Kinderen met peuterastma Kindere - Isala Klinieken

5984 / 0111
Patiënten Informatie Dossier (PID)
Kinderen met peuterastma
Informatie voor ouders van een kind met peuterastma
Amalia kinderafdeling
Dit Patiënten Informatie Dossier is eigendom van:
Naam:
Adres:
Postcode en woonplaats:
Telefoonnummer:
Bij verlies wordt de vinder dringend verzocht contact op te nemen met de
eigenaar van dit boekje.

1
Inhoudsopgave
Inleiding ............................................................................................................2
Belangrijke informatie ....................................................................................3
1. Wat is peuterastma? ..................................................................................5
1.1 Wat is de oorzaak van peuterastma? ............................................................... 7
1.2 Virusinfecties ..........................................................................................................8
1.3 Groeit mijn kind eroverheen?.............................................................................9
2. Klachten bij peuterastma ........................................................................10
3. Onderzoek ..................................................................................................11
3.1 Anamnese ............................................................................................................... 11
3.2 Lichamelijk onderzoek ......................................................................................... 11
3.3 Aanvullend onderzoek .........................................................................................12
3.4 Hoe bereidt u uw kind voor op het ziekenhuisbezoek? .............................13
4. Allergieonderzoek .................................................................................... 14
4.1 Bloedonderzoek .................................................................................................... 14
5. Longfunctieonderzoek ............................................................................. 16
6. Proefbehandeling ......................................................................................17
7. Behandeling .............................................................................................. 18
8. Niet-medicamenteuze behandeling ...................................................... 19
8.1 Voorlichting en begeleiding .............................................................................. 19
8.2 Controleren van inhalatietechniek .................................................................22
8.3 Niet roken ...............................................................................................................22
8.4 Sanatie ....................................................................................................................24
9. Medicamenteuze behandeling .............................................................. 29
9.1 Medicijnen voor elke dag ...................................................................................29
9.2 Bijwerkingen van ICS .......................................................................................... 32
9.3 Medicijnen voor als er klachten zijn ............................................................... 33
Bijlage: De inhalator ............................................................................................ 35
10. Wetenschappelijk onderzoek ..................................................................36
11. Extra informatie .......................................................................................39
11.1 Astma Fonds ..........................................................................................................39
11.2 Informatie speciaal voor kinderen ................................................................. 40
12. Ruimte voor eigen aantekeningen en vragen ....................................... 41

2
Inleiding
U hebt van de kinderarts gehoord dat uw kind peuterastma heeft. De
komende tijd krijgt u hierover van de kinderarts en de kinderlongverpleeg-
kundige veel informatie. Het is niet eenvoudig om al deze informatie in één
keer te onthouden. Dit Patiënten Informatie Dossier (PID) is bedoeld als onder-
steuning.
Het is tevens een naslagwerk. Het bevat informatie over peuterastma en alles
wat daarbij komt kijken. Het dossier is het persoonlijk eigendom van u en
uw kind. Om ervoor te zorgen dat u zo veel mogelijk profijt heeft van dit PID,
is het belangrijk dat u het bij uw bezoek aan de Isala klinieken meeneemt.
Het kan dan worden aangevuld met de informatie die u op dat moment
krijgt. Zo krijgt u een informatieboekje dat zo veel mogelijk is afgestemd
op de persoonlijke situatie van uw kind. Er is ook ruimte voor uw eigen
aantekeningen.
Extra informatie
In dit PID vindt u informatie over peuterastma en de behandeling ervan in
de Isala klinieken, gericht op de situatie van uw kind. Er is meer uitgebreide
informatie beschikbaar over peuterastma, de behandeling, bestaande
organisaties en andere specifieke onderwerpen. Wilt u ergens meer over
weten, vraagt u dit gerust aan de kinderlongverpleegkundige. Zij informeert
u hier graag over. Achter in dit PID onder het hoofdstuk ‘Extra informatie’
vindt u meer informatie over het Astma Fonds.
Tot slot
Het kan zijn dat er van de in dit PID beschreven gang van zaken wordt
afgeweken. De kinderarts zal uw persoonlijke situatie met u bespreken.
Als er iets niet duidelijk is, vraagt u dan vooral om opheldering aan de
betreffende zorgverlener. Ook wanneer er zaken gebeuren die niet voldoen
aan uw verwachtingen en die naar uw idee anders of beter kunnen, meldt
u dit dan aan de arts of aan de kinderlongverpleegkundige. Uw suggesties
en opmerkingen bieden ons de mogelijkheid om de zorg nog beter af te
stemmen op de wensen en behoeften van onze patiënten.

3
Belangrijke informatie
In de Isala klinieken zijn verschillende zorgverleners betrokken bij de zorg
voor kinderen met peuterastma. Alle kinderartsen van de Isala klinieken
behandelen kinderen met (peuter)astma, en de meeste kinderen met
peuterastma kunnen goed door een algemeen kinderarts behandeld worden.
In de Isala klinieken worden ook artsen opgeleid tot kinderarts (arts-
assistenten of zaalartsen). Dit zijn volledig bevoegde artsen die gedurende
vijf jaar ervaring opdoen in de kindergeneeskunde, voordat ze geregistreerd
worden als kinderarts. Van die vijf jaar opleiding tot kinderarts werken ze
anderhalf tot twee jaar in de Isala klinieken. Tijdens de opleiding doen deze
artsen zelfstandig (maar altijd onder toezicht/supervisie van een van de
kinderartsen) poliklinisch spreekuur. Het kan dus zijn dat u met uw kind het
spreekuur van een van de arts-assistenten bezoekt.
Twee kinderartsen in de Isala klinieken zijn gespecialiseerd in de
behandeling van kinderen met longziekten en allergie
•
•
Prof. dr. Paul L.P. Brand
Drs. Eric P. de Groot
t (038) 424 50 50
Kinderlongverpleegkundigen
•
•
Lia van Helsdingen
Jacqueline Wolf
t (038) 424 50 50
Andere leden van het longteam die betrokken kunnen worden bij de
behandeling van kinderen met peuterastma
Orthopedagoog
•
Madeleine Hirdes
te bereiken via Wil Brouwer, secretaresse van het longteam (zie hieronder)

4
Kinderfysiotherapeuten
•
•
•
•
Ria van Dijk
Irene Reinaerts
Corita Boons
Rita van Hoof
t (038) 424 23 05
Laboranten van kinderlongfunctieonderzoeken
•
•
•
Ellen Ruberg
Carin Paarlberg
Ingrid IJsseldijk
t (038) 424 24 56
Secretaresse van het longteam
•
Wil Brouwer
t (038) 424 29 00
Overige telefoonnummers
Secretariaat polikliniek Kindergeneeskunde
t (038) 424 50 50
bereikbaar op werkdagen van 9.00 tot 11.30 uur en van 14.00 tot 16.00 uur
Spoedeisende hulp (alleen op locatie Sophia)
t (038) 424 71 36
Bezoekadres
Dr. Van Heesweg 2
8025 AB Zwolle
Website
•
•
www.isala.nl
www.uitdokteren.com (speciaal voor kinderen)

5
1. Wat is peuterastma?
Peuterastma is een ziekte waarbij kinderen jonger dan vier jaar in perioden,
vooral als ze verkouden zijn, klachten krijgen van een piepende ademhaling,
benauwdheid en hoesten. Kenmerkend is dat deze klachten alleen optreden in
periodes van enkele dagen tot weken; tussen deze klachtenperioden in zijn de
kinderen gezond.
De klachten van peuterastma lijken sterk op de klachten van ‘gewoon’
astma (zie daarvoor het PID Astma bij kinderen). Ook de behandeling van
peuterastma is vergelijkbaar met die van ‘echt’ astma. Toch is er een belangrijk
verschil: terwijl ‘echt’ astma bijna altijd een chronische (langdurige) ziekte
is die jarenlang duurt (vaak zelfs levenslang aanwezig blijft), wordt ruim
de helft van de kinderen met peuterastma blijvend klachtenvrij als ze de
leeftijd van vier tot zes jaar bereiken. Veel kinderen groeien dus over hun
peuterastma heen. Dat is natuurlijk goed nieuws. Toch kan peuterastma ook
overgaan in echt astma (daarover straks meer). Bovendien geeft peuterastma
bij jonge kinderen vaak hinderlijke klachten. Gelukkig zijn deze meestal wél
goed te behandelen. Als ouders van een kind met peuterastma hun kind de
medicijnen trouw en op de juiste wijze geven en als ze verdere adviezen goed
opvolgen, dan worden de klachten bij de meeste kinderen met peuterastma
goed hanteerbaar; een belangrijk deel van de kinderen wordt zelfs (vrijwel)
klachtenvrij.
Peuterastma is een ziekte van
de luchtwegen (zie Afbeelding
1). Dit zijn de buisjes waar lucht
doorheen gaat onderweg naar de
longen. De luchtwegen bestaan
uit de neus, de mondkeelholte,
de luchtpijp (trachea), de
afsplitsing van de luchtpijp naar
de linker- en rechterlong en de
verdere vertakkingen daarvan (de
bronchiën).
Afbeelding 1
Luchtpijp (trachea)
Aftakkingen
van de luchtpijp
Bronchiën

6
De luchtwegen zijn aan de binnen-
kant bekleed met een dun laagje
slijmvlies (vergelijkbaar met het
slijmvlies aan de binnenkant van
de wangen), en zijn aan de buiten-
kant omringd door spiertjes (zie
Afbeelding 2). Onder normale
omstandig heden (bij gezonde
personen) is dit slijmvlies dun
en rustig, en zijn de spiertjes
ont spannen. De lucht kan dan
ongehinderd door de luchtwegen
naar binnen en naar buiten stromen;
de ademhaling is onbelemmerd.
Het centrale probleem bij peuter-
astma is een vernauwing van de
luchtwegen door opzwelling van
het slijmvlies van de luchtwegen, en
door samentrekken van de spiertjes
om de luchtwegen (zie Afbeelding 3).
Dit berust op een ontstekingsreactie
van het slijmvlies, die op gang
wordt gebracht door virusinfecties
(verkoudheden).
Er zijn twee redenen te noemen
waarom kinderen met peuterastma
meer last hebben van deze
virusinfecties dan kinderen zonder peuterastma:
•
•
hun luchtwegen zijn gemiddeld al wat nauwer (waardoor eenzelfde
slijmvlieszwelling door virusinfecties de luchtweg meer vernauwt dan bij
kinderen met een wat ruimere luchtweg)
Afbeelding 2: De luchtwegen,
normale situatie
Afbeelding 3: De luchtwegen,
situatie bij peuterastma
hun slijmvlies reageert ook heftiger op de virusinfecties dan bij gezonde
kinderen. Dit laatste wordt veroorzaakt door een hardnekkige irritatie van
het slijmvlies dat dus voortdurend ‘ontstoken’ is.

7
1.1 Wat is de oorzaak van peuterastma?
De oorzaak van peuterastma is niet helemaal opgehelderd, maar zoals gezegd
spelen twee factoren een belangrijke rol:
•
•
in aanleg nauwe luchtwegen
een chronische ontstekingsreactie van het luchtwegslijmvlies.
Hieronder worden beide factoren toegelicht.
In aanleg nauwe luchtwegen
Er bestaan behoorlijke verschillen in de grootte van de luchtwegen tussen
verschillende baby’s. We kennen twee factoren die de kans op in aanleg
nauwe luchtwegen vergroten:
•
•
roken tijdens de zwangerschap
een te vroege (premature) geboorte.
Vrouwen die roken tijdens de zwangerschap, krijgen kinderen met
gemiddeld een lager geboortegewicht. Ook de aanleg van de longen van
de foetus heeft te lijden onder de blootstelling aan tabaksrook. Kinderen
van rokende moeders hebben in aanleg nauwere luchtwegen dan kinderen
van niet-rokende moeders, en hebben dus ook een sterk verhoogde kans op
peuter astma.
Bij kinderen die (veel) te vroeg geboren worden, is de aanleg van de longen
niet afgerond voordat ze geboren worden. Dit heeft gevolgen voor de grootte
van de luchtwegen. Daarom hebben baby’s die geboren worden vóór de 34e
zwangerschapsweek, een verhoogde kans op peuterastma. Deze kans wordt
groter als deze premature kinderen langdurig beademd zijn of zuurstof nodig
hebben gehad (chronische longziekte van de prematuur).
Chronische ontsteking van het luchtwegslijmvlies
De oorzaken van de chronische ontsteking van het luchtwegslijmvlies, en de
daarmee samenhangende verhoogde gevoeligheid van dat slijmvlies voor
virusinfecties, zijn niet goed bekend. Of, net als bij astma, erfelijke factoren
daarbij een rol spelen, weten we bijvoorbeeld nog niet. Wat we wel weten, is
dat vaccinaties, antibioticagebruik bij kinderen en voeding géén rol spelen
bij het ontstaan van peuterastma. Sigarettenrook en een allergie voor
inhalatieallergenen doen dat wel.

8
Sigarettenrook
Van één factor is het zonder meer duidelijk dat die de kans op het ontwikkelen
van peuterastma vergroot, en dat is blootstelling aan sigarettenrook.
Kinderen die wonen in huizen waarin gerookt wordt, hebben een 50%
grotere kans om peuterastma te ontwikkelen dan kinderen die wonen in
huizen waarin niet wordt gerookt. Dit geldt ook voor moeders die tijdens de
zwanger schap niet hebben gerookt. Blootstelling aan tabaksrook is dus altijd
schadelijk voor het kind, zowel als die blootstelling voor als wanneer die na de
geboorte plaatsvindt.
Allergie voor inhalatieallergenen
Bij sommige kinderen met peuterastma wordt de ontsteking van het
luchtwegslijmvlies versterkt doordat ze allergisch zijn voor stoffen die ze
inademen. Dit zijn de zogenoemde inhalatieallergenen, zoals huisstofmijt,
gras- of boompollen, of katten- of hondenhaar. Allergie voor voedings-
middelen speelt geen rol bij peuterastma.
Samenvatting
Peuterastma ontstaat door een samenspel van twee factoren:
•
•
in aanleg nauwe luchtwegen: de kans hierop neemt toe als de moeder
tijdens de zwangerschap rookt of als het kind te vroeg geboren wordt
een chronische ontsteking van het luchtwegslijmvlies: de kans hierop
neemt toe als het kind na de geboorte aan sigarettenrook wordt
blootgesteld, en als het kind allergisch is voor inhalatieallergenen; andere
oorzakelijke factoren zijn niet goed bekend.
1.2 Virusinfecties
Kinderen met peuterastma hebben uitsluitend klachten in bepaalde periodes.
Bijna altijd beginnen dergelijke periodes met een verkoudheid: verstopte
neus, snotterig zijn, hoesten. Eén of twee dagen daarna ontstaat dan de
benauwdheid en het piepen. Sommige kinderen worden meteen benauwd
en pieperig zodra ze verkouden zijn; bij andere kinderen beginnen de
verkoudheidsverschijnselen pas nadat ze piepen. Uit onderzoek is gebleken
dat al dit soort klachtenperiodes in gang worden gezet door virusinfecties.

9
Er zijn heel veel verschillende virussen die klachten van peuterastma kunnen
uitlokken. Dit verklaart waarom de klachten in ernst kunnen wisselen tijdens
verschillende periodes.
De kans op virusinfecties is het grootst als mensen veel contact met elkaar
hebben. In de herfst en winter zijn mensen meer binnenshuis, en hebben
ze daar intensiever onderling contact. Daarom komen virusinfecties vaker
voor in herfst en winter dan bij mooi weer in voorjaar en zomer. Kinderen
die veel worden blootgesteld aan virusinfecties, hebben vaker last van hun
peuterastma dan kinderen die weinig worden blootgesteld. Daarom hebben
kinderen uit grote gezinnen, en kinderen die naar de kinderopvang gaan,
vaker last van peuterastma dan kinderen uit kleine gezinnen die overdag
altijd thuis zijn.
1.3 Groeit mijn kind eroverheen?
Peuterastma komt veel voor: circa 1 op de 3 baby’s en peuters piept wel
eens bij een verkoudheid, en ongeveer 10% van alle baby’s en peuters piept
regelmatig bij verkoudheden. Van alle jonge kinderen die wel eens piepen bij
een verkoudheid, wordt twee derde klachtenvrij vóór de leeftijd van zes jaar.
Deze kinderen groeien dus over hun peuterastma heen. De overige kinderen
die op jonge leeftijd gepiept hebben, blijven dat doen als ze zes jaar of ouder
zijn; deze kinderen ontwikkelen dus ‘echt’ astma. Helaas is het niet goed te
voorspellen welk kind met peuterastma eroverheen zal groeien, en welk kind
echt astma zal ontwikkelen.
Er zijn wel enkele factoren bekend die de kans vergroten dat het peuterastma
zal blijven bestaan, en zich zal ontwikkelen tot ‘echt’ astma, namelijk:
•
•
•
•
•
als er in het gezin (vader, moeder, broertjes, zusjes) astma voorkomt
als het kind niet alleen peuterastma heeft, maar ook eczeem
als het kind allergisch is voor inhalatieallergenen
als het kind ernstige klachten heeft, bijvoorbeeld meerdere malen
opgenomen moet worden in het ziekenhuis
als het kind ook klachten heeft buiten verkoudheden om.
Toch voorspellen deze factoren de kans op het blijven bestaan van
astmaklachten niet betrouwbaar. In het individuele geval zullen we dus altijd
moeten afwachten of een kind met peuterastma eroverheen zal groeien of
niet. Dat heeft gevolgen voor de behandeling (zie verderop).

10
2 Klachten bij peuterastma
Bij de meeste kinderen uit peuterastma zich als een piepende ademhaling
of als benauwdheid (kortademigheid). Een piepende ademhaling is het
meest kenmerkend voor peuterastma. De meeste jonge kinderen kunnen
zelf nog niet aangeven of ze zich benauwd voelen. Ouders kunnen dat vaak
wel aan hun kind zien: als de ademhaling snel gaat of als het kind zichtbaar
moeite heeft om adem te halen (bijvoorbeeld als de borstkas indeukt tijdens
de inademing, of als er een kuiltje in de hals zichtbaar wordt tijdens de
inademing), dan duidt dat op benauwdheid.
Andere kenmerken van ‘benauwdheid’ zijn vaak minder goed te herkennen.
Zo zijn er jonge kinderen die vervelend of prikkelbaar worden als ze zich
benauwd voelen, maar de meeste dreinerige peuters zijn niet benauwd (maar
alleen maar dreinerig).
Ook hoesten is weinig kenmerkend voor peuterastma. Alle kinderen hoesten
immers tijdens een verkoudheid. Kinderen hoesten ’s nachts vaak heviger dan
overdag; ook nachtelijke hoest duidt dus niet op peuterastma (tenzij er ook
verschijnselen van piepen of duidelijke tekenen van benauwdheid bestaan).

11
3. Onderzoek
De klachten van peuterastma (periodes van piepen, benauwdheid, hoesten)
zijn niet specifiek voor peuterastma, maar kunnen ook andere oorzaken
hebben. Als de klachten vooral optreden tijdens verkoudheid en nooit
daarbuiten, en er geen andere klachten zijn, dan is de oorzaak bijna altijd
peuterastma. Naarmate de klachten hardnekkiger zijn (nooit helemaal
klachtenvrij), en naarmate er meer andere klachten bestaan (bijvoorbeeld
slecht groeien of bijzondere infecties), dan is de kans groter dat een andere
oorzaak een rol speelt.
3.1 Anamnese
Als u met uw kind vanwege klachten als hoesten, piepen of benauwdheid
bij de kinderarts komt, dan zal deze in eerste instantie allerlei vragen over
de klachten stellen (de ziektegeschiedenis of anamnese). Met de anamnese
probeert de arts duidelijkheid te krijgen of peuterastma inderdaad de
oorzaak is van de klachten van uw kind. Ook probeert hij een duidelijk beeld
te krijgen van de klachten en de mogelijke onderhoudende factoren bij uw
kind. De arts zal u dus uitgebreid bevragen over het patroon van de klachten,
wat de klachten precies zijn, of er bij u thuis gerookt wordt, of er astma in het
gezin voorkomt, enzovoort.
3.2 Lichamelijk onderzoek
Na de anamnese zal de arts uw kind onderzoeken. Hij zal kijken naar de
manier van ademhalen van uw kind en met een stethoscoop naar de
longen luisteren. Met name luistert hij dan of er sprake is van piepen bij de
uitademing.
Het piepen is echter lang niet altijd aanwezig. Als de arts niets bijzonders
hoort over de longen van uw kind, sluit dat dus niet uit dat uw kind
peuterastma heeft. Het zegt alleen dat uw kind op dát moment geen
duidelijke vernauwing van de luchtwegen door peuterastma heeft.
Bij een eerste polikliniekbezoek zal de arts niet alleen naar de longen willen
luisteren, maar uw kind meestal volledig willen nakijken. Bij controlebezoeken
beperkt het lichamelijk onderzoek zich vaak tot de longen (en vaak het keel-,
neus- en oorgebied), tenzij er redenen zijn om andere dingen ook nog te
bekijken, bijvoorbeeld als u vragen hebt of uw kind andere klachten heeft
(meldt u dat dan aan de arts!).

12
3.3 Aanvullend onderzoek
Voordat de arts met u kan praten over de behandeling van de klachten
van uw kind, zal hij een conclusie willen trekken waar de klachten door
veroorzaakt worden (een diagnose stellen). Er bestaat geen ‘test’ om de
diagnose peuterastma te kunnen stellen. Geen enkele test geeft dus zekerheid
of uw kind peuterastma heeft. Vaak kan de arts de diagnose peuterastma
stellen op grond van alléén de anamnese (eventueel aangevuld door het
lichamelijk onderzoek). Daarom is die anamnese ook zo belangrijk, en zal
de arts daar samen met u en uw kind veel tijd in steken, zeker bij het eerste
polikliniekbezoek.
Soms levert aanvullend onderzoek nuttige extra informatie op. Hierbij moet
u denken aan allergieonderzoek (bloedonderzoek). Dit onderzoek kan erop
gericht zijn om andere mogelijke oorzaken van de klachten op het spoor te
komen, of om de rol van allergie bij peuterastma in kaart te brengen. De arts
zal dit altijd met u bespreken.

13
3.4 Hoe bereidt u uw kind voor op bezoek aan de arts en onderzoek?
Informatie over de gang van zaken voor het eerste bezoek aan de kinderarts
heeft u vóór het eerste polikliniekbezoek thuis ontvangen. De kinderarts zal
met u bespreken of aanvullend onderzoek nodig is en zo ja, welk onderzoek.
Over de meeste onderzoeken is schriftelijke informatie beschikbaar,
bijvoorbeeld folders over bloedonderzoek bij kinderen.
Hoe u uw kind het best voorbereidt, is gebonden aan leeftijd. Een kind dat
weet wat er gaat gebeuren en begrijpt waarom dit nodig is, zal minder
angstig zijn. Hierdoor zal het onderzoek beter verlopen. De Isala klinieken
hebben daarom een website ontwikkeld speciaal voor kinderen (zie hoofdstuk
11.2). Hier kunt u zich samen met uw kind op een leuke en interactieve manier
voorbereiden op een ziekenhuisbezoek of onderzoek. Natuurlijk kunt u met
uw vragen ook altijd terecht bij de kinderlongverpleegkundige.

14
4. Allergieonderzoek
Als de arts aan peuterastma denkt als oorzaak van de klachten van uw kind,
dan is het vaak nuttig om allergieonderzoek te verrichten. Op de Amalia
kinderafdeling wordt bij kinderen met peuterastma alleen onderzoek verricht
naar allergie voor inhalatieallergenen (stoffen die worden ingeademd).
Voedselallergie speelt vrijwel nooit een rol bij astmaklachten bij kinderen.
Onderzoek naar voedselallergie kan niet betrouwbaar worden verricht door
middel van bloedonderzoek. Als u vermoedt dat uw kind een voedselallergie
zou kunnen hebben, dan kan uw arts advies geven hoe dat het beste kan
worden onderzocht (zie ook onze brochure ‘Onderzoek naar voedselallergie’).
Onderzoek naar allergie voor inhalatieallergenen kan betrouwbaar worden
gedaan door middel van bloedonderzoek of een huidpriktest. Als bij een
kind een allergie voor inhalatieallergenen wordt aangetoond, dan speelt
die meestal een rol in het klachtenpatroon. De arts zal u dan aanraden om
blootstelling aan het betreffende allergeen te vermijden (sanatie). Als er geen
allergie wordt aangetoond, dan kan die zich later alsnog ontwikkelen: de kans
op een aantoonbare allergie neemt namelijk toe met de leeftijd.
4.1 Bloedonderzoek
Uw kind wordt (op het laboratorium) in de arm geprikt en er wordt een
buisje bloed afgenomen. Eventueel kan dit gebeuren na lokale verdoving met
pijnstillende crème (‘toverzalf’). Als u dit wilt, geeft u dit dan even door vóór
het prikken? Rekent u er wel op dat de crème minstens een halfuurtje moet
inwerken.
Na bloedafname wordt op het laboratorium in het bloed van uw kind
gekeken naar de aanwezigheid van specifieke (IgE) antistoffen tegen
bepaalde inhalatieallergenen. Eerst wordt een screenende test uitgevoerd die
‘Phadiatop’ heet. Als deze positief (afwijkend) is, worden de IgE-antistoffen
tegen een aantal veel voorkomende specifieke inhalatieallergenen gemeten.
De uitslag is na enkele dagen bekend. De kinderarts zal met u bespreken hoe u
de uitslag krijgt.

15
Soms zal de arts ook aanvullend bloedonderzoek willen doen, om te kijken
naar mogelijke andere oorzaken voor de klachten bij uw kind. Zo kan
bloedonderzoek nodig zijn om de afweer (het immuunsysteem) van uw kind
te screenen, of om de erfelijke ziekte cystic fibrosis uit te sluiten.

16
5. Longfunctieonderzoek
Longfunctieonderzoek is bij jonge kinderen niet routinematig mogelijk.
Bij kinderen met peuterastma wordt dan ook geen longfunctieonderzoek
verricht, tenzij ze meedoen aan een wetenschappelijk onderzoek. (Dit laatste
kan vanzelfsprekend alleen nadat u daarover uitgebreid bent geïnformeerd
en ervoor toestemming hebt gegeven.)

17
6. Proefbehandeling
In de meeste gevallen zal de arts de diagnose peuterastma na anamnese en
lichamelijk onderzoek kunnen stellen. Is de diagnose niet helemaal duidelijk,
dan kan de arts beslissen om uw kind een tijd lang ‘op proef’ te behandelen
met astmamedicijnen (zie hoofdstuk 9.1 over medicamenteuze behandeling).
Als de klachten daarmee aanzienlijk verbeteren of geheel verdwijnen, dan zal
de diagnose gesteld worden en wordt de behandeling vaak voortgezet. Als
de proefbehandeling geen effect heeft op de klachten (terwijl de medicatie
goed is gebruikt en gegeven), dan is er dus waarschijnlijk geen sprake van
peuterastma. De arts zal de medicatie stopzetten en op zoek gaan naar een
andere oorzaak van de klachten. In het algemeen moet een proefbehandeling
gedurende vier tot zes weken worden gegeven voordat het effect kan worden
beoordeeld.

18
7. Behandeling
Zoals eerder gezegd: de meeste kinderen met peuterastma kunnen succesvol
behandeld worden. Met een goede behandeling worden de klachten goed
hanteerbaar, of worden ze zelfs (vrijwel) klachtenvrij. De behandeling kan
peuterastma niet genezen. Het is dus ook onverstandig om zelf te stoppen
met de behandeling, of om alleen maar medicijnen te gebruiken bij klachten,
terwijl er een onderhoudsbehandeling geadviseerd is. Doe dit uitsluitend in
overleg met uw arts. Bij peuterastma zal de arts op termijn altijd voorstellen
om de behandeling af te bouwen of te stoppen, om te kijken of uw kind
eroverheen gegroeid is. Ook die beslissing nemen we het liefst in goed overleg
met u.
De behandeling bestaat uit twee delen:
•
•
behandeling waarbij geen medicijnen worden gebruikt (niet-
medicamenteuze behandeling)
behandeling met medicijnen (medicamenteuze behandeling).
De kinderartsen van de Amalia kinderafdeling van de Isala klinieken vinden de
niet-medicamenteuze behandeling net zo belangrijk als de medicamenteuze
behandeling, omdat ze elkaar aanvullen. U krijgt dan ook informatie over
beide vormen van behandeling: in hoofdstuk 8 over de niet-medicamenteuze
behandeling en in hoofdstuk 9 over de medicamenteuze behandeling.

19
8. Niet-medicamenteuze behandeling
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de behandeling waarbij geen medicijnen
worden gebruikt.
8.1 Voorlichting en begeleiding
Omdat peuterastma een ziekte is die vaak jaren beslaat, is het van groot
belang dat kinderen én ouders voldoende weten over de ziekte peuterastma
en haar behandeling. Kinderen en ouders die weten wat de oorzaken zijn van
peuterastma en wat ze zelf kunnen doen, kunnen vaak beter omgaan met de
ziekte.
Het is ook belangrijk dat ouders en kinderen alle ruimte krijgen om vragen
te stellen en hun zorgen te uiten aan de kinderlongverpleegkundige en aan
de kinderarts. Zodoende hebben deze kinderen – zo is uit onderzoek gebleken
– beduidend minder last van hun ziekte dan kinderen die deze begeleiding
níet hebben gekregen. Voorlichting en begeleiding wérken dus, en daarom
wordt daaraan in de Isala klinieken veel aandacht besteed. De volgende
zorgverleners spelen een belangrijke rol bij het geven van voorlichting aan en
begeleiding van kinderen met peuterastma.
Kinderarts
De behandelend kinderarts zal u zelf uitleg geven over peuterastma en de
achtergronden, oorzaken, uitlokkende factoren en behandeling ervan. Ook
zal hij u wijzen op het bestaan van de informatie die u nu aan het lezen
bent en andere relevant informatiemateriaal, bijvoorbeeld van het Astma
Fonds of eigen voorlichtingsmateriaal van het ziekenhuis (over bijvoorbeeld
bloedonderzoek).
Kinderlongverpleegkundige
De kinderlongverpleegkundige speelt een belangrijke rol bij het geven van
voorlichting en het begeleiden van zowel ouders als kind. Zij controleert de
inhalatietechniek en begeleidt en controleert kinderen met peuterastma.
Zij kan uitleg geven over oorzaken en behandeling van peuterastma, en
oefent en controleert het juiste gebruik van de medicijnen. Zij bespreekt met
u vragen die u heeft over de ziekte peuterastma en de behandeling ervan.
Ook uw vragen en zorgen over het gebruik van medicijnen en eventuele

20
bijwerkingen zijn welkom. Bij kinderen bij wie het peuterastma goed onder
controle (‘stabiel’) is, kan de kinderlongverpleegkundige ook een belangrijk
deel van de controles overnemen. Uit onderzoek op onze polikliniek is
gebleken dat een kinderlongverpleegkundige net zo goed kinderen met
peuterastma kan controleren als een kinderarts, en dat ouders de controles
bij de kinderlongverpleegkundige prettig vinden. Daarom kan de arts u
voorstellen dat de kinderlongverpleegkundige de controles overneemt. In
de praktijk betekent dit dan dat u ongeveer één keer per jaar nog bij de
kinderarts voor controle komt. Voor de overige controles gaat u naar de
kinderlongverpleegkundige.
Orthopedagoog
Kinderen met een chronische ziekte als peuterastma kunnen angstig of
boos worden door hun ziekte. Ouders van kinderen met peuterastma
kunnen geconfronteerd worden met gedragsproblemen bij hun kind of met
opvoedingskwesties die lastig zijn bij een kind met peuterastma. Zo komen
we nogal eens tegen dat ouders terughoudend zijn in het opleggen van regels
of straf bij hun kind omdat ze bang zijn dat dit een benauwdheidsaanval
kan oproepen. Soms vragen ouders zich af of het drukke of lastige gedrag
van hun kind veroorzaakt wordt door peuterastma of door de behandeling
ervan. Dergelijke problemen worden door ouders niet altijd aan de arts
gemeld, maar u wordt verzocht om dat wél te doen. Meestal zijn zulke
problemen namelijk goed te behandelen. De deskundige op dit gebied is de
orthopedagoog.
In de Isala klinieken werkt een orthopedagoog die een ruime ervaring heeft
in het onderzoeken en behandelen van gedrags- en opvoedingsproblemen
bij kinderen met (peuter)astma. De orthopedagoog onderzoekt en behandelt
kinderen met astma in haar eigen praktijk. Vrijwel altijd wordt deze
behandeling vergoed door uw zorgverzekering, of valt het onder de verzekerde
zorg die het ziekenhuis biedt.
Kinderfysiotherapeut
Bij sommige kinderen met peuterastma spelen naast de peuterastma ook
problemen in de motorische ontwikkeling. Deze kinderen kunnen baat
hebben bij een behandeling door een kinderfysiotherapeut.

21
Psycholoog/maatschappelijk werker
Soms hebben kinderen met peuterastma ook psychologische problemen
waarvoor verwijzing naar een psycholoog gewenst is. Ook is het mogelijk
dat een chronische ziekte als peuterastma voor ouders grote financiële,
maatschappelijke of geestelijke problemen oplevert; dit is het werkterrein van
de maatschappelijk werker.
Longteam
Op de Amalia kinderafdeling streven we ernaar om kinderen met
peuterastma de best mogelijke behandeling te geven. De kinderarts en de
kinderlongverpleegkundige spelen hierin een centrale rol. Eens in de twee
weken worden kinderen met (peuter)astma die nieuw op de polikliniek
zijn gekomen en kinderen met (peuter)astma die aanhoudende of nieuwe
problemen hebben, besproken in de werkbespreking van het longteam. Voor
elk kind wordt besproken welke behandeling het beste en gewenst is. De
uitkomst van dit teamoverleg zal de arts met u bespreken.
Bij deze longteambespreking zijn verschillende deskundigen aanwezig
die allemaal betrokken zijn bij de behandeling van kinderen met astma:
kinderarts, kinderlongverpleegkundige, wijkverpleegkundig specialisten
voor astma en COPD, kinderfysiotherapeut en orthopedagoog. Zonodig
kan ook de psycholoog of de maatschappelijk werker aanwezig zijn bij de
teambespreking.
Het longteam in de Isala klinieken bestaat al meer dan dertig jaar en dit
samenwerkingsverband is uniek voor Nederland. De leden van het team zijn
ervan overtuigd dat het helpt om kinderen met peuterastma zo goed mogelijk
te begeleiden. Voor vragen over het longteam kunt u contact opnemen met
de secretaresse van het longteam, mevrouw Wil Brouwer via telefoonnummer
(038) 424 29 00.

22
8.2 Controleren van inhalatietechniek
Vrijwel alle medicijnen voor de behandeling van astma worden tegenwoordig
toegediend met een inhalator (voor kinderen met peuterastma bijna
altijd een dosisaërosol met een zogenaamde voorzetkamer) waarmee de
medicijnen in de luchtwegen kunnen worden gebracht. Vanzelfsprekend
werken deze medicijnen alléén als ze ook werkelijk in de luchtwegen terecht-
komen. Hiervoor is het noodzakelijk dat de inhalator correct gebruikt wordt.
Als de inhalator niet goed gebruikt wordt, kan uw kind puffen tot hij een ons
weegt, maar dan zal de behandeling niet werken. Andersom: als de inhalator
goed gebruikt wordt, dan is de behandeling vaak effectiever, heeft uw kind
minder klachten en kan hij uiteindelijk ook vaak met minder medicijnen
uitkomen. Dit alles is in onderzoek – onder andere op onze eigen polikliniek –
duidelijk vastgesteld.
Op de Amalia kinderafdeling hechten we er dan ook aan dat elk kind met
peuterastma zijn inhalator goed gebruikt. Het juiste gebruik van de inhalator
zal u (en uw kind, als die daar oud genoeg voor is) worden uitgelegd en voor-
gedaan door de arts of de kinderlongverpleegkundige. U en uw kind zullen
ook worden uitgenodigd om het voor te doen en te oefenen totdat zowel
de arts of de verpleegkundige als u (of uw kind) ervan overtuigd zijn dat de
inhalator goed wordt gebruikt.
Ook bij poliklinische controle zal de inhalatietechniek vaak opnieuw worden
gecontroleerd en zo nodig worden gecorrigeerd. Dat blijkt in de praktijk vaak
nodig te zijn!
8.3 Niet roken
Dat roken slecht voor de gezondheid is, weet u natuurlijk. Dat geldt ook
voor het zogenaamde ‘passief roken’ of ‘meeroken’. Kinderen die wonen in
huizen waarin gerookt wordt, hebben een grotere kans om (onder andere)
peuterastma te krijgen dan kinderen die wonen in huizen waarin niet
gerookt wordt. Kinderen met peuterastma hebben méér en vaker klachten
van hun ziekte als ze in een huis wonen waarin gerookt wordt dan wanneer
ze in een huis wonen waarin niet gerookt wordt. Ook heeft blootstelling aan
sigarettenrook van anderen, negatieve effecten op de gezondheid op lange
termijn.

23
Veel ouders vragen zich af: wat kunnen wij zelf doen om ervoor te zorgen
dat ons kind zo weinig mogelijk last van zijn peuterastma heeft? Een van
de belangrijkste dingen is: zorgen dat er in de omgeving van het kind en
in huis niet gerookt wordt. Uit ervaring en uit onderzoek blijkt dat peuter-
astmaklachten bij kinderen sterk kunnen verbeteren als het kind niet meer
aan tabaksrook wordt blootgesteld.
Niet roken als uw kind erbij is
Het belangrijkste advies is om niet te roken als uw kind erbij is. Directe bloot-
stelling aan tabaksrook is het meest schadelijk voor kinderen. Als u zelf (nog)
niet kunt of wilt stoppen met roken, dan is dit de stap die u in ieder geval
kunt nemen. Dat betekent dus ook: niet roken in de auto als uw kind ook in de
auto zit.
Niet roken in huis
Sigarettenrook blijft heel lang ‘hangen’: een niet-roker kan de geur van
tabaksrook in een huis zelfs nog herkennen als er wekenlang niet in het huis
gerookt is. Ook als er dus alleen in huis gerookt wordt als het kind er niet bij
is, wordt het kind nog blootgesteld aan tabaksrook en kan het daarvan de
nadelige gevolgen ondervinden. De beste manier om ervoor te zorgen dat uw
kind in huis niet wordt blootgesteld aan tabaksrook, is door in huis geheel
niet te roken. Uit onderzoek is ook gebleken dat dit veruit de meest effectieve
manier is om de blootstelling aan tabaksrook voor kinderen tot een minimum
terug te brengen. Mensen die willen roken, kunnen dat dan buiten doen.
Roken onder de afzuigkap is onvoldoende; veel rook komt dan alsnog in het
huis terecht.
Zelf stoppen met roken
Het allerbeste is het natuurlijk dat u zelf helemaal stopt met roken: dat
is het gezondste, zowel voor uzelf als voor uw kind. Maar dat is moeilijk,
want het kan een hardnekkige verslaving zijn. Gelukkig zijn er veel hulp-
middelen beschikbaar om u daarbij te helpen. U kunt daarover contact
opnemen met uw huisarts. U kunt ook informatie inwinnen bij de Stichting
Volks gezondheid en Roken (Stivoro, www.stivoro.nl). De kinderartsen en
kinder longverpleegkundigen van de Amalia kinderafdeling helpen u graag
om de juiste hulp te vinden om van het roken af te komen.

24
Rokende gasten in huis?
Misschien vindt u het niet gastvrij om bezoek dat bij u aan huis komt, te
vragen om in uw huis niet te roken. Uit ervaring blijkt dat dit meevalt.
Als u uitlegt dat uw kind een chronische longziekte heeft, dat de dokter u
geadviseerd heeft om ervoor te zorgen dat er in huis niet gerookt wordt, en
dat u daarom het bezoek vraagt om – als ze willen roken – dat buiten te doen,
zullen de meeste mensen dit begrijpen en eraan meewerken.
Op bezoek gaan naar plekken waar gerookt wordt?
Hoewel de Nederlandse overheid steeds meer maatregelen neemt om
bloot stelling aan tabaksrook te verminderen, is een rokerige omgeving
niet altijd te vermijden. Denkt u bijvoorbeeld aan bezoek aan vrienden
of familie. Natuurlijk is het voor een kind met peuterastma beter om
dergelijke gelegenheden te vermijden. Het is wel goed om u te realiseren
dat zo’n incidentele, kort durende blootstelling aan rook meestal niet zo veel
kwaad kan. Het grote gevaar bij sigarettenrook schuilt in de langdurige (of
voortdurende) bloot stelling. Aan familie en vrienden bij wie u op bezoek gaat,
kunt u vragen om niet te roken als u en uw kind er zijn.
8.4 Sanatie
‘Sanatie’ betekent letterlijk: schoonmaken, dat wil zeggen: verminderen
van blootstelling aan allergenen. In de praktijk gaat het dan vooral om
vermindering van de blootstelling aan huisstofmijt. Over de allergie voor
huisstofmijt en wat u daaraan kunt doen, is een aparte folder beschikbaar.
Deze wordt hieronder samengevat.
Sanatie van uw huis (maatregelen nemen om de blootstelling aan
huisstofmijt te verminderen) heeft alleen zin als uw kind (of een van de
andere gezinsleden) een aangetoonde allergie voor huisstofmijt heeft. Dit
is ook een van de redenen dat er bij kinderen met peuterastma gekeken
wordt naar allergie voor o.a. huisstofmijt. Als uw kind niet allergisch is voor
huisstofmijt, dan hebben maatregelen om blootstelling aan huisstofmijt
terug te dringen geen zin. In dat geval kan een huisbezoek nog steeds nuttig
zijn voor een aantal algemene adviezen (zie pagina 28).
De allergie voor huisstofmijt is eigenlijk een allergie voor de ontlasting van
de huisstofmijt. De huisstofmijt is een heel klein diertje dat met het blote oog

25
net niet te zien is. Het komt in alle Nederlandse huizen voor. De huisstofmijt
voedt zich met afvalmateriaal zoals haren en huidschilfers van mensen en
dieren. Hij plant zich het snelst voort in een omgeving waar het warm en
vochtig is. De ontlasting van de huisstofmijt bestaat uit heel kleine en lichte
stofdeeltjes die in de lucht gaan zweven en door mensen dus ingeademd
worden. Bij een allergie voor huisstofmijt treedt onder invloed van die
blootstelling een chronische ontstekingsreactie van de luchtwegen op. De
huisstofmijt overlijdt bij temperaturen boven de 60 graden en onder de –20
graden Celsius.
Maatregelen
Het is in ons klimaat onmogelijk om blootstelling aan huisstofmijt volledig te
vermijden. U moet dan ook niet verwachten dat onderstaande maatregelen
zullen leiden tot volledig verdwijnen van de klachten bij uw kind. Vrijwel
altijd is er ook behandeling met geneesmiddelen nodig; dit zal de arts met u
bespreken (zie hierover hoofdstuk 9).
Daarnaast is het belangrijk om te benadrukken dat voor het terugdringen van
de blootstelling aan huisstofmijt een pakket van maatregelen nodig is. Het
nemen van een van deze maatregelen is dus niet voldoende; het gaat om het
hele pakket.
U kunt de huisstofmijt bestrijden door de volgende maatregelen:
1.
2.
beschutting wegnemen: huisstofmijtdichte hoezen voor matras, dekbed
en kussen
saneren van uw huis: inrichten, schoonmaken en vocht bestrijden.
Hieronder gaan we op elke maatregel dieper in.
1 Beschutting wegnemen
Door zo min mogelijk textiel in huis toe te passen, neemt u de beschutting
voor de huisstofmijt weg. Het beestje zal zich minder thuis voelen en zal zich
minder snel voortplanten. De belangrijkste maatregel hierbij is om matrassen,
dekbedden en kussens te voorzien van speciale huisstofmijtdichte hoezen.
Een bed is een favoriete plek voor huisstofmijten: het is er lekker warm en
vochtig, en er is voldoende voedsel (haren en huidschilfers) aanwezig. Omdat
(kleine) kinderen een groot deel van de dag in bed doorbrengen, is de eerste

26
en belangrijkste maatregel: het terugdringen van de huisstofmijt in het
bed van uw kind. Daartoe kan de arts speciale huisstofmijtdichte hoezen
voorschrijven. Die zorgen ervoor dat uw kind zo min mogelijk in aanraking
komt met de huisstofmijt en zijn uitwerpselen. Veel hoezen zijn vocht- en
luchtdoorlatend en redelijk comfortabel. Staan er meer bedden in een kamer,
dan kunt u het best alle matrassen van een hoes voorzien.
Een andere maatregel om de blootstelling aan huisstofmijt in bed tegen te
gaan, is het terugbrengen van het aantal knuffels in bed tot maximaal drie,
vooral de pluchen knuffels. Om huisstofmijt op ‘favoriete’ knuffels te doden,
kunt u de knuffel op 60 graden wassen. Ook kunt u de knuffel gedurende
48 uur in de diepvries (–18 graden) leggen en daarna uitwassen op een lage
temperatuur. We raden u aan dit eens per zes weken te doen.
Huisstofmijtdichte matrashoes
Matrashoezen bestaan uit een ademende kunststof waar de huisstofmijten
niet van houden. Daardoor kan de huisstofmijt zich niet meer nestelen in
de matras. Slapen op een matras met een huisstofmijtdichte matrashoes
is niet wezenlijk anders dan slapen op een gewone matras, maar het kan –
zeker in het begin, als de hoezen nog nieuw zijn – wel een beetje knisperen.
Het materiaal van het matras zelf is minder belangrijk (hoewel kapok of wol
beter vermeden kan worden en heel oude matrassen ook). ‘Anti-allergische
matrassen’ bestaan dus niet – dat is gewoon een verkooptruc. U hoeft dus
geen speciale of extra dure matras voor uw kind te kopen.
Huisstofmijtdichte dekbedhoes
Een huisstofmijtdichte hoes om het dekbed is ook mogelijk. De meeste
synthetische dekbedden kunnen op 60 graden gewassen worden, waarbij
de huisstofmijt overlijdt. Eens per zes weken het dekbed zo wassen is net zo
effectief als een mijtdichte dekbedhoes.Het nadeel van een dekbedhoes is
dat het bed wat ‘broeierig’ wordt. Dat geldt met name voor een hoes om een
kleine maat dekbed (ledikantje). Daarom geven de kinderartsen van de Isala
klinieken er de voorkeur aan om dekbedhoezen alleen voor te schrijven bij
kinderen die in een groot bed slapen, en bij wie hoezen om matras en kussen
alléén onvoldoende effect hebben.

27
Huisstofmijtdichte kussenhoes
Als uw kind een kussen heeft dat niet wasbaar is op 60 graden, dan is
het verstandig om hier ook een huisstofmijtdichte hoes omheen te doen.
Het maakt ook hier niet uit van welk materiaal het kussen is gemaakt:
synthetische kussens bevatten minstens net zo veel huisstofmijt als kussens
die gevuld zijn met veren of dons. Ook een ‘anti-allergisch kussen’ bestaat dus
niet.
Onderhoud
Huisstofmijtdichte hoezen moet u ongeveer eens in de zes maanden wassen
op 60 graden.
Hoezen aanvragen
De procedure voor het verkrijgen van huisstofmijtdichte hoezen is als
volgt. De arts vult een machtiging in voor de hoezen. U neemt vervolgens
contact op met uw zorgverzekeraar en meldt dat u een machtiging voor
huisstofmijtdichte hoezen heeft voor uw kind.
Sinds 1 januari 2009 worden huisstofmijtdichte hoezen meestal niet
meer vergoed door de zorgverzekeraar. U moet deze dus zelf betalen. De
verpleegkundig consulent kinderlongziekten kan u helpen een betaalbare
keuze te maken.
2. Saneren van uw huis
Om blootstelling aan huisstofmijt zo veel mogelijk te verminderen zal de
arts meestal niet alleen huisstofmijtdichte hoezen voorschrijven, maar
ook een huisbezoek afspreken. Een huisbezoek wordt afgelegd door de
longverpleegkundige van een thuiszorgorganisatie. Deze verpleegkundige
is speciaal opgeleid in het geven van adviezen op maat om blootstelling aan
huisstofmijt in uw woning zo veel mogelijk te vermijden. Hierbij zal ze met u
naar de volgende zaken kijken:
•
•
•
vochtbestrijding: door goede ventilatie kunt u vochtige lucht snel afvoeren
inrichting en stoffering: door gladde en synthetische materialen te kiezen
maakt u het voor de huisstofmijt onaantrekkelijk in uw huis; hierbij is er
speciale aandacht voor de slaapkamer (zie hierboven)
schoonmaken en wassen: regelmatig vloeren en meubels licht vochtig
afnemen en wassen boven de 60 graden.

28
De longverpleegkundige neemt telefonisch contact met u op om een afspraak
te maken voor het huisbezoek.
Huisbezoek voor algemene adviezen
Dit huisbezoek wordt afgelegd als er geen allergie voor huisstofmijt is, maar
als er moet worden gekeken naar factoren in huis die bij astmaklachten een
rol kunnen spelen: vochtigheidsgraad, ventilatie, rookgedrag, enzovoort.

29
9. Medicamenteuze behandeling
De meeste kinderen met peuterastma zullen – naast niet-medicamenteuze
behandeladviezen – moeten worden behandeld met medicijnen. De medi-
cijnen die bij kinderen met peuterastma worden gebruikt, zijn allemaal goed
onderzocht. De medicijnen zijn effectief (d.w.z. ze werken meestal goed) en
veilig (d.w.z. ze hebben over het algemeen weinig tot geen bijwerkingen,
hoewel hierover allerlei verhalen de ronde doen).
We onderscheiden bij peuterastma twee soorten medicijnen:
•
•
medicijnen voor elke dag (onderhoudsmedicijnen, ontstekingsremmers)
medicijnen voor als er klachten zijn (aanvalsmedicijnen,
luchtwegverwijders).
Bij alle kinderen met peuterastma is een juiste keuze van de inhalator van
groot belang (zie de bijlage ‘De inhalator’ achter in dit hoofdstuk).
9.1 Medicijnen voor elke dag
Dit zijn medicijnen die bedoeld zijn om te voorkómen dat kinderen last
van hun peuterastma krijgen. De werking van deze medicijnen is dat ze de
chronische ontsteking van het luchtwegslijmvlies dempen. Daarom worden
deze medicijnen ook wel ontstekingsremmers genoemd.
Ontstekingsremmers werken alléén als ze elke dag genomen worden. Het zijn
dus echte onderhoudsmedicijnen. Ook als er géén klachten zijn, moet uw kind
deze medicijnen dagelijks innemen. Na het starten van de behandeling wordt
het effect van deze medicijnen pas na enkele dagen tot weken merkbaar. De
meest gebruikte ontstekingsremmers zijn de inhalatiecorticosteroïden (ICS).
Deze werken bij de meeste kinderen met
peuterastma. Voor kinderen met lastig
te behandelen peuterastma zijn er twee
aanvullende mogelijkheden:
•
•
ICS in combinatie met langwerkende
luchtwegverwijders
ICS in combinatie met een leukotriëen-
receptor-antagonisten.

30
Inhalatiecorticosteroïden (ICS)
De ICS zijn krachtige ontstekingsremmers die, door hun uitstekende werking
en geringe bijwerkingen, inmiddels een centrale rol in de behandeling van
peuterastma bij kinderen vervullen. Wereldwijd worden miljoenen kinderen
jarenlang met deze medicijnen behandeld.
ICS zijn afgeleid van het menselijk bijnierschorshormoon. Als menselijk
bijnierschorshormoon in tabletvorm langdurig wordt gebruikt (prednison),
kan het allerlei nare bijwerkingen veroorzaken die we zo veel mogelijk willen
voorkómen. Gelukkig komen deze bijwerkingen bij de geïnhaleerde vorm niet
voor, mits de medicijnen volgens voorschrift worden gebruikt. Dit komt door
twee redenen:
•
•
ICS worden in een heel lage dosis gebruikt
de inhalatie zorgt ervoor dat het medicijn direct komt waar het werken
moet (in de luchtwegen) zonder dat het eerst door de rest van het lichaam
moet.
Er zijn in Nederland (anno 2011) drie verschillende ICS geregistreerd voor
gebruik bij jonge kinderen die allemaal ongeveer even goed werken, maar wel
een verschillende dosering kennen:
•
•
•
budesonide (Pulmicort®)
fluticason (Flixotide®)
beclomethason (Qvar®).
Op de Amalia kinderafdeling werken we met al deze middelen. Nadat we
hebben bekeken welke inhalator het beste is voor een kind, stemmen we de
medicijnen daarop af. ICS werken alleen als ze elke dag gebruikt worden. De
startdosis wordt bijna altijd in 2 x per dag gegeven (’s morgens en ’s avonds)
en is meestal 2 x per dag 1 of 2 pufjes.
Afhankelijk van hoe goed uw kind opknapt onder deze behandeling, wordt de
dosis van de ICS aangepast. Meestal betekent dit het verlagen (‘afbouwen’)
van de dosis omdat de ICS bij de meeste kinderen uitstekend helpen.
Veel kinderen worden tijdens behandeling met ICS geheel of bijna geheel
klachtenvrij. Het is belangrijk om dan wél met de behandeling door te gaan;
staken van de behandeling leidt meestal tot een terugkeer van de klachten.

31
Bij sommige kinderen is de startdosis van de ICS onvoldoende om de klachten
goed onder controle te krijgen. De arts zal dan met u zorgvuldig nagaan of
de medicijnen wel gebruikt worden, en of dit goed gebeurt (vooral dus kijken
hoe de inhalatietechniek is). Ook zal hij bekijken of er geen andere problemen
spelen dan astma, of dat er misschien nog steeds blootstelling aan schadelijke
prikkels is. Als dat allemaal goed lijkt te zijn, kan de arts besluiten de dosis ICS
op te hogen of om een ander onderhoudsmiddel toe te voegen (zie hieronder).
Er is lang gedacht dat het verstandig was om de dosis ICS te verdubbelen
tijdens een periode met meer astmaklachten, of bij het begin van een ver-
koudheid. Inmiddels is uit onderzoek gebleken dat dit – in een dergelijke
korte periode – niet helpt. Daarom adviseren de kinderartsen van de Amalia
kinderafdeling om de dosis ICS niet te verhogen tijdens een periode van
toegenomen klachten, maar schrijven ze een onderhoudsdosis voor die
gemiddeld een goede controle van het peuterastma geeft. Die dosis kan per
seizoen verschillend zijn, bijvoorbeeld in herfst en winter een hogere dosis
dan in voorjaar en zomer.
ICS zijn doorgaans veilige middelen met heel weinig bijwerkingen. Bij-
werkingen treden slechts bij uitzondering op (zie 9.2).
ICS in combinatie met langwerkende luchtwegverwijders
Als de arts van mening is dat het peuterastma van uw kind onvoldoende
onder controle is met alleen ICS, dan kan hij een langwerkende luchtweg-
verwijder voorschrijven. Langwerkende luchtwegverwijders zijn – de
naam zegt het al – medicijnen die de luchtwegen wijder maken en een
lange werkingsduur hebben. Het is dus familie van de kortwerkende
luchtwegverwijders die als aanvalsbehandeling worden gebruikt (zie 9.2).
De langwerkende luchtwegverwijders zijn ook onderhoudsmedicijnen. Ze
versterken de ontstekingsremmende werking van ICS waardoor een betere
controle van de peuterastma bereikt kan worden.
Bij volwassenen met astma is duidelijk aangetoond dat een combinatie van
ICS en langwerkende luchtwegverwijders beter werkt bij de behandeling van
astma dan ICS alleen. Bij kinderen met peuterastma is over deze medicijnen
maar heel weinig bekend.
Als de arts besluit om uw kind te behandelen met zowel ICS als langwerkende
luchtwegverwijders zal hij een combinatiepreparaat voorschrijven: de beide

32
medicijnen zijn dan samengevoegd in één inhalator. Er is in Nederland maar
één combinatiepreparaat op de markt voor gebruik bij jonge kinderen,
namelijk Seretide® (combinatie van het ICS fluticason en de langwerkende
luchtwegverwijder salmeterol).
ICS in combinatie met een leukotriëenreceptor-antagonisten
Leukotriëenreceptor-antagonisten (LTRA) zijn ontstekingsremmers die op
een andere manier werken dan ICS. Zij kunnen dus, naast een onderhouds-
behandeling met ICS (maar niet: in plaats van ICS), aanvullende waarde
hebben. In Nederland is maar één LTRA op de markt, namelijk montelukast
(Singulair®). Hiervan zijn twee verschillende toedieningsvormen beschikbaar:
een granulaat (korreltjes) en een kauwtablet van 4 mg (peuter). Welke
toe dieningsvorm gekozen wordt, hangt af van wat voor uw kind het best
toepasbaar lijkt. Montelukast wordt 1 x per dag gegeven.
9.2 Bijwerkingen van ICS
Het gebruik van inhalatiecorticosteroïden (ICS) kan in zeer zeldzame gevallen
bijwerkingen veroorzaken. Er zijn twee soorten bijwerkingen mogelijk:
•
•
lokale bijwerkingen
algemene bijwerkingen.
Lokale bijwerkingen
Dit zijn bijwerkingen in en om de mond. Bij kinderen die ICS inhaleren via een
voorzetkamer met een gezichtsmaskertje, kan een rode pukkelige uitslag om
de mond ontstaan (‘periorale dermatitis’). Meestal is dit goed te behandelen
door over te stappen op een voorzetkamer met een mondstuk of door de huid
rondom de mond na inhalatie te wassen. Het duurt dan echter nog wel vier
tot zes weken voordat de huiduitslag is verdwenen.
Heel soms worden kinderen hees tijdens gebruik van ICS. Nog zeldzamer
treden schimmelinfecties van de mond of keel (spruw) op. Meestal kunnen
deze bijwerkingen worden bestreden door de mond goed te spoelen (en de
keel te gorgelen) na het inhaleren. Heel soms moet de arts een anti schimmel-
middel voorschrijven om de spruw te bestrijden.

33
Algemene bijwerkingen
Dit zijn bijwerkingen die ontstaan doordat sporen van de ICS in het bloed
terechtkomen. Omdat het hier gaat om minimale hoeveelheden steroïden, is
de kans op algemene bijwerkingen buitengewoon klein. Bij normaal gebruik
van ICS treden niet de bijwerkingen op die bekend zijn bij langdurig gebruik
van prednison, zoals een hoge bloeddruk, bijnierproblemen, botontkalking,
staar (cataract) of een slechte lengtegroei. Het is wél zo dat kinderen die met
ICS worden behandeld, in het eerste jaar van behandeling iets minder hard
(gemiddeld 1 cm) groeien dan kinderen die geen ICS krijgen. Deze achterstand
wordt later weer ingehaald. De eindlengte van kinderen die jarenlang ICS
gebruiken, is volledig normaal.
Samengevat kunnen we dus stellen dat algemene bijwerkingen van ICS niet
of nauwelijks voorkomen, en dat gericht onderzoek naar deze bijwerkingen
dus niet nodig is. U hoeft zelf dus ook niet speciaal op dingen te letten tijdens
een behandeling met ICS.
9.3 Medicijnen voor als er klachten zijn
Elk kind met peuterastma krijgt een luchtwegverwijder voorgeschreven.
Dit zijn medicijnen die kunnen worden gebruikt als er klachten zijn van
benauwdheid en piepen. Luchtwegverwijders maken de luchtwegen
wijder. Dit doen ze door de spiertjes die rondom de luchtwegen zitten
en bij een benauwdheidsaanval samengetrokken zijn, te ontspannen.
Luchtwegverwijders werken meestal snel en goed: binnen een kwartier na
inhalatie merkt uw kind dat hij ‘meer lucht’ heeft. Ouders zien vaak dat hun
kind snel minder benauwd wordt en minder piept.
Kortwerkende luchtwegverwijders
De meest voorgeschreven kortwerkende luchtwegverwijder is salbutamol
(Ventolin® of Airomir®). Dit middel werkt dus snel en goed, maar ook kort:
na maximaal vier uur is het uitgewerkt. Het heeft dus ook géén zin om deze
middelen als onderhoudstherapie te gebruiken, want ze werken maar kort,
zijn snel weer uitgewerkt en bestrijden alleen symptomen. Daarom wordt u
aangeraden om deze middelen alléén te gebruiken als er klachten zijn.
Bij klachten van benauwdheid of piepen mag uw kind dan één of meerdere
pufjes van bijvoorbeeld Ventolin inhaleren (de dosis stelt de arts voor uw kind
vast). Op dagen dat uw kind het flink benauwd heeft, mag u dit vaak geven.

34
Omdat de medicijnen slechts vier uur werken, mag een middel als Ventolin
tot 6 x per 24 uur gegeven worden. Dit kan geen kwaad. Bijwerkingen zijn er
niet of nauwelijks. Sommige kinderen kunnen wat druk of trillerig worden
van hoge doseringen Ventolin of een snelle hartslag krijgen, maar dit is niet
gevaarlijk. U mag dus incidenteel, op slechte dagen, veel Ventolin geven
(tot het maximum dat u met de kinderarts afgesproken heeft). Als uw kind
desondanks benauwd blijft, is het verstandig om met uw kind naar de arts te
gaan.

35
Bijlage: de inhalator
Omdat vrijwel alle medicijnen voor astma geïnhaleerd worden en de
medicijnen alleen werken als ze goed in de luchtwegen terechtkomen, is een
juist gebruik van een goede inhalator van groot belang.
Voor kinderen van verschillende leeftijden zijn verschillende inhalatoren
beschikbaar. Veruit de meest gebruikte inhalator voor kinderen met
peuterastma is de voorzetkamer met gezichtsmasker (zie afbeelding
4). Op de voorzetkamer wordt het spuitbusje met medicijnen gezet
(dosisaërosol). Het is belangrijk om de dosisaërosol vóór gebruik goed te
schudden, omdat er anders geen medicijn, maar alleen drijfgas uit komt. De
kinderlongverpleegkundige zal het juiste gebruik van de voorzetkamer met u
oefenen.
Zodra kinderen in staat zijn om een voorzetkamer met mondstuk te
gebruiken, verdient deze de voorkeur omdat op deze wijze méér medicijn de
lagere luchtwegen bereikt dan met een gezichtsmasker. Meestal is dit het
geval bij kinderen vanaf ongeveer drie jaar. Vanzelfsprekend moet ook hier de
dosisaërosol geschud worden en zal de kinderlongverpleegkundige het juiste
gebruik van de voorzetkamer met u oefenen.
Sommige mensen denken dat het gebruik van een elektrische vernevelaar
effectiever is in het toedienen van medicijnen dan de dosisaërosol met
voorzetkamer. Uit onderzoek blijkt dit niet het geval te zijn. Daarom worden
op de Amalia kinderafdeling alleen in uitzonderingsgevallen elektrische
vernevelaars toegepast.
Afbeelding 4: Voorzetkamers met gezichtsmasker: Babyhaler® en Nebuhaler®

36
10. Wetenschappelijk onderzoek
Op de Amalia kinderafdeling streven we ernaar om kinderen met peuter-
astma zo goed mogelijk te behandelen en te helpen. We proberen dat te
doen volgens de meest recente inzichten uit onderzoek. Er is al veel bekend
over de behandeling van peuterastma, maar toch zijn er ook nog veel vragen
onbeantwoord. We vinden het belangrijk om te proberen antwoorden te
zoeken op die vragen, om daarmee in de toekomst kinderen met peuterastma
nóg beter te kunnen helpen. Daarom zijn de kinderartsen van de Amalia
kinderafdeling actief betrokken bij (wetenschappelijk) onderzoek. Dat
betekent dat, als uw kind op onze polikliniek onder behandeling staat, de
mogelijkheid bestaat dat u daarmee te maken krijgt of daarvoor gevraagd
wordt.
Soorten onderzoek
Van tijd tot tijd doen de kinderartsen van de Amalia kinderafdeling mee aan
onderzoeksprojecten die in verschillende ziekenhuizen lopen. Vaak gaat het
dan om onderzoek waarin verschillende medicijnen voor peuterastma met
elkaar vergeleken worden, om te kijken welke vorm van behandeling het beste
werkt. Verder doen de kinderartsen ook veel eigen onderzoek.
Proefkonijn?
Veel mensen denken bij wetenschappelijk onderzoek dat er ‘experimentele
behandelingen’ worden uitgeprobeerd op ‘proefkonijnen’. Inderdaad is
het zo dat nieuwe behandelingen eerst worden uitgetest op proefdieren,
voordat behandeling bij mensen kan en mag worden toegepast. Toepassing
van een nieuwe behandeling bij kinderen mag pas nadat de behandeling
eerst uitvoerig is getest bij volwassenen. Kinderen die meedoen aan weten-
schappelijk onderzoek, zijn dus géén proefkonijnen. Alle behandelingen die
kinderen in dergelijk onderzoek krijgen, zijn effectief; het onderzoek is er
meestal op gericht om te kijken of de ene behandeling beter is dan de andere.

37
Wettelijke regels
Wetenschappelijk onderzoek bij mensen, en zeker bij kinderen, is aan strenge
regels gebonden. Deze regels zijn wettelijk vastgelegd in de Wet Medisch-
Wetenschappelijk Onderzoek met Mensen (WMO). Elk wetenschappelijk
onderzoek met mensen mag pas van start gaan nadat het is goedgekeurd
door de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO). Deze
commissie ziet er streng op toe dat elk onderzoek volledig voldoet aan de
WMO-voorschriften en -regels.
Voor wetenschappelijk onderzoek bij kinderen zijn de regels nog strenger. Zo
mag wetenschappelijk onderzoek bij kinderen alléén worden uitgevoerd als
het onderzoek een voor kinderen belangrijke vraag oplost. Daarnaast moet de
last die de kinderen hebben van het onderzoek (bijvoorbeeld door het doen
van extra onderzoeken, of het prikken van bloed) minimaal zijn. Kijk voor
meer informatie op www.ccmo.nl.
Elk wetenschappelijk onderzoek dat in de Isala klinieken wordt uitgevoerd,
wordt daarnaast getoetst door de medisch-ethische toetsingscommissie van
het ziekenhuis, en wordt goedgekeurd door de Raad van Bestuur.
Deelname is vrijwillig
Een van de belangrijkste regels in de WMO is dat deelname aan onderzoek
altijd vrijwillig is. De arts kan en mag u vragen of u/uw kind wilt/wil meedoen
aan wetenschappelijk onderzoek, maar u hebt het volste recht om daar ‘nee’
tegen te zeggen. Ook hoeft u daarvoor geen reden op te geven. Als u ‘nee’
zegt, blijven de zorg voor en de behandeling van uw kind vanzelfsprekend
even goed geregeld. Als u ‘ja’ zegt om mee te doen aan wetenschappelijk
onderzoek, dan wordt dat gewaardeerd omdat dat ons helpt om kinderen met
astma in de toekomst nóg beter te kunnen helpen.
Veel kinderen vinden het meedoen aan onderzoek leuk. Daarnaast leren veel
ouders en kinderen tijdens het meedoen aan een onderzoek ook zelf het
een en ander over peuterastma en zijn behandeling. Overigens mag u of uw
kind tijdens een onderzoek op elk moment de deelname aan het onderzoek
beëindigen. Ook dan hoeft u daarvoor geen reden op te geven, en ook dan
heeft dat geen gevolgen voor de zorg voor en behandeling van uw kind.

38
Publicatie van resultaten
Onderzoeksgegevens worden altijd anoniem verwerkt. Dat wil zeggen dat
gepubliceerde gegevens nooit terug te voeren zijn op uw kind. Deelnemende
kinderen en hun ouders krijgen, als het onderzoek is afgelopen, meestal
een samenvatting van de resultaten toegestuurd. We streven ernaar om
resultaten van onderzoek altijd te publiceren in medisch-wetenschappelijke
tijdschriften en te presenteren op congressen. Zo kunnen ook andere artsen
kennisnemen van de resultaten van ons onderzoek en de betekenis daarvan
voor de behandeling van kinderen met peuterastma. Jaarlijks verschijnen er
vanuit onze afdeling vijf tot tien publicaties in medisch-wetenschappelijke
tijdschriften, meestal in het Engels. Dat is vergelijkbaar met de
wetenschappelijke ‘productie’ van een kleine afdeling van een academisch
ziekenhuis.
Dit geeft aan dat de kinderafdeling van de Isala klinieken – zeker wat betreft
behandeling van kinderen met peuterastma – zowel in Nederland als in
Europa goed bekend staat. Mede hierdoor hebben de kinderartsen goede
contacten met Nederlandse en buitenlandse specialisten die geraadpleegd
kunnen worden bij (zeer) bijzondere gevallen.

39
11. Extra informatie
In dit hoofdstuk vindt u namen en adressen van organisaties die actief zijn op
het gebied van (peuter)astma.
11.1 Astma Fonds
Het Astma Fonds helpt de mensen met luchtwegklachten (zowel leden
als niet-leden), maar ook de mensen in hun omgeving, zorgverleners en
onderzoekers door:
•
•
•
•
•
het geven van informatie
het behartigen van belangen
het verbeteren van de zorg
het steunen van onderzoek
het verlenen van diensten.
Het Astma Fonds heeft in heel Nederland meer dan zestig regionale afdelin-
gen die onder meer (sport)activiteiten voor kinderen met luchtwegklachten
organiseren. Daarnaast zijn er voorlichtingsbijeenkomsten, cursussen en
gespreksgroepen. De afdelingen worden geheel door vrijwilligers bemand.
Ook heeft het Astma Fonds over allerhande onderwerpen folders, boeken en
ander voorlichtingsmateriaal uitgebracht. Vraag er gerust naar bij de kinder-
longverpleegkundige. Een greep uit de onderwerpen: Mijn kind heeft astma,
en wat nu?; Astma en COPD; Verpleegkundige hulp bij astma en COPD.
Astma Fonds
Postbus 5
3830 AA Leusden
Speelkamp 28
3831 PE Leusden
www.astmafonds.nl
Astma Fonds Klantenservice
voor vragen over lidmaatschap en bestellingen van bijvoorbeeld folders en
boeken
t (033) 434 12 95
ma t/m do van 9.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.00 uur

40
Astma Fonds Advieslijn
voor informatie, advies en coaching
0900 227 25 96 (€ 0,10 per minuut)
op werkdagen van 10.00 tot 14.00 uur
11.2 Informatie speciaal voor kinderen
Isala’s kinderwebsite
www.uitdokteren.com
Stichting Kind en Ziekenhuis
Korte Kalkhaven 9
3311 JM Dordrecht
t (078) 614 63 61
www.kindenziekenhuis.nl
Verantwoording tekst en illustraties
De teksten van dit PID zijn samengesteld door Paul Brand, kinderarts in
samenwerking met de leden van het longteam en de stafdienst Concern-
communicatie van de Isala klinieken. Daar waar in het PID ‘hij’ staat, kan
ook ‘zij’ worden gelezen, en omgekeerd. De medische illustraties zijn met
toestemming overgenomen uit het boekje ‘Kinderlongziekten’ in de reeks
‘Praktische Kindergeneeskunde’ (uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum).

41
12. Ruimte voor eigen aantekeningen
en vragen