Vrijdag 27 januari 2012 - De Pers

De mate van giftigheid van
kikkers is niet aangeboren.
Hoe feller,
hoe giftiger
#Kleurcode
Er lijkt een verband te zijn tussen de
kleuren en giftigheid van kikkers.
Marcel Hulspas
Amsterdam
Gifkikkers hebben felle kleuren. Ze
vallen enorm op. Maar dat vinden ze
helemaal geen probleem, want met
die kleuren waarschuwen ze roofdieren
dat het héél onverstandig is hen te
vangen en op te eten. Ze zijn namelijk
extreem giftig. Gek genoeg zijn kikkers
niet allemaal even fel gekleurd,
en vertonen ze ook allerlei kleuren.
De ene gifkikker is fel rood, de andere
blauw, en weer een andere schitterend
geel. Zit daar een extra ‘waarschuwing’
aan vast? Martine Maan
van de Rijksuniversiteit Groningen
en Molly Cummings van de universiteit
van Texas in Austin denken die
extra ‘kleurcode’ gebroken te hebben.
‘Mannen zijn geboren krijgers’
#Strijd
Zet twee groepen tegen elkaar op,
en de mannen zijn direct bereid om
de confrontatie op te zoeken, zo
constateren psychologen.
Redactie weten
Amsterdam
Oorlog is een mannenzaak. En dat is
geen kwestie van traditie. De eeuwige
strijd om de vruchtbare vrouwtjes is
de man in de genen gaan zitten. Dat
beweren althans wetenschappers van
de Vrije Universiteit Amsterdam en
hun collega’s uit Oxford en Michigan.
VU-psycholoog Mark van Vugt:
‘We concluderen dat mannen nog
steeds psychologische mechanismen
Maan bestudeerde een gifkikker uit
Panama, de Dendrobates pumilio,
die veel verschillende verschijningsvormen
heeft. In sommige gebieden
is hij geel met zwarte stippen, elders
fel oranje en weer ergens anders donkerblauw.
Maan ontdekte dat die
kleurvariatie samenhangt met enorme
verschillen in giftigheid. De ene
D. pumilio was wel veertig keer zo
giftig als de andere. En er lijkt een verband
te bestaan tussen die kleuren en
die giftigheid. Samen met Molly
Cummings berekende Maan hoe opvallend
de kleuren zijn, als ze gezien
worden door de ogen van vogels. En
toen bleek dat de gifkikkers die –
door de ogen van vogels – het meest
opvallend gekleurd zijn, ook het
meest giftig zijn. Vogels kunnen dus
aan een kikker zien hoe giftig die is.
De mate van giftigheid is overigens
niet aangeboren. Om giftig te
worden, eten de kikkers giftige mij-
in zich hebben om de strijd met andere
groepen aan te gaan.’
Van Vugt en zijn collega’s konden
door middel van experimenten,
waarbij mensen in een spelsituatie
moeten kiezen tussen hun persoonlijke
belang en dat van de groep, vaststellen
dat mannen sneller voor ‘de
groep’ kiezen in geval van een dreigende
confrontatie, en vervolgens de
confrontatie ook zoeken. Van Vugt:
‘Op het moment dat we mannen vertellen
dat ze worden vergeleken met
een groep buitenstaanders, kiezen ze
veel vaker voor het collectieve belang.’
Bij vrouwen is dit niet het geval;
die blijven in zo’n geval lekker egoïstisch
bezig. Bovendien bleek uit hun
onderzoek dat mannen veel vaker
De president die terugkeerde
Obama is niet de 44e president van Amerika, zoals
vaak gezegd wordt, pas de 43e. Dit omdat Grover
Cleveland zowel de 22e als de 24e president was.
GETTY IMAGES
ten, mieren en andere giftige ongewervelde
dieren. Die diertjes zijn niet
overal even talrijk, en dus zijn de kikkers
niet overal even giftig. De kleuren
zijn dus ook niet aangeboren; ze
lijken een gevolg te zijn van de (dankzij
dat smerige eten opgebouwde)
giftigheid van de kikker.
En dat juist vogels deze boodschap
kunnen ‘zien’, komt doordat
vogels de belangrijkste natuurlijke
vijanden zijn van kikkers in de jungle,
en dus ook van Panamese gifkikkers.
Wanneer de gifkikkers bekeken werden
door ‘andere ogen’, valt dat verband
bijna weg. Voor krabben en
slangen, die ook kikkers eten maar
waarvan de ogen anders in elkaar zitten
(en die de kleurige kikkers dan
ook heel anders ‘zien’), hebben de
felle kleuren veel minder voorspellende
waarde. De gifkikker wil dus
vooral vogels duidelijk maken: kijk
mij eens mooi zijn! Ik ben erg giftig!
vooroordelen en discriminerende
gedachten hebben over andere groepen
dan vrouwen, en dat zij mannen
uit een andere groep als veel bedreigender
ervaren dan de vrouwen uit
een andere groep. Als ze ‘de tegenstander’
moeten beschrijven, worden
de mannen dan ook vaker gediscrimineerd
dan de vrouwen. Op die manier
wakkeren ze hun eigen strijdlust
nog eens aan.
Van Vugt en zijn collega’s concluderen
hieruit dat mannen ‘biologisch
geprogrammeerd’ zijn om ‘krijger’ te
worden. En eigenlijk heeft dat weer
iets van een open deur, moet hij concluderen:
‘Van jongs af aan zijn mannen
gefascineerd door strijd. Dat uit
zich bijvoorbeeld in het spelen van
cowboys en indianen.’
Vals spel
De Democraat Cleveland had direct na zijn eerste
termijn weer president kunnen worden, maar
Republikeinen vervalsten de uitslag in Indiana.
Hersenen compenseren
Maastricht Wanneer mensen last
krijgen van dementie door alzheimer,
gaan gezonde hersendelen
intensiever met elkaar communiceren
ter compensatie. Dit blijkt
uit Maastrichts onderzoek.
Dagblad De Pers Vrijdag 27 januari 2012 11
Weten
Column Marcel Hulspas
Met z’n allen lekker dom doen
e aarde is aan de ondergang
ontsnapt. Een ge- Dweldige
uitbarsting op de
zon stuurde een ongelofelijke
tsunami van geladen deeltjes
richting de aarde. Deze gruwelijke
‘zonnewind’ stortte zich in de
nacht van dinsdag op woensdag
op ons kleine planeetje. Zoiets
kan vreselijke rampen veroorzaken:
elektriciteitscentrales komen
onder stroom te staan, satellieten
vallen stil, en ga zo maar
door. Vreselijk! Helaas gebeurde
er niks. Maar het had gekund!
Dat was het wetenschappelijk
nieuws van de week. En de enige
manier om van zoiets te genieten,
is net doen of je dom bent.
Dat hebben de heren Pauw en
Witteman goed begrepen. Dus
nodigden ze dinsdag wetenschapsjournalist
Govert Schilling
uit, om het allemaal langzaam en
rustig uit te komen leggen. Schilling
speelde die rol met verve. Hij
had een gele bal meegenomen
(‘Dit is de zon!’) en een kraaltje
(‘Dan is dit de aarde...’) en ook
nog een tl-buisje om uit te leggen
wat noorderlicht is. De beide
heren keken hun ogen uit. Schilling
had ook een filmpje meegebracht
van de zon, gefilmd in uvlicht.
Dan kun je zo prachtig die
geweldige uitbarstingen op de
zon zien. Een toch heel bekend
beeld, maar Paul Witteman
vraagt op zo’n moment: ‘Is dat
Eén pil vermindert lepra
Rotterdam Onderzoekers van het
Erasmus Medisch Centrum hebben
ontdekt dat één capsule van
antibioticum rifampicine de kans
op lepra halveert. Het wordt nu op
grotere schaal uitgedeeld in Indonesië,
waar zich jaarlijks 18.000
nieuwe lepragevallen voordoen.
een waterverftekening van een
depressieve vrouw?’ Haha! Heel
goed, Paul! Je moet vooral niet de
indruk wekken dat je er iets van
weet, van wetenschap. En tot
slot wilden de heren ook weten
of die zonnewind verband hield
met de Maja’s en de ondergang
van de aarde. Einde onderwerp.
Waarom toch?! Vanwaar deze
georkestreerde stupiditeit? Blijkbaar
kan er in dat programma
uitgebreid aandacht worden besteed
aan de meest subtiele politieke
en economische problemen,
en doen de heren er dan alles
aan om de indruk te wekken
er verstand van te hebben. Maar
als het om wetenschap gaat, dan
moet het niveau teruggeschroefd
naar ergens onder dat
van het Jeugdjournaal, en gedragen
de heren zich spontaan als
randdebielen. Verstand van wetenschap
hebben is in Hilversum
not cool. Wat verwachten we
dan nog van gewone Nederlanders?
Marcel Hulspas is wetenschapsredacteur
van De Pers.
Rode lieveheersbeestjes
Wageningen Sinds de jaren ’80
zijn er in Nederland steeds minder
zwarte lieveheersbeestjes, terwijl
de rode meer voorkomen. Wageningse
biologen denken dat dit
komt door klimaatverandering.
Magnetische zeep
Bristol Britse natuurkundigen
hebben een zeep ontwikkeld
waarin ijzeratomen zitten. Zo’n
zeep kan handig zijn voor bepaalde
schoonmaakklussen, omdat
deze als hij zich aan het vuil heeft
verbonden, met magnetische velden
verwijderd kan worden.
Zelfs geen verfje
Zijn vrouw droeg het Witte Huispersoneel op
niets aan het interieur te veranderen, ‘want we
komen terug’. Dat bleek vier jaar later echt waar.