De maatschappelijke betekenis van geluid - Rivm

More documents

Recommendations

Info

4 De betekenis van geluid De betekenis die mensen geven aan het geluid, of aan een blootstellingcontext, lijkt van grote invloed op de reactie op en de hiermee mogelijk samenhangende gezondheidseffecten van geluid. Een studie (Chotolos en Goldstein, 1967) naar de fysiologische reactie van ziekenhuispatiënten op verschillende geluiden (zoals huilen, klokgelui, dichtslaande deur) liet bijvoorbeeld zien dat deze primair wordt bepaald door de associaties die de patiënt heeft bij het geluid. Het geluid van iemand die om hulp roept, gaf bijvoorbeeld een sterke verhoging van de hartslag, terwijl muziek deze verhoging niet liet zien. In dit hoofdstuk staat de betekenis van geluid centraal. We beginnen het hoofdstuk met een korte historische beschouwing die resulteert in een indeling van de betekenissen van geluid (paragraaf 4.1). In de daarop volgende paragrafen (paragraaf 4.2 t/m 4.4) geven we een schets van de verschillende betekenissen van geluid. In deze paragrafen komen ook de drijfveren van mensen voor het maken van geluiden met een specifieke betekenis aan bod. Het hoofdstuk wordt afgerond met een conclusie waarin enkele dilemma’s rond de betekenis van geluid en de drijfveren om geluid te maken besproken worden (paragraaf 4.5). 4.1 De betekenis van geluid vanuit historisch perspectief Het belang van de betekenis van geluid is van alle tijden maar de verschijningsvormen zijn dynamisch en tijdgebonden. Illustratief hiervoor is het feit dat geluid, variërend van schreeuwen tot de geluiden van bommen en kogels, altijd een belangrijk ingrediënt van oorlogsvoering is geweest. Bekend is dat het maken van geluid werd gebruikt ter motivatie, oplading ter voorbereiding op een dreigende situatie, maar ook om de vijand te beangstigen. Dit zijn geen prehistorische voorbeelden: in beide golfoorlogen gebruikte de Verenigde Staten aan de vooravond van aanvallen luide rockmuziek om de Irakezen angst aan te jagen. Ook in andere sociale settings kan een kakofonie van geluiden gebruikt worden om mensen te beangstigen of uit balans te halen. Volgens Bailey (1996, pp. 53) wordt luide, ruige muziek daarom, ongeacht de context, gezien als het geluid van oproer. Om deze reden werden trommels, toeters en doedelzakken in het verleden geregeld met enige argwaan bekeken. In de periode van de slavernij in de Verenigde Staten verboden de slavenhouders bijvoorbeeld het gebruik van trommels, toeters of andere luide instrumenten waarmee zij opstandige ideeën met elkaar zouden kunnen communiceren. Als een gevolg hiervan ruilden de slaven deze luide instrumenten in voor zachtere, zoals fluiten, die hen hielpen tijdens deze barre omstandigheden hun eigen cultuur te behouden (Rath, 2003, pp. 173). Het maken van geluid werd niet alleen geassocieerd met wanorde en oproer. De keerzijde van de medaille is de macht van hen die het toegestaan wordt om zijn of haar aanwezigheid te laten horen. Volgens Schafer (1977, pp. 51) bestaan er in een maatschappij gevrijwaarde of zelfs heilige geluiden. Van deze geluiden wordt als vanzelfsprekend aangenomen dat deze gerechtvaardigd zijn. Een voorbeeld hiervan is het gebeier van kerkklokken en gebruik van trommels en bellen door priesters, maar volgens Schafer zijn ook de geluiden veroorzaakt door technologie lange tijd van kritiek gevrijwaard. Zeker tot in de jaren twintig werd de luidruchtigheid van technologie geassocieerd met kracht. Bijsterveld (2008) is op basis van 1084 uitspraken over geluid in literaire bronnen, die in het kader van het World Soundscape Project (WSP) gearchiveerd zijn, nagegaan welke betekenissen er aan geluid toegekend werden. Het historische deel van het WSP, waarvan Bijsterveld gebruikmaakte, richtte zich op het vastleggen van veranderingen in de wereldwijde auditieve omgeving in de loop van de tijd. Eén manier om dit te doen was door uitspraken over geluid uit literaire bronnen te verzamelen. Het ging hierbij vooral om boekcitaten. Om een overzicht te krijgen 29 RIVM Rapport 815120004
van het soort geluiden dat in een bepaalde tijdsperiode vermeld werd, classificeerde de WSPmedewerkers alle opmerkingen in geluidcategorieën. Bijsterveld heeft voor de periode 1875-1975 de verschillende opmerkingen bestudeerd, met het doel om een indeling van mechanisch geluid te maken. Dit resulteerde in een indeling van geluid in ‘opdringerig’, ‘beangstigend, ‘sensationeel’ en ‘comfortabel’ (Tabel 2). De klassen die in de tabel vermeld staan, moeten gezien worden als ideaaltypen, waarvan in de praktijk mengvormen voorkomen. Tabel 2: Indeling van de betekenissen van geluid volgens Bijsterveld (2008, pp. 44) Positief Negatief Sensationeel Comfortabel Opdringerig Beangstigend De positieve tegenhanger van opdringerige geluiden. De geluiden worden geassocieerd met leven, beweging, energie en kracht. Geluiden die de beschutting, veiligheid en harmonie van de directe omgeving benadrukken, zoals het geluid van regen de veiligheid en droogheid van het eigen huis bedrukt. Geluiden die het bestaan van een kwetsbaar iets of iemand verstoren of bedreigen zoals natuur, harmonie of iemands gemoedstoestand of veiligheid. Geluiden die rillingen veroorzaken en bijvoorbeeld in spookhuizen op de kermis of in een griezelfilm gebruikt worden. De bovenstaande indeling maakt duidelijk dat de wetenschap lange tijd een wat eenzijdig perspectief op geluid ingenomen heeft. Het is vooral geluid in de negatieve betekenis van ‘opdringerig’ dat uitgebreid in de belangstelling heeft gestaan, terwijl ook drie andere relevante betekenissen te onderscheiden zijn. De primaire betekenis van de indeling ligt dan ook in het feit dat het in staat stelt negatieve en positieve betekenissen van geluid te bestuderen. In de resterende paragrafen van dit hoofdstuk willen we nagaan of en op welke wijze deze verschillende betekenissen van geluid in de maatschappij een rol spelen. We nemen hierbij de indeling van Bijsterveld als leidraad, beginnend bij het sensationele en comfortabele spectrum. 4.2 Sensationele en comfortabele geluiden 4.2.1 Vrijwillige blootstelling aan hard geluid De betekenissen van geluid kunnen een reden zijn om zich vrijwillig bloot te stellen aan harde, zelfs schadelijke geluidsniveaus. Voor 20% van de discobezoekers is de geluidssterkte bijvoorbeeld het belangrijkste motief om voor een bepaalde discotheek te kiezen, zo blijkt uit Duits onderzoek (N = 1674; Neyen, 2003). Andere keuzecriteria zijn: de prijs, de muzieksoort, de sfeer in de discotheek en groepsgedrag. Op de vraag of ze dezelfde discotheek zouden accepteren als het geluidsniveau naar beneden zou worden bijgesteld, antwoord slechts 18% positief. Na uitleg over de gevaren voor gehoorschade stijgt dit percentage naar 34%, maar niettemin accepteert de meerderheid het niet als het geluidsniveau zou dalen. Een ander Duits vragenlijstonderzoek (N = 1213; Weichbold en Zorowka, 2005) toonde aan dat een klein deel van de discobezoekers zou wensen dat geluidsniveaus hoger zouden zijn (2,5%), tegenover een kleine 5% die lagere geluidsniveaus wenst. 5% van de ondervraagden gaf aan dat ze de disco minder vaak zouden bezoeken als het geluid zachter werd, tegenover 10% die aangaf in dat geval juist vaker een disco te zullen bezoeken. Voor het merendeel van de bezoekers was het geluidsniveau geen reden om het bezoekgedrag aan te passen. Een experimentele studie liet zien dat geluidsniveaus tot 90 dB als zacht werden ervaren, terwijl niveaus boven de 100 dB als luid werden ervaren (Joiko, 2000). De geluidssterkte in discotheken is meestal zo 30 RIVM Rapport 815120004
Page 1 and 2: Rapport 815120004/2010 J. Devilee |
Page 3 and 4: © RIVM 2010 Delen uit deze publica
Page 5 and 6: 4 RIVM Rapport 815120004
Page 9 and 10: 5.3 Agressie 44 5.4 Conclusie 44 6
Page 13 and 14: Over het algemeen zijn de gevonden
Page 15 and 16: geluidhinder te analyseren in een t
Page 17 and 18: Dit rapport richt zich in de eerste
Page 21 and 22: Maffei (2006) vonden voor stadspark
Page 23 and 24: en context. Deze methode heeft als
Page 25 and 26: ijna -1,‘white noise’ en ‘max
Page 27 and 28: van een locatie verandert. Het gevo
Page 29: 28 RIVM Rapport 815120004
Page 33 and 34: De nadruk op zintuiglijke ervaringe
Page 35 and 36: 4.3 Opdringerige geluiden 4.3.1 Gel
Page 37 and 38: 4.3.3 Geluid als product van een ve
Page 39 and 40: 4.5 Conclusie Geluid is van groot b
Page 43 and 44: Het pilotonderzoek uit 1972 werd in
Page 45 and 46: 5.3 Agressie Hoewel er niet veel on
Page 47 and 48: 6.3 Kwaliteit van de auditieve omge
Page 49 and 50: (9%), kwam de beheersbaarheid van g
Page 53 and 54: Brown A.L. (2010) Soundscapes and e
Page 55 and 56: Ipsen, D. (2002) The urban nighting
Page 57 and 58: Raimbault, M. en C. Lavandier (2002
Page 59: RIVM RIVM Rijksinstituut voor Volks

De maatschappelijke betekenis van geluid - Rivm

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?