onderzoeksrapport

Eerwraak of eergerelateerd geweld? Naar een werkdefinitie 18
In ons land wordt deze vorm van eerwraak in het algemeen geschaard onder de categorie
‘overige moorden in de familiesfeer’. Vanzelfsprekend kunnen er ook onder andere
categorieën (zoals partnerdoding en zelfmoord) eerwraakzaken voorkomen maar
onduidelijk is hoe vaak dit het geval is. Belangrijk om op te merken, is dat de meeste
erekwesties zonder bloedvergieten worden ‘opgelost’. Een ruwe conservatieve berekening
van het aantal eerwraakzaken met een dodelijke afloop over de periode 1992-
2001 16 leert dat vijf procent van het aantal slachtoffers van moord en doodslag in
Nederland in de familiesfeer waarschijnlijk een eerwraakslachtoffer is. Omdat het motief
van een misdrijf echter niet altijd bekend is, is niet bekend om hoeveel eerwraakzaken
het in werkelijkheid gaat en wat de feitelijke omvang van de problematiek in
Nederland is.
Eerwraak is, zoals vaak onterecht wordt aangenomen, geen religieus fenomeen dat
sterk samenhangt met de Islam. Anders dan velen denken is het een crosscultureel
verschijnsel dat niet alleen onder moslims voorkomt, maar ook onder Hindoestanen
en Christenen. Het is een fenomeen dat meer te maken heeft met de mentaliteit
van een gemeenschap, sociale achtergronden en ideeën over man-vrouw-verhoudingen
dan met het geloof.
Er blijkt in de literatuur – maar zeker ook in de praktijk zoals we later zullen zien -
echter verwarring te bestaan of het begrip eerwraak uitsluitend betrekking heeft op
het doden van de eerschender(s) of dat het een containerbegrip is voor verschillende
maatregelen of acties die toegepast kunnen worden om de bezoedelde eer te zuiveren
waarbij moord of doodslag de meest extreme vorm is.
Illustratief voor deze begripsverwarring is het feit dat Nauta (2005) ‘echte eerwraak’
definieert als zijnde ‘elke doodslag na fysieke bevlekking + publieke bekendheid +
onmogelijkheid tot een vreedzame oplossing’. ‘Echte eerwraak’, zoals Nauta dit noemt,
betekent in dit verband dus het doden van de eerschender en met ‘oplossingen’ wordt
gedoeld op andere mogelijkheden om de bevlekte eer te zuiveren waaronder maatregelen
zoals uithuwelijking en verstoting. Het feit dat Nauta een nuancering aanbrengt
in de term eerwraak door aan te geven dat het alleen bij ‘echte eerwraak’ gaat om het
doden van een ander zegt iets over de bredere en tevens verwarrende betekenis van
het begrip eerwraak. Typerend in de begripsomschrijving is dat er gesproken wordt
van oplossingen terwijl het in feite gaat om overige vormen van (psychisch of lichamelijk)
geweld die gepleegd worden om de eer te herstellen. Ook eerder werd er op gewezen
dat de term eerwraak doet vermoeden dat het enkel gaat om ‘het doden van
een persoon om de eer van een ander persoon te wreken’ (Bakker, 2003) terwijl er
16 . Bron: Databank Moord en doodslag. Zie Leistra en Nieuwbeerta (2003)