Wat wanneer het kalf in 'achterste voorstelling' komt - Melkveebedrijf

P R A K T I J K D I E R E N A RT S
Wat wanneer het kalf
‘in achterste voorstelling’ komt?
Tekst: Dick de Lange - Rundveedierenarts DAP Horst -
Beeld: Universiteit Gent – Faculteit Diergeneeskunde
De mooiste boerenterm die ik ooit heb geleerd als
veearts is de volgende: ‘het kalf komt in de
achterste voorstelling’. De zuidelijk wonende
veehouders bedoelen hiermee dat de koe die aan
het kalven is een kalf krijgt in stuitligging. Dit is
niet de normale presentatie van een kalf voor de
geboorte maar moet als afwijkende ligging
beschouwd worden. Normaal voor koeien is de
kopligging: met de voorpoten gestrekt en de kop
op de voorpoten.
Presentatie
Als een koe aan het kalven is dan is zeker in het
begin van het geboorteproces niet duidelijk dat
het kalf achterste voren ligt. De koe zal als eerste
verschijnselen bij het kalven laten zien dat het
uier vol gaat schieten en de ‘banden weg zijn’
(de banden naast de staartwortel).
Kort hierna moet het geboorteproces op gang
komen. Verschijnselen zijn dan het onrustig
worden van de koe, het vaak gaan staan en
liggen, de staart afhouden en het gedeeltelijk
door de achterbenen zakken van de koe. Bij een
verdere voortgang van de geboorte wordt de
eerste vruchtblaas uitgedreven: de zogenaamde
waterblaas (blauwkleurig). Meestal is na het
afkomen van de waterblaas even een moment
van pauze voor de koe.
Als de geboorte normaal verloopt zal de koe
hierna aan de uitdrijvingsfase beginnen. De koe
gaat dan werkelijk ook veel meer liggen en
duidelijk langdurig persen om de pootjesblaas
(licht geel gekleurd) met vruchtdelen in de
geboorteweg te brengen. Als dit goed lukt dan
verschijnt de pootjesblaas en meestal zijn dan
ook in de blaas de klauwtjes zichtbaar. Tot dit
moment is alles hetzelfde voor de kopligging
als ook voor de stuitligging!
Voortgang
Bij een goed vervolg van de geboorte gaat nu
het verschil optreden. Als het kalf in normale
kopligging wordt geboren dan gaat de koe
steeds heftiger persen om het kalf uit te drijven:
kort na het verschijnen van de pootjes wordt
28 | MELKVEEBEDRIJF / NR 1 / JANUARI 2008 / PRAKTIJKDIERENARTS
Het beste is om moeder natuur zoveel mogelijk haar gang te laten gaan en pas in te grijpen als er
géén voortgang is in het afkalfproces bij de koe.
De juiste diagnose
is uitermate belangrijk
om géén verkeerde
dingen te doen
waardoor het kalf
niet levend ter wereld
komt of waarbij de koe
teveel schade oploopt
van de geboorte.
ook het neusje van het kalf zichtbaar (de kop is
dus in de geboorteweg ingetreden!). Bij een
gezonde koe en een normaal kalf zal de koe,
zonder verdere hulp van de boer, op eigen
kracht het kalf in korte tijd uitdrijven.
Bij een kalf in stuitligging stopt de kalvende koe,
na het zichtbaar worden van de pootjesblaas
met beide klauwtjes erin, vaak met persen.
Dit komt doordat er geen druk tegen het dak
van de geboorteweg komt van de kop van het
kalf. Er zijn wel lange achterbenen van het kalf
in de geboorteweg maar die geven geen
persreactie bij de koe waardoor het afkalfproces
stopt.
Hier is voor de oplettende boer het keuzemoment
om middels onderzoek in de geboorteweg er
achter te komen wat er aan de hand is. Als het
kalf niet te zwaar is en de geboorteweg ruim
genoeg, dan verschijnt er steeds meer lengte
van de benen buiten de kalvende koe en de
beide hakjes van het kalf worden zichtbaar (de
hakjes liggen boven, dus tegen de staart aan).

Bij een gemakkelijke geboorte zal de koe nu het
kalf verder uitpersen en is ook deze geboorte
klaar.
Afwijkingen bij een stuitligging
Kalfjes die achterste voren liggen, kunnen zich
in allerlei vormen presenteren. Dit maakt het
voor de boer lastig om op het juiste moment te
Bij een staande koe moet door één persoon zonder geboortekrik de hakken
van het kalf zichtbaar gemaakt kunnen worden (dus buiten de vulva trekken).
kiezen: moet ik gaan ingrijpen of kan ik beter
even afwachten? Het beste is om moeder
natuur zoveel mogelijk haar gang te laten gaan
en pas in te grijpen als er géén voortgang is in
het afkalfproces bij de koe.
Let wel: voordat er ook maar iets zichtbaar is
kan het afkalven al gestopt zijn! Dit is met
name het geval bij een zwaarder kalf en bij een
kalf waarbij de achterbenen onder het kalf
liggen. Deze ligging heet ‘een beiderzijdse
heupligging’. Hierbij is het staartje te voelen en
dit kalf kan niet geboren worden zonder
deskundige hulp.
Als de koe dus eigenlijk al had moeten kalven
(uier vol en banden weg) en er gebeurt niets,
dan is goed onderzoek van de koe noodzaak. Er
kan namelijk een draaiing in de baarmoeder
zijn gekomen (een slag in het lijf), het kalf is te
zwaar en kan niet in de geboorteweg geperst
worden (de geboorteweg is volledig ontsloten
maar het kalf ligt nog ver weg en vaak nog op
de rug), het kalf ligt achterste voren in beider-
zijdse heupligging (alleen staartje voelbaar) of
de koe heeft kalfziekte (calciumtekort) en heeft
onvoldoende kracht om het kalf uit te drijven
Bij een stuitligging met een
slechte ontsluiting van de koe is een
keizersnede de beste oplossing
voor de koe en het kalf
(geboorteweg is ook goed ontsloten).
De juiste diagnose is nu uitermate belangrijk
om géén verkeerde dingen te doen waardoor
het kalf niet levend ter wereld komt of waarbij
de koe teveel schade oploopt van de geboorte
zoals inscheuren van de vulva of beschadiging
van het bekken met kans van kruis op kruis
trekken. Bij de beiderzijdse heupligging is voor
het goed leggen van de benen heel veel ruimte
in de baarmoeder nodig. Is dit niet het geval
dan scheurt de baarmoeder in en is dit meestel
einde van een levende gezonde koe.
Trekkracht
Bij een kalf in stuitligging is de weke geboorteweg
vaak heel slecht ontsloten. De kop van het
kalf heeft niet voor oprekking gezorgd en de
koe perst vaak weinig. Als je de koe wil helpen
met extra trekkracht aan het kalf dan moet
eerst goed de maat worden genomen. Vóór het
nemen van de maat eerst controleren of de
navelstreng niet om een achterpoot is geslagen!
Bij een staande koe moet door één persoon
zonder geboortekrik de hakken van het kalf
zichtbaar gemaakt kunnen worden (dus buiten
de vulva trekken). Om de koe goed te laten
kalven moet ze gaan liggen en op haar zij
persen. Hierdoor kan het bekken goed kantelen
en kan het kalf beter passeren.
Haast maken om het kalf eruit te trekken is nu
Kalfjes die achterste voren liggen, kunnen zich in allerlei vormen presenteren.
Dit maakt het lastig om op het juiste moment te kiezen: moet ik gaan ingrijpen
of kan ik beter even afwachten?
het allerslechtste wat je kan doen omdat dan
de longen van het kalf in elkaar worden gedrukt
en vaak scheuren. Dus alléén trekken als de koe
meeperst en trekken in richting van de staart.
Het gebruiken van de geboortekrik is juist in
dit geval verkeerd omdat je dan meer naar
beneden trekt en de buikinhoud van het kalf in
de borstholte wordt gedrukt.
Samenvatting
Bij een koe die gaat kalven kunnen de
verschijnselen van een stuitligging in het begin
al heel vaag zijn of juist pas later bij het geboren
worden. Probeer het geboorteproces zo goed
mogelijk te volgen. Bij twijfel toch controleren
of alles goed ligt bij de koe en het kalf. Als er
twijfel is of er wel voldoende ruimte is voor de
geboorte dan altijd hulp vragen omdat een
stuitligging tegen de natuur is waardoor alles
eerder tegenhoudt en de weke geboorteweg
slecht ontsloten is. Bij een stuitligging met een
slechte ontsluiting van de koe is een keizersnede
de beste oplossing voor de koe en het kalf. <
MELKVEEBEDRIJF / NR 1 / JANUARI 2008 / PRAKTIJKDIERENARTS | 29