PSWpaper 2004-05 schoenmaekers.pdf - Universiteit Antwerpen

1. Inleiding
Hoewel de zorgsector aan continue vernieuwingen en modewoorden onderhevig is,
vindt – vooralsnog op kleine schaal – een zeer ingrijpende beleidsinnovatie plaats in
de zorg voor personen met een handicap. Na jaren lobbywerk en discussies, keerde de
Vlaamse overheid de eerste ‘persoonlijke assistentiebudgetten’ uit in juli 1997.
Personen met een handicap kregen daardoor een fikse geldsom aangeboden om zelf
hun zorg te realiseren door als werkgever persoonlijke assistenten aan te besteden.
Deze zorgformule vormde daarmee in eerste instantie een experimenteel alternatief
op het reguliere voorzieningenaanbod. Door een beleidsexperiment waarbij zestien
personen met een motorische handicap zo’n zorgbudget konden aanwenden, trachtte
men meer inzicht te verkrijgen in de modaliteiten die dergelijke formule kunnen doen
welslagen. Omdat een en ander toch niet zo vlot verliep, en omdat
belangenverenigingen van personen met andere types handicap vurig aandrongen om
ook te kunnen deelnemen, volgde een tweede experiment vanaf midden 1999 tot eind
2000. Sinds 2001 neemt het aantal budgethouders geleidelijk toe op grond van de
decretale regelgeving. De gelimiteerde financiële middelen doen de grote
meerderheid van de geïnteresseerden echter op een wachtlijst belanden.
De zorg voor personen met een handicap maakt zich overigens op om nog verder te
gaan op de ingeslagen weg. Het Vlaams Parlement stemde in december 2001
namelijk voor het decreet op het Persoonsgebonden Budget (PGB), waarvan de
huidige regering zich heeft voorgenomen om de doelmatigheid te onderzoeken. Dit
PGB houdt een systeem in waarbij men binnen een toegewezen financiële enveloppe
zelf zijn zorgverlening kan organiseren. Het PAB wordt dan slechts één van de
bestedingsmogelijkheden. Naast het aanwerven van persoonlijke assistenten kan men
met het PGB ook zorg inkopen bij meerdere voorzieningen, de bijstand regelen voor
de integratie in het arbeidsproces en/of materiële hulpmiddelen aanschaffen.
De Onderzoeksgroep Welzijn en de Verzorgingsstaat van de Universiteit Antwerpen
begeleidde en evalueerde de PAB-experimenten volgens een wetenschappelijk
experiment, namelijk door middel van een voor- en nameting en door naast de
budgethouders ook een vergelijkbare controlegroep te volgen (Breda e.a., 1999;
2001; zie ook 2005). Op vraag van de organiserende administratie, het Vlaams Fonds
voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap (verder: Vlaams Fonds),
voerde onze onderzoeksgroep een nieuwe evaluatiestudie uit gedurende 2003-2004.
Inzicht verwerven in de wijze van budgetbesteding was het doel van dit onderzoek:
hoe gebruiken de huidige budgethouders het PAB en wat zijn de effecten van deze
beleidsmaatregel voor de zorg- en leefsituatie, zowel voor henzelf als voor de
persoonlijke assistenten? Doorheen het onderzoek genoten de positie van
minderjarige budgethouders en van de betaalde mantelzorg bijzondere aandacht
(Breda e.a., 2004).
Deze paper kent volgende opbouw. We vertrekken van een internationaal perspectief
waarin het ontstaan, de mogelijkheden en enkele knelpunten van zorgbudgetten
3