Cruciale aandachtspunten bij het opstellen van een ... - Melkveebedrijf

MANAGEMENT
Cruciale aandachtspunten
bij het opstellen van een bedrijfsplan
Tekst: Ing. Eric Smolders - Smolders AGRO Advies - Reusel - ersmolders@hetnet.nl
Beeld: Erna van Butzelaar
De melkveehouderij is het afgelopen jaar onder
andere onder invloed van de sterke opbrengstverhoging
in een stroomversnelling gekomen. Een
groot aantal melkveehouders maakt, wellicht veel
eerder dan wanneer we de opbrengstverhoging niet
hadden gekend, plannen voor (forse) uitbreiding
van het bedrijf.
Inmiddels zijn we met de neus op de feiten
gedrukt; de opbrengstverhoging is meteen
gevolgd door een forse kostenstijging die de
marge weer grotendeels terugbrengt naar het
oude niveau. Intussen zijn zeker voor de
opbrengsten, maar inmiddels ook heel
voorzichtig voor de kosten, dalingen
waarneembaar. Groeiplannen vragen daarbij
de nodige onderbouwing wat middels het
opstellen van een bedrijfsplan kan worden
vormgegeven. In dit artikel wordt ingegaan op
de meest voorname aandachtspunten die in
een dergelijk plan naar voren moeten komen
waarbij de financiële uitgangspunten eens niét
voorop staan.
Opstellen van een bedrijfsplan:
waarom, voor wie en hoe
Het antwoord op bovenstaande vraag herbergt
‘de zin’ van het opstellen van een bedrijfsplan.
Als u als ondernemer hierop geen bevredigend
antwoord krijgt, zult u het opstellen van een
bedrijfsplan enkel als lastig en vervelend ervaren
en het waarschijnlijk achterwege laten.
Waarom
Het opstellen van een bedrijfsplan leidt tot:
- rust in de bedrijfsvoering;
- inzicht in (on)mogelijkheden;
- het snel kunnen inspelen op veranderingen;
- het ontdekken van sterke en zwakke punten;
- een bruikbare onderbouwing voor een financieringsaanvraag.
Voor wie
In de eerste plaats stelt u een plan op voor
uzelf waarop u een antwoord moet krijgen op
de vraag: wie ben ik en wat wil ik In de tweede
plaats is een plan handig voor derden die bij
uw bedrijf betrokken zijn en waarvan u verwacht
dat ze een positieve bijdrage leveren aan het
behalen van de doelstellingen.
Ook de keuze van automatisering speelt een belangrijke rol bij de arbeidsbehoefte.
Hoe
Het bedrijfsplan moet de facetten bevatten tot
en met de implementatie zoals in het schema
vermeld.
Hoewel het schema enigszins theoretisch over
kan komen, is het niet meer dan een weergave
van de gang van zaken die bij bedrijfsontwikkeling
plaatsvindt en dus in een bedrijfsplan aandacht
moet krijgen. Met name de missie van de
individuele melkveehouder is het laatste jaar
nogal eens onderhevig aan emotie; groeien
moet, want iedereen doet dat. Wellicht ten
overvloede wordt u er hier nogmaals op gewezen
dat ú bepaalt wat u wilt (missie) en dat de match
met de analyse (wat kunt u) leidt tot de
formulering van uw doelstellingen.
Met name op de interne en externe analyse zal
verder worden ingegaan door toelichting van
de voornaamste aandachtspunten die hierin
voorbijkomen.
Ondernemer
Eén van de meest voorname succesfactoren
voor bedrijfsontwikkeling is de aanwezigheid
van ondernemerskwaliteiten. Direct betekent dit
ook dat het ontbréken van te veel kwaliteiten
een grote valkuil is! Durf uzelf een spiegel voor
te houden en dwing adviseurs en andere
betrokkenen een goed beeld van uw kwaliteiten
te vormen en dit te communiceren. U heeft
niets aan meelopers die uw plannen niet kritisch
benaderen. Bij forse groeiplannen is daarbij de
kernvraag of het binnen uw vermogen ligt
uzelf te ontwikkelen van ‘doener’ naar ‘manager’,
uw ondernemerschap aan te scherpen, van
dier- naar koppelmanagement te schakelen en
34 | MELKVEEBEDRIJF / NR 9 / NOVEMBER 2008 / MANAGEMENT

met personeel te kunnen werken. U zult merken
dat ook uw financier hier het meest kritisch op
is, immers ‘de vent maakt de tent’.
Arbeid
Stel dat u een behoorlijke groei wilt maken met
uw bedrijf maar daarbij een inschattingsfout
maakt van (slechts) 20 uur arbeid per week.
Rekenend met een uurtarief van 25 euro
betekent dit een tekort in de begroting van
26.000 euro. Aangezien de ervaring leert dat bij
groeiplannen vaak de grens van financierbaarheid
wordt opgezocht, kan dit op termijn een
behoorlijke aanslag op uw resultaat en verdere
ontwikkelingsmogelijkheden vormen.
Daarnaast is er ook het sociale aspect; wellicht
moet u onverwacht beduidend meer arbeid
zelf inbrengen dan in de huidige situatie terwijl
u een ander doel voor ogen had. Om een juiste
inschatting te maken van de benodigde arbeid
na groei is het verhelderend de huidige
productiviteit in kg melk per uur uit te drukken
middels een eenvoudige arbeidsregistratie.
Vervolgens kan de nieuwe situatie beoordeeld
worden, ga er daarbij niet te gemakkelijk
vanuit dat groter altijd efficiënter is! Uiteraard
speelt de mate en keuze voor automatisering
ook een belangrijke rol bij de arbeidsbehoefte.
Grond, mest en voer
Zolang u de grens van 15 tot 20.000 kg melk per
ha beschikbare landbouwgrond niet overschrijdt,
blijven de ruwvoeraankopen en afzet van mest
redelijk binnen de perken en kan dat in het
oogst- en uitrijseizoen geregeld worden.
Inmiddels zien we ook bedrijven groeien boven
de 30.000 kg en zelfs tot 40.000 kg melk per
ha. Dit betekent allerminst dat per definitie de
rendementen zwaar onder druk komen. Wel is
het onverantwoord dan niet in een vroegtijdig
stadium in te spelen op voeraankoop en
mestafzet. Uw bedrijfsvoering wordt immers in
hoge mate afhankelijk van tijdige en verzekerde
aan- en afvoer. In praktijk melkt het ook een
stuk rustiger als vroeg in het voorjaar de
benodigde ruwvoeraankoop en mestafzet, al
dan niet met prijsafspraken, voor een groot
deel zijn vastgelegd. Contacten leggen met
akkerbouwers en loonwerkers kan hierbij een
rol spelen; het argument dat ‘dat toch niet
werkt’, wordt jaarlijks gelogenstraft door
bedrijven die het steeds wél lukt zaken in een
vroeg stadium te regelen. Ook hierbij komt
ondernemerschap naar voren!
Gebouwen en locatie
Vele ligboxenstallen zijn inmiddels 25 jaar en
ouder. Ondanks ‘verouderde’ afmetingen gedijen
de melkkoeien vaak nog goed in deze, al dan
niet gerenoveerde, stallen. Vaak ontstaan er
pas problemen bij een bezettingsgraad die
richting 100 % of hoger gaat. De gemiddelde
voeropname zakt iets terug, vaarzen lijken wat
tekort te komen en de oorzaak is vaak te zoeken
in de beperkte afmetingen en bewegingsruimte.
Hoewel bij nieuwbouw uiteraard de kosten
bewaakt moeten worden, zijn ruime afmetingen
van roosterpaden en doorgangen zeer aan te
raden. In praktijk zal blijken dat op termijn een
ruimere bezetting mogelijk is dan met beperktere
afmetingen waardoor de bouwkosten per te
plaatsen dier goedkoper uitpakken. Nog te vaak
worden enkel ligboxen geteld (bouwkosten per
koe is bouwkosten per ligplaats) terwijl de
overige afmetingen van groot belang zijn en
een ruimere bezetting mogelijk maken.
Oriënteer u tijdig op de juiste stalindeling en
investeer in het nodige comfort voor uw dieren
met daarbij steeds het economische plaatje in
het achterhoofd. Let daarbij ook op dat
gemakkelijk werken - arbeidsefficiëntie - op
korte termijn wellicht iets meer kost maar op
langere termijn geld bespaard.
De mogelijkheden voor bedrijfsontwikkeling
verschillen sterk per locatie. Helaas moeten we
de laatste jaren vaststellen dat het vergunningentraject
meer en meer tijd en energie kost. Het
raadplegen van deskundigen in een vroeg
stadium is een must om het
bedrijfsontwikkelingsproces niet te frustreren.
Risicomanagement
Schaalvergroting in grotere of kleinere mate
brengt steeds meer de noodzaak tot risicomanagement
met zich mee. Denk hierbij aan het
indekken van ruwvoeraanvoer en mestafvoer,
maar ook zaken als renterisico. Hoe komt het
bedrijf een periode van slechte opbrengsten en
hoge kosten door Hoeveel buffer is er voor
onverwachte (vervangings-)investeringen Enz.
Vanwege de, over het algemeen beschouwd,
goede vooruitzichten voor de sector is het
verleidelijk steeds van het positieve uit te
gaan. Uiteraard vormt
dit ook de drive voor de
toekomst. Het is echter
vaak ook verhelderend
even naar een minder
positief scenario te
kijken en te bepalen
wat dan de escapes
zijn voor uw bedrijf.
Het zal het vertrouwen
in uw eigen kunnen en
bedrijfsontwikkelingsmogelijkheden
naar
uzelf en derden alleen
maar doen toenemen.
Economisch perspectief
op lange termijn
Uiteindelijk moet het bedrijfsplan een
onderbouwd en gemotiveerd stuk vormen
waarin als eindconclusie duidelijk moet zijn dat
het aan uw doelstellingen voldoet en er
economisch perspectief is. U moet zich daarbij,
zoekend naar een blijvend draagvlak op lange
termijn voor de melkveesector, openstellen
voor maatschappelijk verantwoord ondernemen
en rekening houden met
- people (sociaal/ethiek);
- planet (milieu);
- profit (verantwoord winst maken).
U zult het echter met mij eens zijn dat voor úw
individuele bedrijf de ‘profit’ voorop moet staan
om op langere termijn verantwoord met ‘people’
en ‘planet’ om te kunnen gaan. Een doordacht
bedrijfsplan vormt daarvoor de basis! <
agri vastgoed
Uw specialisten bij:
aan- en verkoop
- boerderijen
- los land
- productierechten
taxaties (fiscaal)
overheidsingrijpen/
onteigeningszaken
pacht en erfpacht
emigratie begeleiding
agri vastgoed
Sixmastraat 4 8932 PA Leeuwarden
tel. (058) 284 91 71 e-mail info@agrivastgoed.nl
www.agrivastgoed.nl
agri vastgoed in samenwerking met
accon avm adviseurs en accountants
MELKVEEBEDRIJF / NR 9 / NOVEMBER 2008 / MANAGEMENT | 35