Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

Yin en yang in het
nieuwe Glaspaleis
door Wido Smeets
Als er één stad een underground-verleden
heeft, dan is
het Heerlen wel. Letterlijk, wel
te verstaan. De voormalige mijnstad
kwam halverwege de vorige
eeuw tot grote bloei door het
diep onder de grond opgraven
van steenkool.
De mijnen maakten Heerlen
in die tijd tot de modernste
stad van Nederland, stelde
architect Hubert-Jan Henket
eind vorig jaar nog vast in een
lezing in zijn geboortestad.
Belangrijkste representant
daarvan was het Glaspaleis, het
modernistische warenhuis uit
1933 dat mogelijk werd gemaakt
door een samenzwering tussen
een winkelier (Schunck), een
burgemeester (Van Grunsven) en
een architect (Peutz).
Nog geen halve eeuw later
duikelde Heerlen door de
mijnsluitingen in een zwart gat
waarvan de stad sinds kort de
uitweg lijkt te hebben ontdekt.
Symbool van een heroplevend
geloof in de toekomst is
andermaal het Glaspaleis,
nu in zijn tweede leven: als
cultuurtempel. Ditmaal is het de
culturele underground die het
bestaansrecht van het gebouw
moet schragen. De undergroundparallel
komt uit de koker van
Stijn Huijts (48), sinds eind vorig
jaar directeur van het Glaspaleis.
Eerder was hij ruim tien jaar
directeur van Het Domein in
Sittard dat onder zijn bewind een
status verwierf die omvang en
budget ver te boven gaat.
Heerlen verwacht dat Huijts
dit kunststukje in het Glaspaleis
gaat overtreffen. Dat is nodig,
want de in 2004 geopende
cultuurtempel wil maar
niet tot wasdom komen. De
verwachting was dat de in het
gebouw bij elkaar gebrachte
cultuurinstellingen (museum,
muziekschool, bibliotheek,
filmhuis en architectuurcentrum)
elkaar zouden versterken, maar
de praktijk, aldus Huijts, “was die
van een handvol voordeurdelers
die vooral met hun eigen ding
bezig waren.” Dat gaat nu
veranderen, zegt Huijts. “Het
Glaspaleis is niet langer een
bedrijfsverzamelgebouw, maar
één presentatie- en educatieinstelling
met muziek, literatuur,
beeldende kunst, architectuur,
film en dans.”
Ook het uithangbord
verandert: Schunck-Glaspaleis,
op termijn te comprimeren tot
Schunck. Een naam die moet
staan voor moderniteit en
urban culture, in de woorden
van Huijts “de yin en yang
van het vernieuwde Schunck-
Glaspaleis”. Volgens de directeur
komen de begrippen niet uit
de lucht vallen. “Moderniteit
en urban culture sluiten aan bij
de historische achtergrond van
Heerlen. Aan de moderniteit
hebben we het Glaspaleis te
danken: het nieuwe bouwen, de
maakbaarheid van de wereld en
de hooggestemde idealen die
eraan ten grondslag lagen.” Als
tegenwicht van de academische,
top down benadering van het
modernisme is er de pijler van
de urban culture. “Zeg maar
de subculturen die uit de stad
komen opborrelen. Jeugdcultuur,
street art: alles wat per definitie
niet-academisch is.”
Dan komt hij met de
underground-metafoor op de
proppen: ook deze eeuw zullen
het de ondergrondse krachten
Permanent Breakfast, onderdeel van de expositie ‘Instant Urbanism’ in Schunck Glaspaleis. foto Friedemann Derschmidt
zijn die boven het maaiveld de
vernieuwing tot stand brengen.
“Deze regio is van oudsher
gewend aan vreemde culturen.
Polen, Grieken en Italianen
leven hier al generaties lang
samen. Die open mind heeft een
bepaalde sfeer en mentaliteit
opgeleverd die past bij het
concept van ‘de wijk en de
wereld’: een combinatie van
lokale dynamiek, en weten wat
er in de wereld te koop is, en het
vermogen om die kwaliteiten
hier naar toe te halen.”
‘De wijk en de wereld’ was ook
Huijts’ mantra in Het Domein.
Het is niet de enige erfenis
die hij meenam naar Heerlen.
Een nieuw onderdeel wordt
Schunck Collector’s House, een
koppeling van de kunstcollectie
van het Glaspaleis en de privécollectie
van Albert Groot, een
verzamelaar/mecenas die Huijts
kent uit zijn Sittardse jaren. En
per 1 oktober treedt Lene ter
Haar, eveneens afkomstig uit
s i g n a l e m e n t
Een jaar geleden werd Stijn Huijts benoemd tot directeur van het Glaspaleis, de Heerlense cultuurtempel die maar niet
tot wasdom wilde komen. Zijn reorganisatieplan is klaar, maar hij heeft ook nog een handvol verrassende noviteiten in
petto. “Met alleen maar compromissen sluiten is niemand gebaat.”
Het Domein, in het Glaspaleis
aan als conservator beeldende
kunst. Ook het internationale
samenwerkingsproject
Made in Mirrors, gehuisvest
in Sittard, zal deels vanuit
Heerlen worden aangestuurd
nu Huijts er de Nederlandse
intendant is geworden. En
de vaste cateraar van Het
Domein, Jeffrey Kuckelkoren,
gaat in het restaurant op de
vijfde verdieping van Schunck-
Glaspaleis als conservator
food door het leven. Huijts
schuift de kritiek over een
meeverhuizende hofhouding
terzijde. “Het Collector’s House
en de conservator food zijn
nieuwe concepten. Een ander
had ze ook kunnen verzinnen,
maar dat is niet gebeurd.
Belangrijk is dat het Collector’s
House de bestaande collectie
van het Glaspaleis openbreekt.
Die zal door de samenvoeging
niet langer beperkt blijven tot
Nederlandse schilderkunst,
maar internationaal worden,
en ook andere disciplines
bevatten. Daarnaast wordt het
een platform voor ontmoetingen
tussen publieke en niet-publieke
collecties. Lene ter Haar was
geïnteresseerd in de vacature
van conservator, ze heeft een
eigen afweging gemaakt. Van
Made in Mirrors was ik indertijd
de geestelijke vader. Na mijn
vertrek naar Heerlen was het
even zoeken naar een andere
rolverdeling, maar Het Domein
blijft de belangrijkste outlet van
het project.”
Dat een en ander tot wrevel in
Het Domein zou hebben geleid,
mag volgens Huijts “geen reden
zijn om iets niet te doen. Het
laatste waar we in de culturele
wereld mee gediend zijn is dat
we met zijn allen op eieren
gaan lopen om elkaar niet in
de weg te zitten. Met alleen
maar compromissen sluiten is
niemand gebaat.”
www.glaspaleis.nl
5 www.zuiderlucht.eu cultureel maandblad september 2008