Dagkrant 7 - deSingel

EXTRA DIKKE EDITIE!!! Nu ook met summerschool!!!
Later wil ik Wouter
Hillaert worden!
‘Jan Decorte moet terug in de politiek. Dan kunnen we nog eens lachen.’
(antwoord festivalcatering op de dagvraag)

Zou ’k ?
Zou ‘k verder leven ooit in mijn gedichten?
Zou ‘k eeuwigheid verwerven met mijn rijm?
Zou Vader Tijd voor mijne verzen zwichten,
mij blijvend tooien met laurier en tijm,
zoals de slager doet met varkenskoppen
die hij tentoonstelt in zijn winkelruit?
Of zal de tijdeloosheid schielijk stoppen
op het moment dat ik mijn boeken sluit?
Eindig ik met mijn muil vol peterselie
of daal ik onvergeten in het graf,
zacht begeleid door een omfloerste pauk,
voor sterflijkheid behoed door ’t evangelie?
Ga ‘k de Parnassus op ofwel hem af?
Of zou ‘k er mijn kloten aan vegen? Zou ‘k?
[WVG]
Eergisteren presenteerde Het Theaterfestival de
sonnettenbundel ‘God is een constructiefout’ van
de overleden theatercriticus Wim Van Gansbeke in
HETPALEIS. Op deze plek krijgt u telkens een
sonnet.
Het mooiste spel ter wereld
Na zes dagen vol theater en schrijven over theater, en toegegeven, de
bijhorende randfenomenen, sta je niet geheel weigerachtig tegenover een
avondje iets anders doen. Daarom besloot ik naar ‘Bad van Marie’ te gaan.
Net niet vervuld van machistische gevoelens huppel ik de ring in. Bleek het
algauw opnieuw om theater te gaan. Theater! Gelukkig kwam daar al snel een
wulpse dame, euh, aangehuppeld, want we bevinden ons naast de befaamde
‘konijnenpijp’ (voor de niet-Antwerpenaren: de Waaslandtunnel). Zij kronkelt
en zij doet maar wat, zij zingt met een hese stem. Er bestaan slechtere
afbijtingen van de spits, zeker in de buurt van de konijnenpijp.
De hyperkinetische showmaster heet ons welkom in de showroom en
presenteert ons bij een glaasje sjampieter het programma. Gelukkig blijkt het
niet om theater te gaan. Dat zou de zogezegde CEO van Renault, die vast al
eens de CEO van Volkswagen maar ook van Volvo (overigens betere auto’s)
heeft gespeeld, achteraf ook nog opmerken.
Deze CEO doet zijn intrede met een bedankwoord, waarin hij de hoofdzakelijk
commerciële beweegredenen van zijn firma om zich tot dit evenement te lenen
opsomt. Hoofdzakelijk commerciële redenen, want ook hij is ‘een
cultuurminnend mens’.
Donder op. Vandaag even niet.
Onder het mom van cultuurparticipatie, lees: het klootjesvolk naar het theater
krijgen, verloot men een auto. Een nieuwe auto spreekt tot de verbeelding in
onze materialistische maatschappij, wars van marxistische prietpraat, zelfs
een lelijke. Zelfs als men er al twee heeft – ook lelijke.
Maar naar een auto kijken we niet voor de schoonheid, daar bestaan vrouwen
voor. Vanavond toch. En gelukkig vervolmaakt de CEO, veruit het grappigste
personage want een regelrechte etter, snel de heilige drievuldigheid: ‘Volgens
studies van de VUB zijn er wekelijks meer mensen die naar culturele
activiteiten gaan, dan dat er mensen in voetbalstadions verzamelen’.
Deze man weet waarover hij spreekt, en ik deel zijn enthousiasme, maar hij brengt me vooral op ideeën. Ik zet mijn laptop aan, surf naar
een ‘webstek’ met live sportverslaggeving.
21u34. Tussenstand Liverpool – Standard, voorronde van de Champions League: 0-0.
Zo hè. Daar gebeurt voorlopig even weinig als hier.
Door een ander totaalspektakel dan voetbal open te stellen voor het hele gezin, moet men zich haast wel overleveren aan de volledige
willekeur. Dat is goed gezien, het past in de sfeer van bedrijfs-Sinterklaasfeesten, en ook wel een beetje in dat van cabaret. Mannen die
zich zonder aanwijsbare reden verkleden in Edith Piaf en haar bekendste nummer vertolken horen misschien eerder in Blankenberge
thuis, in een verzopen café, maar, en dat is het ergste van de zaak, zijn niet compleet ondenkbaar in een Renault-garage. De
belangrijkste verdienste is dat deze voorstelling daarop wijst. Toch vergeet ik even al mijn goede intenties en blijf ik bij de les. Nog
steeds 0-0, het is spannend, mijn gedachten zijn bij de Rouches en de Reds, in feite twee keer hetzelfde zult u zeggen, en ja, inderdaad,
maar dan wel in een andere taal.
21u50. Slecht nieuws: pauze. Nu moet ik wel opletten hier. Zou er nog champagne zijn?
De auto wordt verloot. Aan dezelfde mevrouw als in mei 2007. Hoeveel geluk kan je hebben.
22u15. Aftrap van de tweede helft. Zijn ze nog verbeten?
Nee. Of ja. Het winnende koppel wordt moreel verplicht de auto te doneren aan het gezelschap, zodat die er een vliegticket mee naar
Argentinië kunnen kopen, om er straattheater te gaan maken met weeskinderen. Niet om er voetbal met hen te spelen.
22u32. Nog steeds 0-0 op Anfield Road. Hoe kan dat? Wat gebeurt er? Even verder lezen. Nu gaat het om de knikkers.
De man en de vrouw worden bijgestaan door de CEO van Renault die het geen manieren vindt van de makers, van wie je geacht wordt te
vergeten dat het ‘makers’ zijn, en die zich in naam van zijn roestige bolides verontschuldigt bij het koppel. Een Senegalees komt binnen
op het verkeerde moment, zingt, brengt geen zoden aan de dijk. Liverpool scoort twee minuten voor tijd de beslissende goal. Een
Hollander, nota bene.
Het spel zit op de wagen, iedereen raakt slaags, het koppel gaat er met de Twingo vandoor. De CEO trapt het af, niet de marxistische
prietpraters. You’ll never walk alone. Daar heeft hij een dikke lease-auto voor.
Commentaar na de match: het beste team heeft niet gewonnen. [GDW]
All we hear is Radio Angelo
LUISTER vanaf 17h naar Radio Angelo via www.theaterfestival.be
of www.studiovillanella.be
of blijf in de buurt van de festivalsite!!
Vandaag heeft Angelo Stefan Van Brabant en Bart Meuleman te gast.
- 2 -

Meester machine
Vanavond ben ik jou marionet
dans met mij
dan vlieg ik in de schaduw
als een glitch van jou perfectie
laat ik los wat jij bedacht
we gaan niet in de zetel hangen
maar aan de tv
verdwijnend in het scherm
komen wij terug met twee
we geven ons niet over
aan de zwaartekracht
maar als aan pianosnaren
in een pirouette nacht
spelen wij drie de muziek
van een kabbelend meer
als ongetemde zwaantjes
spoelen wij op en neer
kronkelend tot in de tenen
het circus van ons hangplezier
betast mijn rug en onze benen
het einde verwacht een tel tot vier
[CH]
Een vrouw wordt de scène opgetakeld. Ter hoogte van haar middel
zijn twee kabels bevestigd. De kabels zitten vast aan een machine
die boven het podium opgehangen is. Met behulp van het toestel
wordt de vrouw opgeheven, neergelaten, naar voren en naar
achteren getrokken. Op het ritme van de bewegingen van de
machine danst ze een sobere choreografie. Uit de boxen klinkt
pianomuziek waarin enkele noten opnieuw en opnieuw herhaald
worden.
In eerste instantie komt haar ballet zweverig over, gewichtloos.
Pas na een tijdje wordt zichtbaar hoe gecontroleerd door de
machine haar bewegingsvrijheid is. Armen en benen strekken, tot
een bolletje opkrullen, pirouettes en tuimelingen in de lucht, plat
op de grond. De bewegingen zijn ingehouden en beperkt. Het ritme
van de verplaatsingen van de machine bepaalt bovendien het
ritme van de dans. Ze beweegt ook temidden van vier gigantische,
transparante schermen. Maar niet alleen controleert de machine
de danseres, de danseres controleert ook de machine. Met haar
gewicht zet ze druk en doet ze de machine andere richtingen op
bewegen dan het toestel zelf uitgaat. Bij iedere stop of vertraging
deint de machine na onder het gewicht.
De choreografie stopt, en de danseres verdwijnt uit het zicht. Als
de scène opnieuw centraal verlicht wordt, hangen twee
danseressen in plaats van één aan de machine. Samen voeren ze
dezelfde choreografie uit. I, en II, springt in mijn hoofd op. Klopt.
Lichtwissel, drie danseressen. Na een laatste lichtwissel, vier.
Perfect voorspelbaar, en toch blijft de spanning in de voorstelling
constant. Er wordt een verwachting gecreëerd waarvan de
toeschouwer nooit zeker is of ze zal worden ingelost. Bovendien
wordt wel telkens dezelfde choreografie uitgevoerd, maar heeft ze
Voor de danseressen aan de haak gaan
Kort interview met Kris Verdonck
Kris Verdonck wil met I/II/III/IIII de wens van het klassieke ballet vervullen; dat de danser kan
vliegen. Samen met dramaturge Marianna Van Kerkchoven kwam hij tot het concept van een
dansmachine. De middag voor de moment suprème heb ik Kris aan de telefoon. Ik
probeer de nodige bagage te krijgen voor een intensere blik op de voorstelling.
Mijn nieuwsgierigheid gaat eerst uit naar de titel.
I/II/III/IIII staat voor de structuur van het stuk. De 'pas de quatre' vertaalde ik naar vier fases
aan de machine: solo, duo, trio, kwartet. De vier is bewust fout geschreven om de visuele
voorstelling van vier hangende danseressen te weerspiegelen. Verder heeft de titel geen
referentiekaders. We hebben wel gerepeteerd met twee wat het toonmoment I/II opleverde.
Hoe is het creatieproces op gang gekomen?
Door een opvoering van Het Zwanenmeer te zien werd ik geïnspireerd om een dramaturgie op te
bouwen, die ik dan heb toegepast op een voorstelling waarin de relatie van lichamen met een
object wordt aangegaan.
Die relatie lijkt de kern van je werk. In Box is het centrum van de installatie, een
buitengewoon felle lamp, zo sterk dat de mens er niet naar kan kijken en de schoonheid
hem ontgaat. Heb je hier bewust gekozen voor meer evenwicht in de relatie mens-techniek?
Of gaat het om de zelfde ondergeschiktheid?
In feite gaat het hier om beide. Enerzijds vervult de techniek de ultieme wens van de ballerina
om te kunnen vliegen. De machinerie zorgt ervoor dat de danseressen in de lucht vrij kunnen
bewegen. Anderzijds zitten ze er aan vast. Dit is dus een voor en nadeel en zorgt voor een
confrontatie, zoals die in ons leven ook zit. Er is een zekere vrijheid omdat de danseressen ook
de machine in bepaalde mate kunnen besturen, maar ze moeten zich er wel aan overgeven.
Na de voorstelling is er ook een nabespreking. Vind je het belangrijk dat je werk begrepen
wordt?
Voor mezelf is dat niet echt nodig. Het is fijn om reacties te horen, zowel positieve als
negatieve. Maar wat gezegd wordt gaat keuzes binnen mijn werk niet beïnvloeden. Het is
belangrijk er over te praten zonder dat het geduid moet worden. Het werk is wat het is en
iedereen kan er uit halen wat hij wil. Ik wil geen boodschap opdringen, maar het werk
communiceert wel, maar enkel wat het publiek er in wil lezen. Dus het is niet de bedoeling om
de voorstelling uit te leggen. [CH]
I/II/III/IIII: tellen en van tel zijn.
keer op keer een andere impact. De eerste indruk van lichtheid
bouwt geleidelijk af naarmate meer danseressen aan de machine
komen te hangen. Het ballet gaat steeds zwaarder ogen, steeds
meer inspanning moeten de danseressen doen om de bewegingen
tot uitvoering te brengen. Vooreerst moeten ze in de ruimte
rekening houden met de aanwezigheid van de ander, en worden
hun bewegingen daardoor kleiner. Bovendien oefent het groeiende
gewicht steeds meer druk uit op de machine. Deze maakt steeds
diepere buigingen en heftigere schommelingen en beïnvloedt zo in
stijgende mate de bewegingen van de danseressen. Tenslotte
hebben de bewegingen van elk van de danseressen invloed op die
van de andere. Als er één een fout maakt is dit voor alle anderen
voelbaar, en moeten zij hun bewegingen aanpassen. Synchroon
bewegen wordt steeds moeilijker.
Moedig vraagt Verdonck geduld, hij vraagt begrip, en vraagt tijd.
Voor zichzelf vraagt hij de tijd om zijn opzet consequent door te
voeren. Enkel door per choreografie slechts één danseres meer
aan de machine te hangen, en ze identieke choreografieën te laten
uitvoeren, kan hij de subtiele veranderingen laten zien die de
aanwezigheid van één persoon méér teweegbrengt. Elk individu
heeft impact op het gebeuren. Van het publiek vraagt hij de tijd
om telkens opnieuw te kijken naar dezelfde choreografie, dit
telkens opnieuw met andere ogen. De blik verandert overigens uit
zichzelf, want de bewegingen zíjn elke keer anders. Vreemd
genoeg kijk ik ook elke keer naar andere dingen op de scène. Het is
omdat wij niet op onszelf bestaan, dat wij blijven kijken om te
zien hoe elke andere mens ons dwingt onze ervaring, onze
perceptie, onze blik bij te stellen.
[TA]
- 3 -

Guilty pleasure in de festivalunderground
Een gesprek met Stef Lernous van Abattoir Fermé
Stef Lernous is een bezige bij. Het voorbije seizoen leverde hij
met zijn Abattoir Fermé drie producties af en er zijn er op dit
moment alweer drie in de maak. Daarnaast werkt hij nu
opnieuw met Figurentheater De Maan , bereidt hij zijn volgende
academiejaar als docent aan het Rits voor en spendeert hij de
rest van zijn tijd aan debatten, interviews en
onderzoeksprojecten. Hij neemt dan ook niet voor om het even
wie zijn telefoon op. Gelukkig zijn wij van de dagkrant niet om
het even wie.
Hardboiled, Tourniquet of Mythobarbital. Zijn jullie tevreden
met de keuze voor Tourniquet?
Natuurlijk, als Mythobarbital volgend jaar maar
geselecteerd wordt. Hoewel ik altijd gelukkig ben
met eigen werk dat ik in première laat gaan, vind ik
Tourniquet een uitzonderlijk mooie voorstelling. Ze
is veel ‘alchemischer’ dan Mythobarbital en meer
gericht op de mystieke zeggingskracht van de
beelden.
In welke zin is de voorstelling een knelverband?
Kan of wil Tourniquet ons bloeden stelpen?
We willen met deze voorstelling in zekere zin wel
het ritueel in ere herstellen. Dat doen we door een
gruwelijke, maar tegelijk erg vruchtbare, energie
naar boven te brengen. Het gaat dan om een diepe angst, een
existentiële horror, die doorheen de tijd verbannen is naar de
krochten van ons wereldbeeld. Freak shows en
carnavalsfeesten zijn bijvoorbeeld essentiële vieringen, maar
die zijn tegenwoordig gedegradeerd en gecommercialiseerd. De
daardoor verloren gegane verbondenheid en verwondering
willen wij met Tourniquet terugbrengen. Met een
jongensachtige ‘guilty pleasure’ vinden wij het dan ook
fantastisch dat wij op het Theaterfestival de positie van die
countercultuur enigszins kunnen opwaarderen.
Hoe is de beeldtaal tot stand gekomen? Hoe belangrijk was
het narratieve tijdens het werkproces?
Als theatermaker heb je altijd wel een concreet gegeven als
vertrekpunt nodig. In het geval van Tourniquet waren dat voor
ons de exorcismen die plaatsvonden in Molenbeek en
Schaarbeek. Om tot de uitdrijving te komen, werden de
lichamen van de bezeten afgeranseld. Maar hoewel we van dat
beeld van foltering vertrokken zijn, is het woord tourniquet
geleidelijk aan een eigen leven gaan leiden. Met woorden vertel
je wat je te vertellen hebt, met beelden kan je niet weten welke
betekenis ze dragen en begeef je je op vaag terrein. Als wij ons
achteraf de vraag stellen “Hoe hebben wij de vorige
“Vele voorstellen,
zoals elkaars zeik
drinken of een
pingpongballetje in
hun reet stoppen,
brengen de spelers
zelf aan.”
voorstelling ook weer gemaakt?”, dan moet ik toegeven dat we
het vaak niet meer weten. Van het werkproces van Tourniquet
herinner ik mij vooral dat we erg veel hebben rondgedraaid.
De hoeveelheid wijn – of is het stiekem toch druivensap? -
die tijdens Tourniquet wordt gedronken, is duizelingwekkend.
Bij Abattoir Fermé gaan de spelers tot het uiterste. Zijn er
ook grenzen aan hun gewilligheid? Wanneer haken zij af?
We folteren elkaar niet en er wordt zelden iemand
gemanipuleerd om iets onvrijwilligs te doen. Vele voorstellen,
zoals elkaars zeik drinken of een pingpongballetje in hun reet
stoppen, brengen de spelers zelf aan. Soms doen
ze zelfs onmogelijke voorstellen. Bovendien
weten mijn spelers dat ze mij volledig kunnen
vertrouwen. Zij kunnen op elk moment aan de rem
trekken. Daarnaast nemen we ook de nodige
voorzorgsmaatregelen. Wat moet uit
veiligheidsoverwegingen, dat doen we. Neem nu
die passage met de slijpschijven in Tourniquet. De
spelers dragen daar een veiligheidsbril om te
voorkomen dat er ook maar één vonkje in hun
ogen terecht komt.
Hoe subversief is Tourniquet? Wat mogen de
toeschouwers die de voorstelling nog niet
hebben gezien, verwachten?
Subversiviteit is een erg subjectief begrip. Als iemand iets ziet
of meemaakt waardoor zijn kijken naar de realiteit door elkaar
wordt geschud, dan is dat iets subversiefs. Tourniquet is voor
mij geen subversieve voorstelling, maar ik kan verstaan dat ze
dat voor sommige mensen wel is.
Gisteren stelden we in de dagkrant de vraag: “Met welke
acteur/ actrice ziet u een tête-à-tête wel zitten en hoe loopt
de avond af?”, Wat zou u antwoord geweest zijn?
Ik zou onder meer graag eens voldoende tijd vrijmaken voor
een diepgaand gesprek met Jan Fabre of Jan Lauwers. De avond
eindigt in de wetenschap dat we goed bezig zijn.
Ik laat u in die
wetenschap.
Wat er door ruis en
omgevingslawaai door
de telefoon niet is
doorgekomen, komt
Stef Lernous u nog
zelf vertellen na de
voorstelling vanavond
in de Zwarte Zaal.
!! TIPS VAN HET HUIS !!
* LAATSTE TICKETS voor Droom van een Zomernacht!!
* EXTRA VOORSTELLING voor VILLANELLA: Design God (Space) op vrij 29/8 om 19u en 21u – vertrek onthaal
festivalcentrum
* Op 29 en 30 augustus treedt er een groep op in het festivalcentrum, daarna neemt de dj de
sfeermuziek voor zijn rekening. (dit valt onder de programmatie van Studio Villanella)
* Ga eens langs in de BOEKHANDEL (de opvallend gekleurde serre in het festivalcentrum): BOEKEN AAN
DUMPINGPRIJZEN
* De salons komen eraan!! GRATIS TOEGANG – 17u30 – salon festivalcentrum. VANAVOND: 28/08:
Kunstkritiek – 29/08: Scenografie – 30/08: Het spel van de waanzin.
* Post al uw reacties op artikels en recensies in deze dagkrant op www.urbanmag.be!
- 4 -

summerschool kunstkritiek
De summerschool kunstkritiek (i.s.m. VTi) is één van de drie – naast toneeltekstschrijven (i.s.m. Schrijverspodium) en dramaturgie (i.s.m.
Villanella - door Het Theaterfestival ingerichte workshops voor enthousiaste schrijvers. Onder begeleiding van professionals bezoeken
en bespreken ze verscheidene stukken op dit festival en ontwikkelen zij hun vaardigheden. Hieronder vindt u een greep uit hun
schrijfsels, over diverse voorstellingen.
Een figuur met berenhoofd komt op en rijdt met een karretje
over de scène die bezaaid is met noppenplastiek. Daardoor
weerklinken vele kleine knalletjes, alsof er geweerschoten
worden gelost. Op het podium slingeren allerlei spullen rond:
kartonnen dozen, plastieken buizen, een ladder, een kast.
Wanneer op de scène een tweede beer verschijnt, graaien ze
allebei naar objecten en doen ermee wat in hen opkomt. Een
buis met een ontstopper erin wordt een stethoscoop, wordt een
koptelefoon, wordt voetjes die stappen. De beren lijken twee
kinderen die vrolijk spelen en vanalles uitproberen met de
attributen op de scène, niet geremd door normen of waarden.
Ze gooien nonchalant objecten op de grond en maken ze kapot
of vuil, tegelijk speels en hard.
Wanneer de beren drie schedels gebruiken als handpoppen
laten ze er twee plots passioneel tongzoenen. De derde kijkt
toe en wil meedoen aan dat erotische spel, waardoor de
onschuldige poppenkast al snel ontaardt in een orgie van
doodshoofden. Ook de beelden die af en toe op een groot
scherm geprojecteerd worden, zijn seksueel getint, soms zelfs
ronduit pornografisch. Terwijl de ene beer schijnbaar
onachtzaam alles wat hij op de scène vindt exploreert, zet de
andere minutieus voorwerpen klaar voor een filmpje. Met
vingercamera’s filmen ze die miniatuurtaferelen.
In een van de projecties wordt getoond hoe een aantal
porseleinen edellieden toekijkt hoe een romp met erectie
Een vrouw met berenkop zit achterovergezakt in een
materiaalkar midden in een ongeordend samenraapsel van
tafels, kartonnen dozen en een volgestouwde ouderwetse
keukenkast met venstertjes, lappen stof, nepskeletten... Een
enorm modelvliegtuig boven het midden van de scène lijkt een
stille voorbode van een plotse ontsnapping uit dit
puinhoopuniversum.
Losjes manipuleert de beervrouw een lange grijze
ribbeltjesbuis, eerst kinderlijk onschuldig, later alsof het
voorwerp een aangeplakt lid is. Ze brengt het uiteinde binnen
in de muil van een namaaktijger en ook de piepschuimdwerg
voor haar voeten krijgt een beurt. Tussen de handelingen door
glijdt de beervrouw zichzelf met de kar heen en weer. De
blaasjes van de uitgespreide stukken beschermingsplastiek
knapperen als spervuur onder de wielen. De gezapige kalmte
van het begin is aan flarden gesalvood, dit lijkt geen
onschuldige trip te worden. De mannelijke kompaan van de
beervrouw duikt op en gaat hurken onder de tafel aan de rand
van de rommelzee. Hij lijkt iets als een bruine boodschap
achter te laten. Een vleugje seks was er al, nu begint het ook
naar beerput te ruiken.
Hotel Modern speelt zijn recentste productie Rococo in de
bonbonnière Bourla. De zaal ademt romantische kitsch en
bourgeois preutsheid. Op dat laatste beukt, zelfs neukt, het
Nederlandse gezelschap heftig in. Bovendien moet het
verwaande beeld van de mens als verheven diersoort het
ontgelden. Gedeconstrueerd tot een hoopje botten, een
Gevallen engelen – Rococo (Hotel Modern)
Bloot en spelen – Rococo (Hotel Modern)
bevredigd wordt. Iedereen tuurt wellustig naar het tafereel en
het publiek slaat de hele situatie gade. De toeschouwers
bespieden de gluurders, voyeurisme ten top. Op een ander
filmpje smullen kabouters van een vieze smurrie op de grond,
waarna een delicaat porseleinen meisjespopje het goedje op
alle gezichten smeert die ze tegenkomt. In deze projecties is
het verbazingwekkend om te zien hoe de makers met levenloze
voorwerpen afschuw kunnen opwekken. Door de context en de
camerastand lijken de beeldjes tot leven te komen en emoties
te uiten.
Uit de scènes waarin de beren zelf de hoofdrol spelen, blijkt de
grenzeloze verbeeldingskracht van de wezens. Daarmee zetten
ze de ook toeschouwers aan tot fantaseren. Eén van de beren
maakt een marionet van aardappelen en satéstokjes en hijst
die de lucht in. Plots wordt de constructie een UFO, of een
satelliet. Je kan er alles in zien. Met allerlei voorwerpen roepen
de makers een universum op dat ludiek en onschuldig is, maar
tegelijk ontaard en verdorven. Wanneer één beer zich plots
verkleedt in een engel met harp weet je dan ook dat hij niet
écht vroom en verheven is. Het wezen is door en door
geperverteerd zonder het zelf te beseffen. Door in te gaan op
elke behoefte, is de beer een gevallen engel geworden.
Jozefien Van Beek
ribbenkast, schedel en eenzame voeten, wordt hij door twee
vingervlugge beerfiguren gemanipuleerd, geassembleerd,
geperverteerd en gepenetreerd. Hiervoor worden uit was
geboetseerde lichaamsdelen in miniformaat en een hofhouding
van porseleinen kitschbeeldjes ingezet. Ze zijn het onderwerp
van de scabreuze en seksuele spelletjes die de beren met
precisie in scène zetten. De taferelen worden via een
vingercamera op groot scherm geprojecteerd, waardoor de
voorstelling een tweede laag krijgt. Videobeelden hebben altijd
een grote aanzuigingskracht, hiervan maakt Hotel Modern
kundig gebruik. De tegenstelling tussen de poezeligheid van de
figuurtjes en de decadente geladenheid van de handelingen
doet geamuseerde nieuwsgierigheid naar wrang afgrijzen
kantelen. In de handen van de beerfiguren verworden
marionetjes van was en porselein tot pornosterren. Het
onbevangen toekijken wordt gluren.
Luid tromgeroffel en een volgspot leiden de blik naar het
voorplan van de scène. In een gebricoleerd miniatuurcircus
proberen twee gemodelleerde rompen met erectie elkaar op
een slappe koord te penetreren. ‘Oooh! Aaah!’ Applaus. De
coïtus als uitbundig feest. Of hoe het spel van kinderen en dat
van volwassenen kan verschillen. Zijn die grote mensen echt
wel zo verheven als ze denken? Laat ze binnen in een
speelgoedzolder en ze willen er niet meer weg. En dan krijg je
dit soort wantoestanden. Bloot en spelen.
Annick Lesage
- 5 -

summerschool kunstkritiek
Eros en Thanatos in de speeltuin – Rococo (Hotel Modern)
Nog voor de voorstelling begint wekt de volgestouwde bühne
nieuwsgierigheid. Een keukenkast met tientallen porseleinen
beeldjes. Daarnaast een tafel overladen met eigenaardige
objecten. Het lijkt wel een stand op de sjacherbeurs. Nog een
kraampje met het opschrift 'Rococo' en daarboven een verfomfaaid
projectiescherm. Overal manshoge, op elkaar gestapelde
kartonnen dozen. Daartussen - achteloos – twee levensgrote
witte sculpturen. Assemblages van voorlopig ondefinieerbare
vormen. Het houten geraamte van een jachtvliegtuig zweeft boven
het geheel. Is dit het atelier van een kunstenaar? Dit zijn niet
zomaar een hoop banale objecten. Hier is meer aan de hand.
Het stuk begint letterlijk al knetterend. Een acteur met een
enorme berenkop rijdt, in een ijzeren materiaalkar, lustig rond
over grote stukken noppenplastiek. Het is alsof tientallen
voetzoekers ontploffen en de hele rimram tot leven wordt gewekt.
Even later tuimelt de andere acteur, ook met berenkop, uit een
kartonnen doos. Net als kleine kinderen in concentrische kringen
de onmiddellijke wereld rondom zich ontdekken, onderzoeken de
twee beren met een opgewekte nieuwsgierigheid de voorwerpen
die quasi toevallig voor hun voeten terechtkomen. Een kartonnen
doos valt om. Rommel rolt het podium op. Een lange tube wordt
een voelspriet, een paar elastische benen zonder romp. Dit is
animatie 'pur sang'. Huisraad wordt readymade.
Geen woord wordt er gezegd. Je wordt opgeslorpt in de wereld van
twee nieuwsgierige beren – een mannetje en een vrouwtje - op
ontdekkingstocht. Niet alleen doorheen de speeltuin van
voorwerpen, maar ook naar hun eigen seksualiteit. Ze besnuffelen
zichzelf en elkaar. Pipi doen en prutsen aan het eigen piemeltje.
Dit is geen vrouw die aan haar 'foef' ruikt, maar een speelse beer.
Door de hoofden van de acteurs te verbergen achter twee
berenkoppen, krijgen de spelers iets ondefinieerbaars en worden
de relatie tussen handeling en betekenis, verwachting en
zekerheid op de helling gezet. Associatie en verbeelding krijgen
vrij spel.
Helikoptergeraas. De voorstelling wordt gaandeweg minder
onschuldig. Het speelse krijgt een onrustwekkende, macabere
ondertoon. Er verschijnen plastieken knoken, schedels en voeten
tussen het speelmateriaal. Rond de tafel worden met een
vingercamera minitaferelen geregistreerd en uitvergroot. In het
begin nog onschuldig met een streep compote van rodekool.
Poppetjes kijken nieuwsgierig de zaal in. De beren worden
animators. En naarmate de voorstelling vordert: hulpstukken van
wassen penissen die alles penetreren wat er te penetreren valt.
Eros en Thanatos wippen vrolijk op en neer temidden van
porseleinen rococo salons. Ongeremde fantasie ontaardt in een
hilarische ontlading.
Rococo is een dadaïstische ode aan de verbeelding. Associatie en
collage halen elk begrijpen onderuit. Een voorstelling vol
tegenstellingen zonder tot een synthese te willen komen: Eros en
Thanatos in een speeltuin vol onrustwekkende weerhaakjes,
gehuld in een poëtische bric-à-brac. Uiteindelijk blijven alleen de
grote witte sculpturen onaangeroerd. Pas in de verstilling van het
einde, waar opnieuw plaats is voor een overzichtelijke blik, wordt
duidelijk dat het assemblages zijn van armen en benen. Twee
bergen knoken als stille, gniffelende getuigen...
Eva Steynen
De mythe van de parlementaire democratie
Romeinse tragedies van Ivo Van Hove/Toneelgroep Amsterdam
Romeinse tragedies vult een halve dag in je agenda. Dit stuk kom
je beleven. Ondertussen speelt Shakespeare maal drie.
Toneelgroep Amsterdam brengt drie psychopolitieke histories
over de onkunde van macht in het oude Rome. Aanschouw dit
staatsdom in verval.
Op de scène een kantoorgrijs decor: zitmeubels in rechtlijnige
vormen, kamerbreed tapis plein over de vloer, hier en daar de
obligate trieste plant. Een karakterloos kabinet in een doorsnee
ministerie. Verder is de bühne bezaaid met televisieschermen. Wij
leven in een beeldcultuur.
Camera’s registreren het gebeuren, volgen de acteurs, zoomen in
op handelingen. Als publiek kies je zelf het perspectief: volg je het
spel of de weergave ervan op het scherm. Links en rechts kijk je de
coulissen in; een acteur bij de schmink, een technieker stand-by.
De schijnbare transparantie van een representatieve democratie.
U mag alles zien, in ruil voor uw vertrouwen. Maar de echte
besluitvorming vond veel eerder achter gesloten deuren plaats.
Het topje van de beleidsberg.
Er is een bierbar, broodjes en pastasalade; wees gerust, wij
dienen uw belangen, u komt deze voorstelling zo aangenaam
mogelijk door.
Het publiek is vrij zich te bewegen, maar daarom net verlamd.
Romeinse tragedies is een schijndemocratie. Eens je plaats
gekozen los je op in het decor. Achter of naast je spelen de
acteurs hun rol, van interactie is geen sprake, praten is hun
privilege. Het volk wordt verdragen als echo van hun stem. Stop
hen wat te eten toe, een beeldscherm ter ontspanning; de
behaaglijke onderdrukking.
Voor het podium vult een tweekoppig orkest de orkestbak met
groots slagwerk. Met dreigende toon bespelen de muzikanten van
BL!NDMAN hun instrumenten als oorlogsmachinerie. Steeds
weerklinkt nerveus de tromslag, als een permanente
oorlogsdreiging.
Conflict nummer één, bom bom. In Coriolanus verliest de
genoemde de gratie van het plebs. Het graan is op, de
voedselcrisis dreigt, het volk komt in beweging. Generaal
Coriolanus voelt de hete adem van een naderende opstand. En wie
niet slim is, moet sterk zijn. Hij trekt ten oorlog tegen de Volscen,
brengt de overwinning, en krijgt – voor wat hoort wat, nietwaar –
een politieke post in ruil. Regeren doet hij echter vanuit een
militaire logica, survival of the fittest, wie niet zelf in zijn voedsel
kan voorzien heeft niet het recht te spreken. De neerwaartse
spiraal van onze voedingsindustrie; monddood is onze
volpropmaatschappij.
Zijn onverwerkte Oedipuscomplex doet Coriolanus echter de das
om; moeder de vrouw bepleit de vreedzame coëxistentie,
Coriolanus verslapt en sterft een Darwiniaanse dood. Niet langer
een stem in de stroming. Aan eigen identiteit ingeboet verliest hij
zijn functie in deze maatschappij-in-haperende-beweging. Zo nu
en dan worden Shakespeare’s politieke zwaargewichten
onderbroken voor een reclameblok. Het scènebeeld verandert, de
pastasalade wordt aangeprezen, u kan de benen even strekken.
Tijdens de ombouw flitst op de
- 6 -

lichtbalk het laatste nieuws voorbij. “Duits hockeyteam
onverslaanbaar in de Olympische Spelen”. U zit in het hier en nu.
Krachtmeting twee, tromgeroffel. Julius Caesar, een brok charisma,
vriend aan huis, populistische leider van het volk. Zijn taal is klaar
en duidelijk; er is maar één weg en die loopt loodrecht vooruit.
Julius Caesar baant zich Vlaams Belanggewijs een weg naar de top:
het volk voelt zich door hem begrepen en behandeld als gelijke.
Sterk en duidelijk leiderschap bevrijdt hen van eerder aangeprate
angst, de politieke tegenstrevers onkundig om te reageren. Caesar
zorgt voor entertainment, als opium voor het volk, ofte “Brood en
spelen, geen kebab en kunst”, zoals Filip Dewinter het eens zei.
Julius Caesar gaat over (extreem-) rechtse demagogie. Beste
gepeupel, wij weten wat goed voor u is en wij kennen uw vijand.
Maar Caesar slorpt alle macht op, geen plaats meer voor
particratie. Zijn tegenstanders beramen een politieke moord om
de republiek te redden. Midden in het volk wordt Caesar gegrepen.
Sterft de Pim Fortuyn-dood, populisme onbegrepen. Het beoogde
effect van de slinkse doodslag blijft echter uit; de alleenheerser is
dood, leve de alleenheerser.
Even tussendoor zapt op televisie de orkaanradar voorbij. En
passant zwemmen op de Spelen en de oorlog in Irak. Wat wij u hier
komen te vertellen is van alle tijden. Er valt niet aan het
beeldscherm te ontsnappen – zelfs op weg naar de toiletten volg
je alles live. De onontkoombare aantrekkingskracht van bewegend
beeld valt op; achter de ruggen spelen de acteurs op scène maar
menig aanwezige verkiest te volgen op tv. Zappend tussen meer
van hetzelfde. Geconditioneerd kijkgedrag. Lees rustig ook even
de krant van de dag – daarin kondigt een volgende oorlog zich al
aan.
Boemtsjak, derde strijd. Antonius in spreidstand tussen vaderland
en liefde. Met het ene been in Egypte bij de passionele Cleopatra,
het andere been in eigen Romeins zand. De kloof ertussen gaapt.
Antonius en Cleopatra toont de destructieve liefde. De waakvlam
Thierry staat op de keukentafel en telt af. Een begin als een ander,
en – wat later zal blijken – ook een einde als een ander. Tussen
deze twee momenten, die het publiek moeten opwarmen voor de
zelfmoord van deze jongen, zitten de motieven verweefd. Zijn het
geen toneelstukken, dan wel boeken die al volgeschreven staan
over deze thematiek, en is het dus oppassen om niet in herhaling
te vallen. Eerder dan om het originele uitgangspunt, wilde de
maker deze voorstelling dan ook maken omdat hij zelf iets
soortgelijks heeft moeten ondergaan bij zijn geliefde. En dan
loopt het wel eens mis.
Wat de toeschouwer duidelijk moet maken waarom die jongen de
strop, die de hele voorstelling naast hem hangt, ook fataal zal
besteden als het zaallicht is gedoofd en het applaus wordt ingezet,
is een treurige opsomming van beelden en situaties die al vele
malen eerder, en veel intelligenter, zijn aangewend. Thierry werd
gepest. Thierry’s vader is dood en hij bleef achter met zijn door de
menopauze geteisterde moeder. Thierry moest verhuizen naar een
nieuwe stad waarin hij zijn plekje maar niet kon vinden. Het wordt
allemaal zo banaal uitgebeeld en ook tot in den treuren
uitgesproken, waarbij enige diepgang vakkundig wordt vermeden,
zodat het allemaal meteen weer van je afloopt. Hoogtepunt in
deze is de moeder die als een pathetisch wijf wordt neergezet,
waar de chocolade even snel ingaat als weer uit. Een torenhoog
cliché dat niet enkel verveelt maar ook irriteert. De tekst, die vaag
geplukt zou kunnen zijn uit een soap, geeft de acteurs dan ook
summerschool kunstkritiek
Thierry - JAN
Doodvervelend
van een koude oorlog. Een clash of civilisations blijft niet uit.
Egypte en Rome vechten ter land en ter zee een bittere
expansiestrijd. Hartenleed wordt gedragen, een overwinnaar is er
niet: de minnaars zijn pas na een wanhoopsdaad in het graf
herenigd. Egypte mist haar vurige koningin, het Romeinse Rijk
blijft achter als een uitgestrekte maar lege vlakte, met muren
hoog als een Fort Europa, terend op de eigen grote droom, blind
voor de culturele ander.
Driemaal heeft de politieke macht te lijden onder menselijke
relaties. En andersom. Holt het gezag onverbiddelijk de
verwantschap uit. Familie, vriend, geliefde. Het is eenzaam aan de
top. Eerst Coriolanus, veilig onder moeders vleugels, weerloos
eens het nest verlaten. Achter elke succesvolle man staat een
sterke vrouw. In het politieke spel ken je geen vrienden. De ene
dag nog lopend achter dezelfde vlag aan, de volgende met
getrokken messen tegenover elkaar. Opportunisme troef. Zelfs
hartstochtelijke liefde blijkt overwinnelijk. Politicus, maak je hart
van steen.
Driemaal politieke druk; de actualiteit lobbyt zich een weg
doorheen het stuk. Het liberale kapitalisme anno nu als een
heruitvinding van het vroegdemocratische mercantilisme ten
Romeinse tijden. In hetzelfde evolutionaire bedje ziek. De
graanprijzen stijgen, de economie is in recessie en het enige
antwoord komt van protectionistisch leiderschap. Ten oorlog
tegen eender wat, zolang we de hand niet in eigen boezem moeten
steken. Romeinse Tragedies lijdt aan parallellisme. Maar nooit
opdringerig. Eigentijdse tijdloosheid.
Toneelgroep Amsterdam overdondert met deze Romeinse
Tragedies. De dialogen krachtig, de retoriek op scherp wint het
stuk uur na uur het publiek, als toehoorders in steeds wisselende
fracties, voor zich. De muziek zet de juiste toon en technisch –
met de truken open en bloot – is de voorstelling vernuftig. Dit is
groots zonder grootheidswaanzin.
Ine Van Baelen
niet de aanzet om helemaal mee te gaan in wat ze uitbeelden,
waardoor ook dit blijft steken in een mat en oninteressant spel.
Thierry is een voorstelling voor jongeren. Dat maakte dat wat
voor een doordeweekse theaterganger een bijzonder matige
voorstelling was, toch ontzettend goed werd onthaald door de
recensenten en de voorstelling zelfs genomineerd werd voor het
theaterfestival in die categorie. Sowieso is kunst voor een
bepaalde groep mensen al een heikele bezigheid, maar als wie niet
tot die groep behoort ook nog eens pretendeert te weten wat goed
voor hen is, ga je maar al beter liggen. Het beeld dat hier van
jongeren wordt geschetst maakt triest, alsof zij niet meer dan dit
aankunnen, en is bovendien pertinent onwaar. Zo krijg je dat jonge
mensen die al wel wat ervaring hebben met podiumkunsten, erg op
hun honger blijven zitten. Wie nog nooit een toneelzaal van
binnen zag, heeft misschien genoeg aan dit hapklaar maar
nietszeggend stukje van vijftig minuten, maar een wenselijke
referentie voor als je het over theater en jongeren wil hebben is
dat bepaald niet. Met deze draak weet JAN dan ook aardig de eigen
reputatie die het had opgebouwd met het vorige stuk, As You Like
It, wat wel fris en nieuw oogde, naar de filistijnen te helpen. Hoop
blijft er steeds, het gaat hier ten slotte om de toekomst.
Bezinning over het publiek is dan wel nodig, want zonder inhoud
en diepgang kom je er nou eenmaal ook bij jongeren niet.
Peter Casteels
- 7 -

Een wit zeil op het podium is het territorium geworden van een
verzameling rotzooi. Spullen waarmee je de garage die je
verder toch niet gebruikt volstouwt. Plotseling is daar een
figuur met wolvenkop. Liggend op een trolley begint zij de
mogelijkheden van de aanwezige rommel te testen. In deze
ontdekkingsreis wordt zij al snel bijgestaan door een
mannelijke variant van dit eigenaardige wezen.
Op kinderlijke wijze worden voorwerpen ontdaan van
conventies. Combinatiemogelijkheden ontstaan totdat de
aandacht op iets anders valt. Subtiliteit is hierbij geenszins
een uitgangspunt, alles wordt geïnitieerd door een
ongebreidelde creatieve oerdrift. Van gootsteenontstopper tot
kaplaars, alles krijgt een nieuwe identiteit of functie
aangemeten. Wanneer er onderdelen van een skelet
aangetroffen worden, verandert een omgekeerde ribbenkast in
een mandje voor de overige ledematen. Een schedel krijgt een
cursus klappertanden door tegen een draaiend fietswiel
gehouden te worden. In hun speelse onschuld en naïviteit zien
de wolfwezens niet dat ook zij uit zo een skelet bestaan.
Vanaf het begin klinken knallen van stukken bubbeltjesplastic
die her en der over de vloer verspreid liggen. Dit wordt al snel
genegeerd en voor normaal aangenomen. Plotselinge
lichtwisselingen krijgen al even weinig aandacht en staan los
van de handelingen van de figuren op het podium. De omgang
met de objecten verandert ondertussen van associatief naar
steeds meer verhalend. Objecten worden niet slechts
samengevoegd, maar figureren ook in korte scènes. Het
resultaat hiervan wordt versterkt met een vingercamera en
Een georganiseerde chaos: dozen, bubbeltjesplastic, allerlei
objecten en twee stille figuren met berenmaskers uitgestald op
een wit plastic zeil. Het publiek komt binnen en is gedwongen
over het knallende bubbeltjesplastic naar zijn plek te lopen.
Het geluid hiervan is nog maar net uitgedoofd als er leven in
een van de beren komt. Liggend op een trolley rolt de beer naar
voren. Het voorzichtige geknal van het publiek maakt plaats
voor het geratel van een mitrailleur: het spelen is begonnen.
Ieder object verandert in de handen van de beer in speelgoed,
iedere handeling in spel. De pop die centraal op het toneel
staat, wordt een vriendje met wie ze contact zoekt. De
schuimen buis is in haar handen een voelspriet waarmee ze de
wereld aftast. Ook de tweede beer wordt wakker. Geen tijd om
te eten, direct spelen! Hij gooit dozen leeg op zoek naar de
meest interessante speeltjes. De spanningsboog van de beren
is kort. Ieder object is al snel niet interessant meer, of is dat
plots weer wel als nieuwe combinaties worden bedacht. Twee
ontstoppers en een schuimen buis zijn los van elkaar niet erg
boeiend, maar blijken samen een futuristische gedachtelezer,
transformeren dan ineens in twee benen.
Vol overgave en met veel plezier doorzoeken de beren hun
eigen kleine paradijs. Daardoor begint de ruimte te veranderen
in een visuele kakofonie waarin niets meer een plek heeft, maar
waar toch een zekere constante is. Het licht benadrukt de
steeds veranderende onveranderlijkheid. Na iedere black-out
blijkt op het toneel alles hetzelfde.
summerschool kunstkritiek
Wolf in schaapskleren – Rococo (Hotel Modern)
Ursus Ludens – Rococo (Hotel Modern)
projectie op een scherm. Hierdoor worden de figuranten van
klein keramiek naar ‘grote-mensenformaat’ gebracht.
Naarmate de voorstelling vordert, groeit de belangstelling
voor het eigen lichaam. De geuren van de verschillende
geslachten worden vergeleken, we zien geëxperimenteer met
een drol en het mannetje doet verwoede pogingen met een
waterpomptang vat te krijgen op zijn lid. Dit alles met een
argeloosheid die aan kinderlijke onschuld grenst. Hierdoor
blijft een te verwachten banaliteit lang uit. Als binnen de
eerder genoemde korte scènes steeds vaker een rol weggelegd
blijkt voor erecte penissen die menig gat penetreren, wordt er
langzaamaan aan onschuld ingeboet.
Ook vanuit een andere hoek haalt de realiteit de onbezonnen
ontdekkingsreis in. Wanneer het geronk van vliegtuigmotoren
de wolfwezens beweegt tot gewapper met witte vlaggen
ontstaat een associatie met het aanspoelen op een onbewoond
eiland. Ineens krijgt de theatrale speelplaats een bestemming
en kunnen de plotselinge lichtwisselingen toegewezen worden
aan de natuur of, zo je wilt, een godsfiguur. De onschuld
verdwijnt hierop onherroepelijk doordat vanuit de nieuwbakken
hemel de grond letterlijk onder alles en iedereen weggetrokken
wordt. In het desolate landschap dat achterblijft zien we de
wolfwezens die menselijke voeten boven de barbecue
klaarmaken. Het onschuldige spel is verworden tot een
noodzakelijk kwaad. De tijd van het huppelende lam is voorbij,
de wolf moet worden gevoed.
Rogier Brom
Dan wordt er van bovenaf ingegrepen. Gewaarschuwd door
geruis en gedonder kijken de beren verschrikt en schuldig in
het rond. Eén helft van het vloerzeil wordt naar boven
opgetrokken. Het rijzende zeil gooit al het rondslingerende
speelgoed als troep op een hoop. Een volwassen ingreep in een
kinderwereld? Een onschuldige wereld waarin geen
betekenissen bestaan en waarin alles kan en mag.
Het is een reactie op het veranderende gedrag van de beren.
Ook de ursus ludens wordt volwassen en volwassenen spelen
slechts stiekem. In kleine kamertjes waar niemand kijkt, of
waar men toch in ieder geval zelf het perspectief bepaalt door
(zich)zelf te filmen. Het enige spel dat de beren rest, is seks. Ze
tonen seks tussen poppentorso’s via vingercamera’s op een
groot scherm. Eerst gefilmd in groezelige poppenkamers met
een selectie van opgewonden rococobeeldjes als toeschouwers,
maar angstvallig geheimgehouden voor de boze buitenwereld.
Dan is de schaamte overwonnen en presenteren de beren de
seks op spectaculaire wijze. Miniatuurkoorddansers en
trapezeartiesten penetreren elkaar onder het gejuich van het
publiek. Het spelen in de eigen paradijselijke gedachtewereld
is verworden tot een circusnummer. Tot die grove ingreep van
bovenaf, het vloerzeil dat wordt opgetakeld, de vrijheid van de
beren aan banden legt. Ze hebben alleen nog een vuurtje en wat
te eten.
Jochem Naafs
- 8 -

Sympathy for the Seventies? Toneelstof tot
nadenken?
Toneelstof staat voor een meerjarig onderzoek van Thersites,
Vereniging van Vlaamse Podiumcritici, waarbij de beeldarchieven
van het Vlaamse theater uit de jaren zestig, zeventig en tachtig
onder handen worden genomen. Met Toneelstof II – Sympathy for
the Seventies? is het project aan de jaren zeventig toe. In
HETPALEIS werden dinsdagavond door Sven Speybrouck en Warre
Borgmans zeven gasten ontvangen die in de periode werkzaam
waren in het theater: Eva Bal, Charles Cornette, Hilde Uitterlinden,
Rik Hancké, Marianne Van Kerkhoven, Herman Gilis en Pat Van
Hemelrijck.
Bijgestaan door beeldfragmenten schetsten zij een beeld van het
theater van de periode en het tijdsgewricht waarin het ontstond
en bloeide. Rode draad was de mentaliteit van strijdvaardigheid
en moedig optimisme. Vitaal voor deze beweging waren waarden
zoals gelijkheid en solidariteit, met groepen in de samenleving die
in opstand kwamen tegen hun onderdrukking door hogere machten.
Makers koesterden sterke antiautoritaire sentimenten en hadden
het daarbij voornamelijk op de staat, het kapitaal en de kerk
gemunt. Het werd mogelijk geacht te revolteren én met zijn
protest veranderingen teweeg te brengen. Temidden van een
wereld die volop in beweging was, getuigde het optreden van deze
theatermakers van een verlangen deel te nemen aan die
omwentelingen. En het publiek deelde in dat verlangen: het hoog
oplopende nagesprek was een wezenlijk deel van de voorstelling,
participatie een must.
Achteraf bekeken waren we hoofdzakelijk getuige van een avondje
herinneringen ophalen. De gasten hoefden nauwelijks vervelende
interventies te vrezen. Bij hun, toegegeven, vaak geanimeerd
vertelde verhalen werden zelden kritische vraagtekens geplaatst.
De sprekers traden niet met elkaar in dialoog. Er was duidelijk de
keuze gemaakt een beeld te schetsen van ‘hoe het vroeger was’.
Dat stelde teleur. Waar was de ruimte voor reflectie? In hoeverre
is het beeld van de periode geromantiseerd? Wat is er van in huis
gekomen, idealen als gelijkheid en emancipatie? Hoe onbeperkt
zijn de mogelijkheden om de wereld te veranderen? Geloven zij
vandaag nog wat zij toen geloofden?
Goed, tussen de regels door was de afstand die een kritische
nuance mogelijk maakt toch te lezen. “Het is geweest wat het
geweest is,” zei ook Van Kerkhoven. In de eerste plaats is het
duidelijk dat de optimistische geest, die door de periode en door
het theater waarde, de tand des tijds niet doorstaan heeft. De
jaren zeventig waren economisch een bijzonder gunstige periode,
waarin massaal en euforisch aan het consumeren geslagen werd,
zonder dat daar al vragen bij hoefden te worden gesteld. Het
spreekt voor zich dat deze periode op vlak van geloof in een
maakbare wereld en de zelfredzaamheid van het individu
geenszins de vergelijking doorstaat met onze tijd. Berichten over
de slabakkende economie zijn schering en inslag, en de
consumptiemaatschappij blijkt catastrofale gevolgen te hebben
gehad voor het milieu. Met het wegebben van de euforie was ook
dit strijdbare theater ten dode opgeschreven. Het
relativeringsvermogen van de gasten zelf bewees overigens
voldoende hoe hard de tijden veranderd zijn. Ach ja, wij gingen de
wereld veranderen, ja. Wat zullen we zeggen, dat is moeilijker
gebleken dan het leek? Spreekt dat niet voor zich?
In de tweede plaats bleek dat ook de ideeën van de periode - over
hoe het theater behoorde te functioneren - aan slagkracht
ingeboet hebben. Het was overigens die onvrede die nog vóór het
politieke engagement de beweging voortstuwde. Tekenend
daarvoor was dat ‘hoe het theater functioneerde’ sterk bleek
overeen te komen met hoe het theater dinsdagavond in HET PALEIS
functioneerde. “Alles waar wij ons tegen verzet hebben!”, riep
Charles Cornette uit, toen hij de aardedonker verduisterde zaal
zag, het podium dat boven de hoofden van de eerste rij
uittorende. Herhaaldelijk werd gevraagd om het zaallicht aan te
steken, wat overigens niet eens de verhoopte interactie of
participatie tot resultaat had. Een dialoog tussen de gasten
onderling werd, geheel in de sfeer van de goede oude tijd, lachend
verschoven naar het nagesprek, waarvoor slechts een minimale
minderheid uit het publiek zich achteraf op het podium begaf. Ook
de reactie op de uitnodiging om mee aan te schuiven aan de
feestdis was bijzonder mager. Toen enkele mensen tegen het
einde de trappen afdaalden, rees kort de hoop op een impuls
vanuit het publiek – die mensen hebben honger!, riep Speybrouck
uit. Triomfantelijk bijna. Tot zij zich richting zijdeur bleken te
begeven – nee, die mensen willen naar huis. Pijnlijk. Ook de
opmerking van de gastheer dat, als hij vandaag naar het theater
gaat, hij hoopt dat het “toch maar niet met participatie zal zijn”,
werd op luid gelach onthaald, omdat wij onszelf zo in die angst
herkennen.
Wat ons schijnbaar restte, was met andere woorden niets dan een
gapende kloof. Maar welke sporen heeft dit theater nagelaten,
welke impact heeft het gehad? De organisatoren hadden vooraf te
kennen gegeven dat het dit soort vragen was dat zij wel degelijk
wilden aanraken. Onderaan het programma stond overigens een
‘slotdiscussie’ gepland, met als centrale vraag ‘Wat betekenden de
jaren zeventig voor het theater van vandaag?’. Bij mijn weten is
die vraag niet eenmaal gesteld.
De uitzondering op de regel vormde Van Kerkhoven. Zij doorprikte
kort het luchtige sfeertje door erop te wijzen dat “we hier toch
met een stukje theatergeschiedschrijving bezig zijn”, waarop zij
inging op de hardnekkige reputatie van ‘slecht theater’ die dit
toneelwerk met zich meezeult. Het struikelblok was de overvloed
aan inhoud, stelde zij, waarvoor nog geen theatraal en esthetisch
interessante vorm gevonden was. Tegelijkertijd benoemde zij een
aantal cruciale ontwikkelingen in het theater van de periode die
ook vandaag nog hun sporen nalaten. De toneelschrijfkunst kwam
tot ontwikkeling, doordat makers zich genoodzaakt zagen enkel
literair interessante teksten in een theatrale vorm te gieten.
Bovendien werd het kindertheater opengebroken, onder meer
onder impuls van Eva Bal, en voltrok zich de emancipatie van de
acteur. Deze was nooit eerder zo mondig geweest, en nam tevens
verantwoordelijkheid op voor de rol die hij vertolkte, en de inhoud
van het stuk waarin hij speelde. Haar heldere toelichting was één
van de weinige momenten waarop onze indruk bijgesteld werd dat
de relevantie van dit theater vandaag nihil is. Toegegeven, de
aanstekelijkheid van het engagement van deze makers inspireert.
De gepassioneerde zoektocht naar een manier en een vorm om te
vertellen wat zij te vertellen hadden, kan ook vandaag nog jonge
makers aanspreken. Maar het kan niet de bedoeling geweest zijn
het beeld te scheppen dat het om een hopeloos naïeve beweging
ging die geen van haar idealen tot uitvoering heeft kunnen
brengen. Toch is dat de indruk die voornamelijk is blijven hangen.
(TA) Foto: © Bart Grietens
- 9 -

“We spelen een spel vanavond!”
Bad van Marie viert zijn vijfde verjaardag met www.win-een-auto.com
Soms vraag ik me af of een groep als Bad van Marie op de uitnodiging om op Het Theaterfestival te spelen niet gewoon “neen” moet
antwoorden. Daarmee wil ik absoluut geen kwalitatief oordeel vellen, maar eerder een opmerking van praktische aard maken.
Locatieprojecten moeten op locatie gespeeld worden. Dat staat buiten kijf, en werd ook waargemaakt in de Renaultgarage aan de
Antwerpse Italiëlei. Maar verrassingsprojecten moeten verrassingen blijven, en dat wordt moeilijker als er aan je project zoveel
ruchtbaarheid gegeven wordt door bijvoorbeeld een selectie op Het Theaterfestival. Een mens laat zich niet zomaar foppen als hij weet
dat hij gefopt zal worden. En eerlijk gezegd voelde ik me een beetje onderschat als toeschouwer. Zo rap hebben ze mij nu toch niet
liggen. Nu ja, ook als je niet gefopt wordt, blijft www.win-een-auto.com een amusante voorstelling.
Als toeschouwer op zijn hoede zit je in het begin al een beetje rond te kijken van wat nu allemaal echt is en wat niet. En dan begint het
en wordt de presentator van de avond aangekondigd: Bas Teeken. Hij doet zo erg zijn best om sympathiek over te komen dat ik hem
direct een kwal vind, en hij houdt dit tot mijn ergernis tot het einde vol, wat ik uiteindelijk wel knap en bij momenten hilarisch moet
vinden. Alleen is de keuze tussen het spelen van een realiteit –om de mensen te foppen- en het spelen van een parodie – wat
inhoudelijk interessanter is en voor de humor in deze voorstelling zorgt -, niet altijd even scherp afgelijnd. Vandaar dat ik me als
toeschouwer die meer op zoek is naar het tweede onderschat voel als men verwacht dat ik meega in het eerste. Soms heb ik ook gewoon
het gevoel dat er teveel uitgelegd wordt.
Het is gebakken lucht wat in het eerste deel verkocht wordt, maar met een bedoeling. Het stelt onze kijkcultuur in vraag met het format
van de show en een curiosum als travestie, onze koopcultuur met leurders en autoreclames, en als combinatie van de twee de
commerciële aspecten van het theater. In welke mate mag of kan het theater afhankelijk zijn van sponsoring en subsidies? Daarbovenop
komt nog de vraag hoever men kan gaan in een spel. Want als er een constante zit in de voorstellingen van Het Theaterfestival, is het
misschien wel die van het spel. In een groot aantal voorstellingen zien we acteurs die in een al dan niet tot speeltuin herschapen decor
aan het spelen zijn. Echt spelen, zoals Sidi Larbi Cherkaoui in zijn State of the Union reeds droomde. In www.win-een-auto.com wordt
ook een spel gespeeld. Met het publiek dan.
Het spel mondt uit in chaos. Er is blijkbaar toch een grens overschreden. De toeschouwer wordt aan zijn lot overgelaten met de
meningen van de personages in zijn achterhoofd en de beelden van waar zij mee bezig zijn voor zich geprojecteerd. Artistiek leider
Peter Boelens, die zelf in de show wordt opgevoerd, geeft in het eerste deel te kennen dat bij zijn voorstellingen op het einde niet de
mogelijkheid gegeven wordt te applaudisseren om zo ervoor te zorgen dat de mensen hun bedenkingen bij de voorstellingen niet
wegventileren. Hoewel het publiek na en ook tijdens deze voorstelling wel applaudisseert, neem ik toch mijn gedachten mee naar huis.
Hier moet ik nog even over nadenken. [TB]
Deze recensie is een tweede reactie op de voorstelling www.win-een-auto.com, - zie dagkrant van gisteren -: de bui is gevallen.
Theatertater
Onze journalisten gaan dagelijks op pad en snuiven de festivalsfeer op in de coulissen, temidden van de festivalsite, naast en onder elk
podium. Ze zoeken daarbij het antwoord op een centrale vraag. Zonder schroom steken ze hun notitieboekje onder de neus van artiesten,
barpersoneel, technici, productieleiding, en andere aanwezige of verdwaalde zielen op de Theaterfestivalsite. Misschien klampen ze op een
van deze dagen ook u aan. De vraag die hen vandaag allen werd gesteld was: “Welke acteur/actrice ziet u ons land uit de politieke impasse
halen en op welke manier?”
Intussen duiken sommige mensen al spontaan weg als ze onze reporters zien aankomen, bang om door de vraag van vandaag met de mond
vol tanden gezet te worden. Een greep uit de antwoorden: “Geen flauw idee, daar hou ik me niet mee bezig”, “Welke vraag krijg ik hier in mijn
maag vol lasagne gesplitst?” of “Ik ben Nederlander, dus heb ik daar niets over te zeggen.”
Kris Verdonck is kort en realistisch: “Niemand”.
Hans Dowit volgt zijn mening: “Geen enkele. Acteurs moeten dat niet doen. De politici moeten dat zelf oplossen.”
De cateringploeg is nieuwsgierig naar de antwoorden van de vorige dag en wordt hiervoor beloond met de nieuwe vraag. Na even naar
elkaar gekeken te hebben, houden ze het op Jan Decorte. “Die moet terug in de politiek. Dan kunnen we nog eens lachen.”
Sinds Angelo’s antwoorden (voor de mercuriusmannen onder ons: die van de radio) bijna een vast item geworden zijn binnen deze rubriek,
mag het zijne hier niet ontbreken. Alweer bedenkt hij de uitspraken over Leah Thys sneller dan zijn eigen schaduw: “Wel, als we nu zouden
beginnen met BHV te splitsen. Dat is heel eenvoudig: je stuurt Leah Thys naar die regio zodat daar niemand meer zal wonen behalve haar
achttienjarige motorisch gehandicapte fan. Dan wordt dat daar agrarisch gebied en dan is alles opgelost. Voilà.”
Filip die een summerschool toneelschrijven volgt, kiest voor Woody Allen. En hoe? “Die zou iedereen plat praten en de deur uit werken.” Ik
zie het al. We hebben hier te maken met een fan.
Don Verboven en Koen van de productie bij deSingel beginnen spontaan te brainstormen. Ik tref hen in een gesprek over Hans Kesting dus
daar beginnen ze mee. “Hans Kesting?” “Ja, maar dat is een Hollander”. Dat ligt een beetje moeilijk. “En dan gaat hij zich misschien niet meer
bezig kunnen houden met acteren en dat mag niet.” “Dus iemand die gerust mag stoppen met acteren? Hm, Geert Hoste misschien? Laat hem
het nu zelf maar eens oplossen.” “Ja, maar dan verhuis ik toch wel, hoor.” Uiteindelijk komen ze uit bij Jan Bucquoy. “Dan wordt het een totale
omwenteling. Vlamingen en Nederlanders verhuizen van gebied, waarna de Walen kaas en hagelslag beginnen te vreten, en vloeiend
Nederlands spreken. Dan is het probleem meteen opgelost.” “En Hans Kesting mag zijn raadgever zijn.”
Ik vraag het nog even aan de broden mannen in de tuin. Daar komt ook niet veel uit. Misschien moeten we maar hopen dat ze het alsnog zelf
oplossen in de Wetstraat.
Toen we in het publiek van www.win-een-auto.com ook politiek hoofdredacteur Yves Desmet van De Morgen zagen zitten, konden we de
kans niet laten liggen ook hem deze vraag voor te schotelen. Zijn antwoord: "Johan Heldenbergh. Omdat de kracht van Massis nodig is om dat
te verwezenlijken." [TB]
- 10 -

VOORSTELLINGEN donderdag 28 augustus
KEUZE ‘08
Abattoir Fermé (B): Tourniquet
28, 29/08 | 20:00 - deSingel - zwarte zaal - € 15/12 | Geen tekst
De winnaar van de Vlaamse Cultuurprijzen 2007 bouwt gestaag verder aan een eigenzinnig oeuvre waarin de grenzen van
het theater gretig worden afgetast. Een bijzondere beeldentaal en ongebreidelde fascinatie voor de donkere kant van de
menselijke natuur, kenmerken de beklemmend scherpe voorstellingen van Abattoir Fermé. Met het indringende
Tourniquet zet regisseur Stef Lernous - na Moe maar op en dolend en Tinseltown - zijn zoektocht naar tekstloos en
filmisch theater met verve verder. Tourniquet suggereert de geschiedenis en contouren van een huis en zijn drie geesten.
Dode grond, gebarsten vloer, muren als door een ziekte aangetast.
Van/met: Stef Lernous (regie), Ragna Aurich, Joost Vandecasteele, Chiel Van Berkel (spel), Kreng (soundtrack), Leo Denijs (decor), Marga Sanders
(kostuums) e.a.
JAN (B): Thierry
27, 28/08 | 20:30 | Monty | € 12/9
Regisseur Peter Seynaeve maakt met JAN voorstellingen voor volwassenen met jongeren op scène. Na de bejubelde
producties As you like it en Je ne comprends pas, ging hij aan de slag met vier jongeren en één professionele actrice.
Thierry is een intense en aangrijpende voorstelling over de laatste dagen uit het leven van de 17-jarige Thierry. Na het
overlijden van zijn vader slaagt hij er niet in de draad van zijn leven weer op te nemen. Terwijl de verhuis naar een andere
stad voor zijn moeder net de oplossing lijkt, maakt het voor Thierry alles alleen maar ingewikkelder…
ik zou tot honderd willen tellen
tot honderd en er dan niet meer zijn
Van/met: Peter Seynaeve (regie), Daan Appels, Thomas Janssens, Hans Mortelmans, Leonard Muylle, Isabelle Van Hecke (spel), Ans Vroom
(dramaturgie)
PARALLEL
Toneelatelier Aalst: Fred
28, 29/08 | 20:00 - deSingel – kleine zaal - € 12 / 9
Fred schetst hoe mensen elkaar binnen vier muren begluren, belagen, bedreigen, bekampen om territorium. Vanuit een
schreeuw om begrip en een schrijnende nood aan warmte. Fred is een reflectie op en over onze dagelijkse
nonsensdialogen, die ondanks hun ondraaglijke holheid de menselijke
existentie vertolken. Uit het juryverslag van het Landjuweel: “De leden van de jury zijn unaniem… Een regie die getuigt
van vakmanschap (de hele gedurfde aanpak, concept en enscenering), inzicht (karaktertekening), doorzicht (grote
consequentie in de opbouw), creativiteit en inventiviteit. Zeer integer, consequent en authentiek spel, zeer functionele
techniek, zeer efficiënte scenografie…”
Van/met: Colette Notenboom (regie), Toneelgroep Carver (tekst), Steven De Leeneer, Lies Geldhof, Marie-Rose Van Der Sypt (spel).
Salon 3: Kunstkritiek (i.s.m VTi)
28/08 | 17:30 | gratis - deSingel – salon festivalcentrum
De kunstkritiek is duidelijk in beweging, en critici schuiven (al dan niet gedwee) mee. Wat is de positie van kunstcritici
en hun teksten? Wat zijn de voor- en nadelen van de verschillende evoluties die aan de gang zijn in kranten, tijdschriften
(Etcetera, Rekto:verso) en nieuwe paddestoelen als Corpus Kunstkritiek of de internettijdschriften? Een debat over de
noodzaak en de toekomst van kunstkritiek.
Met: Klaas Tindemans (dramaturg), Wouter Hillaert (recensent),
Johan Reyniers (Etcetera), Daphne Richter (recensent), Karlien
Vanhoonacker (recensent - jury ‘08)
Droom van een zomernacht: Arne Sierens (Compagnie Cecilia)
28/08 | 19:00 - € 20 / 17 (drank en maaltijd inbegrepen!)
deSingel – vertrek onthaal festivalcentrum - vooraf reserveren is verplicht
Schuif mee aan tafel bij een van onze gasten en beleef samen met hen een Droom van een zomernacht. Twee avonden,
twee gasten, telkens met hun ideale interviewer, hun beste fragementen, de lekkerste spijs en drank… Tijdens Droom van
een zomernacht worden beeld, geluids –en tekstfragmenten als stapstenen gebruikt om de wereld van een centrale gast te
verkennen. En de duur speelt nu eens geen rol! De plaatsen zijn beperkt, dus tijdig reserveren is aangewezen.
Theatermaker Arne Sierens (zie ook pagina 4 – Altijd Prijs van de Keuze ‘08) vertelt graag en veel. Zeker in het bijzijn
van ‘Minister van Staat’ Jos Geysels. Zij schuiven maar al te graag hun benen onder de tafel voor een Droom van een
zomernacht. Met filmfragmenten en andere vondsten houden zij het publiek een hele avond (en nacht?) in de ban.
Dagkrantmedewerkers: Hoofdredactie: Karl Van Welden, Gunther De Wit, Marieke Rummens Redactie: Carmen Van Cauwenbergh,
Tom Bruynooghe, Janneke Robers, Christoffel Hendrickx, Tina Ameel, Olivia U. Rutazibwa, Roosje Lowette, Nanda Suwargana,
Karel-Willem Delrue, Evelyne Coussens Coördinatie: Lana Willems
- 11 -

DONDERDAG 28 augustus
17h 17h30 19h 20h 20h15 20:30 20h45 21h 21h15 21h30 21h45 22h 2215 22h30 22h45
Salon:
Kunstkritiek
deSingel –
salon
festivalcentrum
Tourniquet – deSingel
– zwarte zaal
Fred – deSingel
Kleine zaal
Thierry - Monty
VRIJDAG 29 augustus
Nabespreking
Tourniquet
deSingel –
zwarte zaal
Nabespreking
Thierry
Monty_ABN
Droom van een zomernacht : Arne Sierens – deSingel – vertrek onthaal festivalcentrum
Doorlopend (Studio Villanella) vanaf 12:00 Radio Angelo vanaf 17:00 deSingel – festivalcentrum
14h 15h 16h 17h 18h 19h 20h 20h30 20h45 21h 21h15 21h45 22h 22h30 22h45
Design God
deSingel- vertrek
onthaal
festivalcentrum
Salon:
Scenografie
deSingel –
salon
Tourniquet – deSingel
zwarte zaal
Tien Geboden – deel 1 – deSingel
rode zaal
Fred – deSingel
kleine zaal
festivalcentrum Stockholm
deSingel – vertrek
onthaal festivalcentrum
Laatste Nachtmerrie
Monty
Live: Worm / La Cité du bonheur / State of the wolff -
deSingel – vertrek onthaal festivalcentrum
Live: Bolderplaats / Splits / Albatros - deSingel vertrek
onthaal festivalcentrum
Nabespreking
Laatste
Nachtmerrie
Monty_ABN
Dinsdag op vrijdag
deSingel – vertrek
onthaal festivalcentrum
Doorlopend (Studio Villanella) vanaf 12:00 Radio Angelo vanaf 17:00 deSingel – festivalcentrum
- 12 -