KKM map.

Inhoud
Praktijkinformatie
Keten Kwaliteit Melk
Diergeneesmiddelen, wachttijden
Medicijnlijst
Dierziekten volwassen dier:
melkziekte
klauwaandoeningen
baarmoederontsteking
uierontsteking
Dierziekten kalf/jongvee:
diarree
luchtwegen
wormziekten
Behandelprotocollen dierziekten:
Klauwaandoeningen
Baarmoederontsteking
Zwaar afkalven
Mastitis
Standaardprotocollen DAP Vaassen:
Sectio
Bedrijfsbezoekformulier
Standaardprotocollen handelingen veehouder:
IBR
droogzetten
tochtig spuiten
kalveren onthoornen
(voor eigen gebruik zelf copieren s.v.p) Lijsten:
Uitval medicijnen
Afkalven
Bezoekerslijst
Behandeling runderen, overige aandoeningen
Uierontsteking
Droogzetten
Klauwbekappen
Bijsluiters
pagina
2
5
8
12
13
15
17
18
22
25
27
29
31
32
33
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
1

Praktijk informatie:
Dierenartsenpraktijk Vaassen
Laan van Fasna 18
8171 KH Vaassen
tel: 0578 574427
fax: 0578 571243
e-mail algemeen: dapvaassen@hetnet.nl
Dierenartsen:
R.B.M. Bomers
T. Grasdijk
N. Vonk
M. Bosgoed
R.G.A. Schuurmans
H. de Graaf
Assistenten:
I. Braakhekke
U. Huiskamp-ten have
M. Vallentgoed
K. Bourgonje
K. Bomhof
E. van Bussel
Telefonisch spreekuur dagelijks van 8.00 tot 9.30 uur
op bovenstaand tel.nr.
Telefonische medicijnbestelling bij voorkeur voor
9.30 uur doorgeven.
2

DIERENARTSENPRAKTIJK VAASSEN
24 UUR PER DAG BEREIKBAAR ONDER NR.:
0578 574427
Elke dag is er een telefonisch spreekuur van 08.00 tot 09.30 uur, visites kunnen dan
aangemeld worden en eventuele medicijnbestellingen kunnen dan gedaan worden. Ook is
er een dierenarts aanwezig voor overleg en advies.
In overleg kan een tijdstip voor bezoek vastgesteld worden en bestelde medicijnen kunnen
meegenomen worden.
Bestellingen kunnen telefonisch of door middel van een fax (0578 571243) opgegeven
worden.
Het praktijkgebouw is gevestigd aan de Laan van Fasna 18 in Vaassen.
Aan de praktijk zijn 6 dierenartsen verbonden te weten: Rob Schuurmans, Richard
Bomers, Ties Grasdijk, Norbert Vonk, Maurits Bosgoed en Herman de Graaf
Aan de balie staan voor u klaar de assistentes Ursula Huiskamp, Ineke Braakhekke,
Martine Vallentgoed, Kim Bourgonje, Ellen van Bussel en Krista Bomhof ook bij hen kunt u
terecht voor advies.
Dierenartsenpraktijk Vaassen beschikt over een modern praktijk gebouw, waarin ruimte is
om de meest voorkomende diergeneeskundige handelingen te verrichten.
Zo beschikt de praktijk over een moderne röntgenkamer, waar röntgenfoto’s gemaakt
kunnen worden van zowel gezelschapsdieren als grotere dieren. Er is beschikking over
meerdere scanners voor drachtigheidsonderzoek bij diverse diersoorten: paarden, pony’s,
runderen, varkens, schapen, geiten en gezelschapsdieren.
Daarnaast beschikt de praktijk over een laboratorium waarin de meest voorkomende
zaken kunnen worden onderzocht cq. bepaald.
3

AVOND EN WEEKEND DIENSTEN.
Buiten de openingstijden van de praktijk wordt uw telefoontje doorgeschakeld naar het
voice respons system, hierop krijgt u 2 spoednummers te horen nl:
- spoednummer landbouwhuisdieren: 06-51056249
- spoednummer gezelschapsdieren/paard: 06-30021625
Altijd staan minimaal 2 dierenartsen voor u klaar om u zo snel mogelijk van dienst te zijn.
Op zaterdagmorgen is de praktijk (en evt. apotheek) geopend van 08.00 tot 09.00 uur.
Voor de zaterdag en zondag geldt: de aanvraag voor visites (zijnde geen spoedgevallen)
tussen 08.00 en 09.00 uur doorgeven.
Eventueel benodigde medicijnen kunnen na overleg klaar gezet worden.
BEREIKBAARHEID
Ondanks alle technische mogelijkheden, bestaat de mogelijkheid dat deze techniek ons in
de steek laat b.v. bij een stroomstoring, kan het zijn dat u ons niet via het centrale nummer
0578 574427 kunt bereiken. In dit geval gaat de telefoon normaal over maar wordt niet
opgenomen. In het geval dat de verbinding niet tot stand komt betekent in het algemeen
dat de lijn bezet is, probeer na 5 minuten opnieuw een verbinding tot stand te brengen.
Schroomt u in dit geval niet om ons op ons prive nummer te bellen.
Voor de volledigheid volgen hier de adressen en telefoonnummers van de dierenartsen:
R. Schuurmans Laan van Fasna 16 Vaassen 06 53310129
R. Bomers Fluitersweg 40 Wenum-Wiesel 06 22418727
N. Vonk Vlierstraat 65 Vaassen 06 19214496
H. de Graaf Bosweg 30 Apeldoorn 06 51008950
Indien er problemen zijn met uw hond, kat of ander huisdier kunt u terecht op onze
spreekuren voor de gezelschapsdieren praktijk:
Maandag tot en met vrijdag 08.30 – 09.30 uur
En verder volgens afspraak.
Buiten de openingstijden van de praktijk kunt u in een spoedgeval voor deze categorie
dieren bellen naar gezelschapsdierenspoednummer: 06 30021625
Medicijnen kunnen 24 uur per dag afgehaald worden in de medicijnenafhaalruimte.
4

Keten Kwaliteit Melk
De laatste jaren zijn er veel veranderingen opgetreden met betrekking tot systemen van
kwaliteitszorg in de voedingsmiddelen sector. De consument is hier in belangrijke mate
verantwoordelijk voor. De consument wil namelijk niet meer slechts een goede
productkwaliteit hebben, maar daarnaast bijvoorbeeld ook gegarandeerd krijgen dat het
productieproces milieu- en diervriendelijk is.
Keten Kwaliteit Melk is een initiatief van de melkveehouders en de Nederlandse
Zuivelindustrie. Dit initiatief beoogt het goede imago dat de Nederlandse zuivelproducten
bij de consument heeft, te handhaven. Hoewel het project KKM zich vooral richt op het
melkveebedrijf, is het belangrijk voor de totale melkketen. De komst van KKM betekent dat
de zuivelsector nu één integraal keten wordt. De melkveehouder vraagt een GMPverklaring
van zijn mengvoederfabrikant en een GVP-code van zijn dierenarts. Die
verklaringen toont hij aan zijn zuivelonderneming. Vervolgens geeft de melkveehouder
inzicht in zijn eigen activiteiten op het melkveebedrijf. De zuivelindustrie kan dan op haar
beurt aan de afnemers aantonen, dat haar grondstof melk (waarvan de zuivelprodukten
zijn gemaakt) op een verantwoorde, zorgvuldige en veilige manier is geproduceerd op het
melkveebedrijf. Omdat alle Nederlandse melkverwerkende bedrijven hun krachten
bundelen in de KKM, zal op termijn (vanaf 01-01-2000) een KKM-erkenning verplicht zijn
voor alle melkleverende bedrijven.
Dierenarts en KKM
Met ingang van het project KKM, per 1 Januari 1998, is de code voor Goede Veterinaire
Praktijk- uitoefening op Melkveebedrijven van kracht geworden. Op deze datum dienden
melkveehouders van hun dierenarts een verklaring te hebben ontvangen, waarin laatstgenoemde
verklaarde de algemene GVP-code en de GVP-code voor Melkveebedrijven in
acht te zullen nemen, zie zo ook de brochure KKM protocol 2000.
Het hele project KKM is opgebouwd uit zes modules. Bij twee van deze modules is de
dierenarts rechtstreeks betrokken, namelijk de module Diergeneesmiddelen en de module
Diergezondheid en welzijn.
De module Diergeneesmiddelen is ontwikkeld om te garanderen dat de kans op
aanwezigheid van residuen van diergeneesmiddelen in de melk klein is. Hierdoor wordt
een veilig product afgeleverd. Een bedrijf met KKM-erkenning voldoet aan de volgende
eisen m.b.t. bovenstaande modules:
5

• Gespecificeerde aankoopnota’s voor diergeneesmiddelen (soort middel,
hoeveelheid, datum, levering en diersoort). Onze gespecificeerde nota’s voldoen
aan deze eisen
• Er worden alleen voor melkvee geregistreerde middelen (NL of REG NL) gebruikt.
• Diergeneesmiddelen worden conform het voorschrift en ordelijk in een kast of
koelkast bewaard. (De meeste diergeneesmiddelen mogen bij kamertemperatuur
bewaard worden.)
• Er is een doelmatige registratie, waarin wordt vastgelegd wanneer welk
diergeneesmiddel bij welk dier is toegediend.
• Er worden officiële wachttermijnen aangehouden.
• Bij bijzondere omstandigheden (ernstig zieke dieren, korte droogstand, meerdere
en combinaties van behandelingen) worden melkmonsters op antibiotica
onderzocht of wordt in overleg met de dierenarts de wachttermijn verlengd.
• Met diergeneesmiddelen behandelde dieren zijn tijdens het melken goed
herkenbaar (bandje om poot of gemerkt met spray).
• Er is een vaste werkwijze om niet te leveren melk apart te houden en te voorkomen
dat resten hiervan in de tank terecht komen.
• De bestemming van de niet te leveren melk is bekend en vastgelegd.
De module diergezondheid en dierwelzijn is ontwikkeld om de afnemer/consument
melkproducten van gezonde en goed verzorgde dieren te kunnen garanderen. Een bedrijf
met een KKM-erkenning voldoet aan de volgende eisen:
• Een bedrijfscertificaat van de Gezondheidsdienst voor dieren (GD) is aanwezig
waaruit blijkt dat het bedrijf voldoet aan de wettelijke basiseisen met betrekking tot
I&R Runderen en diergezondheid (vrij van tuberculose, brucellose en leucose).
• Het bedrijf is gecertificeerd vrij van melkerskoorts (Leptospirose) of neemt deel aan
een bestrijdingsprogramma hiervoor.
• Bedrijfshygiëne voorzieningen (bedrijfskleding, bedrijfsschoeisel en
ontsmettingsmogelijkheden) zijn gebruiksklaar aanwezig voor bezoekers.
• Er is een doelmatig registratiesysteem voor mastitisgevallen.
• Ligplaatsen voor de melkkoeien zijn schoon en droog zodat de uiers niet ernstig
bevuild raken.
• De melkkoeien kunnen vrij gaan liggen en worden goed verzorgd.
• Veehouder heeft verklaart geen melkproductiestimulerende middelen zoals het
hormoon BST te gebruiken.
• De dierenarts die op het bedrijf komt werkt volgens de GVP-code.
6

Daarnaast zijn er nog een aantal punten waar de veehouder zelf extra aandacht aan moet
besteden, namelijk:
1. Tanklokaal
Deze moet schoon zijn, dit houdt onder andere in dat de wanden en plafond makkelijk
te reinigen moeten zijn en dat er geen onnodig materiaal aanwezig is.
2. Diergeneesmiddelen
Deze dienen op een vakkundige wijze opgeborgen te worden, dit betekent in een kast
en/of koelkast. Verlopen medicijnen dienen als klein chemisch afval beschouwd te
worden. Er mogen geen diergeneesmiddelen aanwezig zijn met een verlopen
houdbaarheidsdatum. Daarnaast mogen er ook geen medicijnen aanwezig zijn met het
opschrift UDD; deze medicijnen mogen uitsluitend worden toegediend door een
dierenarts.
Verder dient de veehouder een eigen diergeneesmiddelen registratie bij te houden. Van
elk dier wat de veehouder zelf behandelt, dient hij bij te houden welk middel gebruikt is, de
hoeveelheid, datum en de aan te houden wachttermijn. Daarnaast is de veehouder
verplicht een doelmatig en goed registratiesysteem bij te houden van het voorkomen en
behandelen van mastitis.
Wordt er gebruik gemaakt van een eigen bron, dan moet eerst onderzocht worden of de
waterkwaliteit wel KKM waardig is. Dit is met name van belang als dit bronwater wordt
gebruikt voor de reiniging van de melkinstallatie.
Tenslotte dienen er voor alle bezoekers schone overalls en laarzen aanwezig te zijn.
(bij voorkeur overalls maat 50-54 en 58, laarzen maat 39-43 en 46)
Uiteindelijk worden de melkveehouders afgerekend op de kwaliteit van de door hen
geleverde melk aan de hand van het landelijke kwaliteitspuntenstelsel. Dit stelsel werkt
met kortingspunten. Het aantal kortingspunten hangt af van de mate waarin de melk
afwijkend is en van de relatieve zwaarte die aan die afwijking wordt toegekend. Het totaal
aantal kortingspunten dat op deze wijze aan de melk wordt toegekend, vormt de basis
voor de kwaliteitsuitbetaling van de totale melkleverantie in de desbetreffende
bemonsteringsperiode.
Zo worden er kortingspunten gegeven wanneer er afwijkingen gevonden zijn in onder
andere het kiemgetal, de verontreinigingsgraad, het celgetal, de aanwezigheid van
boterzuur-vormende bacteriën in de melk en bacterieremmende stoffen (oa. Antibiotica).
Al met al zullen de eisen gesteld aan de bedrijfsvoering nu en in de toekomst uitgebreid
worden.Het een en ander vergt van u en ons een geprotocoleerde werkwijze. In het begin
zal dit niet meevallen, maar onze ervaring is dat men zich deze werkwijze snel eigen
maakt.
7

DIERGENEESMIDDELEN
Sinds de invoering van de diergeneesmiddelenwet in 1985 zijn er veel veranderingen
opgetreden in het aanbod van diergeneesmiddelen.
Feitelijk zijn er nog maar 3 soorten geneesmiddelen:
• Vrije middelen: deze medicijnen zijn vrij verkrijgbaar en “overal” te koop.
• UDA middelen: deze middelen mogen afgegeven worden door de dierenarts
aan de veehouder. Dit zijn onder andere antibiotica en pijnstillers. De
veehouder mag deze medicijnen zelf toedienen.
• UDD middelen: deze middelen mogen uitsluitend door de dierenarts aan het
dier worden toegediend. Hier vallen onder: vaccins, narcosemiddelen en
medicijnen die rechtstreeks in het bloed worden ingegeven (intraveneus).
Een uitzondering is sommige melkziekte infuus vloeistof.
Naast deze indeling van medicijnen is er door de invoering van deze wet ook een nieuw
registratie systeem ingesteld. Dit hield in dat de toen bestaande diergeneesmiddelen
opnieuw geregistreerd moesten worden en wel tegen nieuwere en strengere eisen.
Dit is één van de redenen geweest dat er veel diergeneesmiddelen niet meer verkrijgbaar
zijn, dat daarnaast van de middelen die nog wel steeds verkrijgbaar zijn, voor sommige
medicijnen de wachttijden of de diersoort veranderd zijn.
De oude registratie was te herkennen aan een zogenaamd NL-nummer op de verpakking,
ook de voorlopig geregistreerde medicijnen krijgen een NL-nummer. De nieuwe definitief
geregistreerde medicijnen is dit vervangen door een Reg.NL-nummer.
8

Diergeneesmiddelen kunnen op verschillende manieren worden toegediend, nl.:
• Intraveneus, I.V. (rechtstreeks in ader): het grote voordeel is dat het medicijn direct
werkt en in voldoende hoge concentraties, echter het stelt speciale eisen aan een
geneesmiddel, waardoor er niet zoveel geneesmiddelen op deze wijze toegediend
kunnen worden. Alleen de dierenarts mag medicijnen op deze wijze toedienen.
• Intramuculair, I.M. ( in de spieren): medicijnen op deze manier inbrengen is vrij
makkelijk en het werkt redelijk snel. Het nadeel is dat het wel tot weefselirritatie kan
leiden (b.v. dikke nek).
• Intramammaire, I.M. ( in het uier): op deze wijze zijn er snel hoge concentraties van
een diergeneesmiddel op de juiste plek, nl. in het uier. Dit is dan ook alleen
toepasbaar bij aandoening van het uier.
• Oraal, P.O. (via de bek): dit is één van de makkelijkste manieren om iets in te
geven. Echter het is moeilijker om exact te doseren aangezien de snelheid van
opname uit de pens niet altijd constant is. Daarnaast mogen en kunnen antibiotica
niet op deze manier toegediend worden, omdat zij anders de microben in de pens
vernietigen.
• Topicaal, (uitwendig): dit is de makkelijkste manier om iets toe te dienen, nl. over
de rug of een potenbad of een spray voor plaatselijke aandoeningen.
• Subcutaan, S.C.(onder de huid):
• Intranasaal, (via de neus):
• Intrauterien, I.U. (toediening in de baarmoeder bv. Nageboortecapsules)
Diergeneesmiddelen dienen op een juiste wijze opgeslagen te worden. Onderscheid moet
gemaakt worden voor middelen die al aangebroken zijn en middelen die nog in een dichte
verpakking zitten.
Daarnaast moeten medicijnen zo bewaard worden dat er geen verontreiniging met andere
stoffen op kan treden. Dat betekent dat er altijd met een schone naald en spuit gewerkt
dient te worden, dat aangebroken verpakking na gebruik goed gesloten wordt en niet open
blijft.
Hoe het diergeneesmiddel bewaard moet worden staat op de verpakking. Vaak moeten
aangebroken flakons bewaard blijven bij een temperatuur van 8 – 15°C. Deze kunnen dan
het beste bewaard worden in een koelkast. Poeders hoeven niet in de koelkast maar
moeten wel droog bewaard blijven.
In zijn algemeenheid geldt het volgende voor het bewaren van medicijnen:
• Niet aangebroken flakons in een kast op kamertemperatuur, 15 - 25°C
• Aangebroken flakons in de koelkast, 8 - 15°C
• Poeders droog en in een kast
• Alle andere medicijnen in een kast
• Aanprikdatum noteren op de flakon
9

P.S. Indien aanprikken altijd met een schone naald gebeurd en het diergeneesmiddel op
de juiste manier wordt bewaard kan doorgaans een langere termijn worden gehanteerd na
aanprikken.
Het beste is als de kast op slot kan en de medicijnen op ooghoogte staan. Zodoende
kunnen kleine kinderen niet bij de medicijnen komen. Daarnaast kunnen geneesmiddelen
en bestrijdingsmiddelen beter niet in dezelfde kast geplaatst worden, dit om vergissingen
en vervuiling van de geneesmiddelen te voorkomen.
Techniek van toediening diergeneesmiddelen:
1. Altijd met schone naald in een flesje prikken.
2. Dikte naald passend bij de vloeistof
3. Lengte naald passend bij het dier en toedieningswijze
4. Gebruik geen schroefnaalden maar wegwerp- of opsteeknaalden
5. Maak revolverspuit na gebruik schoon.
10

Wachttijden en residuen
Consumeerbare producten moeten uit volksgezondheidsoverwegingen aan bepaalde
eisen voldoen.
Voor geneesmiddelen die worden toegediend aan dieren die gebruikt worden bij de
productie van voedingsmiddelen zijn wachttermijnen vastgesteld.
Een wachttijd is de tijd die verstrijkt tussen de laatste toediening van een bepaald
diergeneesmiddel en het moment waarop het behandelde dier voor het eerst bepaalde
producten (vlees, eieren, melk) bestemd voor menselijke consumptie mag leveren.
Van belang daarvoor is het toepassingsvoorschrift op te volgen. Het doel van de
wachttijd is te bewerkstelligen, dat de concentratie van residuen (resten) afkomstig van
ieder van de werkzame stoffen aanwezig in het diergeneesmiddel in de producten die
bestemd zijn voor menselijke consumptie niet hoger zal zijn dan een voor de
betreffende stof vastgestelde toegestane maximum.
De Consument (en dat bent U ook) stelt steeds hogere eisen aan zijn
voedingsmiddelen, vandaar dat de wachttijden eerder langer dan korter zullen worden.
Het is in het belang van het imago dat de consument van onze sector heeft, om
zorgvuldig om te gaan met de voorgeschreven wachttijden.
11

PRODUKT
MEDICIJNLIJST
DAP VAASSEN
WACHTTIJD
MELK
WACHTTIJD
VLEES
REG.NL
DOSERING
ML/KG L.G.
Antibiotica
Neopen 6 melkmalen 56 dgn. 1556 1/20
Dofatrim 6 melkmalen 14 dgn. 8762 1/15
Oxytetracycline 10% 8 melkmalen 28 dgn. 1227 1/25
Pen 30 6 melkmalen 5 dgn. 8332 1/30
Pen Strep 20-20 6 melkmalen 35 dgn. 8330 1/25
Engemycine 10% 10 melkmalen 18 dgn. 8291 1/25
Depomycine 10 melkmalen 56 dgn. 4264 1/25
Baytril 5% 8 melkmalen 9 dgn. 8211 1/20
Cobactan 2 melkmalen 5 dgn. 8444 1/25
Mamyzin 5 gr 6 melkmalen 10 dgn. 8652 1 flakon
Excenel RTU 0 dgn. 8 dgn. 9740 1/50
Albipen LA - 28 dgn. 7826 1/6
Procpen 30 3 melkmalen 5 dgn. 9933 1/30
Baytril 10% UDD 6 melkmalen 7 dgn. 8212 1/40
Nuflor - 55 dgn. 7993 1/15
Norobrittin 4 melkmalen 10 dgn. 2725 1/20
D.H.S. 8 melkmalen 35 dgn. 8909 1/10
Danocin 180 8 melkmalen 8 dgn. 10212 1/30
Micotil - 70 dgn. 7774 1/30
Bisolvon - 3 dgn. 3687 1/6
Buscopan 5 dgn. Off Label 15 dgn. Off Label 8944 1/20
CTC spray 0 dgn. 0 dgn. 9013 -
Aluminiumspray 0 dgn. 0 dgn. - -
Geomycine schuimtablet 18 melkmalen 35 dgn. 2398 1 pil per dag
Nageboorte capsule Eurovet 10 melkmalen. 35 dgn. 2507 1 pil per dag
Selectan 30 dgn 10467 1/15
Enroxil 50 mg/ml 14 dgn 10487 1/20
Animezadon spray - - 100656
Eficur 0 dgn. 8 dgn. 103176 1/50
Amoxicilline 4 dgn. 28 dgn. 2275 1/10
Ampi ject 15% 2 dgn. 10 dgn. 9932 1/20
Draxxin - 49 dgn. 10183 1/40
Zactran - 64 dgn. 100210 1/25
Hormonen
Receptal 0 dgn. 0 dgn. 5327 5 ml i.m.
Prosolvin 0 dgn. 0 dgn. 1357 2 ml i.m.
Voreen suspensie 10 melkmalen 16 dgn. 2875 1/50
Oxytocin-ject 0 dgn. 0 dgn. 3030 3-5 ml
Estrumate 0 dgn 1 dag 5293
Fertagyl 0 dgn 0 dgn. 1253 2,5-5cc per koe
Rapidexon 3 dgn. 7 dgn. 101405 3/100
CIDR spiraal 0 dgn. 0 dgn. 10492 1
Ontstekingsremmer
Novem - 15 dgn. 9470 1/10
Tolfine resp. 1 melkmalen 24 dgn. 9816 1/20
Rimadyl 0 dgn 21 dgn 10130 1/35
Novem 20 5 dgn. 15 dgn. 10219 2,5/100
Bedozane 1 dag 7 dgn. 10187 2/50
Diversen
Propyleenglycol 0 dgn. 0 dgn. 7788 250 ml/keer
Compositum/Ca-Mg 0 dgn. 0 dgn. 8542 100/100
Calcitad 50 0 dgn. 0 dgn. 3745 100-150/500
Calcitad 25 0 dgn. 0 dgn. 3747 200-300/500
Glucose 30% UDD 0 dgn. 0 dgn. 1291 500
Bicarbonaat UDD 0 dgn. 0 dgn. 1278 500
Lodevil UDD 0 dgn. 0 dgn. - 1000
Glucamagnesium 0 dgn. 0 dgn. 3567 500
12

DIERZIEKTEN VOLWASSEN DIER
MELKZIEKTE
Melkziekte is een aandoening bij het rund die nog steeds veel voorkomt. Steeds meer
rundveehouders behandelen koeien met melkziekte zelf, echter begeleiding door de
dierenarts blijft zeker noodzakelijk. Met name waar het gaat om de toedieningsvorm,
dosering en frequentie is het belangrijk dat de veehouder goed geadviseerd wordt.
Van de totale hoeveelheid calcium in het lichaam zit 99% in de botten en maar 1% in het
bloed. Als de vraag naar calcium toeneemt, zoals dat het geval is net na het afkalven om
voldoende biest aan te maken, dan kan een koe in de problemen komen.
Een koe met symptomen van melkziekte dient zo snel mogelijk behandeld te worden met
een calcium infuus. Als de koe staat na het calcium infuus is een nabehandeling met een
oraal calcium preparaat noodzakelijk. Dit leidt er toe dat de koe over een lange periode
een vast aanbod van calcium kan beschikken. Staat de koe echter nog niet binnen 6 uur
na toediening van een calcium infuus dan zal deze herhaald moeten worden.
Van sommige koeien is bekend dat zij gevoelig zijn voor melkziekte, omdat zij bijvoorbeeld
het voorgaande jaar ook al last gehad hebben van melkziekte. Het is in deze gevallen aan
te raden om deze koeien net voor het kalven een behandeling te geven met een oraal
calcium preparaat en eventueel ook nog 6 uur later en vervolgens weer eens 12 uur later
nog een calcium preparaat.
Men dient goed in ogenschouw te houden dat als men een koe behandeld met een oraal
preparaat pas 6 uur later dit calcium het bloed bereikt. Ziet men dus melkziekte bij een
koe, dan is dit niet te voorkomen door wat in de bek in te geven, een infuus is dan het
enige wat noodzakelijk is.
Met andere woorden, zijn er symptomen van melkziekte dan dient het dier een calcium
infuus te krijgen. Dit infuus moet, als de koe niet gaat staan, herhaald worden en wel
ongeveer om de 6 uur, net zolang tot dat de koe staat. Hierbij dient ten aller tijde rekening
gehouden te worden met het feit dat calcium invloed heeft op de spier werking en dus ook
de hartwerking. Te veel calcium of te snel calcium geven kan er toe leiden dat de koe
onder de handen sterft. Als de koe staat dan dient deze nabehandeld te worden met een
oraal calcium preparaat zodat voldoende calcium opname gegarandeerd is. Een oraal
calcium preparaat mag alleen aan de staande koe gegeven worden, omdat men er van uit
mag gaan dat de staande koe ook over een slikreflex beschikt. Bij de liggende koe is dit
niet altijd het geval.
13

Als koeien niet opknappen na 1 a 2 keer behandelen met een calcium infuus, dan dient
het zeker aanbeveling de dierenarts er bij te roepen. Er zijn namelijk een aantal ziekten die
net na het kalven op kunnen treden en die erg op melkziekte lijken maar die het absoluut
niet zijn. Denk bijvoorbeeld aan een coli mastitis, of heel simpel een zenuw beschadiging.
Ook hier kunnen de dieren ernstig ziek zijn, blijven liggen en kunnen zelfs een
ondertemperatuur hebben. De dierenarts kan hier onderscheid in maken en de juiste
behandeling instellen. In de gevallen dat de koe niet gaat staan, ondanks dat deze al een
aantal malen behandeld is met een calcium infuus, kan het zinvol zijn om eerst wat bloed
af te nemen. Dierenartsenpraktijk Vaassen beschikt over een eigen laboratorium waar
bloedonderzoek kan plaatsvinden. In zo’n geval zal de dierenarts dan ook eerst het
calciumgehalte van het bloed bepalen. Naast de bepaling van het calcium wordt ook vaak
gekeken of het gehalte aan spier enzymen niet te hoog is, want dit zou dan kunnen duiden
op te grote spierbeschadiging. Naast de bepaling van het calcium en de spierenzymen
wordt ook vaak gekeken naar het magnesium i.v.m. kopziekte en het bloedsuiker gehalte
i.v.m. slepende melkziekte. Mocht het calcium gehalte te laag zijn dan kan met een gerust
hart door gegaan worden met de behandeling van de melkziekte. Is echter het calcium
gehalte voldoende hoog dan moet er naar andere oorzaken gezocht worden waarom de
koe niet overeind komt.
14

KLAUWAANDOENINGEN
(voor behandeling zie protocol klauwen)
Klauwproblemen veroorzaken een aanzienlijke kostenpost. Deze bedraagt ongeveer 25
euro per aanwezige koe en/of 115 euro per aanwezige kreupele koe. De schade wordt
met name veroorzaakt door vervroegde afvoer en produktiedaling. Daarmee komt afvoer
van runderen door klauwproblemen op de derde plaats, na vruchtbaarheidsproblemen en
onvoldoende produktie.
De meeste klauwaandoeningen (chronische bevangenheid, stinkpoot en Mortellaro)
komen in combinatie voor en hangen nauw met elkaar samen. De oorzaken van deze
klauwaandoeningen zijn multifactorieel. Een belangrijke rol spelen voeding en huisvesting,
daanaast kan de aandoening verergerd worden door (secundaire) bacteriële infecties.
• Tussenklauwontsteking, ook wel slakkepoot of haarworm genoemd, wordt
veroorzaakt door twee bacteriën, namelijk Actinomyces pyogenes en Fusobacterium
necrophorum. De koe is kreupel en heeft een zwelling boven de kroonrand, die
meestal ook warm aanvoelt. Tussenklauwontsteking is moeilijk te voorkomen, maar
behandeling met een speciaal antibioticum is meestal succesvol, mits deze op tijd
wordt toegepast.
• Z iekte van Mortellaro, ook wel Italiaanse stinkpoot genoemd, wordt veroorzaakt door
Bacteroidus spp. en Fusobacterium necrophorum. De koe heeft een karakteristieke
huidbeschadiging vlak boven het hoornvormende weefsel van de ondervoet aan de
achterzijde van de poot. In de acute fase kan de aandoening zeer pijnlijk zijn, bij de
chronische gevallen valt de kreupelheid nauwelijks op. De therapie bestaat uit het
droog houden van de plek en dagelijks spuiten met violetspray.
De grootste risicofaktor voor mortellaro is een slechte hygiene op vloeren waar de
koeien lopen. Natte klauwen die onder de mest zitten zijn erg gevoelig voor mortellaro
• Stinkpoot, deze aandoening wordt veroorzaakt door dezelfde bacteriën als bij
Mortellaro. De aandoening begint met een vochtige ontsteking van de
tussenklauwspleet, later wordt ook het weefsel in het balgebied aangetast. Hierdoor
ontstaat een veranderde hoorngroei waardoor er groeven in het balgebied kunnen
ontstaan. Daarnaast is een typische geur waarneembaar. De koe is er niet ernstig
kreupel van, vaak kun je zien dat het aangetaste onderbeen wat naar buiten gedraait
wordt om hem te ontlasten. Door de veranderde hoorngroei kunnen er ook makkelijker
zoolzweren ontstaan. De therapie bestaat uit het verwijderen van het overtollige hoorn
en afhankelijk van de omstandigheden een specifiek antibioticum. Preventief kan er
veel gedaan worden met bekappen en formaline baden.
15

• Acute bevangenheid. Deze aandoening kenmerkt zich door acute pijnlijke en
warme (voor)klauwen. Acute klauwbevangenheid treedt vaak op bij de volgende
aandoeningen: - pensstoornissen
- uierontstekingen
- baarmoederontstekingen
Preventie van acute klauwbevangenheid bestaat dan ook uit het adequaat behandelen
van bovengenoemde ontstekingen met antibiotica en ontstekingsremmers gecombineerd
met een juiste voeding.
• Chronische bevangenheid. Deze aandoening wordt gekenmerkt door een
veranderende hoornaangroei wat leidt tot een veranderde hoornschoen. De klauw
is te lang en te hol en er zijn duidelijke groeiringen waarneembaar aan de klauw.
Vaak wordt deze aandoening veroorzaakt door plotselinge voerwijzigingen. Bij het
bekappen v/d koeien is vaak roodverkleuring v/d hoorn een aanwijzing voor
chronische bevangenheid.
• Zoolzweer: bij deze aandoening ontstaan er zwakke plekken in de zool doordat er
hoorn van slechte kwaliteit wordt gevormd, dit kan leiden tot het uitpuilen van de
lederhuid en ettervorming. De kreupelheid kan zeer ernstigzijn. Oorzaken van
zoolzweren zijn: bevangenheid en slechte looppaden (steentjes).
Voetbaden
• Frequentie is afhankelijk van de mate van de klauwproblemen. Van 1x per week tot
1x per maand.
• 2x daags na het melken.
• Vloeistofnivo: 12 –15 cm
• Lengte voetbad : Minimaal 3 meter.
• 1 voetbad is goed voor 100x doorlopen
• Inhoud 4% formaline 40% (= 4 liter op 100 liter water)
• Klauwen voor voetbad schoonspuiten.
16

BAARMOEDERONTSTEKING
Baarmoederontsteking, witvuilen, aan de nageboorte blijven staan in al deze gevallen kan
de koe er in meer of mindere mate ziek van zijn. Zij eet wat minder en de melkgift kan
gedaald zijn. De kleur van de uitvloeiingen kan varieren van wit tot donkerbruin.
Deze aandoening komt ongeveer bij 1% van de afkalvende koeien voor.
Het begint meestal met een acute baarmoederontsteking met donkerbruine uitvloeiing
welke later kan overgaan in een wittere uitvloeiing.
De oorzaak moet meestal gezocht worden in het abnormaal afkalven onder onhygiënische
omstandigheden. Zo zal zwaar afkalven tot meer beschadigingen aan de baarmoeder
leiden, het geen aanleiding kan geven tot het aan de nageboorte blijven staan met als
gevolg baarmoederontsteking. Daarnaast speelt het niet goed samentrekken van de
baarmoeder ook een rol bij het ontstaan van baarmoederontsteking. Dit kan zich
bijvoorbeeld voordoen als de koe ook last heeft van melkziekte . Doordat zij te weinig
calcium in haar bloed heeft kunnen de spieren van de baarmoeder minder goed
samentrekken.
Als er éénmaal bacteriën binnen zijn gekomen dan vermenigvuldigen deze zich snel in de
baarmoeder. Daar er zich in de baarmoeder nog veel bloedresten en andere producten
bevinden, die een goede voedingsbodem vormen, kunnen de bacteriën erg snel gaan
groeien.
In een aantal gevallen blijft de koe witvuilen. Het is belangrijk dat deze dieren 3 a 4 weken
na het kalven inwendig onderzocht worden. Er bestaat anders de mogelijkheid dat deze
koeien een baarmoederontsteking ontwikkelen waarbij het ontstekingsvocht niet word
afgedreven omdat de baarmoedermond zich gesloten heeft. Het is derhalve belangrijk
daar tijdig bij te zijn zodat deze vorm van baarmoederontsteking geen kans krijgt en de
koeien op tijd tochtig worden en weer schoon zijn op het moment van inseminatie.
Het aan de nageboorte blijven staan is voor een deel een immunologisch probleem, de
koe moet eigenlijk de moederkoek na de geboorte afstoten, om onduidelijke reden doet ze
dat niet. Daarnaast kan de veehouder de afkalf omstandigheden verbeteren zodat de kans
om aan de nageboorte te blijven staan verkleind wordt. Dit betekent afkalven in een
schone afkalfstal (en niet in de zieke stal), daarnaast moet er met schone ontsmette
apparatuur gewerkt worden (touwtjes ontsmetten) en met schone handen.
17

UIERONTSTEKING
Mastitis wordt in het algemeen gezien als de duurste ziekte bij melkvee. In Amerika loopt
men jaarlijks twee miljard dollar aan inkomsten mis door mastitis. Daarnaast zijn 70% van
de verliezen die optreden door mastitis niet direct zichtbaar voor de veehouder. Het gaat
dan met name om de niet zichtbare (subklinische) mastitis. Mastitis ontstaat doordat
bacteriën het tepelkanaal binnendringen om vervolgens in het uierweefsel terecht te
komen. Nadat bacteriën de uier binnengekomen zijn veroorzaken zij een
ontstekingsreactie. Dit doen zij door te groeien en het produceren van gifstoffen. Hierdoor
raken de cellen van het uierweefsel beschadigd. Het uierweefsel zwelt, wordt harder,
warmer en roder. Afhankelijk van de ernst van de ontsteking kan het uierweefsel verloren
gaan of zich (gedeeltelijk) herstellen.
Er zijn een aantal momenten waarop er een hogere kans op mastitis is, nl.:
1. rond het afkalven door:
a. een heersende stalbesmetting
b. zucht/kneuzing van het uierweefsel
c. een verlaagde weerstand van de koe
2. rond de 60 e lactatiedag door:
a. een verhoogde spanning van het uier
b. een niet juist afgestelde melkmachine
3. aan het begin van de droogstand door:
a. het niet meer uitmelken van schadelijke bacteriën
b. een verhoogde spanning van het uier
Elke bacterie gedraagt zich op een andere manier, vandaar dat mastitis op verschillende
manieren kan ontstaan. Zo wordt er onderscheidt gemaakt in:
1. Van koe op koe: dit is de zogenaamde “besmette mastitis”. De bacteriën komen met
name op de koe zelf voor (koe gebonden bacterie) en overleven slecht in het milieu.
De infectie ontstaat door verspreiding van de bacteriën door handen van de boer, de
besmette melk in de melkmachine e.d. Dit leidt vaak tot chronische en zichtbare
(subklinische) mastitis maar kan ook aanleiding zijn voor een acute mastitis. Het betreft
meestal een van de volgende bacteriën:
Streptococcus agalactiae: deze bacterie zit met name in het tepelkanaal of op de
tepel. Hij
blijft op de huid/slijmvliezen en veroorzaakt daar een lokale ontsteking, maar dringt
het weefsel niet binnen. Door de gevormde ontstekingsprodukten kan het slotgat
verstopt raken. Besmettingen met deze bacterie zijn goed te voorkomen door
adequate melkmachinehygiëne, tepeldip en het gebruik van droogzetpreparaten.
Staphylococcus aureus: Dit is nog steeds de grootste veroorzaker van mastitis bij
het rund, zoals blijkt uit de volgende tabel.
Mastitis veroorzakers in Nederland:
1. Staphylococcus aureus 36.4%
2. Streptococcus uberis 17.2%
3. Streptococcus agalactiae 16.0%
4. Streptococcus dysgalactiae 9.3%
5. Overige bacteriën 21.1%
18

In acute gevallen is de koe algeheel ziek door het vrijkomen van gifstoffen. De koe eet niet
meer en heeft koorts. Daarnaast is er vaak een zwelling met zucht waarneembaar van het
uier en is het uier pijnlijk. Dit leidt uiteindelijk tot een verminderde melkproduktie. De
grootste problemen ontstaan echter doordat de bacteriën zich in de cellen schuil houdt,
zodat deze moeilijk bereikbaar of onbereikbaar is voor het afweermechanisme van de koe
zelf of voor de antibiotica.
2. Uit de omgeving: deze bacteriën zitten met name in de mest, grond, strooisel en in het
water. Infecties van deze bacteriën zijn moeilijker te voorkomen dan die van de
besmettelijke mastitis. De preventie moet liggen in een goede stalhygiëne. De
veroorzaker is vaak E.coli. Deze infecties treden vaak op na het kalven en bij warm en
nat weer. Deze bacterie bezit de mogelijkheid gifstoffen te produceren waar de koe
ernstig ziek van kan worden. De streptococcus (S.dysgalactiae, S.uberis) vallen hier
ook onder.
3. Op de tepelhuid voorkomende bacteriën (uier gebonden kiemen): het betreft hier met
name de
staphylococcen. Deze bacteriën leiden niet vaak tot ernstige uierontsteking.
4. Van kalf naar uier: zogen van het kalf zorgt ervoor dat het tepelkanaal open gaat staan.
Men onderzoekt momenteel of het verstandig is mastitismelk te geven aan kalveren die
nog bij de koe drinken. Mogelijk dat er kiemen in de tonsillen van het kalf gaan zitten
en die vervolgens weer naar de koe kunnen gaan.
5. Vliegen: het gaat hier met name om de verspreiding van Actinomyces pyogenes welke
leidt tot zomerwrang. Deze bacterie kan een etterige uierontsteking veroorzaken bij
met name de droge koeien en pinken.
De belangrijkste verwekkers op een rij:
1. COLIFORME MASTITIS: deze vorm van mastitis treedt vaak op na het kalven, in een
aantal gevallen leidt deze zelfs tot sterfte in een zeer korte tijd, ondanks een goede
behandeling. De uierhuid kan blauw verkleuren. Daarnaast treedt er een daling op van
de melkgift die in ernstige gevallen helemaal kan verdwijnen. E.coli beschadigt de
melkgangen en het melksecretiesysteem, dit in tegenstelling tot andere bacteriën. Het
lijkt zo te zijn dat koeien nat het kalven niet in staat zijn een voldoende afweer op te
wekken tegen E.coli. Sommige typen van E.coli zijn in staat snel een zeer potent gif te
produceren. Deze koeien kunnen hier erg ziek van worden. De gifstoffen beschadigen
de bloedvaten van het uier. Dit leidt ertoe dat er weefsel wordt afgestoten. De koe heeft
koorts, is verzwakt, heeft diarree en een gebrek aan eetlust. In het beginstadium is het
uier nog niet afwijkend maar de melk is dun, geel en bevat kleine vlokjes, die alleen
waarneembaar zijn op een zwarte ondergrond. Als de koe niet dood gaat binnen 48 uur
dan kan snel herstel optreden of de aandoening wordt, in zeldzame gevallen,
chronisch.
2. KLEBSIELLA MASTITIS: Deze ernstige acute mastitis komt de laatste jaren steeds
vaker voor. De klebsiella bacterie bevindt zich in het zaagsel. (zaagsel waarin ook de
schors van bomen is verwerkt en vochtig en niet hygienisch is opgeslagen). De koeien
met klebsiella mastitis zijn zeer ernstig ziek (zeer sterk gelijkend op een acute colimastitis).
Symptomen: hoge koorst, hard kwartier, koude oren, vaak moeilijk kunnen
19

staan. Deze dieren zijn spoedpatiënten!!. Genezing van het aangetaste kwartier is
moeilijk. Er bestaat een grote kans dat in het kwartier een chronisch klebsiella
besmetting achterblijft. Indien u 2 van dit soort patiënten vlak na elkaar heeft is het
belangrijk via melk- en zaagselmonsters klebsiella aan te tonen cq uit te sluiten.
20

3. ACUTE STAPHYLOCOCCEN MASTITIS: deze kan zich zeer snel voltrekken, tijdens
het melken kan het zijn dat er niks waar te nemen is, terwijl er bij de volgende
melkbeurt er al sprake kan zijn van een daverende mastitis. Het kwartier is gezwollen,
voelt gespannen aan, is warm en stevig maar ook erg pijnlijk. Er is nagenoeg geen
melkproduktie meer. Een paar milliliters bruin gekleurde, bloederige vloeistof is nog uit
de uier te krijgen. De niet aangetaste kwartieren zijn mogelijk stevig en gezwollen door
de gifproduktie, maar de melk is niet afwijkend. Als er veel gifstoffen in de circulatie
komen bestaat er gevaar voor sterfte. Dit alles kan er toe leiden dat er delen van de
uier worden afgestoten en dat de uier een blauw/violet achtige kleur krijgt. Het
betreffende kwartier is koud. De huid van uier en tepel wordt zeer gespannen en later
ontstaan er mogelijk blaren en ontvelling. Uit de uier kan een heldere rode vloeistof
komen. Uiteindelijk loopt de koe het risico dat het kwartier of een groter deel van de
uier wordt afgestoten.
4. (ZOMER)WRANG: het is een acute mastitis van niet-lacterende runderen en het
betreft meestal pinken en vaarzen, maar soms ook droogstaande koeien en in
uitzonderingssituaties ook bij lacterende runderen. De aandoening treedt met name op
in de periode juli-augustus. Als er geen behandeling of preventie is, kan de sterfte
oplopen tot 50% maar ook als er wel een therapie ingesteld wordt zijn de resultaten
vaak slecht. Deze vorm van mastitis wordt veroorzaakt door Actinomyces pyogenes,
maar bij bacteriologisch onderzoek wordt meestal een mengcultuur gevonden.
A.pyogenes wordt verspreid door vliegen. Er ontstaat een plotselinge harde pijnlijke
zwelling van één of meerdere kwartieren van de niet-lacterende uier. De koeien zijn
algemeen ziek en de melk is okergeel en taai. Bij echte zomerwrang treedt een
typische wranggeur op. Een aandoening die hier erg op lijkt is de pseudozomerwrang,
maar hierbij zijn de koeien niet algemeen ziek, hebben een minder hard kwartier en het
wordt meestal veroorzaakt door staphylococcen spp. of streptococcen spp. Bij de
zomerwrang zijn de koeien acuut ziek en hebben koorts (tot 41.5°C). Daarnaast wordt
er een verminderde eetlust waargenomen, zonderen ze zich af en blijven ze liggen bij
benaderen. De tepel en het kwartier zijn gezwollen, voelen hard aan en zijn warm en
pijnlijk. Er wordt een typische penetrante geur geproduceerd. Bij sommige dieren is de
ziekte snel fataal, bij andere koeien merk je er niets van.
5. NIET ZICHTBARE MASTITIS (subklinische mastitis): de koeien vertonen geen
symptomen van mastitis. Aan de uier worden geen afwijkingen gevonden. Het celgetal
is licht verhoogd en bij een bacteriologisch onderzoek worden met name
Streptococcen en Staphylococcen gevonden. Deze vorm van mastitis kan overgaan in
een acute- of chronische vorm. 80% van de schade aan melkproduktie wordt
veroorzaakt door subklinische mastitis. De beste methode om dit te voorkomen is
alle koeien te behandelen in de droogstand met een droogzet preparaat.
21

PREVENTIE:
In het algemeen kunnen de volgende stappen ondernomen worden om de incidentie van
mastitis te verlagen. Ten eerste moet er met schone handen gewerkt worden en moet het
uier schoon zijn. Hiervoor kan het beste één schoon uierdoek gebruikt worden en dient de
veehouder per koe een nieuw uierdoek te gebruiken. Als het uier nat is van de reiniging,
dan moet deze eerst goed afgedroogd worden. Na het melken moeten bij alle koeien een
tepeldip toegepast worden. Het gebruik van een tepeldip is met name effectief tegen
S.aureus en S.agalactiae. De mastitiden die voortkomen uit de omgeving zijn hier meestal
niet of minder gevoelig voor. Verder is het verstandig om de koeien na het melken nog
even vast te zetten aan het voerhek zodat het slotgat de mogelijkheid krijgt zich aan te
sluiten. Hoewel deze sluiting lang duurt kan het toch een nuttig effect hebben. Daarnaast
is het zeer aan te bevelen koeien met zichtbare mastitis aan het eind van de melkronde te
melken. Het is anders mogelijk dat een andere koe zich infecteert via hetzelfde melkstel.
Een andere, maar duurdere optie is een apart melkstel te gebruiken voor de mastitis
koeien en deze na elke melkbeurt om te spoelen met heet water (90°C). Tenslotte op het
moment dat de koeien drooggezet worden, is het aan te raden alle koeien standaard te
behandelen met droogzetpreparaten. Dit leidt tot een aanzienlijke reductie van
subklinische mastitiden, een lager koecelgetal, minder klinische mastitiden en een hogere
melkproduktie.
Naast deze preventieve maatregelen zijn er ook nog andere factoren die in de gaten
moeten worden gehouden. Zo is het verstandig als de veehouder probeert het aantal
tepelverwondingen te minimaliseren. Dit kan door middel van het verbeteren van de
huisvesting, de afstelling van de melkmachine of van het fokbeleid. Verder is het
verstandig alle koeien met (subklinische) mastitis, die niet reageren op de therapie, op te
ruimen, aangezien ze voor een grote infectiedruk op het bedrijf zorgen. Bij koeien die
problemen hebben gehad in de vorige lactatie (mogelijk t.g.v. staphylococcen aureus) kan
het verstandig zijn deze 14 dagen na afkalven te bemonsteren om te kijken of de bacterie
niet meer aanwezig is. Het tankmelkcelgetal moet ook in de gaten gehouden worden. In
het algemeen mag men er van uitgaan dat een celgetal van rond de 100.000-150.000
goed is.
Mocht een koe toch uierontsteking krijgen dan is het verstandig volgens onderstaand
protocol te werken. Op deze wijze weet u dat een koe met uierontsteking altijd op de juiste
wijze wordt aangepakt. Daarnaast houd met de mogelijkheid om de melk te laten
onderzoeken op de dierenartsenpraktijk open mocht de koe niet reageren op de ingestelde
therapie. Op de praktijk wordt dan bepaald welke bacterie in de melk aanwezig is en voor
welk antibioticum het gevoelig is, zodat een doelgerichtere therapie mogelijk is.
ZAAGSELOPSLAG (ivm Klebsiella mastitis)
- droog aangevoerd
- geen zichtbare schorsresten
- droog opslaan (dus niet buiten onder plastic!!)
(er is zaagsel op de markt dat behandeld is tegen Klebsiella besmetting)
22

Dierziekten kalf/jongvee
Diarree
• Geboorte diarree: deze diarree wordt veroorzaakt door de bacterie E.coli en treedt
met name op tussen de 1 e en 5 e dag na de geboorte. Deze bacterie komt normaal voor
op bedrijven en zit ook in de mest van gezonde dieren. Als een kalf teveel bacteriën
binnen krijgt dan kan dat aanleiding geven tot ontregeling van de darmfunctie met als
gevolg; diarree. De diarree is (wit-)geel van kleur en kan papachtig tot waterdun zijn.
Het grootste gevaar van deze diarree is dat het kalf uitdroogd door de grote
hoeveelheden vocht die het verliest. Deze kalveren moeten minimaal behandeld
worden met colicilline-oraal® eventueel aangevuld met effydral® als tijdelijke
melkvervanger. (andere veel gebruikte medicijnen zijn baytril en marbocyl bolussen) .
Mocht een kalf er zeer ernstig aan toe zijn dan is een infuus noodzakelijk. Ter
voorkoming van deze aandoening is het van groot belang dat het kalf binnen 6 uur na
de geboorte minimaal 1,5 liter biest heeft gehad(4 –5 liter in 24 uur). Daarnaast kan
worden overwogen de koe voor het kalven te enten tegen coli. Deze enting stimuleert
de vorming van afweerstoffen en met name die afweerstoffen die voorkomen dat de
coli-bacterie zich kan hechten aan het darmslijm- vlies. Bij zeer zware infecties met
E.Coli kunnen kalveren zelfs komen te overlijden voordat ze ook maar diarree hebben
gehad (Coli-sepsis).
Biest: VVV = Veel Vaak Vlug
• Voedingsdiarree: Deze treedt meestal op na de eerste levensweek. Op de een of
andere manier is de vertering van de melk gestoord waardoor er erg veel melkzuur in
de darmen komt. Dit leidt tot zure, schuimige stinkende diarree. Het kalf van de melk
halen en op de electrolyten zetten helpt meestal goed. Na een dag kan het kalf weer
een beetje melk of kunstmelk gegeven. Als deze aandoening zich op oudere leeftijd
voordoet kan overwogen worden het kalf te spenen, mits de opname van kalverbrok
minimaal 1 kg/dag bedraagt.
• Virus diarree: Deze diarree treedt meestal op na de eerste levensweek. De oorzaak is
een rota en/of corona virusinfectie. Deze virussen tasten het darmslijmvlies aan,
waardoor de dieren diarree kunnen krijgen. Het herstel van het darmslijmvlies kan wel
twee weken duren. Van belang is, om in de tussenliggende tijd, te voorkomen dat het
kalf uitdroogd. Dit betekent dat er voldoende vocht verdeelt over meerdere keren per
dag gegeven moet worden. Bij aanvang van deze diarree is het zinvol het kalf een ½
tot 1 dag geen melk maar elektrolyten te geven. De volgende dagen moet er wel met
mate melk gegeven worden. (indien nodig kan in deze melk rehydion worden
toegevoegd).Het toedienen van antibiotica (Colicilline-poeders) is in het algemeen niet
zinvol. Indien u vaak last hebt van kalverdiarree in deze leeftijdsfase is het zeer nuttig
om door middel van zogenaamde ‘sneltests” de oorzaak van de diarree vast te stellen.
Evenals bij de coli-diarree is het bij virusdiarree ook mogelijk de drachtige koeien te
vaccineren om zo een betere biestkwaliteit te krijgen waardoor de kalveren meer
antistoffen met de biest binnenkrijgen. LET OP: indien het kalf koud in de bek is en
diep liggende ogen heeft dan is het de hoogste tijd voor een infuus!
24

Biest: VVV = Veel Vaak Vlug
• Crytposporidose: Cryptosporidium is een darmcelwand-parasiet. Wanneer een kalf
alleen met “crypto” is besmet kan deze een milde diarree veroorzaken. De mest is
meestal groenachtig en slijmig. Het grootste gevaar van crypto is dat deze parasiet de
darmcellen verzwakt en gevoeliger maakt voor andere infecties. Daardoor kan
virusdiarree veel ernstiger worden. Dit leidt vaak tot kalveren die chronisch diarree
hebben (wanneer ze weer melk krijgen komt de diarree ook weer terug). Het is zinvol
om bij kalveren met diarree in de eerste levensweek een sneltest op crypto te laten
doen (wanneer groenige mest aanwezig is). Behandeling van crypto kan met het
diergeneesmiddel Halocur of in ernstige gevallen met Gabrovet (off label behandeling).
• Coccidiose: Als kalveren al wat ouder zijn, rond de 3 – 4 mnd., kunnen ze
geinfecteerd worden met parasieten in het maagdarmkanaal, de zogenaamde
coccidiën. Ze hoeven hier niet ziek van te zijn maar het kan wel. De kalveren hebben
diarree (bruin-zwart yoghurtachtig) maar vertonen meestal nog wel een redelijke
eetlust. Een behandeling met Vecoxan® (evt. herhaald na 10 dgn.) is meestal
voldoende. Bij zeer ernstige gevallen moeten er ook aanvullende medicijnen gebruikt
worden.
25

Soort diarree leeftijd
Coli
Virus
Crypto
Voedingsdiarree
Pensdrinker
Cocciodiose
0 – 4
dagen
5 – 14
dagen
5 – 14
dagen
vanaf 4-5
dagen
2 – 4
maanden
Kenmerk
diarree
waterdun
Dunne,
wittige mest
Groen-gele
slijmige mest
Stinkende
wisselende
diarree
Grijze, vla-
stopverfachtige
mest
Bruin-zwart
yoghurtachtig
Behandeling Preventie
- 3 dagen
baytril
(1cc/15kg)
- ½ dag
electrolyten
- daarna omen-om
melk
en
elektrolyten
- diepliggende
ogen
infuus
- 1 dag
electrolyten
- daarna melk 4-
5x dag (kleine
hoeveelheden
met eventueel
toegevoegd
rehydion of
biopect)
- 1 dag
electrolyten
- Halocur (7
dagen lang)
- 1 dag
electrolyten
- daarna melk 4 –
5x dag
- 1 dag
electrolyten
- melk via hoge
speenemmer
- vecoxan 1cc/2,5
kg
- eventueel
herhalen
- vaccineren
koeien
- (antibioticum
door de
melk)
- hygiene
- Veel biest (3 liter
in 0 –12 uur)
- Kwaliteit biest
verhogen door
vaccineren
koeien 12 –
3 weken voor
kalven.
- hygiene
- Halocur 0 – 7
dagen
- hygiene
- geleidelijk
overgang van
ene naar andere
produkt
- controle andere
ziekten (longen)
temperatuur
- regelmatige
voertijden
- goede
temperatuur
melk
- goede hygiene
26

Luchtwegen
• Pinkengriep: Dit treedt met name op zo rond de leeftijd van 4 – 12 mnd., dan met
name in de herfstperiode als de dieren enige tijd zijn opgestald. Het wil niet zeggen dat
pinkengriep niet in het voorjaar kan voorkomen. Alle gevoelige dieren worden ziek als
het virus door het bedrijf gaat. Sommige dieren kunnen er dood aan gaan. De
symptomen kunnen erg varieren van bedrijf tot bedrijf en van dier tot dier. In lichte
gevallen hoesten de dieren, dan met name als ze in beweging komen. Daarnaast
kunnen de dieren last hebben van traanogen. Soms loopt de koorts wel op tot 41
graden. De ademhaling is soms zwaar en vaak doet de buik ook mee met de
ademhaling. Bij ernstige gevallen is de ademfrequentie erg hoog en zijn de dieren
benauwd. Soms staan ze met de bek open te ademen. Deze dieren kreunen vaak,
hebben soms (bloederig)schuim uit de bek. De prognose voor deze dieren is vaak
slecht. Bij de licht aangetaste dieren treedt vaak na 1 week verbetering op na het
starten van de therapie. Het hoesten kan nog wel langer aanhouden. Bij de ernstig
zieke dieren is de kans op herstel veel kleiner. Als ze het al overleven dan duurt de
genezing aanzienlijk langer. Deze dieren zullen ook veel gewicht verliezen. De ziekte
kan verergeren doordat naast de virusinfectie de dieren ook nog een bacteriële infectie
oplopen welke fataal kan aflopen. Vandaar dat het van uiterst belang is de dierenarts
tijdig te waarschuwen zodat deze de juiste therapie kan inzetten. De veehouder kan
pinkengriep voorkomen door de dieren tijdig te enten tegen deze ziekte.
• Kalverpneumonie: Ook wel genoemd “shipping fever” of “enzoootische
bronchopneumonie”. Kan optreden op een leeftijd van 3 – 8 weken. Het is vaak een
infectie door zowel virussen als bacteriën, een zogenaamde menginfectie. Niet alle
dieren ontwikkelen sumptomen, sterker nog, aan de meeste dieren zie je niets,
sommige zijn licht verkouden. Soms zijn er echter ernstig aan-getaste dieren, deze
hebben een verhoogde ademhaling en temperatuur, neusuitvloeiing en hoesten vaak.
Shipping fever treedt met name op bij die kalveren die bloot hebben gestaan aan
stress. Dit wordt vaak gezien als de dieren getransporteerd worden over grote
afstanden of als kalveren bij elkaar gevoegd worden. Ook bij deze aandoening is het
van belang dat er op tijd een therapie wordt ingesteld omdat de wat ernstiger zieke
dieren anders snel aan de aandoening kunnen bezwijken en om te voorkomen dat er
"slijters” ontstaan. Bij deze aandoening is vaccineren niet mogelijk omdat de
veroorzakers zowel virussen als bacteriën kunnen zijn.
Jongvee vaccinatie tegen longontsteking
Het najaar en de winterperiode zijn berucht om de problemen met zieke, hoestende
kalveren waarbij de inzet van (dure) antibiotica moet voorkomen dat er teveel
achterstand in de ontwikkeling (of zelfs sterfte) zal optreden. Uiteraard helpen
antibiotica alleen tegen bacteriën. Wanneer een virus heeft toegeslagen, is het laten
uitzieken de enige remedie. Met antibiotica kunnen dan alleen nog erna optredende
bacterieziekten worden aangepakt.
Het voorkomen van deze longziekten is met name belangrijk omdat de schade aan
longen grotendeels blijvend is! Een kalf of pink dat longschade oploopt zal later nooit
meer de topprestaties (in melk- of vleesproduktie) kunnen evenaren van een dier dat
wel gezonde longen heeft.
27

Maatregelen ter voorkoming van longontsteking bij jongvee zijn:
• Goed geventileerde huisvesting zonder tocht
• Zorg voor een goede conditie zodat de weerstand van het dier optimaal is
• Jongvee gescheiden gehuisvest; bij voorkeur in leeftijdsgroepen
• Preventieve vaccinatie
Beruchte verwekkers van longontsteking zijn pinkengriep (RS), para-influenza-3 (PI-3)
en
pasteurella. Daarnaast spelen ook IBR (koeiengroep) en BVD (virusdiarree) een rol.
Een veelgebruikt vaccin is Bovipast.
Dit geinactiveerde vaccin heeft nauwelijks hinder van de maternale (door het
moederdier meegegeven) immuniteit waardoor het al op deze jonge leeftijd weerstand
kan opbouwen. Dit is een groot voordeel omdat in er de praktijk nogal eens
ziekteverschijnselen van, bijvoorbeeld, pinkengriep worden gevonden op een leeftijd
vóór de 16 weken.
Het aanbevolen vaccinatieschema voor dit combinatievaccin (Bovilis® Bovipast) is:
• 1 e vaccinatie: alle kalveren vanaf 6 weken leeftijd
• 2 e vaccinatie: 4 weken later
Indien er op bedrijfsnivo grote problemen zijn met pinkengriep op jonge leeftijd kan er
ook met een intranasale (in de neus) enting gewerkt worden. Overleg met ons over
deze mogelijkheid.
Vaccinatie tegen longontsteking dient bij voorkeur te geschieden vóór het opstallen
zodat het jongvee voldoende afweer heeft op het moment dat het op stal komt!
De laatste jaren zijn er ook erg goede ervaringen opgedaan met het gehele jaar door
vaccineren (tijdens de bedrijfsbegeleiding bezoeken). Het grote voordeel daarbij is dat
telkens alle kalveren van een bepaalde leeftijd worden gevaccineerd en daardoor de
infectiedruk het hele jaar door laag blijft.
28

Wormziekten
Longwormziekte: (ook wel grashoest genoemd) wordt veroorzaakt door de parasiet
Dictyocaulus viviparus. 90% van alle in Nederland voorkomende runderen is ooit in zijn
leven in contact geweest met deze parasiet. De besmettingsgraad is bepalend of de
dieren ook daadwerkelijk ziek worden.
De runderen nemen de parasiet op door gras te eten welke besmet is met deze parasiet.
De opgenomen larven komen uiteindelijk in de darm terecht en boren zich een weg door
de darmwand.
Ze gaan vervolgens met het bloed of de lymfe naar de longen. Ongeveer 5 tot 10 dagen
na infectie komen de larven in de longen aan. In de longen boren ze een gat door het
bloedvat heen naar de longen toe. Hierbij ontstaat een zodanige ontstekingsreactie dat het
dier ziek wordt. Er komt veel slijm in de longen, het longweefsel verdikt. Door deze infectie
is het dier niet alleen ziek van de ontstekingsreactie maar ook, zeker bij een zware
infectie, van de verminderde longcapaciteit. Met andere woorden, hij krijgt niet genoeg
lucht. De dieren vertonen dan ook een versnelde ademhaling, hoesten (zeker na opjagen).
Bij ernstige infecties staan de dieren wijdbeens met gestrekte hals, tong uit de bek.
Daarnaast zijn ze algemeen ziek, eten en drinken minder, vermageren en hebben ze een
dorre vacht. Op ongeveer 21 dagen na infectie gaan de wormen eieren leggen, deze
eieren komen bijna meteen uit. De hier uitgekomen larven worden opgehoest en komen
via de maag en darmen weer op het weiland terecht.
Er zijn een aantal mogelijkheden om longwormproblemen te voorkomen, nl.:
• Vaccinatie: het vaccineren van de kalveren gaat dmv. het toedienen van een
drankje met verzwakte longwormlarven. Deze larven geven wel een
immuniteitsopbouw, maar groeien niet uit tot volwassen wormen. De enting vindt
plaats in het stalseizoen, de kalveren moeten hiervoor minimaal 6 weken oud zijn
en worden 2x gevaccineerd met een tussentijd van 4 weken. 2 weken na de laatste
vaccinatie mogen ze naar buiten toe, waar een verder immuniteitsopbouw plaats
vindt dmv. veldinfecties. Vaccineren is de meest zekere methode om schade
vanwege een longworminfectie te voorkomen.
• Strategisch behandelen: hiermee wordt bewerkstelligd dat de dieren wel
geïnfecteerd worden met de longwormen, maar voordat deze grote schade kunnen
aanrichten worden ze gedoor door het toegepaste medicijn. Zo wordt het
Dectomax® 0-8 systeem veel gebruikt. In dit systeem worden de dieren op
strategische momenten geïnjecteerd met een middel wat de wormen en de larven
dood. Wanneer de kalveren op schone weides (= gemaaid en dat jaar nog geen
runderen gelopen) naar buiten gaan kan in een aantal gevallen met 1 ontworming
worden volstaan. Overleg hierover met ons.
29

De diagnose longwormen kan worden gevestigd met mestonderzoek. Hierbij moeten
dan de larven in de mest worden aangetoond. Daarnaast kan er van verschillende
kalveren bloed onderzoek gedaan worden om te kijken of de dieren voldoende
weerstand hebben opgebouwd, of dat zij bij de volgende weide seizoen beschermd
moeten worden middels medicijnen of vaccinatie. Derhalve kan het zinvol zijn aan het
eind van de weide seizoen dit bloedonderzoek te doen. Waar men erg goed rekening
mee moet houden is dat als de dieren intensief behandeld worden met een middel
tegen parasieten dat de mogelijkheid bestaat dat het medicijn de larven en wormen al
gedood heeft voordat het dier een afweer kan opbouwen. Dit gebrek aan afweer
opbouw kan leiden tot longworm problemen bij vaarzen die bij de melkkoeien worden
gevoegd en in uitzonderlijke gevallen ook bij de melkkoeien zelf. In dat geval zullen de
melkgevende dieren moeten worden ontwormd met Eprinex. Dit is het enige middel dat
geen wachttijd voor de melk heeft.
Maagdarm wormen: zijn aanwezig op elk bedrijf waar schapen, geiten en of runderen
worden gehouden. De economische verliezen worden meestal niet gezien doordat de
dieren geen symtomen van deze infecties vertonen. Bij runderen zijn de belangrijkste
darmparasieten: Ostertagia oastertagi (een lebmaag parasiet), Cooperia oncophora en
trichostrongylus axei. De ontwikkeling van de eieren tot larven gebeurt in de mestplak,
de Larven worden door de koeien tijdens het grazen opgenomen, waarna de parasiet
zich verder vermenigvuldigt in de koe tot volwassen worm. De wormen zorgen voor
een (ongemerkte) productieverlaging, verminderde voeropname en zelden tot diarree.
Daarnaast hebben ze ook nog eens een negatieve invloed op de kwaliteit van het
karkas, het percentage water is toegenomen en het percentage eiwit-vet is afgenomen.
Preventief:
De beste methode is omweiden. Schaar de kalveren in op het groen en weidt ze elke 3
weken om op het groen. Daarnaast kan het (afhankelijk van de
bedrijfsomstandigheden) wenselijk zijn strategisch gebruik te maken van
ontwormingsmiddelen. Dit kan met een injectie (bijv. Dectomax®), een middel wat je op
de koe aanbrengt een zogenaamd pour-on preparaat (Eprinex® of een ander Pour-on
middel). Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog steeds de bekende bolussen die via de
bek ingegeven worden (bijv. Chronomintic®). Welk preparaat het beste voor uw bedrijf
is kunt u overleggen met uw dierenarts.
30

Protocol klauwaandoeningen
Algemeen
In het algemeen kan gesteld worden dat de mate van problemen afhankelijk is van de
voeding, huisvesting en het stalklimaat. Met andere woorden: hoe schoner en droger de
klauw des te minder problemen.
Therapie
1. Tussenklauwontsteking
Zo snel mogelijk toedienen van antibiotica. (elke dag te laat spuiten is 2 dagen
later naspuiten). Inzetbare antibiotica zijn:
Diergeneesmiddel Hoeveelheid Toediening regnl Wachttijd (dgn)
1 Excenel RTU 1cc/50 kg S.C. regnl 9740 0 m / 8 vl.
2 Engemycine 1cc/25 kg I.M. regnl 8291 5 m / 18 vl.
3 Norbrittin 1cc/20 kg I.M. regnl 2725 2 m / 10 vl
2. Mortellaro
- goed reinigen + droogmaken van aangetast gebied
- dagelijks toedienen van CTC of Animedazon-spray
- eventueel aanleggen van klauwverband
- bij gecompliceerde mortellaro (bij sterke zwelling ondervoet) tevens
spuiten van antibiotica (zie schema tussenklauwontsteking)
- voetbaden (zie hoofdstuk klauwaandoeningen/voetbaden)
3. Stinkpoot
- Goed bekappen
- Voetbaden
- Bij gecompliceerde stinkpoot (sterke zwelling) inspuiten van antibiotica (zie
schema tussenklauwontsteking)
31

4. Klauwbevangenheid (acuut)
- direct toedienen van ontstekingsremmer (geen voreen!!)
Diergeneesmiddel Hoeveelheid Toediening regnl Wachttijd (dgn)
Rimadyl 1cc/35 kg eenmalig S.C. regnl 10130 0 m / 21 vl.
Ketofen 3cc/100 kg 1-3 dgn. S.C. regnl 8784 0 m / 4 vl.
- Zachte ondergrond
- Koelen met koud water
- Controleren voeding (pensverzuring)
Klauwbevangenheid (chronisch)
- goede klauwverzorging
- aanpassen rantsoen (chronisch pensverzuring.
5. Zoolzweer
- bekappen, openleggen
- bij diepe zoolzweren met veel weefselverval 2 dagen in klauwzak (biotex of
soda)
- indien nodig klosje plakken
- bij ernstige ontsteking ook antibiotica therapie. Zolang als nodig.
Diergeneesmiddel Hoeveelheid Toediening regnl Wachttijd (dgn)
1 Norbrittin 1cc/20 kg I.M. regnl 2725 5 m / 10 vl.
Voetbaden
• Frequentie is afhankelijk van de mate van de klauwproblemen. Van 1x per week tot
1x per maand.
• 2x daags na het melken.
• Vloeistofnivo: 12 –15 cm
• Lengte voetbad : Minimaal 3 meter.
• 1 voetbad is goed voor 100x doorlopen
• Inhoud 4% formaline 40% (= 4 liter op 100 liter water)
• Klauwen voor voetbad schoonspuiten.
32

Protocol : Baarmoederontsteking
Bij koorts (hoger dan 39,5º C) behandelen met antibiotica. Antibiotica toediening moet in
ieder geval plaatsvinden in de nek en indien de nageboorte erg stinkt of indien er sprake
van een 2-ling dracht zijn nageboorte capsules ook aan te raden.
Diergeneesmiddel Hoeveelheid Toediening regnl Wachttijd (dgn)
1 Excenel RTU 1cc/50 kg S.C. regnl 9740 0 m / 8 vl.
2 Norbrittin 1cc/20 kg I.M. regnl 2725 2 m / 10 vl.
3 Neopen 1cc/20 kg I.M. regnl
Geomycine tablet 2 stuks I.U. regnl 2 m / 10 vl.
Andere pil I.U. regnl
Indien de koe ook sloom is naast antibiotica ook een ontstekingsremmer
Rimadyl 1cc/35 kg eenmalig S.C. regnl 10130 0 m / 21 vl.
Ketofen 3cc/100 kg 1-3 dgn. S.C. regnl 8784 0 m / 4 vl.
Deze dieren bij het eerst volgend bedrijfsbezoek laten opvoelen om te controleren en te
voorkomen dat die langdurige witvuilers worden.
33

Protocol : Zwaar afkalven
Direct:
- direct kalf weg
- 10 minuten afspuiten met koud water
- vers (lauw) water + voer
- Dag 0 – 1 controleren afkomen van nageboorte (bij twijfel opvoelen (met
goede hygiene))
Dag 1 – 5
- voeropname goed in de gaten houden
- het is handig koe te merken (kop + rug) of halster
- koe temperaturen!!! (bij koorts (> 39,5) behandelen) (zie protocol
baarmoederontsteking)
34

Behandelprotocol Mastitis
1. Koe temperaturen
2. Melkmonster nemen (opsturen of invriezen)
Behandeling:
- bij acuut hard kwartier, koorts, waterige melk en ziek
dier: is waarschijnlijk coli-mastitis
Medicijn Toedieningswijze Freq/tijdsduur Wachttijd Opm.
Baytril 5% Nek (i.m.) 40 cc 1x dgs./3 dgn. 8mm/4 dgn
Rimadyl Nek (s.c.) 20 cc Eenmalig 21 dgn Ontst. remmer
Cobactan Uier 2 x dgs/4 dgn 10 mm/4 dgn
Pathozone Uier 12 mm/3 dgn.
Overige maatregelen:- Kwartier vaak leegtrekken
- Koelen, 5 min. Koud waterslang, 2-3x dgs.
- Melkmonster nemen
- of bellen voor advies/ondersteunende therapie
Behandeling:
- bij hard kwartier, melk + vlokken, koorts.
Medicijn Toedieningswijze Freq/tijdsduur Wachttijd Opm.
Rimadyl Nek (s.c.) 20 cc Eenmalig 21 dgn
Avuloxyl Uier 2x dgs./4 dgn. 8mm/7 dgn.
Delvomast Uier 1x dgs./4 dgn. 10 mm/5 dgn.
Tylan Nek (i.m.) 25-30 cc 1x dgs./3 dgn. 10 mm/28 dgn
Mamyzin Nek (i.m.) 1 flak. 1x dgs./ 4 dg. 6 mm/10 dgn 1 ste x 2 fl.
Ubrolexin Uier 1x dgs. 10 mm/10 dgn.
Pathozone Uier 1x dgs. 12 mm/3 dgn.
35

Behandeling:
- Licht gezwollen kwartier, vlokken, geen koorts
Medicijn Toedieningswijze Freq/tijdsduur Wachttijd Opm.
Avuloxyl Uier 2x dgs./4 dgn. 8 mm/7 dgn.
Delvomast Uier 1x dgs./4 dgn. 10 mm/5 dgn.
Ubrolexin Uier 10 mm/10 dgn.
Overige maatregelen:
- melkstel; - of ontsmetten (chloor)
- heet water min. 70ºC
- als laatste melken
Behandeling:
- Hoog celgetal:
- Uitzoeken m.b.v. CMT-test welk(e) kwartier(en)!!
- Bepalen of behandeling wel/niet zinvol is.
- Indien behandeld wordt dan lange behandeling
Zo ja, dan:
Medicijn Toedieningswijze Freq/tijdsduur Wachttijd Opm.
Tylan Nek (i.m.) 25-30 cc 1x dgs./3 dgn. 10 mm/28 dgn
Mamyzin Nek (i.m.) 1 flak. 1x dgs./ 4 dg. 6 mm/10 dgn 1 ste x 2 flak.
Cobactan Uier 2 x dgs/4 dgn 10 mm/4 dgn
Pathozone Uier 12 mm/3 dgn
Zo niet, dan:
o opruimen (evt. afmelken)
o droogzetten = (tylan 2 weken voor afkalven)
o 15 cc Etosol bij droogzetten
o 3 speen maken
36

Standaard protocol sectio
Pre-operatief : 10 cc Duphaspasmin Reg.nl 8514 (wachttijd melk 5 dgn./ vlees
3 dgn.) ter relaxatie van de uterus.
Lokale verdoving: Lidocaïne Reg.nl 10017 wachttijd 28 dgn. OFF LABEL
Na de sectio krijgt het rund:
40 cc Neopen Reg.nl 1556 (wachttijd melk 3 dgn./ vlees 56 dgn.)
5 cc Oxytocin-ject Reg.nl 8027 (wachttijd 0 dgn. melk/vlees)
Eén dag na operatie:
40 cc Neopen Reg.nl 1556 (wachttijd melk 3 dgn./ vlees 56 dgn.)
De Chloortetracycline tablet (nageboorte pil) Reg.nl 8378 (wachttijd melk 2 dgn./vlees 6
dgn.) is niet standaard.
! Wachttijd voor het slachten is 56 dagen i.v.m. gebruik Neopen
en voor de melk minimaal 7 dagen i.v.m. gebruik van Licocaïne!
Standaard protocol Lebmaag operatie.
Lokale verdoving: Lidocaïne Reg.nl 10017 wachttijd 28 dgn. OFF LABEL
Na de lebmaag operatie krijgt het rund:
40 cc Neopen Reg.nl 1556 (wachttijd melk 3 dgn./ vlees 56 dgn.)
Eén dag na operatie:
40 cc Neopen Reg.nl 1556 (wachttijd melk 3 dgn./ vlees 56 dgn.)
! Wachttijd voor het slachten is 56 dagen i.v.m. gebruik Neopen
en voor de melk minimaal 7 dagen i.v.m. gebruik van Licocaïne!
37

Standaard protocol
Bedrijfsbezoekformulier
Alle dierenartsen van DAP Vaassen maken gebruik van gestandaardiseerd visitiebrief cq
bedrijfsbezoek formulier mbv vettrack. Aan het eind van een bezoek wordt dit door
gemaild aan de veehouder.
Voor wachttijden van gebruikte of achtergelaten medicijnen wordt verwezen naar
medicijnlijst van DAP Vaassen. Deze lijst wordt actueel gehouden en door middel van
email verzonden aan de veehouders van DAP Vaassen.
38

Vaccinatie tegen koeiengriep (IBR)
Waarom enten?
Het enten tegen IBR is een vrijwillige keuze. Enting is belangrijk: u kunt er simpelweg uw
veestapel mee beschermen tegen de gevolgen van een IBR uitbraak. Een uitbraak die
veel schade kan opleveren.
Toenemend risico op uitbraken:
Na het stoppen van het verplichte vaccinatieprogramma is een aanzienlijk deel van het
rundvee niet meer geënt, waardoor het beschermingsniveau in Nederland is gedaald en
nog steeds verder daalt. Daarmee stijgt uiteraard ook het risico van een uitbraak:
• Op veel bedrijven zijn nog IBR-positieve dieren aanwezig: dit zijn mogelijke
infectiebronnen, ook voor contactbedrijven (U kunt wel vrij zijn, maar is uw
buurman, of een bezoeker op uw bedrijf, dat ook?).
• De kans op IBR-problemen stijgt in het najaar en de winterperiode doordat koeien
worden opgestald. Veel dieren op een klein oppervlak vergroten de kans op een
besmetting of een opnieuw actief worden van het IBR-virus.
• Ook op bedrijven met een IBR-vrij status is enten aan te raden omdat vrije bedrijven
erg vatbaar zijn voor het IBR-virus. Uiteraard heeft enten met een markervaccin
geen nadelige gevolgen voor de IBR-vrij status.
Voersaldo hoger bij enten tegen IBR.
Melkveebedrijven die niet IBR-vrij zijn en enten tegen deze ziekte realiseren een voersaldo
dat € 120,- per koe hoger ligt dan bij veehouders die niet vaccineren. Dat blijkt uit een
onderzoek van de DLV adviesgroep naar de relatie tussen de IBR-status en het saldo op
bedrijfsniveau. Het saldovoordeel van de vaccinerende bedrijven wordt grotendeels
bepaald door een ruim hogere melkproduktie per koe, gekoppeld aan hogere vet- en
eiwitpercentages.
Nieuw vaccin.
Het Nederlandse bedrijf Intervet heeft in 2001 een nieuw, serumvrij geproduceerd vaccin
op de markt gebracht: Bovilis® IBR-marker. Dit vaccin heeft inmiddels in de praktijk
bewezen veilig en effectief te zijn.
Bespreek tijdig met uw dierenarts wat voor u de beste adviezen zijn om IBR van uw
bedrijf te weren.
39

Droogzetten
Wachttijden div. droogzetters:
Produkt wachttijd melk Wachttijd vlees Reg.NL nummer
1 Super Mastidol® 5 wkn.
Droogstand 4
dgn.
10 weken Reg.NL 9541
2 Orbenin® dry cow 4 melkmalen 28 dgn. Reg.NL 1381
3 Orbenin® extra dry
cow
8 melkmalen 28 dgn. Reg.NL 6901
4 Orbeseal 0 dgn. 0 dgn. Reg.NL 10082
5 Nafpenzal 45 dgn. 35 dgn. Reg.NL 08044
Lengte droogstand ±: 8 wkn.
Na grondig desinfecteren speen applicatie droogzetter.
Vanaf dit moment wordt de wachttijd in acht genomen.
Bij afkalven binnen de gestelde wachttijd melkmonster meesturen met melkleverantie of
naar de dierenartsenpraktijk, voor aantonen evt. residuen.
Controle op dierenartsenpraktijk d.m.v. Delvo®test.
N.b. op lijst droog te zetten koeien; - nr. koe
- datum
- droogzetter 1-2-3-4-5
40

Tochtig spuiten
Diergeneesmiddel Hoeveelheid Toediening regnl Wachttijd (dgn)
1 Prosolvin 2cc I.M. Regnl 1357 0 m / 0 vl.
2 Estrumate 2cc I.M. Regnl 5293 0 m / 1 vl.
3 Dinolytic 5cc I.M. Regnl 8512 0 m / 0 vl.
Anders ……………………………………………….
- Na overleg met dierenarts
- Bij geen tochtigheidssignalering na 50 dgn na afkalven.
- Bij ernstig witvuilende koe 4 wkn. na afkalven.
41

Onthoornen Kalveren
Tijdstip onthoornen 1 – 12 wkn.
• Dierenarts brengt lokale verdoving 2 aan + sedatie 1 van het kalf.
Onthoornen door dierenarts of eigenaar.
Vervolgens CTC ®3 spray voor preventie bacteriele infectie.
1 sedatie = 2cc xylazin 2 /100 kg Reg.nl 8066 wachttijd 0 dgn.
+ = 2 lokaal Lidocaine Reg.nl 10017 wachttijd 28 dgn.
3 CTC ® Reg.nl 9013 wachttijd 0 dgn.
Onthoornen is een off-label use behandeling door het gebruik van
lidocaine.
Derhalve is de wachttijd voor slacht na onthoornen 28 dagen
42

Uitval medicijnen (breuk, verlopen medicijnen etc.)
dd.: produkt reden uitval opmerkingen aantal
43

KOE-
NUMMER
INVULLIJST AFKALVEN
AFKALFDATUM CONTROLE
NAGEBOORTE
CONTROLE
“KORTE
VUIL”
44

DATUM
NAAM
BEZOEKERSLIJST
DOEL
AANWEZIGHEID
AUTO J/N
KENTEKEN
45

Invulkaart behandeling runderen, overige
aandoeningen
Koenummer Middel Indicatie Hoeveelheid Datum Wachttijden
Melk/vlees
46

Behandeling uierontsteking:
(zie bedrijfsformularium mastitis)
Diernummer Injector Datum Kwartier
LV/RV/LA/RA
47

Droogzetten koeien
Droog te zetten dieren/nr.
koe
Datum Droogzetter
48

Klauwbekappen:
Koenr. Datum LV/RV/LA/RA Aard
problemen*
* 1 tussenklauwontsteking
2 2 stinkpoot
3 3 mortellaro
4 4 zoolzweren
5 5 bevangen
6 6 anders
Behandeling
49