-Leung Chan et al (1999) kwam na voren dat de m.multifidus aan 

de concave kant van de scoliose een belangrijke functie in het tegenwerken vooral 

m.b.t. de rotatoire componente van de scoliose heeft [7]. Dergelijks blijkt ook voor de 

m.longissimus thoracis te gelden [11]. Alle anderen autochtonen rugspieren hebben aan 

de convexe kant van de scoliose een verhoogde activiteit om de scoliotische 

verkromming tegen te werken. 

Intercostaalspieren: 

De intercostalspieren bestaan uit de mm. 

Intercostales interni en externi (Afb.21). De 

m.intercostales externi loopt van 1 e tot de 11 e rib 

vanuit mediocuadaal in laterocraniale richting van 

de bovenliggende rib. De m.intercostales interni 

loopt in de tegengestelde richting van craniomedial 

naar caudolateral. Hun voornamelijk functie is het 

spreiden en laten zakken van de ribben tijdens 

inspiratie en expiratie. Hiernaast zijn deze spieren 

van betekenis voor de houding en de stabilisering 

van de romp [16]. Verder blijkt uit een onderzoek 

van A.Schultz et al dat de intercostaalspieren een 

heel duidelijke invloed op de rotatoire en de 

saggitale componente van de scoliose hebben [10]. 

Zoals al vaker vermeld zijn de spieren aan de 

convexe kant van de scoliose verlengd en 

hypertonisch terwijl de spieren aan de concave kant 

verkort en hypotoon zijn. In het geval van de thorax 

betekend dit dat de ribben aan de convexe kant 

gespreid worden en de ribben aan de concave kant 

Afb.21 mm.intercostales ext. en int. 



dichter bij elkaar komen te staan. Volgens de “Drehwinkelatmung” welke een 

therapiemethode is die door Katharina Schroth is ontwikkeld heeft men de mogelijkheid 

om via bepaalde ademhalingstechnieken de hypotonen intercostaalspieren te stimuleren 

en zo de scoliotische verkromming tegen te werken [8]. 

andere spieren: 

Er zijn nog een hoeveelheid andere spieren die een directe of indirecte invloed op de 

wervelkolom en de scoliose hebben. Hierbij horen de m.latissimus dorsi, m.pectoralis 

major en minor, m.scaleni, m.romboideus, m.serratus de hamstings de abductoren en 

de adductoren van het onderbeen, de kuitspieren en andere. 

In principe zou men kunnen zeggen dat bijna elk spier van het lichaam een invloed op 

de scoliose kan hebben. Om een voorbeeld te geven, zou een verkorting van de 

adductoren tot een bekkenscheefstand of veranderingen van de voetspieren tot een 

foutieve stand van de voet leiden wat uiteindelijk de scoliose kan beïnvloeden. De boven 

uitgebreid beschreven spieren zijn die spieren die volgens onderzoeken de meest 

directe invloed op de curvatuur van de wervelkolom hebben en zijn om die redenen hier 

nader toegelicht. 

3.7.3 De fasciën 

Inleiding 

Het fasciesysteem is een groot orgaan dat van top tot teen door het lichaam heen loopt 

en alle losse organen, spieren, zenuwen, bloedvaten en botten omvat en met elkaar 

verbind tot een geheel. Verder zorgt de fascia voor steun en voor bescherming van al 

deze structuren en geeft structuur aan het lichaam (Als voorbeeld te noemen zijn o.a.: 

het longvlies, het beenvlies, de spierfascien etc. ). Om een link naar scoliose te leggen 

kan men zeggen dat de fascia een sturende functie tijdens het coordineren van 

spieractiviteiten hebben. Hierdoor kan via invloed op de fascia uit te oefenen een 

prikkeling van de onderliggende spier bewerkstelligt worden waardoor uiteindelijk de 

scoliose kan worden beïnvloed. 

Opbouw 

De fascie (lat. fascia) is een bijzonder bindweefsel opgebouwd uit twee soorten vezels: 

• 1. Collageen vezels (collageen) die zorgen voor stevigheid, steun en begrenzing. 

• 2. Elastische vezels (elastine) die zorgen voor bewegingsmogelijkheid, de 

flexibiliteit van het weefsel. 

In een gezonde situatie werken collageen en elastine als een soort twee-eenheid 

samen. 

Er zijn drie lagen fascia: onderhuidse fascia, diepliggende fascia, en verbindende fascia. 



• De onderhuidse fascie heeft als functie het vasthouden van lichaamsvet en 

water, en het geeft doorgang aan zenuwen en bloedvaten. In sommige delen van 

het lichaam omvat het spieren die de beweging van de huid toelaten. 

• De diepe fascie ligt dieper in het lichaam dan de onderhuidse fascie. Het maakt 

beweging van spieren mogelijk, en, net als bij de onderhuidse fascie, geeft het 

doorgang aan zenuwen en bloedvaten. Op sommige plaatsen in het lichaam 

verzorgt het bevestiging voor spieren en vangt het in enige mate schokken op. 

• De verbindende fascie ligt tussen de diepliggende fascie en de membranen die 

rond de lichaamsholten liggen. Het overbrugt de mogelijke ruimte tussen de 

diepe fascie en de membranen, het geeft flexibiliteit en maakt beweging van de 

interne organen mogelijk. 

Functie 

De fascia heeft verschillende functies t.o.v. het lichaam: 

• Steun- en draagfunctie 

• Beschermingsfunctie 

• Schokdemperfunctie 

• Rol in de hämodynamik 

• Afweerfunctie 

• Rol bij communicatie en uitwisseling 

• Biochemische functie 

Zoals verschillende onderzoeken aantonen speelt het bindweefsel een belangrijke rol 

voor de functionaliteit van het lichaam en daarmee voor de gezondheid [17]. 

Het fasciesysteem is onlosmakelijk verbonden met het vaat- en zenuwstelsel 

(zie Afb. 22). Het is te zien als het dragende element. Tussen 

deze systemen is er sprake van een wederzijdse 

afhankelijkheid en een onverbrekelijke verbinding met de 

verschillende lichaamsstructuren. Het is de taak van het 

fasciesysteem dat het spierstelsel kan functioneren. De 

fascia waarborgen o.a. ook de stabiliteit en functionaliteit 

van de gewrichten. Het spierstelsel is te zien als de motor 

van de gewrichts- beweging maar deze wordt aangestuurd 

en gecoördineerd door de fasciale mechaniek. 

Via aponeurosen en ligamenten ondersteunt de fascie elke 

spier, elk gewricht en het vaat- zenuwstelsel. Ze dienen de 

spieren tegelijk als bevestiging en als aanzetpunt vanuit 

waar hij kracht kan zetten. Ze helpen tijdens controle van 

beweging, zowel tijdens uitvoering als ook tijdens 

coördinatie. 

Afb.22 fascia van de huid 



De fascien zijn opmerkelijk vormbaar en kunnen zich voorgoed aan iedere belasting 

aanpassen. Hierdoor zijn ook de spieren in staat om hun anatomische vorm te houden. 

Dit worden de spierfascien genoemd. Deze zijn veel vaster en sterker. Omdat ze zich 

nauwelijks vervormen, vormen zij een stuttend ondersteuningsvlak voor de spieren. 

Hiernaast bevorderen zij de verschuifbaarheid van organen, spieren of spierbundels ten 

opzichte van elkaar en maken hun daarmee mogelijk zich aan vorm-, spannings- en 

bewegings-veranderingen aan te passen. Door deze samenhang speelt fascieweefsel 

een uiterst belangrijke rol in de informatie voorziening van het lichaam. In dit weefsel 

liggen o.a. zenuwuiteinden die gevoelig zijn voor druk en rek. Een verstoring hierin heeft 

daarom invloed op het gehele lichaam. 

3.8 Therapievormen 

Inleiding: 

Zo veelvuldig de oorzaken voor scoliose zijn, zo veelvuldig zijn ook de 

verschillende therapiemogelijkheden. De keuze voor een behandeling is 

afhankelijk van een scala van factoren. In eerste instantie is de ernst van de 

verkromming bepalend. Bovendien wordt er gekeken naar de omvang van rotatie, 

de lokalisatie van de scoliose en de leeftijd van de patiënt. Bij lichte 

verkrommingen tot 30° worden in eerste instantie co nservatieve maatregelen 

geïndiceerd. Hier gaat het zowel om fysiotherapeutische behandelmethoden als 

ook om bracetherapie. In de literatuur verschillen de meningen over het aantal 

graden, en de meest geschikte behandeling. Zeker geldt ook hierbij dat elk 

patiënt individueel onderzocht moet worden om een goede diagnose en een 

passende behandeling te kunnen geven [8,12,13,16]. 

De meest voorkomende gegevens spreken zich uit voor fysiotherapeutische 

maatregelen bij een verkromming vanaf 15° [8,12,13, 16]. 

Een indicatie voor een bracetherapie wordt gezien bij een verkromming van 20 tot 

45°. (Hier wordt meestal ook aanvullend fysiotherap ie geïndiceerd.). 

Doorslaggevend is bovendien het type scoliose, of het een progressieve vorm is 

en of de patiënt zich nog in de groeifase bevindt. 

Er moet dus altijd individueel naar de patiënt gekeken worden. 

De meest voorkomende fysiotherapeutische behandelmethoden en de meest 

toegepaste braces worden later in een apart stuk toegelicht. (1.2) 

Naast het conservatieve bestaan er ook operatieve behandelmethoden. Bij falen 

van de conservatieve methoden of/en toename van de scoliotische bocht(en) 

boven de 45- 50° is operatieve behandeling gerechtv aardigd, zeker bij thorakale 

bochten. 

Ten allereerste staat hier natuurlijk ook de vraag centraal naar het type scoliose 

en de leeftijd van de patiënt. Tegenwoordig zijn er twee benaderingen die onder 

punt 1.3 nader toegelicht worden. 



Conservatieve therapievormen 

De mechanische werking van het conservatieve behandelprogram 

(korsetbehandeling, fysiotherapie of spierstimulatie) is afhankelijk van tot op 

heden onbekende factoren en uiteindelijk ook van de reactie van elk patiënt als 

individ [14,16]. De verschillende therapeutische benaderingen hebben tot doel de 

vorm van de wervelkolom te veranderen en ook een verandering in de 

spierstimulans te creëren. Uiteindelijk helpen zij mee bij de corrigerende 

adaptiemogelijkheden van botten en weke delen. Hierdoor ontstaat idealiter een 

gecoördineerde verandering van de houding van de wervelkolom, de spierbalans 

en ook een verandering m.b.t. de op de wervelkolom inwerkenden krachten. 

Korsetbehandeling 

Het redresserend korset is jarenlang gebruikt als dé behandelingsmethode. Het 

effect van de behandeling met een brace/ korset is bewezen [14]. Maar ondanks 

de theoretische onderbouwing van werkingsmechanismen wordt nog steeds 

getwijfeld aan de effectiviteit van bracetherapie. De Milwaukeebrace was één van 

de eerste ontwikkelde braces. Tegenwoordig worden nog uitsluitend braces 

gebruikt die niet verder reiken dan tot de schouders. Voorbeelden hiervoor zijn 

bijvoorbeeld de Boston- brace, de Cheneau- brace of de Wilmington- brace 

[14,16]. 

Fysiotherapeutische behandelmethoden 

Binnen de fysiotherapie bestaan er veel verschillende therapievormen met even 

veel verschillende behandelbenaderingen. 

Diverse soorten oefeningen hebben op het lichaam diverse effecten: Sommige 

verbeteren de flexibiliteit, sommige zijn gericht op de componente kracht, andere 

op het verhogen van het fysische uithoudingsvermogen en weer andere op het 

cardiovasculaire prestatievermogen en het ademhalingssysteem. 

Navolgend worden de tegenwoordig het meest toegepaste therapievormen 

toegelicht. Besproken worden ‚die dreidimensionale Skoliosebehandlung nach 

Katharina Schroth ( Verfahren nach Lehnert- Schroth)‘, het ‚Klappsche Kriechen‘ 

en het Vojta- principe. 

Dreidimensionale Skoliosebehandlung nach Katharina Schroth (Verfahren 

nach Lehnert- Schroth) 

Tegenwoordig is het “Verfahren nach Lehnert- Schroth” de meest toegepaste 

therapie bij scoliose. Het wordt binnen de literatuur zowel bij kleine als bij grotere 

idiopathische scoliosen en bij congenitalen, myogenen en neurogenen scoliosen 

als een effectieve behandelmethode gezien [8,16]. 

De driedimensionale scoliosebehandeling na Schroth werd van Katharina Schroth 

tussen 1910 en 1920 ontwikkeld en vanaf 1921 succesvol in haar eigen instituut 



aan patiënten toegepast. Zij ontwikkelde een specifiek corrigerend mechanisme 

en een corrigerende ademhaling, welke zij “Drehwinkelatmung” noemde. De 

hoofdgedachte achter deze behandelstrategie was om de scoliose d.m.v. een 

verandering in het lichaamsgevoel te beïnvloeden. 

Haar idee was om door middel van een maximaal mogelijk, actieve oprichting een 

houdingsgevoel te creëren wat uiteindelijk in de ADL –situatie 

krommingbevorderend gedrag zou vermijden. Het scoliotische vervormingsproces 

leidt tot een morfologische verandering van de thorax (convexiteit en concaviteit) 

wat uiteindelijk tot een veranderd adempatroon lijdt. Bovendien lijdt dit 

vervormingsproces tot een disbalans van de rompspieren inclusief de 

ademhalingsspieren waardoor spieren hyper- en hypotoon worden. 

Het resultaat van deze morfologisch en functioneel- musculaire disbalans zijn 

veranderingen in de ademmechaniek en de ontstaan van asymmetrische 

krachtverdeling in de spieren waardoor wederom de ontwikkeling van de 

deformiteit begunstigd wordt. 

De “Drehwinkelatmung” volgens Schroth [8] zal aan de ene kant een corrigerend 

effect op het scoliotisch adempatroon uitoefenen en aan de andere kant via de 

lange ribbenheffer ("Rippenhebel") een correctie van de posturale componente 

van de scoliose bewerkstelligen. 

K.Schroth maakt gebruikt van 5 klassieke correctieprincipes: 

• Elongatie 

• Deflexie 

• Derotatie 

• Fascilitatie en 

• Stabilisatie 

Het gaat dus om actieve houdingscorrectie van wervelkolom en borstkas 

rekening houdend met alle scoliotische verkrommingen, een verandering van het 

houdingsgevoel d.m.v.zelfstandige herhaling van de houdingscorrectie, reflektoire 

activering van de corrigerende houdingsmusculatuur en submaximale spanning 

van de houdingsmusculatuur in optimaler correctie en om ondersteuning van de 

houdingscorrectie d.m.v. corrigerende ademhaling. 

‚Klappsches Kriechen‘ 

Rudolf Klapp (1873-1949), een Duitse chirurg, ontwikkelde een actieve scoliose 

therapie in horizontale positie. Dit concludeerde hij vanuit zijn observaties die hij 

bij zoogdieren (viervoeters) heeft gemaakt. Bij hen zijn er geen scoliotische 

verkrommingen te vinden. Verder beschrijft hij dat de mens tijdens de fylogenese 

een ontwikkeling vanuit een horizontale in een verticale positie heeft doorlopen 

waardoor veranderingen in de wervelkolom, de thorax, organen van de thorax, 

abdominale organen, het vaat- en zenuwstelsel kunnen ontstaan. 

Naar zijn mening heeft de mens een immense fylogenetische ontwikkeling 

doorlopen welke niet altijd voordelig was geweest [18]. 



Naar aanleiding van boven genoemde gedachten ontwikkelde Klapp zijn 

therapieconcept. 

De hoofdgedachten waren: 

• Het 3- dimensionaal mobiliseren van de wervelkolom, waardoor 

misvormen gecorrigeerd worden 

• Het trainen van kracht en coördinatie 

• Het versterken en stabiliseren van de wervelkolom aanliggende 

gewrichten 

• Het uitlokken van ‘Körperstellreflexen’ 

• Het extenderen van de wervelkolom 

• Het ontlasten van de wervelkolom tijdens het kruipen 

• Rekken van weken delen en verkorte musculatuur 

Oefeningen: 

Ten eerste gebeurde de ‘aktieve Mobilisation’ (zie Afb.23) van de thorax en de 

wervelkolom door middel van intensieve specifieke 

oefeningen om de voorwaarde voor de correctie te 

scheppen. Door de mobilisatie van de thorax zullen 

de thoraxorgane meer ruimte en beweging krijgen. 

In het tweede deel van de oefening staan in het 

kader van de ‘Korrektur’ de begrippen 

‘Umkrümmung’ en ‘Überkorrektur’ centraal . 

Bij een scoliotische wervelkolom zullen de bochten 

‘umgekrümmt’ worden. Dit betekent dat Klapp bij 

een rechts convexe kromming temporaal naar een 

links convexe kromming streefde en anders om. 

Om dit te bereiken heeft Klapp de zo genoemde 

‘Kreuzgang’(bij een C- scoliose) resp. de ‘Passgang’ 

(bij een S-scoliose) bedacht. (zie Afb.23) 

Afb.24 Kräftigung 

Afb.23 aktieve 

mobilisatie 

De kromming naar de andere (niet scoliotische) kant hopte 

hij door middel van de door armen been beweging i 

initieerde doorsturing van de beweging naar de 

wervelkolom toe, te verkrijgen, vooral in het frontale vlak. 

Het derde deel van het Klappsche concept betreft de 

‘Kräftigung’ (zie Afb.24). Hiervoor heeft hij gebruik 

gemaakt van ‘Aufbäumübungen’. De uitgangspositie 

voor deze oefening is vanuit buiklig op een bank met 

overhang van de romp of de onderste extremiteiten. 

Vanuit deze positie werd de romp/onderste 

extremiteiten tegen de zwaartekracht in opgetild en 

gehouden. 



In de literatuur lopen de meningen over het effect uiteen. Tegenstanders van het 

Klappsche Kruipen vrezen o.a.een toename van de tegenkromming een 

(hyper)-mobilisatie van de wervelkolom [16]. 

Hierbij sluit ook de mening van Kendall aan. Hij is van mening dat de scoliose een klacht 

is die op asymmetrie berust. Om de symmetrie te herstellen, moet men asymmetrische 

oefeningen gebruiken in combinatie met de juiste steunmiddelen. Het rekken van 

verkorte spieren is gewenst, maar lenigheid van de wervelkolom als geheel niet. 

Voijta- principe 

In de jaren 50 begon Vaclav Vojta met de ontwikkeling van de 

ontwikkelingskinesiologische behandeling van spastische kinderen. In 1976 werd 

de indicatie ter behandeling naar het Vojta principe uitgebreid en sindsdien ook 

ter behandeling van scoliose problematiek toegepast. 

Het doel van de therapie is de automatische sturing van de lichaamshouding, het 

vermogen van de extremiteiten tot stutten en de hiervoor benodigde coördinatie 

van de spieractiviteit. 

“De ideale psychomotorische ontwikkeling, de houdingsreacties en het normale 

neurologische onderzoek en zijn neurofysiologische behandelmethode zijn de 

drie zuilen, die gezamenlijk het “Vojta Principe” vormen.” 

Het Vojta- principe is naar aanleiding van de literatuur het meest effectief bij 

neurogeene en ideopathische scoliosen met een Cobb winkel onder de 20° [16]. 

Afsluitend blijft te zeggen dat dit maar drie methodes zijn binnen de scoliose 

behandeling. Andere principes zijn bijvoorbeeld het systeem van Gocht- Gessner, 

Niederhöffer, Brügger, Klein-Vogelbach, Kabat (PNF) en de E- techniek van 

Hanke maar deze werden minder vaak toegepast. 

Effectiviteit van fysiotherapeutische behandeling 

Binnen de literatuur bestaat er een grote discussie over het effect van 

fysiotherapie bij scoliose problematiek. Er bestaan publicaties die zich tegen het 

effect van fysiotherapie uitspreken en er bestaan publicaties die door middel van 

onderzoeken bewezen hebben dat fysiotherapie wel effectief is [16]. De medisch- 

wetenschapelijke literatuur van het afgelopen eeuw bevat enkele voorlopige 

onderzoeken en case studies waaruit kan worden geconcludeerd dat 

fysiotherapeutische methoden een positief effect op het beloop van 

wervelkolomdeformiteiten hebben [16]. Zo publiceerden Maruyama et al (2002) 

een artikel waarin geconcludeerd werd dat ‘side-shift- oefeningen’ de scoliotische 

progredienz bij jongeren kunnen stabiliseren. Een andere publicatie werd 

gepubliceerd door Harington (1979). Hij concludeerde dat scoliose het resultaat 

van verkeerde beweging en houding kan zijn en door middel van uitschakeling 

van deze verkeerde houding gecorrigeerd kan worden. Nieuwe studies steunen 

op deze wetenschappelijke these van Harrington en publiceerden vervolgstudies. 

Hierin kwam naar voren dat een structurele deformiteit van de wervelkolom 

reversibel is, zodra de asymmetrische compressie van de wervelstructuren voor 

de voltooiing van de groeifase word ongedaan gemaakt [16]. 



Concludent bewijs voor de betekenis van fyiotherapie ten aanzien van de 

verbetering van een deformiteit is de pilotstudie van Dickson en Leatherman die 

een significante effect bij structurele scoliosen aan tonen. Dientengevolge heeft 

een 8- daagse oefenprogramma onder fysiotherapeutischer begeleiding een 

significante verbetering ten opzichte van de mobiliteit en de oprichting van de 

wervelkolom [16]. Andere onderzoeken die het effect van de therapie van Schroth 

willen onderzoeken steunen zich op een onderzoek van Stone et al. (1979) 

waardoor aangetoond wordt dat een behandeling volgens Schroth gepaard gaat 

met een significante verbetering van de mobilisatie en vitale capaciteit [16]. 

Het wordt binnen de literatuur zowel bij kleine als bij grotere idiopathische 

scoliosen en bij congenitalen, myogenen en neurogenen scoliosen als een 

effectieve behandelmethode gezien [8,16]. Tegenwoordig wordt de Schroth 

therapie aangevuld met ontwikkelingskinesiologische behandelingen die geen 

lange historie hebben maar wel een wetenschappelijk onderbouwd effect kunnen 

aantonen [16]. 

Hiernaast is er een opmerkelijk bestand met betrekking tot klinische 

onderzoeken, die met de hypothese overeenkomt dat het toepassen van speciale 

oefenprogrammas een significant bijdrage kan leveren ten aanzien van de 

progressiviteit van scolioses bij kinderen en volwassen [16]. 

Afsluitend blijft te zeggen dat voor de toekomst door middel van multidisciplinaire 

research zonder professionele interesseconflicten hier nog nader onderzoek na 

gedaan moet worden [16]. 

Operatieve behandelmethoden 

Tijdens een operatieve correctie van de scoliotische wervelkolom wordt tegenwoordig 

vrijwel altijd gebruik gemaakt van instrumentatie (metalen, schroeven, staven, etc.). Het 

‘recht zetten’ van de scoliotische curve gebeurd door een distractie of een uitzetting van 

de concave en een gezamenlijke kompressie van de convexe curve. Nieuwere 

methodes wenden aanvullend rotatiekrachten aan ter correctie van de wervelkolom. 

Afb. 25 : ventrale correcties in het 

thoracale traject 

Er zijn twee benaderingen die over het 

algemeen tijdens een chirurgische correctie van 

de wervelkolom toegepast worden. De dorsale 

en de ventrale benadering. “De dorsale 

benadering is de oudste en meest gebruikte ze 

word ontwikkeld door Harrington in 1962 (zie 

Afb.25). Hierbij wordt een rechte staaf in de in de 

wervelkolom ingepast. “Tevens werd botweefsel 

achtergelaten om uiteindelijk een dorsale 

spondylodese te verkrijgen. Na enige manden 

kan dan sprake zijn van een stabilisatie van de 

gecorrigeerde curve door middel van een 

benige fusie. Deze techniek geeft uitsluitend 



een goede correctie van de zijdelingse curve van de scoliose.” 

Torsie van de ventrale wervellichamen blijft moeilijk te 

corrigeren via een dorsale benadering. “De andere, 

ventrale, benadering is ontwikkeld door Dywer en door 

Zielke in 1969 (zie Afb.26). Hierbij wordt de scoliose 

benaderd via de convexe zijde en worden de disci 

verwijderd. De individuele wervellichamen worden bij de 

verschillende instrumentatiesystemen naar elkaar 

toegebracht en gefixeerd. Deze techniek is voornamelijk 

geschikt voor thoracolumbale of lumbalen trajecten. 

Aangezien bij deze methoden de correctie aan de 

ventrale zijde wordt aangebracht is hier wel reëel sprake 

van een correctie van de van de opgetreden rotatie.” 

Afb. 26: rechtsconvexe 

thoracale scoliose 



4 Methode en techniek van het onderzoek 

Binnen dit hoofdstuk vindt een beschrijving van de gekozen methode en de opbouw 

van het onderzoek plaats. Hiernaast worden de gekozen patiëntenpopulatie, de 

gekozen tape interventies en de verschillende meetmomenten uitgeleggd. Aansluitend 

wordt het gebruikte meetinstrument kort toegelicht en de resultaten gepresenteerd. 

4.1 Inleiding: 

Bij een scoliose kunnen meerdere pathologien en oorzaken ten grondslag liggen. Omdat 

spieren altijd aan het proces van een scoliose betroken zijn zou in principe elk scoliose 

in aanmerking kunnen komen voor een behandeling met medical tape. De reden voor 

de gekozen patiëntenpopulatie in dit onderzoek zijn vierdelig. Ten eerste zou het 

betrekken van alle types scoliose qua vertoon te tijdintensief zijn. Aangezien het feit dat 

de idiopathische scoliose tussen de 75 en 85% uitmaakt blijkt het logisch dat aan deze 

populatiegroep bijzonder aandacht wordt besteed. Ten derde wordt bij het habituele 

type een duidelijke effect verwacht omdat dit type scoliose een puur musculaire oorzaak 

heeft. 

Als vierde reden is er voor gekozen om patiënten binnen de groeispurt te onderzoeken 

omdat binnen deze patiëntengroep de scoliotische veranderingen nog niet compleet 

structureel zijn en verwacht wordt dat het te bereikende effect het grootst is. 

4.2 Patiëntenpopulatie 

Er zijn vier patiënten met een ideopathische scoliose geïncludeerd in de studie. 

De patiënten, die onder behandeling zijn van Dr. Derksen (orthopeed uit Kleef) 

worden door hem geselecteerd en gevraagd om deelname aan het onderzoek. 

4.2.1 In- en exclusiecriteria 

De deelnemers moeten aan het onderzoek moeten voldoen aan volgende 

voorwaarden 

Inclusiecriteria: 

Leeftijd van 0 tot einde groeispurt 

Idiopathische scoliose 

Habituele scoliose 



Exclusiecriteria: 

4.3 Methode 

Pleisterallergie 

Wonden in het toepassingsgebied 

Afwezigheid van ziekte volgens de definitie van de WHO 2006 (uitzondering 

idiopathische en habituele scoliose) 

Alle anderen vormen van scoliose 

Tijdens de onderzoeksfase mogen de patiënten niet in andere 

fysiotherapeutische behandeling zijn 

Tijdens de onderzoeksfase mogen de patiënten geen ziekte hebben die 

invloed heeft op het algemeen onwelzijn en de houding 

4.3.1 Theorie tapetechnieken 

Scoliose is een ziekte die op asymmetrie en musculaire dysbalance berust. Om 

de symmetrie te herstellen moet men gebruik maken van asymmetrische 

therapiemethodes [5]. 

Door middel van spieren fascietapes wordt onderzocht in hoeverre de spieren 

en hierdoor uiteindelijk de scoliose is te beïnvloeden. 

Zoals in Hoofdstuk 3.7 al toegelicht zijn de spieren aan de convexe kant van de 

scoliose hypertoon en verlengd en aan de concave kant hypotoon en verkort. 

Door middel van een spiertape wordt geprobeerd invloed uit te oefenen op de 

spiertonus. Hier is het de bedoeling de hypertone spiergroepen die steeds meer 

verlengen en dreigen insufficient te raken, een stimulus te bieden om deze 

verlenging tegen te werken. 

Naast een spiertape wordt er tijdens deze onderzoek gebruik gemaakt van een 

fascietape. 

Door middel van de fascietape wordt een extra stimulus op de daaronder 

liggende spiergroepen uitgeoefend. Voor nader uitleg zie Hoofdstuk 3.8 . 

4.4 Design 

4.4.1 Meetmomenten 

De metingen vinden in de orthopedische praktijk van Dr.Derksen/Dr. Althoff in 

Kleef plaats. Het onderzoek houd voor 4 patiënten meerdere metingen in die op 

één dag plaats vinden. Per patiënt is er in totaal 1h tijd om het 

onderzoeksprocedure uit te voeren. Daarnaast wordt een week later opnieuw 

gemeten met het verzoek het tape één week te laten zitten. De reden hiervoor is 

om een uitspraak te kunnen maken over het effect op de duur gezien. 



Voorafgaand aan de nulmeting vindt een informerend gesprek plaats. Hiernaast 

is er een korte anamnese afgenomen waarin eventuele contra-indicaties 

achterhaald worden. Informatiebrief en toestemmingsbrief zijn in de bijlage 

opgenomen (zie bijlage 3). Aansluitend vind een fysiotherapeutische, lichamelijke 

onderzoek plaats waar het om het opsporen van asymmetrie ging. Deze bestaat 

uit een inspectie, de buktest, spierlengtetesten en testen voor de bewegelijkheid 

van de wervelkolom. 

Hierop volgdt een eerste nulmeting (T0). Van de uit de nulmeting verkregen 

waardes dienen de oppervlakterotatie, de zij- en de loodafwijking als middel ter 

beslisvorming . Naar aanleiding van deze en de gegevens uit het lichamelijke 

onderzoek worden er conclusie getrokken nadien aanleiding men een keuze voor 

de te tapen spiergroepen maakt. De tape wordt aangelegd en het effect door 

middel van het meetinstrument gecontroleerd. Het vindt dus na elk meting weer 

een nieuw beslismoment plaats waarin na aanleiding van de nieuwe waarden 

weer conclusies getrokken worden. 

Voor het begrip van de onder opgenoemde interventies wordt verwezen naar HF 

3.6 ‘anatomie van de scoliose’. 

Na de analyse van de eerste meting (T1) wordt per patiënt individueel gekeken 

naar welke spiergroepen een corrigerend effect zouden kunnen hebben. Op 

grond van deze beredenaties worden er verdere tapes gezet en door middel van 

het meetinstrument zichtbaar gemaakt. Het aantal meetmomenten kan dus 

binnen de onderzoeksperiode per patiënt verschillen(T2- T?). 

Uiteindelijk is ervoor gekozen om het laatste tape te laten zitten. Een week later 

vind een nameting plaats waar nog een keer het effect van het tape op de 

scoliose word gemeten. 

Om een inzicht over de meetresultaten te verkrijgen worden deze na de 

gegevens uit het fysiotherapeutische onderzoek in tabellarische vorm 

gepresenteerd. 



4.5 Meetinstrument 

Het meetinstrument dat is gebruikt tijdens het onderzoek is de Diers formetric 4D (zie. 

Afb. 27). Dit apparaat wordt voor het onderzoek door Dr. Derksen ter beschikking 

gesteld. De meetmethode formetric is wereldwijd het meest toegepaste systeem 

gebruikt bij optische, driedimensionale houding- en wervelkolomanalyses. 

Afb.27 Diers Formetric 4 D 

4.5.1 Uitleg onderzoeksparameter 

Deze meetmethode maakt een stralingsvrije, 

dynamische meting van de rug en een 

reconstructie van de wervelkolom mogelijk, 

waarbij een hoge meetnauwkeurigheid 

gegarandeerd wordt. 

Om werveldeformiteiten uit te sluiten wordt er 

aanvullend gebruik gemaakt van röntgenfoto’s. 

In het algemeen wordt het toestel gebruikt om 

de vorm van oppervlakken te reconstrueren op 

basis van een lijnenraster dat op het oppervlak 

wordt geprojecteerd en waarvan de vervorming 

wordt opgemeten. 

Als referentiepunten gebruikt het apparaat 

anatomische oriëntatiepunten zoals de vertebra 

prominens (C7), de bilnaad en beide SIPS. 

Met de Formetric 4D kunnen volgende uitkomstwaarden bestemd worden: 

Beenlengtecorrectie: 

hiermee is het mogelijk om d.m.v. een links- of rechtzijdige verhoging een 

beenlengtecorrectie te bereiken en zo de scoliose te beïnvloeden 

Hielverhoging links/ rechts (in mm): 

hiermee kan invloed op de kyphose en lordose uitgeoefend worden 

Buitenrandverhoging links/ rechts: 

hiermee kan d.m.v. statische correctie invloed op de scoliose uitgeoefend 

worden (in mm) 

Romplengte VP-DM:* 

lengte van de romp (in mm) gemeten van VP tot de DM. 



Afstand DL-DR:* 

afstand tussen rechte en linke SIPS (in mm). 

Loodafwijking VP- DM:* 

de lateraaldeviatie (in mm) van de VP * bekeken vanuit het orientatiepunt DM* 

Bekkenhoogstand DL- DR:* 

de bekkenhoogte tussen de linke en de rechte SIPS (in mm) 

Bekkentorsie DL- DR:* 

de bekkenverdraaiing gemeten tussen linke en rechte SIPS (in °) 

Oppervlakterotatie (rms:*) 

gemiddelde rotatie van de processi spinosi (in °) 

Oppervlakterotatie (max): 

maximale rotatie van de processi spinosi (in °) 

Zijafwijking VP- DM (rms*): 

gemiddelde kwadratische deviatie van de middellijn van de wervelkolom 

tussen de punten VP en DM in mm. * 

Zijafwijking VP- DM (max): 

maximale deviatie (in mm) van de middellijn van de wervelkolom bekeken 

vanuit de apex* . 

Positieve en negatieve waardes symboliseren en rechts- resp. links afwijking uit de 

symmetrielijn. Een negatieve waarde staat voor een afwijking naar links en een 

positieve waarde voor een afwijking naar rechts t.o.v. de symmetrielijn. 

*Afkortingen: 

DL= dimple left; linke SIPS 

DR= dimple right; rechte SIPS 

DM= dimple mid; het middelpunt van beide SIPS 

VP= vertebra prominens 

VP-DM= vertebra prominens in het midden van beide SIPS 

RMS= statistische methode ter bestemming van de gemiddelde waarde 

(engl.: Root Mean Square) 

Apex= Die wervellichaam die in de midden tussen de twee meest gekanteld 

wervellichaamen ligt. De Apexwervel ligt het diepst in de scoliose. 

4.5.2 Informed consent 

De patiënten worden binnen de betreffende praktijk benaderd en uitgebreid 

geïnformeerd over de inhoud van het onderzoek. Zij geven hun toestemming aan het 

onderzoek mee te doen door een bewijs van toestemming te ondertekenen. 



4.6 Resultaten 

4.6.1 Inleiding 

In onderstaande paragraaf zijn de resultaten van de meetingen per patiënt weer 

gegeven. De resultaten zijn in de onderstaande tabel weergegeven, daarna worden de 

resultaten per proefpersoon nader toegelicht. 

De interpretaties van de afzonderlijke meetmomenten en de explicaties voor de gekozen 

interventies zijn terug te vinden in de bijlage (zie bijlage 1). Hier zijn ook de fotos van de 

rasterstereografie terug te vinden (zie bijlage 2). 



4.6.2 Patiënt 1 

Persoonlijke gegevens: 

• leeftijd: 17 

• geslacht: mannelijk 

Medische data: 

• Type scoliose: Infantiele, ideopathische scoliose 

• Datum éérste vaststelling: 8 e levensmaand 

• Cobbhoek: 30° L1-Th5 

Fysiotherapeutisch onderzoek: 

• Bijzonderheden: linker iliopsoas licht verkort 

Oppervlakken- 

rotatie (rms in °) 

Oppervlakken- 

rotatie (max in °) 

Zijafwijking VPDM 

(rms in mm) 


(max in mm) 

loodafwijking 

VP-DM (in mm) 

bekkentorsie 

DL-DR (in °) 

bekkenhoogstand 

( in mm) 

T0 T1 T2 T3 

Metingen 

T4 T5 T6 T7 T8 

1 2 8 2 11 2 

2 5 -17 3 -20 4 -20 

26 

40 

-3 

-3 

3 

22 

31 61 34 66 34 62 39 46 

50 

34 21 40 24 37 25 

33 26 33 27 

11 2 4 

32 14 24 

-3 0 3 1 -1 1 -1 

-3 -8 

2 0 0 0 0 0 3 0 

Tabel 1: Overzichtstabel verkregen meetwaarden van Diers formetric 4D 

T0 = *nulmeting* (geen tape) 

T1 = m.iliopsoas, li 

T2 = m.erector spinae, re (thoracolumbaal) + mm.intercostales, li 

T3 = m.erector spinae, re (thoracolumbaal) 

T4 = m.obliquus internus, li + m.obliquus externus re 

T5 = m.obliquus externus, re 

T6 = m.obliquus externus, re + m.erector spinae, re (thoracolumbaal) 

T7 = *eindmeting* m.obliquus externus, re + m.obliquus internus, re 

T8 = *nameting* (tapeinterventie uit T7 na een week) 

Anja Bürgel & Björn Paulsen - 38 - 

28 

2


Interpretatie: 

Bij de vergelijking van de meetingen onderling komt naar voren dat de tapes wel 

een duidelijk effect op de verschillende componenten van de scoliose hebben 

gehad. Het is te zien dat alle parameters door middel van de verschillende tape 

interventies beïnvloed kunnen worden. De effecten zijn door de tape interventies 

maar moeilijk stuurbar waardoor er naast de positive effecten tegelijk ook 

onbedoelde negatieve effecten optraden. 

In de tabel is te zien dat de meest positive invloeden van de tapes bij de 

bekkentorsie en de bekkenhoogstand zijn te vermelden. Met betrekking tot de 

overige parameters kan vermeld worden dat de invloed van de tapes óf een 

overcorrigerende effect óf een verergernde effect op de scoliose van de patiënt 

hadden. 

In vergelijking met de eindmeting (T7) kan men in de nameting zien dat bijna alle 

parameters een progressieve stijging vertonen waardoor de uitslagen in dit geval 

een verergering laten zien. Hieruit zou kunnen geconcludeerd worden dat het 

effect van het tape in de loop der tijd een progressie vertoond. 

Afsluitend kan men stellen dat het natuurlijke evenwicht van het lichaam van de 

patiënt zoals het in de nulmeting is te zien in totaal de beste uitslag bereikte. Het 

was in dit geval dus niet mogelijk via Medical Taping een duidelijk correctie van 

de scoliose te bereiken. 

Omdat er wel een duidelijke invloed van de tape op de scoliose te herkennen is, 

is het de vraag of het mogelijk is om door middel van een andere tape combinatie 

uiteindelijk een beter effect te kunnen bereiken. Hier moet nog verder onderzoek 

naar gedaan worden. 






• geslacht: vrouwelijk 


• Type scoliose: Juvenile, ideopathische scoliose 

• Datum éérste vaststelling: sinds 2000 

• Cobbhoek: 23° L4- Th11 


• Bijzonderheden: linker iliopsoas licht verkort en drukgevoelig, mobiliteit lumbale 

wervelkolom (L3,L4) beperkt (veringstest) 

Oppervlakken- 


Oppervlakken- 



(rms in mm) 


(max in mm) 

loodafwijking 

VP-DM (in mm) 

bekkentorsie 

DL-DR (in °) 


( in mm) 

T0 T1 

Metingen 

T2 T3 T4 

2 3 2 3 4 

5 6 3 

8 

-13 -9 -16 

-25 -20 -14 

-1 0 -2 

-3 

5 9 

0 9 

6 7 

9 9 

-17 -14 

-19 -16 

0 1 

-5 1 



T1 = m. iliopsoas links 

T2 = m. iliopsoas links + m.rectus obliquus externus links 

T3 = *eindmeeting* m. iliopsoas,li + m. obliquus externus, li + m. erector spinae, re 

(hoog thoracaal) + m. erector spinae, li (thoraco-lumbaal) 




Interpretatie: 

Bij de vergelijking van de meetingen onderling komt na voren dat de tapes een minder 

duidelijk effect op de verschillende componenten van de scoliose hebben gehad dan bij 

pattient 1. Ook hier is te herkennen dat alle parameters door middel van de 

verschillende tapeinterventies beinvloed kunnen worden en de effecten door de 

tapeinterventies moeilijk stuurbar zijn. Naast de positive effecten traden ook hier 

onbedoelde negatieve effecten op. 

De meest positive invloed van de tapes konden bij de loodafwijking worden vermeld. 

Met betrekking tot de residuaire parameters kan vermeld worden dat de invloed van de 

tapes in sommige gevallen licht verbeteringen opriep maar in de meeste gevallen een 

verergering van de scoliose bewerkte. 

In vergelijking met de eindmeting (T3) kan men in de nameting herkennen dat de 

parameter loodafwijking een progressieve verbetering vertoont terwijl de andere 

parameters bijna geen verandering lieten zien. 

Afsluitend is te zeggen dat het natuurlijke evenwicht van het lichaam van de patient 

zoals het in de nulmeting is te zien in totaal de beste uitslag bereikte. Het was dus ook 

in dit geval niet mogelijk via Medical Taping een duidelijk correctie van de scoliose te 

bereiken. 

Omdat er ook in dit geval een invloed van de tape op de scoliose te herkennen is, is het 

de vraag of het mogelijk is om door middel van een andere tape combinatie uiteindelijk 

een beter effect te bereiken. Hier moet nog verder onderzoek na gedaan worden. 






• geslacht: vrouwelijk 


• Type scoliose: Juvenile, ideopathische scoliose 

• Datum éérste vaststelling: sinds 1999 

• Cobbhoek: 10° L2- Th7 


• Bijzonderheden: verminderde bewegelijkheid CTO, leposome lichaamsbouw, afgevlakte 

lordose, geringe kyphose 

Persoonlijke gegevens 

Oppervlakken- 


Oppervlakken- 



(rms in mm) 


(max in mm) 

loodafwijking 

VP-DM (in mm) 

bekkentorsie 

DL-DR (in °) 


( in mm) 

T0 T1 

Metingen 

T2 T3 T4 

2 2 1 1 3 

5 -3 3 4 9 

3 

5 -6 3 

-10 -1 -8 

1 2 1 2 1 

5 

4 2 

6 5 

9 8 

-11 1 

2 2 6 0 



T1 = m. erector spinae, re (thoracaal) 

T2 = m. erector spinae, re (thoracaal) + m. errector spinae, li (thoraco-lumbaal) 

T3 = *eindmeeting* m.erector spinae, re (thoracaal), + m.erector spinae, li (thoraco-lumbaal) 

m. trapezius descendens, re en li (detoniserend) 




Interpretatie 

Bij de vergelijking van de meetingen onderling komt ook hier na voren dat de 

tapes wel een duidelijk effect op de verschillende componenten van de scoliose 

hebben gehad. Het is ook hier te herkennen dat alle parameters door middel van 

de verschillende tapeinterventies beinvloed kunnen worden. De effecten zijn ook 

hier door de tapeinterventies maar moeilijk stuurbar waardoor er naast de positive 

effecten tegelijk ook onbedoelde negatieve effecten optraden. 

In de tabel is te herkennen dat de meest positive invloeden van de tapes op de 

loodafwijking en het bekkenhoogtestand zijn te vermelden. Met betrekking tot de 

residuaire parameters kan vermeld worden dat de invloed van de tapes 

wisselvallig waren er maar tenminst in T1 en T2 best positive verbeteringen aan 

te tonen zijn. 

In vergelijking met de eindmeting (T7) kan men in de nameting herkennen dat 

vooral de loodafwijking en de bekkenhoogtestand een verbetering vertonen terwijl 

de rotaties zelfs een verergering en alle andere parameters geen aanzienlijke 

veranderingen laten zien. 

Afsluitend is te zeggen dat het bij deze patient wel mogelijk was door middel van 

Medical Tape (T1en T2) een positief invloed op de scolioseproblematiek uit te 

oefenen. 

Omdat deze tapes niet in de nameting zijn opgenomen kan er geen uitspraak 

over het effect met betrekking tot de tijdelijkecomponente gedaan woorden. Ook 

hier moet nog verder onderzoek na gedaan worden. 



5 Discussie 

In dit hoofdstuk wordt begonnen met de bespreking van de onderzoeksresultaten 

bovendien worden deze ook teruggekoppeld naar de literatuur. Vervolgens worden de 

knelpunten uit dit onderzoek besproken en een aanbeveling voor eventuele 

vervolgonderzoek gedaan. 

Aan dit onderzoek hebben vier patiënten deelgenomen waarvan een patiënt aan 

infantiele en drie patiënten aan juveniele scoliose leiden. Tijdens het onderzoek werd 

besloten om de resultaten van èèn patiënt uit de analyse te excluderen. Deze beslissing 

werd genomen omdat er geen sprake meer was van een idiopathische scoliose volgens 

de definitie (Cobb-hoek


Na afname van de internus tape ging de scoliotische kromming in de zijafwijking weer 

terug naar 24 mm. 

m. errector spinae 

In de literatuur wordt deze spier door zijn grote diameter vooral in het lumbale gedeelte 

als “oprichter” van de wervelkolom beschouwd [10]. Het wordt gezegd dat door 

contractie van deze spier aan de convexe kant van de scoliose, deze opgericht word 

[9,10]. Binnen dit onderzoek is dit herhaaldelijk observeert worden. In het geval van 

patiënt 3 waarin de nulmeting een maximale zijafwijkingswaarde van +5mm 

geconstateerd worden is waar deze waarde na plaatsing van een tape aan de convexe 

thoracale kant van de scoliose een verandering van de maximale zijafwijking naar -6mm 

liet zien. 

mm. intercostales 

Binnen de literatuur wordt deze spier als krachtige rotator en door zijn functie van het 

spreiden en sluiten van de ribben ook als lateroflector vooral in het thoracale gebied 

gezien [10]. Uit onderzoeken bleek dat deze spier zowel op lumbale maar vooral op 

thoracale saggitale verkrommingen van de wervelkolom een heel duidelijk invloed heeft 

en in de meeste gevallen tot een overcorrectie van de scoliose gaat leiden [10]. Dit 

konden heel duidelijk bij patiënt 1 observeert worden waar in meting 2 de m.errector 

spinae rechts thoracolumbaal en de linker mm. intercostales getaped worden. 

In vergelijking met de nulmeting was hier een toename van de maximale 

oppervlakterotatie van 2mm(naar rechts gericht) in de nulmeting naar -17mm (naar links 

gericht) in de tweede meting vast te stellen. Na afname van het intercostaaltape en een 

hernieuwde meting met alleen maar het erector spinae tape ging de max. 

oppervlakterotatie weer terug op een waarde van 3mm(naar links gericht). Hieraan kan 

men de duidelijke rotatoire invloed van de mm. Intercostalis herkennen. 

Samenvattend zou men kunnen zeggen dat het meest positief effecten met betrekking 

tot de loodafwijking vermeldt kond worden, hier lijkt Medical Tape een grote invloed op 

te hebben. Natuurlijk moet hier nog verder onderzoek na gedaan worden maar het zou 

in de toekomst een meerwaarde kunnen bieden als aanvullende therapiemethode bij de 

behandeling van scoliosepatiënten. 

Een onbedoelde interessante bijeffect was dat ten aanzien van de bekkenhoogstand in 

de nameting bij 2 van de drie patiënten een verbetering optrad. Bij patiënt 1 trad een 

verbetering van 3 mm te gunsten van de rechte kant naar de nulstand en de 

bekkenhoogstand van patiënt 3 veranderde eveneens van 5 mm ten gunsten van de 

rechte kant naar de nulstand. Patiënt 2 liet geen veranderen in de bekkenhoogstand 

zien. Alle drie patiënten droegen in de tijd tussen de laatste meting en de nameting 

andere tapes waardoor er geen directe relatie m.b.t. de verschillende tapes en de 

verbeterde bekkenhoogstand te herkennen is. Hier is verder geen onderzoek na 

gedaan, maar het zou een interessant onderwerp voor een vervolgonderzoek kunnen 

zijn. 

Afsluitend blijft te zeggen dat het Medical Taping Concept niet als een op zich staande 

behandeling te zien is, maar als een aanvullende therapiemethode in combinatie met 



andere scoliosetherapieën (bijvoorbeeld oefentherapie). De reden hiervoor is dat het 

medical tape de spier alleen maar een stimulus geeft om een beweging uit te voeren 

maar geen significante krachtverbetering bewerkstelligt. Hierdoor blijft het belangrijk de 

verzwakte spieren te versterken en de verkorte spieren te verlengen om de symmetrie 

weer te herstellen. 

Gedurende het onderzoek zijn er meerdere knelpunten na voren gekomen, de reden 

hiervoor zijn tweedelig. Ten eerste waren de basisvoorwaarden voor het onderzoek 

reeds moeilijk. Hier ligt het feit ten grondslag dat er nog steeds geen duidelijkheid over 

de oorzaken en alle instandhoudende factoren van een idiopathische scoliose bestaan 

wat een behandeling van deze bemoeilijkt. Verder is er met betrekking tot het Medical 

Taping Concept tot nu toe te weinig onderzoek naar gedaan om een definitieve 

uitspraak over de evidentie van deze nieuwe behandelmethode te kunnen maken. 

Zoals boven vermeld komt naar voren dat het al moeilijk is een uitspraak over de 

evidentie van deze twee punten te maken. 

Nog moeilijker is het om een uitspraak te maken over een combinatie van scoliose in 

verbinding met medical taping omdat tot nu toe er nog geen EBP onderzoek naar 

gedaan is. Uit deze reden is dit onderzoek als pilotstudy te zien waar 

vervolgonderzoeken nodig zijn om een uitspraak over de effecten van Medical Tape te 

kunnen maken. 

Ten tweede moet er rekening gehouden worden met individuele fouten die tijdens het de 

onderzoeksopzet optraden. 

Uit deze knelpunten kwamen vragen naar voren welke navolgend besproken en met 

aanbevelingen voor vervolgonderzoek voorzien worden. 

De eerste vraag die tijdens het onderzoek naar voren kwam was of er een verschil t.a.v. 

de werking is die een tape uitoefent die over de hele spier gelegd wordt in vergelijking 

met een tape welke alleen maar een deel ervan bedekt? Om dit in een voorbeeld terug 

te koppelen zou in het geval van een s- scoliose (links convex lumbaal en rechts 

convexe thoracaal), een stimulering van de hele linke errector spinae een verbetering in 

het lumbale en een verergering in het thoracale gebied veroorzaken. Vraag is of 

stimulatie van alleen maar één deel van de errector spinae ter hoogte van de 

desbetreffend convexe kanten een enige verbetering zou kunnen geven. 

De tweede vraag is in hoeverre diep liggende spieren door de tape geprikkeld kunnen 

worden en of de daarboven liggende spieren ook geprikkeld worden? Zo wordt bij het 

aanleggen van de lumbale errector spinae tape deze dwars over de aanhechting van de 

m. latissimus dorsi gelegd. Hierbij kun je je afvragen of deze spier niet ook in het geheel 

en/of gedeeltelijk geprikkeld wordt Dit zou een negatief effect op de scoliose kunnen 

hebben? Dit is natuurlijk maar één voorbeeld van vele die tijdens het onderzoek naar 

voren kwamen. 

Een andere hier aansluitende vraag was in hoeverre een diep liggende spier die langs 

zijn verloop en/of van origo naar insertie getaped wordt de prikkeling van het tape 

‘herkent’ en in een reactie kan omzetten? Ofwel, is er diepte werking van de tape? 

Hiernaast kwam de vraag op of de prikkelintensiteit in relatie tot de tijdelijke component 

staat en op welke tijdstip het tape zijn maximale prikkelintensiteit bereikt heeft? Deze 



vraag kwam op in verband met de nameting die een week later werd afgenomen en 

waarin in vergelijking met de laatste meting veranderingen te vermelden zijn. Dit zou 

voor een veranderde werking van de tape op de duur spreken. 

Een verdere vraag met betrekking tot de tijdscomponent in relatie met het Medical Tape 

was hoe snel het effect van het tape op het lichaam na verwijdering van deze afneemt? 

Uit deze onderzoek bleek dat sommige tapes naar verwijdering namelijk nog invloed op 

het lichaam hadden. Om hier een voorbeeld te geven werd bij patiënt 1 in de eerste 

meting een iliopsoastape aangelegd welke in tegenstelling tot de nulmeting, waar een 

loodafwijking van – 3 mm naar links geconstateerd werd, een loodafwijking van 50mm 

naar rechts veroorzaakte. Na afname van de iliopsoas tape is er op meting twee welke 

15 min later werd afgenomen nog steeds een loodafwijking van 33mm naar rechts te 

herkennen. 

Hier is kritisch aan te merken dat tijdens het onderzoek tussen de metingen meestal 

alleen maar 10 minuten pauze was wat zowel m.b.t. het inwerkende effect alsook na het 

afnemen van de tape m.b.t. het naeffect tekort zou kunnen zijn. 

Om een naeffect uit te kunnen sluiten zou men in de toekomst na elk afname van een 

tape een nieuwe nulmeting moeten doen. 

Een ander punt waarmee rekening gehouden moet worden is de gemoedstoestand van 

de desbetreffende patiënt op de dag van de meting. Stress, een veranderde 

gemoedstoestand of pijn heeft invloed op de lichaamshouding waardoor tijdens de 

meting rekening mee moet gehouden worden. Dit werd tijdens deze onderzoek onder 

andere bij patiënt 3 duidelijk waar de onderzoekssituatie ( het ontkleden van een 

pubertair meisje voor meerder mannelijke personen) tot stress en aanspanning leidt. 

Als mogelijke oplossing zal aan de ene kant een vragenlijst afgenomen worden waarin 

de gemoedstoestand etc. inventariseert wordt en aan de andere kant een meetsituatie 

moet worden creëert waar de patiënt zich op zijn gemak voelt. 

Bovendien is voor vervolgonderzoeken aan te raden om per patiënt meer tijd in te 

plannen. Het geplande uur waarbinnen het fysiotherapeutische onderzoek en de 

metingen afgenomen bleek achteraf te kort. Hierdoor was er slechts tijd voor een 

beperkt fysiotherapeutisch onderzoek. Voor het trekken van conclusies m.b.t. de tapes 

is een uitgebreid lichamelijk onderzoek vereist waarin zowel spierlengte- als ook 

spierkrachttests afgenomen moeten worden. 

Het is verder aan te raden dat het fysiotherapeutisch onderzoek reeds meerdere dagen/ 

weken voor de metingen wordt afgenomen om zich een duidelijk beeld van de patiënt te 

kunnen maken en de tape-interventie vooruit te kunnen plannen. 

Omdat in de literatuur wel evidentie is voor de werking van enkele spieren maar nog 

weinig bekend is over de intermusculaire samenwerking bij een idiopathische scoliose 

zou men ook eerst moeten beginnen om de bij de scoliose betrokken spieren apart te 

tapen, daaruit conclusies te trekken en vervolgens eerst combinatie tapes toe te passen. 

Hierdoor zou het mogelijk zijn om in de toekomst een geschiktere scoliosebehandeling 

door middel van Medical Tape te kunnen geven. 



Uit onderzoeken die betrekking op de validiteit van de rasterstereography hadden kwam 

na voren dat deze onderzoeksmethode een hoge waarde aan nauwkeurigheid biedt 

(voor rasterstereography


6 Eindconclusie 

Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat Medical Tape een effect op scoliose heeft. 

Dit effect kan met betrekking tot de scoliose zowel negatief als ook positief zijn maar 

blijft door de medical tape interventie moeilijk stuurbaar. De reden hiervoor zijn 

tweedelig. Ten eerste wordt er in de literatuur wel aangegeven dat enkele spieren 

invloed op een scoliose hebben maar er is geen definitieve uitspraak te vinden over de 

intermusculaire samenwerking bij idiopathische scoliose wat voor een effectieve 

behandeling absoluut noodzaakelijk is. Hierdoor blijft het echter moeilijk een 

intermusculaire interventie door middel van medical tape te beargumenteren. 

Ten tweede is het moeilijk een uitspraak te maken welke spieren door het aanleggen 

van medical tape precies gestimuleerd worden omdat er nog geen wetenschappelijk 

onderzoek naar is gedaan. 

Afsluitend blijft te zeggen dat er nog verder onderzoek naar zowel de intermusculaire 

samenwerking bij idiopathische scoliose als ook de werking van Medical Tape op het 

spierstelsel gedaan moet worden om een doelgerichte Evidence Based Practice 

behandeling te kunnen geven. 



Literatuurlijst 

[1] http://www.medicaltapingconcept.nl 

[2] http://www.fysiotape.nl 

[3] Jochems A.A.F en Joosten F.W.M.G, Coëlho, zakwoordenboek der 

Geneeskunde, Doetinchem: Elsevier Gezondheidszorg 2003 

[4] Kapandjji I. A, Bewegingsleer: deel III De Romp, Houten/Diegem: Bohn Stafleu 

Van Loghum 2001 

[5] Kendal F. P, Kendal Mc Creary E, Spieren, Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van 

Loghum 2000 

[6] Cheung J et al, The Relation Between Electromyography and Growth Velocity of 

the Spine in the Evaluation of Curve Progression in Idiopathic Scoliosis; Spine 

Vol. 29, Issue 9, 2004; pag. 1011- 1016 

[7] Chan Y. L et al, MRI evaluation of multifidus muscles in adolscent ideopathic 

scoliosis, Padiatric Radiology Journal Vol. 29, Issue 5; Springe-Verlag Berlin: 

1999; pag. 360-363 

[8] Lehnert- Schroth C, Dreidimensionale Skoliose Behandlung, Stuttgart: Gustav 

Fischer Verlag 1991 

[9] Reuber M et al, Trunk Muscle Myoelectric Activities in Idiopathic Scoliosis, Spine 

Journal Vol.8, Issue 5, 1983; pag.447-456 

[10] Schulz A, Haderspeck K, Takashima S, Correction of Scoliosis by Muscle 

Stimulation, Spine Journal Vol 6, Issue 5, 1981; pag. 468-476 

[11] Scoliosis Treatment Advances Recovery System, Non-surgical correction, via: 

http://www.scoliosis.com/explore.cfm/thedisease/musclesligaments, bezocht op: 

23.4.2008 

[12] Verhaart B.E.E.M.J, Scoliose, Barmsijs: Vereniging van Scoliosepatiënten en hun 

Ouders, 1988; pag. 10-16 

[13] Mellink, M en Jans, M.P, Rapport Richtlijn Idiopathische Scoliose vanaf 9 jaar tot 

het einde van de groei, Amersfoort: Nederlands Paramedisch Instituut; 1999 

[14] Prof.dr.J.A.N Verhaar en prof.dr. A.J. van der Linden, Orthopedie, Houten: Bohn 

Stafleu Van Longhum 2004 

[15] Estenne M et al, Neck and Abdominal Muscle Activity in Patients with Severe 

Thoracic Scoliosis, American Journal of Critical Care Medicine Vol.158, 1998; 

pag. 452- 457 



[16] Weiß H.R, Wirbelsäulendeformitäten- konservatives Management, Richard 

Pflaum Verlag 2003 

[17] Paoletti S, Faszien, München: Urban & Fischer Verlag 2001 

[18] Hirsch S, Klapp’sches Kriechen heute- es klappt! München: Richard Pflaum 

Verlag 2007 

[19] http://www.biometrixmedica.com, Gibeault, J P, Fast and radiation-free 

technology for spine and pelvis analysis, 2008 

[20] El, Aad van der ‘Manuele Diagnostiek Wervelkolom’ Rotterdam: Uitgeverij 

Manthel 2005 

[21] Feipel et al, Electromyogram and kinematic analysis of lateral bending in 

idiopathic scoliosis patients, Medical & Biological Engineering & Computing Vol. 

40, 2002; pag. 497- 505 

[22] Kötter J en M Verweyen, Het effect van kinesio taping op het menselijk lichaam, 

Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, afdeling fysiotherapie 2003 

[23] Lemmen, K en K Tekstra, Het effect van CureTape ® op de ervaren pijn na 

verstandskiesverwijdering, Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, 

afdeling fysiotherapie 2007 

[24] Lohman A.H.M, Vorm en beweging, Houten: Bohn Stafleu Van Loghum 2004 

[25] Morree J.J de, Dynamiek van het menselijk bindweefsel, Houten/Diegem: Bohn 

Stafleu Van Loghum 2001 

[26] Pijnappel H, MTC Handbuch, Bavel: Antilope printing N.V. 2006 

[27] Platzer W en S Gay, Sesam atlas van de anatomie, Baarn: Sesam 2006 

[28] Putz R, Pabst R, Sobotta Atlas van de menselijke anatomie: Deel 2 Romp, 

organen, onderste extremiteiten, Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Longhum, 

2000 



7 Bijlage 1 (Interpretatie en explicatie van de meetmomenten) 

Patiënt 1 

T0 

In de nulmeting is te zien dat de loodlijn gezien vanuit DM 3mm naar links afwijkt. 

Verder is te herkennen dat m.b.t. de zijafwijking vanuit DM gezien de hele 

wervelkolom gemiddeld 26 mm naar rechts convergeert. 

Opvallend is dat m.b.t. de ernst van de scoliose er een vergelijkbaar geringe 

rotatoire componente aanwezig is. 


T1 

Interventie: 

1 spiertape 

m.iliopsoas (vanuit trochantor minor langs de buik in richting linie alba t.h.v. th12) 

Naar aanleiding van het onderzoek en de waardes vanuit de nulmeting was de 

eerste keuze om de linke iliopsoas te gaan tapen. Het doel van deze tape was 

tweedelig. Ten eerste zou het analgetische systeem d.m.v. deze tape geprikkeld 

worden waardoor de drukgevoeligheid van de spier zou afnemen en uiteindelijk 

het intramusculaire evenwicht hersteld wordt. Ten tweede zou d.m.v. contractie 

van deze spier aan het lumbaal gedeelte van de wervelkolom getrokken worden 

waardoor de wervelkolom als geheel meer in het lood zou te staan komen. 

Effect & interpretatie: 

Na aanleg van het iliopsoas tape is er een duidelijk effect vooral op het lumbaal 

gedeelte van de wervelkolom te zien. Het is echter aan te merken dat na aanleg 

van het tape er een sterk overcorrigerend effect optrad. Dit effect spiegeld zich 

vooral in de loodafwijking weer. Het is te zien dat zich de oorspronkelijke waarde 

van -3 mm links naar 50 mm rechts veranderd. Dit betekent dat zich de loodlijn 

van 3mm links t.o.v. de dimple mid (DM) naar 50 mm rechts t.o.v. de dimple mid 

(DM) verplaatst (zie tabel 19). 

Betreffende de rotatie is te herkennen dat er een overcompensatie van de 

processi spinosi vanuit een draaiing naar rechts in de omgekeerde richting naar 

links is ontstaan. Deze resultaten komen overeen met de uit de literatuur 

gevonden uitspraken m.b.t. de m. iliopsoas. Hier werd gezegd dat in het 

algemeen spieren met een grote diameter een sterker invloed op de wervelkolom 

hebben [21]. Gezien het feit dat de iliopsoas tape een sterk overcorrigerend effect 

heeft werd de beslissing genomen om het tape af te halen. 

T2


Interventie: 

2 spiertapes en 2 fascietapes 

m. errector spinae rechts thoracolumbaal 

links thoracaal mm. intercostales en fascia thoracoabdominalis 

fascia thoracolumbalis 

In de tweede meting van het onderzoek werd de keuze gemaakt om aan de 

convexe, dorsale zijde de m. errector spinae langs de hele curvatuur te gaan 

tapen. Om een extra prikkel te geven werd ook de bij deze spier bijhorende fascie 

getaped. Door de prikkeling van de convex liggende spieren zou een oprichtend 

effect ontstaan, welke uiteindelijk een corrigerend effect op de curvatuur zou 

hebben [20,21]. 

Naast de tapes aan de dorsale zijde werd aan de ventrale zijde langs het sternum 

een spieren fascietape gelegd. Het beoogde effect zou een stimulering van de 

daaronder liggende hypotonen spieren met name de mm.intercostales zijn. Door 

een activatie van deze spieren zou een spreiding van de ribben ontstaan welke 

de scoliotische kracht aan de convexe kant tegenwerkt. 


Het opvallendst effect is de sterk toegenomen rotatie in het thoracale gebied. In 

de nulmeting was er nog sprake van een rotatie van de wervellichamen van max 

2° naar rechts terwijl er na deze meting een tegenr otatie in linke richting van 17° 

optrad (zie tabel 1). 

Verder is na afname van het iliopsoas tape uit de eerste meting een duidelijke 

terugkomst richting de oorspronkelijke waarde t.o.v. de loodafwijking te 

herkennen. Terwijl na aanleg van het iliopsoas tape er nog een loodafwijking van 

50 mm naar rechts was is er nu nog sprake van een loodafwijking van 33 mm 

naar rechts. 

Er is de beslissing genomen om het intercostaaltape af te nemen. Deze 

beslissing wordt onderbouwd door de bestudeerde literatuur [21] waar naar voren 

kwam dat de intercostale spiergroep een sterk overcorrigerend effect op zowel de 

saggitale curves als ook op de rotaties van de wervelkolom kan hebben. 


T3 

Interventie:


1 spiertape, 1 fascietape 

m. errector (re) vanuit Th1- Th12, fascia thoracolumbalis 

In de derde meting is het intercostaaltape afgenomen en het werd alleen het 

effect van het errector spinae tape gemeten. Dit om te zien welke 

houdingscorrigerend effect het tape op zich heeft. 


Na afname van de intercostaal tape is er een duidelijk effect m.b.t. de maximale 

oppervlakterotatie te herkennen. Er vindt een terugkomst van 17° links naar 3° 

rechts plaats. Met behulp van deze tape is een verbetering t.o.v. de zijafwijking 

ontstaan. In de nulmeting was er sprake van een gemiddelde zijafwijking van 26 

mm waartegen in deze meeting een zijafwijking van gemiddeld 21 mm is te 

herkennen (zie tabel 1). 

Een ongewenst negatief effect trad m.b.t. de loodafwijking op. In de nulmeting 

was er nog sprake van een afwijking van DM, 3mm naar links t.o.v. het lood 

terwijl de afwijking in deze meting 26 mm naar rechts bedroeg. 

Het errector spinae tape werd na de meting afgenomen. 


T4 

Interventie: 

2 spiertapes 

m. obliquus internus links, m. obliquus externus rechts 

In de vierde meting werd de keuze gemaakt om de ten eerste de linke m. 

obliquus internus en ten tweede de m. obliquus externus rechts te gaan tapen. 

Het bedoelde effect was een stimulering van de samenwerking tussen de 

internus aan de linke en de externus aan de rechte kant om de naar rechts 

gerichte rotatie tegen te werken. 


De uit de meting gewonnen waardes laten een duidelijke verergering t.o.v. van 

zowel de loodafwijking, de opervlakterotatie en de zijafwijking zien (zie tabel 1). 

De verergering zou te verklaren zijn door de invloed van de m. obliquus internus 

welke volgens het onderzoek van Schulz et al in 1981 [22] een sterkere invloed 

op de rotatie en de zijafwijking heeft dan de heterolaterale m. obliquus externus. 

Hierdoor werd besloten het internustape af te nemen. 

T5 

Interventie:


1 spiertape 

m. obliquus externus rechts 

Het bedoelde effect welke door het externustape zou ontstaan is een oprichting 

van de wervelkolom doordat een spier aan de convexe kant van de scoliose aan 

te spannen. 


De afname van het internustape laat een duidelijke teruggang van de naar links 

gerichte rotatoire krachten (oppervlakterotatie) zien (zie tabel 1) .Verder is een 

duidelijke teruggang van de zijafwijking en daarmee een lichte verbetering van de 

curvatuur opvallend. 


T6 

Interventie: 

2 spiertapes 


m. errector spinae rechts L1- C7 

Het beoogde effect van het aanvullende errectortape zou een extra stimulatie van 

de errectorspieren aan de convexe zijde zijn. Hierdoor zou volgens de literatuur 

een oprichtend effect plaatsvinden [20, 21]. 


In tegenstelling tot het verwachte effect tradt een verdere versterking van de 

curvatuur op (zie tabel 1). Bovendien vondt een versterkte rotatie van de 

wervellichamen naar rechts plaats. Deze zich weersprekenden effecte zullen 

eventueel verklaard kunnen worden door het groote errectortape wat naast de 

errectorspieren ook andere spieren zou kunnen prikkelen. Een voobeeld hiervoor 

kan de m.latissimus dorsi, welke bij scoliose via de scapula en de ribben een 

rotatoire werking op de wervelkolom kan hebben [11]. 

In verband met het negatief effect van het errectortape werdt de beslissing 

genomen dit af te nemen. 

T7


Interventie: 

2 spiertapes 


m. obliquus internus rechts 

Naast het externustape werdt er een tape op de rechte m. obliquus internus 

gezet. Het bedoelde effect van het prikkelen van deze twee spieren is te 

verklaren door de gezamelijke functie als lateroflectoren. Alle twee spieren 

voeren een homolaterale lateroflexie uit wat de scoliose tegenwerkt en een 

oprichtend effect op de wervelkolom heeft [21]. M.b.t. de rotatie zou zich de 

werking van deze twee spieren egaliseren. Ten aanzien van de geringe rotatoire 

afwijking van de patient is het beinvloeden van deze niet als primair doel te 

beschouwen. 


In vergelijking met de nulmeting is een minimale verbetering van de zijafwijking te 

herkennen. Terwijl de loodafwijking is duidelijk verergerd (zie tabel 1). 

Om het effect op lange termijn gezien te bekijken is er besloten om dit tape 1 

week te laten zitten en vervolgens een nameting af te nemen. 


T8 


In de nameting is te herkennen dat in vergelijking met de nulmeting en T7 een 

verergering van de scoliose is ontstaan. Dit betreft zowel de oppervlakterotatie, 

de zijafwijking als ook de loodafwijking (zie tabel 1). 

Ten aanzien van de oppervlakterotatie is het ontstaane effect te verklaren door 

de grotere invloed van de m. obliquus internus t.o.v. de m.obliquus externus [21].


Patiënt 2 


T0 

In de nulmeting is er een linksconvexe lumbothoracale scoliose te herkennen 

waar de processi spinosi naar rechts roteert zijn. Opvallend is een sterke scherpe 

bocht t.h.v. TH12 en L2 welke op de röntgenfotos te zien is. Dit zou terug gevoerd 

kunnen worden op een trauma 8 jaar geleden, wat uit het anamnese gesprek 

naar voren kwam. Dit zou kunnen betekenen dat men het hier te maken heeft met 

een structureel probleem van de tussenwervelschijven. 

T1 

Interventie: 

1 spiertape 

m. iliopsoas links 

Omdat de scoliose zich vooral in het lumbale gebied uit is het de bedoeling om 

door middel van deze tape invloed op dit gedeelte van de scoliose uit te oefenen. 

Volgens de literatuur heeft de m.iliopsoas een sterke invloed op dit gebied 

[9,11,21,22]. Een stimulatie van deze spier aan de concave kant zou de 

wervelkolom als geheel weer in het lood trekken en de zijafwijking verkleinen. 

Effect en interpretatie: 

Er is een lichte verbetering in de zijafwijking en de loodafwiking te vermelden 

waartegenover de oppervlakterotatie licht is toegenomen (zie tabel2). 

Omdat er een lichte verbetering van de scoliose optradt was er besloten om dit 

tape te laten zitten en door een andere tape te ondersteunen.


T2 

Interventie: 


m. rectus obliquus externus links 

Naar aanleiding van de resultaten uit T1 bestaat het vermoeden dat de oorzaak voor de 

scoliose in het lumbaal gedeelte of in de bekken/sacrum regio te vinden is. Tijdens het 

fysiotherapeutisch onderzoek in het begin konde al een verminderde mobiliteit in de 

lumbale regio geconstateerd werden wat voor een blokkade in dit gedeelte zou kunnen 

spreken en de beperkte mobiliteit zou kunnen verklaren. 

Omdat de m.obliquus externus tijdens contractie de wervelkolom naar homolateral 

roteert is er de beslissing genomen om de linker m.obliquus externus te tapen. Het 

beoogte effect hiervan is dat de naar rechts gedraaide processi spinosi verder naar links 

zullen draaien waardoor de wervelkolom “unwind / ontworsteld” zou worden. 


Als positief effect zijn de verbetering van de loodafwijking en de oppervlaktenrotatie te 

beschouwenwelke zoals boven uitgelegt door de m.obliquus externus zijn ontstaan. Een 

onverklaarbare negatief effect is een verslechtering in de zijafwijking. 

T3 

Interventie: 

m. iliopsoas links, m. obliquus externus links 

m. erector spinae rechts, hoog thoracaal, m. erector spinae links, thoraco-lumbaal 

Het rechter erector tapes in deze meting is verkeed aangelegt waardoor m.b.t. deze 

meting geen waarden te verkrijgen zijn waaruit een logische conclusie getrokken kan 

woorden. Hier is besloten om de twee erector tapes weer af te nemen en de eindmeting 

met het linker “iliopsoas-tape” en het linker “externus-tape” uit te voeren. 

T4 

2 spiertapes 


m. obliquus externus links 


In vergelijking met de nulmeting zijn er geen noemenswaardige verbeteringen 

opgetreden. Alleen de loodafwijking is ten opzichte van de nulmeting verbeterd 

waartegenover de rotatie in het bijzonder in het hoogthoracaal gedeelte sterk is 

toegenomen. 



Patiënt 3 


T0 

Hier is een lichte links convexe thoracolumbale en rechts convexe thoracale sscoliose 

te herkennen. Er is alleen maar nog sprake van een lichte scoliotische 

componente. De patient was van 1998 tot 2003 in korsetbehandeling. Deze is 

succesvol verlopen zodat de scoliose van 1998 vanuit een Cobb-hoek van 22° tot 

2003 in een Cobb-hoek onder de 10° is veranderd. 

Het meest opvallend is maar een sterke oppervlakterotatie t.h.v. de CTO. Dit 

kwam ook tijdens het fysiotherapeutisch onderzoek naar voren waar de patient 

pijnklachten vooral cervicothoracaal aangaaf. Op de lateraalprojectie is een 

scherpe bocht hoogthoracaal te herkennen waarbij de rest van de wervelkolom 

weinig kyphosering en lordosering opwijst en duidelijk afgevlakt is. 

Een indicatie voor de scoliose behandeling zou de loodafwijking kunnen zijn (zie 

tabel 3) 

T1 

Interventie: 

1 spiertape, 1 fascitape 

m. erector spinae rechts thoracal 


Door middel van het errector tape wordt verzoekt de wervelkolom in het lumbo- 

thoracaal gedeelte op te richten om zo de loodafwijking te verminderen. 


Naar aanleiding van de resultaten is er te zien dat de loodafwijking duidelijk is 

verbeterd. De andere componenten zoals de oppervlakkterotatie en de 

zijafwijking zijn echter onbeduidend veranderd. Op de grafiek (zie bijlage 2) is er 

een vermindering van de cervico-thoracale rotatie componente te zien.


T2 

Interventie: 

2 spiertape, 2 fascietape 

m. erector spinae rechts thoracal 

m. errector spinae links thoraco-lumbaal 


Door middel van het tweede errector tape aan de links convexe thoracolumbale kant 

wordt het verzoek gedaan om deze lichte scoliotische verkromming op te richten [20,21] 

en zo de zijafwijking te verminderen. 


Ten aanzien van de nulmeting (T0) en T1 is de oppervlakterotatie en de zijafwijking wel 

verbeterd waareentegen de loodafwijking weer iets is verslechterd (zie tabel 3). Dit zou 

te verklaren kunnen zijn door het antagonistische gedrag van de links activerde errector 

spinae tegenover de rechts activerde errector spinae. 

T3 

Interventie: 

3 spiertapes 

m. errector spinae rechts thoracaal 

m.errector spinae links thoraco-lumbaal 

m. trapezius descendens rechts en links (detoniserend) 


Het aanvullende detoniserende trapeziustape is bedoeld invloed te nemen op het 

analgetische systeem. 


Door het aanleggen van het trapeziustape is er weer een sterke loodafwijking te 

herkennen. Omdat de patient aangaaf dat de tape een verlichting t.a.v de pijnklachten 

heeft werdt besloten om dit tape een week te laten zitten en te kijken in hoeverre de 

pijnvermindering een effect op de houding heeft. 



T4 

m. errector spinae rechts thoracaal 

m. errector spinae links thoraco-lumbaal 

m. trapezius descendens rechts en links (detoniserend) 



Ten aanzien van de nulmeting is er een verbetering m.b.t. de loodafwijking te herkennen 

(zie tabel 3, T0,T3). De andere componeneten zijn daareentegen verslechterd. Als 

positief effect is het verminderen van de pijn binnen het cervico- thoracale gebied te 

beschouwen wat de patient tijdens de nameting aangaaf. 



8 Bijlage 2 (rastersterogrfiemetingen) 



Patiënt 1: T0 

(nulmeting) 



Patiënt 1: T1 



Patiënt 1: T II 



Patiënt 1: T III 



Patiënt 1: T IV 



Patiënt 1: T V 



Patiënt 1: T VI 



Patiënt 1: T VII (eindmeting) 



Patiënt 1: T VIII (nameting) 



Patiënt 2: T0 (nulmeting) 



Patiënt 2: T I 






Patiënt 2: T III (eindmeting) 



Patiënt 2: T IV (nameting) 



Patiënt 3: T 0 (nulmeting) 



Patiënt 3: T I 






Patiënt 3: T III (eindmeting) 



Patiënt 3: T IV (nameting) 



9 Bijlage 3 (informatie- en toestemmingsbrief) 

Informatiebrief 

Gebrauchsanleitung Tape 

Sie haben sich dafür entschieden an der wissenschaftlichen Untersuchung über den Einfluß von Cure 

Tape ® auf skoliotische Fehlhaltungen teilzunehmen. Wir möchten Ihnen noch eine Gebrauchsanleitung für 

die Benutzung des Tapes mitgeben, damit das Tape optimal wirken kann. 

Das Tape ist aus einem Material, das in Elastizität und Struktur mit der menschlichen Haut übereinstimmt. 

Durch die Verwendung einer Acrylbeschichtung ist das Tape sehr hautfreundlich. Nur in seltensten Fällen 

kommt es zu Hautreizungen. 

Dinge, die Sie beachten sollten: 

• Sie fühlen das Tape während Sie sich bewegen; das ist normal 

• Ab und zu kann es zu einem leichten Juckreiz im Bereich des Tapes kommen. Das ist kein 

Problem. Der Juckreiz sollte nach kurzer Zeit wieder abnehmen. Erst wenn der Juckreiz 

unerträglich wird, empfiehlt es sich das Tape von der Haut zu entfernen. Entfernen Sie das Tape 

von oben nach unten (der Haarrichtung folgende). Das Tape läßt sich leichter von der Haut lösen, 

wenn das Tape angefeuchtet wird. 

• Nach dem Entfernen des Tapes ist auf der Haut möglicherweise ein Rötung zu erkennen. Des 

Weiteren kann es zu einem leichten Juckreiz kommen. Diese Symptome sind auf eine verbesserte 

Durchblutung zurückzuführen und stellen kein Problem dar. 

• Während Sie das Tape tragen, dürfen Sie alle Bewegungen ausführen. 

• Sie können mit dem Tape Duschen und auch Schwimmen gehen. Wichtig ist nur, dass man das 

Tape beim Abtrocknen nur leicht abtupft; nicht trocken reiben. 

• Falls sich ein Stückchen von dem Tape lösen sollte, dann versuchen Sie nicht das Stück wieder 

festzukleben. Schneiden sie das Stück mit einer Schere ab. Das restliche Tape bleibt auf der Haut 

sitzen. 

Wenn Sie noch Fragen haben, dann wenden Sie sich bitte an: 

Anja Bürgel (aburgel@student.han.nl) oder Björn Paulsen (bpaulsen1@student.han.nl) 



Bewijs van toestemming 

Teilnamebestätigung 

Sie haben sich dazu entschieden an der Untersuchung über den Einfluss von Cure Tape ® auf skoliotische 

Fehlhaltungen teilzunehmen. Ihre Teilnahme beinhaltet das Ausfüllen eines Fragebogens sowie die 

Teilnahme an einer körperlichen Inspektion, mehrerer Oberflächenvermessungen mit dem Jenoptik 

Formetric-System und dem Tragen eines Cure Tapes. 

Die verwendeten Daten werden vertraulich behandelt. 

Die während der Untersuchung gewonnenen Daten werden ausschließlich zur Auswertung der 

wissenschaftlichen Arbeit benutzt und sind für die Öffentlichkeit nicht zugänglich. 

Die Ergebnisse der Untersuchung werden ausschließlich anonym wiedergegeben. Im Falle 

einer Veröffentlichung der Untersuchung wird aus den Daten nicht deutlich, wer an der 

Untersuchung teilgenommen hat. 

Sie können jeder Zeit und ohne Angabe eines Grundes die Teilname an der Untersuchung 

mündlich oder schriftlich zurückziehen. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Hiermit erkläre ich mich einverstanden an der wissenschaftlichen Untersuchung teilzunehmen. 

Name, Vorname Geburtsdatum (tt/mm/jjjj) 

Platz, Datum 

Unterschrift

SCRIPTIE scoliose 08.Juni 2008 VERSION4.pdf - Tapingbase

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?