dE CiJFERS - deBuren

deBuren
jaarverslag 2008
VLAAMS-NEDERLANDS HUIS

deBuren

inhoud
inLEidinG 4
diT WAS 2008! 7
hooGTEPunTEn
1. Hoogtepunten: debatten 0
1.1. De president van Europa
1. . De maakbare mens
1. . De Acht Hoofdzonden
1.4. Vrijdag, Zaterdag, Zondag 5
1.5. Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de canondebatten 6
1.6. Actueel debat: Iran en Europese Unie 7
. Hoogtepunten: ontmoetingen 1
.1. Krasse Knarren: politiek
. . Sportlegendes
. . Van ‘68 tot ‘08. De barricaden voorbij?
.4. Homo Universalis. De kunst van het weten
Klimaat, milieu en energie: vier wetenschappers, vier visies.
Darwin en de evolutieleer: drie overtuigde Darwinisten.
.5. Broodje Brussel 4
. Hoogtepunten: de boeken van deBuren 6
.1. Uitgever op bezoek
. . Radioboeken
. . Belezen en goedgekeurd 7
4. Hoogtepunten: opinie en column op www.deburen.eu 9
5. Hoogtepunten: tentoonstellingen 46
6. Hoogtepunten: deBuren - extra muros 51
6.1. Tentoonstellingen extra muros
6. . Theater en Dans extra muros 5
6. . Residenties extra muros 55
deBuren & PARTnERS 58
dE CiJFERS 60
oVERZiChT VAn dE TABELLEn En GRAFiEKEn
Bezoekersaantallen 008 61
Bezoekersaantallen 008: overzicht per activiteit 6
Overzicht van het aantal activiteiten en bezoekers 005 - 008 66
Evolutie van het aantal activiteiten en gemiddeld aantal bezoekers 005 - 008 67
Overzicht podcast downloads 006 - 008
Overzicht podcasts 68
Overzicht Radioboeken 70
Jaartotaal Radioboeken 006- 008 7
Radioboeken 006- 008
deBuren is… 7
jaarverslag 008

4
deBuren

Beste bezoeker, luisteraar of kijker van deBuren,
Tevreden en trots blikken de medewerkers van het Vlaams-Nederlands
Huis deBuren terug op 2008, een jaar waarin we opnieuw schoonheid en
wijsheid van de Lage Landen onder de aandacht hebben gebracht.
In 2008 heeft deBuren 135 activiteiten aangeboden. verpakt als debatten,
ontmoetingen, tentoonstellingen, lezingen, en boekpresentaties. Steeds
meer mensen kennen en appreciëren deBuren, en vonden hun weg naar
onze activiteiten of naar onze webstek. We hebben zwaar ingezet op communicatie
en waren aanwezig op culturele manifestaties en festivals in
Nederland en Vlaanderen. Met diverse kranten, magazines, radio en televisie
werden vertrouwensbanden uitgebouwd.
Via www.radioboeken.eu en de site van Radio Nederland Wereldomroep
werd inmiddels meer dan 1,1 miljoen keer een Radioboek gedownload.
Daarmee blijft Radioboeken de meest succesvolle literaire site van de Lage
Landen. Er werden afgelopen jaar 28 nieuwe Radioboeken opgenomen,
en volgend jaar wordt het honderdste en laatste ingeblikt. Stedenboeken
wordt de opvolger van Radioboeken. Vlaamse, Nederlandse en buitenlandse
auteurs zullen na een residentie van twee weken in een stad een
verhaal schrijven waarin die stad een rol speelt. Oostende en Utrecht zijn
eerst aan de beurt.
deBuren wil ook graag de virtuele bezoeker verwennen, en daarvoor zijn er
onze podcasts en sinds februari de nieuwe rubriek: Opinie en Column. Met
onze podcasts hebben wij dit jaar meer dan 120.000 virtuele bezoekers
bereikt. We stellen aan het aantal reacties ook vast dat steeds meer mensen
de weg vinden naar de opinie- en columnrubriek.
Met tentoonstellingen in Maastricht, Leiden en Leeuwarden en programma’s
in Amsterdam, Rotterdam en Maastricht waren wij regelmatig
in Nederland. In 2008 was het 50 jaar geleden dat Expo ‘58 in Brussel
plaatsvond. Het Stadsmuseum Zoetermeer deed in de zomer van 2008 het
Nederlands paviljoen en het Philips paviljoen op de Wereldtentoonstelling
Brussel 1958 herleven met de tentoonstelling ‘Nederland op de Wereldtentoonstelling
Brussel 1958’. deBuren ondersteunde de productie van de
bijbehorende publicatie.
Wanneer in het voorjaar 2009 wordt gestart met de nieuwbouw van
deBuren, beginnen wij aan een nomadisch bestaan van enkele maanden.
Deze mobiliteit biedt een ideale gelegenheid om nieuwe allianties met
Vlaamse, Nederlandse en Europese partners aan te gaan. Brussel blijft ons
vertrekpunt maar niet de enige plek waar Vlaanderen en Nederland zich
als cultuurgemeenschap willen presenteren. Binnen de culturele diversiteit
van Europa willen we ook andere landen laten kennismaken met de cultuur
van de Lage Landen. Via de vertrouwde formules van debat, lezing en
tentoonstelling gaat deBuren in 2009 graag op de ingeslagen weg verder,
met de ambitie om dit steeds beter en een beetje anders te doen.
Dorian van der Brempt
jaarverslag 008 5

6
Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren is een vzw naar Belgisch recht die bestuurd wordt door een Raad van Bestuur:
• Berend-Jan baron van Voorst tot Voorst, voorzitter
• Paul Brouwer, in de loop van 2008 vervangen door Joop Daalmeijer
• Daphnee Chouchena, in de loop van 2008 vervangen door Paulette Smits
• Jozef Deleu
• Paul van Grembergen
• Wivina Demeester, penningmeester
• Annemie Neyts
• Bob Verburg, vice-voorzitter
Onder toezicht van een Algemene Vergadering:
• Berend-Jan baron van Voorst tot Voorst, voorzitter
• Paul Brouwer, in de loop van 2008 vervangen door Joop Daalmeijer
• Daphnee Chouchena, in de loop van 2008 vervangen door Paulette Smits
• Jozef Deleu
• Paul van Grembergen
• Wivina Demeester, penningmeester
• Annemie Neyts
• Saïda Sakali
• Bob Verburg, vice-voorzitter
Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren ontvangt subsidies van Nederland en Vlaanderen. De Vlaamse minister van Cultuur Bert Anciaux, de
Nederlandse minister van OCW Ronald Plasterk en de Nederlandse minister van Europese Zaken Frans Timmermans, maken het mogelijk
dat deBuren een rol kan spelen:
• in de presentatie van schoonheid en wijsheid uit de Lage Landen;
• in een permanent debat over cultuur, politiek en maatschappij;
• in een reflectie over datgene wat Vlaanderen en Nederland bindt en datgene waarin accenten kunnen verschillen;
• in de relatie met Europa: beter luisteren naar Europa en ervoor zorgen dat Nederland en Vlaanderen beter door Europa gehoord worden.
deBuren
deBuren, Leopoldstraat 6, B - 1000 Brussel
t. +32(0)2 212 19 30, f .+32(0)2 212 19 49, info@deburen.eu

SECONDroom en deBuren
DI 01.01.08 > DO 01.05.08 | ZA | 18.00 > 21.00 | Tentoonstellingen
deBuren ondersteunt in 2008 het intitiatief
‘SECONDroom’ in Brussel.
Het land van aankomst: Paul Scheffer en Louis Tobback over multiculturaliteit
MA 14.01.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Eind 2007 verscheen Scheffers langverwachte
boek ‘Het land van aankomst’, waarin hij zijn
visie op migratie en multiculturaliteit verder
uitwerkt. Scheffer gaat bij deBuren in gesprek
met Louis Tobback, oud-minister van Binnenlandse
Zaken, socialist en burgemeester van
Leuven.
Meeting Points 5: Ahdaf Soueif
DI 15.01.08 | 19:00 > 20:00 | Lezingen
Meeting Points 5 is een festival voor actuele
kunst, georganiseerd door het Young Arab
Theatre Fund. Voor het eerst maakt het festival
de oversteek naar Europa. Bij deBuren komt
de bekende Egyptisch-Engelse schrijfster en
publiciste Ahdaf Soueif een lezing geven.
Meeting Points 5: Kunst en Engagement
WO 16.01.08 | 19.00 > 20.00 | Debatten
Een debat over kunst en engagement in het
kader van Meeting Points 5. Deelnemers aan
het debat zijn zelf kunstenaar en/of curator. In
welke mate bepalen politieke en religieuze
spanningen de positie en het werk van kunstenaars
en curatoren?
Rotterdams Philharmonisch Orkest - Eliahu Inbal
DO 17.01.08 | 20.00 > 21.50 | Goede buren
Met de steun van deBuren en het Consulaat-
Generaal der Nederlanden kan u in deSingel het
Rotterdams Philharmonisch Orkest aan het werk
zien en horen. RPhO vindt dit alvast zelf een van
de mooiste programma’s van het seizoen.
Radioboeken: Caroline Lamarche & Kamiel Vanhole
DO 17.01.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
De succesvolle Radioboeken worden vanaf
2008 onder andere in Flagey opgenomen, en
op donderdagavond in plaats van op zondagmorgen.
Speciaal voor Flagey bestaat het programma
daar steeds uit een Franstalig en een
Nederlandstalig Radioboek. We beginnen met
Caroline Lamarche Kamiel Vanhole.
diT WAS 2008!
Uitgever op Bezoek: Rubinstein - m.m.v. o.a. Kristien Hemmerechts
WO 23.01.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Waarom wordt de ene tekst een boek en belandt
een ander manuscript in de prullenmand?
Hoe maken uitgeverijen een keuze uit het enorme
buitenlandse aanbod? Hoe werkt de relatie
tussen een auteur en zijn redacteur?
Mannelijkheid. Over mannelijke deugden en feministische theorievorming
DO 24.01.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
De bekende filosoof Harvey C. Mansfield geeft
bij deBuren een lezing naar aanleiding van de
Nederlandse vertaling van zijn boek ‘Man-
liness’. Daarna volgt een debat waarin hij stevig
weerwoord krijgt van Griet Vandermassen,
Kristof van Rossem en Naema Tahir.
Machiavelli-debat: Europa: de impasse voorbij?
MA 28.01.08 | 18.00 > 20.00 | Goede buren
De Nederlandse minister van Europese Zaken
Frans Timmermans en de Belgische minister
van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht zijn
nauw betrokken zijn geweest bij de totstandkoming
van het nieuwe Verdrag en gaan bij
deBuren in debat.
Sturen bij de moslimburen
DI 29.01.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Een debat met o.m. Selahattin Koçak en Bertus
Hendriks naar aanleiding van het verschijnen
van ‘Sturen bij de moslimburen - hoe Europa
de democratie kan bevorderen’ van Europarlementariërs
Joost Lagendijk en Jan Marinus
Wiersma.
Conferentie: New(s) Generation
DO 31.01.08 | 09.00 > 18.00 | Goede buren
Wereldwijd volgen nieuwsuitgevers de bits en
hypes rond web 2.0 op de voet. In hun zoektocht
naar een optimaal nieuwsaanbod kijken
uitgevers naar de opportuniteiten van user generated
content.
Broodje Brussel: Lone Leth Larsen
MA 11.02.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Lone Leth Larsen, de directrice van het Deens
Cultureel Instituut, komt vertellen over haar
leven in Brussel, de stad waar ze al dertien jaar
woont en waarmee ze naar eigen zeggen een
erg speciale band heeft.
Het verweesde denken
DI 12.02.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Is met de dood van Jacques Derrida een einde
gekomen aan een bepaald tijdperk? Ook Jean
Baudrillard, Philippe Lacoue-Labarthe, Jos Brink
en André Hazes verlieten dit tranendal en lieten
ons verweesd achter. Of is het denken sowieso
altijd verweesd en heeft treuren dus geen zin?
jaarverslag 008 7

8
diT WAS 2008!
Filip De Pillecyn Studies III
WO 13.02.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Filip De Pillecyn (1891-1962) is een vergeten
klassieker uit de Vlaamse literatuur. Het Filip
De Pillecyn Comité, dat de auteur uit de vergetelheid
wil halen, stelt bij deBuren de derde
editie van zijn jaarboek voor.
Valentijn: ‘Cronaca di un amore’ - liedjes over de liefde in Zuid-
Italië
DO 14.02.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
deBuren brengt u in de juiste sfeer op Valentijn:
het ensemble Graindelavoix brengt liefdesliederen
uit Zuid-Italië.
Afghanistan 2007: een reis in beelden - HIGHLIGHTS
DI 19.02.08 > VR 21.03.08 | DI > VR | 11.00 > 18.00 | Tentoonstellingen
De jonge fotograaf Pieter-Jan De Pue trok afgelopen
zomer door Afghanistan. Hij belandde in
de gevangenis, ontmoette lokale krijgsheren en
opiumtrafikanten maar was bovenal blijvend
onder de indruk van dit mysterieuze land in het
Midden-Oosten.
Picture This!
DI 19.02.08 > VR 21.03.08 | DI > VR | 11.00 > 18.00 | Tentoonstellingen
Picture This! is een compacte tentoonstelling
die de bezoeker uitdaagt om te durven kijken.
Alle tentoongestelde werken roepen het lijden
op, zowel in letterlijke als figuurlijke zin.
Met werk van onder meer Renzo Martens en
Herman Asselberghs.
Homo Universalis: Jean-Pascal van Ypersele
DI 19.02.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Klimatoloog en Nobelprijswinnaar Jean-
Pascal van Ypersele bijt de spits af in deze
nieuwe reeks van Homo Universalis. Let op: de
ontmoeting heeft plaats op dinsdag 19 februari
om 20u (ipv 18 februari).
Vrijdag, Zaterdag, Zondag: Herman Philipse
WO 20.02.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
De Nederlandse hoogleraar, columnist en publicist
Herman Philipse opent de derde reeks
van Vrijdag, Zaterdag, Zondag met een lezing
over atheïsme.
Radioboeken: Jacques De Decker & Bart Koubaa
DO 21.02.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op 21 februari kunt u aanwezig zijn bij de opnamen
van twee nieuwe Radioboeken van
Jacques De Decker en Bart Koubaa. Het verhaal
van De Decker wordt voorgelezen in het
Frans; dat van Koubaa in het Nederlands.
deBuren
Nescio herontdekt
VR 22.02.08 | 20.00 | Goede buren
Het œuvre van Nescio is bijzonder klein, maar
vooral uitzonderlijk goed. In La Maison de la
Poèsie in Namur brengen vertaalster Danielle
Losman en acteur Bob De Moor hun favoriete
passages afwisselend in het Frans en het
Nederlands.
Concurrentie en globalisering in de sector van kunst en cultuur
MA 25.02.08 | 13.00 > 18.00 | Goede buren
Colloquium van het prof. Bilsen Fonds voor
Cultuurmanagement. In kunst en cultuur is een
internationale dynamiek aan de gang. Kunstenaars
en cultuurhuizen krijgen daardoor extra
kansen of komen juist onder verhoogde druk
te staan.
Cyclus literaire avonden Nederlandse Ambassade: Douwe Draaisma
DI 26.02.08 | 19.45 | Goede buren
Waarom herinneren we ons bijna niets van
onze vroegste jeugd? Hoe komt het dat een
geur opeens iets in herinnering brengt? En
waarom lijkt het leven sneller te gaan als je ouder
wordt?
Schrijverslandschappen
DI 26.02.08 | 20.00 | Goede buren
De Nederlandse auteur Willem van Toorn, deze
maand op uitnodiging van Het beschrijf te gast
in Villa Hellebosch, reist met fotograaf Theo
Baart door het nieuwe Europa. Samen onderzoeken
ze hoe verschillende landschappen uit
het werk van grote 20ste-eeuwse schrijvers zijn
geëvolueerd onder druk van het marktdenken.
‘De geschiedenis van de wereld van morgen’ | debat met Rik Coolsaet
& Laurens-Jan Brinkhorst
DI 26.02.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Prof.dr. Rik Coolsaet komt zijn boek ‘De geschiedenis
van de wereld van morgen’ voorstellen
en gaat onder leiding van Jorn De Cock in
debat met prof.dr. Laurens Brinkhorst, D66
politicus en hoogleraar internationaal en Europees
recht en bestuur.
Uitgever op Bezoek: De Bezige Bij
WO 27.02.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Tweede deel in onze reeks Uitgever op Bezoek,
waarbij deze keer De Bezige Bij u een blik achter
de schermen gunt. Onder anderen schrijfster
Charlotte Mutsaers zal te gast zijn.
NOG-Lezing: Uit de Kunst
DO 28.02.08 | 19.30 | Goede buren
De Nederlandse Open Gespreksgroep nodigt u
uit voor de lezing “Uit de Kunst” door Paul
Dujardin (directeur van het Paleis van Schone
Kunsten oftewel BOZAR) en Jean-Pierre De
Bandt (bestuurder BOZAR).

Kunst en subversiviteit?
DO 28.02.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Stef Lernous, regisseur van Abattoir Fermé, koestert
een fascinatie voor alles wat afwijkt van de
norm. Hij ontmoet de Zuid-Afrikaanse kunstenaar/activist
Kendell Geers die een museummuur
opblies en plaste in het urinoir van Duchamp.
Concerto d’ Amsterdam & La Furia: J.S. Bachs Johannes Passion
VR 29.02.08 | 20.00 | Goede buren
Op 29 februari brengen in de AMUZ in
Antwerpen het Concerto d’Amsterdam en La
Furia de vrij onbekende tweede versie van J.S.
Bachs Johannes Passion (1725).
Broodje Brussel: Johan Verminnen
MA 03.03.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Liedtekstschrijver en zanger Johan Verminnen
zingt al jaren zijn onvoorwaardelijke liefde
voor Brussel uit. Wanneer hij naar het bruisende
Brussel verhuist, gaat een nieuwe wereld
voor hem open.
‘Het beste land ter wereld’, discussie met Jean-Luc Dehaene, Yves
Desmet, Bart Dirks & Dylan van Eijkeren
MA 03.03.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op 3 maart wordt ‘Het beste land ter wereld -
een reis door België’ bij deBuren gepresenteerd.
Auteur Dylan van Eijkeren gaat in discussie
met een prominent Vlaams-Nederlands panel,
bestaande uit: Jean-Luc Dehaene (voormalig
Belgisch premier en lid van het Europees Parlement),
Yves Desmet (De Morgen) en Bart Dirks (correspondent voor
de Volkskrant in Brussel).
Afghanistan: militair humanisme?
DI 04.03.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Het beleid om militairen in te zetten in humanitaire
interventies is relatief nieuw en omstreden.
In hoeverre hebben het leger en de hulpverlener
elkaar nodig? Lopen ze elkaar voor de
voeten?
Het beschrijf: De Oogst van het Seizoen
WO 05.03.08 | 20.00 | Goede buren
Gastheer Kurt Van Eeghem maakt voor Het
beschrijf een selectie uit het boekenaanbod
van de voorbije maanden. Hij praat met Dick
Matena over zijn pas verschenen versie van
Elsschots ‘Kaas’ in stripvorm.
‘This is not Eugene’ van Tone Brulin door Henrik Aardal
WO 05.03.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Dit toneelstuk is het resultaat van de samenwerking
tussen de Vlaamse theatermaker Tone
Brulin en de Noorse acteur Henrik Aardal.
Voor België krijgt deBuren de première.
diT WAS 2008!
Onheil, pijn, bloed. Representaties van lijden
DO 06.03.08 | 10.00 > 17.30 | Lezingen
Hoe verhoudt de eigentijdse kunst zich tot pijn
en leed? Wat te denken over en hoe zich te verhouden
tot die dagelijkse stroom van pijnlijke
beelden in de media? Een symposium met o.a.
Stefan Hertmans, Marianne Van Kerkhoven en
Dirk Lauwaert.
Gallop van Wim Vandekeybus te Maastricht
VR 07.03.08 > DO 01.05.08 | Tentoonstellingen
Ter gelegenheid van TEFAF 2008 is de tentoonstelling
‘Gallop’ in het Theater aan ‘t Vrijthof
te bekijken.
Vrouwenrechten: een stand van zaken
VR 07.03.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Een debat over vrouwenrechten vroeger en nu,
beneden en boven Roosendaal, bij jong en oud,
bij autochtoon en allochtoon. Deelnemers
zijn Paula Semer, Magda De Meyer en Sawitri
Saharso.
Stefan Hertmans stelt de architecten Paul Robbrecht en Hilde Daem
voor
DI 11.03.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Stefan Hertmans komt bij deBuren de architecten
Paul Robbrecht en Hilde Daem voorstellen.
Het thema van de avond is de herbestemming
van moderne monumenten en het
hedendaagse erfgoed.
Radioboeken: Michelangelo Pistoletto
DO 13.03.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Pistoletto leest zijn Radioboek in het Italiaans
op een bijzondere locatie, namelijk het Modemuseum
(MoMu) in Antwerpen, waar op dat
moment een overzichtstentoonstelling van de
Vlaamse modeontwerpster Veronique Branquinho
opent.
Radioboeken: Rodaan & Eric de Kuyper
ZO 16.03.08 | 17.00 | De boeken van deBuren
deBuren organiseert in 2008 in samenwerking
met Vrijstaat O. in Oostende een Radioboekenprogramma
in combinatie met drie schrijversresidenties.
We beginnen in maart met Eric
de Kuyper en Rodaan.
Bas Heijne: Onredelijkheid en Nederlandse identiteit
DI 18.03.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Bas Heijne geeft een lezing met als uitgangspunt
het essay ‘Onredelijkheid’. Na afloop gaat
hij in debat met prof. dr. Wim van de Donk en
prof. dr. James Kennedy. Piet Piryns modereert.
jaarverslag 008 9

10
diT WAS 2008!
Homo Universalis: Hans Oerlemans
DO 20.03.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Prof. dr. Hans Oerlemans is meteoroloog aan
de Universiteit van Utrecht en heeft een grote
liefde voor gletsjers. Hij is een expert op het
gebied van de wisselwerking tussen ijskappen
en gletsjers, en het klimaat.
Willem Elsschot, ‘Kaas’, een beeldroman door Dick Matena
ZA 29.03.08 > ZO 29.06.08 | Tentoonstellingen
In het kader van het Elsschotjaar worden
Matena’s tekeningen tentoongesteld in het
KMSKA. Het is de eerste keer dat een striptekenaar
er tentoonstelt. Het geheel zal bestaan
uit 219 tekeningen.
Beat! met o.a. Jules Deelder & Simon Vinkenoog: Literair-muzikale
marathon rond de beat poets
ZA 29.03.08 | 19.00 > 03.00 | Goede buren
Allen Ginsberg, William Burroughs, Jack
Kerouac, Timothy Leary,... zijn dé beat poets.
On the road, Naked Lunch, Howl,... beïnvloedden
vele generaties, tot op vandaag. Beat was
een literaire komeet en bovenal, een attitude.
Presentatie ‘Het Liegend Konijn’ 2008-1
ZO 06.04.08 | 17.00 > 19.00 | De boeken van deBuren
Twee keer per jaar brengt het poëzietijdschrift
‘Het Liegend Konijn’ een gevarieerd beeld van
de actuele Nederlandstalige poëzie door de publicatie
van nieuw, niet eerder gepubliceerd
werk van zeer verscheiden dichters. Een van
hen is Leonard Nolens. Hij is te gast bij deBuren
leest zijn gedichten.
Broodje Brussel: Gerard Alsteens
MA 07.04.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Gerard Alsteens, beter bekend als cartoonist
GAL, studeerde schilderkunst en grafiek aan
de Hogeschool Sint-Lukas in Brussel, waar
hij later meer dan veertig jaar doceerde. Bij
deBuren vertelt hij over zijn leven en werk.
Vrijdag, Zaterdag, Zondag: Islam en democratie
DI 08.04.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Een erg actueel debat met Sami Zemni en
David Danish over de verhouding tussen islam
en democratie, in het kader van onze reeks
‘Vrijdag, Zaterdag, Zondag. De terugkeer van
religie in de Lage Landen’.
Afghanistan 2007: een reis in beelden
WO 09.04.08 > VR 30.05.08 | DI > VR | 11.00 > 18.00 | Tentoonstellingen
De jonge fotograaf Pieter-Jan De Pue vertrok
afgelopen zomer voor vier maanden naar
Afghanistan. deBuren stelt zijn reisverslag-inbeelden
tentoon.
deBuren
De Acht Hoofdzonden*: Onkuisheid
MA 14.04.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
De Acht Hoofdzonden* is een nieuwe debatreeks.
Oorspronkelijk heette deze reeks De
Zeven Hoofdzonden omdat er elke keer een
hoofdzonde als onderwerp dient. Op vraag
van het weekblad Humo, dat zichzelf de eeuwenoude
Zeven Hoofdzonden als merk toe-eigent,
paste deBuren de reekstitel aan. Gastheer van deze nieuwe
reeks is Rik Torfs.
Boekpresentatie ‘België bestaat - Cultuurwijzer van een gespleten
land’
DI 15.04.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Bart Dirks is sinds 2003 correspondent van de
Volkskrant in Brussel. Anders dan de meeste
andere correspondenten, die vooral over de EU
berichten, kreeg hij de ruimte om zich te verdiepen
in België. Naast vele reportages heeft
dat nu een boek opgeleverd: België bestaat.
Dirks gaat in discussie met o.a. Bert Anciaux en Carl Devos. Piet
Piryns (Knack) modereert.
Maarten van Rossem over ‘Drie oorlogen’
WO 16.04.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Op 16 april is Maarten van Rossem te gast bij
deBuren. Hij wordt dan geïnterviewd door Rik
Van Cauwelaert over zijn meest recente boek:
‘Drie oorlogen - een kleine geschiedenis van de
twintigste eeuw’.
Janus 23: The Rules of Attraction between Museum and Theater
MA 21.04.08 | 20.00 > 21.30 | Goede buren
Een debat naar aanleiding van het verschijnen
van de 23ste ‘Janus’ met onder meer Frank
Maes (curator S.M.A.K.) en Tobias Kokkelmans,
dramaturg RO Theater Rotterdam, over
het verdwijnen van de grenzen tussen museum
en theater. Janus Magazine is een Engelstalig
tijdschrift met Nederlandse vertaling dat de zone tussen kunst, cultuur,
filosofie en wetenschap exploreert.
Symposium: Immigrantenliteratuur - schrijven in een tweede taal
DO 24.04.08 | 10.00 > 18.00 | Debatten
In het kader van het Europese Jaar van de Interculturele
Dialoog organiseert EUNIC Brussel, het
netwerk van nationale Europese culturele instituten,
een conferentie waar schrijvers en experten de
problemen, de impact en de receptie van het
schrijven in een tweede taal zullen bespreken.
Homo Universalis: William D’Haeseleer
DO 24.04.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Prof. dr. William D’Haeseleer is burgerlijk ingenieur
energie en kernwetenschappen en geldt
als dé energie-expert in Vlaanderen. Hij was
voorzitter van de commissie Energie 2030, die
van de federale regering de opdracht meekreeg
om het energiebeleid van België te helpen uittekenen.
De publicatie van het rapport van de commissie leidde tot
hevige politieke discussies.

Gerucht - Lotte van den Berg
ZO 27.04.08 | 17.00 > 18.00 | Ontmoetingen
Tijdens de twee laatste weekends van april zet
de Beursschouwburg de deuren open voor bewogen
beweging. ‘On y danse tout en rond’
brengt een internationale selectie van kunstenaars
samen die artistieke grenzen aftasten en
hardleerse dogma’s bevragen.
Belezen en Goedgekeurd: Renaat Landuyt
MA 28.04.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
In onze nieuwe reeks ‘Belezen en Goedgekeurd’
stellen gasten die op het eerste gezicht ver van
de literatuur staan hun lievelingsboeken voor.
Gastheer en interviewer is Stijn Meuris, muzikant
en journalist maar vooral ook boekenliefhebber
en veellezer. Eerste gast is Renaat
Landuyt, sp.a-politicus en advocaat.
Rudi Visker over de publieke ruimte
DI 29.04.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Hoe kan een multiculturele samenleving omgaan
met de verschillen tussen mensen? Heeft
het verschil van de ander niet ook te maken
met een verschil aan mij? En is er niet een andere
publieke ruimte dan degene die we nu
hebben waarin we op een of andere manier die
twee soorten verschillen zouden kunnen begraven?
Radioboeken: Nelleke Noordervliet & Jeroen Olyslaegers
ZO 04.05.08 | 14.00 | De boeken van deBuren
Op zondag 4 mei kunt u in het Rotterdamse
Bibliotheektheater luisteren naar de Radioboeken
van Nelleke Noordervliet en Jeroen
Olyslaegers.
Broodje Brussel: Saskia de Coster
MA 05.05.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Op een winterochtend van het jaar 1976 stapt
Saskia A.J. de Coster de wereld in. Ze heeft dan
al negen maanden kunnen nadenken over haar
Boeck dat De Weereld zal veranderen en gaat
dadelijk aan het werk. In haar kindertijd
schrijft en valt ze veel. Op haar elfde wint ze
een nationale verhalenwedstrijd.
Cyclus literaire avonden van de Nederlandse Ambassade: Annelies
Verbeke
DI 06.05.08 | 19.45 | Goede buren
Op dinsdag 6 mei organiseert de Nederlandse
Ambassade een publieksavond rond de Vlaamse
schrijfster Annelies Verbeke. Verbeke debuteerde
in 2003 met de roman ‘Slaap!’. Het boek
werd zeer goed ontvangen en verkocht en is
inmiddels in vele talen verschenen. In 2006
verscheen de opvolger, ‘Reus’.
diT WAS 2008!
Dwaallichtwandelingen
WO 07.05.08 | Goede buren
Schrijver Willem Elsschot (1882-1960) is
onverbrekelijk met Antwerpen verbonden.
Elsschot is geboren en getogen in de Scheldestad,
stichtte er zijn familie en zaak en schreef
er zijn bekendste boeken. ‘Het Dwaallicht’ vertelt
het intrigerende verhaal van drie Afghaanse
matrozen die op zoek gaan naar een zekere Maria Van Dam.
Uitgever op bezoek: De Geus
WO 07.05.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Met de reeks ‘Uitgever op Bezoek’ willen
deBuren en Het beschrijf het publiek kennis
laten maken met het literaire bedrijf. Deze keer
een blik achter de schermen van Uitgeverij de
Geus, die in 2008 haar 25-jarig bestaan viert.
Uitgever Eric Visser en de auteurs Robert
Haasnoot, Johanna Spaey en Annelies Verbeke vertellen over ‘hun’
literaire stal. Gastheer en gespreksleider: Dirk Leyman (De Morgen)
Uitgever op bezoek: presentatie ‘De koran’ & ‘De boodschapper’ van
Kader Abdolah
DO 08.05.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op 8 mei worden de bij voorbaat veelbesproken
boeken ‘De Koran’ en ‘De boodschapper’ van
Kader Abdolah i.s.m. Het beschrijf bij Passa
Porta gepresenteerd. Kader Abdolah vertelt over
de achtergrond en totstandkoming van het
boek. Moderator: Jef Lambrecht (VRT).
Radioboeken: Jeroen Brouwers
MA 12.05.08 | 11.30 > 13.00 | De boeken van deBuren
Met gepaste trots kan deBuren Jeroen Brouwers
binnenkort toevoegen aan de lijst van schrijvers
van Radioboeken. Van 11 t/m 17 mei staat
Maastricht in het teken van het Toneelstad
Festival. Op woensdag 14 mei gaat het toneelstuk
Datumloze dagen van Jeroen Brouwers in
première in het Theater aan ‘t Vrijthof. Ter gelegenheid daarvan leest
de auteur op Pinkstermaandag 12 mei zijn Radioboek voor.
‘Zeeduivel voor Amalaia’ door Pearl Sweetlife
MA 12.05.08 | 20.30 > 23.00 | Goede buren
Op 12 mei, de avond van de vurige tongen stellen
Steven Van Watermeulen en Oscar van den
Boogaard, alias Pearl Sweetlife samen met
Dez Mona de kasteelroman ‘Zeeduivel voor
Amalia’ voor in de schouwburg van het NT-
Gent. Iedereen van harte welkom.
Homo Universalis: Salomon Kroonenberg
DO 15.05.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
“Eigenlijk is het hoogzomer, geologisch gezien
dan. Dat de ijskappen smelten heeft niets te
maken met menselijk handelen, maar met het
ijstijd-seizoen”, zegt Salomon Kroonenberg in
zijn boek ‘De menselijke maat. De aarde over
tienduizend jaar’. Hij relativeert de rol van de
mens binnen de geologische geschiedenis door te wijzen op de constante
veranderingen in het klimaat, zijn onderzoeksgebied.
jaarverslag 008 11

1
diT WAS 2008!
Radioboeken: Herman Brusselmans & Marjolein Februari
DI 20.05.08 | 20.00 > 22.00 | De boeken van deBuren
Ter gelegenheid van Amsterdam Wereld-
boekenstad 2008 gaan de Radioboeken op verplaatsing
in Amsterdam. Herman Brusselmans
en Marjolein Februari lezen een speciaal voor
deBuren geschreven verhaal voor dat niet in
druk verschijnt maar alleen beluisterd kan
worden via internet of radio. Na afloop gaan de auteurs in gesprek
met Arjen Fortuin.
Radioboeken: Jan Lauwereyns & Jan van Aken
WO 21.05.08 | 20.00 > 22.00 | De boeken van deBuren
De tweede Radioboekenavond in De Balie
staat in het teken van Jan Lauwereyns en Jan
van Aken. Beide auteurs lezen een Radioboek
en worden daarna geïnterviewd door Annemiek
Neefjes (NRC Handelsblad, De Standaard).
Vrijdag, Zaterdag, Zondag: Het boeddhisme, een spiritualiteit voor
morgen?
DO 22.05.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Frans Goetghebeur, voorzitter van de Boeddhistische
Unie in België, geeft bij deBuren een
lezing over boeddhisme als levenshouding, meditatie,
het Tibetaans Instituut en spiritualiteit
aan het begin van de eenentwintigste eeuw.
De Acht Hoofdzonden*: Woede
MA 26.05.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Rechtlijnigheid en principes wekken vaak
boosheid op. Toch is de waardering bij mensen
voor een duidelijke stem in het debat groot.
Wie durft te zeggen waar het op staat, wie
durft te zeggen waar hij voor staat, breekt met
de onduidelijke taal die - meestal - de boventoon
voert in het debat.
Belezen en Goedgekeurd: Mathias De Clercq
DO 29.05.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
In onze nieuwe reeks ‘Belezen en Goedgekeurd’
stellen gasten die op het eerste gezicht ver van
de literatuur staan hun lievelingsboeken voor.
Gastheer en interviewer met dienst is Stijn
Meuris, muzikant en journalist maar vooral
ook boekenliefhebber en veellezer. Mathias De
Clercq (1981), kleinzoon van Willy De Clercq, is VLD-schepen in
Gent en het jongste lid van de Belgische Kamer.
Broodje Brussel: Jeroen Roppe
MA 02.06.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
In 1991 kwam Jeroen Roppe studeren in Brussel,
waar hij sindsdien niet meer weggegaan is.
Na zijn studie kon hij aan de slag bij Studio
Brussel. Hij is intussen algemeen directeurhoofdredacteur
van FM Brussel.
deBuren
Presentatie & debat ‘Politieke ideologieën’ van Carl Devos & Luk
Sanders
MA 02.06.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op maandag 2 juni wordt het nieuwe boek van
Carl Devos en Luk Sanders bij deBuren gepresenteerd.
Bart Somers (VLD), Caroline Gennez
(sp.a), Wouter Beke (CD&V), Bart De Wever
(NVA) & Mieke Vogels (Groen!) gaan in discussie
naar aanleiding van ‘Politieke ideologieen’.
Luk Sanders leidt in, Carl Devos leidt het debat in goede banen.
EUNIC Filmfestival - Maybe Sweden
DI 03.06.08 | 19.00 > 21.00 | Ontmoetingen
In het kader van het Jaar van de Interculturele
Dialoog organiseert EUNIC Brussel een filmfestival
in samenwerking met het Europees
Parlement. Europarlementariërs treden op als
ambassadeur van de voor hun land geselecteerde
film en verzorgen een inleiding. De Engels
ondertitelde film Maybe Sweden (NL, regie Margien Rogaar)
wordt geïntroduceerd door Joost Lagendijk (GroenLinks).
Vlaams-Nederlands burgemeestersdebat
DI 03.06.08 | 20.00 > 21.30 | Goede buren
Wat hebben Schilde en Wassenaar met elkaar
gemeen? Welke verschillen zijn er tussen deze
Nederlandse en Vlaamse gemeente? De burgemeesters
Yolande Avontroodt (open VLD) en
Jan Hoekema (D66) debatteren op dinsdag 3
juni in het Bernarduscentrum in Antwerpen.
Wie wordt president van de Europese Unie?
DI 03.06.08 | 19.00 > 21.00 | Debatten
Stichting Machiavelli-Brussel, in samen-
werking met de Nederlandse Ambassade en
deBuren, organiseert een debatavond over de
vier topfuncties die Europa de komende vijftien
maanden zal toekennen.
Radioboeken: Hilde Van Mieghem & Jean-Luc Outers
DO 05.06.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
In samenwerking met Flagey presenteert
deBuren dit jaar vier programma’s waarbij telkens
een Nederlandstalige en een Franstalige
auteur een Radioboek presenteren. Op 5 juni
de derde editie, waarbij nieuwe verhalen worden
gelezen door actrice, regisseur en schrijfster
Hilde Van Mieghem en door Jean-Luc Outers, naast schrijver
ook directeur Promotie van de Letteren van het ministerie van de
Franse Gemeenschap.
Radioboeken: Diane De Keyzer & Hassnae Bouazza
ZO 08.06.08 | 17.00 > 18.30 | De boeken van deBuren
deBuren en Vrijstaat O. organiseren dit jaar samen
een zestal publieke opnamen van Radioboeken
en twee auteursresidenties in Oostende.
Op 8 juni lezen de Vlaamse schrijfster Diane
De Keyzer en de Nederlandse auteur Hassnae
Bouazza hun Radioboeken voor in de Droge
Coo, een prachtige historische locatie bij het strand. Op uw gemak
luisteren naar literatuur als perfecte afsluiting van een dag aan zee.

Krasse Knarren: Willy Claes & Jan Pronk
DI 10.06.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
In de reeks Krasse Knarren laat deBuren ervaren
Vlaamse en Nederlandse (ex-)politici aan
het woord. Vanuit de wijsheid die een lange
loopbaan met zich meebrengt blikken de gasten
terug en vooruit. Op 10 juni gaan Jan
Pronk en Willy Claes in discussie over internatonaal
veiligheidsbeleid en ontwikkelingssamenwerking vroeger en
nu.
De Acht Hoofdzonden*: Hebzucht
MA 16.06.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
‘De Acht Hoofdzonden’* is een reeks gesprekken/debatten
onder de noemer van een van de
zeven hoofdzonden, aangevuld met de zelfoverschatting.
Deze keer komt de hebzucht
aanbod. Meer bepaald zal het gaan over de
verloning van topmanagers.
Jean-Paul Van Bendegem stelt nieuw boek voor bij deBuren
DI 17.06.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op dinsdag 17 juni stelt Jean Paul Van
Bendegem, hoogleraar filosofie aan de VUB,
zijn nieuwe boek voor bij deBuren. De titel
daarvan is ‘Over wat ik nog wil schrijven’; het
concept is hoogst origineel.
Cyclus literaire avonden Nederlandse Ambassade: J. Bernlef
WO 18.06.08 | 19.45 > 21.30 | Goede buren
In de Nederlandse Ambassade spreekt J.
Bernlef over het boekenweekthema van 2008
‘Van oude menschen... - de derde leeftijd en de
letteren’, en leest hij voor uit eigen werk.
Broodje Brussel: Brussel, een stad met een miljoen inwoners en een
miljoen culturen
VR 20.06.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
N.a.v. de internationale dag tegen het racisme
en de internationale dag van de poëzie op 21
maart, organiseerde het Brussels Onthaalbureau
Nieuwkomers een gedichtenwedstrijd met
als thema: ‘Brussel, een stad met een miljoen
inwoners en een miljoen culturen’. Op wereldvluchtelingendag,
zijn de dichters zelf aan het woord.
Krasse Knarren: Wilfried Martens
DI 24.06.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Op dinsdagavond 24 juni wordt Wilfried
Martens bij deBuren geïnterviewd door Mark
Schaevers (Humo). Het gesprek vindt plaats
aan de hand van beeldmateriaal uit onder andere
het VRT-archief. Gebeurtenissen die van
belang zijn geweest voor leven en loopbaan
van de voormalige premier vormen zo de rode draad in het interview.
Dit programma kadert in de reeks ‘Krasse Knarren’.
diT WAS 2008!
Presentatie ‘Sociaal werk in Vlaanderen en Nederland: een begrippenkader’
& debat met Steven Vanackere & Jet Bussemaker
DO 26.06.08 | 11.00 > 12.30 | Debatten
CVN stelt de publicatie ‘Sociaal werk in Vlaanderen
en Nederland: een begrippenkader’ voor.
De Vlaamse minister van Welzijn, Steven Vanackere,
en de Nederlandse staatssecretaris van
Welzijn, Jet Bussemaker, gaan naar aanleiding
van de publicatie met elkaar in gesprek.
Literaire lunch - Abdelkader Benali
DO 26.06.08 | 12.30 > 13.30 | Goede buren
De tweede literaire zomer van het European
Economic and Social Committee staat in het
teken van migratie. In dit kader komt de Nederlands-Marokkaanse
schrijver Abdelkader Benali
een half uur voorlezen uit eigen werk, waarna
het publiek met hem in gesprek kan gaan.
ILAH ‘stel u voor’ in Harelbeke
DI 01.07.08 > ZA 23.08.08 | Tentoonstellingen
In de zomer van 2007 stelde deBuren de tekeningen
van ILAH tentoon in Brussel. Daarna
verhuisde de tentoonstelling naar Antwerpen
en vanaf 1 juli is ze te bekijken in de bibliotheek
van Harelbeke.
DANSAND! Festival hedendaagse dans
ZO 06.07.08 | Goede buren
Het strand van Oostende wordt vier dagen
lang hét walhalla van de hedendaagse dans!
DANSAND! brengt dans in de meest uiteenlopende
vormen en gedaantes. DANSAND! als
zomers orgelpunt van het seizoen!
Broodje Brussel: Bob Pleysier
MA 07.07.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Bob Pleysier maakte voor het eerst kennis met
Brussel begin jaren zeventig. Hij stond mee aan
de wieg van het ‘Klein Kasteeltje’, opvang-
centrum voor vluchtelingen in Brussel, en is
ervan overtuigd dat de confrontatie asielzoekers/nieuwkomers
en stad beide ten goede
komt. Het is een verhaal van ‘moeten’ en ‘ontmoeten’.
Radioboeken: voor kinderen: Joke van Leeuwen, Beatrice Deru-
Renard, Stijn Vranken & Rascal
VR 11.07.08 > ZO 03.08.08 | 15.00 > 17.00 | De boeken van de-
Buren
Op de Vlaamse Feestdag worden voor het eerst
Radioboeken opgenomen voor kinderen van 6
tot 10 jaar. Verhalen van 15 minuten worden
door de auteurs zelf voorgelezen. De zes verhalen
worden op Sinterklaas uitgebracht in een
cd-box.
jaarverslag 008 1

14
diT WAS 2008!
‘Gallop’ in Kigali
ZA 02.08.08 | Tentoonstellingen
Tijdens het Festival Panafricain de la Danse
hangt de tentoonstelling ‘Gallop’ van Wim
Vandekeybus, die eerder bij deBuren te bekijken
was, in Rwanda.
Gallop op Frysk Festival
VR 22.08.08 > ZA 30.08.08 | Tentoonstellingen
Naar aanleiding van het Frysk Festival hangt
van vrijdag 22 augustus tot en met zaterdag 30
augustus 2008 in Leeuwarden de tentoonstelling
‘Gallop’ van Wim Vandekeybus. Deze hing
in het najaar van 2007 bij deBuren en is hier
ook virtueel te bezoeken.
Boekpresentatie ‘De islam in Europa: dialoog of clash?’
DI 09.09.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Schrijver Benno Barnard, filosoof Jan De Pauw
en LDD-politica Mimount Bousakla schreven
elk een polemische bijdrage aan ‘De islam in
Europa: dialoog of clash?’ O.l.v. samensteller
Johan Sanctorum gaan zij in discussie over de
vraag: hoe om te gaan met de islam als religie,
levensbeschouwing en cultuur?
Spoken World 2008
DO 11.09.08 > ZA 13.09.08 | Goede buren
In 2002 nam een internationale groep activisten
het initiatief om 12 september, ‘de dag na
9/11’, uit te roepen tot Interdependence Day
(dag van de onderlinge afhankelijkheid). Sindsdien
wordt elk jaar ergens in de wereld het Interdependence
Forum georganiseerd.
Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de literaire canon
DO 11.09.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
‘Tot ‘t nut van ‘t algemeen’ is een debatreeks
over de canon. Vier avonden met telkens een
prikkelend statement door een begenadigd
spreker en een koor van stemmen dat reageert.
Ook het publiek mengt zich in de discussie.
Ons Erfdeel-lezing: Scenario’s voor Brussel
VR 12.09.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Filosoof-politoloog-econoom Philippe Van
Parijs (UCL) geeft een lezing over Brussel. Welke
toekomst heeft de hoofdstad van België en
de EU? Wat heeft de stad nodig om zich te kunnen
ontplooien? Welk taalbeleid moet Brussel
voeren?
deBuren
Mother’s Day - Smadar Dreyfus
ZA 13.09.08 > ZO 16.11.08 | WO > ZO | 14.00 > 19.00, DO 14.00
> 20.00 | Tentoonstellingen
Na haar grootschalige installatie ‘Lifeguards’
(2005), vormt ‘Mother’s Day’ het volgende deel
in het onderzoek van Smadar Dreyfus naar de
rol van de stem zowel in de vorming van omstreden
openbare ruimtes, als ook in de functie
van bemiddelaar tussen individu en collectief en
als implicatie bij het uitwisselen van culturele gezichtspunten.
Het einde van de armoede?
MA 15.09.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
In 2000 engageerden zowat alle staats- en regeringsleiders
zich om tegen 2015 de armoede in
de wereld te halveren. Internationale organisaties,
allerlei overheden en ngo’s doen hun best
om werk te maken van deze millenniumdoelstellingen,
maar de scherp gestegen voedsel- en
energieprijzen dreigen al dat werk onderuit te halen.
Gre3n Design
DI 16.09.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Wat wordt precies bedoeld met ecodesign en
hoe passen sociaal en traditioneel design daarin?
Een handvol vormgevers uit Finland, België
en Nederland zullen onder leiding van Koen
van Synghel over hun werkterrein debatteren.
Boekpresentatie ‘De koningin van Sheba’ van Monika van Paemel
WO 17.09.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op woensdag 17 september wordt de nieuwe
roman van Monika van Paemel, ‘De koningin
van Sheba’, gepresenteerd bij deBuren. Adriaan
van Dis verzorgt de inleiding en gaat vervolgens
in gesprek met de schrijfster. Een bijzondere
gelegenheid, want Van Dis is tegenwoordig
nog zelden te zien als interviewer.
Radioboeken: Peter Verhelst & Luc De Vos
DO 18.09.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Radioboeken zijn verhalen door Nederlandse
en Belgische auteurs geschreven speciaal voor
deBuren. Het publiek wordt van harte uitgenodigd
voor de opname van de Radioboeken van
Luc De Vos en Peter Verhelst. Dit gebeurt in het
Antwerpse AMVC-Letterenhuis, dat dit jaar
75 jaar bestaat.
Deus ex Machina: Kafka kickt af
DO 18.09.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
‘Kafka kickt af’: een zelfhulpgroep voor auteurs
met realiteitsstoornissen, georganiseerd
door literair tijdschrift Deus ex Machina.
Nederlandse en Vlaamse auteurs uit de meest
recente themanummers over ‘Franz Kafka’ en
‘verslaving’ komen samen in het reine met een
vertroebelde werkelijkheid.

AlterEgo: stem op je favoriet Alter Ego kunstwerk
VR 19.09.08 > VR 03.10.08 | Eunic
deBuren participeert aan het Europese jongerenproject
Alter Ego. Surf snel naar www.alterego-europe.eu
en stem op je favoriete ‘dubbelportret’.
Krasse Knarren: Sportlegendes: Jan Mulder & Paul Van Himst
DI 23.09.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Vorig jaar startte deBuren met de reeks Krasse
Knarren, een reeks gesprekken en interviews
met Vlaamse en Nederlandse politici die kunnen
bogen op een lange ervaring. De Krasse
Knarren van dit seizoen zijn geen politici, maar
sportlegendes.
Het maakbare lichaam
WO 24.09.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Liposucties, facelifts, botox, siliconen: waar
eindigt het snijden, opvullen, modelleren en
herbouwen? Waar ligt de grens van het maakbare
lichaam, of moet het allemaal kunnen omdat
het nu eenmaal technisch mogelijk is en
omdat ons lichaam van ons is?
Radioboeken: Erik Jan Harmens & Jeroen Theunissen
DO 25.09.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Kom de opname bijwonen van de Radio-
boeken die Erik Jan Harmens en Jeroen
Theunissen op verzoek van deBuren schreven.
De auteurs zullen hun teksten voorlezen in een
van de geklasseerde radiostudio’s van Flagey.
Verhalenmarathon: Europa op reis
ZO 28.09.08 | 11.00 > 18.00 | Ontmoetingen
Naar aanleiding van de Europese Dag van de
Talen op 26 september organiseert EUNIC
Brussels in samenwerking met Kunstenhuis
Pantalone al voor de vijfde keer een verhalenmarathon
ter bevordering van de taaldiversiteit
en de mondelinge overlevering in Europa.
Belezen en Goedgekeurd: Bart Dirks
MA 29.09.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
In Belezen en Goedgekeurd komen mensen die
op het eerste gezicht ver van de literatuur staan
praten over hun lievelingsboeken. De vrijheid
die we geven is groot: het mag zowel over Nederlandstalig
als anderstalig werk gaan; over
fictie als non-fictie.
Russisch-Europese debatavond
DI 28.10.08 | 18.00 > 20.00 | Debatten
Machiavelli Brussel, deBuren en de Nederlandse
Ambassade organiseren een Russische-Europese
debatavond met Konstantin Kosachev,
Herman Schaper, Ria Oomen en René van der
Linden.
diT WAS 2008!
Club Voyeur - Vlaams-Nederlandse Animatie Werkplaats
MA 27.10.08 > ZA 01.11.08 | Goede buren
Oproep aan animatoren, VJ’s, videokunstenaars
en muzikanten uit Vlaanderen en Nederland:
werk mee tijdens de Doe-Het-Niet-Zelf
Animatiedagen in Vlaams Cultuurhuis de
Brakke Grond te Amsterdam aan een avondvullend
programma voor de museumnacht.
Bâtard Festival ‘08
ZA 25.10.08 | Goede buren
Bâtard staat op scherp. Het festival presenteert
op 23, 24 en 25 oktober een 15-tal projecten
van jonge Vlaamse, Waalse en Nederlandse podiumkunstbodem
- geworteld in een opleiding
of net helemaal niet. Dans, theater, mime, performance,
installatie... of alles tegelijk.
Colloquium: Een dialoog tussen literaturen en culturen
ZA 25.10.08 | 10.00 > 13.00 | Seminarie
Het doel van dit colloquium is om de hedendaagse
Belgische en Portugese literatuur en cultuur
in dialoog te laten treden over sommige
thema’s die de twee landen dichter bij elkaar
kunnen brengen.
Hommage aan Hugo Claus
DO 23.10.08 | 19.00 > 21.00 | De boeken van deBuren
Jacques De Decker, Alain Van Crugten en
Willem Roggeman, drie eminente Clauskenners,
vertellen vanuit hun eigen invalshoek
over leven en werk van Hugo Claus.
Global Justice: Costas Douzinas
WO 22.10.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Global Justice is een reeks lezingen over mondiale
rechtvaardigheid en democratie. De derde
spreker in de reeks is Costas Douzinas. Hij is
hoogleraar Rechtswetenschappen aan de
Birbeck University in Londen en directeur van
het Birbeck Institute for the Humanities.
Het maakbare brein
DI 21.10.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Ons lichaam kan via plastische chirurgie al in
verregaande mate worden geperfectioneerd. Is
het nu de beurt aan het maakbare brein? Waar
ligt hier de grens, en wat zijn de mogelijke gevolgen
en implicaties?
Dutch Design Day
DI 21.10.08 | 10.30 > 16.00 | Goede buren
Tijdens de Dutch Design Day zullen er lezingen
plaats vinden van Richard Hutten, Joost Swarte
en Rob Wagemans. Daarnaast zijn er zo’n 30-tal
exposanten van Nederlandse bodem, waaronder
Ahrend, MOOOI en Ann Maes Design.
jaarverslag 008 15

16
diT WAS 2008!
Broodje Brussel: Hedendaags Design
MA 20.10.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Max Borka zal Danny Venlet en Richard
Hutten interviewen over hun passie voor vormgeving
en over de manier waarop ze daarmee
omgaan.
Krasse Knarren: Sportlegendes: Jan Janssen & Herman Vanspringel
MA 20.10.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Vorig jaar startte deBuren met de reeks Krasse
Knarren, een reeks gesprekken en interviews
met Vlaamse en Nederlandse politici die kunnen
bogen op een lange ervaring. De Krasse
Knarren van dit seizoen zijn geen politici, maar
sportlegendes.
The Biennial Debate
ZO 19.10.08 | 12.00 > 19.00 | Debatten
Naar aanleiding van Brussel Biënnale 1, de eerste
biënnale voor hedendaagse kunst in Brussel
organiseert deBuren in samenwerking met
BAM en Fontys College ‘Het biënnale-debat:
de biënnale als een globaal fenomeen’.
Symposium 75 jaar ‘Streven’ Antwerpen
ZA 18.10.08 | 14.00 > 17.00 | Goede buren
Moet Gutenberg na eeuwen trouwe dienst
plaatsmaken voor allemansvriend Microsoft?
Bedrijven auteurs die ‘essays’ publiceren een
genre dat door uitsterving wordt bedreigd? Bestaat
er nog een ‘intellectueel debat’ dat niet
hoeft te beantwoorden aan de wetmatigheden
van de markt?
Homo Universalis: Bas Haring
DO 16.10.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Bas Haring opent onze wetenschapsreeks die
dit najaar in het teken staat van Darwin en de
evolutieleer. Op een heldere en prikkelende
manier probeert hij wetenschap en filosofie betekenis
te geven voor het leven.
De Acht Hoofdzonden*: Jaloezie
DI 14.10.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Jarenlang gold Nederland als gidsland, onder
meer met het succesvolle ‘poldermodel’. Inmiddels
heeft het imago van Nederland een ferme
deuk gekregen. Moet Vlaanderen nog jaloers
zijn op Nederland, of kijken de noorderburen
met gezonde nijd naar Vlaanderen?
World One Minutes Brussels
DI 14.10.08 > VR 19.12.08 | DI > VR | 12.00 > 18.00 | Tentoonstellingen
Deze tentoonstelling laat de beste video’s van
één minuut uit bijna honderd landen zien. Een
visuele reis van België naar Afrika en via China
terug naar Brussel. Videokunst als brug tussen
naties.
deBuren
Van ‘68 naar ‘08: de barricaden voorbij? Walter en Karl van den Broeck
MA 13.10.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Eerste deel van een tweeluik waarin moederdochter
en vader-zoon praten over wat er na
vier decennia nog overblijft van de erfenis van
‘68. Een gesprek met Walter en Karl van den
Broeck.
Belezen en Goedgekeurd: Willy Kuijpers
ZA 11.10.08 | 20.00 > 21.00 | De boeken van deBuren
In Belezen en Goedgekeurd komen mensen die
op het eerste gezicht ver van de literatuur staan
praten over hun lievelingsboeken. De vrijheid
die we geven is groot: het mag zowel over Nederlandstalig
als anderstalig werk gaan; over
fictie als non-fictie.
Symposium 75 jaar ‘Streven’ Amsterdam
ZA 11.10.08 | 14.00 > 17.00 | Goede buren
Moet Gutenberg na eeuwen trouwe dienst
plaatsmaken voor allemansvriend Microsoft?
Bedrijven auteurs die ‘essays’ publiceren een
genre dat door uitsterving wordt bedreigd? Bestaat
er nog een ‘intellectueel debat’ dat niet
hoeft te beantwoorden aan de wetmatigheden
van de markt?
Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de cultuurhistorische canon
DO 09.10.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
‘Tot ‘t nut van ‘t algemeen’ is een debatreeks
over de canon. Vier avonden met telkens een
prikkelend statement door een begenadigd
spreker en een koor van stemmen dat reageert.
Ook het publiek mengt zich in de discussie.
Radioboeken: Diane Broeckhoven & Geertrui Daem
DO 09.10.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
In het 75-jarige Antwerpse AMVC-Letterenhuis
nemen we op 9 oktober voor het publiek
twee nieuwe Radioboeken op. Diane Broeckhoven
en Geertrui Daem schreven een verhaal
dat nergens gelezen, maar overal beluisterd
kan worden.
Global Justice | Paul Scheffer: ‘Het vooroordeel gewogen’
WO 08.10.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Global Justice is een reeks lezingen over mondiale
rechtvaardigheid en democratie. Paul
Scheffer verwierf met boeken als ‘Het nut van
Nederland. Opstellen over soevereiniteit en
identiteit’ (1996) en ‘Het land van aankomst’
(2007) een gezaghebbende stem in het multiculturalisme-debat.
Vrijdag, Zaterdag, Zondag: Michael Freilich over het jodendom
DI 07.10.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Wat betekent het vandaag om jood te zijn? Wie
is jood, en hoe kan dat gedefinieerd worden -
door culturele achtergrond, religieuze praktijk,
via genealogie of door de band met Israël?

Het Andere Boek
ZA 04.10.08 > ZO 05.10.08 | Goede buren
Ook dit najaar staat het wereldculturen-
centrum Zuiderpershuis twee dagen in het
teken van het boek. Naast een ‘alternatieve’
boekenbeurs is Het Andere Boek een plek waar
veel nationale en internationale schrijvers optreden.
Ook deBuren zal een plek hebben op
dit festijn voor de literatuurliefhebber.
Nederlandse sporen in Antwerpen met deFilharmonie
VR 03.10.08 | 15.30 > 22.00 | Goede buren
Nederland en Antwerpen hebben reeds eeuwen
een sterke band met elkaar. Dit kan u ontdekken
tijdens de Nederlandse sporenwandeling
met gidsen van Toerisme Antwerpen. Na een
diner in Grand Café Horta kan u genieten van
het eerste concert met Jaap van Zweden als
nieuwe chef-dirigent bij deFilharmonie.
Radioboeken: Bernard Dewulf & Marja Pruis
DO 02.10.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Op 2 oktober kunt u in Flagey weer luisteren
naar de opname van de nieuwe Radioboeken
die Bernard Dewulf en Marja Pruis voor
deBuren schreven.
Global Justice: Wendy Brown
WO 01.10.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Global Justice is een reeks lezingen over mondiale
rechtvaardigheid en democratie, georganiseerd
in samenwerking met de Hogeschool-
Universiteit Brussel en de KULeuven.
De Acht Hoofdzonden*: Traagheid
DI 04.11.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Volgens de Leuvense filosoof Herman De Dijn
is de fundamentele ervaring van de postmoderne
mens de verveling, de onverschilligheid.
Zijn Nederlandse collega Awee Prins treedt
hem daarin bij. Samen met Jos Geysels nemen
ze de hoofdzonde traagheid onder de loep.
Homo Universalis: Tijs Goldschmidt
DO 06.11.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Bij deBuren gaat Goldschmidt in gesprek met
Joël De Ceulaer over biologie, evolutie en de
rol van Darwin, maar ook over kunst en literatuur.
Broodje Brussel: Operaregie
VR 07.11.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Dramaturg Erwin Jans gaat in gesprek met
regisseurs Ivo van Hove en Mirjam Koen over
operaregie.
diT WAS 2008!
Citizen Journalism: Scenarios for the future
ZO 09.11.08 | 13.30 > 22.00 | Goede buren
Bloggers, onderzoekers, mediaexperten, journalisten
en geïnteresseerden komen samen tijdens
een expertmeeting rond Burgerjournalistiek.
Daarna volgt een interactief debat met
Dan Gillmor (USA), Henk Blanken (NL) en
een nog te bevestigen expert. Moderator:
Robin Hamman (UK).
De president van Europa: Abdelkader Benali & Eva Brems
WO 12.11.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
In november presenteert deBuren een kort-
lopende programmareeks, getiteld ‘De president
van Europa’. De aanstaande benoeming
van de eerste president van de Europese Raad
gebruiken we als aanleiding om het eens op een
andere manier over Europa te hebben.
What’s in a Voice? Lezing door Mladen Dolar in Extra City
VR 14.11.08 | 20.00 > 21.30 | Goede buren
Lezing door de filosoof, cultuurtheoreticus en
filmcriticus Mladen Dolar in het kader van de
tentoonstelling Mother’s Day van Smadar Dreyfus.
Aansluitend gesprek tussen Mladen Dolar
en Smadar Dreyfus, moderator Anselm Franke.
Radioboeken: Sus van Elzen & Marc Reugebrink
ZO 16.11.08 | 17.00 > 18.30 | De boeken van deBuren
Op 16 november staan de opnamen van twee
nieuwe Radioboeken gepland op een prachtige
historische locatie met direct uitzicht op de zee.
De Droge Coo is de thuisbasis van Vrijstaat O.,
een van de vaste partners van deBuren.
Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de wetenschappelijke canon
MA 17.11.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
‘Tot ‘t nut van ‘t algemeen’ is een debatreeks
over de canon. Vier avonden met telkens een
prikkelend statement door een begenadigd
spreker en een koor van stemmen dat reageert.
Ook het publiek mengt zich in de discussie.
Keynote spreker tijdens het debat over de wetenschappelijke
canon is Robbert Dijkgraaf.
De president van Europa: Kader Abdolah & Hendrik Vos
DI 18.11.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
In november presenteert deBuren een kortlopende
programmareeks, getiteld ‘De president
van Europa’. De aanstaande benoeming van de
eerste president van de Europese Raad gebruiken
we als aanleiding om het eens op een andere
manier over Europa te hebben.
Global Justice: Rainer Forst
WO 19.11.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Global Justice is een reeks lezingen over mondiale
rechtvaardigheid en democratie, georganiseerd.
Rainer Forst is hoogleraar Politieke en Filosofische
Theorie aan de Goethe-Universiteit in Frankfurt,
waar hij het werk van Jürgen Habermas voortzet.
jaarverslag 008 17

18
diT WAS 2008!
Suikerspin: conférence & interview met Erik Vlaminck
WO 19.11.08 | 20.00 < 21.30 | De boeken van deBuren
Middenin de Week van de Smaak kunt u bij
deBuren terecht voor een veelzijdige avond
rond ‘Suikerspin’, het veelgeprezen nieuwe
boek van Erik Vlaminck. Hij kruipt in de huid
van zijn personages, vertolkt hun stem en leest
fragmenten voor. Daarna gaat hij in gesprek
met Frank Hellemans (Knack).
Radioboeken: Thomas Gunzig & Josse De Pauw
DO 20.11.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Thomas Gunzig en Josse De Pauw schreven
speciaal voor deBuren een verhaal. In Flagey
lezen ze zelf hun werk voor, respectief in het
Frans en het Nederlands.
Cultuurmanagement GEANNULEERD
DO 20.11.08 > VR 21.11.08 | Seminarie
Wat is de rol van het management in de gesubsidieerde
cultuursector? Worden niet gesubsidieerde
cultuurbedrijven anders gerund? Perverteren
subsidies het management of het
kunstenaarschap?
Cyclus literaire avonden Nederlandse Ambassade: Lieve Joris
DO 20.11.08 | 19.45 > 21.30 | Goede buren
Op donderdag 20 november organiseert de
Nederlandse Ambassade een publieksavond
rond de Vlaams-Nederlandse schrijfster Lieve
Joris. Ze is bekend van haar boeken over de
Arabische wereld, Oost-Europa en Afrika.
Van ‘68 naar ‘08: de barricaden voorbij? Leona en Maya Detiège
MA 24.11.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Tweede deel van een tweeluik waarin moederdochter
en vader-zoon praten over wat er na
vier decennia nog overblijft van de erfenis van
‘68. Zijn de barricaden verdwenen en is er berusting
in de plaats gekomen?
De president van Europa: Mia Doornaert & Thomas von der Dunk
DI 25.11.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
De aanstaande benoeming van de eerste president
van de Europese Raad gebruiken we als
aanleiding om het eens op een andere manier
over Europa te hebben.
Iran en de Europese Unie
DO 27.11.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
De kwestie rondom het vermeende militaire
kernwapenprogramma van Iran houdt de internationale
gemeenschap nu al ruim tien jaar
in haar greep. Hoe moet de EU zich gedragen
tegenover een Iran met nucleaire ambities?
deBuren
Uitgever op bezoek: Meulenhoff | Manteau
DI 02.12.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Dit najaar gaan deBuren en Het beschrijf door
met de reeks Uitgever op Bezoek. Redacteuren
en auteurs onthullen de keukengeheimen van
hun uitgeverij en geven hun visie op literatuur.
Intimate Strangers
WO 03.12.08 > ZO 07.12.08 | Goede buren
In Intimate Strangers worden dans, muziek,
video, research en installatie door elkaar en
zonder hiërarchie getoond. In het ‘in between’
tussen het Kaaitheater en de Beursschouwburg
kan je in verschillende privéwoningen korte
performatieve acts vanuit telkens een andere
invalshoek beleven.
Global Justice: Rainer Bauböck GEANNULEERD
WO 03.12.08 | 20.00 > 21.30 | Lezingen
Global Justice is een reeks lezingen over mondiale
rechtvaardigheid en democratie.
Homo Universalis: Mark Nelissen
DO 04.12.08 | 20.00 > 21.30 | Ontmoetingen
Mark Nelissen heeft veel bijgedragen tot de
verspreiding van de evolutiegedachte bij de
Nederlandstalige bevolking. Hij mag dus niet
ontbreken in deze reeks van Homo Universalis.
Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. James Conlon
DO 04.12.08 | 20.00 > 22.00 | Goede buren
deBuren en het Consulaat Generaal der Nederlanden
steunen het concert in deSingel in
Antwerpen, G. Mahler - Symfonie nr 10 in Fis
(voltooide versie van Deryck Cooke).
Eindejaarscadeautje: tweetalige Radioboeken voor Kinderen
VR 05.12.08 > ZA 13.12.08 | 10:00 > 18:00 | De boeken van
deBuren
Sinterklaas, deBuren en TKunstenhuis willen
dat alle kinderen elkaar verstaan. Daarom geven
ze in het kader van de eindejaarsfeesten
1000 gratis cd’s weg met tweetalige kinderradioboeken
(Frans en Nederlands).
Tentoonstelling: Dick Matena’s ‘Kort Amerikaans’ en Jan Wolkers
ZO 07.12.08 > ZO 28.12.08 | Tentoonstellingen
Met de enthousiaste steun van deBuren worden
in Leiden 30 originele tekeningen uit Dick
Matena’s stripversie van ‘Kort Amerikaans’ en
10 bijzondere foto’s van Jan Wolkers (door
Steye Raviez) tentoongesteld.

Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de Europese canon
MA 08.12.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
‘Tot ‘t nut van ‘t algemeen’ is een debatreeks
over de canon. Vier avonden met telkens een
prikkelend statement door een begenadigd
spreker en een koor van stemmen dat reageert.
Ook het publiek mengt zich in de discussie.
Keynote spreker tijdens het debat over de Europese
canon is Frits van Oostrom.
Belezen en Goedgekeurd: Frans Timmermans
MA 08.12.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
In Belezen en Goedgekeurd komen mensen die
op het eerste gezicht ver van de literatuur staan
praten over hun lievelingsboeken. De vrijheid
die we geven is groot: het mag zowel over
Nederlandstalige als anderstalige werk gaan;
over fictie als non-fictie.
Het einde van de clusterbom
DI 09.12.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
Debat met Werner Bauens (Speciale gezant
ontwapening), Raed Mokaled uit Libanon,
slachtoffer van clustermunitie en ban advocate,
en Stan Brabant (Handicap International), een
vertegenwoordiger van een EU-land dat het
Verdrag niet ondertekende (te bevestigen).
Moderator is Kristof Clerix (MO*).
Broodje Brussel: Opera & componisten
WO 10.12.08 | 12.30 > 13.30 | Ontmoetingen
Guy Coolen, directeur van muziektheater
Transparant, gaat in gesprek met Kris Defoort
(foto Michiel Hendryckx) en Guus Janssen.
Het literaire prijzencircus
WO 10.12.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
In samenwerking met deBuren organiseert
freespace Nieuwzuid een debat over dit literaire
prijzencircus. Wie wordt bekroond en
waarom? Hoe worden jury’s samengesteld?
Wie financiert de prijzenpot?
Radioboeken: Stephan Enter & Menno Wigman
DO 11.12.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Radioboeken zijn verhalen door Nederlandse
en Belgische auteurs geschreven op verzoek
van deBuren. Het publiek wordt van harte
uitgenodigd voor de opname van de Radioboeken
van Stephan Enter en Menno Wigman. De
auteurs dragen hun verhaal voor in een oude
radiostudio van Flagey.
diT WAS 2008!
VOLGEBOEKT - György Konrád en Geert Mak - Geschiedenis in de
Politiek: op het snijvlak van twee eeuwen
DO 11.12.08 | 20.00 < 21.30 | Ontmoetingen
Een ontmoeting tussen twee reuzen van de
Europese literatuur en geschiedschrijving. De
Hongaarse auteur György Konrád gaat in gesprek
met Geert Mak. Margot Dijkgraaf (NRC
Handelsblad, Spui25) modereert.
De Acht Hoofdzonden*: Gulzigheid
DI 16.12.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
De hoofdzonde gulzigheid spitsen we toe op
drie aspecten: jongeren en alcohol; de gulzigheid
in de Bourgondische betekenis en de gulzigheid
naar kennis - de academische betekenis.
Cultuur is een stadszaak
WO 17.12.08 | 20.00 > 21.30 | Debatten
De schepen van Cultuur van Antwerpen en de
Rotterdamse wethouder van Cultuur vergelijken
de cultuurpolitiek van de twee havensteden.
Een debat tussen twee flamboyante politici
met een hart voor cultuur.
Radioboeken: Kris Lauwerys & Eugène Savitzkaya
DO 18.12.08 | 20.00 > 21.30 | De boeken van deBuren
Radioboeken kun je nergens lezen. Het zijn
verhalen door Nederlandse en Belgische
auteurs speciaal geschreven op verzoek van
deBuren. Voor het eerst en voor het laatst lezen
de auteurs hun verhaal voor. Het wordt opgenomen
in het bijzijn van publiek in een oude
radiostudio van Flagey.
jaarverslag 008 19

0
dEBATTEn
1. hoogtepunten: debatten
1.1. De president van Europa
Regelmatig organiseert deBuren debatten en colloquia waarin de
Europese Unie centraal staat. Vaak gaat het daarbij om debatten met
Europese politici en seminars over Europese sociaal-maatschappelijke
of culturele thema’s. Voor de reeks ‘De president van Europa’
kozen we voor een andere aanpak. In dit programma stond de Europese
politiek centraal, maar zonder dat daarbij politici aan het
woord kwamen. We vermeden de usual suspects en vroegen in plaats
daarvan een aantal namen uit literatuur, journalistiek en wetenschap
om hun visie te geven op de toekomst van Europa.
‘Kies mij als president van Europa!’ Dat was het uitgangspunt van
een driedelige lezingenreeks waarbij zes prominenten werd gevraagd
een verkiezingsrede te houden. Hierbij anticipeerde deBuren op de
verkiezing van de voorzitter van de Europese Raad in 2009, ook wel
genoemd ‘de president van de Europese Unie’. Per avond in de reeks
traden twee ‘presidentskandidaten’ tegen elkaar in het strijdperk. Elk
van de kandidaten hield een kort maar vurig pleidooi voor zichzelf
als president, en zette daarbij zijn of haar ideale Europa in de verf.
deBuren
Daarna volgde telkens een debat onder leiding van Knack-journalist
Piet Piryns.
De bijdragen van de kandidaten waren zeer divers. Zo schreef
Abdelkader Benali ‘de eerste waarachtige biografie van de president
van Europa’ (zie hiernaast), pleitte Eva Brems voor een EU die de
mensenrechten centraal stelt, wilde Hendrik Vos vooral dat Europa
haar beloften inlost en zou Thomas von der Dunk ervoor zorgen dat
Europa zich eindelijk eens op de grote lijnen concentreert in plaats
van zich druk te maken over details, zoals te rechte bananen of te
kromme komkommers.
De formule sprak aan, want het publiek toonde zich geïnteresseerd.
Bovendien was De Standaard zo gecharmeerd van het initiatief van
deBuren en de kwaliteit van de bijdragen dat bijna alle verkiezingsspeeches
werden gepubliceerd op de opiniepagina’s van de krant.
Kortom: hoewel de verkiezing van de eerste president van Europa
door het Ierse ‘nee’ op de lange baan is geschoven, is het startschot
van de campagne bij deBuren allesbehalve onopgemerkt gebleven.

De eerste President van Europa werd geboren in Noord-Afrika in het dorpje Ighazzazzen
waar heden ten dage naast de ruïne van zijn geboortehuis een bordje is opgehangen
met een tekst in vijf Europese talen:
Hier werd geboren de eerste president van Europa, Abdelkader Benali
Here was born the first president of Europe, Abdelkader Benali
Là est né le premier president de l’Europe, Abdelkader Benali
Aquí nació el primer presidente de Europa
Qui nacque il primo presidente dell’Europa
Hoe is het zo ver kunnen komen dat deze man die aan de woeste kust van de Middellandse
Zee werd geboren zo’n positie kon bereiken?
Op vierjarige leeftijd verhuisde hij naar Nederland waar hij de Maria Montessori kleuterschool
bezocht. Bij de poort van de Maria Montessorischool hangt een bordje dat
de president van Europa hier zijn eerste Europese taal, Nederlands, leerde.
Op elfjarige leeftijd zag hij het Eurovisiesongfestival op Nederland 1. Hij was verbaasd
dat er in zoveel verschillende talen gezongen kon worden. Europa was een potpourri
van talen. Hij leerde van het Eurovisiesongfestival zijn eerste woordjes Frans: Les
Pays-Bas, six points en elke keer dat hij er bij het maken van rekensommen niet
uitkwam, gilde hij het uit: douze points, douze points want dat moest het juiste antwoord
wel zijn op alles. In dat jaar, 1986, won Sandra Kim, een Waalse, met het liedje
J’aime la vie.
Wanneer mensen hem jaren later complimenteerden om zijn uitstekende beheersing
van het Frans en vroegen of hij dat in Marokko had geleerd, antwoordde hij altijd met:
‘Nee, de Franse taal heb ik geleerd van Brel, Simenon en Sandra Kim. Drie Belgen.’
Een keer in de maand bezocht hij samen met zijn ouders België voor familiebezoek
in een van de volkswijken van Antwerpen. In België waren de broodjes gevuld met
chocolade, dronken ze koffie uit een kom en waren zijn nichtjes zo heet als kolen.
En België lag dicht bij Marokko want op zaterdag bezochten ze een markt in Brussel
waar iedereen leek op een neef of een oom, alleen spraken ze Frans en geen Vlaams,
dus zei hij maar douze points bij het aannemen van koopwaar, omdat hij niet wist hoe
hij dank je wel moest zeggen in het Frans. Hij zag ook veel zwarte mensen. Congolezen,
ooit onderdanen van Leopold II.
Brussel was voor Abdelkader Benali geen België. Wat het wel was, wist hij nog niet.
En het zou dat onbestemde in Brussel zijn dat hem aantrok in die stad. Op weg terug
naar Nederland speurde hij de weg af op zoek naar de plek waar België overging
in Nederland. De plek werd niet gevonden. Het leek wel alsof hij het moment miste
waarop ze dat punt passeerden. Hij kon zijn vader ook niet vragen wat langzamer te
gaan want dan zouden ze nooit thuiskomen. Maar hij legde zich er niet bij neer dat hij
die plek niet gemarkeerd had, zodat hij bij thuiskomst er nog steeds over piekerde. In
bed was hij er nog steeds onrustig van. Deze onmacht iets precies te kunnen duiden,
werd een drijfveer van de latere president in veel van zijn doen en laten. Om deze
reden zou de president van Europa later zeggen dat hij het jammer vond dat er geen
interne Europese grenzen meer waren: ‘Het vervagend besef van grenzen droeg bij
aan een vervagend besef van Europeaan zijn. De Europeaan kent zijn grenzen.’
Later, in zijn aanvaardingsrede, vertelde hij het publiek dat hij altijd had gezocht naar
de plek waar Europa gevonden werd. Was dat op de top van de Mont Blanc? Of in
de hel van Dante, een imaginaire plek of toch op het drielandenpunt? Of was het
een historisch moment dat we moesten aangrijpen als geografisch punt? De slag bij
Waterloo? De dag dat de deuren van de Lagers opengingen? De invoering van de gemeenschappelijke
munt? ‘Dit allemaal,’ concludeerde hij, ‘laat zien dat de Europeaan
zich vooral Europeaan voelt in zijn sterke bewustzijn van taal, cultuur en geschiedenis
in de hedendaagse samenleving. Zelfs als de Europeaan zich Europaan wil voelen,
zich daar met hart en ziel aan overgeeft, dan wordt hij toch weer terug gelokt in zijn
goddelijk provincialisme als hij zijn Sauerkraut ruikt, zijn parmeggiano kaas snijdt of
het vet van een oliebol naar binnen schrokt.’
Uit dat onvermogen van de Europaan om zichzelf als Europaan op een kaart te plaatsen,
groeide, volgens de president, een absurditeit die het grondwerk was van elk
‘Kaartenhuis Europa’ Abdelkader Benali
‘Kaartenhuis Europa’, door Abdelkader Benali,
verschenen als opiniestuk in het kader van de reeks ‘De president van Europa’ in De Standaard op 1 .11.08
groot pogen. ‘Europeaan ben je niet, men poogt’, wat veel beter klonk in het Frans.
‘On n’est pas Européen, on tente de l’être.’ De Europaan hoefde zich niet voor te
nemen dit pogen te pogen. ‘Het zit in ons allemaal al, dit pogen. Telkens de Europeaan
zijn dorp verlaat, het luiden van de koebellen achter zich laat, komt het moment dat
hij, in een langzame transformatie, probeert Europeaan te zijn.’
Omdat Abdelkader Benali niet zo goed wist wat hij moest studeren, schreef hij zich
in voor Europese Studies in Amsterdam. Het grote voordeel was dat je als eerste
in aanmerking kwam voor een Erasmusbeurs en dus veel kon reizen. Zijn eerste
vriendin was een Spaanse.
Zijn medestudenten spraken geen van allen Frans en sommigen goed Engels wat
hem een voorsprong gaf op de rest want hij sprak goed Engels en zeker wat Frans. In
het eerste jaar van zijn studie bracht hij een halve zomer door in Parijs en een halve
zomer in Barcelona. Hij las Malraux, sloot Andre Gide in zijn hart, werd boezemvrienden
met Céline en raakte diep begeesterd door het ideaal van de wereldliteratuur zoals
omschreven door Goethe. Hij had niet veel op met vriendjes van hem die dit ideaal
als een door en door westers concept definieerden. Want, zo zeiden ze, waarom zou
wereldliteratuur wereldliteratuur zijn als het alleen in Europese ogen goedkeuring kan
vinden? Het diepe provincialisme dat de Europeaan zo eigen is, klonk ook door in de
grootse discussies over literatuur. Het dédain waarmee op de Verenigde Staten werd
neergekeken, verenigde alle Europeanen.
Dit waren discussies die de president later zou noemen als de meest vruchtbare in
zijn denken over wat het is om Europeaan te zijn. Hij werd wakker geschud. Europa
was meer dan lekker eten, mooie reizen en prachtige muziek. Europa was een conflictgebied.
En om uit te zoeken wat Europa afstootte, zocht hij de plekken op waar
dat conflict volgens hem het beste tot uitdrukking kwam: de Middellandse Zee waar
elke dag tientallen migranten aanspoelden die niet geïdentificeerd konden worden
omdat ze geen papieren bij zich hadden. En hij vroeg zich af hoe hij dit menselijke
potentieel, in de media en door populisten afgeschilderd als gelukzoekers, economische
vluchtelingen waarvan Europa er te veel had, het beste kon vertegenwoordigen
mocht hij ooit op een dag in die positie komen. Wat Europa nodig had, was niet
een muur maar een maas. Uiteindelijk lag de kern van elke cultuur, civilisatie in zijn
waardigheid. En waardigheid die andere mensen ontnomen werd, was de erosie van
die civilisatie. Net als in Rome kon Europa alleen overleven als het staatsburgerschap
verkregen kon worden, een burgerschap dat viel of staat met de vrijheid die elke
onderdaan kon genieten. Daar, in Sicilië, verblijvend in een opvangkamp las hij over
de Dertigjarige Oorlog en hij besefte dat de migrant die aanspoelde en het slachtoffer
van een godsdiensttwist twee zijden van dezelfde medaille waren: het onvermogen
van de mens zijn wereld te delen.
En hoe humaan en goedbedoeld pogingen van de Europese politici ook mochten klinken,
ze klonken hem uiteindelijk hol in de oren omdat ze te veel het eigenbelang
weerspiegelden en te weinig het humane streven om hen die beschutting zochten op
te nemen en te koesteren.
En toen deed de president van Europa iets dat iets weerspiegelde van de beroemde
reis die Barack Obama, de latere president van de Verenigde Staten, naar het land van
zijn vader, Kenia. Hij besloot na een afwezigheid van jaren terug te gaan naar zijn geboortestreek
om te zien wat er van zijn dorp, zijn huis waar hij was geboren, was geworden.
Hij trof de dood aan. Verlatenheid. Kou. En hij besefte dat de mens gedoemd
is weg te trekken als er honger en kou is, en misschien iets in de steek zal laten dat
van hem, dat hem definieert, waarop hij het leven van zichzelf en zijn nageslacht kan
bouwen. Wat hij in de steek laat kan hij nergens herwinnen. En hij besefte dat om
deze reden - en enkel en alleen deze reden - Europa het nieuwe huis was geworden
van velen en dat hij alles op alles moest zetten om voor die mensen het huis Europa
zo in te richten dat zij die de oversteek waagden zich beschut voelden.
Europa was een kaartenhuis dat elk moment in brand kon vliegen, arglistig beschermd
door mannen en vrouwen in bezit van boerse gezichten, dikke worstvingers
en angstig dat elk moment een vreemdeling zal binnenkomen om dat kaartenhuis
omver te gooien. Hij wilde de president van dat kaartenhuis zijn.
En hij werd het.
jaarverslag 008 1

dEBATTEn
1. . De maakbare mens
deBuren wil als Huis van debat en reflectie in het hart van Europa
op twee manieren inspelen op de actualiteit: enerzijds door debatten
te organiseren die verband houden met de directe, ‘snelle’ actualiteit;
het alledaagse nieuws, dus. Dat deden we bijvoorbeeld met de reeks
‘Van ’68 tot ‘08’: de barricaden voorbij?’ (zie verder).
Anderzijds willen we ook actueel zijn door avonden te organiseren
waarop actuele onderwerpen aan bod komen die we eerder kunnen
omschrijven als ‘trage’ actualiteit: maatschappelijke bewegingen die
minder vaak het nieuws van de dag halen maar wel een duidelijk
zichtbare rol spelen in onze samenleving.
Een reeks die in dit kader paste, was het tweeluik ‘De maakbare
mens’, dat uit twee debatten bestond: een over ‘Het maakbare lichaam’
en een tweede over ‘Het maakbare brein’.
Het maakbare lichaam
Plastische chirurgie is niet meer weg te denken uit onze samenleving.
Met ‘Het maakbare lichaam’ organiseerde deBuren rond dit
onderwerp een debat met Jeff Hoeyberghs, Kristien Hemmerechts en
Berend van der Lei. Joël De Ceulaer was de deskundige moderator.
Liposucties, facelifts, botox, siliconen: waar eindigt het snijden,
opvullen, modelleren en herbouwen? Waar ligt de grens van het
maakbare lichaam, of moet het allemaal kunnen omdat het nu eenmaal
technisch mogelijk is en omdat ons lichaam ‘van ons’ is? Plastische
chirurgen vertellen ons dat iedereen recht heeft op mooi zijn.
Maar wat is mooi, zeggen de tegenstanders? Waar ligt de grens tussen
mooi en lelijk? Wat is normaal? Zijn rimpels abnormaal? Waarom
kiezen vooral vrouwen voor plastische chirurgie in een tijd waarin
ze zich sinds het feminisme zogenaamd bevrijd hebben van het verstikkende
schoonheidsideaal? Wat zijn de gevolgen van de enorme
mediatisering van plastische chirurgie?
Het werd een erg levendig en geanimeerd debat met Jeff Hoeyberghs,
Vlaanderens bekendste plastisch chirurg. Hoeyberghs ging af en toe
hevig in discussie met Kristien Hemmerechts, schrijfster en bekend
om haar uitgesproken feministische standpunten. De tweede plastische
chirurg die deelnam aan het debat was Berend van der Lei, sinds
januari 2007 Nederlands eerste hoogleraar plastisch chirurgie. Hij
zet een onderzoekslijn op naar psychische factoren zoals lichaamsbe-
deBuren
leving en zelfbeeld in de plastische en esthetische chirurgie; bijvoorbeeld
of mensen die een esthetische behandeling hebben ondergaan
hiervan gelukkig(er) worden en, zo ja, hoe lang de periode van geluk
duurt.
‘Het maakbare lichaam’ werd een debat op het scherp van de snee,
met achteraf heel wat vragen uit het publiek. Vragen van verontwaardiging
soms, maar dat laat zien dat deBuren onderwerpen aansnijdt
die heel wat mensen bezighouden.
Het maakbare brein
Dit debat was het logische vervolg op dat over esthetische chirurgie.
Ons lichaam kan via plastische chirurgie al in verregaande mate
worden geperfectioneerd. Is het nu de beurt aan het maakbare brein?
Waar ligt hier de grens, en wat zijn de mogelijke gevolgen en implicaties?
Zijn hersenoperaties voor pedofielen toelaatbaar? Wat met
artificiële intelligentie? Hierover vond bij deBuren een debat plaats
met Dirk De Ridder en Gert-Jan Lokhorst. Het was opnieuw Knackjournalist
Joël De Ceulaer die het gesprek in goede banen leidde.
deBuren wist voor dit debat twee mensen met internationale faam te
strikken. Dirk De Ridder is neurochirurg in het Universitair Ziekenhuis
Antwerpen. Hij haalde vorig jaar de media met een opvallend
artikel in het tijdschrift The New England Journal of Medicine. Een
elektrode die in het brein van een man was geplaatst om een hardnekkige
piep in zijn oor te onderdrukken, had als bijwerking dat de
patiënt uit zijn lichaam trad. De Ridder zorgde daarmee voor een
wereldprimeur, want het is de eerste keer dat het mysterieuze fenomeen
van een out-of-body-experience een wetenschappelijke verklaring
krijgt. Gert-Jan Lokhorst is neurotechnicus aan de TUDelft. Hij
is afgestudeerd in de geneeskunde en in de filosofie en gepromoveerd
in de filosofie. De laatste vijftien jaar heeft hij zich voornamelijk
beziggehouden met formele logica en Artificial Intelligence. Tegenwoordig
is hij werkzaam bij de sectie filosofie van de TUDelft, waar
zijn voornaamste onderzoeksdomein neuro-ethiek is.
1. . De Acht Hoofdzonden
De zeven hoofdzonden: ze zitten diep geworteld in onze cultuur,
althans heel wat elementen ervan. Het woord klinkt archaïsch maar
de hoofdzonden vormen nog steeds de keerzijde van wat men de
basisnormen en -waarden zou kunnen noemen. Het zijn en blijven
belangrijke leidraden in het leven, ongeacht de levenshouding die
men aanhangt. De invulling ervan is veranderlijk, maar ze dwingen
hoe dan ook tot zelfreflectie en kritisch onderzoek. Dat maakt ze
voor de hand liggende aanknopingspunten voor actuele debatten,
en dus voor de nieuwe reeks waarmee deBuren van start ging in het
voorjaar van 2008: de klassieke hoofdzonden als kapstokken voor
actuele debatten, met sprekers uit Nederland en Vlaanderen.
Een reeks als deze vraagt om een vaste gastheer. Iemand die over de
nodige (katholieke) kennis beschikt, die een grote luisterbereidheid
aan de dag kan leggen en het analytische vermogen heeft om standpunten
te destilleren. Maar ook een gastheer die met de nodige humor
onze ‘zondaars’ weet te bewegen tot een inhoudelijk interessant
debat. Iemand die aan dit profiel beantwoordt, is professor kerkelijk
recht Rik Torfs.
Na een klacht van het weekblad Humo paste deBuren de titel van de
reeks aan. Humo bleek ‘De Zeven Hoofdzonden’ als merk gedepo

neerd te hebben. deBuren wijzigde daarom de reekstitel in ‘De Acht
Hoofdzonden’ en eigent zich daarmee de vrijheid toe om – zoals het
Vaticaan deed – de traditionele hoofdzonden uit te breiden. Aan de
zeven ‘klassieke’ zonden voegden wij de zelfoverschatting toe.
In het voorjaar kwamen drie van de klassieke zeven hoofdzonden
aan bod: onkuisheid, woede en hebzucht. In het najaar was het
de beurt aan jaloezie, traagheid en gulzigheid. Telkens leverden de
avonden inspirerende debatten op en veel stof tot nadenken.
Onkuisheid
De onkuisheid spitsten we toe op de journalistiek. De laatste jaren is
het een wereldwijd fenomeen: de pers ligt geregeld onder vuur. Dat
is in de Lage Landen niet anders. De grenzen van het journalistieke
fatsoen werden tegen het licht gehouden door twee hoofdredacteurs
en een journalist met pensioen. Peter Vandermeersch, algemeen
hoofdredacteur van de Corelio-kranten, was verantwoordelijk voor
de reeks De zestien is voor u, over de achtergrond van de moeizame
regeringsonderhandelingen in België waarin alle details, ook de persoonlijke,
van de besprekingen en de onderhandelaars in de krant
verschenen. De reeks lokte extreme reacties uit van voor- en tegenstanders
en vormde onderwerp van debat. Ook in Nederland waren
er spraakmakende gevallen. Misdaadverslaggever Peter R. de Vries
speelde voor rechercheur en kluisterde Nederland aan de televisie.
Ook hij lokte daarmee hevige reacties uit en de discussie werd in
alle kranten gevoerd. Willem Schoonen, hoofdredacteur van Trouw,
greep de zaak aan om in zijn wekelijkse brief van de hoofdredacteur
zelfkritische vragen te stellen over de schandpalen van de moderne
media en het recht op privacy. Walter Zinzen, éminence grise van de
VRT-nieuwsdienst, trad op als waarnemer en betoonde zich eens te
meer de kritische geest die zijn interviews altijd kenmerkten.
Woede
De debaters Gella Vandecaveye, Frénk van der Linden en Mia Doornaert
maakten duidelijk dat er verschillende elementen belangrijk
zijn in de betekenis van woede en van wat woede met een mens doet.
Eerlijk zijn is niet altijd een deugd; het kan ook leiden tot extreme en
vooral onnodige woede. Volgens Mia Doornaert mag elke constructie
van de geest aangevallen worden, in naam van de vrije meningsuiting.
Frénk van der Linden vergeleek de woede met een tango: passie
en pijn als essentie en uiting van woede.
Hebzucht: de toplonen van CEO’s
Ook tijdens het debat over de hebzucht, dat werd toegespitst op
de toplonen van CEO’s, bleek eens te meer dat elke zonde ook een
deugd kan zijn. Bedrijfsleider en politicus Roland Duchâtelet stelde
de vraag zeer pertinent: “Is het fundamenteel verkeerd om hebzuchtig
te zijn, op voorwaarde dat men anderen niet schaadt? Wellicht
niet. Voor sommigen absoluut zeker wel want niet ethisch – of beter
niet volgens de fatsoensgrenzen.” Piet Depuydt, financieel journalist
voor NRC Handelsblad, opende de avond met een verwijzing naar
Adam Smith. Mensen en bijen proberen hun individuele belang af
te stellen op het collectief belang. Het ene dient het andere: het is
een wisselwerking. Aan het eind van het debat werd hartstochtelijk
gepleit om een zekere mate van vrijheid te garanderen als basisprincipe
voor de toekenning van de toplonen. Vrijheid in de betekenis
dat bedrijven – overheids- of privébedrijven – zelf kunnen bepalen
hoe de verloning van hun topmensen berekend wordt. Jannie Haeck
haalde ook de fatsoensgrens aan, maar dan rest de vraag wie die
grens bepaalt. Toch is het grootste verschil in toplonen niet te vinden
tussen privébedrijven en overheid, maar wel tussen het bedrijfsleven
en de sportwereld. De exuberante vergoedingen van sporters lijken
maatschappelijk beter en breder aanvaard, volgens Duchâtelet omdat
het “belangrijk” is. Voetbal bijvoorbeeld is niet alleen een spel
waar gigantische bedragen in rondgaan. Het is ook een spel dat miljoenen
mensen over de hele wereld plezier verschaft.
Jaloezie
dEBATTEn
De moeilijkste van alle zonden die werden belicht in deze reeks bleek
de jaloezie te zijn. Bij de gasten was er een duidelijke schroom aanwezig
om de hoofdzonde te benoemen en te erkennen. We spitsten de
jaloezie toe op Nederland en Vlaanderen. Jarenlang gold Nederland
als gidsland, onder meer met het succesvolle poldermodel. Inmiddels
heeft het imago van Nederland een ferme deuk gekregen. Hoewel er
vroeger veelal met bewondering gekeken werd naar de grote, succesvolle
en progressieve buur Nederland, is het imago van gidsland in
Vlaanderen niet meer overeind. Steeds vaker verwijst Nederland naar
Vlaanderen en sinds kort durft ook Vlaanderen zijn succes af te meten
aan Nederland. De gasten, Karel Van Eetvelt en Loek Hermans,
waren het in grote lijnen met elkaar eens. Belangrijkste verbindende
element was vooral dat geen van beiden wilde spreken over jaloezie
maar wel over competitie. Dat woord heeft een positieve connotatie
en geldt als een drijfveer die ertoe leidt om steeds meer en beter te
doen, in vergelijking met anderen. Precies in de vergelijking ligt de
gelijkenis met de hoofdzonde jaloezie. Niemand vond dat er sprake
jaarverslag 008

4
Rik Torfs ‘de zeven hoofdzonden springlevend’
‘de zeven hoofdzonden springlevend’, door Rik Torfs,
verschenen als opiniestuk naar aanleiding van de reeks De Acht Hoofdzonden in De Standaard op 1 .04.08
Verleden maand had monseigneur Girotti van de Apostolische Penitentiarie te Rome
een gesprek met L’Osservatore Romano, de partijkrant van het Vaticaan, die ook in
Vlaanderen moeiteloos lezers vindt, want zie, al onze bladen verspreidden het bericht
dat er nieuwe hoofdzonden waren bijgekomen. Girotti zette ze netjes op een rij:
vervuiling, genetische manipulatie, sociale ongelijkheid. Zonden winden Vlamingen
danig op, en daar gaat enige dubbelzinnigheid mee gepaard. Enerzijds vinden we
het een schande dat er nieuwe zonden bijkomen. Die kerk! Hoe durft ze! Anderzijds
zoeken we onmiddellijk uit hoe we die zonden actief kunnen bedrijven, want zondigheid
staat stoer. De gemiddelde Vlaamse huismoeder slooft zich uit om er als een
zondares uit te zien, ondanks haar fidele gelaatstrekken. En de volmaakte kantoorbediende,
te saai om corrupt te zijn, verzekert ons met een smoezelige glimlach dat
zijn zondigheid boven elke twijfel verheven is. Wie zonder zonden is, krijgt de eerste
steen toegeworpen.
De fascinatie voor de zeven hoofdzonden past in dat plaatje. Humo pakt er al heel
erg lang mee uit, ook in de tijd die aan de alsmaar aanzwellende fusiegeruchten met
Kerk en Leven voorafging. Ze zijn dan ook erg oud, de zeven hoofdzonden. Er bestaan
al sporen van in de vierde eeuw, paus Gregorius I (540-604) zette ze op een rij in
de zesde eeuw, en ook Thomas van Aquino (+ 1274) maakte er melding van in zijn
Summa Theologica. De kracht en het succes van deze hoofdzonden zijn aan twee
factoren te danken. Vooreerst bestaan ze niet echt. Het gaat niet om een officiële lijst,
maar om een beweeglijke leidraad die dus niet kan worden opgeheven. Dat is een
ijzersterk punt. De hoofdzonden zijn krachtiger dan een wettekst. Een wet kan worden
afgeschaft, een lijst met morele wenken niet. Een beetje zoals de afzetting van
een dictator wel mogelijk is, maar die van een profeet niet, want een profeet bekleedt
geen enkele functie. En er is nog een tweede sterk punt: de zeven hoofdzonden zijn
vaag genoeg om altijd en overal in de buurt te blijven. Ze zijn niet de gevangenen
van een strakke definitie. Luiheid, ijdelheid, gulzigheid, onkuisheid, gierigheid, woede,
jaloersheid: prachtige begrippen! Hun invulling is nu en dan verouderd, maar hun
diepere inhoud wordt nooit uitgehold.
Wie vandaag naar de zeven hoofdzonden kijkt, stuit op minstens drie verschijnselen
die de aandacht trekken: er bestaan vermomde, verplichte en vernieuwde hoofdzonden.
De vermomde hoofdzonden. De luiheid biedt er een prachtig voorbeeld van. Rechtgeaarde
katholieken, voor zover die bij ons nog vrij rondlopen, staan erop een deugdzaam
leven te leiden. Luiheid is bijvoorbeeld uit den boze. Maar kerkleiders komen
wel uitdrukkelijk op voor onthaasting, want zeg nu zelf, anders leef je toch niet echt?
Zie je toch niets? Verslapt je aandacht voor Gods schepping? Wie nader toekijkt, ontdekt
echter dat onthaasting niets anders is dan de hoofdzonde luiheid, weliswaar
vermomd als een deugdzame kloosterzuster. Typisch! De duivel vermomde zich
vroeger ook al. Wreed kan ze zijn, die onthaasting. Veronderstel dat drie collega’s
samenwerken op een kantoor. Twee nemen het besluit om te gaan onthaasten. Daar
zit de derde dan. Hij blijft achter met alle werk, en trekt bovendien moreel aan het
kortste eind, want onthaasters zijn toch zulke fijne mensen. Als ik zelf geen katholiek
was, zou ik dit een tsjevenstreek noemen: doodgewone luiheid vermomd als nobele
deBuren
onthaasting. Schande! Maar pas op, en ook hier ligt een cliché op de loer, niet alleen
katholieken zijn hypocriet. Ook een dapper vrijdenker, neem nu de doorsnee BV, drukt
de luiheid aan zijn hart, zij het op een geheel eigen wijze. Tijdens interviews met de
verzamelde wereldpers herhaalt hij telkens weer dat hij eigenlijk verschrikkelijk lui is.
Lui, lui, lui, je hebt er geen idee van, beste mensen, voor u zit de vleesgeworden passiviteit.
De BV pakt er glimmend van trots mee uit. Wie scherp toekijkt, merkt echter
dat hij niet zozeer zijn luiheid etaleert, maar wel zijn genialiteit. Wie het ver heeft
gebracht en toch lui is, heeft zijn succes aan zijn genie te danken. Kortom, de BV die
zich lui noemt, is waarschijnlijk een uitslover, maar zeer zeker een ijdeltuit, die ons
probeert wijs te maken dat hij moeiteloos briljant weet te zijn. Luiheid is vermomde
ijdelheid, en dat is ook een hoofdzonde, maar een andere. Niets is wat het lijkt. De
zonden zijn vermomd. De onthaaster doet zich als een diepzinnig iemand voor, en is
eigenlijk lui. De BV van zijn kant veinst luiheid, maar weet zijn ijdelheid nauwelijks
onder controle te houden.
Naast de vermomde hoofdzonden, vallen de verplichte op. Hier scoort de onkuisheid
hoog. Vroeger was het raadzaam om kuis te zijn. Niet te veel seks en zo. Efficiënte
voortplanting, liefst in het donker. Mooie tijd trouwens, de fifties, weinig seks, veel
voortplanting. Want schuld en schaamte maakten zich van ons meester. Nu zijn we
daar in Vlaanderen van bevrijd, ofschoon we nog altijd niet helemaal bijgekomen
zijn van de bevrijding, misschien wel als laatste land van West-Europa. Maar goed,
vandaag liggen de kaarten duidelijk anders: onkuisheid is een dure plicht geworden.
Als een hoogwaardigheidsbekleder in een interview de vraag krijgt voorgeschoteld
wat voor hem het hoogste lichamelijke genot is, moet het antwoord zonder aarzelen
luiden: het orgasme! Dat geldt ook wanneer de ondervraagde een bejaarde minister
van staat is, die diep in zijn hart tegen een orgasme opkijkt als tegen een wereldreis
in een tweedeklascoupé, en die eigenlijk niets heerlijker vindt dan een glas Gevrey-
Chambertin geserveerd op de juiste temperatuur. Maar neen dus, het orgasme zal
hij prijzen met een vibrerende stem waaruit alle lust is verdwenen. Vroeger was die
er wel. Toen het nog niet mocht. The tragedy of the elderly statesman. De plicht tot
zonde, in plaats van de zondagsplicht. Misschien zijn wij wel een volk dat niet van
vrijheid houdt. Wat niet langer niet mag, moet.
Hoofdzonden kunnen vermomd zijn of verplicht. Dan kennen zij inhoudelijk donkere
momenten, maar tegelijk scherpen ze de geest. Toch bestaan er ook vernieuwde
hoofdzonden. Ze gooien hun oude gewaden af. Soms zien ze eruit alsof ze de tegenpool
van de traditionele hoofdzonden zijn, terwijl ze wezenlijk hetzelfde zeggen.
Neem nu de gulzigheid of vraatzucht. Het was me wat met die menu’s van honderd
jaar geleden. Zeven gangen, op zijn minst. Je staat er van te kijken dat er toch nog
enkele disgenoten waren die levend het feestmaal verlieten. Vandaag eten we minder.
Veel minder. Soms eten we helemaal niet. Misschien is extreme magerzucht wel de
moderne gulzigheid. Knokige juffrouwen met gekwelde gezichtjes die dood neerzijgen
op de catwalk.
Ook de gierigheid doet zich anders voor dan vroeger. Elke frank in twee bijten, dat is
niet langer populair, ook al omdat er nog weinig franken overblijven. Vandaag zijn we
gierig met de tijd. Die willen we niet meer delen of afstaan. Je kunt dat zeperig bekijken,
en erover klagen dat er geen schouders meer zijn om uit op te huilen. Maar gierig
omspringen met de tijd heeft ook onverwachte consequenties. Zo vloeit het stoere
begrip zero tolerance dikwijls voort uit een gebrek aan tijd. Repressief optreden gaat
immers vlugger dan eindeloze gesprekken aanknopen om de dolende medemens
weer op het rechte pad te brengen.
En waar wordt de onkuisheid virtuozer beoefend dan in de media? Voyeurisme. De
mens als object, die wordt weggegooid als het verhaal is verteld. De onkuisheid richt
zich minder dan vroeger op het naakte lichaam, maar ze blijft wezenlijk dezelfde. Zoals
het beroemde tweeluik van Goya in het Prado te Madrid, voorstellende de naakte
Maya, en de geklede Maya. Het gaat om exact dezelfde vrouw, in exact dezelfde pose.
Met exact dezelfde blik die van de kijker een voyeur maakt.
Heerlijke zonden. Goed dat ze er zijn. Dat ze er nog altijd zijn. De biecht is weg, maar
de zonden zijn gebleven. Ze verplichten ons om na te denken. En ze geven ons een
heerlijk schuldgevoel, dat voor afstomping behoedt. Het schuldgevoel is zoals alcohol.
Geniet ervan, maar geniet met mate.

was van jaloezie tussen Nederland en Vlaanderen. Geen afgunst; wel
verschillen die gekoesterd moeten worden als rijkdom. Toch merkte
Karel Van Eetvelt op dat dat gebrek aan jaloezie ook wel kan leiden
tot onverschilligheid ten opzichte van het buurland. De kennis van
en over elkaar vermindert. “Misschien,” zo zei Van Eetvelt, “is een
beetje jaloezie zo slecht nog niet. Al was het maar om ons te vrijwaren
van het totaal terugplooien op onszelf.”
Traagheid
Het oude woord ‘traagheid’ werd bij het begin van de avond door
Herman de Dijn meteen geplaatst in de traditie waaruit het komt: de
katholieke leer. Hij omschreef het als “bepaalde dingen niet doen in
functie van een bepaald doel”. De moeilijkheid van de hedendaagse
traagheid is het ontbreken van doelen en kaders waarin die doelen
thuis horen. Hedendaagse doelen zijn enkel gericht of kunnen gereduceerd
worden tot ‘het verschil maken ten opzichte van anderen’.
Precies dat laatste element is nieuw: ten opzichte van anderen. Men
is niet langer bereid om het verschil te maken, om zichzelf te verrijken
maar enkel om zich te onderscheiden. De teloorgang van dit
engagement of deze bereidheid is het gevolg van het snelle leven, de
ratrace waarin iedereen gevangen raakt. Jos Geysels merkte op dat
het woord onthaasting misschien wel meer problemen oproept dan
nodig is. “Misschien is een ander woord beter om het pleidooi tegen
het snelle leven te benoemen.” Awee Prins suggereerde ‘geduld’: “De
mooie traagheid heet geduld”, aldus Prins.
Gulzigheid: jongeren en alcohol
In de Belgische media lijkt het nogal mee te vallen, maar de Nederlandse
kranten berichten geregeld over comazuipen of binge
drinking. Dat is het fenomeen waarbij jongeren zo snel mogelijk een
grote hoeveelheid alcohol drinken om zo snel mogelijk dronken te
zijn – soms met coma tot gevolg. Het vreselijke aan deze trend is niet
alleen dat het een trend is en het aantal gevallen dus toeneemt, maar
ook dat de leeftijd van de slachtoffers steeds jonger is. Kinderen van
twaalf of dertien jaar zijn niet meer uitzonderlijk. Specialist in de
materie Nico van der Lely pleit voor de harde aanpak en hoopt op
strenge regelgeving die de mogelijkheden van jongeren aan banden
legt. Peter Adriaenssens daarentegen doet een oproep aan de ouders
en de overheid en heeft meer vertrouwen in preventie en betrokkenheid.
“Kiezen voor cultuur is kiezen voor complexiteit en tijd,” zo zei
hij aan het einde van een pleidooi voor betrokkenheid en grenzen.
1.4. Vrijdag, Zaterdag, Zondag
In het voorjaar van 2007 startte deBuren met de reeks ‘Vrijdag,
Zaterdag, Zondag. De terugkeer van religie in de Lage Landen’.
Aanleiding daarvoor is de opmerkelijke terugkeer van religie in de
westerse maatschappij. Religie is natuurlijk nooit weggeweest, maar
sinds de 17de en 18de eeuw lieten de ideeën van de Verlichting meer
en meer hun invloed gelden en deed de secularisatie haar triomfantelijke
intrede in West-Europa.
Dat de moderne westerse samenleving onderhevig zou zijn aan een
steeds voortgaande secularisering, is een hypothese die vandaag ter
discussie wordt gesteld. Nadat God eerst dood en de wereld onttoverd
werd verklaard, wordt nu in een stroom van publicaties aandacht
besteed aan de terugkeer van religie.
deBuren vond de terugkeer van religie meer dan belangwekkend genoeg
om er in het voorjaar van 2007 een vierdelige reeks van lezingen
en debatten aan te wijden, die de weerslag onderzocht van die
terugkeer in verschillende domeinen van de samenleving. Er was een
openingslezing door Rik Torfs, een avond met een islamitische, een
protestantse en een atheïstische geloofsverkondiger, een debat over
de scheiding van kerk en staat in de eenentwintigste eeuw (met onder
meer minister Piet-Hein Donner en Mark Eyskens) en een gesprek
over literatuur en godsdienst met Jan Siebelink en Stefan Brijs.
Vanwege de grote belangstelling voor ‘Vrijdag, Zaterdag, Zondag’
en omdat er over religie nog heel wat te vertellen valt, werd de reeks
in het najaar van 2007 verdergezet. Afshin Ellian verzorgde de openingslezing;
er was een debat over de relatie tussen religie en wetenschap
(met onder meer Jean-Paul Van Bendegem) en een debat over
de verhouding van religie en moraal in de eenentwintigste eeuw (met
onder meer Johan Braeckman en Gerard Bodifée).
Islam en democratie
dEBATTEn
Ook in 2008 kreeg ‘Vrijdag, Zaterdag, Zondag’ een vervolg. Op 8
april was er een debat over de verhouding tussen islam en democratie.
Het debat was gekoppeld aan de vernissage van de tentoonstelling
Afghanistan 2007: een reis in beelden, met werk van Pieter-Jan
De Pue.
Kort samengevat was dit de kernvraag van het debat: is de (politieke)
islam daadwerkelijk achterlijk en vormt de islam een bedreiging
voor onze democratie en mensenrechten, zoals velen steeds vaker beweren?
Of zijn islam en democratie wel verenigbaar? Of betreft het
hier zelfs een vraag die getuigt van een Westers superioriteitsgevoel
en die ‘we’ eigenlijk niet zouden mogen stellen?
Deelnemers aan het debat, dat werd gemodereerd door Joël De
Ceulaer, waren Sami Zemni en David Danish. Sami Zemni is politoloog,
docent aan de vakgroep ‘Studie van de Derde Wereld’ aan de
Gentse Universiteit, en coördinator van de Middle East and North
Africa Research Group (MENARG). Over de islam schreef hij het
verhelderende boek Politieke Islam, 9/11 en Jihad. David Danish is
Iraniër, schrijver, journalist en Midden-Oostendeskundige.
Jodendom: ontmoeting met Michael Freilich
In de reeks Vrijdag, Zaterdag, Zondag waren het christendom en de
islam – respectievelijk de ‘zaterdag’ en ‘de vrijdag’ uit de titel – al
uitgebreid aan bod gekomen, maar het jodendom – met de ‘zater-
jaarverslag 008 5

6
dEBATTEn
dag’ als feestdag – nog niet. Daar wilden we verandering in brengen,
en daarom nodigden we Michael Freilich uit, de 28-jarige hoofdredacteur
van het maandblad Joods Actueel en naar eigen zeggen
een modern orthodoxe jood. Hij werd geïnterviewd door Joël De
Ceulaer. Wat betekent het vandaag om jood te zijn? Wie is jood, en
hoe kan dat gedefinieerd worden – door culturele achtergrond, religieuze
praktijk, via genealogie of door de band met Israël?
Het was een avond waarop er opvallend veel jongeren in de zaal
waren, en zij schuwden de lastige vragen niet. Ook de Palestijnse
kwestie kwam aan bod. Het onderwerp is dan ook blijvend actueel,
en daarom voor deBuren zeker de moeite waard om aan te snijden.
1.5. Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de canondebatten
Toen in Nederland een plan ontstond voor een nieuwe canon, hoorde
deBuren op verschillende Vlaamse fronten gemor. Het klassieke gemor
dat ontstaat wanneer in Nederland een plan ontstaat. Vlaanderen
is altijd een beetje bang als Nederlanders een plan hebben want
dan is het meestal menens. deBuren achtte de tijd rijp om een aantal
academici en deskundigen uit Vlaanderen en Nederland samen te
brengen met aandachtige en dus nieuwsgierige betrokkenen.
Als organisatoren van dit forum was onze voorzichtige mening, ons
vooroordeel, dat de canoncommotie duidt op een actuele vraag. Wij
vroegen aan onze gastsprekers om het minder over de inhoud, de
samenstelling van de canon te hebben, maar eerder in te zoomen op
het gebruik ervan. deBuren beschouwt de canon als een instrument,
als een steun voor onze harde schijven die het steeds moeilijker hebben
om de spam van de echte informatie te scheiden. Misschien kan
de canon ook een bijdrage leveren om deze harde schijven beter te
formatteren.
Wij hebben gekozen om vier debatten te brengen waarvan de Literaire
Canon, De Cultuurhistorische Canon, de Wetenschappelijke Canon
en ten slotte de zeer ambitieuze Europese Canon het onderwerp
zijn. Elk debat werd ingeleid door een wetenschapper die professioneel
heeft nagedacht over het onderwerp. Op 11 september sprak
Geert Buelens over de Literaire Canon; op 9 oktober Herman Pleij
over de Cultuurhistorische canon, op 17 november Robbert Dijgraaf
over de Wetenschappelijke Canon en Frits van Oostrom sloot de
reeks af op 8 december met de Europese Canon. Naar aanleiding
van de reeks werden telkens opiniestukken van de sprekers gepubliceerd
in De Standaard.
deBuren koos ervoor om als format voor deze debatten te kiezen
voor de Lagerhuisformule. Denk daarbij aan het Engelse House of
Commons: iedere spreker kan het woord vragen en indien hij het
krijgt, stelt hij zich kort voor om daarna kort zijn standpunt te verduidelijken
of te reageren op bijdragen van andere deelnemers. Een
dergelijke formule vraagt om een sterke leidende hand. Die vond
deBuren in VRT hoofdredacteur Siegfried Bracke. Streng maar rechtvaardig
heeft hij het woord gegeven en genomen.
Met deze reeks hoopte deBuren om het debat vooral in Vlaanderen
aan te wakkeren. Daarom was het ook belangrijk om met uitgebreide
panels te werken: een van de doelstellingen was namelijk ook om
mensen met elkaar in contact te brengen. Om namen een gezicht en
een stem te geven zodat de contacten in de toekomst gemakkelijker
en persoonlijker kunnen verlopen. Deze doelstelling werd voor elk
van de vier debatten gehaald: de deelnemers waren altijd uitermate
deBuren
tevreden over de nieuwe contacten die werden gelegd, de nieuwe
stemmen die ze hadden ontmoet. Voor het publiek was de verscheidenheid
aan experts de unieke kans om de talrijke stemmen over de
verschillende onderwerpen te horen. De meerstemmigheid komt een
zinvol debat enkel ten goede al is het soms moeilijk om een centrale
lijn te ontwikkelen. Moderator met dienst, Siegfried Bracke, heeft
echter bewezen dat hij het métier beheerst en zonder moeite iedereen
bij de les kan houden.
De literaire canon
Geert Buelens pleit voor een pragmatische aanpak van een literaire
canon. Geen autoritaire, doctrinaire lijst opleggen van bovenaf maar
een pragmatische aanpak die gemakkelijk te integreren is in de verschillende
sectoren waarin een dergelijke canon dienst kan doen.
Tijdens het debat op 11 september werd eens te meer duidelijk dat
alle inspanningen om de kennis van literatuur te bevorderen en de
literaire bagage te vergroten slechts nut heeft als er aan de basis van
de overdracht enthousiasme ligt. Thomas Vaessens van de Universiteit
van Amsterdam verwoordde het vrij krachtig en gebald: “we
moeten ophouden met dit geneuzel en dit soort discussies en moeten
gewoon allemaal alle mensen enthousiast maken over de boeken die
wij waardevol vinden. We spreken allemaal geregeld voor een publiek,
wel laat ons de boer opgaan en mensen enthousiast maken om
zelf te lezen.”
De cultuurhistorische canon
Totaal anders dan de literaire canon waarbij het toch vooral om
kennisoverdracht gaat, is de cultuurhistorische canon waarbij het
niet alleen gaat om overdracht maar ook om historisch besef en interpretatie
van de geschiedenis voor het leven van vandaag. Keynote
spreker Herman Pleij stelde in zijn afscheidscollege dat de literatuur
uit het verleden de cultivering bevordert van zelfbeelden die nog
steeds bestaan. “Nederlanders zien zichzelf graag als ijverig, spaarzaam,
gematigd, tolerant, schrobzuchtig en vooral als handig en zelfstandig.
Dat deugdenpakket is aangemaakt in de laatmiddeleeuwse
literatuur, gedomineerd door burgerbelangen. Wij zijn de kinderen
van Reynaert de Vos, Elckerlijc en Uilenspiegel. En als mensen geloven
dat een Nederlander zulke eigenschappen belichaamt, dan heeft
dat ook een sterk effect op de bevordering daarvan in opvoeding en
onderwijs.”
Er zijn vele tekenen aan de wand waaruit blijkt dat mensen weer
meer op zoek zijn naar houvast. Houvast in verband met hun identiteit,
afkomst, verleden. Niet alleen het individuele verleden ook het
collectieve verleden van hun gezin, familie, gemeenschap. Een van de
tekenen waren de verkiezingen van de Grootste mensen. De Grootste
Brit, Nederlander of de Grootste Belg allertijden. Lijstjes, poppolls,
top 100, 10 of top 3 … leuk tijdverdrijf of toch ook zinvol? Wij denken
van wel. Niet de lijstjes op zich, wel de discussies die er meestal
op volgen. Dat was ook de conclusie van professor Herman Pleij.
Hij was lid van de commissie die de verkiezing van de Grootste Nederlander
in goede banen moest leiden. Hoewel hij de hele afweging
wie de grootste was eigenlijk onzinnig vond, zag hij wel het rendement:
“De bezinning op het verleden, de identificatiemogelijkheden
met groten op zeer uiteenlopende terreinen en de rijke verhalenschat
rond deze helden bleken te beantwoorden aan een sterke behoefte
aan nieuwe houvasten.”
De reacties in Vlaanderen zijn veel conservatiever dan in Nederland:

een canon wordt hier gezien louter als een educatieve tool die erop
gericht is om de creativiteit van de leerkrachten aan banden te leggen.
Dat dat niet noodzakelijk zo moet zijn, is blijkbaar erg moeilijk
te verduidelijken. Overheidsinmenging in de kennisoverdracht in
het onderwijs wordt als zeer bedreigend ervaren, terwijl er wel een
consensus heerst over het feit dat het niet kan dat bepaalde historische
gebeurtenissen of figuren niet meer gekend zijn bij de jongeren
die pas de school hebben verlaten. Een vreemde paradox die pijnlijk
duidelijk werd en een heel groot verschil tussen Vlaanderen en Nederland.
De wetenschappelijke canon
Waarom een avond wijden aan een wetenschappelijke canon? In
België wordt daarover niet of nauwelijks gepraat. Daarom dus. Het
is een bijzonder tegenstrijdig gegeven: langs de ene kant zijn er talrijke
initiatieven van zowel de Vlaamse als de federale overheid om
wetenschap te populariseren en jongeren warm te maken voor de
wetenschappelijke richtingen in het hoger onderwijs, langs de andere
kant wordt er in het publieke debat geen plaats gemaakt voor
wetenschap en wetenschappers. Dat is een opmerkelijk verschil met
Nederland.
Vlaanderen mag dan al het wetenschapsprogramma Hoezo?! met
Bart Peeters succesvol geëxporteerd hebben naar het noorden, de
traditie om wetenschap en wetenschappers aan bod te laten komen
in de media is in Nederland een stuk steviger dan bij ons.
Maar dan nog. Waarom een avond besteden aan een wetenschappelijke
canon? Trouwe bezoekers van deBuren weten het al langer:
voor deBuren is wetenschap een onderdeel van onze cultuur. Niet
de cultuur die met een grote K wordt geschreven, niet de kunsten;
wel de cultuur met een grote C. Het cement van een gemeenschap,
een natie eventueel. Omdat wetenschap ook mee de maatschappij
maakt tot wat ze is. Daarom zijn we ruim twee jaar geleden gestart
met de reeks Homo Universalis en daarom is het ook belangrijk dat
in een debatreeks over de canon een avond werd gewijd aan de wetenschappelijke
canon. En omdat er een verschil is tussen Nederland
en België op dat vlak.
In Nederland is “de bètacanon” een begrip. In België wordt er vooralsnog
niet veel drukte gemaakt om een canon van de wetenschappen.
Maar is het zo vreemd om te verwachten van mensen dat ze niet
alleen weten dat Shakespeare theater schreef, de Gulden Sporenslag
plaats vond in 1302 en de val van Antwerpen in 1585 velen naar
het noorden joeg; maar ook dat Alexander Fleming de penicilline
uitvond, waar de evolutietheorie van Charles Darwin voor staat en
dat Newton wellicht een grotere natuurkundige is dan Einstein? De
wetenschap heeft de bedoeling de wereld te doorgronden en in die
wereld leven wij. Hoe onlogisch is het dan dat er elementaire kennis
van de wetenschap verwacht wordt?
Tijdens het debat werd er stevig gediscussieerd over de volgende vragen:
1. wetenschappelijke kennis is onderdeel van onze cultuur
2. het is noodzakelijk dat wetenschappers durven kiezen en laten
zien waar het om gaat
3. een wetenschappelijke canon is in de eerste plaats universeel, in de
tweede plaats is er ruimte voor nationale invloeden
4. als een bètacanon iets aantoont dan is het wel hoe relatief de menselijke
maat is
5. wetenschappelijke kennis leidt tot een beter begrip van de actualiteit
6. het is de plicht van de moderne samenleving om haar burgers deelgenoot
te maken van nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen.
De Europese canon
dEBATTEn
In een reeks canondebatten waarin achtereenvolgens de literatuur, de
cultuurgeschiedenis en de wetenschappen behandeld werden, moest er
ook plaats gemaakt worden voor een debat over de Europese canon.
deBuren is zich er – als programmator/organisator – heel erg van
bewust dat het onderwerp van ‘de Europese canon’ even vaag als
boeiend is. Het begint al met de vraag: wat is Europa? Begrens je
Europa met de geografische grenzen? Met de grenzen van het oude
continent of die van de Europese Unie? En als daar een consensus
over gevonden wordt, hoe dan verder?
Hieraan voorafgaand moet misschien eerst de vraag gesteld worden:
waarom tijd en energie steken in een Europese Canon? Stel dat er
een consensus wordt gevonden, hoe moet dat dan aangepakt worden.
Het is een gok. Het is een probleem. Het is niet zo eenduidig
als een wetenschappelijke canon bijvoorbeeld, waarbij men vooral
overeenstemming moet bereiken over de op te nemen lemma’s. De
inhoud van die onderwerpen staat vast. Daar hoeft dan niet meer
over gediscussieerd te worden.
In het voorjaar van 2008 werd er op een conferentie in Den Haag gepleit
voor een Europese canon. De conferentie was het sluitstuk van
een aantal lezingen over Europese identiteit. Die Europese canon zou
dan moeten worden ontwikkeld naar analogie met de Nederlandse
canon, dus aan de hand van vensters. De onderliggende consensus
werd gevormd door de unanimiteit over de stelling dat een gezamenlijke
geschiedeniscanon noodzakelijk is om schending van de mensenrechten
in de toekomst te voorkomen.
Het panel bereikte vrij snel unanimiteit over het nut van een Europese
canon: het kan immers nooit kwaad dat de eigen geschiedenis
geplaatst wordt in het grotere geheel van de Europese geschiedenis.
Dat het mogelijk moet zijn om een dergelijke canon op te stellen
bleek toen Siegfried Bracke op een beetje ludieke manier de proef of
de som nam: hij gaf een aantal kapstokken waarop de panelleden
konden reageren met onderwerpen, personen, begrippen die daaronder
zouden moeten komen en die dus samen een Europese canon
zou vormen. Uiteindelijk kwam Frits van Oostrom ook met de
even pragmatische als eenvoudige oplossing: waarom geen Europese
canon maken naar analogie met de canon van Nederland? Met de
handige vensters als hulpmiddel is het immers mogelijk om het over
schilderkunst in het algemeen te hebben en – in Nederland – over
Rembrandt. Per land kan de concrete invulling aangepast worden
aan de eigen, gekende en belangrijke historische figuren. Wie zich
dan wil verdiepen in het Europese geheel moet enkel de verschillende
vensters langs binnen en buitenkant bekijken!
jaarverslag 008 7

Robbert dijkgraaf ‘de bètacanon’
‘de bètacanon’, door Robbert dijkgraaf,
verschenen als opiniestuk in het kader van de reeks ‘Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de canondebatten’ in De
Standaard van 17 november 008, en key note speech van het debat over de Wetenschappelijke canon op
diezelfde dag.
Voor velen is dat maar een vreemde vraag. Want wetenschap heeft vooral een aura
van ontoegankelijkheid. Het is een terrein dat men graag overlaat aan de technische
experts die de moeilijke geheimtaal hebben leren ontcijferen. Al die genen, deeltjes,
chips en sterren zijn vooral ver, héél ver van ons bed. Het eenvoudigste antwoord op
de vraag is dan ook: niets.
Er zijn andere goede argumenten om géén bètacanon te maken. Ook de historische
en nationale betekenis is veel minder duidelijk aanwezig. Natuurwetenschappelijke
kennis is grotendeels waardevrij en universeel – de massa van het elektron is overal,
altijd en voor iedereen hetzelfde – en vernieuwt zich continu, waarbij de geschiedenis
ook nog een aaneenschakeling van misvattingen en halve waarheden is.
Maar misschien is het belangrijkste argument tegen een bètacanon wel dat hij tegennatuurlijk
is: een canon past niet bij de aard van de natuurwetenschappen, want
is per definitie niet uitputtend en zal altijd een tijdelijk karakter houden. Een echte
natuurwetenschapper maakt geen keuzes. Een entomoloog omarmt ieder kevertje,
hoe onaanzienlijk ook, als ware het de culminatie van de schepping. Fysici raken
door de zeldzaamste elementaire deeltjes begeesterd en wiskundigen wentelen zich
zonder enige schuldgevoelens in de volstrekte nutteloosheid van imaginaire werelden.
De natuur en onze ideeën daarover zijn onuitputtelijk in hun diversiteit, kennen
geen vanzelfsprekende ordening en groeien organisch, als het leven zelf. Waarom
zou een gemiddelde mening van een willekeurig samengestelde commissie daar een
selectie uit willen maken? Dat is toch een werkwijze die wezensvreemd is aan het
natuurwetenschappelijke bedrijf? Is het dan niet beter het canoniseren aan deze deur
voorbij te laten gaan?
Zo’n onthouding is echter een te gemakkelijke oplossing, omdat ze voorbijgaat aan
het belangrijkste argument vóór een bètacanon. Natuurwetenschappelijke kennis is
namelijk een integraal onderdeel van onze cultuur. Zij is niet uitsluitend bedoeld voor
de vakexperts, maar is, in gepaste dosering, wezenlijk voor iedere burger van de
eenentwintigste eeuw. De grote keerpunten in de natuurwetenschap hebben de cultuur
ingrijpend beïnvloed en ons wereldbeeld drastisch veranderd, soms veel sterker
dan de canonieke veldslagen, keizers en koningen die traditioneel als historische
keerpunten worden gezien. Denk aan de talloze mensenlevens gered door zoiets alledaags
als een verbeterde hygiëne. De technologische vooruitgang is de stille kracht
van de geschiedenis.
Naast de feitelijke kennis is er ook een hoger goed: de natuurwetenschappelijke methode,
de manier van kijken naar de wereld, het ontdekken en uitproberen, het stellen
van hypotheses en, niet te vergeten, het gevoel zeker te weten dat iets honderd
procent fout is. Het is hard nodig deze culturele dimensie te benadrukken, want velen
hebben een blinde vlek waar het de brede waardering van natuurwetenschap en
techniek betreft, hetgeen zich weer reflecteert in een stelselmatige onderbelichting
in het onderwijs en in de publieke beleving.
Nu zijn wetenschappers gedeeltelijk zelf debet aan hun eigen onzichtbaarheid. Met
hun natuurlijke hang naar compleetheid en precisie, naar de laatste decimaal, schrikken
ze velen af. Als het alles of niets is, wordt het snel niets. Vanuit de binnenkant
gezien heeft die gesloten wereld iets aangenaam samenzweerderigs. Maar al is het
behaaglijk toeven achter het schild van onbegrepenheid, de buitenwereld krijgt zo al
snel het beeld van een autistische techneut, of nog erger: een mad scientist. Om deze
overbekende kloof tussen alfa en bèta – de twee culturen van schrijver C.P. Snow
– te dichten, is het noodzakelijk dat ook wetenschappers durven te kiezen en laten
zien waar het nu echt om draait. Dat zij appels en peren – of beter gezegd, genen en
deeltjes – durven te vergelijken. Vele bèta’s verzuchten dat zij wel het verschil tussen
Balzac en Zola moeten weten, maar dat alfa’s niet hoeven te weten dat… Ja, wat vul
je dan in op die open plek? Dat antwoord blijkt voor natuurwetenschappers helemaal
niet zo vanzelfsprekend en eenduidig te zijn, want een keuze voor het één wordt als
een verlies voor het ander ervaren.
Daarom hebben vijftig jonge wetenschappers onder begeleiding van een deskundige
8
deBuren
commissie vorig jaar toch getracht een canon van de natuurwetenschappen op te
stellen. De vijftig onderwerpen zijn elke week in de Volkskrant verschenen, waarna
er voor iedereen de mogelijkheid was om via de wikipedia-methode op het web de
stukken aan te vullen en te corrigeren. Deze stukken vormden weer een basis voor
de gedrukte versie die dit voorjaar aan minister Plasterk is aangeboden en tot ieders
verrassing een bestseller is gebleken.
Het resultaat is een indrukwekkend panorama van de natuurwetenschappen geworden.
De canon strekt zich uit van algoritme tot zonnestelsel, van dna tot gps, van het
standaardmodel tot de schuivende continenten. Net als de natuurwetenschappen zelf
is deze canon organisch en niet-lineair gegroeid. Telkens is geprobeerd de verschillende
dimensies van de onderwerpen recht te doen. Zo is er het universele concept
(bijvoorbeeld ecosysteem), de historische context (Engelse vegetatiekundigen in de
jaren dertig) en de actuele toepassing (natuurbescherming). Hierbij is dankbaar gebruikgemaakt
van de historische canon die innovatief gebruikmaakt van vensters,
doorkijkjes waarin verschillende aspecten van één onderwerp zichtbaar zijn. Per
onderwerp wordt een blik geworpen op al de verschillende `dimensies’. In geen geval
zijn het inkijkjes in de huiskamers van welgeordende rijtjeshuizen zijn, want alle
kamers zijn uiteindelijk met trappen, gangen en tunnels op ingewikkelde wijze met
elkaar verbonden, als een labyrint van Escher.
Een bètacanon is in eerste benadering gelijk voor ieder land - een slingeruurwerk
is een slingeruurwerk, fotosynthese is fotosynthese. Maar in tweede benadering is
er ook plaats voor nationale invloeden. Zo is het in Nederland toch van belang dat
Christiaan Huygens juist daar het slingeruurwerk heeft uitgevonden. Zulke gegevens
vormen een wezenlijk onderdeel van de nationale identiteit. De gepubliceerde bètacanon
kan dan ook een klein Nederlands tintje niet worden ontzegd – denk maar
aan de onderwerpen dijk of fiets. Hoe anders zou een Vlaamse of Belgische variant
eruitzien?
Een historische canon kan mooi langs de as van de voortschrijdende tijd worden
geschikt. Voor de bètacanon ligt die ordening ingewikkelder. Natuurlijk hebben de
onderwerpen een zekere chronologische volgorde. Dna komt na Darwin, atoombom
na Einstein. Maar uiteindelijk leert die historische benadering ons maar weinig. Nee,
als we de vijftig onderwerpen overzien, dan is er eerder sprake van een ordening van
klein naar groot. De blik van de bèta is een hiërarchische blik die zoekt naar opschaling
en symmetrie, anders dan in de sociale wetenschappen waar het niveau van de
mens en de menselijke samenleving het vanzelfsprekende centrale cluster is. Als de
bètacanon ons iets leert, dan is het juist hoe relatief de menselijke maat is.
Er bestaan vele kamers in het huis van de natuurwetenschappen. Maar al die verschillende
gebieden staan wel met elkaar in verbinding. De natuurwetenschapper
snijdt de wereld in plakjes en verbaast zich er vervolgens over hoe mooi die plakjes
weer in elkaar passen. In die samenhang kunnen we twee belangrijke mechanismen
onderscheiden, die eigenlijk elk een eigen plek in de canon verdienen, ware het niet
dat zij in bijna elk onderwerp aan bod komen.
Ten eerste is er het reductionisme: ingewikkelde zaken tot hun elementaire bouwstenen
terugvoeren. Ook al heeft deze stroming in sommige kringen een slechte naam,
het reductionisme is een onvoorstelbaar succesverhaal gebleken. Dat alle materie uit
deeltjes is opgebouwd, of dat organismen een blauwdruk in hun dna hebben, gooien
hoge ogen als dé feiten die iedereen over de natuur zou moeten weten. De woorden
van Democritus, de vader van de atoomtheorie, hadden een profetisch karakter:
`Volgens afspraak is er kleur, volgens afspraak zoet, volgens afspraak bitter, maar in
werkelijkheid zijn er alleen atomen en ruimte.’ Complete vakgebieden zijn ontstaan
toen bleek dat de natuur in nog kleinere onderdelen begrepen kon worden – de
kernfysica of de moleculaire biologie.
Het tweede mechanisme gaat precies de andere kant op en staat bekend als emergentie:
het geheel is meer dan som van der delen en spontaan kunnen nieuwe begrippen
en verschijnselen ontstaan, als je maar genoeg elementaire bouwstenen bij

elkaar voegt. Zo is bewustzijn een eigenschap van het totale neurale systeem van
onze hersenen en moeilijk toe te schrijven aan individuele zenuwcellen. Ook het zichzelf
reproducerende leven is bij uitstek een emergent verschijnsel, dat uit de veelheid
van chemische reacties in de cellen ontstaat.
Als we de bètawetenschappen zien als een grote torenflat, met op iedere verdieping
een wetenschappelijke discipline, met de kleinste schalen onderop en de allergrootste
boven, dan zijn reductie en emergentie de trappen die omlaag en omhoog voeren.
Van moleculen naar materiaal, van cellen naar brein. En vice versa. Je kunt het ook
anders zeggen: om een bepaalde etage te bereiken, zul je altijd via een andere etage
moeten komen: of eentje hoger, of eentje lager. Op deze wijze is de bètacanon een
levend geheel: gescheiden onderwerpen met hun eigen wetmatigheden, maar permanent
in een levendige dialoog verwikkeld.
Een andere dialoog die centraal in de bètacanon staat, is de wisselwerking tussen
concept of theorie en de technologische toepassing. Die drie versterken elkaar:
slijpen van glas tot lenzen maakte het mogelijk om microscopen en telescopen te
bouwen en zo de wereld van micro-organismen en hemellichamen te bestuderen.
En die ontdekkingen leidden weer tot talloze nieuwe theorieën. Veel meer dan in
andere wetenschapsvelden staan hypothese en toetsing daarbij voorop, al neemt dat
niet weg dat serendipiteit en intuïtie, toevallige ontdekkingen en associaties, in de
geschiedenis van de bètawetenschappen een veel belangrijkere rol hebben gespeeld
dan algemeen wordt gedacht.
Ten slotte is er de dimensie van de actualiteit. Of het nu de werking van het hiv-virus,
de energiecrisis of de klimaatverandering, de bètaproblematiek vindt steeds vaker
de weg naar de voorpagina van de krant. Enerzijds wordt ons leven door technologie
bedreigd, anderzijds zullen de oplossingen door diezelfde technologie en daarop gebaseerde
regelgeving gevonden moeten worden. Enige basiskennis van de regels van
dit complexe schaakspel is nodig om onze wereld te begrijpen.
‘de bètacanon’ Robbert dijkgraaf
Zouden we de onderwerpen toch op een historische tijdschaal afbeelden, dan valt
direct op hoe jong de natuurwetenschappen zijn. Natuurlijk zijn er eeuwenoude, bijna
tijdloze onderwerpen, zoals tijd, nul of landbouw, maar de meeste onderdelen verschijnen
pas vanaf het midden van de negentiende eeuw en weerspiegelen de grote
wetenschappelijke ontdekkingen van de moderne tijd. In de bètacanon uit 1900 zouden
opvallend weinig onderwerpen van onze versie staan. Ruwweg de helft was toen
nog onbekend. De lijst van nieuwkomers is indrukwekkend – Einstein, dna, quantum,
kernbom, transistor, computer – en weerspiegelt het moderne wereldbeeld. In de lijst
van honderd jaar geleden zouden die plaatsen zijn ingenomen door onderwerpen die
we nu niet meer de moeite waard vinden, zoals mechanica en salpeterzuur. In dat
licht bezien is het spannend om ons af te vragen wat de halfwaardetijd van de huidige
onderwerpen is. Hoelang zullen ze mee gaan? Staan op de canon van 2100 nog gps
en transistor en plastic? Of zijn zij dan allang vervangen door andere toepassingen en
worden onderwerpen als beriberi (voeding) irrelevant geacht?
We leven in een periode van grote wetenschappelijke ontdekkingen en het tempo
lijkt alleen maar toe te nemen. Miljoenen jonge mensen staan te trappelen om aan dit
avontuur deel te nemen. In die zin is het gemakkelijk optimist te zijn. Het is moeilijk
te voorspellen welke ontdekkingen allemaal gedaan zullen gaan worden, maar zeker
is dat er altijd prachtige en belangrijke onderwerpen op de bètacanon zullen staan
en dat het de plicht van een moderne samenleving is om haar burgers hiervan deelgenoot
te maken.
Robbert Dijkgraaf is universiteitshoogleraar mathematische fysica aan de Universiteit
van Amsterdam, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen,
en voorzitter van de bètacanon-commissie. Deze tekst is gebaseerd op
de inleiding van De bètacanon (Meulenhoff, 2008), geschreven met Louise O. Fresco,
universiteitshoogleraar duurzame ontwikkeling aan de Universiteit van Amsterdam.
Op maandag 17 november opent Robbert Dijkgraaf het derde canondebat in de reeks
Tot ’t nut van ’t algemeen in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel.
jaarverslag 008 9

0
dEBATTEn
1.6. Actueel debat: Iran en de Europese Unie
2009 wordt het jaar van Iran: er zijn presidentsverkiezingen, de Amerikaanse
president Obama heeft aangekondigd te willen praten met
‘aartsvijand’ Iran, en de nucleaire kwestie blijft een heet hangijzer. Daarom
wilde deBuren in 2008 al even vooruitblikken op wat komen zou.
De kwestie rondom het vermeende militaire kernwapenprogramma
van Iran houdt de internationale gemeenschap nu al ruim tien jaar in
zijn greep. De rol van Iran als belangrijkste land in de regio is niet te
onderschatten, en het Westen kijkt dan ook met argusogen naar een
Iran dat onder leiding van de sterk anti-Amerikaanse en anti-Israëlische
president Mahmoud Ahmadinejad wel eens goed op weg zou
kunnen zijn om een kernwapen te ontwikkelen.
Hoe moet de EU zich gedragen tegenover een Iran met nucleaire
ambities? Het officiële Europese standpunt over Iran is dat men
zich moet onthouden van elke vorm van militaire retoriek, en rechtstreekse
onderhandeling moet voeren met het land. Dialoog en geen
confrontatie; carrots en geen sticks.
Sommigen stellen echter dat praten alleen met Iran niets zal uithalen.
Westerse inspecteurs worden stelselmatig om de tuin geleid, en Iran
werkt vaker tegen dan mee. Toen Frankrijk, Engeland en Duitsland
in oktober 2003 in Teheran een akkoord met Iran tekenden, werd
dat gezien als een testcase voor de Europese veiligheidsstrategie.
Sindsdien is echter weinig vooruitgang geboekt. Hoe kan Europa op
korte termijn dat wél proberen te doen? Wat zijn de vooruitzichten
om, als straks een nieuwe Amerikaanse president aan de macht is,
Iran met één stem toe te spreken? Of is een nucleair Iran helemaal
niet te voorkomen?
Op deze en vele andere vragen gaven tijdens een erg hoogstand debat
Iraniër en politiek commentator Farhad Golyardi en de liberale onderzoeker
Alfred Pijpers een antwoord. Hun visie was soms diametraal
tegenovergesteld, maar beiden gaven ze een verhelderend licht
op de gebeurtenissen in Iran.
deBuren

2. hoogtepunten: ontmoetingen
.1. Krasse Knarren: politiek
In de reeks ‘Krasse Knarren’ liet deBuren ook dit jaar ervaren Vlaamse
en Nederlandse (ex-)politici aan het woord. Vanuit de wijsheid die
een lange loopbaan met zich meebrengt keken de prominente gasten
terug en vooruit. De titel ‘Krasse Knarren’ verwijst natuurlijk naar
de twee bekendste oudere jongeren van Nederland: Kees van Kooten
en Wim de Bie, tevens belangrijke taalvernieuwers.
In de tweede helft van 2007 organiseerde deBuren al twee afleveringen,
een gesprek tussen Frits Korthals Altes en Herman De
Croo over Vlaams en Nederlands liberalisme en een discussie met
Hedy d’Ancona en Léona Detiège over feminisme en vrouwen in
de Vlaamse en Nederlandse politiek. Voorjaar 2008 werden twee
edities van Krasse Knarren geprogrammeerd: een interview waarin
Wilfried Martens op zijn lange carrière terugblikte, en een gesprek
met Jan Pronk en Willy Claes over internationaal veiligheidsbeleid
en ontwikkelingssamenwerking door de jaren heen.
Jan Pronk en Willy Claes
Jan Pronk en Willy Claes gingen op dinsdag 10 juni in discussie over
internationaal veiligheidsbeleid en ontwikkelingssamenwerking door
de jaren heen. Gespreksleider was VRT-journalist en ‘Afrikawatcher’
Peter Verlinden. Als onder meer voormalig Nederlands minister van
Ontwikkelingssamenwerking en VN-gezant in Darfur leerde Jan
Pronk de achtergrond van de problematiek op het Afrikaanse continent
goed kennen. Willy Claes had vanuit zijn ervaring als onder andere
voormalig Belgisch minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal
van de NAVO weer een andere inbreng. Dit maakte dat
het gesprek een hoog niveau bereikte en zeer informatief uitpakte.
Het publiek maakte na afloop dan ook dankbaar van de gelegenheid
gebruik vragen te stellen en reacties te geven.
Wilfried Martens
De editie van Krasse Knarren met Wilfried Martens was hors série
in die zin dat het deze keer ging om een avond rond één centrale
gast. Op dinsdagavond 24 juni 2008 werd de man die in de periode
1979-1992 premier was van negen Belgische regeringen bij deBuren
geïnterviewd door Mark Schaevers (Humo). Het gesprek vond à la
VPRO’s Zomergasten plaats aan de hand van veel beeldmateriaal uit
onder andere het VRT-archief. Gebeurtenissen en beelden die van
belang zijn geweest voor leven en loopbaan van Martens vormden zo
de rode draad in het interview. Het leverde een avond vol herkenning
op voor de wat oudere leden van het publiek; de jongeren leerden
dan weer iets meer over het verhaal achter de huidige politieke en
bestuurlijke situatie in België.
Krasse Knarren met Wilfried Martens was voorlopig de laatste in
de reeks waarin politici centraal stonden. Het programma werd dit
jaar opgevolgd door de serie ‘Sportlegendes’. Daarin gaan Vlaamse
en Nederlandse (ex-)topsporters in gesprek over hun carrière en veranderingen
in de topsport door de jaren heen. Daarover hieronder
meer.
. . Sportlegendes
onTMoETinGEn
In het najaar van 2008 ging deBuren van start met het vervolg op
de reeks Krasse Knarren, maar dan met sportmannen en -vrouwen.
Om echter ook jongere atleten aan bod te kunnen laten komen die
weliswaar al ‘met pensioen’ zijn maar nog geen ‘knarren’, lieten we
de boventitel Krasse Knarren vallen en kozen we simpelweg voor de
naam ‘Sportlegendes’.
Tijdens de eerste aflevering van deze reeks hadden we niet de minsten
over de vloer: het waren ex-voetballers Jan Mulder en Paul Van
Himst die de spits afbeten. Zij werden door VRT-journalist Karl
Vannieuwkerke geïnterviewd over hun passie voor voetbal en over
hun hechte vriendschap, die niet is geëindigd na een glansrijke carrière
op de grasmat.
Ook voor de tweede aflevering wist deBuren twee grote namen te
strikken: wielrenners Jan Janssen en Herman Vanspringel. De Belg
Vanspringel verloor in 1968 met 38 seconden de Tour de France
van de Nederlander Janssen. Lang deed het gerucht de rond dat dat
voor een eeuwige vijandschap tussen de twee had gezorgd, maar bij
deBuren weerlegden ze dat als onzin.
Omdat deBuren vindt dat sport óók cultuur is en omdat we graag
een zo breed mogelijk publiek willen bereiken, gaan we in 2009 uiteraard
verder met de reeks Sportlegendes.
. . Van ‘68 tot ‘08: de barricaden voorbij?
In 2008 werd 40 jaar mei ’68 op tal van manieren herdacht, in binnen-
en buitenland. Ook deBuren wilde de herdenking niet ongemerkt
laten voorbijgaan, en kwam daarom in het najaar van 2008
met de minireeks Van ‘68 tot ‘08: de barricaden voorbij? deBuren
maakt daarmee de ambitie waar om met zijn programma ook in te
spelen op de actualiteit.
Wat blijft er na vier decennia nog over van de erfenis van ’68? Was
er toen meer verbeelding, of lijkt dat alleen maar zo? Was er toen
vooral hoop, en is er nu vooral angst? Zijn de barricaden verdwenen
en is er berusting in de plaats gekomen?
deBuren besloot deze vragen te stellen aan telkens een duo met
jaarverslag 008 1

Salomon Kroonenberg Koelt het klimaat weer af?
‘Koelt het klimaat weer af?’, door Salomon Kroonenberg,
verschenen als opiniestuk in De Standaard op 1 .05.08
Een econoom is iemand die pas morgen weet, waarom zijn voorspellingen van gisteren
vandaag niet zijn uitgekomen, zo luidt een oud gezegde. Het lijkt erop dat dat ook
voor klimaatwetenschappers geldt. De laatste tien jaar is de gemiddelde temperatuur
op aarde niet meer gestegen, hoewel de concentratie van het broeikasgas kooldioxide
in de atmosfeer wél is toegenomen. Na het topjaar 1998 is de temperatuur op
een iets lager niveau gestabiliseerd, en de afgelopen koude winter in vele delen van
de wereld trekt de curve nog verder omlaag. Dat klopt niet met de voorspellingen
van het Intergovernmental Panel for Climate Change (IPCC), het klimaatpanel van de
Verenigde Naties, dat ons immers in haar rapporten van 2001 en 2007 een stijging
van de temperatuur op aarde tot het eind van deze eeuw heeft beloofd. Het IPCC
heeft deze afkoeling niet aan zien komen, net zo min als de economen de huidige
kredietcrisis hebben voorspeld.
Pas achteraf werd het piekjaar 1998 verklaard als het gevolg van een ongewoon sterk
El Niño-effect. El Niño is een om de paar jaren optredende sterke opwarming van het
oceaanwater in de Stille Oceaan, die het weer in grote delen van de aarde in de war
stuurt. Achteraf wordt de afkoeling die nu optreedt verklaard door het tegenovergestelde
effect: La Niña, een sterke afkoeling van het oceaanwater. Als je al die effecten
er van aftrekt blijft de stijgende trend over, zeggen de klimatologen. Maar voor het
klimaatbeleid heb je niets aan al die achterafverklaringen, je wilt van te voren weten
wat er staat te gebeuren.
Ik bespeur daarover een zekere nervositeit bij de klimaatwetenschappers. Ze hebben
immers beweerd: the science is settled? De wetenschap is er uit, we weten hoe
het zit, we begrijpen hoe het werkt? Hoe kan het dan dat de temperatuur zich niet
gedraagt zoals voorspeld? Sommigen reageren met het verdoezelen van de feiten.
Zo stelt het Nederlandse KNMI, de equivalent van het KMI in Ukkel, dat het jaar 2007
een van de tien warmste jaren van de laatste honderdvijftig jaar is. Ze hadden ook
kunnen zeggen: het jaar 2007 is het op drie na koudste jaar van het laatste decennium.
Het is maar hoe je het brengt. Anderen zeggen, het is even een adempauze,
wees maar gerust, de temperatuur gaat wel weer stijgen. Zo schreef de gerenommeerde
Nederlandse wetenschapsjournalist Karel Knip een artikel over de afkoeling
in NRC Handelsblad onder de kop: Tijdelijke afkoeling weerlegt broeikastheorie niet.
Een lezer reageerde daarop met de vraag: maar meneer Knip, hoe weet u nu dat die
afkoeling tijdelijk is? En daar zit hem precies de kneep. Dat weten wij niet.
De bekende Nederlandse astronoom Kees de Jager verwacht dat we de komende
jaren op een kouder klimaat afstevenen door vermindering van de zonneactiviteit.
Duitse onderzoekers beweerden vorige week in Nature dat de grote ‘lopende band’
in de Atlantische Oceaan, waar de Golfstroom deel van uitmaakt, langzamer gaat
lopen, en dat we daarom in de komende tien jaar eerder afkoeling dan opwarming
kunnen verwachten. En ongetwijfeld staat volgende maand weer een nieuwe theorie
in Nature. Natuurlijk is de science niet settled. Als de wetenschap het heeft opgelost
schrijft niemand er meer artikelen over in Nature. Over de zure regen is the science
settled. Maar niet over het klimaat.
Het is niet voor het eerst dat het klimaat niet parallel loopt met de uitstoot van broeikasgassen.
In de jaren 1945-1975 steeg het koolzuurgasgehalte in de atmosfeer
gestaag, maar de gemiddelde temperatuur op aarde dáálde in die tijd, en zelfs zo
dat velen toen bang waren voor de komst van een nieuwe ijstijd. Over de oorzaken
van deze dertigjarige afkoeling is men het nog altijd niet eens. Sommigen zeggen dat
er in die tijd veel vulkanische erupties waren, en anderen zeggen dat we toen nog
veel zwavelrijke kolen stookten waardoor veel stofdeeltjes in de atmosfeer terechtkwamen.
De temperatuurcurve uit die tijd vertoont een fantastische correlatie met
die van de zonneactiviteit, en misschien is dat wel de meest plausibele verklaring.
Maar volgens het IPCC is het effect van variaties in de zon niet groot genoeg om die
temperatuurschommelingen te verklaren. We weten het nog niet.
Ook als we verder terugkijken zien we zulke discrepanties. Al Gore en vele anderen
waarschuwen ons dat als we doorgaan met het uitstoten van koolzuurgas de ijskap
van Groenland helemaal af kan smelten. Dan stijgt de zeespiegel wereldwijd zes
meter en komen vele laaggelegen kustgebieden zoals delen van Vlaanderen onder
water te staan. Maar in de vorige warme periode, tussen de twee laatste ijstijden in,
stond de zeespiegel óók zes meter hoger dan nu. Maar menselijke invloed was er
deBuren
toen niet, en het koolzuurgasgehalte in de atmosfeer was niet hoger dan in de periode
voor de industriële revolutie. Dat betekent dat zelfs als wij nu onze emissies tot het
uiterste weten te beperken, wij geen enkele garantie hebben dat die zeespiegel in
de toekomst niet tóch zes meter zal stijgen. Klimaat, zeespiegel en broeikasgassen
variëren nu eenmaal niet één op één.
Vanaf tienduizend jaar geleden tot nu is de zeespiegel wel vijftig meter gestegen
door het afsmelten van de ijskappen uit de ijstijd. Dat ging aanvankelijk met een
snelheid van soms wel vier meter per eeuw. Dat is meer dan twintig keer zo snel als
in de twintigste eeuw - maar het koolzuurgasgehalte in die tijd is vrijwel constant
gebleven. Tegelijkertijd schoven de woongebieden van planten en dieren de laatste
tienduizend jaar met een snelheid van honderdvijftig kilometer per eeuw naar het
noorden op. Door de huidige opwarming gaat het met een snelheid van maar zestig
kilometer per eeuw. En dan horen we dat het te snel gaat, dat de natuur het niet bij
kan benen! De natuur heeft veel snellere veranderingen meegemaakt dan wij ons
voor kunnen stellen. En wij mensen trouwens ook, want onze voorvaderen hebben dit
allemaal meegemaakt. Zij woonden op de bodem van de Noordzee en hebben na de
ijstijd hun dorpen zien verdrinken. Zij hebben hun leefmilieu zien veranderen van een
toendra met mammoeten tot een eikenbos met eekhoorntjes. Maar hun atmosfeer
bleef onveranderd.
Er zijn zóveel andere processen die het klimaat bepalen, en we weten daar nog zó
weinig van, dat het in mijn ogen onverantwoord is om alle schuld aan de broeikasgassen
te geven. Het is menselijke hoogmoed te denken dat wij met het reguleren
van de emissies van koolzuurgas ook het klimaat kunnen reguleren. Wij kunnen de
thermostaat van de aarde niet naar believen een graadje hoger of een graadje lager
zetten. Zelfs al lijkt er een zekere menselijke invloed te onderscheiden in het klimaat
van de laatste decennia, dan nog is het absoluut geen reden om te denken dat die
andere factoren in de toekomst geen rol meer zullen spelen.
Wat moeten we dan doen? Veel mensen verwijten mij dat mijn geologische blik een
vrijbrief is voor de mensen om maar raak te consumeren. Maar daar ben ik het helemaal
niet mee eens. Ik vind dat we zoveel mogelijk energie moeten sparen en zoeken
naar andere, duurzamere vormen van energie. Niet vanwege het klimaat, maar omdat
we niet iets op mogen maken wat latere generaties nog nodig kunnen hebben. Mócht
energiebesparing een gunstig effect op het klimaat hebben - wat dat ook mag zijn
- dan is dat meegenomen. Maar helpt het niet, dan heb je toch iets nuttigs gedaan: je
hebt grondstoffen bespaard.
Anders wordt het, als je de reductie van de uitstoot als uitgangspunt gaat nemen,
zoals de internationale gemeenschap nu doet. In Nederland heeft dat geleid tot een
sterke drang om koolzuurgas onder de grond op te slaan. Maar ondergrondse opslag
bespaart geen energie, het kost juist energie, en ook heel veel geld. Vijf nieuwe kolencentrales
wil onze minister van Milieu Jacqueline Cramer bouwen voor de energievoorziening.
Maar één van die vijf, zo heeft Greenpeace berekend, is alleen al nodig
om de energie te leveren om dat koolzuurgas de diepte in te pompen. En wat als het
nu niet helpt? Als het klimaat zich niets aantrekt van die armzalige pogingen van de
mens om het klimaat naar zijn hand te zetten? Als de zeespiegel tóch zes meter stijgt
net als in de vorige warme tijd? Dan is ondergrondse opslag weggegooid geld. Ik vind
dat je dat geld beter kan besteden om de gevolgen van milieurampen te verzachten,
dan weet je zeker dat je iets doet wat helpt. En van het verhandelen van emissierechten
worden alleen de verkeerde mensen rijk.
Laten we ons liever aanpassen aan de natuur, aan het klimaat dat voortdurend verandert,
aan een zeespiegel die voortdurend stijgt en daalt, wat ook de oorzaken daarvan
zijn. Niemand heeft recht op een constante zeespiegel. Laten we niet de starre
tuinman zijn, die tevergeefs probeert de natuur in een keurslijf te dwingen, maar de
natuurliefhebber die meebeweegt met veranderingen. De zes miljard heldere breinen
van de huidige wereldbevolking zijn inventief genoeg om daar nieuwe manieren voor
te bedenken.

familiale banden: moeder-dochter en vader-zoon. We vonden dit een
mooie invalshoek om in het jaar 2008 terug te blikken naar mei
’68, met telkens een vertegenwoordiger van de generatie ’68 en ’08,
waarbij de twee sprekers elkaar bovendien goed kennen.
In de eerste aflevering waren schrijver Walter van den Broeck en zijn
zoon Karl te gast, die hoofdredacteur is van Knack. Tijdens gesprek,
dat door Gui Polspoel in goede banen werd geleid, ging het onder
meer over engagement in de journalistiek vroeger en nu.
Tijdens de tweede aflevering kwam de politiek aan bod, met moeder
Leona en Maya Detiège, die door de Nederlandse journalist Bart
Dirks (de Volkskrant) werden geïnterviewd.
.4. Homo Universalis. De kunst van het weten
Begin 2006 besloot deBuren om een reeks op te starten die de wetenschap
centraal zou plaatsen. Een reeks ontmoetingen met wetenschappers
onder het motto: de kunst van het weten. De formule van
deze avonden is sinds de start gewijzigd maar centraal blijven de wetenschap,
de wetenschappers, hun onderzoek, passies en drijfveren.
Na drie seizoenen duo’s uitgenodigd te hebben, keerden we in 2007
terug tot de essentie en nodigden we telkens een Vlaamse of Nederlandse
wetenschapper uit. Sinds het najaar van 2007 werken we
ook met themalijnen. Eerst kwamen de biomedische wetenschappen
aan bod met Catherine Verfaillie, Jean-Jacques Cassiman en Dick
Swaab.
In 2008 hebben we ervoor gekozen om de actualiteit mee te nemen
in de keuze van de thema’s. In het eerste deel richtten we de blik op
klimaat, milieu en energie. Tijdens het najaar namen we een aanloop
naar het Darwinjaar in 2009 met biologen en de evolutietheorie.
Klimaat, milieu en energie:
4 wetenschappers met 4 verschillende visies.
Dat het klimaatprobleem voor veel discussie zorgt, is een understatement.
Een van de moeilijke onderdelen van het klimaatdebat is het
hoofdstuk energie. Dat ligt bijzonder gevoelig omdat dat onderwerp
rechtstreeks en snel raakt aan de leefwereld van ‘de mensen’. Precies
omdat het zo dicht bij de mensen staat, is het absoluut belangrijk dat
er een duidelijk en eerlijk debat gevoerd wordt over ‘energie’. Daar
zijn we allemaal bij gebaat, nu en in de toekomst.
In de eerste aflevering van Homo Universalis van 2008 zei Jean-
Pascal van Ypersele het al: “De vraag is niet zozeer of we licht nodig
hebben, de vraag is of we om het licht te doen branden elektriciteit
nodig hebben. Energie-efficiënte zal wellicht deel uit maken van oplossingen
voor dit vraagstuk.”
De tweede gast, Hans Oerlemans, is meteoroloog en klimaatrealist.
Hij beklemtoonde dat het een moeilijk en ingewikkeld debat is waarbij
men soms van kamp wisselt zonder daarvan zelf op de hoogte te
zijn. Tijdens het gesprek uitte hij ook zijn verbazing en afkeer van het
feit dat het hele debat, inclusief het onderzoek, politiek geworden is.
Hij was een van de auteurs van het IPCC tot hij zich terugtrok omdat
hij de politieke inmenging niet langer wou ondergaan. Hij gelooft
wel nog in de integriteit van het wetenschappelijke onderzoek van de
leden van het IPCC, maar de communicatie erover en de rapporten
worden meer en meer op maat gemaakt van de politiek. Dat geldt
eveneens voor de toonaangevende tijdschriften Nature en Science.
Oerlemans gaf een blik achter de schermen van het wetenschappelijk
onderzoek, de financiering, de subsidieaanvragen en – toekenningen
en de publicatiepolitiek van wetenschappelijke tijdschriften. Een verhelderende
en ontnuchterende blik achter de schermen.
Derde gast in de reeks was energiespecialist William D’Haeseleer.
Hij is voorstander van een rationele benadering van het energievraagstuk,
en dan in het bijzonder van het nucleaire luik van dat
vraagstuk. Ook hij wees erop dat de emotie het tegenwoordig vaak
overneemt van de rationaliteit.
De eerste reeks van Homo Universalis in 2008 werd afgesloten door
geoloog Salomon Kroonenberg. Geologen hebben een langeafstandsblik
en kijken dus vanuit een ander perspectief naar het klimaatprobleem
dan bijvoorbeeld meteorologen. Kroonenberg kon dan ook
niet ontbreken in de reeks over klimaat, milieu en energie - al was het
maar omdat zijn boek De menselijke maat een absolute bestseller is
met meer dan 20.000 verkochte exemplaren.
Naar aanleiding van zijn komst naar deBuren publiceerde De
Standaard een opiniestuk over het klimaat (zie hiernaast) ‘Koelt
het klimaat weer af?’. Een stuk dat heftige reacties en talrijke lezersbrieven
uitlokte. In het stuk drukte hij de wens uit om op een
rationele manier naar de toekomst van de aarde en het klimaat te
kijken: “Laten we niet de starre tuinman zijn, die tevergeefs probeert
de natuur in een keurslijf te dwingen, maar de natuurliefhebber die
meebeweegt met veranderingen. De zes miljard heldere breinen van
de huidige wereldbevolking zijn inventief genoeg om daar nieuwe
manieren voor te bedenken.”
Darwin en de evolutieleer:
drie overtuigde Darwinisten
onTMoETinGEn
Op 24 november 2009 zal het precies 150 jaar geleden zijn dat
Charles Darwin, grondlegger van de evolutietheorie, zijn hoofdwerk
On The Origin of Species publiceerde. Het deed de wetenschappelijke
wereld – en eigenlijk ook wel de hele wereld daarbuiten – op zijn
grondvesten daveren. Het heeft behoorlijk lang geduurd vooraleer
de theorie van Darwin aanvaard werd, niettegenstaande de overtuigende
bewijslast.
Met de tweede reeks afleveringen van Homo Universalis nam de-
Buren in 2008 een aanloop naar het Darwinjaar. De evolutietheorie
heeft meer tentakels in het gewone leven dan vaak wordt gedacht.
De kennis ervan is soms eenzijdig of beperkt, maar wie zich er wil in
jaarverslag 008

4
onTMoETinGEn
verdiepen vindt boekenkasten vol. Met andere woorden: de evolutietheorie
is zo’n beetje overal, maar waarvoor staat ze nu precies en
welke invloed heeft ze nog steeds op mens en wereld?
Tijdens het najaar van 2008 kwamen drie bevlogen sprekers en
schrijvers hierover aan het woord. De eerste in de rij was de jonge filosoof
en natuurkundige Bas Haring. Hij heeft een ware passie voor
de evolutietheorie: “Het is de enige natuurwetenschappelijke theorie
die raakt aan de grote belangrijke levensvragen.” Die levensvragen
hebben Bas Haring naar de wetenschap geleid. Voor de eerste keer in
deze reeks werd de filosofie als motor voor de wetenschap genoemd.
Het mag ook geen wonder heten dat dit door Bas Haring gebeurde.
Een van zijn favoriete begrippen is ‘vragenschap’, een begrip dat hij
zelf introduceerde aan het begin van zijn schrijverscarrière bij een
studentenblad: “Ik vind het een mooi begrip. Ik wil de vraag emanciperen.
Want het is wijzer om te vragen dan om te weten.”
Tijs Goldschmidt zei de wetenschap in enge zin begin jaren negentig
vaarwel. Na het succes van zijn boek Darwins hofvijver, de bewerking
van zijn proefschrift over de cichliden in het Victoriameer, stopte
hij met wetenschappelijk onderzoek om zich volledig op het schrijven
te richten. Hij maakte hiermee een succesvolle carrièreswitch,
maar toch bleek dat hij nog steeds een volbloed wetenschapper is:
hij heeft namelijk de tijd en troost zich de moeite om de wetenschappelijke
publicaties op de voet te blijven volgen. Goldschmidt is voorstander
van een strikte scheiding tussen biologie en ethiek omdat
“humane overwegingen vaak haaks staan op ecologische inzichten”.
De mens is voor Goldschmidt “een babbelende primaat met in het
beste geval een geweten” en “een efemere popster die tijdelijk in de
top 10 staat”. Uitspraken die bewijzen dat hij als volbloed bioloog
zich voortdurend bewust is van het dierlijke gedrag van de mens en
van zichzelf.
Mark Nelissen, evolutiebioloog en auteur van De bril van Darwin en
De breinmachine, sloot het drieluik over Darwin en de evolutieleer
af. Tijdens een ongemeen boeiend gesprek lichtte hij de rol en de
sporen van de evolutietheorie toe voor het talrijke publiek. Evolutie-
theorie geraakt steeds meer ingeburgerd in de verschillende domeinen
van de samenleving, tot de economie en de marketing toe. Nelissen
toonde op overtuigende wijze aan hoe ons gedrag nog steeds
bepaald wordt door hoe onze verre voorouders in een ver verleden
zich aan de omstandigheden hebben aangepast. Zo toonde hij aan
dat racisme genetisch en darwinistisch verklaard kan worden. Maar
hij voegde er meteen aan toe dat het niet is omdat het biologisch
verklaard kan worden, dat het daarom ook goed te keuren is.
deBuren
De avonden over Darwin waren stuk voor stuk ontmoetingen die
een verschillend aspect van de evolutieleer belichtten en daarmee
Darwin al even voor het voetlicht haalden. In 2009 richt deBuren
de blik naar de sterren, want naast Darwinjaar is 2009 door de
Verenigde Naties ook uitgeroepen tot Internationaal Jaar van de
Sterrenkunde. De astronomie wordt dan ook de nieuwe rode draad.
We zullen daarvoor samenwerken met het Planetarium van de Koninklijke
Sterrenwacht in Brussel.
.5. Broodje Brussel
Broodje Brussel is een project van OPB (Onthaal Promotie
Brussel) dat in 2003 boven de doopvont werd gehouden om de Nederlandstalige
pendelaar een aangename, interessante en ontspannende
lunchpauze te bezorgen en hem te laten kennismaken met het
culturele aanbod in de hoofdstad.
In juni 2008 vierde Broodje Brussel zijn vijfde verjaardag, en de reeks
is intussen een vaste waarde geworden in het culturele landschap van
onze hoofdstad. Enerzijds nemen vandaag bijna alle culturele instellingen
eraan deel; anderzijds is de bekendheid bij het publiek zeer
groot geworden. De beschikbare plaatsen zijn soms zeer beperkt en
de uitdrukking ‘first come, first serve’ geldt hier zeker.
Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren organiseert sinds zijn ontstaan
één keer per maand een Broodje Brussel. De eerste seizoenen
nodigde deBuren gasten uit die op de een of andere manier een band
hebben of hadden met Brussel. Aan hen werd gevraagd een uurtje
voor de vuist te vertellen over hun liefde, haat of eventuele andere
relatie tot Brussel. Sommige gasten doorspekten hun verhaal met
prachtige anekdotes.
In de eerste helft van 2008 kwamen de laatste gasten in deze
‘Brussel-reeks’ aan bod.
Eerst was het de beurt aan de Deense Lone Leth Larsen, directrice
van het Deens Cultureel Instituut in Brussel. Ze is Brusselaar sinds
meer dan 15 jaar en vlot Nederlandstalig, en Lone kent elk hoekje
en pleintje in deze stad. Zij had dan ook pittige verhalen voor het
publiek. Zij publiceerde trouwens ook een reisgids voor Brussel, speciaal
voor Deense bezoekers.
De volgende gast in de reeks was een echte Brusselaar en bekend zanger,
Johan Verminnen. Het spreekt voor zich dat hij als echt ‘ketje’
geen moeite had om zijn liefde voor onze hoofdstad en zijn kennis
ervan over te brengen op de toehoorders.

Saskia De Coster, schrijfster en publiciste, werd geïnterviewd over
haar relatie tot Brussel en de invloed ervan op haar werk.
Jeroen Roppe, directeur en hoofdredacteur van de Brusselse stadsradio
FMBrussel, kon zijn liefde voor de stad waar hij studeerde en
nooit meer wegraakte niet onder stoelen of banken steken.
De reeks werd in juli beëindigd door Bob Pleysier, voormalig directeur
van het Klein Kasteeltje, het opvangcentrum voor asielzoekers
in het centrum van de stad. Zijn kleurrijke en ook trieste verhalen
over de mensen die daar terecht komen deden de harten smelten.
Na de zomer gooide deBuren het in de reeks Broodje Brussel over
een andere boeg.
In oktober kwam hedendaags design aan bod, met de Nederlandse
topdesigner en medeoprichter van ‘Droog Design’, Richard Hutten,
de Belgische designer Danny Venlet en de designdeskundige Max
Borka.
Voor de twee laatste afleveringen van het jaar keken we in de richting
van opera. De theater- en operaregisseur Ivo van Hove en de
Nederlandse Mirjam Koen vertelden honderduit over hoe het als
theatermens voelt om aan operaregie te voeren. Het gesprek werd in
goede banen geleid door dramaturg Erwin Jans.
Na operaregie nodigden we musici uit die zich ook wagen aan het
componeren van opera: Kris Defoort, die de opera The woman who
walked into doors componeerde, en Guus Janssen, pianist en componist
van onder meer de opera Noach, gingen in gesprek over hun
werkwijze onder leiding van Guy Coolen, directeur van muziektheater
Transparant.
Zelfs zonder eigen ruimte neemt deBuren in 2009 nog steeds deel
aan Broodje Brussel. Op deze manier bereiken we de pendelaars die
de stad verlaten vooraleer de avondprogrammering van start gaat.
onTMoETinGEn
jaarverslag 008 5

6
dE BoEKEn VAn deBuren
3. hoogtepunten: de boeken van deBuren
.1. Uitgever op bezoek
Er lopen veel mensen rond die de stille ambitie koesteren ooit een
beroemd en succesvol schrijver te worden. De vraag is alleen: hoe ga
je te werk om die droom te verwezenlijken? Voor die mensen, en voor
andere belangstellenden, fanatieke lezers of gewoon nieuwsgierigen,
organiseert deBuren in samenwerking met de literaire organisatie
Het beschrijf de serie ‘Uitgever op bezoek’.
De afleveringen van deze programmareeks vinden doorgaans plaats
in het internationaal literatuurhuis Passa Porta, de thuisbasis van
Het beschrijf in hartje Brussel. ‘Uitgever op bezoek’ houdt in dat
een literaire uitgeverij een avond verzorgt waarbij redacteuren en
schrijvers het publiek een blik achter de schermen gunnen. Waarom
wordt de ene tekst een boek en belandt een ander manuscript in de
prullenmand? Hoe maken uitgeverijen een keuze uit het enorme aanbod
aan buitenlandse titels? Hoe werkt de relatie tussen een auteur
en zijn redacteur? Wat is de kenmerkende aanpak van een uitgeverij,
de identiteit van het fonds?
Na een avond ‘Uitgever op bezoek’ heeft het publiek een beter beeld
van de interne werking van een uitgeverij en van de totstandkoming
van literatuur als zodanig. Want zoals de Franse socioloog Pierre
Bourdieu al wist: bij de erkenning van teksten als literatuur spelen
uitgeverijen ook inhoudelijk een essentiële rol; zij zijn de poortwachters
van het literaire veld. Kortom: aspirant-schrijvers komen na een
avondje ‘Uitgever bezoek’ beslagen ten ijs.
De reeks ging van start met een programma rond Uitgeverij Rubinstein,
een uitgeverij die als producent van voornamelijk luisterboeken
natuurlijk iets gemeen heeft met deBuren. Die avond bleek uit
het relaas van uitgever Dick Broekman dat luisterboeken al enige
tijd bezig zijn aan een gestage opmars, die de laatste jaren sterk is
versneld. Dit verklaart wellicht ook het grote succes van de Radioboeken
van deBuren.
De Bezige Bij was de tweede uitgeverij die aan bod kwam. Dankzij
veel oud en nieuw beeldmateriaal en gloedvolle achtergrondverhalen
van medewerkers en auteurs kwamen de rijke historie en ambitieuze
toekomstplannen van dit grote literaire huis goed uit de verf.
Vervolgens was uitgeverij De Geus aan de beurt met deze keer een
deBuren
tweedelig programma. Gedurende een avond stond schrijver Kader
Abdolah centraal, die kort daarvoor zijn veelbesproken Koranvertaling
en biografie van de profeet Mohammed publiceerde. Als auteur
is hij typerend voor de literaire stal van De Geus, een uitgeverij die
een in cultureel opzicht uiterst diverse catalogus kan voorleggen. Dit
bleek ook de volgende avond, toen redacteuren van het eerste uur
de opkomst van De Geus op een boeiende manier voor het voetlicht
brachten. Ook nu werd deze praktische kant van het boekenvak gelardeerd
met voorbeelden van waar het uiteindelijk om gaat: schrijvers
vertelden over hun werk en lazen fragmenten voor.
Met een avond rond de Antwerpse uitgeverij Meulenhoff | Manteau
sloten we de reeks voor dit jaar af. De rijke historie van het legendarische
Manteau werd fraai geïllustreerd door een fragment uit een
oud interview met de grande dame van de Vlaamse literatuur: Angèle
Manteau. Dat Meulenhoff | Manteau de toekomst heeft, bleek
duidelijk uit de ambitieuze plannen van uitgever Harold Polis, en de
inbreng van enkele auteurs uit dit fonds vol beloftevolle namen.
In 2009 gaan deBuren en Het beschrijf door met deze reeks, om te
beginnen met de veelbesproken jonge uitgeverij Nieuw Amsterdam.
. . Radioboeken
Ook in 2008 ging deBuren door met het succesvolle project Radioboeken,
dat op Wereldboekendag 23 april 2006 van start ging. Stefan
Hertmans en Kees ‘t Hart waren de eerste radioboekenschrijvers, en
er zouden nog velen volgen. Dit jaar werden 38 nieuwe Radioboeken
opgenomen, waaronder ook een aantal bijzondere edities. In 2008
werden voor het eerst Radioboeken door Franstalige auteurs opgenomen.
Verder waren er de eerste Radioboeken voor kinderen en gingen
we dit jaar ook op tournee door Vlaanderen en Nederland, op zoek
naar nieuw publiek en nieuwe partners. Zo werden nieuwe verhalen
opgenomen in het Bibliotheektheater in Rotterdam, in De Balie in Amsterdam,
in de Droge Coo (thuisbasis van Vrijstaat O.) in Oostende, in
het AMVC-Letterenhuis in Antwerpen en in Flagey in Brussel.
Nieuwe partners
Vrijstaat O., het AMVC-Letterenhuis en Flagey zijn nieuwe vaste
partners in het Radioboekenproject. In het kader van de samenwerking
met Vrijstaat O. verbleef de Nederlands-Irakese schrijver
Rodaan Al Galidi in maart gedurende een maand in residentie in
Oostende om te werken aan onder meer zijn Radioboek, dat hij
voorlas op 16 maart. Daarnaast trad hij op in een door Vrijstaat O.
georganiseerd randprogramma. Ook in juni en november werden
Radioboeken opgenomen in de Droge Coo, de thuisbasis van Vrijstaat
O., en voor 2009 staan tal van nieuwe gezamenlijke projecten
gepland, waaronder ook weer opnamen van Radioboeken.
Het AMVC-Letterenhuis in Antwerpen vierde in 2008 zijn 75-
jarig bestaan. Ter gelegenheid van de festiviteiten werd een breed en
feestelijk literatuurprogramma samengesteld, waaraan ook deBuren
meewerkte met een aantal Radioboekenprogramma’s. Een viertal
Radioboeken werd in het Letterenhuis voor publiek opgenomen.
Daarnaast konden bezoekers van het museum kennismaken met
de Radioboeken via aanwezige audioapparatuur. Informatie over
de Radioboeken werd opgenomen in de speciale feestbrochure, die

in grote oplage werd verspreid in Vlaanderen en in het zuiden van
Nederland.
Radioboeken in het Frans
De Radioboeken van Vlaamse en Nederlandse auteurs worden in samenwerking
met Radio Nederland Wereldomroep (RNW) vertaald
en ingesproken in het Engels, Spaans en Frans. De verhalen worden
wereldwijd uitgezonden en zijn van Latijns-Amerika tot Indonesië te
beluisteren via de zenders van RNW. Een groeiend aantal vertalingen
is inmiddels ook te vinden op www.radiobooks.eu, www.radiolivres.
eu en www.radiolibros.eu.
Daarnaast startte deBuren dit jaar in samenwerking met het
Brusselse cultuurhuis Flagey met in het Frans geschreven Radioboeken,
voorgelezen door de Franstalige Belgische auteurs zelf. Om het
meertalige karakter van het project Radioboeken te benadrukken,
worden die Franstalige verhalen telkens samen met een Nederlandstalig
Radioboek voor publiek opgenomen. Als tweetalig cultuurhuis
én voormalig omroepgebouw met schitterende oude studio’s is
Flagey de locatie bij uitstek voor dit programma. Deze reeks programma’s
ging op 17 januari van start met Radioboeken van Kamiel
Vanhole en Caroline Lamarche. De andere Franstalige schrijvers van
Radioboeken waren dit jaar Jacques De Decker, Jean-Luc Outers,
Thomas Gunzig en Eugène Savitzkaya. De samenwerking met Flagey
wordt in 2009 voortgezet.
Tweetalige Radioboeken voor kinderen
dE BoEKEn VAn deBuren
Op de Vlaamse Feestdag 11 juli 2008 namen we de eerste Radioboeken
op voor kinderen van 6 tot 10 jaar. Opnieuw om het meertalige
karakter van de Radioboeken te benadrukken, en als symbolisch
cadeautje aan Belgische kinderen, ging het daarbij om verhalen in
het Nederlands en in het Frans. De verhalen werden voor een jong
publiek voorgelezen en ingeblikt in TKunstenhuis Pantalone, onze
partner in dit project. De vier Radioboeken en hun vertaling naar het
Nederlands of Frans werden vervolgens als podcast gepubliceerd en
verschenen kort voor Sinterklaas 2008 in een speciale cd-box.
Onder het motto ‘Sinterklaas geeft je een taal cadeau’ zetten
deBuren en TKunstenhuis rond deze cd een succesvolle media-actie
op touw. De Morgen, Brussel Deze Week, Klasse en Cultuurnet
waren zeer enthousiast over het initiatief. Dankzij de aandacht in
de media werd de naambekendheid van Radioboeken opnieuw vergroot.
Het aantal downloads van ‘gewone’ Radioboeken en Radioboeken
voor kinderen nam in december aanzienlijk toe.
Recordaantallen downloads voor Radioboeken
In het jaarverslag van 2007 konden we al vol enthousiasme melding
maken van downloadcijfers voor Radioboeken die onze stoutste
verwachtingen overtroffen. Op 31 december 2007 waren er 50
radioboeken beschikbaar via www.radioboeken.eu, die in totaal
230.000 keer werden gedownload. Intussen is de belangstelling voor
de Radioboeken alleen nog maar groter geworden. Op 31 december
2008 bedroeg het totale aantal downloads van Radioboeken ruim
600.000, bij een op dat moment 75-tal beschikbare verhalen. Omdat
het aantal downloads van Radioboeken via de website van Radio
Nederland Wereldomroep inmiddels de 400.000 heeft overschreden
ligt het totaal aan downloads inmiddels voorbij de 1 miljoen. In dit
aantal zijn de downloads van vertalingen in het Engels, Frans en
Spaans en Bahasa Indonesia ook opgenomen.
Radio-uitzendingen
Radio Nederland Wereldomroep (RNW) zond in 2008 net als in
2007 de oorspronkelijk Nederlandstalige Radioboeken uit. Daarnaast
werden de diverse vertalingen die in samenwerking met de-
Buren tot stand kwamen uitgezonden via de zendstations van RNW
wereldwijd.
Ook VPRO Radio was dit jaar opnieuw een enthousiaste partner
en zond alle nieuw opgenomen Radioboeken uit in het programma
De Avonden. De Vlaamse cultuurzender Klara koos ervoor Radioboeken
uit te zenden in de periode dat de drukbezochte jaarlijkse
Boekenbeurs in Antwerpen plaatsvond.
Het succes van de Radioboeken duurde kortom onverminderd voort
in 2008. In 2009 nemen we nog nieuwe verhalen op, tot we op een
aantal van 100 Radioboeken zijn aangekomen. Op dat moment kunnen
we met reden stellen dat de Radioboeken een mooie dwarsdoorsnede
geven van de hedendaagse Vlaamse en Nederlandse literatuur
en is het tijd voor een nieuw multimediaal literatuurproject. Daarover
hoort u snel meer.
. . Belezen en Goedgekeurd:
het boekenprogramma van deBuren
In 2007 startte deBuren met Stille Boeken, een boekenprogramma
dat aandacht wou vragen voor minder bekende maar bijzonder
jaarverslag 008 7

8
dE BoEKEn VAn deBuren
lezenswaardige boeken of auteurs. Het concept was eenvoudig: twee
auteurs van stille boeken en een goed gesprek. Het idee sloeg echter
niet aan. Het publiek liet het afweten, dus werd er gezocht naar een
nieuwe formule. Die werd in het voorjaar van 2008 gevonden met
het boekenprogramma Belezen en Goedgekeurd.
Bekende Vlamingen en Nederlanders die op het eerste gezicht ver
van de literatuur staan, komen praten over hun lievelingsboeken.
De auteur van een van die boeken wordt eveneens uitgenodigd door
deBuren. Opnieuw een eenvoudig concept: een gastheer, een gast,
een auteur. Hoewel de avondactiviteiten niet het publiek genereerden
waarop deBuren had gehoopt, bleek de formule wel aan te slaan
als podcast. De virtuele bezoekers van het boekenprogramma zijn
bijzonder talrijk. In totaal hebben meer dan 2500 mensen geluisterd
naar een van de afleveringen van Belezen en Goedgekeurd die
deBuren organiseerde in 2008.
Net als bij de Radioboeken blijken mensen dus wel van de inhoud
van het programma te houden maar vinden ze een podcast minstens
even interessant als de echte aanwezigheid. Dat Belezen en Goedgekeurd
wel mogelijkheden biedt en erkend wordt, bleek toen de
bibliotheek van Leuven, Tweebronnen, deBuren contacteerde om op
hun jaarlijkse lezersfeest een aflevering te programmeren. deBuren
trok naar Leuven met als gasten de lokale politicus Willy Kuijpers,
burgemeester van Herent, en auteur en professor kerkelijk recht Rik
Torfs. Gastheer was journalist en veellezer Piet Piryns. Ruim zeventig
bezoekers genoten van een boeiend gesprek tussen de heren.
De digitale cultuurzender EXQI betoonde eveneens interesse en
maakte van de laatste aflevering van 2008 een reportage die in
het dagelijkse cultuurmagazine werd uitgezonden op 23 december
2008. Frans Timmermans, Nederlands minister voor Europese
Zaken, toonde zich een ware literatuurliefhebber en -kenner en gaf
een prachtige lofrede op de Vlaamse auteur Erik Vlaminck en diens
meest recente roman Suikerspin.
Ondanks de moeilijke start blijft deBuren geloven in het boekenprogramma
en wordt de reeks in 2009 voortgezet. De gasten van Belezen
en Goedgekeurd waren namelijk erg blij met het programma.
Naar aanleiding van de eerste aflevering interviewde Ruth Joos de
eerste gast, politicus Renaat Landuyt, voor het programma Mezzo.
Enthousiast sprak hij over zijn gekozen boeken en het waarom van
die keuze. Toen Ruth Joos hem vroeg waarom mensen dan nog zou-
deBuren
den moeten komen – hij had toch al alles ‘verklapt’ – zei Landuyt:
“Neen, neen, er is nog veel meer te vertellen. In dat opzicht denk ik
dat het een zeer goed programma is. Je krijgt een keer de tijd om te
bewijzen dat literatuur ook belangrijk kan zijn voor andere beroepsmensen
dan schrijvers zelf.” Tijdens de avond met Renaat Landuyt
en Marc Reugebrink bleek inderdaad hoeveel een politicus kan hebben
aan het lezen van literatuur.
Ook de tweede aflevering met de jonge politicus Matthias De Clercq
bewees dat literatuur een inspiratiebron kan zijn voor de ontwikkeling
van een maatschappelijk en politiek engagement. De keuze
voor auteur en journalist Piet de Moor was in dat opzicht uiteraard
veelzeggend.
Het is de rode draad die doorheen de afleveringen loopt: boeken zijn
een uitweg uit de drukke beroepsactiviteiten van de gasten, maar
evengoed inspiratiebron en noodzaak.

4. hoogtepunten: opinie en column op www.deburen.eu
In februari 2008 ging deBuren van start met het brengen van ‘nieuws’
op de website. Concreet werd deze nieuwsfunctie uitgesplitst in twee
grote pijlers: enerzijds de WereldKrant; anderzijds de nieuwe rubriek
‘Opinie en Column’ op www.deburen.eu
Eerder was er al een samenwerking met Radio Nederland Wereldomroep
voor Radioboeken, en die werd voortgezet in het project
rond de WereldKrant. De WereldKrant is een uitgave van de Wereldomroep
en wordt elke ochtend omstreeks half zeven Nederlandse tijd
als pdf-bestand per e-mail gestuurd naar iedereen die zich daarvoor
aanmeldt. De WereldKrant bevat het belangrijkste nieuws uit binnen-
en buitenland en sport. Ook staat er dagelijks − per landenregio −
een uitgebreide kleurenweerkaart in de krant, met de weersvooruitzichten
van vandaag en morgen.
Vanaf februari werd deze WereldKrant uitgebreid met een pagina
Belgisch nieuws, waarvan de redactie werd verzorgd door deBuren.
Met deze eerst Vlaams-Nederlandse krant zorgden we dan ook voor
een primeur. In juni van vorig jaar echter werd de samenwerking
stopgezet, omdat de extra pagina Vlaams nieuws niet voor het verhoopte
succes zorgde, en de redactie voor deBuren te veel tijd in
beslag nam.
De tweede pijler van deBuren als nieuwssite is zoals gezegd de rubriek
‘Opinie en Column’ op www.deburen.eu Regelmatig kruisen
bij deBuren interessante gasten uit binnen- en buitenland de degens
tijdens onze (actuele) debatten of geeft tijdens een lezing een stem die
ertoe doet zijn of haar mening over een onderwerp dat ertoe doet.
deBuren wilde echter niet alleen fysiek een plek zijn waar gedebatteerd
mag worden en nagedacht móet worden, maar ook virtueel.
Daarom bieden wij sinds februari op www.deburen.eu een forum
voor waardevolle opinies en inzichten, waarmee wij ook op onze
website het debat openen, verderzetten en aanwakkeren.
Concreet vertaalde dat zich totnogtoe in de enthousiaste medewerking
van een aantal vaste columnisten: professor-filosoof-wiskundige
Jean Paul Van Bendegem; schrijver-publicist Clark Accord; schrijfster-columniste
Hassnae Bouazza; de jonge dichter Reinout Verbeke;
freelance journaliste Astrid Wittebolle, schrijver-performer Vitalski
en deBuren-medewerkster Ann De Craemer.
Van Bendegem, Accord, Bouazza, Vitalski en Verbeke leveren maandelijks
een bijdrage aan de deBuren-opiniepagina. Ann De Craemer
schreef totnogtoe wekelijks een column, maar zal dat vanaf 2009
tweewekelijks doen. Astrid Wittebolle legt met haar vaste rubriek
‘Grenskijker’ drie keer per week een hyperlink tussen Vlaanderen
en Nederland.
Naast de bijdragen van vaste columnisten waren er ook gelegenheidstukken,
zoals die van Geert Buelens die voor deBuren ‘blogde’
vanuit Washington. Ook de opiniestukken die in de Vlaamse en
Nederlandse kranten verschijnen naar aanleiding van een van de
activiteiten van deBuren worden uiteraard in onze opinie- en columnrubriek
opgenomen. Tot onze vreugde merken wij dat steeds meer
mensen de weg vinden naar de opiniepagina en dat het aantal reacties
op de stukken ook toeneemt. Het is dan ook onze ambitie om in
2009 met de opiniestukken en columns verder te gaan, en de rubriek
zelfs uit te breiden.
oPiniE En CoLuMn
Voorbeelden van opiniestukken en columns op
www.deburen.eu
Zelfreinigende media - door Geert Buelens
Een column moet uitgesproken meningen bevatten, vandaar, al
meteen in de eerste zin: The New York Times is de beste krant
ter wereld. Om te beginnen is ze zo goed geschreven dat ik zelfs
de rubriek met door de redactie gemaakte huwelijksaankondigingen
verslind. Bij het zondagse Magazine verbleken de kleurenmagazines
van onze kranten als waren ze met javel gedrukt. Lange
reportages, onderzoeksjournalistiek, de allerleukste rubrieken...:
allemaal van de bovenste plank. Maar bovenal bevalt de volstrekt
ernst van de krant me. En dan heb ik het niet over de ernst van
het slimste maar vooral ook saaiste jongetje van de klas (okee, heel
af en toe is de NYT dat misschien ook), maar over de volstrekte
toewijding waarmee ze de gebeurtenissen in de wereld behandelt.
Laatst had de krant op haar website een lange Vraag- en Antwoordsessie
waarin haar eigen taalconsulent reageerde op een waslijst
van door lezers aangedragen kwesties. Wanneer gebruikt de Times
het woord ‘terrorist’, wanneer ‘opstandeling’? Waarom is de ETA
voor de NYT een ‘separatistische beweging’, terwijl El Pais het een
‘terroristische organisatie’ noemt? Waarom heeft de krant het systematisch
over ‘Mr. Bin Laden’? Tot hoe lang na zijn dood zal ze
ook ‘Mr. Hoessein’ blijven schrijven (want ‘Mr. Hitler’ – dat lees je
dus niet)? En mijn lievelingsvraag: ‘Is it an urban legend that The
Times once referred to the singer of “Paradise by the Dashboard
Light” as “Mr. Loaf”?’ Ook op vragen over het plaatsen van komma’s
werd uitvoerig ingegaan. Die aandacht voor interpunctie is
symptomatisch. Vorige week bracht de dagkrant een stukje waarin
een verrukte journalist het had over een puntkomma die hij op een
onverwachte plek had aangetroffen (een mededeling aan de reizigers
in de New Yorkse metro). Ben ik misschien een beetje raar, maar
zo’n artikel maakt dus mijn dag goed. En blijkbaar niet alleen de
mijne, want dit stuk stond hoog in de top-10 van meest gelezen bijdragen
op de website en dinsdag drukte de krant een lezersbrief af
van iemand die dit ook meer dan gemiddeld had geapprecieerd en er
meteen nog een eigen puntkomma-verhaal aan toevoegde. Wat ik eigenlijk
tracht te zeggen: The New York Times straalt beschaving uit.
In de Verenigde Staten is echter lang niet iedereen daarvan overtuigd.
De conservatieve nieuwszender Fox, bijvoorbeeld, beschuldigt de als
liberal en dus veeleer Democratisch gezinde krant er avond na avond
van oneerlijk te zijn. Bevooroordeeld. Hypocriet. En vorige week,
vrees ik te moeten toegeven, had Fox een punt. Het bericht haalde
ook alle Europese media. De NYT had geschreven dat medewerkers
van John McCain acht jaar geleden hun ongerustheid hadden uitgesproken
omdat het leek alsof de Republikeinse presidentskandidaat
al te vaak in het gezelschap van dezelfde lobbyiste werd opgemerkt.
Hoewel de krant dat nergens met zoveel woorden schreef, leidden de
meeste lezers en de andere media die het bericht overnamen hieruit
af dat McCain een relatie had gehad met die vrouw. Dat stond er dus
niet (het artikel stelde enkel dat medewerkers bezorgd waren over
een gewekte indruk), maar de meeste waarnemers vonden dat het
toch vooral de NYT zelf was geweest die deze indruk had gewekt.
De krant ontkende in alle toonaarden dat ze dit had willen insinueren
en stelde dat haar berichtgeving op foutieve wijze was overgeno-
jaarverslag 008 9

40
oPiniE En CoLuMn
men door de andere media. Hiermee toonde ze zich inderdaad hypocriet,
een slechte verliezer of in het beste geval onbegrijpelijk naïef.
Ik wil best geloven dat het de journalisten vooral te doen was om
het belangenconflict dat uit McCains band met deze lobbyiste kon
blijken. Voor een presidentskandidaat die de reputatie heeft een
streng bevechter van corruptie te zijn is dat inderdaad geen detail.
Maar dat ze niet doorhadden dat dit door nagenoeg iedereen als
een seksschandaal zou worden gelezen... zo geslachtsloos kan zelfs
een NYT-journalist niet zijn. En dat vond afgelopen zondag ook de
Public Editor van de krant. Die instantie beoordeelt de berichtgeving
en gaat daarbij uitgebreid in op vragen en klachten van lezers.
Die waren er naar aanleiding van het McCain-verhaal in overvloed.
Alleen al op de website hadden meer dan 2.400 lezers gereageerd,
veelal erg boos en ontgoocheld. De onafhankelijk opererende
Lezersredacteur citeerde uit die brieven, maar gaf ook de verantwoordelijke
redacteur de kans zijn versie van de feiten te geven. Zijn
eindoordeel was echter niet mals: de krant had onvoldoende onafhankelijke
bewijzen aangedragen voor het bericht en was dus zonder
meer ‘fout’ geweest. En dat stond dus prominent op de opiniepagina
van de zondagseditie. Uiteraard is dit geen mirakelmedicijn en zullen
media altijd fouten maken. Maar in je eigen krant met zoveel woorden
afdrukken dat je fout was, ook dat is een teken van beschaving.
Elk medium dat van zichzelf beweert dat het haar om kwaliteit te
doen is, zou zo’n onafhankelijke persoon een rubriek moeten geven.
Een jaar of tien geleden had De Morgen nog een ombudsman. Die
is met heel erg stille trom vertrokken. de Volkskrant heeft er wel
één en die durft best kritisch uit de hoek te komen, laatst nog naar
aanleiding van de rellerige berichtgeving over de zaak Holloway. In
NRC Handelsblad reageert de hoofdredactie wekelijks op vragen
en veelal strenge brieven van lezers. Meestal leest die rubriek echter
als een pro domo. Dat heeft ook zijn nut (als lezer ontdek je welke
afwegingen de redactie heeft gemaakt), maar veel zelfkritiek ben ik
op die plek nog niet tegengekomen. En nochtans is dat wat de media
vooral nodig hebben. Hun macht neemt in onze samenleving nog
altijd toe, maar onder het mom van de persvrijheid vinden ze dat
ze boven elke verdenking horen te staan. Veelal reageert de sector
ook buitengewoon lichtgeraakt op kritiek, wordt meteen ‘censuur’
geroepen of worden andere gezagsargumenten van stal gehaald.
Toen De Standaard laatst kritiek kreeg op de reeks over de regeringsvorming
antwoordde de hoofdredacteur prominent in de krant
en op de website met een louter retorische verdediging waarin vooral
het controversiële karakter van de berichtgeving werd bewierookt.
Dezelfde hoofdredacteur noemt graag The New York Times zijn
grote voorbeeld. Zo lang hij niet in staat blijkt tot zelfkritiek, heeft
hij nog een lange, lange weg af te leggen.
gepubliceerd op www.deburen.eu op 28.02.08
Geert Buelens is schrijver en hoogleraar Moderne Nederlandse
Letterkunde aan de Universiteit Utrecht.
Als een adelaar - door Ann De Craemer
Het moet geklonken hebben als de stem van de engel van Allah op
het moment dat hij Mohammad de soera Al-Iqra openbaarde: Mohammad!
Iqra! Mohammad! Lees!
Moeder! Lees! Ik kwam de kamer binnen met in mijn hoofd een
deBuren
missie, maar in mijn hart twijfels over het welslagen ervan. Moeder!
Lees dit boek! In haar handen legde ik De vliegeraar van Kaboel van
de Afghaans-Amerikaanse bestsellerauteur Khaled Hosseini.
Sinds ik het plezier van het lezen kende, en vooral sinds ik de schoonheid
van de literatuur had ontdekt, liet ik thuis zogenaamd achteloos
boeken rondslingeren in de hoop dat mijn vader en moeder erdoor
verleid zouden worden. Maar het was zinloos. Thuis werd er niet
gelezen. Mijn ouders stuurden mijn zus en mij wekelijks naar de bibliotheek,
maar zelf bleven ze doof voor de lokroep van de letteren.
Groot was dan ook mijn verbazing toen mijn moeder me opbelde
met de mededeling dat ze het boek van Hosseini prachtig vond. Of
er nog meer van die auteur te lezen viel? Ik werd terstond officieel
benoemd tot haar gids in letterenland, en die functie oefen ik nu al
twee maanden met trots en blijdschap uit.
Wie de geneugten van het lezen kent, zal mijn vreugde begrijpen.
Weinig dingen zo mooi als het verlangen naar verhalen te zien ontstaan
en groeien. Iemand tot de literatuur bekeren, is zijn gedachten
met goud bekleden. Lezen maakt immers gelukkig. Lezen doet de
mens groeien. Meer nog: hoe meer mensen fictie lezen, hoe mooier
en beter de wereld wordt. Ik zal u vertellen waarom ik dat vind. Ik
zal u vertellen wat lezen zo bijzonder maakt, en waarom iedereen het
voorbeeld van mijn moeder zou moeten volgen.
U houdt van reizen? Dan bent u niet alleen. Aan het begin van de
eenentwintigste eeuw nemen meer mensen dan ooit het vliegtuig op
zoek naar plekken en ervaringen die hun alledaagse beleving overstijgen.
Geen manier van reizen echter die het lezen van boeken
overtreft. Lezen brengt je naar oorden waar je nooit eerder was en
misschien nooit zal zijn. Fictie neemt je mee naar plekken die ooit
bestonden maar nu verdwenen zijn, en naar plekken die alleen op de
landkaart van de verbeelding terug te vinden zijn. Reizen die mensen
in contact brengen met de plaatselijke bevolking van een gebied zijn
vandaag erg in trek, maar niets kan ons dichter bij de mens kan
brengen dan de literatuur. Wie naar Afghanistan reist, kan er met de
mensen praten en zo een beeld proberen te krijgen van het land. Wie
echter De vliegeraar van Kaboel van Hosseini leest, leert het land van
binnenuit kennen en voelt de vreugde en de pijn van een jongen die
man wordt, van een familie, van een volk. Afghanistan bezoeken is
eventjes het gordijn opzij schuiven en in het huis naar binnen gluren,
maar De vliegeraar lezen is het huis binnengaan en er voorgoed blijven.
Wie reist, is een deel van het landschap, maar wie leest, cirkelt
als een adelaar boven het landschap en ziet daarom meer.
Als lezen de overtreffende trap van reizen is, dan geldt daarvoor bij
uitstek dat het je horizon verbreedt. Literatuur is zuurstof voor onze
geest, brandstof voor onze gedachten en stikstof voor onze vooroordelen.
Wie leest, leert de mens dieper kennen en de wereld beter
begrijpen. Lezen leidt tot meer begrip, en hoe groter het begrip, hoe
toleranter en dus hoe beter de mens. Wie leest, denkt de gedachten
van iemand anders, en verruimt daardoor zijn geest. Hoe meer je
leest, hoe meer je weet, en hoe meer je weet, hoe meer je wil weten.
Ik geloof dat nieuwsgierigheid een morele deugd is, en dat lezen die
kan aanwakkeren.
Boeken zetten aan tot denken, en net daarom is in een dictatoriaal
regime de angst ervoor zo groot: de pen van de romanschrijver is
gevaarlijker dan een wapen. Fictie stimuleert de verbeelding, en het
is van het grootste belang voor het voortbestaan van de dictatuur
dat die stevig in het gareel wordt gehouden. Literatuur heeft niet de

directe slagkracht van kanongekletter en geweerschoten om veranderingen
tot stand te brengen of ze een halt toe te roepen. Literaire
invloed verloopt subtieler en gelijkmatiger, maar juist daardoor kan
ze diepgaander zijn.
Zelf heb ik, om één voorbeeld te noemen, de mens en een deel van
deze wereld beter leren kennen met de romans van Philip Roth. Met
American Pastoral, The Human Stain en The Plot against America
leerde hij me de Amerikaanse tijdsgeest in verschillende fases van de
geschiedenis beter begrijpen dan een stapel non-fictieboeken ooit zal
kunnen doen. Bovenal vergrootte Roth mijn inzicht in de mens – in
zijn obsessies, zijn angsten, zijn driften en zijn verlangens. Toen ik
Exit Ghost las, voelde ik wat het betekent om een man van zeventig
te zijn met erectieproblemen maar met een verzengend verlangen
naar een beeldschone jonge vrouw.
Of nee, meer nog, ik voelde het niet zomaar, ik was die man van
zeventig. Ook dát is de kracht van lezen: het geeft je het vermogen
om je in iemand anders in te leven of zelfs iemand anders te worden.
Niet alleen word je dus van lezen een beter mens; je wordt ook méér
mens. Ondraaglijk licht is het bestaan, zegt de Tsjechische schrijver
Milan Kundera: we leven maar één keer en dat maakt onze aanwezigheid
op aarde licht, maar die lichtheid is ondraaglijk - geen van
onze daden kunnen we uitwissen en overschrijven. Fictie echter is de
gom die dat mogelijk maakt: wanneer we een roman lezen, kunnen
we onszelf overstijgen. Ieder van ons loopt wel eens tegen de grenzen
van zijn mogelijkheden aan, maar in de literatuur kunnen we iemand
anders worden en een andere realiteit beleven dan de ons vertrouwde.
Dat maakt de literatuur nauw verwant met dromen: zowel in
literatuur als dromen kunnen we méér - het verleden herbeleven, in
de toekomst kijken en een andere identiteit aannemen. Lezen is leven
op een hoger niveau. Wie leest, vermenigvuldigt zichzelf.
Vladimir Nabokov vond de identificatie van de lezer met een romanpersonage
uit den boze – het is het domste wat je als lezer kan doen,
zei hij. Ik durf het met hem oneens te zijn: je met een personage uit
een boek identificeren is net een van de grootste geneugten van het
lezen. Het is een plezier dat ik voor het eerst mocht ervaren toen ik
als kind Nils Holgersson van Selma Lagerlöf las. Zó graag wilde ik
met Nils op de rug van de gans Maarten naar de zon vliegen, dat het
uiteindelijk ook gebeurde. Ik zat niet meer met opgetrokken knieën
op de bank; ik vloog hoog in de lucht boven Zweden en Lapland.
Later, een paar jaar geleden nu, werd ik levenslang verliefd op
Charlie Citrine uit Saul Bellow’s Humboldt’s gift. Meteen viel ik als
een blok voor deze man die rotsvast gelooft dat verbeelding en poëzie
meer vermogen dan alle technologische kennis van de Verenigde
Staten op één hoop. Zo vaak praat Charlie met mij en zo vaak ga ik
bij hem te rade dat hij een deel van mezelf geworden is.
Dat betekent eigenlijk dat ik nooit alleen ben, en ook is dat een van
de redenen waarom lezen de mens wijzer maakt: wie leest, weet dat
hij niet alleen is. De confrontatie met gevoelens en gedachten van
personages leert ons beter te begrijpen waarom we soms handelen
zoals we handelen en denken zoals we denken. Je leert wat je misschien
anders nooit in jezelf had ontdekt. Om écht te lezen moet je
alleen zijn, maar de ware lezer is nooit eenzaam.
Ik heb het over lezen en reizen gehad, over lezen en een beter mens
worden, over lezen en méér mens worden, over verdwijnen in een
personage en over lezers die nooit alleen zijn. Er is nog één plezier
van het lezen dat ik wil beschrijven, en dat is simpelweg de schoon-
oPiniE En CoLuMn
heid van de literatuur. Ik bedoel de stijl - de pracht, om het met
Herman de Coninck te zeggen, van ‘woorden die plotseling bij mekaar
gaan horen en zeggen: nou hoeft er geen meer bij’. Die schoonheid
roept bij mij dezelfde gevoelens op als muziek. Een mooie zin
kan me ontroeren zoals een melodie dat kan. Van de sobere stijl van
Willem Elsschot krijg ik het koud zelfs als ik het heel erg warm heb
– dat noem ik poëzie, en ook dát kan een roman bereiken.
U hebt het vast gehoord: de brandstofprijzen swingen dezer dagen
de pan uit, en zij die het kunnen weten voorspellen dat het er niet zal
op verbeteren. Het vliegtuig nemen zou straks wel eens een erg dure
onderneming kunnen worden. Maar laat dat geen reden tot treurnis
zijn. Thuisblijven hoeft niet. We kunnen immers boeken lezen. Het
kost bijna niets, en in tegenstelling tot een échte reis keren we niet
armer maar rijker terug. Het is zonde als we het niet doen. Er is,
aldus schrijver Joseph Brodsky, immers maar één ding erger dan boeken
te verbranden, en dat is ze niet te lezen.
gepubliceerd op www.deburen.eu op 28.05.08
Ann De Craemer is medewerker programmering van deBuren.
Poëzie zoekt beatbox - door Reinout Verbeke
‘De gewone teksten van Vlaamse zangers en zangeressen zijn wat
te eenvoudig voor mij’, liet politicus Herman De Croo zich ontvallen
tijdens de muziekquiz Dubbelcheck op Radio 1. ‘Onze
taal is zo mooi. Waarom doen zangers er niet meer mee? Is het
zo moeilijk om die schlagerteksten wat meer inhoud te geven?’
De Croo heeft het ook niet begrepen op de schlagerliederen en hun
zeemzoet ‘ik hou van jou en de hemel is blauw’. Hoe naïef is het
evenwel om te denken dat het schlagergenre zijn succesformule zal
veranderen. Als je een tjokvol Antwerps Sportpaleis kunt doen polonaisedansen
op ‘Heb je even voor mij?’ en enthousiast laat zwaaien
op ‘Je hebt me duizendmaal belogen’, heeft het genre zijn doelpubliek
gevonden: een publiek dat soelaas vindt in strak geproducete meezingers,
in eenvoudige, herkenbare liedjes over liefde, leven en dood.
Maar de zanger of zangeres die wat meer wil dan cliché’s en
goedkope gevoelens, raad ik één ding aan: misbruik de Nederlandstalige
poëzie (van de tiende eeuw tot nu). Ze biedt een schat
aan tekstmateriaal. Ze ligt voor het grijpen. Ze is voor 99,9 procent
onontgonnen terrein. Ze is ongehoord. Ze is heel divers (u
vindt er ongetwijfeld uw gading). Ze blijft altijd weer verrassen
en ze betekent een upgrade voor uw song. En ja, in ruil krijgt
poëzie, die ondanks Wim Helsens ‘Vrienden van de poëzie’ niet
uit de niche geraakt, een breder publiek. Mooie win-winsituatie.
Op 14 juli brengt Spinvis Ritmebox uit, een hommage aan de 80-jarige
Nederlandse dichter Simon Vinkenoog. Het album bevat muziek
die is geïnspireerd door het werk van Vinkenoog, aangevuld met een
boek met diens gedichten. Erik de Jong, de bezieler van de groep,
is een man naar mijn hart. De koning van knip-en-plak knutselde
zes jaar geleden met wat muziekinstrumenten en een goede computer
een spannende wereld bijeen met samples en flarden poëtische
zinnen. Iedereen kent wel nog ‘Voor ik vergeet’ uit zijn debuut-cd:
voor ik vergeet dat ik jarig was en een tic-tac in mijn neusgat had
toen we naar Zeeland zijn gegaan. Op zijn tweede album ‘Dagen van
gras, dagen van stro’ staat een prachtige bewerking van het gedicht
jaarverslag 008 41

4
oPiniE En CoLuMn
‘At the borders of time’ van de Antwerpse, muzikale dichter Gust
Gils. Aan de oevers van de tijd/ keek ik om me heen/ ik wachtte aan
de kant/ aan de oevers van de tijd/ en alles ging voorbij/ verloor zijn
naam/ en spoelde aan// aan de oevers van de tijd/ hing ik maar wat
rond. Voor ik dat liedje hoorde, kende ik Gils alleen van naam. Als
Spinvis bij het brede publiek hetzelfde effect kan bereiken met de
poëzie en de persoon van Simon Vinkenoog, het podiumbeest van
de zogenoemde Vijftigers, doet hij meer voor de dichterij dan welke
poëzieavond ook.
Missionaris
Men zegt van poëzie dat ze eeuwigheidswaarde kan bereiken. Daar
zou ik niet te veel op vertrouwen. Een gedicht is pas goed op weg
naar eeuwigheid als het in je iPod kan. Poëzie kan best alle technische
middelen gebruiken om in het collectieve geheugen van jan en
alleman te blijven hangen. Ze moet uit die dunne, onverkoopbare
boeken treden. Dichters moeten meer out of the box denken: gedichten
schrijven voor een bundel, een literair tijdschrift, een poëziesite,
jawel, maar evengoed voor een performance, een song, een low-budget
video. De technologische middelen zijn voor handen: muzieksoftware,
handcamera, micro, YouTube, Facebook, MySpace. Alle
dichters zouden missionarissen moeten worden in een bekeringsmissie
via het internet.
In tijden zonder breedbandaansluiting wisten ze het al: poëzie hoort
op een podium. De rederijkers verenigden zich in kamers om gedichten
voor te dragen en te zingen. Vandaag zijn er trouwens nog een
paar van die rederijkerskamers, onder meer in Groningen, Friesland
en Gent. In de jaren twintig van de vorige eeuw pakte de jonge Bertolt
Brecht zijn gitaar om zijn gedichten in kroegen te zingen. Naar
verluidt met succes. Later ontmoette hij componisten Kurt Weill en
Hans Eisler die muzikale composities maakten van bijvoorbeeld ‘Die
Morität von Mackie Messer’ (onder meer gecoverd door The Doors
en Sting). Brecht heeft het altijd betreurd dat de kunst om de verzen
te zingen verloren was gegaan. We moeten dus terug naar de middeleeuwen,
toen een dichter ook componist en zanger was. ‘Egidius,
waer bestu bleven?’
Met de opkomst van poetryslams – wedstrijden in poëzieperformance
– is er vandaag weer dynamiek in poëzieland. De gedichten
zijn niet altijd even goed op papier, maar in de micro klinken ze fris
en vinden ze vooral een nieuw, jong publiek. Die performers zoeken
nu ook vaker de weg naar muziek, omdat de technologieën goedkoper
worden. Met een beatbox zet je in een paar uur een gedicht on
the beat en lardeer je dat met wat instrumenten. Diezelfde dag nog
staat het op je MySpace.
‘Eén plus één blijkt drie’, lees ik in een essay van musicoloog Jelle
Dierickx, die de relatie tussen muziek en poëzie onderzocht in de
tweede helft van de 20ste eeuw. ‘Het muzikale en het poëtische samen
verleggen de focus naar een derde stem: die voorbij de noten en
voorbij de woorden. (...) Het woord mag dan al een crisis beleven
(wellicht omdat het teveel op zichzelf gefocust was/is), uitgangswegen
zijn er genoeg.’ Dierickx citeert daarvoor een parabel van Franz
Kafka: ‘De muis klaagt dat de gangen smaller worden en dat ze uiteindelijk
in de laatste kamer aankomt waar de kat zit. De kat zegt
dat de muis dan maar van richting had moeten veranderen en vreet
het beest op.’
Als dit alles klinkt als een lamento voor onverkoopbare poëzie,
dan zij het zo. Als poëzieavonden met de grootste moeite hon-
deBuren
derd toeschouwers lokken, denk ik dat het zin heeft met poëzie
21ste-eeuwse pistes te bewandelen. Pistes die aangepast zijn aan
de volgende generaties lezers en luisteraars, die niet meer in papier
denken maar digitaal, in .pdf, .jpg, .ppt, .mp3, .mpg of .mov.
Mijn poetrypop-podcast van Nederlandse en Vlaamse dichters (+ 1
Fries en 1 Zuid-Afrikaan) zou er zo uitzien:
1. Spinvis, Aan de oevers van de tijd, uit: Dagen van gras, dagen
van stro
2. Vinkenoog / Spinvis Combo, JA!, uit: JA!
3. Dichters Dansen Niet (met Serge van Duijnhoven), Verbeten de
Credo’s, uit: Klipdrift
4. Schmoll (met Elvis Peeters), De regen en ik, uit: Spleen pour rire
5. Gert Vlok Nel, Timotei Sjampoo, uit: Beaufort-Wes se beautiful
woorde
6. Tsead Bruinja, De man dy’t rinne moat, uit: Zingo (het beste van
drie jaar Zingo Poetry Slam in Nederland)
7. Mark Boog, Lust, uit: Men verheuge zich op de muziek (in samenwerking
met Poetry in Motion)
8. Jelle Meander, Knitter BA!, uit: synthetic poems
9. De Legende (met Elvis Peeters), Polonaise #2, uit: Bijt!Bijt!Bijt!
10. De Drie Boeddha’s (Bart FM Droog, Diana Ozon, Wim Schmal),
Bedorven, uit: Voorbindbuik
gepubliceerd op www.deburen.eu op 01.07.08
Reinout Verbeke is nieuwscoördinator van het wetenschapsblad
Eos en publiceerde poëzie in literaire tijdschriften (DWB, Gierik, De
Brakke Hond) en in de bloemlezing Op het oog. 21 dichters voor de
21 ste eeuw (Uitgeverij P). Ook hij maakt poetrypop van zijn gedichten
onder de noemer Reinout met Nevenwerking. Drie nummers zijn
vrij te downloaden op www.myspace.com/reinoutverbeke
Gooi ramen en deuren open - door Clark Accord
Bij de BBC zag ik ooit een documentaire over de ontstaansgeschiedenis
van de Zuid-Afrikaanse muziekstijl die door Paul Simon en Lady
Blacksmith wereldberoemd werd. Op meesterlijke wijze namen de
makers de kijker mee terug in de tijd, naar de basis van deze vorm
van Afrikaanse muziek waar de invloed van de psalmen uit de witte
kerk duidelijk te horen was.
De zwarte bevolking mocht zich in de tijd voor de afschaffing van de
apartheid na het invallen van het donker niet meer op straat bevinden.
Men zorgde er dus voor om al voor het donker werd bij elkaar
te zijn. Zo brachten ze dan gezamenlijk de nacht door onder het
zingen van deze vorm van accapella muziek. Op die manier ontwikkelde
de muziekstijl zich en op een gegeven moment ontstonden er
verschillende zanggroepen, die gekleed in de meest kleurrijke pakken
met elkaar streden om wie de zangkunst het best beheerste. Zo
ontstond een muziek die zich tot een van de populairste genres van
het Afrikaanse continent mocht rekenen. Dankzij de samenwerking
tussen Lady Blacksmith Mambazo en Paul Simon brak de stijl door
op wereldniveau.
De documentaire maakte veel indruk op me. Door de BBC kreeg een
Europees publiek inzicht in de achtergrond van een muziekstijl die ze
van de radio kenden. Het vertelde ook iets over de positieve bijdrage
van het zwarte continent op het gebied van muziek.

De documentaire liet me niet los. Waarom hield de Nederlandse televisie
zich in navolging van de BBC niet meer bezig met het portretteren
van de cultuur van de landen van herkomst van de Nieuwe
Nederlanders? Dit zou een positieve bijdrage kunnen leveren aan de
intergratie van die groepen binnen de samenleving. Teveel wordt de
nadruk gelegd op negatieve en stereotiepe zaken uit die landen.
Bolletjesslikkers, Bouterse, decembermoorden, vrouwenbesnijdenis,
vrouwenonderdrukking, kinderarbeid; onderwerpen die de kijker
zeker niet onthouden mogen worden. Maar voor een evenwichtige
beeldvorming is het wel van belang ook de andere kant te laten
zien.
Ook in Suriname zijn er verschillende muziekstijlen die door de emigratie
van grote groepen Surinamers naar Nederland hun weg naar
dit land hebben gevonden. Op de nationale radio en televisie is daar
weinig of niets van te horen. Wil je als programmamaker migrantengroepen
bereiken, dan ben je er niet met af en toe een item over
die groepen. Men wil tussen de programma’s door ook muziek of
berichten vanuit de eigen groep horen. Dit verklaart het succes van
de lokale televisie- en radiostations. Bij veel Surinaamse gezinnen
staat de radio de hele dag afgestemd op één van deze zenders die
niet alleen nieuws uit eigen land, interviews met bekenden uit de
eigen gemeenschap, activiteiten binnen de groep brengen, maar ook
luisteraars aan het woord laat met hun mening over bepaalde actuele
onderwerpen die de gemeenschap betreffen.
Het bestaan van deze zenders valt enerzijds toe te juichen, anderzijds
vormt het een bedreiging voor de broodnodige integratie. De
lokale media hebben hun bestaansrecht bewezen. Ze bereiken een
doelgroep die door de landelijke media nauwelijks of helemaal niet
bereikt wordt. Ze zorgen voor de nodige, maatschappelijke en politieke
betrokkenheid van Nieuwe Nederlanders bij de maatschappij.
En houden hen op de hoogte van de gebeurtenissen in het land van
herkomst. Maar het gevaar bestaat dat hierdoor groepen geïsoleerd
raken van de samenleving.
Ook over de doorsnee commercials op de Nederlandse televisie valt
het een en ander op te merken. Neem bijvoorbeeld de enthousiaste
scheerverhalen die witte mannelijke modellen met hun Europese haren
te berde brengen! Hoe ze in extase getuigen van het genot van
het nat scheren of van het gebruik van het scheerapparaat... Hoe
hun geschoren kaken hun aan het begin van een drukke werkdag
vanuit de spiegel terugblikken... Een knagend gevoel zet zich dan iets
boven mijn middenrif vast, als reactie op de zelfingenomen glimlach
die op het gezicht van het model verschijnt, wanneer hij zijn kin
tussen duim en wijsvinger neemt en het effect van mes en schuim of
scheerapparaat bewondert. Zonder uitzondering gebruikt men witte
modellen om het scheren te propageren. Droog, met een elektrisch
scheerapparaat. Of, sinds kort, vochtig met het nieuwste snufje op
scheergebied: het elektrisch apparaat waaruit met een druk op de
knop een verzachtende crème vrijkomt. Waar men gebruik maakt
van zwarte mensen voor het aan de man brengen van een product
vervalt men veelal in stereotypen. Een zwarte slecht Nederlands
sprekende vrouw met een pak yoghurt op haar hoofd, alsof ze naar
de rivier loopt om de waterbak de vullen. Of een Surinaamse jongeman
op versiertoer met naar knoflook stinkende adem, waardoor
alle meisjes voor hem op de vlucht gaan, om bamimix te verkopen.
Bij de meeste instituten in ons land houdt de multiculturele samenleving
op bij de voordeur. Dat geldt ook voor de televisie en
oPiniE En CoLuMn
de reclamebureaus. Op een willekeurige redactie kom je weinig tot
geen gekleurde medewerkers tegen. Dit is niet bevorderlijk voor een
evenwichtige programmering die recht doet aan de bevolkingsamenstelling.
De landelijke televisie benadrukt waar het de Nieuwe
Nederlander betreft teveel de problemen die de integratie van deze
groepen binnen de Nederlandse maatschappij met zich mee brengt.
Succesverhalen bereiken slechts mondjesmaat het grote publiek. Het
succes van programma’s als Raymann is laat van Jörgen Raymann,
en de reacties van een breed publiek op het succes van mijn debuutroman
De koningin van Paramaribo, laten zien dat er bij het grote
publiek, anders dan programmamakers veronderstellen, wel degelijk
interesse bestaat voor onderwerpen voor en door de bril van de
Nieuwe Nederlander.
Zolang de ramen en deuren van de productiehuizen voor televisieprogramma’s
en reclamebureaus gesloten blijven voor Nieuwe
Nederlanders, zal het moeilijk zijn verandering te brengen in het
huidige televisieaanbod. De redacties van de productiehuizen en de
burelen van reclamebureaus dienen een afspiegeling te zijn van de
samenleving om daar verandering in te brengen.
gepubliceerd op www.deburen.eu op 30.09.08
Clark Accord is een Surinaamse schrijver en publicist. Van zijn debuutroman
De koningin van Paramaribo zijn meer dan 100.000
exemplaren verkocht. Voor deBuren schrijft hij maandelijks een column.
Wachten op Geld - door Jean Paul Van Bendegem
De actualiteit dwingt mij ertoe om iets te schrijven over de financiële
crisis waarin niet alleen wij, maar de hele aardbol (lijkt) betrokken
(te) zijn. Tegelijkertijd wil ik niet deze plaats op de website
misbruiken voor een inleiding tot het economisch denken. Hier word
ik namelijk verondersteld het over cultuur te hebben. Hoewel, lijk
ik daarmee niet te suggereren dat, als het over economie gaat, het
niet over cultuur kan gaan en omgekeerd. Is dat wel zo? Laat ons
een duidelijk economisch gegeven nemen: geld. Heeft geld culturele
aspecten? Kunnen we geld als een cultuurproduct beschouwen? Of
zijn deze vragen belachelijk? Laat ons de oefening wagen.
Is er een eerbiedwaardiger plek dan de Bijbel om te starten? Zowel
Matteüs als Lucas schrijven duidelijk dat een mens niet én God
én de Mammon kan dienen. Is dat geen mooi begin? Geld wordt
meteen geassocieerd met duivels en afgoden en regelrecht geplaatst
tegenover de ene en ware God. Hoewel ook begrijpelijk: geld vertegenwoordigt
het wereldse, God het spirituele. De klassieke dualismen
dienen zich spontaan aan: lichaam-ziel, emotie-verstand, instinct-rede,
geld-God. In deze constellatie denkt iedereen spontaan
aan de pecuniaire omschrijving dat geld het slijk der aarde is. Lager
kan je het moeilijk hebben. Eenmaal het letterlijk spreekwoordelijke
pad opgewandeld, regent het verwante uitdrukkingen. Bijvoorbeeld:
“Waar geld spreekt, zwijgt de waarheid”, “Voor geld kan men de
duivel laten dansen” of “Die geld heeft, heeft het geweld”. Moet ik
nog verdergaan? Want, geef toe, onze vragen zijn eigenlijk al beantwoord:
ja, geld is een cultuurproduct en meer bepaald wordt geld
geassocieerd met het kwade, het slechte, het lage, het materiële, het
instinctieve, enzovoorts. Dus, neen, het is geen belachelijke oefening.
Klaar! Hoewel? Vermits hier een filosoof aan het klavier zit, mag die
niet weerstaan aan de verleiding om de volgende vraag te stellen: is
jaarverslag 008 4

44
oPiniE En CoLuMn
dit de enige manier om tegen geld aan te kijken? Ik denk het niet.
Als ik kijk naar de recentste ontwikkelingen in de wereldwijde maatschappij,
dan kan ik alleen maar vaststellen dat het culturele statuut
van geld grondig gewijzigd is. Geld begint meer en meer verwantschappen
te vertonen niet met een afgod of een idool, maar met God
zelf. De duivel heeft God ingehaald en wordt een ijzersterke concurrent
om het Hoogste Ambt te bekleden. Laat ik een paar argumenten
aanhalen.
Ten eerste, geld is van een concreet gegeven volkomen abstract
geworden, net zoals je de God van het Oude Testament, een chagrijnige,
kwaadaardige en venijnige oude man, ziet evolueren tot een
abstracte vaderfiguur in het Nieuwe Testament, zoals Jack Miles
in “God, een biografie”, zo schitterend laat zien. De goudreserves
van landen zoals de Verenigde Staten dekken maar een kleine fractie
meer van al het geld dat in omloop is. Trouwens, dichter bij huis, als
ik betaal met een kredietkaart, dan aanvaardt de handelaar het feit
dat de firma die de kaarten uitreikt voldoende vertrouwen in mij
heeft in die zin dat, als het op betalen aankomt, zij dat geld van mij
wel zullen loskrijgen. En waarom vertrouwen ze mij dan? Omdat ik
een inkomen heb dat wordt betaald door een andere firma die wordt
gesubsidieerd door de overheid die in principe de geldcirculatie mee
bestuurt,... Abstracter kan ik het mij niet voorstellen.
Ten tweede, geld is alomtegenwoordig, net zoals God. Alles laat er
zich in uitdrukken – hoeveel geld is dit waard? – tot en met een
mensenleven en het maakt alles vergelijkbaar, ook wat op het eerste
gezicht met elkaar niets te maken heeft. Zo kan je zonder verbaasde
blikken uit te lokken zeggen dat een Amerikaans mensenleven,
geschat nu op iets minder dan zeven miljoen dollar (bron: de US
Environmental Protection Agency) ongeveer vijftien Rolls Royce
Phantoms waard is.
Ten derde, een aspect dat de laatste tijd op dramatische wijze wordt
gedemonstreerd: gelds wegen zijn ondoorgrondelijk, net zoals die
van God. Dat het Fortis-probleem zou leiden tot zo’n opeenvolging
van rampen en doemscenario’s kon niemand vermoeden. Maar evenmin
slaagt men erin, nu de zaak lopende is, uit te leggen wat er aan
de hand is.
Deze opsomming kan uitgebreid en uitgewerkt worden, maar ik
meen mijn punt gemaakt te hebben: geld, pardon Geld, is van afgod
God geworden en steekt Hem/Haar/Het/het naar de (K/k)roon. Dus,
ja, er zijn verschillende manieren om tegen geld aan te kijken als cultuurproduct,
wat de kwestie nog rijker maakt. Laat ik twee gevolgen
schetsen van die rijkdom ter illustratie.
Indien het bovenstaande schetsmatige verhaal ook maar een beetje
steek houdt, dan is het duidelijk dat Geld een christelijk symbool
bij uitstek is. Wat zou dan in hemelsnaam een atheïstische invulling
kunnen zijn van geld? De agnost zou zich nog kunnen behelpen met
het spreekwoord “Geld maakt niet gelukkig” en er voor het evenwicht
meteen aan toevoegen “Maar een beetje helpt wel”. De atheïst
kan niet anders dan ontkennen dat er zoiets als Geld bestaat. Een
dom idee? Vergelijk het met breinstudies. Iemand heeft een mooie gedachte,
maar niettemin stemt dit overeen met ordinaire bio-elektrochemische
processen in het brein. Niks meer, niks minder. Bekijk op
dezelfde wijze de kredietkaarttransactie hierboven vermeld. Kaart
gaat in machientje, machientje maakt verbinding, elektrische signalen
worden doorgegeven naar centrale computer, centrale computer
deBuren
stockeert in het geheugen, één keer per maand wordt een print-out
toegestuurd, ik kruip op mijn computer, maak verbinding via PC
Banking met de server van …, enzovoorts, enzoverder. Je ziet het:
uit zo’n verhaal is het Geld verdwenen en geeft dat geen bevrijdend
gevoel?
De tweede illustratie kan ik bondig formuleren, maar de impact ervan
is niet te onderschatten: indien Geld en God zo gelijkaardig zijn
als ik hier suggereer, dan is het evident dat ik in het avondjournaal
op TV1, bij Terzake en in “De Keien van de Wetstraat” niet Paul
D’Hoore wil zien zitten, maar wel Godfried Danneels. Want we
hebben geen nood aan economen; het is de hulp van theologen die
gevraagd wordt. Voor de ongelovigen onder ons, is het wachten op
een wederkeer van Nietzsche om aan te kondigen dat Geld dood is.
Ondertussen, samen met Beckett, wachten we.
gepubliceerd op www.deburen.eu op 16.10.08
Jean Paul Van Bendegem is filosoof en wiskundige.
Pornoficatie - door Hassnae Bouazza
In Nederland dreigt het onderwerp van seksualisering de islam weg
te stoten van de eerste plaats als discussie-onderwerp. Dit dankzij
stemmingmakerij van mensen als Myrthe Hilkens met haar kruistocht
tegen alles wat naar seks riekt en met haar nieuwe boek McSex,
de pornoficatie van onze samenleving (pornoficatie, want seksualisering
daar schrokken de mensen niet genoeg van), maar ook door een
programmamaakster als Mildred Roethof die in haar documentaire
Sex Sells het beeld schetst dat jongeren geen enkele normen of grenzen
hebben op het gebied van seks. Het ronkende persbericht over
Sex Sells wekte de indruk dat het een documentaire was die liet zien
hoe gewetenloos jongeren (dus alle jongeren) met seks omgaan, maar
eenmaal bij Pauw en Witteman gezeten, bekende de maakster, die het
nodig vond viermaal te herhalen dat ze documentairemaakster is,
dat wat haar film toonde niet algemeen voor alle jongeren geldt, iets
wat voor de nuchtere kijker al duidelijk was geworden.
Nee, dan Myrthe Hilkens, een dame waarvan ik niet zeker weet of
ze al tot u in Vlaanderen is doorgedrongen. Zo niet, dan adviseer
ik u met klem de grenzen te sluiten tot het sein veilig is vrijgegeven.
Hilkens is een jongedame die zich na de documentaire Beperkt
Houdbaar, over de maakbaarheid van het schoonheidsideaal en de
manipulatie van de reclame-industrie, profileerde als de grootste
schreeuwerd tegen de seksualisering van de samenleving. Hilkens
noemt zichzelf journaliste. Nu weet ik uit ervaring dat het gros van
de journalisten vooringenomen te werk gaat: ze weten wat ze willen
tonen en zoeken vervolgens mensen die hun verhaal kunnen onderschrijven,
indien nodig met wat extra hulp van de interviewer ofwel
tijdens het interview en anders daarna tijdens het schrijven van het
stuk of in de montagekamer. Hilkens gaat nog een stapje verder dan
dat: zij wil dat de politiek haar boodschap serieus neemt en ermee
aan de slag gaat. Aan ambitie geen gebrek. Een ieder die het vervolgens
niet eens is met haar, krijgt het etiket “dom” opgeplakt of wordt
verdacht gemaakt. De discussie doet veel denken aan het islamdebat
waarbij zelfbenoemde schriftgeleerden précies denken te weten hoe
de islam en moslims werkelijk zijn en scheutig angst zaaien.
In de Volkskrant van 9 november 2008 mogen we uit Hilkens’
mond optekenen dat meisjes helemaal niet de vrijheid hebben

zelf hun seksuele keuzes te maken en dat ze het idee hebben dat
ze zich of moeten schikken in de rol van “onderdanige bimbo” of
van een vrouw die seks op een “macho-achtige wijze” benadert.
Hilkens heeft iets te veel porno gekeken en daaruit geconcludeerd
dat dit is hoe mensen in het alledaagse leven met elkaar omgaan.
Maar dat is niet alles, want haar (althans, zo vermoed ik) eigen seksuele
ontevredenheid projecteert ze op alle vrouwen: overal, in bijna
elk interview verzucht of schreeuwt ze wel dat mannen niet weten
waar de clitoris zit. Maar uit Ingeborg Beugels nieuwe documentaireserie
Geloof Seks en (Wan)hoop blijkt juist dat jonge meisjes heel
erg goed weten waar hun pareltje zit en dat ze ook mondig genoeg
zijn hun vriendjes te zeggen wat ze wel en niet lekker vinden.
Nu zou Hilkens’ kruistocht heel vermakelijk en allerminst zorgwekkend
zijn geweest, ware het niet dat politici in Nederland kampioenen
zijn in incidentenpolitiek en dus op elke scheet reageren die in de
media aandacht krijgt. Eerder al gaf Minister Plasterk aan dat het
beeld van de vrouw in de media als lustobject moest veranderen en
deze week reageerde Minister Rouvoet van gezinszaken aangedaan
op de documentaire Sex Sells. Dat is tegenwoordig politiek bedrijven
in Nederland: je kijkt een beetje televisie en maakt vervolgens beleid
naar aanleiding van wat je daar ziet.
Gelukkig zijn er de oudere feministes als Hedy D’Ancona en Marli
Huijer die Hilkens’ humorloze verbetenheid en doemdenkerij niet
delen, maar dit zijn dan ook zeer bevrijde, seksueel bewuste vrouwen
die aan de wieg stonden van de Nederlandse vrouwenbevrijding.
Vrouwen mét humor en zelfrelativering. Daar waar Huijer
genoot van Charlotte Roche’s zeer onsmakelijke, maar uiterst
hilarische Vochtige Streken, weet Hilkens in de Volkskrant daarover
te zeggen: “Alleen jammer dat de hoofdpersoon in Vochtige
Streken geen sterke vrouw is, maar eerder een slachtoffer die seks
als middel gebruikt om haar trauma’s te vergeten.” Als ik niet beter
wist, zou ik denken dat ze het over een ander boek heeft.
Trauma. Slachtoffer. Sleutelwoorden voor de nieuwe golf “feministes”
als Hilkens: ze verlustigen zich aan het slachtofferschap en oeverloos
geklaag en zien de vrouw als een breekbaar vogeltje dat niet
voor haar rechten durft op te komen.
In de documentaire Town Bloody Hall, een registatie van een debat
uit 1971 tussen onder andere Norman Mailer en Germaine Greer in
New York valt op hoeveel zelfrelativering de mensen hebben: het is
een luide bijeenkomst met veel gelach, veel humor en veel zelfspot.
Dit seksualiseringsdebat zou heel wat draaglijker zijn als het ook die
kenmerken had.
Hilkens zegt in hetzelfde Volkskrant-artikel “we moeten zorgen dat
seks weer van ons wordt” alsof het ooit niet van “ons” is geweest
en we massaal en tegen onze wil, maar onder druk van de pornoindustrie,
aan het experimenten zijn geslagen in de slaapkamer of op
de keukentafel. Vrouwen als Huijer en Beugel vinden dat de vrouwelijke
verbeelding van seksualiteit in het publieke domein schaars
is. Het is me niet bekend of Huijer en Beugel bekend zijn met het
fenomeen “romantische komedies”? Maar laten we het daar eens
over hebben: de vrouwelijke verbeelding van de seksualiteit. Dat is
geen slecht idee, maar wat weerhoudt de vrouwen om er zelf mee
aan de gang te gaan? In plaats van donderpreken over seksuele hel
en verdoemenis zouden we er allemaal veel meer bij gebaat zijn (immers,
zoveel aangenamer om te lezen of zien) om de verbeelding de
vrije loop te laten en de tederheid en erotiek de vrije loop te laten.
Wédden dat dit er als zoete koek in gaat?
oPiniE En CoLuMn
Het is eigenlijk net als met seks: wat voorspel, een beetje humor en
zachte overtuiging, en het liefdesspel verloopt veel soepeler en aangenamer
dan wanneer je bruut je zin wilt opleggen aan de ander. Dus
schrijf dat erotische verhaal, dames. Máák die mooie film. En hou
alsjeblieft op met het geklaag en maak weer plaats voor humor.
gepubliceerd op www.deburen.eu op 12.11.08
Hassnae Bouazza is schrijfster en columniste.
Grenskijker: Vuurwerktherapie - door Astrid Wittebolle
Iemand al geprobeerd een woord als bananenrepubliek te ontwijken
als het naar de kop geslingerd wordt? Voorwaar geen makkie.
De gedachten verzetten dan maar. We kijken over de grens. Die van
de tijd. Het aftellen naar het jaar 2009 kan beginnen. Brengt het
ons regen of zonneschijn? Een slanke lijn? Goed bestuur? Eerst de
feestdagen overleven, dan pas met de goede voornemens voor de
proppen komen, luidt de boodschap. In het geval u een hond of kat
in huis hebt, tippen we u – met dank aan de Nederlandse Dierenbescherming
voor het idee – de vuurwerk-cd. Haal die snel nog in
huis en maak elk gezelschapsdier feestklaar door hem/haar tijdig
bloot te stellen aan minutenlang gesis en geknal. Wat uw en onze
geestelijke gezondheid betreft, misschien voelt u straks de dringende
nood aan een online cursus ‘Mentaal Vitaal’ bedacht door het
Trimbos-instituut, het Netherlands Insititute of Mental Health and
Addiction. De directeur, Jan Auke Walburg, legt in het januari-
nummer van het maandblad Psy uit hoe u zo, in vier weken tijd en
op uw eigen tempo, gelukkig(er) kunt worden. En wat kunnen we u
meer wensen dan geluk? Gezond verstand?
gepubliceerd op www.deburen.eu op 19.12.08
Astrid Wittebolle (°1966) heeft met Korps12 haar eigen tekstbureau.
Ze woont sinds 1995 op het internet. In dat jaar maakte ze
de eerste Vlaamse weblog voor De Morgen. Tot 1 april (sic) 2007
besprak ze in die krant op geheel eigen wijze elke dag een website.
In 2000 maakte Wittebolle, samen met Geert Houck, met zIPt het
eerste Vlaamse internetprogramma voor Studio Brussel. Een selectie
van de internetcolumns, gemaakt door kunstenaar Jef Geys, wordt
in het voorjaar van 2009 uitgegeven door deBuren. Wekelijks verschijnt
een internetrubriekje van haar hand in Knack.
jaarverslag 008 45

46
TEnToonSTELLinGEn
5. hoogtepunten: tentoonstellingen
Een vijftal keer per jaar kunt u bij deBuren een tentoonstelling bezoeken. Meestal laten die fotografisch werk zien, maar we presenteerden ook al tekeningen
uit beeldromans, werk van een striptekenares of videokunst. de tentoonstellingen bij deBuren zijn altijd zeer gevarieerd, aantrekkelijk voor een
breed publiek én gratis.
90dAGEnRoTTERdAM - 20.11.07 tot 8.02.08 - fototentoonstelling bij deBuren
PiCTuRE ThiS! - 19.02.08 tot 21.03.08 - videotentoonstelling bij deBuren
Naar aanleiding van het symposium Representaties van lijden – onheil,
pijn, bloed van de Hogeschool Sint-Lukas Brussel maakte curator
Pieter Van Bogaert een compacte tentoonstelling bij deBuren.
Inzet van Picture This! was de voorstelling van lijden in de media en
de reflectie daarover in de kunst. Met werk dat het onheil, de pijn en
het bloed soms letterlijk toont of figuurlijk oproept, wilden de drie
deelnemende kunstenaars confronteren en engageren.
deBuren
Tijdens de winter van 2006-2007 liep bij deBuren de tentoonstelling
90dagenbrussel van de Berlijnse fotografen Friederike von Rauch
en Stefan Wolf Lucks. Mét succes: 90dagenbrussel werd door De
Morgen uitgeroepen tot ‘expo van de week’ en kreeg maar liefst vijf
sterren toebedeeld.
In 2007 en 2008 zette deBuren de samenwerking met de Duitse fotografe
Friederike von Rauch verder. Haar foto’s van Berlijn en Brussel
vertelden ons dat Rotterdam op een analoge manier bekeken wilde
worden. Op uitnodiging van deBuren woonde en werkte von Rauch
drie maanden in Rotterdam. 90dagenrotterdam laat daarvan het resultaat
zien.
Tijdens de opening van 90dagenrotterdam werd het fotoboek Sites
voorgesteld, dat de Duitse uitgeverij Hatje Cantz uitgaf in samenwerking
met deBuren en dat Von Rauchs foto’s van Berlijn, Brussel
en Rotterdam samenbrengt. Friederike Von Rauch overhandigde het
eerste exemplaar aan de Nederlandse ambassadeur Rudolf Bekink.
“Nooit zag ik de stad van mijn vader op zo’n mooie manier in beeld
gebracht”, aldus de ambassadeur.
Ook deze expositie wordt een visitekaartje van deBuren: in 2009 zal
90dagenrotterdam een vervolg krijgen in Berlijn.
De video van Burnett-Rose (UK) – Witness: AnAesthetic, 2001 –
werkte als een teaser. Dit commentaar op de afstandelijke esthetisering
van het geweld in de entertainmentindustrie was voorzien van
een zeer tastbare alarmknop. Als het te veel werd, kon de kijker met
een druk op de knop de beelden stilzetten.
Renzo Martens (NL) liet een trailer zien van Episode 3, zijn nieuwste
in Congo gedraaide film. Economisch gezien is de gemediatiseerde
ellende van het land interessant. Precies dit is de inzet van het engagement
van de filmmaker, die iets fundamenteel wil doen voor
Afrika.
Herman Asselberghs (B) toonde een video waarin de mediakunstenaar
kijkt naar de wereld via de media (de Palestijnen, 11 september,
de globalisering, gijzelaars en gijzelnemers,…) maar die ook via de
wereld en zijn reizen kijkt naar de media.
De films en een fotoverslag van de tentoonstelling zijn op de website
van deBuren te bekijken.

WiLLEM ELSSChoT, KAAS, EEn BEELdRoMAn dooR diCK MATEnA - 29.03.08 tot 29.06.08
striptentoonstelling in het KMSKA (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen)
TEnToonSTELLinGEn
In het kader van het Elsschotjaar stelde deBuren Dick Matena’s tekeningen van ‘Kaas’ tentoon in
het KMSKA. Onder veel pers- en publieksbelangstelling openden Vlaams minster van Cultuur Bert
Anciaux en Antwerps burgemeester Patrick Janssens de tentoonstelling. Het was de eerste keer dat
een striptekenaar in dit eerbiedwaardige museum exposeerde.
Met veel verfijning, groot vakmanschap en respect voor de schrijvers maakte Dick Matena sprekende
beeldverhalen van klassiekers uit de Nederlandse literatuur. Zo zette hij eerder al De Avonden
van Gerard Reve en Kort Amerikaans van Jan Wolkers op weergaloze manier om in tekeningen. Bij
Uitgeverij Athenaeum - Polak & Van Gennep deed hij nu hetzelfde met Kaas van Willem Elsschot.
Het werd een prachtige reeks van 219 tekeningen, die door deBuren werd aangekocht en die binnenkort
de muren van het nieuwe café van het Vlaams-Nederlands Huis zal sieren.
De originele tekeningen uit De Avonden en Kort Amerikaans werden in 2006 voor het eerst bij deBuren tentoongesteld. In december 2008,
een jaar na de dood van Jan Wolkers, was de verstripping van Kort Amerikaans ook te zien bij de kunstenaarsvereniging Ars Aemula Naturae
in Leiden (zie verder).
De virtuele verstripping van Kaas blijft altijd te bekijken op de website van deBuren.
Copyright illustraties © 2007 Dick Matena
Copyright teksten © 2003 Erven A. De Ridder (Willem Elsschot)
Athenaeum - Polak & Van Gennep
jaarverslag 008 47

48
TEnToonSTELLinGEn
PiETER-JAn dE PuE - Afghanistan 2007, een reis in beelden - 09.04.08 tot 30.05.08 - fototentoonstelling bij deBuren
Het is moeilijk om níet stil te worden bij de prachtige portretten
die de fotograaf Pieter-Jan De Pue meebracht van zijn bewogen
tocht door de Afghaanse bergen. Zonder in exotiek te vervallen
bracht hij bij deBuren de diversiteit in beeld van een land dat al
te vaak wordt gevat in de clichés van vrouwen in blauwe boerka’s,
opiumrokende bebaarde mannen en patrouillerende NAVO-
militairen.
Foto reportage
De jonge fotograaf Pieter-Jan De Pue (1981) studeerde in 2007 af
aan het RITS in Brussel, richting filmregie. Hij vertrok voor vier
maanden naar Afghanistan, waar hij fotoreportages maakte voor
het Internationale Rode Kruis, Demining, Solidarité Afghanistan
Belgique en Dutch Committee for Afghanistan. Hij maakte een
tocht door een gebied bevolkt door Kirgizische nomadenstammen,
ontmoette er lokale krijgsheren, was te gast bij opiumtrafikanten
en edelsteensmokkelaars in een streek die rood ziet
van de papavers en barst van de wapens om de oorlog in Zuid-
Afghanistan aan de gang te houden.
deBuren
‘Afghanistan blijft me bij als een waanzinnig, onvoorspelbaar,
grensvervagend, maar onuitputtelijk land waarin mede door het
onvoorspelbare alles mogelijk is.’ Pieter-Jan De Pue
Pieter-Jan vertelt
“Ik trok samen met mijn tolk Gholam Hasan te voet en te paard
door het Afghaanse Hindu Kush-gebergte via de Panjshir-vallei
richting de Warghan Corridor en Pamir, op naar China. Het traject
omvatte de oude Zijderoute die onder meer door Marco Polo
werd gebruikt op zijn ontdekkingsreizen. Aangekomen op het
‘dak van de wereld’ – het drielandenpunt Pakistan - Tadzjikistan -
China – staken we de grens over met China waar we gearresteerd
werden door Chinese grenstroepen. Na een kort verblijf
in een legerkamp werden Hasan en ik een maand lang opgesloten
in de gevangenis van Taxorghan in het uiterste noordwesten
van China. Hasan werd er aanzien als een Taliban en opium-
smokkelaar; ik als een spion voor het Amerikaanse leger van de
ISAF-legermacht in Afghanistan.”

16 BUITENLAND
SARAH BETTENS in
Johnson City, Tennessee
‘Gelukkig hoeven we ons
hier geen zorgen te maken
over Clinton of Obama’
BLZ. 14
DAGBLAD / EDITIE
VLAAMS-BRABANT
85STE JAARGANG, NR. 59
BELGIE € 1,20
NEDERLAND € 1,80
LUXEMBURG € 1,35
GROOT-BRITTANNIE £ 1,4
WWW.STANDAARD.BE
IN DE BERGEN VAN NOORD-AFGHANISTAN
Een eenzaam bed in het bergachtige noorden van Afghanistan,
nabij de grens met Tadzjikistan. De Belgi-
BINNENLAND ....................4-12 OPINIE.............................22-25
BUITENLAND ...................13-17 REGIO ....................................21
CULTUUR..................40-43, 48 SPORT .............................26-37
ECONOMIE ......................E1-E8 TELEVISIE .......................46-47
LEER CHINA KENNEN
Elke dag een extra bijlage
EEN
EXPLODERENDE
ECONOMIE
sche fotograaf Pieter-Jan De Pue reisde vier maanden
rond in het gebied. ‘Opium doet er de samenleving
draaien’, zegt hij. Hij sprak met politieagenten, trok
EN VERDER: adressen 25,
bebouwde com 44-45,
kruiswoordraadsel 44,
rouwberichten 38, strips 44.
MAANDAG 10 MAART 2008
met Afghaanse soldaten op en praatte met de lokale bevolking.
Blz. 16: De Navo is ver weg in de bergen van
Noord-Afghanisten. © Pieter-Jan De Pue
DE STANDAARD
MAANDAG 10 MAART 2008
Brussel blokkeert
spoorontsluiting Zaventem
De bouwvergunning voor vijfhonderd meter spoor over Brussels grondgebied, fel legt, zou dit heel erg zijn. Maar ningen van Brussel, terwijl die in
tot nader order geloof ik niet dat de andere gewesten al rond zijn.
nodig om onze nationale luchthaven volledig bereikbaar te maken per spoor, dit het geval is. Het probleem Vertraging leidt niet alleen tot
ontbreekt nog altijd.
moet wel zeer snel opgelost wor- een latere ontsluiting van de
den.’
luchthaven, maar dreigt ook In-
VA N O N Z E R E DACT EURS
Er wordt ook beweerd dat het frabel, en dus de belastingbetaler,
CHRISTOF VANSCHOUBROEK spoorlijn op de middenberm van qué (PS) nog afgesproken zijn dat dossier gekoppeld is aan de plan- geld te kosten. Het totale project
GUY TEGENBOS
de E19.
de vergunning er tegen de zomer nen die het Brussels Gewest heeft — goed voor een investering van
BRUSSEL Het zogenaamde Net voor de spoorlijn op de E19 zou liggen, maar nadien is de met ‘Schaarbeek-vorming’. Brus- 540 miljoen euro — wordt voor
Diabolo-project is een van de komt, moet een stuk spoor over sfeer helemaal omgeslagen. sel zou op dat terrein een sport- 290 miljoen euro gefinancierd
grootste spoorprojecten in ons Brussels grondgebied lopen. In ‘Er is inderdaad een probleem complex plannen en de Brusselse door de private maatschappijen
land de komende jaren. Het moet totaal gaat het om een afstand met 500 meter van het Diabolo- haven zou dat terrein in het vizier HSH Nordbank en Babcockde
nationale luchthaven hele- van 1,5 kilometer. Het gros daarproject op Brussels grondgebied’, hebben om zich uit te breiden. &Brown. Die willen uiteraard een
maal bereikbaar maken voor het van loopt over huidig spoordo- zegt de Vlaamse minister-presi- Het stukje spoor dat bij gebrek rendement op hun investering.
De meeste kinderen in het noorden van Afghanistan gaan niet spoor, naar onafhankelijk school omdat van de scholen waar dete
ver mein af liggen. en vormt © Pieter dan Jan ook De Pue geen prodent Kris Peeters (CD&V). ‘Dit aan vergunning niet aangelegd Als het project — dat in 2012 ope-
reizigers komen. Wie vandaag bleem. Maar voor vijfhonderd mag niet lang meer aanslepen of kan worden, is niet alleen belangrationeel moet zijn — een jaar
naar Brussels Airport spoort, meter spoor ontbreken nog altijd het project loopt grote vertraging rijk voor de ontsluiting van de vertraging oploopt, kunnen ze re-
moet bijna altijd eerst overstap- de vergunningen van het Brussels op en dat zal ook veel geld kosten. luchthaven, maar vormt ook een kenen op een schadevergoeding
REPORTAGE BELGISCHE pen FOTOGRAAF in een van de Brusselse PIETER-JAN sta- Gewest. Bijna DE twee PUE weken WAS gele- Als IN het NOORD-AFGHANISTAN
zo zou zijn dat de Brussel- onderdeel van het Gewestelijk van 11 miljoen euro. Als de vertrations.
Belangrijke onderdelen den zou tijdens een vergadering se regering dit koppelt aan de eis Expressnet. Ook voor het GEN ging langer uitloopt, moeten alle
‘Vooral op het platteland van het project maken zijn een de krijgsheren tunnel op het de kabinet dienst van uit. de Brusselse Iedereen voor wordt 500 er miljoen beter euro van die de ze opiumteelt.’
in wacht de spoorinfrastructuurbe- partijen weer rond de tafel zitten
onder de luchthaven en een minister-president Charles Pic- het communautair overleg op taheerder Infrabel nog op vergun- en ligt alles opnieuw open.
V(4bd65h-CADBFE( +¬*¬
Navo is ver weg
in de bergen van
Noord-Afghanistan
VA N O N Z E R E DACT R I C E
CORRY HANCKÉ
BRUSSEL ‘Ik kwam met mijn tolk in een
dorp aan waar op dat moment blijkbaar alleen
vrouwen aanwezig waren. Dat was
een moeilijk moment. Een vrouw wilde ons
wel te woord staan. Zij draaide zich met
haar rug naar mijn tolk toe, die zich ook
moest omdraaien. Over een afstand van
vijftien meter schreeuwde zij naar hem dat
wij het dorp moesten verlaten, omdat het
niet paste dat onbekende mannen in een
dorp met alleen vrouwen zouden zijn.’
De fotograaf Pieter-Jan De Pue heeft vier
maanden rondgetrokken in het noorden
van Afghanistan, in het gebied dat grenst
aan Tadzjikistan. Het is een streek waar de
tijd heeft stilgestaan. In het onherbergzame
land liggen bijna geen wegen, de bevolking
leeft er traditioneel. De mannen laten
hun baarden staan en de vrouwen worden
weggestopt.
De Pue vertelt dat zijn tolk er op een dag bij
hem op aandrong om een andere weg te nemen,
toen bleek dat zij op een bergpas een
konvooi nomaden moesten passeren waarin
ook vrouwen reisden.
In de provincie Badakhshan is de invloed
van Kaboel en de buitenlandse troepen en
hulpverleners weggedeemsterd. De heropbouw
van het land door de Provinciale Reconstructieteams
(PRT) van de Navo gaat
aan de meeste inwoners van de regio voorbij.
De lokale ngo Aga Kkan bouwt wel
scholen, maar die zijn meestal leeg. ‘Als de
kinderen naar school zouden willen gaan,
dan zouden ze enkele dagen moeten stappen.
Daarom houden alle ouders hun kinderen
thuis, de kinderen krijgen geen opleiding’,
zegt De Pue. Hij heeft ook geen ziekenhuizen
gezien. De zorg van zieke of gewonde
mensen gebeurt thuis, zoals het
altijd al is gebeurd. Afghanistan is het land
waar de meeste vrouwen in het kraambed
sterven, omdat ze bij een problematische
bevalling geen goede hulp kunnen krijgen.
Dat was zo ten tijde van de Taliban en dat is
nu nog zo in afgelegen gebieden als Badakshan.
Toch zijn de Taliban nooit doorgedrongen
in deze regio die vroeger de thuisbasis was
van generaal Ahmed Shah Massoud, de leider
van de noordelijke alliantie die tegen
de Russen en later tegen de Taliban vocht.
Maar de waarden van de Taliban hebben er
wel hun sporen nagelaten.
De Pue heeft het gevoel dat de inwoners
van de noordelijke provincie vastklampen
aan de oude waarden, omdat die hen een
houvast bieden. ‘Je merkt dat ze aan de ene
kant willen dat de Navo ook bij hen infrastructuur
komt aanleggen, maar dat ze aan
de andere kant doodsbenauwd zijn voor
die vreemde invloeden.’
Wie Noord-Afghanistan zegt, denkt ook
aan de opiumteelt en de krijgsheren. Ondanks
de inspanningen van de Amerikaanse
en de Afghaanse overheid, zijn de velden
wit en bordeauxrood van de papaver. ‘Opiumteelt
is er de normaalste zaak van de wereld’,
zegt De Pue. ‘De Amerikaanse hulporganisatie
Usaid heeft geprobeerd de boeren
over te halen om graan te telen, maar
dat is niet gelukt omdat de verkoop van papaver
meer opbrengt.’
Opium doet de gemeenschap draaien. Iedereen
wordt er beter van. ‘Een agent vertelde
dat hij tevreden is wanneer hij een
drugstrafiek kan onderscheppen. In ruil
voor een percentage van de opbrengst, laat
hij de jongens lopen. Het drugsgeld is een
noodzakelijke aanvulling op zijn maandinkomen,
dat maar 40 dollar bedraagt.’
De Navo, de Amerikanen en de Afghaanse
regering zijn van mening dat een degelijke
politiemacht een noodzakelijke voorwaarde
is voor de wederopbouw van het land,
maar tot nu toe is er te weinig geld om de
agenten te betalen. Een diplomaat zei onlangs
dat het loon van een politieman zou
moeten vervijfvoudigen om de agenten immuun
te maken voor corruptie.
Niet alleen de kleine jongens worden beter
van de papaverteelt, de krijgsheren die in
De bevolking leeft nog traditioneel in dit afgelegen gebied. © Pieter Jan De Pue
De agent kreeg een
percentage van de opiumteelt
de streek nog altijd de dienst uitmaken, gebruiken
het drugsgeld om gouden zaken te
doen. Ze kopen er waarschijnlijk wapens
mee in Tadzjikistan die vervolgens naar
het zuiden van het land worden getransporteerd
om de Taliban van munitie te
voorzien.
De Pue heeft de indruk dat de Navo en het
Amerikaanse leger vooral de strijd tegen
de Taliban zijn aangegaan. ‘De krijgsheren
worden met rust gelaten’, zegt hij. Ondertussen
is hij ervan overtuigd dat de macht
van de opium en van sommige krijgsheren
niet mag worden onderschat. ‘Ik probeerde
van een medewerker van de VN te weten
te komen waarom de campagne tegen de
opium in Badakhshan na enkele jaren was
stopgezet, maar hij wilde daarover geen
details kwijt. Ik heb toen begrepen dat je
het best niet te veel vragen stelt, omdat er
hooggeplaatste pieten bij de opiumhandel
zijn betrokken. Mijn tolk zei heel expliciet
dat ik moest stoppen met het interview.’
De Pue is ook enkele dagen met Afghaanse
soldaten opgetrokken die hem moesten escorteren
door een onherbergzaam gebied.
Het viel hem op hoe weinig middelen de
soldaten hadden. Een commandant droeg
dan wel een kaartje waarop stond dat hij
getraind was door het Amerikaanse leger,
maar daarvan was weinig te merken. ‘We
moesten grote afstanden te paard afleggen.
De dieren werden in de dorpen afgewisseld.
De soldaten moesten altijd onderhandelen
met de nomadenstammen om
paarden te kunnen krijgen, want het leger
zelf beschikte over geen transportmiddelen.
De soldaten hadden zelfs geen geld om
de paarden te huren.’
Volgende maand vergadert de Navo over
Afghanistan. De opleiding van de politie
en het leger en het uitroeien van de opium
zijn thema’s die op de agenda staan.
Fototentoonstelling in deBuren in Brussel van
9 april tot 9 mei.
- ONLINE
www.standaard.be/depue
www.deburen.eu
UITGEBREID WEERBERICHT ...................45
Kust storm ...........................2-8°C
Midden-België stormachtig......................4-8°C
Kempen stormachtig......................4-8°C
TEnToonSTELLinGEn
Na een maand gevangenis en talloze ondervragingen werden ze
opnieuw vrijgelaten in de bergketens van Pamir, aan de grens
met Afghanistan. De vrijheid was echter van korte duur: ze
werden opgesloten door een Kirgizische gemeenschap die hen
aanzag als leden van Al Qaeda.
Expo enthousiast onthaald
De tentoonstelling kon rekenen op zeer veel media-aandacht
en haalde zelfs de voorpagina van De Standaard. Opvallend
was ook de interesse van de Franstalige pers. De veelbesproken
foto’s werden dan ook druk bezocht door een sterk geïnteresseerd
publiek dat ook de debatten in dat kader volgde.
Zo was er het debat ‘Islam en Democratie’ met onder meer
professor Sami Zemni (UGent), dat gekoppeld was aan de vernissage.
‘Afghanistan 2007: een reis in beelden’ is nog steeds integraal te
bezichtigen via de website van deBuren.
jaarverslag 008 49

50
TEnToonSTELLinGEn
WoRLd onE MinuTES BRuSSELS - 14.10.08 tot 19.12.08 - videotentoonstelling bij deBuren
In de zomer van 2008 was deze expositie te zien in het Beijing Today
Art Museum in China, waar ze onderdeel uitmaakte van het officiële
cultuurprogramma van de Olympische Spelen. In de winter was The
World One Minutes Brussels de publiekstrekker bij deBuren. Op
meer dan 20 monitoren werden in totaal de 1000 beste one minutes
uit 100 landen gepresenteerd. Een visuele reis rond de wereld!
Wat kunnen kunstenaars doen met 60 seconden absolute vrijheid?
Dat lieten getalenteerde jongeren, beginnende en gevestigde kunstenaars
zien in hun videowerk. De filmpjes van één minuut werpen
een korte en zeer persoonlijke blik op landen als China, Jordanië of
Suriname. Ze kwamen tot stand tijdens workshops in diverse landen.
De selectie is gemaakt door The One Minutes Stichting uit Amsterdam
in samenwerking met kunstcritici, museumdirecteuren, kunstdocenten
en kunstenaars uit de deelnemende landen.
Bij de tentoonstelling verscheen een rijkelijk geïllustreerde catalogus
met bijdragen van Maxim Biller, Arnon Grunberg, Cees Nooteboom
en vele anderen. De publicatie wordt vergezeld van een DVD met 24
filmpjes, geselecteerd door Jos Houweling en Ineke Bakker.
Een ruime selectie van de filmpjes is te bezichtigen via
www.theworldoneminutes.org
deBuren

6. hoogtepunten: extra muros - activiteiten van deBuren
TEnToonSTELLinGEn ExTRA MuRoS
SMAdAR dREyFuS - MoThER’S dAy - 13.09.08 tot 16.11.08
Audiovisuele installatie in Extra City, Center for Contemporary Art, Antwerpen
deBuren gaf de volle steun aan Extra City voor de realisatie van de beklijvende geluids- en video-installatie Mother’s Day van de Israëlische
kunstenares Smadar Dreyfus. De toeschouwer staat in een pikdonkere ruimte, aan een balustrade, aan de rand van een afgrond. In beeld is een
mistige bergrug. Mensen die ver van elkaar verwijderd lijken schreeuwen naar elkaar. De stemmen overspannen de ruimte van de vallei.
Shouting Hill
“Mother’s Day speelt zich af aan de Israëlisch-Syrische demarcatielijn op de Golanhoogte. Na
de Zesdaagse Oorlog van 1967 werd de lokale Druzengemeenschap hier doormidden gesplijt.
Families werden verscheurd. Zonen of dochters die nadien aan de andere kant van de grens trouwden
of gingen studeren, mochten en mogen van Israël het land niet meer in. Moederdag is uitgegroeid
tot de enige dag waarop kinderen live in contact kunnen komen met hun moeder. Met
megafoons spreken ze mekaar toe, beiden aan een andere kant van de vallei. De levensbelangrijke
communicatie wordt verstoord door wind, echo of geluid van helikopters. Een dikke mist zorgt
ervoor dat de familieleden elkaar amper kunnen zien. Stemmen vol wanhopige emotionaliteit
komen vaak niet verder dan een paar begroetingen, maar snijden wel door merg en been. Een
dochter heft een lied aan: zelden voelden we tijdens een tentoonstellingsbezoek zoveel oeremotie
opborrelen.” Bron: Zone 03
WiM VAndEKEyBuS - GALLoP
Naar aanleiding van het 20-jarige bestaan van Ultima Vez presenteerde deBuren in 2007 een
magistrale fototentoonstelling van Wim Vandekeybus. Ter voorbereiding van een langspeelfilm
reisde de choreograaf door Chili en Marokko waar hij indringende foto’s maakte van personages
en landschappen.
“De tentoonstelling was een spiegel van wat me de laatste jaren bezighoudt. Het is een beeldende
ervaring die zich als een gedeelde emotie of droom gedraagt.” Wim Vandekeybus.
In 2008 stuurde deBuren Gallop van Wim Vandekeybus op reis.
07.03.08 tot 01.05.08 - Theater aan ’t Vrijthof, Maastricht
Ter gelegenheid van de kunst- en antiekbeurs TEFAF 2008 was de tentoonstelling Gallop van
Vandekeybus te zien in het Theater aan ‘t Vrijthof in Maastricht. Vlaams minister van Cultuur
Bert Anciaux opende de tentoonstelling, en op die avond speelde Dirk Roofthooft De koning van
het plagiaat van Jan Fabre.
Op 02.08.08 in Kigali, Rwanda
In de zomer reisde de expo naar Kigali, Rwanda in het kader van het Festival Panafricain de la
Danse, een tweejaarlijks dansfestival dat dit jaar zijn tiende verjaardag viert. De artistieke leiding
van de huidige editie is in handen van Carole Karemera, een Belgische actrice van Rwandese
afkomst.
22.08.08 tot 30.08.08 - De Harmonie, Leeuwarden
In het kader van het vijfjaarlijkse Frysk Festival in Friesland was Gallop te bekijken in De
Harmonie in Leeuwarden. Meer dan 23.000 mensen bezochten het Frysk Festival.
De tentoonstelling is nog steeds virtueel te bezoeken op www.deburen.eu
ExTRA MuRoS
Smadar Dreyfus © Ken Gin Lau
jaarverslag 008 51

5
ExTRA MuRoS
nEdERLAnd oP dE WERELdTEnToonSTELLinG BRuSSEL 1958 - PuBLiCATiE BiJ dE TEnToonSTELLinG
06.08 tot 09.08 - Stadsmuseum Zoetermeer
deBuren
In 2008 was het 50 jaar geleden dat Expo ‘58 in
Brussel plaatsvond. Het Stadsmuseum Zoetermeer
deed in de zomer van 2008 het Nederlands
paviljoen en het Philips paviljoen op de Wereldtentoonstelling
Brussel 1958 herleven met
de tentoonstelling ‘Nederland op de Wereld-
tentoonstelling Brussel 1958’.
deBuren ondersteunde de productie van de
bijbehorende publicatie. Hierin werden hoofdstukken
opgenomen over bijzondere aspecten
van het Nederlands paviljoen, afgewisseld door
interviews met oud-medewerkers en bezoekers.
De Wereldtentoonstelling Brussel 1958 werd
door 800.000 Nederlanders bezocht (één op de
15 Nederlanders).
Uit de catalogus
Het Nederlands paviljoen op de Wereldtentoonstelling
had als thema “Het water – vriend
en vijand” en was ontworpen door een groep
vooraanstaande architecten (Van den Broek en
‘STEL u VooR’ VAn iLAh in hARELBEKE - 01.07.08 tot 23.08.08 - BiBLioThEEK hARELBEKE
In de zomer van 2007 stelde deBuren de tekeningen van ILAH tentoon in Brussel. Daarna
verhuisde de tentoonstelling naar’t Brantijser in Antwerpen en vanaf 1 juli 2008 was ze te
bekijken in de bibliotheek van Harelbeke.
In ‘Stel u voor’ toonde deBuren in Harelbeke de genese van 50 tekeningen van ILAH. Hoe
een potloodschets een definitieve harde lijn en een kleur krijgen om tot leven te komen.
Inge Heremans is de grafische erfgenaam van de in 1996 overleden Nicole Van Goethem,
de grande dame van de animatiefilm.
Inge Liesbeth Alfonsina Heremans zijn de namen die leiden naar ILAH, de slavin en de meesteres van de
Vlaamse strip. Ze studeerde filosofie in Leuven en tekent sinds meer dan tien jaar het leven zoals het is volgens
Cordelia, haar meest intieme vriendin. Haar strips waarin Cordelia zichzelf en haar kleine wereld permanent
ondervraagt dragen de titels: Het vieste van Ilah, Cordelia kan ze kussen, Cordelia oraal, Cordelia komt overal,
Cordelia haar goesting en ten slotte: Cordelia klopt hart.
Bakema, Boks en Rietveld). Het bouwplan bestond
uit een waterbassin met golfslag op hoger
terrein en een door een dijk verdedigd polderlandschap
op lager terrein. Rond water, dijk en
polder waren tentoonstellingshallen geplaatst,
en een modelboerderij. Het embleem voor het
Nederlands paviljoen werd ontworpen door de
bekende graficus Jan Bons, die een in rood, wit,
blauw en zwart uitgevoerde dukdalf ontwierp.
De dukdalf beeldde de standvastigheid van
Nederland uit, tussen het geweld der golven.
Philips NV bouwde een eigen paviljoen op het
terrein van de Nederlandse afdeling. De vermaarde
architect Le Corbusier ontwierp een zeer omstreden
gebouw waar onder de naam Le poème
électronique een experimentele voorstelling van
film, licht, kleur en geluid werd vertoond.
De Nederlandse inzending bleek een groot succes.
Het bezoekersaantal van 10 miljoen werd
alleen overtroffen door de Sovjet-Unie, Amerika
en Frankrijk.

diCK MATEnA’S KoRT AMERiKAAnS En JAn WoLKERS - 07.12.08 tot 28.12.08 - ARS AEMuLA nATuRAE, LEidEn, nEdERLAnd
ThEATER En dAnS ExTRA MuRoS
Met de enthousiaste steun van deBuren werden in Leiden 30 originele tekeningen uit Dick
Matena’s stripversie van Kort Amerikaans en 10 bijzondere foto’s van Jan Wolkers (door Steye
Raviez) tentoongesteld.
Dick Matena’s originele tekeningen uit De Avonden en Kort Amerikaans werden in 2006 voor
het eerst bij deBuren tentoongesteld. In december 2008, een jaar na de dood van Jan Wolkers,
was de verstripping van Kort Amerikaans ook te zien bij de kunstenaarsvereniging Ars Aemula
Naturae in Leiden. Ars is een plek waarmee Wolkers een bijzondere band had. Hij kreeg er les
op de ‘Tekenacademie’ en tijdens WO II dook hij onder in het gebouw van ARS.
Wolkers’ biograaf Onno Blom verzorgde de opening van de tentoonstelling op 7 december.
TonEELhuiS / LoTTE VAn dEn BERG - GERuChT - 17.04.08 tot 20.04.08 en 24.04.08 tot 27.04.08 - Albertinaplein, Brussel
Tijdens het festival ON Y DANSE TOUT EN ROND haalden deBuren, Toneelhuis en de
Beursschouwburg Gerucht van Lotte van den Berg naar Brussel.
Midden in de bruisende stad plaatst Lotte een geluiddichte ruimte. Vier acteurs vertellen in
poëtische beelden een verhaal over eenzaamheid en verliefdheid. Nu en dan dringen de suizende
geluiden van de omgeving naar binnen. De verbeelding van het publiek is de motor van
Gerucht. Ben je toeschouwer of deelnemer?
Een van de wanden van de geluiddichte ruimte is van glas en geeft zicht op een uitsnede van de stad in beweging. Het publiek zit binnen en kijkt naar buiten. Vier acteurs begeven zich in de
bedrijvige stad en zoeken de beschutting op van de geluiddichte ruimte. Zij proberen zich te verhouden tot de veelheid om hen heen. Zij trachten hun indrukken en gedachten voor even te
stillen. Nu en dan dringen de geluiden van de omgeving tot de binnenruimte door. Haastige hakken, flarden van gesprekken, een auto die optrekt en geruisloos verdwijnt in het kabaal van
het verkeer. Totdat het suizen van de stad weer stilvalt. En je lijkt te kunnen kijken door de dingen heen. Alsof je kunt zien hoe je waarneemt. Hoe je ziet wat je denkt, wat je invult of wilt
zien. Op een glijdende schaal tussen werkelijkheid en waarheid.
dAnSAnd! - 03.07.08 tot 06.07.08 - op het strand van oostende
Dansen met het zand, onder het zand, op het zand. Dat was Dansand!, een vierdaags festival
op het strand van Oostende. Choreografen schreven met hun lichaam in de ruimte en lieten de
sporen van hun lichaam na op het zand. Een erg vluchtige kunstvorm kreeg even een gezicht.
Tot ook deze sporen werden uitgewist door de tijd, de getijden van de zee.
Tijdens de openingsavond danste Anne-Theresa De Keersmaeker haar Violin Phase Top
Shot solo op muziek van Steve Reich in het Oostendse zand. Niemand minder dan Wim
Vandekeybus creëerde een nieuw werk voor Dansand!, een ritueel rond water, vuur en beweging.
Sand table van Meg Stuart en Magali Desbazeille was een dialoog tussen zand, dansers en
een filmprojectie. Deze drie grote namen uit de Belgische danswereld sinds de jaren tachtig en
negentig zetten de toon voor een aantal creaties en voorstellingen van de jongere generatie.
Thomas Hauert improviseerde, Erna Omarsdottir groef zich in het zand, de P.A.R.T.S.-
studenten presenteerden hun afstudeerprojecten. Verder waren er acties van Miet Warlop en
van Charlotte Vanden Eynde, een performance van Vincent Dunoyer en een zintuiglijke installatie
van Heine Avdal. Er was een Bal Moderne en elke avond sloten we in nostalgie af met
een populaire dansfilm.
© Koen Broos
ExTRA MuRoS
© Vincent Dunoyer
jaarverslag 008 5

54
ExTRA MuRoS
SPoKEn WoRLd 2008 - 11.09.08 tot 13.09.08 - diverse plaatsen in Brussel
In 2002 nam een internationale groep activisten het initiatief om 12 september, ‘de dag na 9/11’, uit te roepen tot Interdependence Day (dag
van de onderlinge afhankelijkheid). Sindsdien wordt elk jaar ergens in de wereld het Interdependence Forum georganiseerd. Inspirator is de
Amerikaanse schrijver en professor Benjamin Barber, vooral bekend van zijn boek Jihad vs McWorld (1995).
Na Philadelphia, Rome, Parijs, Casablanca en Mexico City was in 2008 Brussel aan de beurt. Het forum werd een vierdaagse, internationale
conferentie waarbij academici, politici, vertegenwoordigers van diverse NGO’s, kunstenaars, journalisten en anderen debatteerden over
Oplossingen zonder grenzen voor Problemen zonder grenzen.
Het subthema voor het Brusselse Forum was The City as Commons in a Divided World, de stad als een gedeelde plek in een verdeelde wereld.
Meer dan de helft van de wereldbevolking woont ondertussen in grote stedelijke agglomeraties. Het zijn interculturele samenlevingslaboratoria
waar de interdependentieproblematiek in een geconcentreerde vorm is terug te vinden. Met burgers die zich verweren tegen de kwalijke
en zich verenigen ter ondersteuning van de goede interdependentie.
Het Kaaitheater en Demos (Kunst & Democratie) traden op als gastheer voor de conferentie en werkten hiervoor nauw samen met een hele
reeks Brusselse partners: deBuren, Les Halles de Schaerbeek, La Maison des Cultures / Het Huis van Culturen, De Vaartkapoen, Foyer, Flagey,
de Gemeente Molenbeek en de Europese Commissie.
BâTARd FESTiVAL - 23.10.08 tot 25.10.08 - in en rond de Brusselse Beursschouwburg
Bâtard Festival presenteerde in oktober een 15-tal projecten van jonge Vlaamse, Waalse en Nederlandse podiumkunstbodem, geworteld in een
opleiding of net helemaal niet. Een selectie van dans, theater, mime, performance, installatie... of alles tegelijk. Bij deBuren vonden leerrijke
workshops plaats over de artistieke praktijk.
Bâtard prospecteert jonge makers zoveel en gevarieerd mogelijk en biedt aan een selectie van hen een podium om werk te presenteren. Het
festival heeft daarbij aandacht voor het proces waarbinnen dit prille werk tot stand komt.
Bij deBuren werd in het kader van First Aid BXL tijd gemaakt voor gesprekken: inhoudelijke, zakelijke, artistieke... Met kunstenaars, werkplaatsen,
programmatoren, commissieleden, administratie. Onder en met elkaar. Jonge honden, oude rotten. De ontmoetingen waren vooral
gericht op beginnende podiumkunstenaars die hun weg nog moeten zoeken in het kunstenkluwen.
We hebben deze editie veel fris en trappelend talent aan het werk gezien, een intensere omkadering bij de voorstellingen gemerkt en een grotere
uitwisseling tussen beginnende makers en het veld.
Vaste partners waren opnieuw de Beursschouwburg, Vlaams Theater Instituut (VTi), Theater aan Zee.
inTiMATE STRAnGERS - 03.12.08 tot 07.12.08 - Kaaitheater, Beursschouwburg en verschillende privéwoningen
deBuren gaf de volle ondersteuning aan Intimate Strangers, een mini-festival gecureerd door Meg Stuart. Bij dit project werden dans, muziek,
video, research en installatie door elkaar en zonder hiërarchie getoond. In het ‘in between’ tussen het Kaaitheater en de Beursschouwburg kon
men in verschillende privéwoningen korte performatieve acts beleven.
Meg Stuart: “Die paradoxale combinatie van voyeurisme en participatie, van intimiteit en vreemdheid/vervreemding ligt me nauw aan het
hart. Mijn werk is een constante zoektocht naar het private in het publieke. Aan de toeschouwer om - van dansvoorstelling naar concert -
onderweg in Brussel andere ontmoetingen toe te laten, daar waar het intieme en het vreemde elkaar kruisen.”
Een productie van Damaged Goods, in samenwerking met Kaaitheater, Beursschouwburg, deBuren en ondersteund door Q-02 & WorkSpace
Brussels.
deBuren

RESidEnTiES ExTRA MuRoS
CiTTAdELLARTE - unidEE
De in 2007 opgestarte samenwerking met Cittadellarte Fondazione
Pistolleto, de culturele organisatie van de Italiaanse kunstenaar
Michelangelo Pistoletto, werd in 2008 nog intenser. deBuren zond
twee kunstenaars voor vier maanden naar Biella waar ze workshops
volgden en samenwerkten aan “sociale transformatie via kunst”. De
Vlaamse Sarah Vanhee en de Nederlandse Elisa Marchesini werkten
samen met enkele andere residenten aan een gezamenlijk project
“Translingual Guide”. De Vlaamse cineast Fabio Wuytack realiseerde
met de steun van deBuren een artistieke documentairefilm over
Cittadellarte. Een fraai visitekaartje dat in de toekomst vaak door de
organisatie gebruikt zal worden.
Cittadellarte, het maatschappelijk project van Michelango Pistoletto
dat in 1996 ontstond, streeft naar een nieuwe verhouding tussen
kunstenaar en maatschappij. Cittadellarte, een samentrekking van
‘cittadella’ (burcht) en ‘città dell’arte’ (stad van kunst) heeft als doel
‘het inspireren van verantwoorde veranderingen in de maatschappij
door creatieve ideeën en projecten’.
Cittadellarte kan worden gezien als een grote workshop waarin
creativiteit verschillende sectoren met elkaar in verband brengt.
Elke vorm van kunst (muziek, theater, literatuur, dans, architectuur,
beeldende kunst) kan in interactie treden met elke andere menselijke
activiteit. Cittadellarte organiseert tentoonstellingen, conferenties,
debatten, concerten, performances, werkt projecten uit, produceert
sociaal geëngageerde producten en geeft boeken en een tijdschrift
uit.
Meer dan een plek gaat het om een nieuwe manier en mentaliteitsverandering
om met cultuur, politiek en economie om te gaan.
Elke zomer kunnen jonge kunstenaars in Cittadellarte deelnemen
aan het artist-in-residence-programma ‘Unidee’, de universiteit van
ideeën. Naar aanleiding van dit leven, werken en leren in Cittadellarte
komen de residenten tot een concreet product - in welke vorm
dan ook. Nog belangrijker voor Pistoletto zelf is de ontwikkeling
tot een kunstenaar die zijn creatieve betrokkenheid aanwendt om de
maatschappij te veranderen.
Elk jaar worden er 20 residenten gekozen. deBuren zorgde ervoor
dat Sarah Vanhee en Elisa Marchesini van juli 2008 tot en met oktober
2008 in Fondazione Pistolleto in Biella konden verblijven.
De kunstenaars werden geselecteerd door een jury: Lex ter Braak,
Johan Vansteenkiste, Bart De Baere, Katrien Vandermarliere. De uiteindelijke
selectie gebeurt door Cittadellarte.
ExTRA MuRoS
jaarverslag 008 55

56
ExTRA MuRoS
deBuren
unidEE RESidEnTiE 2008
Voor februari 2008 had ik nooit van Cittadellarte gehoord
– alleen kende ik vaag het werk van Pistoletto. Ik reageerde op
de open call van deBuren omdat ik – net in het begin van mijn
carrière als podiumkunstenaar en anderhalf jaar na het afstuderen
aan een heel fysieke opleiding - nood had aan gegronde
theoretische input, vragen had over de rol van de kunstenaar
in de maatschappij, en even weg wou uit het toch betrekkelijk
kleine landschap van de podiumkunsten in Nederland en
België. Ik was zeer verheugd dat ik geselecteerd was en kan
zeggen dat de residentie zeker verdieping gebracht heeft voor
mijn kunstenaarschap, en dat ik als mens een onvergetelijke
ervaring rijker ben.
Voor minstens drie huidige projecten is de residentie van belang
geweest. (…) Mede door de residentie – die voor mij een
soort “studie- tijd” was – ben ik mij nog meer gaan realiseren
dat ik als kunstenaar een belangrijke stem kan hebben, door
nieuwsgierig en kritisch te zijn naar wat er gebeurt in mijn tijd
en daar alert, eerlijk en radicaal op te reageren vanuit het vermogen
te transformeren, te creëren, te perverteren en de durf
om een complexe, gelaagde realiteit esthetisch te vertalen – of
net onvertaald te laten. Tevens heeft de residentie mij de tijd
gegeven om even niet in de mallemolen van het constante pro-
duceren te zitten, wat niet altijd bijdraagt tot hogere kwaliteit.
Voor mij zou dit elke zomer mogen. deBuren heeft ons zeer
goed begeleid doorheen de Residentie en de As_tide-projecten,
en hoop ik zeker op een verdere samenwerking.
Sarah Vanhee
Elisa Marchesini voegt toe:
Enorm blij ben ik dat deBuren mij de mogelijkheid heeft gegeven
om vier maanden in Cittadellarte te mogen verblijven. Een
onvergetelijke ervaring die echt doet herdefiniëren niet alleen
op professioneel maar ook sociaal vlak. Ik zal altijd met een
glimlach aan zomer 2008 terugdenken.
In Biella had ik de tijd en ruimte om te herzien. Tijdens de
residentie ben ik mijn werk op verschillende nieuwe manieren
in gaan inzetten. (…)
Elisa Marchesini

SECondroom Residentie
Van oktober 2007 tot juli 2008 kon iedere maand telkens één kunstenaar
een residentie van 10 dagen krijgen in Brussel via SECOND
room: dankzij de steun van deBuren konden kunstenaars kosteloos
rekenen op een eigen atelier, slaapkamer en badkamer. Met deze residentie
wilde SECONDroom buitenlandse (Nederlandse) kunstenaars
actief ondersteunen met het uitbreiden van hun netwerk. Bedoeling
was het creëren van informele platformen van waaruit kunstenaars
en publiek toenadering kunnen vinden. De residentie werd telkens
afgesloten met een presentatie in SECONDroom.
Kunstenaars SECONDroom januari - juni 2008
Wim Wauman, Lieven Segers, Komplot @ SECONDroom, Ive
Stevenheydens, Anton Cotteleer, Lucie Renneboog, Daan Samson
(residentie NL), Lotte Van den Audenaeren, Tamara Van San, Steve
Van den Bosch, Pieter Vermeersch, MI (residentie NL), Marijn Van
Kreij (residentie NL), Paul Casaer, Pascale barret (fr), Kate Mayne,
Sarah & Charles, Ive Stevenheydens, Boris Thibaut, Justin Bennett.
Jan(us) Boudewijns,
één van de initiatiefnemers, vertelt
“In een periode van 10 maanden kreeg het project behoorlijk vorm
en de vraag van het publiek om door te gaan was groot. Wekelijks
kregen we mails van kunstenaars die graag met SECONDroom wilden
werken. In 10 maanden tijd had SECONDroom 45 verschillende
tentoonstellingen en 10 concerten georganiseerd met evenveel
verschillende kunstenaars en hadden we meer dan 5000 bezoekers.
We kregen veel reacties uit binnen- en buitenland. Dankzij de tentoonstellingen
in SECONDroom leerden verschillende mensen
elkaar kennen, kregen kunstenaars nieuwe tentoonstellingen aangeboden,
werden ze uitgenodigd voor een residentie, nieuwe samenwerkingen…Hoewel
SECONDroom plaatsvond in een privéwoning
vonden veel mensen er de weg naartoe.”
ExTRA MuRoS
jaarverslag 008 57

58
PARTnERS
deBuren & partners
Het succes van deBuren is niet alleen aan het enthousiaste team van
medewerkers te danken maar ook aan het goede culturele netwerk
dat het Huis heeft weten op te bouwen. De voorbije jaren werd er
met een aantal partners op min of meer structurele basis samengewerkt.
Met anderen was de samenwerking in 2008 nieuw maar zo
vruchtbaar en aangenaam dat er meteen plannen zijn gemaakt om
ook in de toekomst verder samen te werken.
Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden. De Ambassade van
het Koninkrijk der Nederlanden in Brussel behartigt de belangen van
de Nederlandse regering. Ook de bescherming en behartiging van de
belangen van Nederlanders, die voor kortere of langere tijd in België
verblijven, behoort tot de taken van de ambassade. In dat verband
organiseert de ambassade ook regelmatig culturele activiteiten. Bij
deBuren organiseerde de Ambassade in 2008 ondermeer een bijzonder
interessante journalistenontmoeting.
Beursschouwburg. Als Brussels kunstencentrum laat de Beursschouwburg
zich grondig tekenen door die stad. Er is een constante
kruisbestuiving van talen en vormen, disciplines en genres, kunst en
dagelijkse realiteit, van feest en ernst. De Beursschouwburg probeert
niet het grote publiek maar veeleer vele en verschillende publieken
aan te spreken.
Bozar. Het vroegere Paleis voor Schone Kunsten te Brussel is het
grootste kunstencentrum van België.
C.H.I.P.S. vzw. CHIPS vzw wil culturele initiatieven die nieuwe media,
communicatie en participatie centraal stellen begeleiden, bevorderen,
propageren en coördineren.
Cittadellarte. ‘Cittadellarte’ is een maatschappelijk project dat in
1966 ontstond op initiatief van de Italiaanse kunstenaar Michelangelo
Pistoletto. Cittadellarte, een samentrekking van ‘cittadella’
(burcht) en ‘città dell’arte’ (stad van kunst) heeft als doel ‘het inspireren
van verantwoorde veranderingen in de maatschappij door
creatieve ideeën en projecten’.
Consulaat-generaal Antwerpen. Het Consulaat-generaal van Nederland
in Antwerpen.
De Brakke Grond. Vlaams cultuurhuis in Amsterdam. deBuren was
partner van de Amsterdamse Museumnacht.
deSingel. Internationaal kunstcentrum van Vlaanderen in Antwerpen.
Presenteert theater, dans, muziek en architectuur.
ECHO. ECHO is een Nederlands landelijk expertisecentrum dat
werkt aan de implementatie en uitvoering van het diversiteitsbeleid
van onderwijsinstellingen, overheidsinstanties en bedrijven door
training, advies en projectmanagement.
Erasmus Student Network. Erasmus Student Network is de studentenvereniging
die de opvang van buitenlandse uitwisselingsstudenten
ter harte neemt.
EUNIC Brussels. deBuren is lid van EUNIC Brussels, de koepelorganisatie
van nationale culturele instituten in Brussel. EUNIC is een
deBuren
partnerschap van nationale culturele instituten die zich ook buiten
hun landsgrenzen engageren en met een bepaalde graad van onafhankelijkheid
van hun regeringen werken.
Fryske Akademy. Het centrum voor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek
met betrekking tot de provincie Friesland en zijn bevolking.
Global Justice. Lezingenreeks door de VUB en KUB in samenwerking
met deBuren wordt georganiseerd. Filosofen komen hun visie
geven op mondiale rechtvaardigheid.
Het Andere Boek. Een alternatief boekenfestival dat elke herfst
plaatsvindt in Antwerpen.
Het beschrijf. Het beschrijf is een literaire organisatie met hoofdkwartier
in Brussel. Het ontdekken en introduceren van minder
bekende literaturen is een van de belangrijkste aandachtspunten.
Het beschrijf onderhoudt daarnaast een wijdvertakt internationaal
literair netwerk en ontwikkelt het stedelijke poëzieparcours ‘Vers
Brussel’.
Het Liegend Konijn. Tijdschrift voor hedendaagse, Nederlandstalige
poëzie. Twee keer per jaar brengt het blad nieuwe, niet eerder gepubliceerde
Nederlandstalige poëzie.
HOB. Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek van Brussel.
Hogeschool Sint-Lukas Brussel. Elk jaar richt de Hogeschool Sint-
Lukas Brussel een symposium in, dat deel uitmaakt van de maatschappelijke
dienstverlening van de Hogeschool en de aandacht wil
vestigen op relevante maatschappelijke thema’s voor de kunst in
brede zin.
Instituut voor Postacademische Vorming - VUB. Het Instituut voor
Postacademische Vorming van de Vrije Universiteit Brussel. UPV
tracht wetenschappen toegankelijker te maken voor het grote publiek
door interactieve workshops, begeleide bezoeken, verhelderende
debatten, seminaries en studiereizen te organiseren. Zij doen
dit telkens vanuit wetenschappelijk oogpunt en onder leiding van
deskundigen.
Kaaitheater. Het Kaaitheater presenteert theater, dans en concerten,
met een sterke nadruk op vernieuwend werk. Veel aandacht gaat
naar het opzetten van eigen producties en coproducties, met kunstenaars
en groepen uit binnen- en buitenland.
Knack. Knack en knack.be is een nieuwsmagazine en nieuwsportaal
rond politiek, economie, cultuur en maatschappij. Een keur van journalisten
en columnisten schept iedere week orde in de chaos die de
vloedgolf aan informatie tegenwoordig veroorzaakt. Ze scheiden de
feiten van de fictie, leggen de achtergronden bloot en poneren hun
kritische mening met een beschaafde tegendraadsheid.
Koning Boudewijnstichting. De Koning Boudewijnstichting is een
onafhankelijke Belgische instelling die, ook via haar contacten met
andere instellingen, maatschappelijk, economisch, cultureel en wetenschappelijk
wil bijdragen om het leven van de Belgen te verbeteren.

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen - KMSKA.
Het koninklijk museum voor Schone Kunsten is een instelling van
de Vlaamse Overheid en het enige museum in Vlaanderen met een
wetenschappelijk statuut. Het KMSKA staat in voor de museale zorg
van een unieke verzameling beeldende kunst, bestaande uit overwegend
Vlaams werk.
MO* magazine. Het Belgische ‘MO* Magazine’ verschijnt maandelijks
en bekijkt mondiaal nieuws op een andere, kritische manier.
Moussem. Moussem is een multidisciplinair project dat zich richt
op muziek en woord, theater en film van zowel ‘oude’ als ‘nieuwe’
Vlamingen.
MuHKA. Het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen heeft
een internationale collectie hedendaagse kunst vanaf 1970 en organiseert
tijdelijke tentoonstellingen van kunstenaars uit binnen- en
buitenland.
NLPVF. Het Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds verleent
steun aan uitgevers in Nederland en daarbuiten. Bij deBuren
zijn zij partner voor de radioboeken.
OPB. OPB of Onthaal Promotie Brussel wil een wegwijzer zijn voor
wie onvermoede kanten van Brussel wil leren kennen, wie wil weten
waar je in Brussel in het Nederlands terecht kunt, wie wil zien en
voelen hoe verrijkend de ontmoeting met andere talen en culturen
kan zijn.
Passa Porta. Internationaal literatuurhuis in Brussel.
Radio Nederland Wereldomroep - RNW. De Wereldomroep en
Wereldomroep.nl is de radio en website voor Nederlanders en Vlamingen
in het buitenland, met 24 uur per dag het laatste nieuws en
achtergronden voor en door expats, emigranten, vakantiegangers,
zakenreizigers, militairen en zeevarenden.
Stimuleringsfonds Nederlandse culturele omroepproductie. Het
Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties heeft
tot taak de ontwikkeling en productie te bevorderen van artistiek
hoogwaardige culturele programma’s van de publieke landelijke en
regionale omroep.
TKunstenhuis. Het Kunstenhuis Pantalone streeft als organisatie voor
muziektheater en als uitgeverij naar een poëtische synergie tussen
muziek, woord en beeld. Pantalone verenigt kunstenaars uit verschillende
disciplines in creaties die vele vormen kunnen aannemen; van
een muzikaal prentenboek tot een multimediale opera of een beeldend
concert. Pantalone wil zowel kinderen als volwassenen bereiken.
Universiteit Antwerpen – UA
Vlaams Architectuurinstituut. Het Vlaams Architectuurinstituut
is het steunpunt voor eigentijdse architectuur dat zowel een breed
publiek als professionelen, onderzoekers, de media en de overheid
wil sensibiliseren voor kwalitatieve, eigentijdse architectuur. Het VAi
verstrekt op allerlei manieren informatie over gebouwen, instellingen,
publicaties, tijdschriften, wedstrijden en evenementen.
PARTnERS
Vlaams Fonds voor de Letteren. Het Vlaams Fonds voor de Letteren
is een autonome instelling die het letterenbeleid van de Vlaamse minister
bevoegd voor de cultuur uitvoert. Het Fonds kent subsidies toe
ter bevordering van de Nederlandse letteren.
Vrijstaat O. De vzw Vrijstaat O. werd in oktober 2005 opgericht
ter ontwikkeling van onafhankelijke cultureel-artistieke initiatieven
op het vlak van beeldende kunst, theater en boekprojecten met een
nationale uitstraling, maar met als uitvalsbasis Oostende.
VVOJ Nederland / VVOJ Vlaanderen. Vereniging van Onderzoeksjournalisten
in Nederland/Vlaanderen.
Theaterfestival. Het Theaterfestival brengt aan het begin van het
nieuwe seizoen een selectie van de podiumkunsten uit Nederland en
Vlaanderen in kaart. Een jaarlijks wisselende jury kiest de voorstellingen
die het landschap vooruit stuwen. Het Theaterfestival is meer
dan het tonen van voorstellingen alleen. Ook via het parallelprogramma
verruimt het de blik door tegelijk in en uit te zoomen, het
landschap scherper te zien en te begrijpen.
WRR. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)
is een onafhankelijke denktank voor de Nederlandse regering. De
Raad heeft tot taak ten behoeve van het regeringsbeleid wetenschappelijke
informatie te verschaffen over ontwikkelingen die op langere
termijn de samenleving kunnen beïnvloeden. De werkzaamheden
zijn erop gericht bestaande problemen in brede samenhang te bezien,
daarbij nieuwe problemen te verkennen en nieuwe perspectieven en
oplossingsrichtingen aan te geven.
jaarverslag 008 59

60
dE CiJFERS
de cijfers
Een sterk groeiend en kwaliteitsvol aanbod
Het afgelopen jaar tijd steeg het aantal publieksactiviteiten van
deBuren van 147 (in 2007) naar 178, ofwel een stijging van 21 %.
Het leeuwendeel (135) van de publieksactiviteiten werd door het
Vlaams-Nederlands Huis zelf geproduceerd en vond ook plaats
in het historische pand in de Leopoldstraat. Het publiek kon er 6
tentoonstellingen, 38 debatten, 35 ontmoetingen, 14 lezingen en 42
avonden rond boeken meemaken. Gemiddeld waren dat ruim 3,5
activiteiten per week.
Het publiek weet de activiteiten van deBuren te
pruimen
Het ruime en veelzijdige aanbod trok in 2008 een divers en sterk geïnteresseerd
publiek aan. In totaal trokken de activiteiten van deBuren
7078 bezoekers. Dat waren er 1342 méér dan in 2007, met andere
woorden een groei van 23%. Het aantal bezoekers per activiteit
bleef min of meer constant, meerbepaald een mooi gemiddelde van
52 bezoekers. Wanneer we de cijfers in detail bekijken valt vooral de
groei van het aantal bezoekers van de debatten op. Debatten maakten
28% uit van het aanbod van deBuren en met 2155 bezoekers was
dat 30% van het bezoekersaandeel. Gevolgd door De Boeken van
deBuren met 1794 bezoekers of 31% van de activiteiten.
deBuren
Spectaculaire toename van de virtuele bezoekers
We willen accentueren dat deze analyse enkel de fysieke bezoekers
betreft. Wat ook significant is toegenomen is het aantal virtuele
bezoekers. Het laatste kwartaal van 2008 registreerden we via
www.deburen.eu meer dan 12.000 podcast-downloads per maand
van ontmoetingen, debatten en lezingen. Dat is een stijging van ongeveer
30 % t.o.v. vorig jaar. Het succes is onder andere te danken aan
het toegenomen aantal podcasts op de website. Podcasten blijkt een
succesvolle manier om een archief springlevend te maken.
Het succes van de Radioboeken
Een aparte categorie van podcasts is te vinden op www.radioboeken.
eu. De Radioboeken worden sinds juni 2006 aangeboden via deze
website en sindsdien zijn de luisterverhalen in totaal al 607.699 keer
gedownload. De helft daarvan in 2008! De hoogste piek werd bereikt
tijdens de wintermaanden. Zo was december 2008 goed voor
44.575 downloads van Radioboeken. In de eindejaarsperiode vond
ons publiek blijkbaar de tijd om veel te luisteren. Niet toevallig lanceerde
deBuren in die periode ook vier nieuwe kinderradioboeken.
Dit ging gepaard met een succesvolle communicatiecampagne en
weggeefactie.
Totaal aantal bezoekers - eigen activiteiten 2005-2008
88000 0 0 0
77000 0 0 0
66000 0 0 0
55000 0 0 0
44000 0 0 0
33000 0 0 0
22000 0 0 0
11000 0 0 0
0
4143
3852
2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8
2005 2006 2007 2008
5736
7078

Bezoekersaantallen 2008
ACTIVITEITEN 008
dE CiJFERS
totaal eigen publieke activiteiten 135 100% 76% 7078 100%
totaal (alle activiteiten in deBuren) 178 132% 100% per activiteit 52
soort aantal
percentage
eigen activiteiten
percentage totaal
activiteiten (incl.
gastprogramma’s)
GastproGramma 31 17% 1036
andere 15
vergadering 12
persconferentie 4
Goede Buren 12 8,89% 7%
tentoonstellinG - vernissaGe 6 4,44% 3% 911 12,87%
deBat 38 28,15% 21% 2155 30,45%
Aandeel in het totaal
van debatten
andere 21 55,26% 1411 65,48%
Vrijdag, zaterdag, zondag 4 10,53% 167 7,75%
President van Europa 3 7,89% 109 7,19%
Tot ‘t nut van ‘t algemeen: de canondebatten 4 10,53% 155 7,19%
De Acht Hoofdzonden 6 15,79% 313 14,52%
ontmoetinGen 35 25,93% 1318 18,62%
Aandeel in het totaal
van debatten
andere 14 40,00% 8% 674 51,14%
homo universalis 7 20,00% 4% 213 16,16%
broodje brussel 10 28,57% 6% 261 19,80%
Krasse Knarren 4 11,43% 2% 170 12,90%
lezinGen 14 10,37% 900 12,72%
democratie zonder grenzen 6 42.86% 470
Boeken 42 31,11% 24% 1794 25,35%
andere 8 19,05% 19% 380 21,18%
Belezen en Goedgekeurd (opvolger Stille Boeken) 5 11,90% 165 9,20%
Uitgever op bezoek 5 185
boekpresentaties 10 23,81% 24% 753 41,97%
radioboeken 19 45,24% 45% 496 27,65%
afgelaste activiteiten 3
jaarverslag 008 61

6
dE CiJFERS
Bezoekersaantallen 2008: overzicht per activiteit
datum titel Genre
deBuren
werkelijke
Bezoekers
virtueel
Bezoek
totaal
puBlieks
Bereik
dinsdag 01.01.08 Vernissage - 90dagenrotterdam Tentoonstelling 306 306
maandag 14.01.08
Het land van aankomst - Paul Scheffer - Louis
Tobback over multiculturaliteit
Debat 150 1367 1517
dinsdag 15.01.08 Meeting Points - lezing Ahdah Soueif Lezing 43 1196 1239
woensdag 16.01.08 Meeting Points - debat: Engagements in the Arts Debat 26 26
woensdag 23.01.08 Uitgever op bezoek - Rubinstein De Boeken van deBuren 25 25
woensdag 23.01.08 Uitgever op bezoek - Rubinstein De Boeken van deBuren 25 25
donderdag 24.01.08
Mannelijkheid. Over Mannelijke deugden en
feministische theorievorming
Debat 130 1191 1321
maandag 28.01.08 Machiavelli - De Gucht + Timmermans Debat 100 100
dinsdag 29.01.08 Sturen bij de Moslimburen Debat 40 40
maandag 11.02.08 Broodje Brussel - Lone Leth Larsen Ontmoeting 22 22
dinsdag 12.02.08 Het verweesde denken Debat 44 1072 1116
woensdag 13.02.08 Boekpresentatie - Filip De Pillecyn Studies III De Boeken van deBuren 25 25
donderdag 14.02.08 Valentijn: ‘Cronaca di un amore’ Ontmoeting 64 64
dinsdag 19.02.08 Afghanistan 2007, een reis in beelden Tentoonstelling 100 100
dinsdag 19.02.08 Picture this! Tentoonstelling 105 105
dinsdag 19.02.08 Homo Universalis - Jean - Pascale Van Ypersele Ontmoeting 30 30
donderdag 21.02.08
dinsdag 26.02.08
Vrijdag Zaterdag Zondag - openingslezing:
Herman Philipse
Boekpresentatie - De geschiedenis van de wereld
van morgen - Rik Coolsaet - Laurens Jan
Brinkhorst
Lezing 47 1154 1201
De Boeken van deBuren 90 1131 1221
woensdag 27.02.08 Uitgever op bezoek - de Bezige Bij De Boeken van deBuren 60 60
donderdag 28.02.08 kunst en subversiviteit? Debat 42 42
maandag 03.03.08 Broodje Brussel - Johan Verminnen Ontmoeting 85 1130 1215
maandag 03.03.08
Boekpresentatie - Het beste land ter wereld :
van Eijkeren
De Boeken van deBuren 65 65
dinsdag 04.03.08 Afghanistan: militair humanisme? Debat 70 70
woensdag 05.03.08 This is not Eugene Ontmoeting 31 31
donderdag 06.03.08
Symposium - Onheil, pijn, bloed.
Representaties van lijden
Lezing 70 70
vrijdag 07.03.08 Vrouwenrechten: een stand van zaken Debat 52 52
dinsdag 11.03.08 Stefan Hertmans en Paul Robbrecht Lezing 0
dinsdag 18.03.08
Onredelijkheid - Bas Heijne onredelijkheid en
Nederlandse identiteit
Debat 54 844 898
donderdag 20.03.08 Homo Universalis - Hans Oerlemans Ontmoeting 20 1004 1024
vrijdag 28.03.08
Vernissage - Willem Elsschots Kaas, een
beeldroman getekend door Dick Matena
Tentoonstelling 250 250
zondag 06.04.08 Presentatie - Het Liegend Konijn De Boeken van deBuren 120 120
maandag 07.04.08 Broodje Brussel - Gerard Alsteens Ontmoeting 45 45
dinsdag 08.04.08 Vrijdag Zaterdag Zondag - Islam en democratie Debat 55 55
dinsdag 08.04.08 Vernissage - Afghanistan 2007: een reis in beelden Tentoonstelling 100 100
maandag 14.04.08 De Acht Hoofdzonden - Onkuisheid Debat 70 1085 1155
dinsdag 15.04.08 Boekpresentatie - Bart Dirks: België bestaat! De Boeken van deBuren 130 130
woensdag 16.04.08 EUNIC/LAUNCH EUNIC 70 70

vrijdag 16.04.08 Maarten van Rossem Ontmoeting 50 1581 1631
donderdag 17.04.08 Het Gerucht Ontmoeting 10 10
donderdag 24.04.08 Eunic - Migration Literature/EUNIC Debat 80 80
donderdag 24.04.08 Het Gerucht Ontmoeting 10 10
donderdag 24.04.08 Homo Universalis - D’Haeseleer Ontmoeting 15 15
donderdag 24.04.08 Eunic - Migration Literature/EUNIC Debat 150 150
maandag 28.04.08 Belezen en Goedgekeurd - Renaat Landuyt De Boeken van deBuren 15 1058 1073
dinsdag 29.04.08 Rudi Visker Lezing 30 30
maandag 05.05.08 Broodje Brussel - Saskia De Coster Ontmoeting 20 1012 1032
woensdag 07.05.08 Uitgever op bezoek - De Geus De Boeken van deBuren 30 30
donderdag 08.05.08
Boekpresentatie - De koran van de boodschapper
van Kader Abdolah
De Boeken van deBuren 80 80
donderdag 15.05.08 Homo Universalis - Salomon Kroonenberg Ontmoeting 40 904 944
dinsdag 20.05.08 Radioboeken - Brusselmans & Februari De Boeken van deBuren 60 60
donderdag 22.05.08 Vrijdag Zaterdag Zondag - Religie en spiritualiteit Lezing 40 40
maandag 26.05.08 De Acht Hoofdzonden - Woede Debat 60 985 1045
donderdag 29.05.08 Belezen en Goedgekeurd - Mathias De Clercq De Boeken van deBuren 38 1090 1128
maandag 02.06.08 Broodje Brussel - Jeroen Roppe Ontmoeting 10 1007 1017
maandag 02.06.08 Boekpresentatie - Carl Devos De Boeken van deBuren 120 120
dinsdag 03.06.08
ism Machiavelli - stichting.
Wie wordt de president van de EU?
Debat 57 961 1018
dinsdag 03.06.08 Filmfestival EUNIC Ontmoeting 60 60
dinsdag 10.06.08 Krasse Knarren: Jan Pronk en Willy claes Ontmoeting 45 1037 1082
dinsdag 16.06.08 De Acht Hoofdzonden - Hebzucht Debat 35 1174 1209
dinsdag 17.06.08 Boekpresentatie - Jean - Paul van Bendegem De Boeken van deBuren 40 1216 1256
dinsdag 24.06.08 Krasse Knarren - Wilfried Martens Ontmoeting 25 25
vrijdag 27.06.08 Mini - conferentie CVN Debat 50 50
maandag 07.07.08 Broodje Brussel - Bob Pleysier Ontmoeting 24 918 942
dinsdag 09.09.08
Boekpresentatie - De islam in Europa:
dialoog of clash?
De Boeken van deBuren 130 709 839
donderdag 11.09.08 Tot ‘t nut van ‘t algemeen - De literaire canon Debat 50 417 467
vrijdag 12.09.08 Scenario’s voor Brussel Lezing 200 200
maandag 15.09.08 Het einde van de armoede ? Debat 20 20
dinsdag 16.09.08 Green Design Debat 43 43
woensdag 17.09.08
Boekpresentatie - De koningin van Sheba
van Monika van Paemel
De Boeken van deBuren 53 895 948
donderdag 18.09.08 Deus ex Machina : Kafka kickt af De Boeken van deBuren 20 20
dinsdag 23.09.08
Krasse Knarren - Sportlegendes : Jan Mulder &
Paul Van Himst
dE CiJFERS
Ontmoeting 50 153 203
woensdag 24.09.08 Het maakbare lichaam Debat 35 521 556
zondag 28.09.08 Verhalenmarathon : Europa op reis Ontmoeting 80 80
maandag 29.09.08 Belezen en goedgekeurd - Bart Dirks De Boeken van deBuren 7 307 314
woensdag 01.10.08 Global Justice - Wendy Brown Lezing 110 110
vrijdag 03.10.08 Alter Ego Awards Ceremony Eunic 70 70
dinsdag 07.10.08 Vrijdag Zaterdag Zondag - VR/ZA/ZO/Freidlich Ontmoeting 25 202 227
woensdag 08.10.08 Global Justice - P. Scheffer Lezing 120 120
jaarverslag 008 6

64
dE CiJFERS
donderdag 09.10.08
deBuren
Tot ‘t nut van ‘t algemeen -
De cultuurhistorische canon
Debat 30 234 264
vrijdag 10.10.08 Vernissage - Tentoonstelling - One Minutes Tentoonstelling 50 50
zaterdag 11.10.08 Belezen en goedgekeurd - Willy Kuijpers De Boeken van deBuren 70 70
maandag 13.10.08
Van ‘68 naar ‘08 : de barricaden voorbij? -
Walter en Karl van den Broeck
Ontmoeting 30 517 547
dinsdag 14.10.08 De Acht Hoofdzonden - Jaloezie Debat 30 263 293
donderdag 16.10.08 Homo Universalis - Bas Haring Ontmoeting 20 293 313
zondag 19.10.08 Brussels Biennale Debat 160 160
maandag 20.10.08 Broodje Brussel - Hedendaags Design Ontmoeting 16 16
maandag 20.10.08
Krasse Knarren - Sportlegendes :
Jan Janssen & Herman Vanspringel
Ontmoeting 50 446 496
dinsdag 21.10.08 Het maakbare brein Debat 36 36
woensdag 22.10.08 Global Justice - Costas Douzinas Lezing 120 120
donderdag 23.10.08 Hommage aan Hugo Claus De Boeken van deBuren 55 276 331
dinsdag 28.10.08 Machiavelli - Russich - Europees Debatavond Debat 74 300 374
dinsdag 04.11.08 De Acht Hoofdzonden - Traagheid Debat 68 68
donderdag 06.11.08 Homo Universalis - Tijs Goldschmidt Ontmoeting 30 227 257
vrijdag 07.11.08 Broodje Brussel - Operaregie Ontmoeting 14 390 404
woensdag 12.11.08 De president van Europa - Benali & Brems Debat 37 37
maandag 17.11.08
dinsdag 18.11.08
Tot ‘t nut van ‘t algemeen -
De wetenschappelijke canon
De president van Europa -
Kader Abdolah & Hendrik Vos
Debat 40 295 335
Debat 30 30
woensdag 19.11.08 Boekpresentatie - De suikerspin - Erik Vlaminck De Boeken van deBuren 20 20
woensdag 19.11.08 Global Justice - Rainer Forst Lezing 120 120
maandag 24.11.08
dinsdag 25.11.08
Van ‘68 naar ‘08 : de barricaden voorbij -
Maya en Leona Detiège
De president van Europa -
Mia Doornaert & Thomas von der Dunk
Ontmoeting 14 14
Debat 42 42
donderdag 27.11.08 Iran en de Europese Unie Debat 30 30
dinsdag 02.12.08 Uitgever op bezoek - Meulenhoff/Manteau De Boeken van deBuren 45 45
donderdag 04.12.08 Homo Universalis - Mark Nelissen Ontmoeting 58 58
maandag 08.12.08 Belezen en Goedgekeurd - Frans Timmermans De Boeken van deBuren 35 35
maandag 08.12.08 Tot ‘t nut van ‘t algemeen - De Europese Canon Debat 35 35
dinsdag 09.12.08 Het einde van de clusterbom Debat 30 349 379
woensdag 10.12.08 Het literaire prijzencircus Debat 15 15
woensdag 10.12.08 Broodje Brussel - Opera & componisten Ontmoeting 15 15
donderdag 11.12.08 Konrad en Mak Ontmoeting 150 150
dinsdag 16.12.08 De Acht Hoofdzonden - Gulzigheid Debat 50 50
woensdag 17.12.08 Cultuur is een stadszaak Debat 35 35
donderdag 18.12.08
Radioboeken - Kris Lauwerijs & Eugène
Savitzkaya
De Boeken van deBuren 50 50
TOTAlEN 7078 30911 37989

daG datum titel Genre
donderdag 17.01.08
donderdag 21.02.08
donderdag 13.03.08
zondag 16.03.08
zondag 04.05.08
Radioboeken -
Kamiel Vanhole & Caroline Lamarche
Radioboeken -
Bart Koubaa & Jacques De Decker
Radioboeken -
Michelangelo Pistoletto
Radioboeken -
Rodaan - Eric de Kuyper
Radioboeken -
Noordervliet & Olyslagers
De Boeken van deBuren 15
De Boeken van deBuren 15
De Boeken van deBuren 15
De Boeken van deBuren 50
De Boeken van deBuren 10
maandag 12.05.08 Radioboeken - Jeroen Brouwers De Boeken van deBuren 30
dinsdag 20.05.08
woensdag 21.05.08
donderdag 05.06.08
zondag 08.06.08
zaterdag 11.07.08
donderdag 18.09.08
donderdag 25.09.08
donderdag 02.10.08
donderdag 09.10.08
zondag 16.11.08
donderdag 20.11.08
donderdag 11.12.08
donderdag 18.12.08
Radioboeken -
Brusselmans & Februari
Radioboeken -
Lauwereyns & Van Aken
Radioboeken -
Van Mieghem & Outers
Radioboeken -
H. Bouazza & diane De Keyser
Radioboeken - Joke van Leeuwen, Stijn
Vranken, Beatrice Deru - Renard, Rascal
Radioboeken -
Peter Verhelst & Luc De Vos
Radioboeken - Erik Jan Harmens
& Jeroen Theunissen
Radioboeken -
Bernard Dewulf & Marja Pruis
Radioboeken -
Diane Broeckhoven & Geertrui Daem
Radioboeken -
Sus van Elzen & Marc Reugebrink
Radioboeken -
Thomas Gunzig & Josse De Pauw
Radioboeken -
Stephan Enter & Menno Wigman
Radioboeken -
Kris Lauwerijs & Eugène Savitzkaya
De Boeken van deBuren 60
De Boeken van deBuren 20
De Boeken van deBuren 12
De Boeken van deBuren 60
De Boeken van deBuren 13
De Boeken van deBuren 20
De Boeken van deBuren 10
De Boeken van deBuren 20
De Boeken van deBuren 30
De Boeken van deBuren 30
De Boeken van deBuren 35
De Boeken van deBuren 1
De Boeken van deBuren 50
werkelijke
Bezoekers
dE CiJFERS
virtueel
Bezoek
totaal
puBlieks
Bereik
15
8746 8761
15
12600 12650
11394 11404
4994 5024
13659 13719
9868 9888
8993 9005
14239 14299
13
1717 1737
4009 4019
4540 4560
4984 5014
9656 9686
TOTAlEN 496 109399 109895
35
1
50
jaarverslag 008 65

66
dE CiJFERS
overzicht van het aantal activiteiten en bezoekers 2005-2008
deBuren
2005 2006 2007 2008 2006 tov 2005 2007 tov 2005 2007 tov 2006 2008 tov 2007
Totaal eigen activiteiten 56 74 123 135 132% 220% 166% 110%
Totaal activiteiten in VNH deBuren 64 86 147 178 134% 230% 171% 121%
Totaal aantal bezoekers -
eigen activiteiten
Gemiddeld aantal bezoekers
per activiteit
soort
aantal
4143 3852 5736 7078 93% 138% 149% 123%
74 52 47 52 70% 63% 90% 112%
percentaGe
eiGen activiteiten
percentaGe totaal
activiteiten (incl.
GastproGramma’s)
aandeel Bezoekers
per Genre
activiteit
percentaGe Bezoekersaandeel
per
Genre activiteit
2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008
Gastprogramma 0 3 21 31 0% 2% 14% 17% 70 0 0
besloten programma 6 0 9% 0% 0% 0% 54 0 0
Buren van deBuren 2 0% 1% 0 0
Bekend is bemind /
extra muros
NU: Goede Buren
tentoonstelling -
vernissage
6 3 12 0% 4% 2% 7% 0 0 140 1036
6 8 5 6 11% 7% 4% 4% 9% 5% 3% 3% 450 355 385 911 11% 6% 7% 13%
debat 11 20 28 38 18% 15% 23% 28% 16% 12% 19% 21% 963 956 1651 2155 23% 17% 29% 30%
Colloquium 2 0 4% 0% 0% 0% 3% 0% 0% 0% 105 0 0 3% 0% 0% 0%
Samenwerkingen
NU: Ontmoetingen
12 7 38 35 16% 6% 31% 26% 14% 5% 26% 20% 578 1527 1906 1318 14% 27% 33% 19%
andere 13 14 34% 40% 557 905 674 36% 47% 51%
homo universalis 10 10 7 0% 7% 26% 20% 0% 6% 7% 4% 0 369 445 213 0% 24% 23% 16%
broodje brussel 2 10 13 10 4% 8% 34% 29% 3% 7% 9% 6% 62 601 504 261 1% 39% 26% 20%
Krasse Knarren 2 4 5% 11% 52 170 3% 13%
lezingen 6 14 5% 10% 172 900 3% 13%
boeken 3 21 42 42 5% 17% 34% 31% 5% 14% 29% 24% 295 934 1312 1794 7% 16% 23% 25%
andere 1 4 12 8 33% 19% 29% 19% 33% 19% 29% 19% 150 199 423 380 51% 21% 7% 5%
Belezen en
Goedgekeurd
(opvolger: stille
boeken)
3 5 7% 12% 25% 63% 23 165 2% 9%
Uitgever op bezoek 5 185
boekpresentaties 2 9 7 10 67% 43% 17% 24% 67% 43% 17% 24% 145 535 485 753 49% 57% 37% 42%
radioboeken 8 20 19 38% 48% 45% 0% 38% 48% 45% 0 200 381 496 0% 21% 29% 28%
Mind Europe 2 2 4 4% 1% 3% 0% 3% 1% 3% 0% 240 80 310 6% 1% 5% 0%
Culturele activiteiten 2 0 4% 0% 0% 0% 3% 0% 0% 0% 80 0 0 2% 0% 0% 0%
anderen/
uitzonderlijke
2 1 0 3% 1% 0% 0% 140 0 0 3% 0% 0% 0%
afgelaste activiteiten 3 2 2 3 - - - - - - -
uitgestelde
activiteiten
1 2 1 0 - - - - - - -

Evolutie van het aantal activiteiten en
gemiddeld aantal bezoekers 2005-2008
AAnTAL
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Totaal eigen activiteiten
Totaal activiteiten in vnh deburen
Gemiddeld aantal bezoekers per activiteit
2005 2006 2007 2008
overzicht podcast downloads 2006-2008
AAnTAL
doWnLoAdS
25000
20000
15000
10000
5000
0
2006
2007
2008
Totalen
JAAR
dE CiJFERS
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
jaarverslag 008 67

68
dE CiJFERS
overzicht podcasts
online
sinds
2006
deBuren
titel 2006 2007 2008 totalen
29.04.06 #01 - Stadsdichters bij deBuren 297 1507 3299 5103
01.06.06 #02 - Debat: Van wie is de horizon? 420 1403 1669 3492
06.07.06 #03 - Broodje Brussel extra: Josse de Pauw leest Gerard Reve 356 1332 1154 2842
13.07.06 #04 - Broodje Brussel: Walter Zinzen 296 1846 2644 4786
20.07.06 #05 - Koninklijk bezoek - Toespraak Stefan Hertmans 319 1272 1466 3057
08.08.06 #06 - Koninklijk bezoek - Toespraak Luc Devoldere 236 1229 1017 2482
18.08.06 #07 - Debat van de maand: Zuiderburen 278 1328 1945 3551
25.08.06 #08 - Burgemeestersdebat 404 1046 1384 2834
04.10.06 #09 - Mind Europe IV - debat: Europa: kiezen of delen? 211 1465 1547 3223
05.10.06 #10 - Debat: Dynamiek in Islamitisch activisme 244 2393 2614 5251
16.10.06 #11 - Homo Universalis: Willem Ombelet & Koen Vanmechelen 250 1499 1454 3203
26.10.06 #12 - Walter Zinzen - De Wereld is een Schouwtoneel 356 1515 1050 2921
27.11.06 #13 - Broodje Brussel - Julien Vrebos 190 1435 1338 2963
05.12.06 #14 - Joris Janssens - De Weifelende Ezel 183 2079 3968 6230
12.12.06 #15 - Rudi Fuchs - Rembrandt spreekt 154 1745 1832 3731
20.12.06 #16 - Nescio herontdekt – ‘Dichtertje’ door Bob de Moor en Danielle Losman 166 1691 2001 3858
2007
05.02.07 #17 - Debat: Jeugd- en sportbeleid in Vlaanderen & Nederland - 1789 2861 4650
15.02.07 #18 - Homo Universalis: Panamarenko - 2154 3644 5798
25.02.07 #19 - Broodje Brussel - Oscar van den Boogaard - 2507 7647 10154
28.03.07 #20 - Debat: Wat kan de EU van Nederland verwachten? - 1610 1634 3244
23.04.07 #21 - Debat: ‘Europese mandarijnen’ van Derk-Jan Eppink - 1341 1328 2669
30.04.07 #22 - Debat: Vergeten Oorlogen met Joris Luyendijk en Gareth Evans - 1392 1262 2654
10.05.07
#23 - Mind Europe V: John Buckman -
‘Ray Kurzweil vs Bruce Sterling or... The Singularity vs Blobjects’
- 1582 1692 3274
15.05.07 #24 - Mind Europe V: Paul Gerhardt - ‘A scenario for creativity’ - 1433 2320 3753
21.05.07 #25 - La Créature - Benno Barnard en Chris Lomme - 1980 3813 5793
30.05.07 #26 - Debat: Over het ravijn - met Tom Naegels en Wouter Bax - 1079 1387 2466
14.06.07 #27 - Homo Universalis: Midas Dekkers - 1381 1659 3040
30.07.07 #28 - Jan Siebelink en Stefan Brijs over literatuur en godsdienst - 1003 1065 2068
31.08.07 #29 - Voorstelling Brussels stadsdichterscollectief - 918 972 1890
19.09.07 #30 - Debat: Duurzaam toerisme, een trip te ver? - 571 995 1566
27.09.07 #31 - Arthur Japin leest uit ‘De overgave’ - 729 1052 1781
25.10.07 #32 - MO*-debat: De militaire toekomst van Europa - 783 1075 1858
20.11.07 #33 - Debuutprijs: Het Liegend Konijn - 465 13441 13906
29.11.07 #34 - Paul Frissen - De staat van verschil. Een kritiek van gelijkheid - 426 1097 1523
06.12.07 #35 - Krasse Knarren: Herman De Croo en Frits Korthals Altes - 388 1133 1521
12.12.07 #36 - Krasse Knarren: Hedy d’Ancona en Leona Detiège - 535 1244 1779
2008
23.01.08 #37 - Lezing Ahdaf Soueif tijdens Meeting Points 5 - - 1196 1196
27.01.08 #38 - Paul Scheffer & Louis Tobback in debat over multiculturaliteit - - 1367 1367
01.02.08 #39 - Naema Tahir over ‘Mannelijkheid’ van Harvey C. Mansfield - - 1191 1191

dE CiJFERS
05.02.08 #40 - De VS en de Lage Landen - - 1604 1604
11.02.08 #41 - Sturen bij de moslimburen - - 1172 1172
13.02.08 #42 - Joël De Ceulaer in gesprek met Catherine Verfaillie - - 1285 1285
27.02.08 #43 - Hersenonderzoeker Dick Swaab is ‘Homo Universalis’ - - 1165 1165
12.03.08 #44 - Het verweesde denken - deel 1 - - 1097 1097
14.03.08 #45 - Het verweesde denken - deel 2 - - 1047 1047
17.03.08 #46 - Herman Philipse - - 1154 1154
19.03.08 #47 - Cassiman - Homo Universalis - - 1048 1048
20.03.08 #48 - Johan Verminnen - Broodje Brussel - - 1130 1130
08.04.08 #49 - De Geschiedenis van de wereld van morgen - - 1131 1131
09.04.08 #50 - Bas Heijne - - 844 844
17.04.08 #51 - De Acht Hoofdzonden: Onkuisheid (deel 1) - - 1128 1128
17.04.08 #52 - De Acht Hoofdzonden: Onkuisheid (deel 2) - - 1042 1042
28.04.08 #53 - Homo Universalis: Hans Oerlemans - - 1004 1004
30.04.08 #54 - Maarten van Rossem - - 1581 1581
09.05.08 #55 - Broodje Brussel - Saskia de Coster - - 1012 1012
21.05.08 #56 - Belezen en Goedgekeurd - Renaat Landuyt - - 1058 1058
12.06.08 #57 - Homo Universalis - Kroonenberg - - 904 904
13.06.08 #58 - Broodje Brussel - Jeroen Roppe - - 1007 1007
19.06.08 #59 - Europese President - - 961 961
20.06.08 #60 - Krasse Knarren : Jan Pronk en Willy Claes - - 1037 1037
28.06.08 #61 - De acht hoofdzonden: woede - - 985 985
30.06.08 #62 - Belezen en goedgekeurd - M. De Clercq - - 1090 1090
28.07.08 #63 - Broodje Brussel: Bob Pleysier - - 918 918
29.07.08 #64 - De acht hoofdzonden: Hebzucht - - 1174 1174
20.08.08 #65 - Jean-Paul Van Bendegem - - 1216 1216
16.09.08 #66 - Debat: ‘De islam in Europa: dialoog of clash’ - - 709 709
25.09.08 #67 - Tot ‘t nut van ‘t algmeen: de Literaire Canon - - 417 417
29.09.08 #68 - boekpresentatie: Monica Van Paemel - - 895 895
1.10.08 #69 - Debat: Het maakbare lichaam - - 521 521
14.10.08 #70 - Krasse Knarren - Sportlegendes - Jan Mulder & Paul Van Himst - - 153 153
6.11.08 #71 - Krasse Knarren - Sportlegendes - Janssen & Herman Vanspringel - - 446 446
7.11.08 #72 - Van ‘68 naar ‘08: de barricaden voorbij? Walter en Karl van den Broeck - - 517 517
25.11.08 #73 - debat: Russisch-Europese debatavond (ism Machiavelli) - - 300 300
25.11.08 #74 - Vrijdag, zaterdag, zondag: Michael Freilich over het jodendom - - 202 202
27.11.08 #75 - Boeken van deBuren: Hommage aan Hugo Claus - - 276 276
28.11.08 #76 - Broodje Brussel: Operaregie - - 390 390
4.12.08 #77 - Homo Universalis - Bas Haring - - 293 293
5.12.08 #78 - De Acht Hoofdzonden: jaloezie - - 263 263
6.12.08 #79 - Belezen en goedgekeurd - Bart Dirks - - 307 307
9.12.08 #80 - Tot ‘t nut van ‘t algmeen: De cultuurhistorische canon - - 234 234
10.12.08 #81 - Homo Universalis - Tijs Goldschmidt - - 227 227
11.12.08 #82 - Tot ‘t nut van ‘t algmeen: De Wetenschappelijke canon - Deel1 - - 331 331
12.12.08 #83 - Tot ‘t nut van ‘t algmeen: De Wetenschappelijke canon - Deel2 - - 259 259
18.12.08 #84 - Mo* debat: Het einde van de clusterbom - - 349 349
TOTAlEN 4360 48851 121340 174551
jaarverslag 008 69

70
dE CiJFERS
overzicht radioboeken
online sinds radioBoek 2006 2007 2008 totaal
2006
05.07.06 RB 1-Stefan Hertmans 2735 6300 5025 14060
08.07.06 RB 2-Kees ‘t Hart 2362 5099 4365 11826
17.07.06 RB 3-Tom Naegels 2596 4536 3959 11091
22.07.06 RB 4-Wanda Reisel 2254 4435 3842 10531
29.07.06 RB 5-Oscar van den Boogaard 2221 4470 3851 10542
05.08.06 RB 6-Dimitri Verhulst 2769 5746 5310 13825
12.08.06 RB 7-Anne Vegter 2222 4038 3531 9791
19.08.06 RB 8-Anne Provoost 2535 5075 4123 11733
26.08.06 RB 9-Tommy Wieringa 2415 5422 4061 11898
28.08.06 RB 10-David Nolens 2173 3625 3321 9119
29.08.06 RB 11-Désanne van Brederode 2747 4385 3496 10628
15.09.06 RB 12-Naima Albdiouni 5057 3969 3591 12617
25.12.06 RB 13-Hella Haasse 1074 6965 4833 12872
28.12.06 RB 14-Saskia De Coster 1058 5836 4066 10960
2007
01.01.07 RB 15-Christophe Vekeman 0 6286 3763 10049
04.01.07 RB 16-Tjitske Jansen 0 7937 4035 11972
07.01.07 RB 17-Mark Boog 0 8881 3149 12030
06.04.07 RB 18-Al Galidi 0 5451 3302 8753
13.04.07 RB 19-Chris Van Camp 0 5580 3330 8910
21.04.07 RB 20-Annelies Verbeke 0 5531 3758 9289
27.04.07 RB 21-Kader Abdolah 0 5851 3859 9710
06.05.07 RB 22-Benno Barnard 0 5178 3346 8524
12.05.07 RB 23-Geert Van Istendael 0 5254 3445 8699
20.05.07 RB 24-Aukelien Weverling 0 9664 3506 13170
29.05.07 RB 25-Christiaan Weijts 0 4840 3206 8046
05.06.07 RB 26-Bart Moeyaert 0 5623 3994 9617
08.06.07 RB 27-Erik Vlaminck 0 5976 3812 9788
15.06.07 RB 28-Ruth Lasters 0 5313 4416 9729
22.06.07 RB 29-Ilja Leonard Pfeijffer 0 5839 3603 9442
30.06.07 RB 30-Willem Van Zadelhoff 0 5215 3630 8845
06.07.07 RB 31-Yves Petry 0 5565 3488 9053
13.07.07 RB 32-Joseph Pearce 0 5473 3605 9078
20.07.07 RB 33-Kristien Hemmerechts 0 8679 4446 13125
07.09.07 RB 34-Rashid Novaire 0 4224 3407 7631
14.09.07 RB 35-Khalid Boudou 0 4239 3820 8059
21.09.07 RB 36-Hassan Bahara 0 4334 3673 8007
28.09.07 RB 37-Said El Haji 0 3767 3450 7217
05.10.07 RB 38-Fouad Laroui 0 4208 3756 7964
12.10.07 RB 39-Sevtap Baycili 0 3922 3637 7559
19.10.07 RB 40-Naema Tahir 0 4058 4685 8743
26.10.07 RB 41-Clark Accord 0 4109 4055 8164
02.11.07 RB 42-Nilgün Yerli 0 4102 4023 8125
deBuren

09.11.07 RB 43-Ibrahim Selman 0 4259 3961 8220
16.11.07 RB 44-Karin Amatmoekrim 0 3096 3835 6931
23.11.07 RB 45-Naima El Bezaz 0 3558 4050 7608
07.12.07 RB 46-Lieve Joris 0 3164 4684 7848
18.12.07 RB 47-Sana Valiulina 0 2354 4318 6672
21.12.07 RB 48-Joke van Leeuwen 0 1360 6187 7547
2008
07.01.08 RB 49-Ivo Michiels 0 0 6541 6541
11.01.08 RB 50-David Danish 0 0 6822 6822
18.01.08 RB 51-Hafid Bouazza 0 0 6753 6753
25.01.08 RB 52-Ellen Ombre 0 0 7162 7162
05.02.08 RB 53-Abdelkader Benali 0 0 7812 7812
11.02.08 RB 54-Kristina Goikoetxea Langarika 0 0 9330 9330
21.03.08 RB 55-Bart Koubaa 0 0 8746 8746
05.05.08 RB 56-Rodaan / Al Galidi 0 0 6104 6104
27.05.08 RB 57-Eric De Kuyper 0 0 6496 6496
18.06.08 RB 58-Nelleke Noordervliet 0 0 5720 5720
27.06.08 RB 59-Jeroen Olyslaegers 0 0 5674 5674
04.07.08 RB 60-Jeroen Brouwers 0 0 4994 4994
11.07.08 RB 61-Herman Brusselmans 0 0 7971 7971
18.07.08 RB 62-Marjolijn Februari 0 0 5688 5688
25.07.08 RB 63-Jan Lauwereyns 0 0 4639 4639
01.08.08 RB 64-Jan van Aken 0 0 5229 5229
08.08.08 RB 65-Hilde Van Mieghem 0 0 8993 8993
11.10.08 RB 66-Diane de Keyzer 0 0 7486 7486
27.11.08 RB 67-Luc de Vos 0 0 1717 1717
27.11.08 RB 68-Erik Jan Harmens 0 0 1711 1711
27.11.08 RB 69-Jeroen Theunissen 0 0 2298 2298
1.12.08 RB 70-Diane Broeckhoven 0 0 2269 2269
1.12.08 RB 71-Geertrui Daem 0 0 2715 2715
1.12.08 RB 72-Bernard Dewulf 0 0 2094 2094
18.12.08 RB 73-Marja Pruis 0 0 2446 2446
21.12.08 RB 74-Sus van Elzen 0 0 2133 2133
24.12.08 RB 75-Marc Reugebrink 0 0 2539 2539
TOTAlEN 34218 242791 330690 607699
dE CiJFERS
jaarverslag 008 71

7
dE CiJFERS
Jaartotaal Radioboeken 2006-2008
Radioboeken 2006-2008
doWnLoAdS
doWnLoAdS
deBuren
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
0
2006
2007
2008
Totalen
34218
242791
323989
2006 2007 2008 Totalen
JAAR
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
MAAnd
600998

Medewerkers deBuren
Dorian van der Brempt
directeur
dorian@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 30
An De Bosscher
secretariaat
an@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 30
Ann De Craemer
programmering
ann@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 39
Ronald Giebel
office manager
ronald@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 36
Jenny Quermia
zakelijk leider
jenny@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 37
Annette van Soest
programmering
annette@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 33
Xander Stroo
programmering
xander@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 38
Miet Vanhassel
communicatie en website
miet@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 32
Ann Venneman
pers en communicatie
ann.venneman@deburen.eu
+32 (0)2 212 19 31
Suzanne Vreys
programmering
suzanne@deburen.eu
+32 (0) 212 19 35
deBuren, Leopoldstraat 6, B - 1000 Brussel
t. +32(0)2 212 19 30, f .+32(0)2 212 19 49, info@deburen.eu
deBuren is...
jaarverslag 008 7

74
deBuren geniet de steun van de Vlaamse Gemeenschap en de Nederlandse overheid.
deBuren