De maatschappelijke betekenis van geluid - Rivm

huishouden of luidsprekers), maar er kwamen ook gebruikelijke indelingen (bijvoorbeeld ‘natuurlijk’
of ‘transport’) naar voren. Geluiden werden vaak samengenomen omdat ze een vergelijkbare
geluidsbron hebben of omdat de geluiden het gevolg waren van vergelijkbare handelingen (Dubois,
2003; Kawai et al., 2004; Payne et al., 2007).
Bij het vaststellen van geluidsindelingen aan de hand van gespreksanalyse op de reacties van
respondenten op gepercipieerde lage en hoge geluiden werd twee geluidsklassen, wederom gebaseerd
op geluidsbronnen, gevonden (Guastavino, 2006). Herkenbare geluidsbronnen werden grofweg
geclassificeerd als oorzakelijke gebeurtenis, terwijl onherkenbare geluidbronnen tot achtergrondgeluid
bestempeld werden.
3.3.3 Indelingen van auditieve omgevingen
Ook bij het indelen van landschappen baseert men zich ofwel op onderzoek onder niet-deskundigen of
is er sprake van indelingen die door de onderzoeker zelf bepaald worden. In het laatste geval maakt
men gebruik van ‘objectieve’ akoestische parameters (bijvoorbeeld De Coensel et al., 2005 of
Lebiedowka, 2005) of men leidt een indeling af van veronderstelde betekenissen en functies van
geluiden voor de ontvanger (bijvoorbeeld Raimbault en Dubois, 2005).
De eerste mogelijkheid die we bespreken is het classificeren van landschappen in ‘erg stille’ en ‘erg
lawaaiige’ gebieden. Dit is een aantrekkelijke optie omdat dit aansluit bij het behoud van stille
gebieden, zoals dit door de Europese Unie gepropageerd wordt (EU, 2002). Het gevaar bij dit type
classificaties is echter dat de neiging kan bestaan om ze volledig te baseren op het geluidsniveau en de
betekenis en de context buiten beschouwing te laten. In plaats daarvan veronderstellen onderzoekers
soms eenvoudig dat stille gebieden ‘goed’ zijn en lawaaiige gebieden ‘slecht’.
Een Nederlands voorbeeld in dit kader, waarin het belang van stilte wel genuanceerd wordt, is een
pilotproject dat voor het ministerie van VROM in Amsterdam wordt uitgevoerd (Van den Berg, 2009).
Als onderdeel van dit project werd aan inwoners van Amsterdam gevraagd welke openbare stille
plekken er zijn, wat de karakteristieken zijn van een stille plek, in hoeverre er behoefte is aan rust en
stilte en hoe zij deze behoefte invullen. Uit de resultaten van een grootschalig veldonderzoek
(N = 1045) blijkt dat de meeste respondenten ten minste één stille plek in hun buurt kennen. Het gaat
hierbij overwegend om groene gebieden (variërend van een klein veldje tot een stadspark) en locaties
nabij het water (meertjes, kanalen, rivieren). De respondenten noemden ook hofjes, smalle straatjes en
grachten in de oude binnenstad. Een stil huis is voor de meeste respondenten belangrijk en thuis is de
belangrijkste plek om tot rust te komen. Een rustige buurt is minder, maar nog steeds belangrijk, vooral
voor de geluidsgevoelige (een derde van de deelnemers) respondenten. Rust op een afstand, elders in de
stad, is niet zo belangrijk, zelfs niet voor geluidsgevoelige personen.
Een andere methode die zich baseert op akoestische parameters gebruikt het gegeven dat muziek vaak
een spectrale variatie heeft van 1/f, wat door mensen gewaardeerde dynamiek is. Het classificeren
wordt dan gebaseerd op het meten van de lange termijn spectrale variatie van auditieve omgevingen.
Hoe dichter de tijdsstructuur de 1/f schaal benadert, hoe meer men ertoe neigt om het auditieve
landschap positief te waarderen (Botteldooren et al., 2006; De Coensel et al., 2003). Dit type indeling
lijkt dus objectieve akoestische parameters te verbinden met de subjectieve beoordeling van een
auditief landschap. Hiermee biedt het de mogelijkheid om auditieve landschappen te begrijpen en in te
richten die door hun gebruikers gewaardeerd worden. Onderzoek door Nilsson et al. (2007) laat echter
zien dat ten opzichte van de LA50 de 1/f geen toegevoegde verklaring biedt voor de gepercipieerde
geluidskwaliteit of de hinder van wegverkeer in parken.
Op een vergelijkbare manier werd de hellingsindicator gebruikt om verschillende auditieve
landschappen in Italië in te delen, die eerder door bewoners als ergerlijk of ontspannend waren betiteld
(Licitra en Memoli, 2006; Bloomfield et al., 2008). Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van een ‘schaal
voor rust’, waarbij rustige gebieden een waarde groter dan -1 hebben, muziek heeft een waarde van
23 RIVM Rapport 815120004