SPIONEREN VOOR VORST EN VADERLAND Mechelse ... - Faro

Gustave betrekt zijn hele familie in de dienst:
Josine, Germaine en Leopold Van der Voort
worden allen agenten van de dienst Lux. De
familie Van der Voort spioneerde overigens ook in
dienst van de Service Tiole, een ander netwerk dat
voor de Britse GHQ opereerde.
Enkel de lijn Mechelen-Brussel wordt nog niet door
de dienst Lux gecovered en daarom gaat Buelens op
zoek naar extra agenten. Hij komt uit bij advocaat
Campion, die op zijn beurt juffrouw Van Poucke
uit Vilvoorde aanraadt. Zij woont vlak naast het
spoor, maar het zou nog tot juni 1918 duren
vooraleer zij effectief tot de dienst toetreedt. Deze
lijn kan dus niet grondig worden bespioneerd door
Lux, hun enige hiaat in en rond Mechelen…
Organisatie van de dienst
De Service Lux zou zoals gezegd uitgroeien tot een
grote inlichtingendienst, die uit twee delen bestond.
Enerzijds was er de Sector Noord, die de provincie
Antwerpen omvatte. Anderzijds was er de Sector
Zuid, die de provincies Brabant en Henegouwen
omhelsde. In de eerste periode ligt de nadruk
duidelijk op de Noordelijke sector, die twee
centrale punten kende: Antwerpen en Mechelen.
Later zou Mechelen het enige grote centrale punt
van de dienst worden, maar daarover straks meer.
Nu er een aantal spionnen actief is, die allen
verschillende treinpassages optekenen, moet er voor
gezorgd worden dat die rapporten ook op hun
bestemming aankomen. In de beginperiode gaf
René Buelens de rapporten elke zondag aan zijn
broer, die er dan via kennissen voor zorgde dat ze
over de grens konden worden gesmokkeld. Dit was
echter geen efficiënte manier van werken. Om
nuttig te zijn, moeten de spionagerapporten
uiteraard zo snel mogelijk in Nederland geraken.
Als er in een rapport gewag wordt gemaakt van
enorme troepenversterkingen die richting front
reizen, maar die informatie niet tijdig bij de
Verenigde Legers geraakt, is al het werk voor niets
gebleken. Daarom werd er vanuit Nederland een
netwerk opgezet om de rapporten op regelmatige
basis naar Rotterdam te smokkelen. Elke woensdag
zou er een passeur van Nederland naar Antwerpen
reizen om de spionageverslagen op te halen. De
koeriers, die de rapporten van de agenten tot in
Antwerpen brachten, moesten er dus voor zorgen
dat ze elke woensdagmorgen met hun explosieve
vracht in de Scheldestad geraakten. In Mechelen
nam Victor Doms die taak op zich 43 . Doms werkte
in Antwerpen en gaf de rapporten daar af aan
priester Julien Buelens. Die gaf ze dan door aan de
wekelijkse passeur. Op 22 januari 1917 bereiken de
43 ARA Brussel, Services Patriotiques, P13, Histoire du Service
Lux
eerste rapporten van Lux hun Rotterdamse
contactpersoon. Dit is het officiële debuut van de
Mechelse spionagedienst.
Stelselmatig wordt het netwerk uitgebreid. Julien
Buelens wil vermijden dat te veel mensen elkaar
kennen en licht daarom niet veel mensen in over
zijn praktijken. Ook binnen de dienst is, op hemzelf
en zijn broer na, niemand op de hoogte van de
omvang van de dienst. De spionnen kennen elkaar
ook niet. De volgende agenten die worden ingelijfd
zijn allen religieuzen in Antwerpen. De Zusters
Martha, Géneveva en Scholastica werken allen in
het ziekenhuis en zijn op de hoogte van de
praktijken van Buelens. Priester Louis Diels wordt
aangeworven als een soort van secretaris. Hij
bewaart alle documenten van de dienst Lux.
De grens met Nederland
Net nu de dienst op volle toeren draait en stevig
begint te functioneren, moet Lux zijn activiteiten
eind januari 1917 voor een lange tijd stil leggen.
Door het verschrikkelijke slechte weer en de hevige
sneeuwval, is het voor de passeurs onmogelijk om
de grens ongezien over te steken. De rapporten
kunnen dus niet naar Nederland worden
gesmokkeld. De passeurs die de rapporten moeten
smokkelen worden altijd vanuit Nederland
gestuurd. Veel diensten hebben een vaste passeur,
maar niet de Service Lux. Het hoofdkwartier in
Rotterdam regelt alle overdrachten. Eerst werd er
nog gewerkt met mensen die toelating hadden om
de grens over te steken, zoals leden van de
Commission for Relief in Belgium 44 . Zij konden
echter niet op regelmatige basis opereren, waardoor
veel rapporten hun waarde verloren omdat ze te laat
in Rotterdam aankwamen. Bovendien werden de
leden van de CRB ook nauwlettend in de gaten
gehouden door de bezetter. Deze mensen
rekruteerden ook vaak in het bezette België.
Redelijk snel echter wordt er overgaan tot een
andere tactiek, waarbij de grens illegaal moet
worden overgestoken. Daar komt de befaamde
passeur aan het venster piepen. Het is immers geen
pretje om de grens ongezien te passeren, maar om
dat te begrijpen moeten we eerst een ander stukje
geschiedenis vertellen.
Door het Duitse aanvalsplan van augustus 1914
werd de Belgische neutraliteit geschonden. 27
Duitse legerkorpsen vielen ons land binnen en
44 De Commission for Relief in Belgium was een Amerikaanse
organisatie die samen met het Nationaal Hulp en
Voedingskomiteit de Belgische bevolking tijdens de Eerste
Wereldoorlog van voedsel en hulp voorzag. Voor meer info, zie
onder meer GAY (I.), FISHER (H.H.). Public Relations of the
Commission for Relief in Belgium. Stanford University Press,
California, 1929, 2 volumes of Henri Pirenne en zijn Histoire de
la Belgique.