WAAR Stedelijk openbaar vervoer in Europa – 26 voorbeelden - Crow

4 De Loi d’orientation pour les transports
intérieurs (LOTI) van 30 december
1982 bepaalt onder meer dat
iedere burger recht heeft op vervoer
en vrij moet zijn te kiezen tussen vervoersmodaliteiten,
terwijl de overheid
een vervoerplicht heeft.
WAAR Stedelijk openbaar vervoer in Europa
verbünde zijn niet alleen gemeenten, maar ook de betreffende vervoerbedrijven
vertegenwoordigd. Er is een min of meer verplichte samenwerking,
die als doel heeft de samenhang in het openbaar vervoer te waarborgen.
Dit weerspiegelt zich bijvoorbeeld ook in de informatievoorziening via de
Internetsite van het Verkehrsverbund. De vervoerbedrijven zijn grotendeels
in handen van gemeentelijke of regionale overheden. Er is dus geen sprake
van aanbesteding; de openbaarvervoermarkt is niet of moeilijk toegankelijk
voor nieuwkomers.
Frankrijk
In 1982 is de verantwoordelijkheid voor het stedelijke en regionale openbaar
vervoer in Frankrijk gedecentraliseerd 4 . De gemeenten kregen de
verantwoordelijkheid voor het stedelijke openbaar vervoer, de departementen
voor het ‘streekvervoer’ (interstedelijk vervoer) en het scholierenvervoer
en de regio’s voor het regionale spoorvervoer (TER). Alleen de Parijse regio
vormt hierop een uitzondering. Gemeenten kunnen ervoor kiezen hun
verantwoordelijkheden te bundelen met buurgemeenten. Er zijn verschillende
gradaties van samenwerking: van een SIVU (met één gemeenschappelijke
taak) tot een Communauté Urbaine (waarin bijna alle gemeentelijke
taken zijn overgenomen). Is voor een samenwerkingsverband gekozen
waarin (ook) de openbaarvervoertaak is overgenomen van de gemeenten,
dan is dit verband de OV-autoriteit geworden, de zogeheten Autorité
Organisatrice (AO). De AO is de aansturende rol die een overheidsinstantie
vervult; met betrekking tot openbaar vervoer is hij de opdrachtgever voor,
en tegenspeler van de vervoerbedrijven. De AO is verantwoordelijk voor het
voorzieningenniveau, de voertuigen, de tarieven, het periodiek aanbesteden
en voor de financiële relatie met het gekozen vervoerbedrijf. Er zijn drie
grote vervoerbedrijven, die samen 65% van de stedelijke OV-markt in
handen hebben: Kéolis (van de SNCF), Transdev (van Groupe Caisse des
dépôts) en CGEA-Connex (van Vivendi Environnement). Slechts enkele
steden hebben een eigen vervoerbedrijf.
De aanbesteding van het vervoer gaat als volgt. De AO geeft in een bestek
aan wat het wil en hoe de risico’s tussen overheid en vervoerbedrijf worden
verdeeld. Dit wordt aanbesteed. Na de gunning is er een aantal mogelijkheden:
er wordt een beheerscontract gesloten; er wordt een forfaitaire
vergoeding afgesproken met inkomsten-garantie; er wordt een concessie
afgegeven; er wordt een Société d’économie Mixte (SEM) opgericht. Een
SEM is een publiek-privaat bedrijf dat zich richt op de uitvoering van het
contract. Vaak zit de lokale overheid voor 80 à 90 procent in het kapitaal
van de SEM en de exploitant vooral voor zijn know-how. In het stadsvervoer
is de AO verantwoordelijk voor aanschaf van voertuigen en voor de
aanleg van infrastructuur en is ook de eigenaar. Dit in tegenstelling tot het
streekvervoer (aangestuurd door de departementen), waar het juist de
exploitant is die moet investeren in voertuigen en in infrastructuur (m.n.
garages).
Voor wat betreft de financiering/bekostiging van het openbaar vervoer
organiseert de AO haar eigen vervoersbelasting, de versement transport
(VT). Dit is een heffing op arbeidsloon voor bedrijven met meer dan negen
werknemers die gevestigd zijn in de périmètre de transport urbain (PTU).
De versement transport, ingesteld in 1971 en het eerst toegepast in de
Parijse regio, heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de flinke groei van
het agglomeratieve openbaar vervoer in Frankrijk. De heffing is 0,55
procent voor steden of samenwerkingsverbanden van 20.000 tot 100.000
inwoners, 1,00 procent als er meer dan 100.000 inwoners zijn en 1,75
procent voor steden/stedelijke verbanden die een besluit hebben genomen
over de aanleg van infrastructuur op eigen baan voor openbaar vervoer
(Transport en Commun en Site Propre).
7