klik hier om het verslag te openen - Vereniging Beraad Grote Steden

INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding: artikel voorzitter Dick van Kampen in Kerkinformatie 3
2. Programma conferentie 19 januari 2007 5
3. Verslagen onderdelen conferentie
• Samen zingen 7
• Vragen bij het speeddaten 9
• Terugkoppeling speeddaten op flaps 9
o Overeenkomsten: wat herkennen we in elkaar?
o Mogelijke hindernissen voor samenwerking
o Mogelijkheden tot samenwerken
o Wensen en dromen
o Opmerkingen en wat men verder nog kwijt wil
• Plenaire terugkoppeling, enkele gemaakte opmerkingen 11
(zie ook artikelen in media)
• Workshop leiderschap 12
• Workshop intercultureel bijbellezen 13
4. Artikelen over de conferentie in de media:
• Friesch Dagblad: ‘Elke zondag diensten in 75 talen’ 15
• Wereldomroep: ‘Migranten worstelen met ‘eigen gelijk’ 17
protestanten’
• Nederlands Dagblad: ‘Van een volkskerk op weg naar een 18
volkerenkerk’
• Reformatorisch Dagblad: ‘Gevestigde kerken 20
ongeduldig met migrantenkerken’
5. Hoe verder na de conferentie? 23
6. Deelnemerslijst conferentie 26
1

1. Inleiding
Naar schatting zijn er 800.000 christenmigranten in Nederland. De migrantenkerken komen
in wel 1000 verschillende kerken, zaaltjes, garages en huiskamers bij elkaar en vertonen een
enorme verscheidenheid aan geloofsuitingen en spiritualiteit. Migranten vinden er enerzijds
de oude vertrouwde taal, gebruiken en liederen. Anderzijds zijn migrantenkerken voor velen
een middel om zich in de Nederlandse samenleving in te passen. Ook in de Protestantse
traditie kennen we verscheidenheid, maar we staan voor een nieuwe situatie. We willen de
traditie en oude gebruiken en gebouwen behouden, maar zien onze omgeving veranderen.
Vanuit de oude, gevestigde kerken vinden we het vaak moeilijk met migrantenkerken om te
gaan. Veel migrantenkerken zijn bloeiende gemeenschappen en lijken meer vitaliteit te
vertonen dan wij. Dat maakt nieuwsgierig. Het lijkt verleidelijk bij hen leentjebuur te gaan
spelen om het eigen kerkelijk leven te stimuleren. Anderzijds ervaren we de vroomheid, de
theologie, de moraal en de culturele bagage van de migranten soms als vreemd of zelfs
bedreigend. In verschillende plaatsen zijn pogingen tot intensiever contact op die
vreemdheid stuk gelopen, of ze verlopen moeizaam. Op andere plekken werken kerken
creatief samen. Maar altijd blijkt, dat we gehinderd worden door vooroordelen over elkaar en
door een besef van eigen gelijk. Ook ligt het gevaar van eenrichtingsverkeer voortdurend op
de loer.
Kerk zijn in de stad, betekent samen met migrantenkerken kerk zijn. We delen een
inspiratiebron maar ook een aantal problemen en zorgen. We zijn vertellers van hetzelfde
verhaal in dezelfde stad. Dat is wat ons met elkaar vertrouwd maakt. We doen het op
verschillende manieren, vanuit verschillende tradities en met verschillende doelen; vaak ook
vanuit volstrekt verschillende maatschappelijke posities. Dat is wat ons vreemden voor
elkaar maakt. We ontdekken bij elkaar “een vreemd bekend gezicht.”
Hoe kunnen we elkaar zo ontmoeten, dat we op realistische wijze leren samenwerken?
Zonder romantiek of opportunisme, maar vanuit het besef, dat we in dezelfde stad, door
hetzelfde verhaal geïnspireerd, voor dezelfde zorgen en kansen staan. Kunnen we elkaar
ondersteunen en stimuleren, zonder elkaar onvrij te maken. Kunnen we met een zeker
enthousiasme samen op weg?
Deze studiedag van het Beraad Grote Steden wil een eerste aanzet geven. In de ochtend
doen we dat, door iedere deelnemer de gelegenheid te bieden voor een paar goede
persoonlijke gesprekken met mensen uit de migrantenkerken. In de middag, bieden we een
aantal workshops en “walkshops” - korte, themagerichte excursies - aan. “En
vanzelfsprekend is er muziek, zang en eten.
Ds. Dick van Kampen, voorzitter Beraad Grote Steden in Kerkinformatie van januari 2007.
3

2. Programma vrijdag 19 januari 2007
10.30 – 11.00 Ontvangst, koffie/thee
11.00 – 11.15 Opening door Dick van Kampen, voorzitter van het Beraad Grote Steden,
m.m.v. koor Men & Women in Worship
11.15 – 12.15 In drie rondes ‘speeddaten’: één op één kennismaking met mensen van
protestantse gemeenten en mensen van migrantenkerken aan de hand van
tevoren opgestuurde vragen.
12.15 – 12.30 We delen onze bevindingen.
12.30 – 13.30 Lunch
13.30 – 14.30 Gezamenlijk trekken we lessen en lijnen uit de ochtend. Kunnen protestantse
gemeenten en migrantenkerken samen werken? Wat zijn onze ervaringen,
successen en valkuilen? Hoe begin je? O.l.v. Willem Jansen, missionair
predikant te Den Haag en Pastor Moses Alagbe van Maranatha Community
Transformation Centre in Amsterdam Zuid Oost
14.30 – 15.00 Koffie/thee
15.00 – 17.00 Keuze uit 6 walkshops en workshops:
1. Viering: hoe kunnen we samen (incidenteel of vaker) vieren? Hoe komen de
elementen uit de verschillende tradities tot hun recht?
Gespreksleiding: pastor Robert Calvert van de Scots International Church uit
Rotterdam
2. Intercultureel bijbellezen: kan gezamenlijk lezen van hetzelfde bijbelverhaal een
katalysator zijn voor diepgaand geloofsgesprek tussen mensen uit verschillende
culturen en kerken? Gespreksleiding: dr. Hans de Wit, universitair docent contextuele
theologie aan de Vrije Universiteit en pastor Rick James Ofori van Word Miracle
Church in Amsterdam Zuidoost
3. Helpen wie geen helper hebben: diaconale wandeling langs locaties waar
migranten en hun organisaties hulp verlenen: de voedselbank, Light Chapel met the
House of Fellowship (opvang van ex-prostituees), Parent & Child Support en het
Kerkhuis, dienstencentrum voor migrantenkerken. Begeleider: Cor Ofman, diaconaal
consulent Protestantse Diaconie en Kerkhuis Amsterdam
4. ‘De kerk van mijn ouders is niet mijn kerk’: hoe zien jongeren uit migrantenkerken
de toekomst van de kerk? Workshop met jongeren uit migrantenkerken. (deze
workschop hebben we helaas moeten laten vervallen; de organisatie met de jongeren
is niet rond gekomen).
5. Bidden: Hoe kunnen we samen bidden? We nemen kennis van diverse vormen van
gebed in verschillende christelijke tradities en onderzoeken de achtergronden ervan.
Gespreksleiding: dr. Harmen de Vries en pastor André Nahr van de evangelische
gemeente ‘New Song’ in Amsterdam Zuidoost
6. Herderschap: hoe zien pastores / predikanten vanuit verschillende christelijke en
kerkelijke tradities hun rol in de gemeente? Hoe kijken pastores tegen hun
‘leiderschap’ of ‘herderschap’ aan?
Gespreksleider: Age Kramer, directeur De Schinkel, training en
adviesbureau Protestantse Kerk Amsterdam
17.00-18.00 Afronding, sluiting, borrel en lopend buffet met medewerking van koor Men&
Women in Worship
5

3. Verslagen onderdelen conferentie
• Samen zingen:
Heilig, Heilig, heilig! Heer God almachtig,
vroeg in de morgen word' u ons lied gewijd.
Heilig, Heilig, heilig!Liefdevol en machtig, drievuldig God die een in wezen zijt.
Holy, Holy, Holy, Lord God Almighty
Early in the morning our song shall rise to thee;
Holy, Holy, Holy, merciful and mighty God in three persons blessed trinity
Holy, Holy, Holy, All the saints adore thee
Casting down their golden crowns around the glassy sea
Cheribim and seraphim falling down before thee Who was, and is and evermore shall be
Heilig, Heilig, heilig! Heer God almachtig,
hemel zee en aarde verhoogt Uw heerlijkheid.
Heilig, heilig, heilig! Liefdevol en machtig, drievuldig God die een in wezen zijt
This is the day, this is the day,
That the Lord has made, that the Lord has made
I will rejoice, I will rejoice
And be glad in it, and be glad in it
This is the day, that the Lord has made
I will rejoice and be glad in it
This is the day, this is the day,
That the Lord has made
This is the day, this is the day,
When He rose again, when He rose again
I will rejoice, I will rejoice
And be glad in it, and be glad in it
This is the day, when He rose again
I will rejoice and be glad in it
This is the day, when He rose again
7

•Vragen bij het ‘speeddaten’
Voor het eerste onderdeel van het programma, ‘speeddaten’, is het de bedoeling dat u in drie
rondes van elk een kwartier één-op-één gesprekken voert met een andere deelnemer van de
conferentie. We proberen hierbij deelnemers afkomstig van protestantse gemeenten in
gesprek te brengen met deelnemers afkomstig van migrantenkerken.
Gespreksvragen
1. Stel uzelf voor. Wat is uw rol / functie in de kerk?
2. Vertel iets over de kerkgemeenschap waar u bij betrokken bent (interessant zou
kunnen zijn: aantal leden, denominaties en nationaliteiten, leeftijdsopbouw,
sociale status leden).
3. Wat is de kracht, wat zijn de sterke kanten, van uw kerkgemeenschap, en wat zijn
de zwakke punten?
4. Wat verwacht u voor de toekomst aan ontwikkelingen / uitdagingen voor uw
kerkgemeenschap?
5. Waarvoor denkt u dat u elkaar (protestantse gemeente – migrantengemeente)
nodig zou kunnen hebben?
Terugkoppeling speeddaten op flappen:
Overeenkomsten – wat herkennen we in elkaar?
- geloof
- mensen bereiken
- connect people
- over ‘leven’
- believe in Christ Jesus
- dat we familie zijn
- zorg om het geloof van onze kinderen
- de Bijbel
- uitdaging in ‘post-christelijke’ cultuur
- oog voor ‘kwetsbaren’, daklozen, gevangenen etc.
- houden van zingen in vele talen, op vele ‘wijzen’
- ‘fleeting’ population
- living in a big city gives the opportunity of decide tot go to another
church. This fact weakens community.
- Bijbel, gebed, groei
- Verlangen, altijd zelf blijven denken + verantwoordelijk zijn
- Visie: multicultureel -> samen de stad bereiken
Mogelijke hindernissen voor samenwerking:
- Patronen waarop gezag en leiding wordt ingevuld
- Hoe nodigt de preken de toehoorders tot het ‘heil’?
- Hoe houd je de wereld (problemen) echt in het oog en ga je niet
meteen evangeliseren?
- ‘white’ churches give the impressions that they (whites) feel superior
tot the ‘black’ churches
- geïsoleerdheid van sommige kerken
- verschillend levensverhaal (bekeerd resp. altijd al christen geweest)
- taal
- cultuur
- angst
- inadequate finances
- time and low attendances
- mode of worship
- different understanding Bible / Faith
9

- angst voor verandering
- angst voor verschil (etc.)
- gemakzucht
- krampachtigheid
- gastvrij zijn is meer dan migranten uitnodigen in jouw/mijn kerk; gastvrij
zijn is ook respect hebben voor de vormen waarop anderen hun geloof
uiten en vormgeven
Mogelijkheden tot samenwerking
- openheid
- vertrouwen
- herkenning
- pray together
- harmonious worship
- gebouwen delen
- samen zingen / avondmaal vieren
- samen Bijbel lezen
- diaconaal samenwerken
- vreugde van het geloof (weer) openlijk beleven
- inspelen op mondiale beweging/groei van het Christendom /
wereldoecumene: uitkomen voor het christelijk geloof omwille van de
wereld
- het organiseren van ontmoetingen, studiedagen
- door bijbelstudie elkaar helpen duidelijk te zijn over met de Heilige
Geest + gemeenschap in deze werkelijkheid te leven
- gezamenlijke ‘sing-in’
Wensen en dromen
- mixing with keeping our God’ given colour
- echt gaan samenwerken
- people of all nationalities coming together
- a place for each church
- without love the church in Netherland can not work
- een echt en eerlijk gesprek waarin deelnemers kwetsbaar durven zijn
- churchpastors to talk about real issues + train them to do so eg. Aids
- bevorderen religieuze/levensbeschouwelijke contacten, bezoek elkaars
vieringen (liturgie)
- elkaar vinden in het ‘opdelven’ van de blijdschap van het geloof en dit
uitzingen samen.
Opmerkingen en wat men verder nog kwijt wil
- we’ll meet again…
- doorgaan met dit soort bijeenkomsten
- creatieve ontmoetingen organiseren
- this program should continue yearly
- Hiv-Aids issues should be addressed in churches!
- Other medical problems
- Single parenting – help needed
- elkaar wederzijds bezoeken en leren kennen
- namen en adressen van deelnemers om contact te kunnen opnemen
- een ‘eigen kerk’ is geen hindernis voor ‘integratie’
- the social function must be acknowleged.
10

• Plenaire terugkoppeling, o.l.v. ds. Willem Jansen pastor Moses Alagbe
Enkele gemaakte opmerkingen; voor een meer uitgebreid verslag zie ook de artikelen in de
media onder pt. 4
What do we have in Common ?
Our faith in Christ and The Scripture.
We are one family in Christ.
Our common worries about our children
Challenge of Post Christian culture
Eagerness to reach out to people
Connecting people.
etc.
Do we feel like being called to be the church in the city?What are the challenges in the
cities?How can we meet these challenges together?
What is the Role of the Church in the City?
A Place of Refuge?
A Reconciliation Agent?
Where should we place our focus?
On our differences?
OR
On our common mission to the city?
Where do we go from here?
We Dream Big, But Start Small
• Addressing real urban issues (eg. HIV-AIDS, Medical problems, caring for the refugees,
loneliness,individualism, opvoedingsproblemen
• Cooperation on ministry level
• (diaconie-helpen waar geen helper is) Bijv. food distribution, shelter to the homeless,
helping the prostitutes, visiting prisoners.
• Praying together. Worship together. Samen bijbellezen
11

• Workshop leiderschap
How do migrant pastors see there leadership: what is your philosophy?
The pastor is the leader of the flock. ( encourage, correct) Who takes care of the pastor?
What are the pastoral problems in different churches?
Principle of leadership: settled churches can not understand the leadership that is necessary
in an immigrant church and vice versa.
Goal today: exchange experiences on leadership, being a sheppard: implementation,
practical pastoral problems
Er is een groot verschil tussen pastors in Nederland en immigrantenpastors: geschoolde
mensen die een baan zoeken of mensen die geroepen zijn en aan de slag gaan in de kerk.
Statements: choose your position on the right or on the left, do you agree fully, or disagree
fully or stand in the middle:
Stellingen:
- The leader is the one who determines what is happening for 70 %
- ‘Some day ‘ is not a day of the week
- I am the leader, follow me.
- Vision followed or vision shared
- Practise what you preach is more important than to have a clear vision of how to be church
in this century
Vision: why do you want to do something?
Peace of mind: take time to think of 3 questions (concerning what has been discussed just
now) that you want to ask, and who you want to ask them to.
Group discussions: 3 people per group
- Your problem is your opportunity
- No leader is master in all skills needed for leadership. Being aware of that is the first step to
improve your leadership
Everybody likes to use her/his skills
12

• Workshop Intercultureel bijbellezen
Workshopleider Hans de Wit vertelde over het project Intercultureel Bijbellezen, dat begon in
2001, met zo'n 150 groepen. Van Friesland tot Kwa Zulu Natal, van Nicaragua tot Nigeria,
van de Filippijnen tot Columbia, maar ook in Nederland tussen witte en zwarte kerken bogen
mensen zich over het verhaal van de vrouw bij de bron die Jezus ontmoet (Johannes 4).
Een geweldig leerproces, waarin de groepsverslagen en de uitwisselingen tussen de
groepen duidelijk maken: elke groep werpt een nieuw licht op de tekst. De tekst is
onuitputtelijk en niemand heeft de definitieve uitleg op zak. Culturele achtergrond maakt uit,
maakt dat je over dingen heen leest of ze begrijpt. Is het zesde uur 18.00 uur of zes uur
nadat je bent opgestaan: het heetst van de dag - als 'wij' nooit water gaan putten - en wat
doet die vrouw daar dan? En Jezus?
En nu zelf aan de slag, met twintig lezers uit Aruba, Filippijnen, Friesland, Nederland,
Nigeria, Pakistan.
De workshopdeelnemers buigen zich over Johannes 2 , de bruiloft in Kana waar de wijn op
was. Hans de Wit vraagt ons om beurten een vers te lezen, in Engels en Nederlands, één
vers in het Urdu door de Pakistaanse predikant. Wat is het geheim van de tekst? Welke
conflicten zitten er in de tekst? Met wie lees je mee (door de ogen van welk personage kijk je
naar het verhaal?). Welke culturele bagage zie je? Hoe wordt in jouw kerk meestal over dit
verhaal gepreekt?
Ieder krijgt denk- en schrijftijd. We beginnen met de preek in de kerk: welke 'kop' staat
daarboven?
Jezus kan wonderen doen. Het water dat in wijn wordt veranderd. Jezus onthult zichzelf.
Maar, zegt iemand, het is meer Maria die Jezus onthult. Hij wil niet, nog niet. Hij 'helpt onder
protest'.
Hoe zit dat met die enorme watervaten? Zijn die leeg omdat de voorraad water ook op is
(een armoedige bruiloft?) of omdat iedereen zich gereinigd heeft (veel gasten)?
De leerlingen mogen ook op de bruiloft komen: zijn die al een soort familie van Jezus dan?
Jezus heeft nog niks 'gedaan'. Waarom volgen ze hem eigenlijk?
Ook gênant dat de wijn op is en de eerste wijn slecht was (flauw grapje van de
ceremoniemeester). Wie gaat er eigenlijk over de wijn?
De vragen en suggesties buitelen over elkaar. We vormen ons beelden: zat die wijn in
flessen of in zakken en hoe moest je die vullen?
Het is een high cultured text, die wij 2000 jaar later lezen, legt Hans de Wit uit: een tekst
geschreven voor toehoorders die insiders zijn, die de cultuur kennen, die weten hoe dat op
zo'n dorpsbruiloft toegaat, wat de regels zijn. Het gaat ook om uitruilen van cadeaus tussen
families en dorpen (geven en teruggeven bij volgend feest). Alleen de wijn valt buiten die
balans. En daarmee gaat het mis.
Hans wijst ook op de spanning tussen openbaar en privé. Maria zegt 'privé' tegen Jezus, de
wijn raakt op, doe er wat aan. Dan gaat niemand publiek voor schut. Ook nog 'privé'
instrueert ze de bedienden: doe maar wat hij straks zegt. Maar daarmee pusht Maria Jezus
ook het toneel op, voor het publiek. De ceremoniemeester raakt er bij betrokken, de
bruidegom. De bruid is trouwens de afwezige in dit verhaal, samen met Jozef, constateren
de workshopleden.
Hoe Jezus zijn moeder tegen spreekt: 'Vrouw wat heb ik met u' - dat is een klap in het
gezicht hoor, zegt een van de dominees in de club: die uitdrukking kom je in het Oude
Testament alleen tegen in ruzie en oorlog. Maar Maria gaat door: zij legt Jezus uit wat zijn
Messiaanse opdracht is - net zoals later de vrouw bij de bron dat doet.
Twee uur workshop vlogen om. Hans de Wit bleek een stimulerende verteller, over het
project, maar ook een goede gespreksleider toen we aan onze eigen tekst begonnen en de
inbreng vanuit alle hoeken over tafel vloog. 'Dit was leùk!' zei een deelnemer hartgrondig na
afloop. Verslag: Willemien Boot
13

4. Artikelen over de conferentie in de media
Friesch Dagblad 25 januari 2007
auteur: Willemien Boot, werkzaam bij Protestantse Kerk Amsterdam
Elke zondag diensten in 75 talen’
“Wanneer ik op zondagmorgenvroeg in de Rotterdamse metro zit op weg naar een kerk waar
ik ga preken zie ik vrijwel geen witte Nederlanders. Maar wel mensen op weg naar de kerk:
een paar jonge mensen oefenen een lied, een man zit in een grote bijbel te lezen, anderen
zijn op hun zondags gekleed, iemand bidt. Ik herken ze en toch zijn ze me vreemd,” zo
opende pastor Dick van Kampen de studiedag van het Beraad Grote Steden ‘Een vreemd
bekend gezicht’. Op zondag zijn er kerkdiensten in 75 talen in Nederland: het is elke zondag
Pinksteren.
Bij kerk in de grote stad denken mensen aan de gevestigde kerken - en aan leegloop. De
inheemse kerken met hun grote gebouwen zijn veel zichtbaarder dan de migrantenkerken,
die bijeenkomen in huizen, scholen, buurthuizen, sporthallen en parkeergarages. Inheemse
grote-stads-kerken kijken wel eens scheef naar de migrantenkerken: jullie hebben jongeren,
bij jullie is het levendig. Maar echte ontmoeting en samen aan de slag gaan lukt maar
sporadisch. Hoe kunnen we als kerken iets voor de stad betekenen en hoe kunnen we als
kerken iets voor elkaar betekenen? Dat zijn de hoofdvragen van de landelijke studiedag van
het Beraad Grote Steden (PKN) in de Bijlmer in Amsterdam. Daar waren bij de aanleg in de
jaren ‘60 geen kerken gepland (die zouden toch uitsterven) - maar daar houden nu zo’n 90
kerken de lofzang gaande, doen diaconaal werk en helpen kerkleden elkaar de weg in
Nederland te vinden. Deelnemers uit PKN-kerken nodigden pastores en sleutelpersonen van
de migrantenkerken in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en elders uit voor deze dag. Na de
levendige opening kon men 1 op 1 gaan speed-daten: korte gesprekjes tussen iemand van
een migrantenkerk en iemand van een PKN-kerk, uit dezelfde stad, zodat het contact kan
worden voortgezet. Vertel iets over uw kerk, wat zijn de sterke en zwakke kanten, hoe ziet
uw toekomst als kerk er uit? Voor welke uitdagingen staat uw kerk, en waarvoor hebben
PKN-kerken en migrantenkerken elkaar nodig?
Twee verspieders, Pastor Moses Alagbe (Amsterdam) en Ds. Willem Jansen (Den Haag),
zagen bij het speed-daten veel nadruk op wat gemeenschappelijk is, terwijl vroeger de
verschillen voorop stonden - en dan als hindernis. We delen het geloof in God, we lezen
dezelfde bijbel, we horen bij Christus. We leven in dezelfde post-christelijke samenleving,
hebben beiden zorgen over de nieuwe generatie. En we houden allebei van zingen, bleek bij
de opening, onder de bezielende leiding van het koor Men & Women in Worship.
Jansen zegt: toch is het hard werk om elkaar te leren begrijpen. Er zijn echt verschillen. Als
je het hebt over evangeliseren, doet de een dat met woorden, de ander met daden. De
agenda van gevestigde kerken en migrantenkerken loopt niet synchroon: wat is belangrijk?
De ene kerk heeft vrijgestelde medewerkers en dominees, bij de andere kerk heeft de pastor
twee banen en is in zijn vrije tijd voorganger. De een zit in de krimp, de ander in de groei.
De stad als uitdaging
Pastor Alagbe stelt voor te focussen op de uitdagingen in de stad voor de kerken. Sommige
kerken hebben een talent om de politiek te bereiken, andere weten veel van de moderne
cultuur, er zijn kerken met veel aandacht voor het duurzaam gebruik van de aarde en alle
kerken en gelovigen hebben op hun manier een relatie met God.. Kan de kerk een
vluchtplaats zijn voor mensen in de knel? Kunnen kerkmensen werken aan verzoening?
Geen kerk kan dat allemaal in zijn eentje, zegt Alagbe: daarom hebben kerken in de stad
elkaar echt nodig. En ze moeten niet één pot nat worden: het verschil is juist onze kracht.
Jansen wil wel van dialoog naar diapraxis: kerken hebben veel gepraat, elkaar in de ogen
gekeken - maar hoe lang kun je dat doen? Ga samen wat doen, ga in op de uitdagingen van
15

de grote stad, de zorg voor vluchtelingen, medische zorg voor illegalen, eenzaamheid en
opvoedingsproblemen, werk samen bij de voedselbank, bij gevangenenbezoek en hulp aan
prostituees (vrouwenhandel). En het gesprek over je geloof, samen bidden: het komt vanzelf
mee. Alagbe vertelt dat dit zeker voor kerken met een Pinksterachtergrond spannend is:
eerst benadrukten we vooral de verzoening met Jezus Christus. Als je veel bidt komt alles
goed. Maar soms moet je toch ook echt de structuren aanpakken - het evangelie raakt alle
gebieden, niet alleen jouw verhouding met God.
Bijbellezen
De deelnemers kunnen meteen oefenen in samenwerking. Er zijn walkshops en workshops
over samen vieren, jongeren en kerk, bidden, diaconaal helpen, leiderschap en intercultureel
bijbellezen - over de bruiloft in Kana, waar geen wijn meer is (Johannes 2). Gaat het erom
dat Jezus wonderen kan doen? Dat hij ‘helpt onder protest’ - omdat Maria aandringt? Dat hij
beide families behoed voor schande (er is geen wijn meer)? Twee uur vliegen om met twintig
lezers uit Aruba, Filippijnen, Friesland, Nederland, Nigeria, Pakistan. Bij ‘leiderschap’ en de
rol van pastores in de gemeente kiezen pastores letterlijk positie op een lijn van soorten
leiderschap - een spannende confrontatie! De diaconale wandeling gaat langs voedselbank
en opvang ex-prostituees, Parent & Child Support en Het Kerkhuis.
De tweetalige studiedag is een oproep tot meer samenwerken: blijf niet hangen in gesprek,
maar ga samen iets doen voor de stad waarin God je geplaatst heeft. En al doende komt dat
gesprek wel.
16

Wereldomroep en www.Kerknieuws.nl 23 jan 2007
Migranten worstelen met 'eigen gelijk' protestanten
Surinaamse en Antilliaanse christenen voelen zich vaak niet begrepen door de protestantse
kerken. De gevestigde kerken ervaren religieus geïnspireerde uitingen en de culturele
bagage van die gelovigen soms zelfs als bedreigend. Vooroordelen en het ''eigen gelijk''
maken open communiceren moeilijk.
Het Beraad Grote Steden, een overlegorgaan van de protestantse kerken, heeft een
studiedag georganiseerd over hoe de kerk kan samenwerken met ''migrantenkerken''.
De bijeenkomst vond vrijdag 19 september plaats in Amsterdam Zuidoost. Uit de
samenwerking moet meer wederzijds respect volgen. Rudi Esajas is lid van de EBG, de
Evangelische Broeder Gemeente. Het is een protestantse kerk met veel Surinaams
Nederlandse leden. Esajas weet dat het vertrouwen in elkaar hard nodig is. Hij heeft veel
moeite met het gebruik van het woord ''migrantenkerk''.
Dertig jaar geleden kon hij zijn zoon niet laten dopen in een protestantse kerk in het blanke
Zeist. De gemeenschap daar wilde dit niet en stuurde hem door naar een andere kerk in
Utrecht. ''Men vroeg me letterlijk waarom ik niet naar een Surinaamse kerk ging. Dat was
pijnlijk. We geloven in dezelfde God en zijn toch allen christenen?''
Esajas is één van de christenen die door dialoog met anderen het ijs probeert te breken. ''Je
moet niet bang zijn voor de ontmoeting, ook al kan dat pijnlijk zijn. Als sommigen merken dat
ze de enige allochtoon zijn, haken ze af. Ik niet.''
De situatie is anno 2007 verbeterd, maar nog steeds is er sprake van onbegrip.
Migrantenkerken'' behoren nog steeds niet tot de gevestigde kerken. En ook het verschil in
religieuze uitingen zorgt voor gefronste wenkbrauwen. Zo geloven veel Antilliaanse en
Surinaamse christenen in de heilzame werking van gebedsgenezing, terwijl dit gevoelig ligt
bij autochtone christenen. Een autochtone aanwezige vond het moeilijk te geloven dat
''bidden voor genezing leidt tot genezing. Bidden en genezing staan voor mij los van elkaar.''
Dominee Harmen de Vries vat de les die men wederzijds kan leren samen: '' Autochtonen
geloven met het verstand. Hierdoor is de onvoorwaardelijke overgave aan God, en dat hij
door ingrijpen bovennatuurlijke zaken kan realiseren verloren gegaan. Maar Surinaamse en
Antilliaanse christenen van de Pinkstergemeente kunnen van hen leren dat je ook
bedachtzaam met je geloof kan omgaan.''
Pastor André Nahr van de evangelische gemeente New Song in Amsterdam Zuidoost
(foto) vindt zijn Antilliaanse gemeenschap ''bijbelvast''. ''Alleen de tradities zijn verschillend'',
zegt hij. Hij vindt dat men elkaar moet blijven ontmoeten om de intenties beter te begrijpen.
Tradities kunnen verschillen, maar de intentie verschilt niet. Bekend is dat de liturgie bij
diensten in de kerk een vast stramien hebben. Dominee Harmen de Vries concludeert:
''allochtone gelovigen richten hun diensten anders in, maar net als de autochtonen prijzen
ook zij de Heer.''
17

Nederlands Dagblad, 20 januari 2007
door onze redacteur Gerard ter Horst
Van een volkskerk op weg naar een volkerenkerk
Protestanten en christenmigranten in de grote steden willen van elkaar leren. Maar dat is,
gelet op de grote cultuur- en communicatieverschillen, makkelijker gezegd dan gedaan, zo
bleek gisteren op een studiedag in Amsterdam.
AMSTERDAM – Studentenpredikant Dick van Kampen reist op zondagmorgen in Rotterdam
met de metro om zijn wekelijkse preekbeurten te vervullen. En dan is het stil in het openbaar
vervoer. ,,Ik zou de metro voor mezelf hebben, als er ook niet migranten op weg waren naar
hun kerkdiensten. Voor me zitten dan drie Surinamers, die een zanggroep vormen en alvast
een lied oefenen, achter me zit een grote Afrikaan te lezen in een indrukwekkend en groot
exemplaar van de Holy Bible, verderop zie ik drie Kaapverdiaanse vrouwen die duidelijk op
hun zondags gekleed zijn en aldoor zingen.’’
Van Kampen zegt er iedere keer weer van onder de indruk te zijn, maar zich tegelijk ook te
realiseren hoe vreemd deze christenen eigenlijk voor hem zijn. ,,Onze ontmoeting bestaat
vooral uit het toevallige karakter van zo’n zondagmorgen.’’ Maar hij, voorzitter van het
Beraad Grote Steden in de Protestantse Kerk in Nederland, verlangt naar meer: ,,Wat
kunnen we samen voor de stad betekenen? Wat kunnen we in die stad voor elkaar
betekenen? En hoe worden we daar samen enthousiast voor? Ik denk, wat betreft dat
laatste, eerst en vooral door elkaar te ontmoeten.’’
Cement
Ontmoeting is het cement van een studiedag die het beraad samen met stichting Samen
Kerk In Nederland (SKIN), de koepel van migrantenkerken, gisteren hield in Amsterdam
Zuidoost. Zo’n honderd bezoekers kleuren het kerkverzamelgebouw De Nieuwe Stad tot een
bont palet aan mensen: casual geklede protestantse predikanten en kerkelijk werkers, vlot
maar toch ook een tikkeltje beleefd afwachtend; en spontane Afrikaners, in kleurrijke
gewaden, die elkaar met een brede grijns en na een handdruk soepel-stevig omhelzen.
‘Ontmoeten’ wordt vanuit de eigen cultuur verschillend gedefinieerd.
Om de ontmoeting te organiseren, staat een sessie speeddaten op de agenda: in één-opéén-gesprekjes
elkaar in een kwartiertje wat beter leren kennen. En zo treffen ds. Cees van
Veelen en Emanuel Boateng elkaar. De eerste is protestants predikant in Gaasperdam en
belegt op zondag diensten voor Nederlandse protestanten en Ghanese presbyterianen.
Boateng is hulppredikant van de Ghanese Bethel Prayer Ministry, een evangelische groep
die de nadruk legt op gebed, gebedsgenezing en bevrijdingspastoraat toepast en de doop
met de Heilige Geest belijdt.
Gespreksstof genoeg. Tot de gemeente van Van Veelen behoren duizenden leden, maar op
zondagmorgen komen er maar zo’n zestig naar de kerk. Bovendien zijn veel gezinnen met
kinderen vertrokken naar Almere, waar de huizen goedkoper zijn. Boateng heeft geen
ervaring met ontkerkelijking, wel met verhuizingen: ook migranten vertrekken naar Almere of,
wat ook veel voorkomt, reizen door naar Groot-Brittannië.
Beiden hebben ervaring met het ‘veroorzaken’ van geluidsoverlast: de kerk van Van Veelen
mag op zondag maximaal twee minuten de kerkklokken luiden. ,,Als het er drie zijn, komt de
politie langs. De tolerantiegraad in Nederland is laag.’’
Bang
Boateng heeft al eens te maken gehad met een politie-inval, nadat omwonenden hadden
geklaagd over geluidsoverlast tijdens een kerkdienst. De verbazing staat nog op zijn gezicht.
,,Natuurlijk maken we veel geluid… Het is onmogelijk een kerkdienst te houden waarin we
dat niet doen’’, roept hij uit. Overigens was de politie-inval heel vervelend: veel van zijn
18

kerkgangers zijn bang voor de politie. Ze hebben geen verblijfsvergunning of hebben in hun
geboorteland geen ervaringen opgedaan met een neutrale politiemacht. ,,Zo is het voor veel
mensen moeilijk om met de metro naar de kerk te komen, onderweg zijn er veel
politiecontroles. Ze zijn bang dat ze worden aangehouden.’’
Boateng gelooft in gebedsgenezing en diept verschillende wonderlijke verhalen op uit zijn
ervaring als voorganger. Van Veelen heeft die ervaring niet. Boateng: ,,We geloven in de
kracht van het gebed.’’ Ja, stemt Van Veelen in, hij ziet wel eens een aankondiging van een
of andere gebedsgenezer, die zelfs van kanker of aids zou genezen. Boateng knikt
instemmend: ,,Ja, het werkt echt heel goed.’’ Opnieuw volgt een verhaal waarbij het
gebedsteam van zijn gemeente 45 minuten bad voor een zieke waarna herstel intrad. Van
Veelen: ,,Wij gaan toch eerder naar de dokter en vertrouwen op medicatie. Het wonderlijke is
voor mij dat er onder mensen veel stress en onrust is, en dat ik dan merk dat het geloof rust
geeft. Maar ik heb nog nooit 45 minuten gebeden.’’ Boateng: ,,Nee, maar jullie diensten
duren ook niet lang.’’ Van Veelen: ,,Zo’n een tot anderhalf uur.’’ Een lachende Boateng
schudt misprijzend het hoofd: ,,Nee, onze diensten duren zo van tien tot twee.’’
Deze en andere gesprekken blijken ook diepere cultuur- en communicatieverschillen bloot te
leggen. De Afrikanen zijn stellig en duidelijk: God kan alles, en daarom is niets uitgesloten.
‘Ja, God kan alles’, bevestigen blanke voorgangers, maar bij hen en in hun gemeenten is
ook ruimte voor twijfel en onzekerheid.
Doelen
Toch, zo wordt in een gezamenlijke afsluitende sessie gesteld, is het zaak dat gevestigde en
nieuwe kerken samen vooruitkijken en doelen formuleren. Bijvoorbeeld door samen de
problemen van de grote stad in kaart te brengen (eenzaamheid, prostitutie, hiv/aids,
armoede) en er een plan op te trekken. ,,We moeten van een volkskerk een volkerenkerk
worden’’, luidt het credo van de Haagse missionair predikant Willem Jansen.
19

Reformatorisch Dagblad (website), 19-01-2007
Van een medewerker, |
Gevestigde kerken ongeduldig met migrantenkerken”
AMSTERDAM - „Elke zondag vinden er in Nederland kerkdiensten plaats in 75 talen.
Het is dus iedere week Pinksteren. Maar betekent dat nu dat je ook allemaal fysiek bij
elkaar moet gaan zitten? Moet de volkskerk een volkerenkerk worden? We dromen
groot, maar we starten klein.”
Dat is de inzet van ds. W. Jansen. Hij zette vrijdag op een studiedag van het Beraad
Grote Steden in de Protestantse Kerk in Nederland zijn visie uiteen op de verhouding
van autochtone en migrantenkerken. De dag was belegd omdat kerk-zijn in de steden
betekent dat men samen met de migrantenkerken kerk is. Het merendeel van de
800.000 christenmigranten komt samen in ongeveer duizend grotere of kleinere
migrantengemeenten, die zich grotendeels in de grote steden bevinden.
Ds. Jansen, missionair predikant te Den Haag, constateert dat de agenda’s van deze
kerken verschillend zijn. Hij vergelijkt de situatie met een verhuizing. „In de nieuwe
omgeving is iedereen gesetteld. De nieuweling is echter nog bezig met het dak boven
zijn hoofd en waar hij zijn boodschappen kan doen. In veel nieuwe migrantenkerken is
men nog niet toe aan het samen ondernemen van activiteiten, zoals intercultureel
Bijbellezen. Het leren van de Nederlandse taal staat ook niet boven aan het
prioriteitenlijstje. Gevestigde kerken tonen vaak democratisch ongeduld in hun
benadering van migrantenkerken.”
Toch is ds. Jansen een uitgesproken voorstander van wat hij ”diapraxis” noemt: elkaar
leren kennen door samen dingen te doen in plaats van door samenspreken. „Als kerken
in de steden staan we voor gemeenschappelijke uitdagingen. We hebben te maken met
hiv- en aidsproblematiek, met alleenstaande ouders, eenzamen, opvoedingsproblemen.
Autochtone en migrantenkerken kunnen samen een voedselbank opzetten of steun
verlenen aan prostituees.”
„Zo kunnen we ook laten zien dat wij een bijdrage leveren aan de maatschappij”, aldus
ds. Jansen. „Onderzoek wees uit dat de verschillende kerken in Den Haag voor 17,5
miljoen euro aan sociaal werk verrichten. Als we dergelijke dingen samen doen, komt
het geloof vanzelf wel mee. We kunnen dan samen gaan Bijbellezen en bidden.”
Samenwerken
Pastor Moses Alagbe van de Maranatha Community Transformation Centre te
Amsterdam gaf eenzelfde antwoord op de vraag hoe autochtone kerken en
migrantengemeenschappen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen samenwerken. „We
hoeven de verschillen niet te negeren, maar als we onze gemeenschappelijke taak
aanpakken, komen we die verschillen wel tegen, alleen in een ander licht. Er zijn
bovendien zo veel problemen in de steden dat geen kerk op zichzelf in staat is het
hoofd te bieden aan onderdrukkende machten en de antichristelijke cultuur.”
De pastor is overigens niet negatief over de vele verschillen: „Ze helpen ook om
verschillende mensen te kunnen bereiken.”
Pastor Alagbe vertelde verder een doordenkertje over een kat en een muis die samen in
een stad leefden. „Op een dag zit de kat achter de muis aan. Deze kruipt vliegensvlug in
een klein holletje, van waaruit hij de kat begint uit te lachen. De kat verzint een krijgslist.
Hij trekt zich een klein stukje terug en begint te blaffen als een hond. De muis denkt dat
de kat door een hond in de problemen is gebracht en het veld heeft moeten ruimen.
Zodra hij zich echter buiten het holletje waagt, grijpt de kat hem.
21

„Voordat je me opeet”, zegt de muis, „mag ik dan nog een vraag stellen? Waar is die
hond die ik hoorde blaffen?” De kat antwoordt: „Als je wilt overleven in de stad, moet je
tweetalig zijn”.”
In kleine gespreksgroepen gingen leden van gevestigde en migrantenkerken met elkaar
”speeddaten”. Tijdens deze kennismaking kwam tot uiting dat er gekleurde migranten
zijn die zich in de gevestigde kerken ofwel inferieur voelen ofwel door blanken vanuit
een superieure houding worden benaderd.
Een ander punt was dat migrantenkerken vaak in sterkere mate een sociale functie
vervullen dan in gevestigde kerken het geval is. Migrantenkerken blijken in veel gevallen
problemen te hebben met het vasthouden van hun jongeren. Niet alleen als gevolg van
de seculiere Nederlandse cultuur, maar ook omdat de taalbarrière tussen deze jongeren
en andere medelanders niet meer bestaat.
22

5. Hoe verder na de conferentie?
Het bestuur van het Beraad Grote Steden heeft samen met SKIN – Samen Kerk in
Nederland (een platform voor migrantenkerken), Doreen Hazel van de dienstenorganisatie
van de PKN en Erika Feenstra van Kerkhuis-dienstencentrum voor migrantenkerken in
Amsterdam Zuid-Oost de dag geëvalueerd en naar de toekomst gekeken.
We vinden het allemaal belangrijk dat de gewekte interesse en het elan een vervolg krijgen
op een of andere manier. Uit de evaluatie bleek, dat er een breed gevoelde behoefte is aan
verdieping van de contacten en aan modellen voor samenwerking om de kerken daarbij tot
steun te zijn. Het Beraad Grote Steden voelt een verantwoordelijkheid om dit zorgvuldig over
te dragen maar ziet dit zelf niet als één van haar taken.
Uit ons bovengenoemde overleg is gekomen is dat:
1) SKIN zich richt op bewustwording en empowerment van haar leden. Dat wordt
vormgegeven door voorlichting en advies, trainingen en cursussen ter versterking van
de positionering als kerk in de Nederlandse samenleving.
2) Doreen Hazel van de PKN zich op 3 manieren bezig houdt met de bevordering van
de contacten tussen migrantenkerken en de PKN:
a. Ontmoetingen organiseren tussen pastores/voorgangers afkomstig uit
migrantenkerken en de PKN;
b. Samen met stedelijke dienstencentra (zoals bijv. in Utrecht) plaatselijk (in
steden) platformen creëren voor migrantenkerken en PKN-kerken om elkaar
te ontmoeten;
c. Gesprek met leden van SKIN initiëren over visie op christen-zijn in Nederland
en Europa
3) Kerkhuis Amsterdam Zuid-Oost, dienstencentrum voor migrantenkerken, een project
heeft opgestart met als titel: ‘Exposure Multicultural Ministry’, o.a. gesteund door
Kerkinactie.
Dit project heeft tot doel: Het bevorderen van contacten tussen migrantenkerken en
gevestigde kerken en tussen migrantenkerken onderling door de ontwikkeling van
goed trainingsmateriaal en exposure-programma’s en het overdragen van de kennis
en ervaring van Het Kerkhuis aan een bredere doelgroep.
Dit laatste project komt precies tegemoet aan de behoefte die we ook hebben gesignaleerd
in onze evaluatie van de conferentie. Met het Kerkhuis Amsterdam heeft het Beraad Grote
Steden afgesproken dat de uitkomsten van dit project in elk geval ook actief ten dienste
worden gesteld aan de leden van het Beraad Grote Steden en de aanwezigen op de
afgelopen conferentie. Ook is het Kerkhuis van plan in het kader van dit project vanaf
volgend jaar een jaarlijkse ontmoetingsdag te organiseren waarin ontmoeting en uitwisseling
van ervaringen i.v.m. de overdraagbaarheid centraal staan. Bij het uitnodigen zal ook gebruik
gemaakt worden van het netwerk van het Beraad Grote Steden.
Zelf aan de slag
Na de conferentie zijn er al op verschillende plaatsen nieuwe contacten ontstaan of oude
contacten zijn aangehaald. Zo is er kinderclubwerk gestart met nu een interculturele leiding!
Er zijn vele vormen van samenwerking mogelijk.
In een aantal grote steden zijn er stedelijke netwerken actief of worden deze opgericht. Zo is
er het platform ‘veelkleurige religies’ in Rotterdam, en is er vanuit STEK (voor Stad en Kerk)
in Den Haag een raad & daad balie opgericht voor migrantenkerken en protestantse
gemeenten die willen samenwerken. Ds. W. Jansen is hiervoor actief. In Haarlem is er
23

onlangs ‘multireligieus Haarlem’ opgericht, ondersteund met een professionele kracht door
Stem in de Stad. In Utrecht zijn de eerste stappen gezet tot het vormen van een eigen
netewerk van migrantenkerken in Utrecht en omgeving. Het Stedelijk Dienstencentrum van
de PKN wil hierbij aansluiten.
Op de conferentiedag zelf hebben de deelnemers al 9 van die verschillende vormen ervaren:
1. samen zingen: een koor uitnodigen in je kerk van een andere kerk en
2. elkaar liederen aanleren,
3. samen een viering voorbereiden en bespreken welke elementen in de viering van de
ander nieuw zijn en welk effect hebben
4. de viering van een andere kerk bezoeken en napraten over wat anders was, wat
indrukwekkend was,
5. een diaconale wandeling in de buurt houden langs kerkelijke plaatsen met mensen uit
meerdere kerken,
6. samen bijbellezen,
7. samen bidden en verschillende vormen van bidden aan elkaar uitleggen en samen
bespreken wat het met je doet,
8. samen eten/koken
9. speeddaten
Het Kerkhuis Amsterdam adviseert graag bij de voorbereiding van dit soort uitwisselingen,
aangezien er in de afgelopen 10 jaar al ervaring is opgedaan met wat wel en niet werkt en
waar je op moet letten aan valkuilen in interculturele en interdenominationele communicatie.
Zie www.kerkhuis.nl
Het Dagelijks Bestuur van het Beraad Grote Steden.
24

Deelnemerslijst conferentie 19 januari 2007: ‘een vreemd bekend gezicht’
Achternaam Voornaam Adres Postcode en plaats Telefoonnr.
1103 Amsterdam
E-mailadres Gemeente
1 Acheampong rev. Owusu Groeneveen 6 Zuidoost
1102 KA Amsterdam
holyghostchapel@kpnplanet.nl Holy Ghost Chapel
2 Alagbe pastor Moses Huigenbos 100A Zuid Oost 06-20807750 malagbe2@yahoo.com Maranatha Community Transformation Centre
3 Asubiaro Pastor Ola Rotterdam asubiaro37@zonnet.nl Glorious Chapel International Rotterdam
4 Bakker Ds. Peter Vlamenburg 4 2591 AS Den Haag 070-3350215 Pj.bakker@wxs.nl predikant Pax Christikerk Den Haag
5 Bediako Michael Gast Idette Nutma Presbyt. Church of Ghana
6 Bell mw. R. Amsterdam Zuidoost Nederlands Katholieke Kerk
7 Bersma Eveline Bertus Aafjes 164 1628 VT Hoorn
2405 BM Alphen aan
0229-850302 ecbersma@yahoo.fr Projectwerker Multipleks Oranjekerk Amsterdam
8 Blanksma Wim Stationsstraat 27 den Rijn w.blanksma@blanksmabouw.nl Stichting Bijlmerkerk
9 Boateng Emanuel Portengenstraat 52 1106 CC Amsterdam 06-29030499 - Bethel Prayer Ministry Amsterdam
10 Bom Irene Rotterdam Scots International Church Rotterdam
11 Boot Willemien 1e Schinkelstraat 2 1075 TX Amsterdam 020-6649063 willemien.boot@deschinkel.nl De Schinkel adviesbureau Protestantse Kerk Amsterdam
12 Bouah Jean Hoogoord 187A Amsterdam Zuidoost 06-12683802 bouah17@yahoo.fr kerkhuis
13 Buist Kees Parkstraat 32 2514 JK Den Haag kbuist@steknet.nl Diaconaal medewerker STEK (Paardenberg)
14 Calvert rev. Robert Gele Brem 59 3068 TJ Rotterdam 010-2204199 scotsintchurch@cs.com Scots International Church Rotterdam
15 De Fouw Erwin Leeghwaterkade 45
2e v. Blankenburg-
2521 DZ Den Haag erwindefouw@wanadoo.nl Evangelisch Lutherse Gemeente Den Haag
16 De Gier Cees straat 122 2517 HG Den Haag 06-52110550 ceesdegier@tiscali.nl Laakkapel (Prot. Den Haag)
17 De Ruiter Bert Rooseveltlaan 182-2 1078 NV Amsterdam 020-6890456 bert@nl.om.org
diaconaaladviseur@stichtinggcw.n
Evangelisch Werkverband Amsterdam
18 De Vries Piet Heemraadsingel 112 3021 DH Rotterdam 010-4772711 l Stichting GCW Rotterdam
19 De Vries Matthias Hoogoord 187A Amsterdam Zuidoost matthiasdevries@gmail.com kerkhuis
20 De Wit Dr. J.H. De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam 020-4446619 j.h.de.wit@th.vu.nl Vrije Universiteit
21 Doest Hortance Amsterdam
26

22 Dogan Pastor Dogan Voorganger Syrisch Orthodoxe Kerk Hengelo
23 Dorleagbenu pastor Ruben Barbusselaan 365 1102 TW Amsterdam 06-47484238 rubendorla@yahoo.com World Good Will Mission Amsterdam
24 Dorleagbenu Mrs.
Rev.
Barbusselaan 365 1102 TW Amsterdam 06-42706888 rubendorla@yahoo.com World Good Will Mission Amsterdam
25 Drale
Christopher P.O. Box 52 3990 DB Houten prayermount@hotmail.com Sudanese Gospel Mission
26 Drale Susan P.O. Box 52 3990 DB Houten prayermount@hotmail.com Sudanese Gospel Mission
27 Drent Margriet Hunzestraat 87 1079 VW Amsterdam 020-3016509 bgs@protestantsamsterdam.nl secretaris Beraad Grote Steden
28 Eikelboom mevr. S. Dillenburglaan 2 010-4527150 sendeikelboom@zonnet.nl Protestantse Kerk Rotterdam Kralingen
29 Esajas R. gast Bea Mulder
1102 CJ Amsterdam
30 Feenstra Erika Hoogoord 187A Zuid Oost 06-20879180 e.feenstra@kerkhuis.nl Kerkhuis Amsterdam
31 Gast van der Wal
32 Haeck dhr. H.W.A. p/a Parkstraat 32 2514 JK Den Haag hhaeck@steknet.nl Protestantse Gemeente Den Haag
33 Hazel ds. Doreen Postbus 8506 3503 RM Utrecht 030-8801877 d.hazel@pkn.nl Protestants Landelijk Dienstencentrum
34 Heitink Jeltje Jufferkade 94 3011 VW Rotterdam 010-4334380 j.heitink@hetnet.nl Gereformeerde Kerk Rotterdam
35 Held Maarten Hartingstraat 174 3511 HV Utrecht m.held@hetnet.nl Protestantse Gemeente Utrecht /Nicolaikerk
36 Hoolt Jenny Zeeburgerkade 196 1019 HJ Amsterdam 020-6948325 jhoolt@kpnplanet.nl Protestantse Kertk Amsterdam
37 Huisman Nel Geldershoofd 44 1103 BG Amsterdam 020-6003331 info@stg.evk.nl Stichting Evangelie Voor Kinderen (Bijlmer Amsterdam)
38 Ikechukwu Ukwuoinia Hoogoord 187A 1102 CJ Amsterdam Zuid Oost
39 Jansen ds. Willem Postbus 371 2501 CJ Den Haag 070-3181633 wjansen@steknet.nl STEK in Den Haag
40 Keukenmeester mw. W. Noordpolderkade 195 2516 JE Den Haag Laakkapel (Prot. Den Haag)
41 Klukhuhn Wietse Eykmanlaan 433 3571 JR Utrecht 030-2717778 w.klukhuhn@protestant-utrecht.nl directeur stedelijk dienstencentrum Prot. Gemeente Utrecht
42 Korevaar ds. L. Mecklenburglaan 39 3061 BC Rotterdam 010-2120034 kv@hetnet.nl Predikant Protestantse Kerk Rotterdam Kralingen
43 Kramer Age 1e Schinkelstraat 2 1075 TX Amsterdam 020-6649063 age.kramer@deschinkel.nl
1104 Amsterdam
De Schinkel adviesbureau Protestantse Kerk Amsterdam
44 Kutu Rev. Frank Kleiburg
Zuidoost kutu@planet.nl King of Kings Baptist Church
45 Lee Rev. Chang Ki J. v. Campenplein 90 2596 TC Den Haag 010-4183813 haguelee@yahoo.co.kr Korean Methodist Church
46 Lee Mrs. J. v. Campenplein 90 2596 TC Den Haag Korean Methodist Church
47 Mook mw. N. Amsterdam Blessed Trinity
48 Mulder Bea Postbus 3 8140 AA Heino 0572-346830 b.mulder@pkn.nl PDC Overijssel/Flevoland
49 Nahr pastor André Amsterdam 06-14630636 newsongamsterdam@yahoo.com New Songgemeente Amsterdam
50 Nana Appia Winfred
51 Nelson Haydy Amsterdam Zuidoost Protestantse Gemeente Bijlmermeer
27

52 Nutma Idelette Parkstraat 32 2514 JK Den Haag
1102 CJ Amsterdam
06-51107070 i.nutma@kpnplanet.nl diaconaal opbouwwerker STEK Den Haag
53 Ofman ds. Cor Hoogoord 187A Zuid Oost 06-20879280 c.ofman@diaconie.org Protestantse Diaconie Amsterdam
pastor Rick
1102 CJ Amsterdam
54 Ofori
James Hoogoord 187A Zuid Oost 06-48485233 rjofori@yahoo.co.uk Kerkhuis en pastor
55 Olaniyi Rev. Josiah Oladipo Amsterdam Zuidoost ladiolahiyi@yahoo.co.uk
56 Oyesanya Kunle Ijsselstraat 38 2515 XL Den Haag Victory International Church
57 Oyesanya Margareth Ijsselstraat 38 2515 XL Den Haag Victory International Church
58 Peetoom ds. Ruth Utrecht g.r.peetoom@planet.nl
59 Pfirrmann ds. Maria
Uiterwaardenstraat
290-II 1079 DB Amsterdam 020- 6767921 mpfirrmann@hetnet.nl Evangelisch-Lutherse Gemeente te Amsterdam
60 Poley ds. Ad Arnhem a.c.poley@planet.nl Protestantse Gemeente Arnhem (Sionkerk)
61 Potuyt dr. Arie Rotterdam revarie@messiahtv.com Christian Life Centre Rotterdam
62 Prijor mr. Glenda Rotterdam
1064 NT
glenda@pecwa.eu Pan European Christian Women Alliance
63 Pumplun Christina Parthenonhof 8 AMSTERDAM cpumplun@ktu.nl Westerkerk Amsterdam
64 Qingwen Ken Rotterdam International Christian Fellowship Rotterdam (Chinese Kerk)
65 Ras mw. M. Bovenover 57 1025 JJ Amsterdam 020-6372618 Prot. Wijkgemeente Amsterdam Noord
66 Rebel Janny Amsterdam jannie.rebel@th.vu.nl Protestantse kerk Amsterdam Elthetogemeente
67 Robbers Ploni Postbus 8506 3503 RM Utrecht 030-8801867 p.robbers.kerkinactie@pkn.nl Protestants Landelijk Dienstencentrum
68 Schuurman Wanda Borneostraat 39-2 1094 CH Amsterdam wandaschuurman@hotmail.com Via Nova - Stichting Present Amsterdam
69 Sharpe Lydia Amsterdam Blessed Trinity
70 Simson Pastor Roy Amsterdam Zuidoost Shekinah Ministries
71 Stegeman Derk Parkstraat 32 2514 JK Den Haag 070-3181634 dstegeman@steknet.nl Secretaris AK PG Den Haag
72 Tailor Norma Rotterdam Scots International Church Rotterdam
73 Ter Schegget Elfriede Hoensbroekstraat 92 6845 DP Arnhem 026-3816695 e_terschegget@hotmail.com Protestantse Gemeente Arnhem
74 Tewoldeberhan Yacob Hoogoord 187A Amsterdam Zuidoost 06-38403488 R.K. Ethiopische gemeenschap Amsterdam
75 Tóth M.I.
Den Haag
fidelitas@zonnet.nl Hongaarse Gemeente te Den Haag
76 Turnbow Brian
Jan de Louterstraat
Rotterdam Scots International Church Rotterdam
77 Van Andel ds. Chris 70
4e Binnenvestgracht
1063 KX Amsterdam 020-6768822 chris.vanandel@tiscali.nl emeritus predikant Protestantse Kerk Amsterdam
78 Van der Heul Iris
1b 2311 NT Leiden 06-19194804 ivanderheul@steknet.nl diaconaal werker STEK Den Haag
79 Van der Meijden Heleen Lek 25 2911 GB Nieuwekerk a/d Ijssel heleenwimvdM@tiscali.nl Laurenskerk Rotterdam
28

80 Van der Meulen ds. Jan Vreelandplein 37
1106 DA Amsterdam
Z.O. 020-6914790 janmeule@hetnet.nl Predikant Prot. Gem. Bijlmermeer en presbyt. Church of Ghana
81 Van der Wal Joke Renswoudestraat 20 1106 BK Amsterdam jo.wal@wolmail.nl Christelijk Gereformeerde Kerk Amsterdam
82 Van Deuren Gijs Amsterdam Zuidoost gjvandeuren@chello.nl secretaris bestuur Pinkstergemeente Amsterdam Z.O.
83 Van Dorp Hermen Witte de Withstraat 39 3814 TB Amersfoort hvandorp@casema.nl Stichting Mara en Landelijk Oecumenisch Netwerk Drugspastoraat
84 Van Driel Van
85 Van Kampen ds. Dick Bulgersteyn 7083 3011 AB Rotterdam 010-4115506 vkampen@rotan.nl voorzitter Beraad Grote Steden; studentenpastor Rotterdam
86 Van Maanen Sjanie Kerkeinde 22 4254 CK Sleewijk bacvanmaanen@hccnet.nl Beraad Kerk-moskee-mandir Rotterdam Delfshaven
87 Van Roijen Dick Robijnlaan 25 3523 BV Utrecht 030-2884965 di.royen@wxs.nl Protestantse Gemeente Utrecht /Nicolaikerk
88 Van Veelen ds. Cees Maldenhof 32 1106 ER Amsterdam 020-6969899 cees@vanveelen.xs4all.nl Protestantse Gemeente Gaasperdam
89 Velden, van der ds. Joke Surinameplein 78 1058 GT Amsterdam 020-4897048 ds.jvdvelden@planet.nl predikant Oranjekerk Amsterdam
90 Viezee-Fock Emmy Whitestraat 7 1562 BG Krommenie 075-6407510 info@ecproductions.nl bestuurslid Stichting Bijlmerkerk
91 Waaning mw. N Amsterdam nwaaning@planet.nl Ned. Gereformeerde Kerk Amsterdam
92 Wachtmeester ds. Hans Plataanstraat 4
Aug. Vermeylenstraat
7556 CB Hengelo wachtmeester@planet.nl predikant Protestantse Gemeente Hengelo
93 Wieringa ds. L. 34 1064 AB Amsterdam luwieringa@planet.nl Moderamen Classis Prot. Amsterdam
94 William Johnson J.S. Bachstraat 49 1323 MJ Almere 036-5364102 (via j.heitink@hetnet.nl) Urdu-sprekende gemeente Amsterdam-Rotterdam
95 Zundert Hans van Den Haag zundert@advocatendelft.nl Amerikaanse Protestantse Kerk
96 Abbey Hoogoord 187A Amsterdam Zuidoost 641893426 kerkhuis
97 Nita Amsterdam Engelstalige RK parochie
98 Bex Rotterdam Scots International Church Rotterdam
99 Mary Amsterdam
gast Hermen van
Bethel Prayer Ministry Amsterdam
100 Josephine
Dorp
29