Themapublicatie sociale acceptatie roken in de horeca - Stivoro
Themapublicatie sociale acceptatie roken in de horeca - Stivoro
Themapublicatie sociale acceptatie roken in de horeca - Stivoro
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
Percentage Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs dat het sociaal<br />
acceptabel v<strong>in</strong>dt om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong><br />
4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Cafés Restaurants Sportkant<strong>in</strong>es<br />
THEMAPUBLICATIE<br />
Sociale <strong>acceptatie</strong> <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong><br />
2005-2010<br />
Gera Nagelhout<br />
Tarquínia Zeegers<br />
Reg<strong>in</strong>a van <strong>de</strong>r Meer<br />
Daniël Rijckborst<br />
Dewi Segaar<br />
Marc Willemsen<br />
2010
Gera Nagelhout<br />
Tarquínia Zeegers<br />
Reg<strong>in</strong>a van <strong>de</strong>r Meer<br />
Daniël Rijckborst<br />
Dewi Segaar<br />
Marc Willemsen<br />
2010<br />
THEMAPUBLICATIE<br />
Sociale <strong>acceptatie</strong><br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong><br />
2005-2010<br />
Dit rapport is on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van een serie themapublicaties van STIVORO.<br />
Op basis van gegevens uit het Cont<strong>in</strong>u On<strong>de</strong>rzoek Rookgewoonten analyseert<br />
STIVORO trends <strong>in</strong> rookgedrag <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. In ie<strong>de</strong>r rapport wordt een<br />
an<strong>de</strong>r aspect van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> loep genomen. Kijk voor meer<br />
<strong>in</strong>formatie op: www.stivoro.nl/themapublicaties<br />
STIVORO – voor een rookvrije toekomst<br />
© Den Haag, 2010<br />
2
INHOUDSOPGAVE<br />
SAMENVATTING 4<br />
INLEIDING 5<br />
METHODE 8<br />
RESULTATEN 11<br />
CONCLUSIE 13<br />
DANKWOORD 14<br />
REFERENTIES 15<br />
TABELLEN 16<br />
3
SAMENVATTING<br />
Mee<strong>roken</strong> kan lei<strong>de</strong>n tot longkanker, hartaandoen<strong>in</strong>gen en luchtwegaandoen<strong>in</strong>gen.<br />
Vanwege <strong>de</strong>ze gezondheidsscha<strong>de</strong> moeten niet-rokers beschermd wor<strong>de</strong>n tegen<br />
tabaksrook. Het beschermen van niet-rokers was dan ook <strong>de</strong> belangrijkste re<strong>de</strong>n<br />
voor het <strong>in</strong>voeren van <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong> per 1 juli 2008 <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland.<br />
In <strong>de</strong>ze publicatie is <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
perio<strong>de</strong> 2005 tot en met 2010 <strong>in</strong> kaart gebracht. Dit is gedaan met gegevens uit het<br />
Cont<strong>in</strong>u On<strong>de</strong>rzoek Rookgewoonten on<strong>de</strong>r volwassenen van 15 jaar en ou<strong>de</strong>r.<br />
Roken <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> wordt door <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g steeds m<strong>in</strong><strong>de</strong>r sociaal<br />
acceptabel gevon<strong>de</strong>n. Het percentage dat het onacceptabel v<strong>in</strong>dt om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong><br />
cafés steeg van 28% <strong>in</strong> 2005 naar 50% <strong>in</strong> 2010, <strong>in</strong> restaurants van 42% naar 75%<br />
en <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es van 61% naar 72%.<br />
Rokers, laag opgelei<strong>de</strong>n en jongeren (15 tot 34 jaar) von<strong>de</strong>n het sociaal acceptabeler<br />
om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong>. Toch is <strong>de</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> tussen 2005 en 2010<br />
significant gedaald <strong>in</strong> elke subgroep. Er is vooral een grote dal<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>sociale</strong><br />
<strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants bij rokers. Er waren grotere dal<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants bij rokers vlak na <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
rookvrije <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> juli 2008 en vlak na <strong>de</strong> uitspraak van <strong>de</strong> Hoge Raad dat <strong>de</strong><br />
rookvrije <strong>horeca</strong> ook moet gel<strong>de</strong>n voor cafés zon<strong>de</strong>r personeel <strong>in</strong> februari 2010.<br />
Ondanks <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> 2008, wordt er nog<br />
steeds gerookt <strong>in</strong> sommige <strong>horeca</strong>gelegenhe<strong>de</strong>n. Deze studie laat zien dat <strong>de</strong><br />
meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g het sociaal onacceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong>. Dit pleit voor een volledig rookvrije <strong>horeca</strong>.<br />
4
INLEIDING<br />
Mee<strong>roken</strong> kan lei<strong>de</strong>n tot longkanker, hartaandoen<strong>in</strong>gen en luchtwegaandoen<strong>in</strong>gen<br />
(Gezondheidsraad, 2003). Vanwege <strong>de</strong>ze gezondheidsscha<strong>de</strong> moeten niet-rokers<br />
beschermd wor<strong>de</strong>n tegen tabaksrook. Het beschermen van niet-rokers was dan ook<br />
<strong>de</strong> belangrijkste re<strong>de</strong>n voor het <strong>in</strong>voeren van <strong>de</strong> rookvrije werkplek per 1 januari<br />
2004 <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. On<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re omdat er we<strong>in</strong>ig draagvlak was voor een rookvrije<br />
<strong>horeca</strong>, werd <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> tij<strong>de</strong>lijk vrijgesteld. Er werd een stappenplan gemaakt dat er<br />
voor moest zorgen dat ook <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> op termijn rookvrij zou wor<strong>de</strong>n.<br />
In 2005 ratificeer<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rland het Framework Convention on Tobacco Control<br />
(FCTC) van <strong>de</strong> World Health Organization (WHO) (M<strong>in</strong>isterie van Volksgezondheid<br />
Welzijn en Sport et al., 2006). Na ratificatie van het verdrag zijn <strong>de</strong>elnemen<strong>de</strong><br />
lan<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re verplicht om maatregelen te nemen die niet-rokers beschermen<br />
tegen blootstell<strong>in</strong>g aan tabaksrook. In 2006 conclu<strong>de</strong>er<strong>de</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse reger<strong>in</strong>g<br />
dat het stappenplan dat <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> rookvrij moest krijgen niet voldoen<strong>de</strong> werkte. In<br />
2007 is daarom besloten om <strong>de</strong> uitzon<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> op te heffen. Per 1 juli<br />
2008 werd <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> rookvrij.<br />
Ne<strong>de</strong>rland was niet het eerste land waar werkplekken en <strong>horeca</strong>gelegenhe<strong>de</strong>n<br />
rookvrij wer<strong>de</strong>n. Ierland voer<strong>de</strong> <strong>in</strong> maart 2004 als eerste <strong>in</strong> Europa een volledig<br />
rookverbod voor alle werkplekken (ook <strong>horeca</strong>gelegenhe<strong>de</strong>n) <strong>in</strong>. Later <strong>in</strong> het jaar<br />
volg<strong>de</strong>n Noorwegen en Malta. In 2005 voer<strong>de</strong>n ook Italië en Zwe<strong>de</strong>n rookverbo<strong>de</strong>n<br />
op <strong>de</strong> werkplek <strong>in</strong>. Van 2006 tot en met 2008 volg<strong>de</strong>n <strong>de</strong> meeste an<strong>de</strong>re Europese<br />
lan<strong>de</strong>n dit voorbeeld. Hoewel er grote verschillen zijn <strong>in</strong> <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong> regelgev<strong>in</strong>g<br />
en <strong>de</strong> mate waar<strong>in</strong> het wordt nageleefd, is <strong>in</strong> <strong>de</strong> meeste Europese lan<strong>de</strong>n anno 2010<br />
een vorm van regelgev<strong>in</strong>g van kracht om niet-rokers te beschermen tegen het<br />
<strong>in</strong>a<strong>de</strong>men van tabaksrook. Dit blijkt ook uit het feit dat meer dan 90% van <strong>de</strong><br />
Europeanen met werk dat niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> buitenlucht wordt uitgevoerd, e<strong>in</strong>d 2008 aangaf<br />
dat ze op het werk niet mochten <strong>roken</strong> of alleen <strong>in</strong> bepaal<strong>de</strong> ruimten (European<br />
Commission, 2009).<br />
In veel verschillen<strong>de</strong> lan<strong>de</strong>n is gebleken dat er na <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van een rookverbod<br />
meer draagvlak is voor het rookverbod dan ervoor (Brooks & Mucci, 2001; Edwards,<br />
et al., 2008; ITC Project, 2010; Thomson & Wilson, 2006; Willemsen, 2006). Dit<br />
suggereert dat rookvrije ruimtes als prettig wor<strong>de</strong>n ervaren. Ook langere tijd na <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van een rookverbod blijft het draagvlak voor rookverbo<strong>de</strong>n stijgen<br />
5
(Edwards, et al., 2008; ITC Project, 2010). Als verklar<strong>in</strong>g wordt hiervoor gegeven dat<br />
b<strong>in</strong>nen <strong>roken</strong> als steeds m<strong>in</strong><strong>de</strong>r sociaal acceptabel wordt gezien (Alamar & Glantz,<br />
2006; Chapman & Freeman, 2008). Er zijn aanwijz<strong>in</strong>gen dat <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong><br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geaccepteerd wordt als er strengere rookverbo<strong>de</strong>n gel<strong>de</strong>n (Albers et al.,<br />
2007).<br />
De mate waar<strong>in</strong> <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> acceptabel wordt gevon<strong>de</strong>n, verschilt mogelijk<br />
tussen subgroepen <strong>in</strong> <strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g. In voorgaand on<strong>de</strong>rzoek werd gevon<strong>de</strong>n dat<br />
rokers het <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> acceptabeler von<strong>de</strong>n dan niet-rokers (Alesci et al.,<br />
2003). Er is m<strong>in</strong><strong>de</strong>r bekend over <strong>de</strong> verschillen naar leeftijd, sociaaleconomische<br />
status en geslacht.<br />
In dit rapport wordt <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g van 15 jaar en ou<strong>de</strong>r <strong>in</strong> kaart gebracht. Hierbij wordt gekeken<br />
naar <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> van 2005 tot en met 2010. De volgen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksvragen wor<strong>de</strong>n<br />
beantwoord:<br />
1. Is <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés, restaurants en sportkant<strong>in</strong>es<br />
veran<strong>de</strong>rd tussen 2005 en 2010?<br />
2. Verschilt <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés, restaurants en<br />
sportkant<strong>in</strong>es tussen rokers, ex-rokers en nooit-rokers, tussen laag,<br />
mid<strong>de</strong>lbaar en hoog opgelei<strong>de</strong>n, tussen jongere en ou<strong>de</strong>re rokers, en tussen<br />
mannen en vrouwen?<br />
6
METHODE<br />
De gegevens die ten grondslag liggen aan dit rapport, komen uit het Cont<strong>in</strong>u<br />
On<strong>de</strong>rzoek Rookgewoonten (COR) on<strong>de</strong>r volwassenen van 15 jaar en ou<strong>de</strong>r. Dit<br />
on<strong>de</strong>rzoek wordt uitgevoerd om het tabaksgebruik on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g<br />
en <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g daarvan <strong>in</strong> <strong>de</strong> tijd te meten. TNS NIPO verricht <strong>de</strong> met<strong>in</strong>gen <strong>in</strong><br />
opdracht van STIVORO.<br />
Van 2005 tot en met 2008 werd ie<strong>de</strong>re week een representatieve steekproef van<br />
circa 200 huishou<strong>de</strong>ns uit een panel van TNS NIPO per e-mail bena<strong>de</strong>rd. Maximaal<br />
400 gez<strong>in</strong>sle<strong>de</strong>n vul<strong>de</strong>n <strong>de</strong> vragenlijst op <strong>de</strong> eigen computer <strong>in</strong> en verstuur<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze<br />
via <strong>in</strong>ternet. De resultaten wer<strong>de</strong>n gewogen naar prov<strong>in</strong>cie, gemeentegrootte, sekse,<br />
leeftijd, gez<strong>in</strong>sgrootte, opleid<strong>in</strong>g en werkzaamheid van <strong>de</strong> hoofdkostw<strong>in</strong>ner. Vanaf<br />
2009 wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> steekproeven op persoonsniveau getrokken en werd <strong>de</strong> vragenlijst<br />
geheel <strong>in</strong>gevuld op het <strong>in</strong>ternet. Vanaf 2009 wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> resultaten gewogen naar<br />
prov<strong>in</strong>cie, sekse, leeftijd, gez<strong>in</strong>sgrootte, <strong>sociale</strong> klasse, regio en opleid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
respon<strong>de</strong>nt.<br />
Deze methodische wijzig<strong>in</strong>g vanaf 2009 kan <strong>in</strong>vloed hebben op <strong>de</strong> resultaten.<br />
Daarom zijn <strong>de</strong> hypothesen ook getoetst met alleen <strong>de</strong> data tot en met 2008.<br />
Aangezien dit geen an<strong>de</strong>re resultaten oplever<strong>de</strong>, zijn <strong>de</strong> analyses tot en met 2010<br />
gerapporteerd.<br />
Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> werd gemeten met <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> vraag: “V<strong>in</strong>k <strong>in</strong> het<br />
on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> overzicht aan <strong>in</strong> hoeverre u persoonlijk het <strong>roken</strong> wel of niet sociaal<br />
acceptabel v<strong>in</strong>dt op <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> locaties”. Voor <strong>de</strong> locaties cafe's, restaurants<br />
en sportkant<strong>in</strong>es kon aangegeven wor<strong>de</strong>n hoe acceptabel men <strong>roken</strong> daar vond op<br />
een vijfpuntsschaal die liep van “geheel acceptabel” tot “geheel onacceptabel”. Deze<br />
vraag werd vanaf het vier<strong>de</strong> kwartaal van 2005 tot en met het <strong>de</strong>r<strong>de</strong> kwartaal van<br />
2010 gesteld.<br />
Ver<strong>de</strong>r is naar <strong>de</strong> achtergrondkenmerken rookstatus, leeftijd, geslacht en het<br />
opleid<strong>in</strong>gsniveau van <strong>de</strong> hoofdkostw<strong>in</strong>ner (als <strong>in</strong>dicator van sociaaleconomische<br />
status) gevraagd. Wat betreft leeftijd is er een on<strong>de</strong>rver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g gemaakt van 15-34<br />
jaar, 35-54 jaar en 55 jaar en ou<strong>de</strong>r. Met betrekk<strong>in</strong>g tot opleid<strong>in</strong>gsniveau is er een<br />
on<strong>de</strong>rver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g gemaakt van laag opgeleid (basison<strong>de</strong>rwijs, LBO, MAVO, VMBO),<br />
7
mid<strong>de</strong>lbaar opgeleid (MBO, HAVO, VWO) en hoog opgeleid (HBO of universiteit).<br />
De eerste on<strong>de</strong>rzoeksvraag (is <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés, restaurants<br />
en sportkant<strong>in</strong>es veran<strong>de</strong>rd tussen 2005 en 2010?) werd beantwoord met behulp<br />
van <strong>de</strong> module Forecast<strong>in</strong>g van SPSS 17.0. Met <strong>de</strong>ze module kan een<br />
tijdreeksanalyse uitgevoerd wor<strong>de</strong>n die trends, seizoens- en cyclische patronen <strong>in</strong><br />
een tijdreeks vaststelt. Een trend is een gelei<strong>de</strong>lijke op- of neerwaartse beweg<strong>in</strong>g<br />
van een tijdreeks over een lange perio<strong>de</strong>. Cyclische patronen (ook wel: fluctuaties)<br />
zijn herhalen<strong>de</strong> op- en neerwaartse beweg<strong>in</strong>gen rondom het trendniveau.<br />
Seizoenspatronen zijn schommel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> een tijdreeks, waar<strong>in</strong> een periodieke<br />
herhal<strong>in</strong>g te herkennen is. De SPSS-module Forecast<strong>in</strong>g kent een functie waarmee<br />
alle mo<strong>de</strong>lparameters wor<strong>de</strong>n meegewogen <strong>in</strong> <strong>de</strong> keuze voor het best passen<strong>de</strong><br />
mo<strong>de</strong>l: <strong>de</strong> ‘expert mo<strong>de</strong>ler’. Deze functie is <strong>in</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek gebruikt om mo<strong>de</strong>llen<br />
toe te passen op <strong>de</strong> tijdreeksen. Om <strong>de</strong> tijdreeksmo<strong>de</strong>llen beter met elkaar te<br />
kunnen vergelijken, zijn alleen exponential smooth<strong>in</strong>g mo<strong>de</strong>llen opgevraagd en geen<br />
ARIMA mo<strong>de</strong>llen. Bovendien zijn alleen mo<strong>de</strong>llen opgevraagd zon<strong>de</strong>r<br />
seizoens<strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n.<br />
De twee<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksvraag (verschilt <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés,<br />
restaurants en sportkant<strong>in</strong>es tussen rokers, ex-rokers en nooit-rokers, tussen laag,<br />
mid<strong>de</strong>lbaar en hoog opgelei<strong>de</strong>n, tussen jongere en ou<strong>de</strong>re rokers, en tussen mannen<br />
en vrouwen?) werd beantwoord met behulp van multipele l<strong>in</strong>eaire regressie analyse.<br />
De afhankelijke variabelen waren <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés,<br />
restaurants en sportkant<strong>in</strong>es. De onafhankelijke variabelen waren: rookstatus,<br />
opleid<strong>in</strong>gsniveau, leeftijdscategorie en geslacht. Aanvullend is met behulp van t-<br />
toetsen bekeken of <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> alle subgroepen<br />
is gestegen tussen 2005 en 2010.<br />
8
RESULTATEN<br />
Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés<br />
Figuur 1, 2 en 3 laten zien hoeveel procent van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g van 15<br />
jaar en ou<strong>de</strong>r het tussen 2005 en 2010 sociaal acceptabel vond om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong><br />
respectievelijk cafés, restaurants en sportkant<strong>in</strong>es, hoeveel procent het sociaal<br />
onacceptabel vond en hoeveel procent neutraal was.<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Acceptabel <strong>in</strong> cafés Neutraal Onacceptabel <strong>in</strong> cafés<br />
Figuur 1: Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés (2005-2010)<br />
E<strong>in</strong>d 2005 vond 50% het acceptabel om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés en vond 28% het<br />
onacceptabel. S<strong>in</strong>ds die tijd is het percentage dat het acceptabel vond om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong><br />
cafés gedaald naar 33% <strong>in</strong> 2010 en het percentage dat het onacceptabel vond<br />
gestegen naar 50%. Over <strong>de</strong> gehele perio<strong>de</strong> vond ongeveer 20% het niet sociaal<br />
acceptabel maar ook niet onacceptabel om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés. Met behulp van<br />
tijdreeksanalyse werd een stijgend mo<strong>de</strong>l gevon<strong>de</strong>n voor het onacceptabel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n<br />
van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés en een dalend mo<strong>de</strong>l voor het sociaal acceptabel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n van<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés (zie Tabel 1, pag<strong>in</strong>a 16).<br />
9
Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants<br />
E<strong>in</strong>d 2005 von<strong>de</strong>n al meer mensen het sociaal onacceptabel om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong><br />
restaurants (42%) dan acceptabel (35%). S<strong>in</strong>ds die tijd is dit verschil veel groter<br />
gewor<strong>de</strong>n. In 2010 vond 75% van <strong>de</strong> mensen het sociaal onacceptabel om te <strong>roken</strong><br />
<strong>in</strong> restaurants en vond 13% het sociaal acceptabel. Een neutrale men<strong>in</strong>g komt s<strong>in</strong>ds<br />
2005 (22%) ook m<strong>in</strong><strong>de</strong>r voor (12% <strong>in</strong> 2010).<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Acceptabel <strong>in</strong> restaurants Neutraal Onacceptabel <strong>in</strong> restaurants<br />
Figuur 2: Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants (2005-2010)<br />
Met behulp van tijdreeksanalyse werd een stijgend mo<strong>de</strong>l gevon<strong>de</strong>n voor het<br />
onacceptabel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants en een dalend mo<strong>de</strong>l voor het sociaal<br />
acceptabel v<strong>in</strong><strong>de</strong>n en voor het hebben van een neutrale men<strong>in</strong>g (Tabel 1).<br />
10
Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es<br />
In <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es is s<strong>in</strong>ds e<strong>in</strong>d 2005 we<strong>in</strong>ig<br />
veran<strong>de</strong>rd. Al <strong>in</strong> 2005 vond <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid (61%) het sociaal onacceptabel om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es en een m<strong>in</strong><strong>de</strong>rheid was neutraal (21%) of vond het<br />
acceptabel (18%). Dit was ook <strong>in</strong> 2010 het geval, een meer<strong>de</strong>rheid vond het sociaal<br />
onacceptabel (72%) en een m<strong>in</strong><strong>de</strong>rheid was neutraal (15%) of vond het acceptabel<br />
(13%).<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Acceptabel <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es Neutraal Onacceptabel <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es<br />
Figuur 3: Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es (2005-2010)<br />
Met behulp van tijdreeksanalyse wer<strong>de</strong>n geen stijgen<strong>de</strong> of dalen<strong>de</strong> mo<strong>de</strong>llen<br />
gevon<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es (Tabel 1).<br />
11
Subgroepverschillen<br />
Er zijn verschillen gevon<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> tussen<br />
subgroepen van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g. Rokers, laag opgelei<strong>de</strong>n en jongeren (15<br />
tot 34 jaar) von<strong>de</strong>n het sociaal acceptabeler om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> dan niet-<br />
rokers, hoger opgelei<strong>de</strong>n en ou<strong>de</strong>re mensen (Tabel 2). Vrouwen von<strong>de</strong>n het sociaal<br />
acceptabeler om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants dan mannen. Mannen von<strong>de</strong>n het sociaal<br />
acceptabeler om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es dan vrouwen.<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Rokers Ex-rokers Nooit-rokers<br />
Figuur 4: Sociale <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants naar rookstatus (2005-2010)<br />
De <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> is significant gedaald <strong>in</strong> elke subgroep (Tabel 3). De<br />
<strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants is vooral bij rokers gedaald s<strong>in</strong>ds 2005. In<br />
figuur 4 is te zien dat er grotere dal<strong>in</strong>gen waren <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong><br />
restaurants bij rokers vlak na <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> juli 2008 en<br />
vlak na <strong>de</strong> uitspraak van <strong>de</strong> Hoge Raad dat <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong> ook moet gel<strong>de</strong>n<br />
voor cafés zon<strong>de</strong>r personeel <strong>in</strong> februari 2010.<br />
De <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés is vooral bij hoogopgelei<strong>de</strong>n gedaald en <strong>de</strong><br />
<strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es vooral bij mannen.<br />
12
CONCLUSIE<br />
In <strong>de</strong>ze publicatie is <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
perio<strong>de</strong> 2005 tot en met 2010 <strong>in</strong> kaart gebracht.<br />
De meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt het tegenwoordig sociaal<br />
onacceptabel om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés (50%), restaurants (75%) en sportkant<strong>in</strong>es<br />
(72%). Dat was enkele jaren gele<strong>de</strong>n nog heel an<strong>de</strong>rs. E<strong>in</strong>d 2005 vond 28% het<br />
onacceptabel om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés, 42% om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants en 61% om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es. Ook uit on<strong>de</strong>rzoek van <strong>de</strong> tabaks<strong>in</strong>dustrie blijkt dat <strong>roken</strong><br />
steeds m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geaccepteerd wordt (Dearlove et al., 2002).<br />
Roken <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> wordt acceptabeler gevon<strong>de</strong>n door rokers dan door niet-rokers.<br />
Toch is <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> ook bij rokers gedaald. Vooral<br />
<strong>de</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants is sterk gedaald bij rokers. Een grote dal<strong>in</strong>g<br />
vond plaats vlak na <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong>. Er was ook een grote<br />
dal<strong>in</strong>g na <strong>de</strong> uitspraak van <strong>de</strong> Hoge Raad dat <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong> ook moet gel<strong>de</strong>n<br />
voor cafés zon<strong>de</strong>r personeel.<br />
Naast rokers, v<strong>in</strong><strong>de</strong>n laag opgelei<strong>de</strong>n en jongeren <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong> sociaal<br />
acceptabeler dan hoger opgelei<strong>de</strong>n en ou<strong>de</strong>re mensen. Bij laag opgelei<strong>de</strong>n is er ook<br />
nog eens een m<strong>in</strong><strong>de</strong>r grote dal<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> door <strong>de</strong> tijd heen dan bij<br />
hoger opgelei<strong>de</strong>n. Aanvullen<strong>de</strong> analyses laten zien dat dit komt doordat laag<br />
opgelei<strong>de</strong>n gemid<strong>de</strong>ld meer sigaretten per dag <strong>roken</strong> (zie ook: De Korte et al.,<br />
2010). Rokers die meer sigaretten per dag <strong>roken</strong>, zijn het <strong>roken</strong> namelijk <strong>in</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>re<br />
mate m<strong>in</strong><strong>de</strong>r sociaal acceptabel gaan v<strong>in</strong><strong>de</strong>n door <strong>de</strong> tijd heen.<br />
Ondanks <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> rookvrije <strong>horeca</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland <strong>in</strong> 2008, wordt er nog <strong>in</strong><br />
41% van <strong>de</strong> cafés, 3% van <strong>de</strong> restaurants en 2% van <strong>de</strong> sportkant<strong>in</strong>es gerookt<br />
(Voedsel en Waren Autoriteit, 2010). Deze studie laat zien dat <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid van<br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g het sociaal onacceptabel v<strong>in</strong>dt om te <strong>roken</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>horeca</strong>.<br />
Deze bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g en het feit dat mee<strong>roken</strong> kan lei<strong>de</strong>n tot ernstige ziekte<br />
(Gezondheidsraad, 2003), pleit voor een volledig rookvrije <strong>horeca</strong>.<br />
13
DANKWOORD<br />
Deze themapublicatie is me<strong>de</strong> tot stand gekomen door bijdragen van Evel<strong>in</strong>e<br />
Willems, Fre<strong>de</strong>rieke Schuir<strong>in</strong>ga en Grieto Zeeman.<br />
14
REFERENTIES<br />
Alamar, B., & Glantz, S. A. (2006). Effect of Increased Social Unacceptability of<br />
Cigarette Smok<strong>in</strong>g on Reduction <strong>in</strong> Cigarette Consumption. American Journal<br />
of Public Health, 96, 1359-1363.<br />
Albers, A. B., Siegel, M., Cheng, D. M., Biener, L., & Rigotti, N. A. (2007). Effect of<br />
smok<strong>in</strong>g regulations <strong>in</strong> local restaurants on smokers' anti-smok<strong>in</strong>g attitu<strong>de</strong>s<br />
and quitt<strong>in</strong>g behaviours. Tobacco Control, 16, 101-106.<br />
Alesci, N. L., Forster, J. L., & Bla<strong>in</strong>e, T. (2003). Smok<strong>in</strong>g visibility, perceived<br />
acceptability, and frequency <strong>in</strong> various locations among youth and adults.<br />
Preventive Medic<strong>in</strong>e, 36, 272-281.<br />
Brooks, D., & Mucci, L. (2001). Support for smoke-free restaurants among<br />
Massachusetts adults, 1992-1999. American Journal of Public Health, 91, 300-<br />
303.<br />
Chapman, S., & Freeman, B. (2008). Markers of the <strong>de</strong>normalisation of smok<strong>in</strong>g and<br />
the tobacco <strong>in</strong>dustry. Tobacco Control, 17, 25-31.<br />
Dearlove, J. V., Bialous, S. A., & Glantz, S. A. (2002). Tobacco <strong>in</strong>dustry manipulation<br />
of the hospitality <strong>in</strong>dustry to ma<strong>in</strong>ta<strong>in</strong> smok<strong>in</strong>g <strong>in</strong> public places. Tobacco<br />
Control, 11, 94-104.<br />
De Korte, J. D., Nagelhout, G. E., Feenstra, D., van <strong>de</strong>r Meer, R., & Willemsen, M. C.<br />
(2010). <strong>Themapublicatie</strong> Sociaaleconomische verschillen <strong>in</strong> <strong>roken</strong> <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland<br />
1988-2009. Den Haag: STIVORO.<br />
Edwards, R., Thomson, G., Wilson, N., Waa, A., Bullen, C., O'Dea, D., et al. (2008).<br />
After the smoke has cleared: evaluation of the impact of a new national<br />
smoke-free law <strong>in</strong> New Zealand. Tobacco Control, 17, e2.<br />
European Commission (2009). Survey on tobacco: Analytical report. Hungary: The<br />
Gallup Organisation.<br />
Gezondheidsraad (2003). Volksgezondheidsscha<strong>de</strong> door passief <strong>roken</strong>. Den Haag:<br />
Gezondheidsraad.<br />
ITC Project (2010). ITC Netherlands National Report. Waterloo, The Hague:<br />
University of Waterloo, STIVORO.<br />
M<strong>in</strong>isterie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, KWF Kankerbestrijd<strong>in</strong>g, Astma<br />
Fonds, & Ne<strong>de</strong>rlandse Hartsticht<strong>in</strong>g (2006). Nationaal Programma<br />
Tabaksontmoedig<strong>in</strong>g.<br />
Thomson, G., & Wilson, N. (2006). One year of smokefree bars and restaurants <strong>in</strong><br />
New Zealand: Impacts and responses. BMC Public Health, 6, 64.<br />
Voedsel en Waren Autoriteit (2010). Inventarisatie naleefniveau rookvrije <strong>horeca</strong><br />
voorjaar 2010. Den Haag: Voedsel en Waren Autoriteit.<br />
Willemsen, M. C. (2006). Rokers on<strong>de</strong>r vuur? Invloed van <strong>de</strong> gewijzig<strong>de</strong> Tabakswet<br />
op rokers, met speciale aandacht voor verschillen tussen sociaaleconomische<br />
klassen. Den Haag: STIVORO.<br />
15
TABELLEN<br />
Tabel 1: Tijdreeksmo<strong>de</strong>llen van <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> per locatie van 2005<br />
kwartaal 4 tot en met 2010 kwartaal 3 (Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g 15+)<br />
Percentage dat het sociaal<br />
onacceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés<br />
Percentage dat neutraal is<br />
over <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong><br />
van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés<br />
Percentage dat het sociaal<br />
acceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés<br />
Percentage dat het sociaal<br />
onacceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants<br />
Percentage dat neutraal is<br />
over <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong><br />
van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants<br />
Percentage dat het sociaal<br />
acceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> restaurants<br />
Percentage dat het sociaal<br />
onacceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es<br />
Percentage dat neutraal is<br />
over <strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong><br />
van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es<br />
Percentage dat het sociaal<br />
acceptabel v<strong>in</strong>dt om te<br />
<strong>roken</strong> <strong>in</strong> sportkant<strong>in</strong>es<br />
* p
Tabel 2: Regressie analyse van voorspellers van <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong><br />
cafés, restaurants en sportkant<strong>in</strong>es (Ne<strong>de</strong>rlandse bevolk<strong>in</strong>g 15+)<br />
Rookstatus<br />
Roker<br />
Ex-roker<br />
Nooit-roker (ref.)<br />
Opleid<strong>in</strong>gsniveau<br />
Laag<br />
Mid<strong>de</strong>lbaar<br />
Hoog (ref.)<br />
Leeftijdsgroep<br />
15-34 jaar<br />
35-54 jaar<br />
55 jaar en ou<strong>de</strong>r (ref.)<br />
Geslacht<br />
Vrouw<br />
Man (ref.)<br />
Cafés<br />
Bèta<br />
0,44***<br />
0,12***<br />
0,00<br />
0,08***<br />
0,05***<br />
0,00<br />
0,17***<br />
0,10***<br />
0,00<br />
-0,01<br />
0,00<br />
Restaurants<br />
Bèta<br />
0,47***<br />
0,11***<br />
0,00<br />
0,11***<br />
0,07***<br />
0,00<br />
0,16***<br />
0,09***<br />
0,00<br />
0,01**<br />
0,00<br />
17<br />
Sportkant<strong>in</strong>es<br />
Bèta<br />
0,32***<br />
0,05***<br />
0,00<br />
0,10***<br />
0,04***<br />
0,00<br />
0,17***<br />
0,07***<br />
0,00<br />
-0,04***<br />
0,00<br />
† De afhankelijke variabele van <strong>de</strong>ze analyse is <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong>, gemeten van -2 (geheel<br />
onacceptabel) tot +2 (geheel acceptabel).<br />
* p
Tabel 3: Verschillen <strong>in</strong> gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés,<br />
restaurants en sportkant<strong>in</strong>es tussen 2005 en 2010 voor subgroepen (Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
bevolk<strong>in</strong>g 15+)<br />
Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
bevolk<strong>in</strong>g 15+<br />
Cafés Restaurants Sportkant<strong>in</strong>es<br />
2005 2010 2005 2010 2005 2010<br />
0,36 -0,33 -0,14 -1,16 -0,78 -1,07<br />
Rokers 1,25 0,54 0,98 -0,43 -0,17 -0,45<br />
Ex-rokers 0,15 -0,52 -0,40 -1,32 -0,99 -1,30<br />
Nooit-rokers -0,10 -0,76 -0,71 -1,53 -1,04 -1,30<br />
Laag opgelei<strong>de</strong>n 0,41 -0,14 -0,05 -0,92 -0,70 -0,87<br />
Mid<strong>de</strong>lbaar<br />
opgelei<strong>de</strong>n<br />
0,38 -0,18 -0,09 -1,09 -0,76 -1,01<br />
Hoog opgelei<strong>de</strong>n 0,30 -0,56 -0,25 -1,36 -0,88 -1,24<br />
15-34 jaar 0,61 -0,15 0,08 -1,06 -0,52 -0,84<br />
35-54 jaar 0,47 -0,29 -0,02 -1,16 -0,77 -1,11<br />
55 jaar en ou<strong>de</strong>r -0,09 -0,54 -0,55 -1,26 -1,11 -1,24<br />
Vrouwen 0,32 -0,37 -0,16 -1,15 -0,85 -1,09<br />
Mannen 0,40 -0,29 -0,11 -1,17 -0,72 -1,05<br />
† In <strong>de</strong> tabel zijn gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong> waar<strong>de</strong>s van <strong>sociale</strong> <strong>acceptatie</strong> van <strong>roken</strong> weergegeven op een schaal van<br />
-2 (geheel onacceptabel) tot +2 (geheel acceptabel). In elke subgroep is <strong>roken</strong> <strong>in</strong> cafés, restaurants en<br />
sportkant<strong>in</strong>es significant m<strong>in</strong><strong>de</strong>r sociaal acceptabel gewor<strong>de</strong>n tussen 2005 en 2010 bij een p-waar<strong>de</strong><br />
van